ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ"

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Υ ΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ - ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΑΡ ΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ Γ. ΤΣΑΚΙΡΗΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2004

2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Υδατικοί Πόροι - Ποιότητα Αρδευτικού Νερού 3.1 ΓΕΝΙΚΑ Όπως τονίσθηκε και στο πρώτο κεφάλαιο µόνο µια πολύ µικρή ποσότητα του νερού που υπάρχει στη γη είναι διαθέσιµη για χρήση στις έγγειες βελτιώσεις. Εποµένως ο ακριβής προσδιορισµός της ποσότητας νερού που είναι διαθέσιµη από κάθε πηγή είναι επιτακτικός πράγµα που γίνεται ακόµα σπουδαιότερο για περιοχές µε ξηρό ή ηµίξηρο κλίµα όπως η Ελλάδα. Όµως η περιορισµένη διαθέσιµη ποσότητα νερού δεν αποτελεί τον µόνο περιοριστικό παράγοντα για την γεωργική ανάπτυξη µιας περιοχής. Το πρόβληµα της ποιότητας (και εποµένως της καταλληλότητας του νερού για αρδεύσεις) αποτελεί παράγοντα επίσης πολύ σηµαντικά για την γεωργική ανάπτυξη. Επειδή το βιβλίο αυτό εξυπηρετεί εκπαιδευτικές ανάγκες, αλλά και για γενικότερη οικονοµία, το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται µόνο στην ποιότητα νερού για αρδεύσεις µε την ελπίδα ότι ο αναγνώστης θα ανατρέξει σε αντίστοιχα εγχειρίδια για τα άλλα θέµατα που αναφέρονται στην εκτίµηση, εκµετάλλευση και διαχείριση των υδατικών πόρων. 3.2 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΡ ΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ Ανεξάρτητα από την πηγή προελεύσεως το νερό περιέχει υλικά σε µορφή διαλυµένων ή εν αιωρήσει στερεών. Η ποσότητα και η φύση αυτών των υλικών µε δεδοµένες περιβαλλοντικές, κλιµατικές συνθήκες και καλλιέργειες καθορίζουν την χρησιµότητα και την ποιότητα του νερού. Καλοί δείκτες, που χρησιµοποιούνται για το χαρακτηρισµό της ποιότητας νερού, είναι η αρχική περιεκτικότητα σε διαλυτά άλατα, το ποσό των αιωρούµενων στερεών και το ποσό των ρύπων (pollutants) από πηγές ανθρώπινης δραστηριότητας. Η αρχική περιεκτικότητα του νερού σε διαλυτά άλατα µπορεί βέβαια να µεταβληθεί κυρίως λόγω της περιεκτικότητας των εδαφών-πετρωµάτων από τα οποία διέρχεται το αρδευτικό νερό κατά την µεταφορά του στην αρδευόµενη έκταση. Τα αιωρούµενα υλικά που βρίσκονται στο νερό προέρχονται από διάβρωση περιοχών και εποµένως βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ποσότητα των υλικών αυτών είναι η σύνθεση των υλικών (πετρωµάτων- εδάφους) και η αιτία της διαβρώσεως (π.χ. βροχή). Τέλος οι ρύποι που φθάνουν στο αρδευτικό νερό προέρχονται από υπολείµµατα αγροχηµικών ουσιών όπως τα ανόργανα λιπάσµατα και τα φυτοφάρµακα. Προφανώς η ποσότητα και η φύση των υλικών που µεταφέρονται µε το αρδευτικό νερό δεν µπορούν από µόνα τους να καθορίσουν απόλυτα την ποιότητα και την καταλληλότητα του αρδευτικού νερού. Βασικοί συντελεστές για τέτοιους χαρακτηρισµούς είναι εκτός από τα παραπάνω και η αντοχή των φυτών, οι φυσικές ιδιότητες του εδάφους, το βιολογικό ισοζύγιο στο έδαφος, η υπάρχουσα τεχνολογία των αρδεύσεων (µέθοδος εφαρµογής) και η δυνατότητα για στράγγιση. Για παράδειγµα τα διαλυτά άλατα µπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη των φυτών και συνεπώς να έχουν αρνητική επίπτωση στην παραγωγή, τα εν αιωρήσει υλικά µπορούν να έχουν αρνητική επίπτωση στην τεχνολογία της µεταφοράς νερού και των αρδεύσεων και τα αγροχηµικά υπολείµµατα µπορούν να καταστρέφουν τη βιολογική ισορροπία του εδάφους. Συνεπώς για την καταλληλότητα του νερού για άρδευση εκτός από τα χαρακτηριστικά του νερού θα πρέπει να εξετάζονται και όλοι οι παραπάνω παράγοντες.

3 Αξίζει να σηµειωθεί ότι συνήθως η ποιότητα αρδευτικού νερού εξετάζεται σε σχέση µε τα άλατα που περιέχει. Έτσι σε πολλά συγγράµµατα που επαναλαµβάνουν την αντιµετώπιση του θέµατος των δεκαετιών 50 και 60 η ποιότητα νερού είναι µονοσήµαντα συνδεδεµένη µε την αλατότητα του νερού και την περιεκτικότητα σε Νάτριο. 3.3 ΜΕΤΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΡ ΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ α. Μεταφερόµενα στερεά Το νερό που χρησιµοποιείται, για άρδευση µεταφέρει υλικά εν αιωρήσει. Η αποδοτικότητα της αρδευόµενης γεωργίας εξαρτάται εκτός των άλλων και από τα µεταφερόµενα οργανικά και ανόργανα υλικά. Περιοχές όπως του Νείλου ή του ούναβη θεωρούνται εύφορες λόγω των µεταφερόµενων από το νερό υλικών. Σε αντίθεση µε την πιθανή θετική επίδραση των στερεών υλικών του νερού στις αρδευόµενες εκτάσεις τα µεταφερόµενα υλικά (αιωρούµενα ή φορτίο κοίτης) πρέπει να εξετάζονται σε σχέση µε την υπάρχουσα τεχνολογία. Είναι χαρακτηριστικό ότι τόσο στα δίκτυα αρδεύσεως (π.χ. αρδευτικά δίκτυα µε σταγόνες) όσο και στα δίκτυα µεταφοράς (π,χ. διάβρωση και εναπόθεση) και αποθήκευσης (π.χ. µείωση του ωφέλιµου όγκου ταµιευτήρων) τα µεταφερόµενα υλικά έχουν αρνητικές συνέπειες. β. Κύρια συστατικά Η µελέτη των συστατικών του νερού για άρδευση πρέπει να γίνει σε σχέση µε την πηγή νερού που χρησιµοποιείται. Για τα επιφανειακά ρέοντα νερά (π.χ. ποταµοί) τα πιο συνηθισµένα ανιόντα είναι τα ιττανθρακικά HCO ) ( 3 και τα θειικά SO ) ( 4 ++ και τα κύρια κατιόντα είναι το Ασβέστιο (Ca ) και το + Νάτριο (Na ). Για τα στάσιµα επιφανειακά νερά (π.χ. λίµνες) η περιεκτικότητα σε άλατα µεταβάλλεται ανάλογα µε το χρόνο (π.χ. περίοδος βροχοπτώσεων - µικρότερη αλατότητα). Έτσι σε µεγάλες περιόδους χωρίς βροχοπτώσεις και µε µεγάλη εξάτµιση η περιεκτικότητα σε άλατα του νερού µιας λίµνης µπορεί να διπλασιασθεί. Αξίζει να σηµειωθεί ότι από τα νερά όλων των τύπων το νερό της βροχής περιέχει τα λιγότερα άλατα. Το νερό της βροχής περιέχει διαλυµένα αέρια ( N2,O 2,CO2 ) διαλυµένα άλατα που προέρχονται από τη γήινη επιφάνεια ή τη θάλασσα. Έχει αποδειχθεί ότι η περιεκτικότητα σε Cl και Νa του νερού της βροχής ποικίλλει σε σχέση και µε την απόσταση από τη θάλασσα. Γενικά η περιεκτικότητα του νερού της βροχής σε άλατα στις περιοχές ξηρού και ηµίξηρου κλίµατος επηρεάζει σηµαντικά την περιεκτικότητα σε άλατα επιφανειακών και υπόγειων νερών. γ. Άλλα συστατικά Πολλές άλλες ουσίες µπορεί να βρεθούν σε νερό για άρδευση σε πολύ µικρές συχνά ποσότητες ώστε συνήθως να µην χρησιµοποιούνται ως δείκτες για την κατάταξη των νερών σε κατηγορίες, Στο νερό µπορούν να βρεθούν Φθόριο, Βρώµιο, Ιώδιο ως και Li, Rb, Cs, Be, Sr και άλλα, Ακόµα τα ιχνοστοιχεία Αs, Se, Sb, Bi και τα Cu, Co, Νi, Ζn, Τi, κ.ά. Ένα στοιχείο που υπάρχει σε µικροποσότητες

4 στο νερό αλλά είναι πολύ επιβλαβές για την ανάπτυξη των καλλιεργειών είναι το Βόριο. δ. Ανθρωπογενείς ρύποι Οι ανθρωπογενείς ρύποι που υπάρχουν στο αρδευτικό νερό προέρχονται κυρίως από αστικά λύµατα, βιοµηχανικά απόβλητα και εκπλύσεις γεωργικών εκτάσεων. Μεταξύ των ουσιών (που δεν διασπώνται σε ιόντα) αναφέρονται: λιπαρές ουσίες, Φαινόλες, σύνθετα απορρυπαντικά, διαλυµένα αέρια, εντοµοκτόνα και ζιζανιοκτόνα. Συστατικά µε µορφή ιόντων είναι τα νιτρικά και ο διαλυτός φωσφόρος που εµπίπτουν στην κατηγορία της παραγράφου γ. Γενικά οι ανθρωπογενείς ρύποι βρίσκονται σε µεγάλες ποσότητες όταν για άρδευση χρησιµοποιείται νερό µε οικιακά ή άλλα λύµατα. Σ' αυτή την περίπτωση χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή προκειµένου περί καλλιεργειών που τα προϊόντα τους τρώγονται ωµά. 3.4 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΡ ΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ Μεταξύ των παραµέτρων που χρησιµοποιούνται ως κριτήρια για τη καταλληλότητα του νερού για αρδεύσεις είναι - η αλατότητα - η περιεκτικότητα σε νάτριο - η περιεκτικότητα σε ανθρακικά ανιόντα, και σε στοιχεία όπως Χλώριο και Βόριο - η περιεκτικότητα σε αιωρούµενα υλικά και - η περιεκτικότητα σε βιοκτόνα Προφανώς όλες οι παραπάνω ποσότητες δεν χρησιµοποιούνται µαζί για την ταξινόµηση του αρδευτικού νερού σε κατηγορίες ούτε υπάρχει ένα κοινά παραδεκτό σύστηµα ταξινόµησης του αρδευτικού νερού. Τα βασικά κριτήρια ποιότητας του αρδευτικού νερού παρουσιάζονται πιο κάτω: α. Αλατότητα Η ολική συγκέντρωση των διαλυτών αλάτων που παρέχει ενδείξεις για τον κίνδυνο αλατώσεως του εδάφους µετράται µε την ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα που εκφράζεται σε hmo/cm στους 25 C (1). Το αρδευτικό νερό µε βάση την ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα (ΕC) κατατάσσεται στις ακόλουθες τέσσερις κατηγορίες ποιότητας (US Salini Laboratory, 1954): Κατηγορία C1. Ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα (ΕC) µικρότερη των 250 µmho/cm στους 25 C, περιεκτικότητα σε άλατα µικρότερη των 160 ppm, κίνδυνος αλατώσεως µικρός Κατηγορία C2. ΕC µεταξύ µmho/cm στους 25 C, περιεκτικότητα σε άλατα µεταξύ 160 έως 480 ppm, κίνδυνος αλατώσεως µέσος Κατηγορία C3. ΕC µεταξύ µmho/cm στους 25 C, περιεκτικότητα σε άλατα 480 έως 1470 ppm, κίνδυνος αλατώσεως µεγάλος Κατηγορία C4. ΕC>2250 µmho/cm στους 25 C, περιεκτικότητα σε άλατα > 1470 ppm, κίνδυνος αλατώσεως πολύ µεγάλος. 1. Η ηλεκτρική αγωγιµότητα είναι εξ ορισµού το αντίστροφο της ηλεκτρικής αντίστασης. Ως προς τις µονάδες 1mho=1/ohm=1 Siemens=10 3 mmho=10 6 µmho. Η ειδική αγωγιµότητα (ΕC) έχει τις µονάδες mho/cm, mmho/cm, µmho/cm και στο σύστηµα SI υπάρχει η µονάδα Siemens/m.

5 Η ίδια ταξινόµηση έγινε επίσης από τον Wilcox (1948). Άλλοι ερευνητές για τον προσδιορισµό της αλατότητας χρησιµοποίησαν άλλους δείκτες όπως: - το σύνολο των διαλυµένων στερεών (Total dissolved solids, ΤDS) που εκφράζεται σε mg/lt ή ppm. - η ενεργός αλατότητα (effective salinity, ΕS) που εκφράζεται σε meq/lt ή ppm. Το σύνολο των διαλυµένων στερεών ΤDS που µπορεί να προσδιορισθεί µε την εξάτµιση ορισµένου όγκου νερού συσχετίζεται µε την ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα µε την ακόλουθη εξίσωση: ΤDS (ppm) = 640 ΕC(mmho/cm) (3.1) για τιµές της ειδικής ηλεκτρικής αγωγιµότητας µέχρι 10 mmho/cm (Shainberg και Oster, 1978). Όπως απέδειξε η έρευνα η αλατότητα του εδαφικού διαλύµατος (πολύ περισσότερο από την αλατότητα του νερού που χρησιµοποιείται) επηρεάζει δυσµενώς την παραγωγή. Είναι γεγονός ότι µε την εξατµισοδιαπνοή η αλατότητα του εδαφικού διαλύµατος µεγαλώνει. β. Περιεκτικότητα σε Νάτριο Η περιεκτικότητα σε Νάτριο χρησιµοποιείται ως δείκτης της ποιότητας του αρδευτικού νερού κυρίως λόγω της επίδρασης του Νατρίου στις φυσικές ιδιότητες του εδάφους όπως η διαπερατότητα, η διηθητικότητα και η καταλληλότητα για γεωργική χρήση. Επειδή η επίδραση του νατρίου τόσο στο έδαφος όσο και στις καλλιέργειες είναι σηµαντική, ιάφορες ποσότητες έχουν προταθεί ως βάσεις για την ταξινόµηση του νερού ως προς τον κίνδυνο που προέρχεται από τη συγκέντρωση διαλυτού νατρίου. Η σχέση µεταξύ διαλυτού Νατρίου (Να + ) και των άλλων διαλυτών επίσης κατιόντων Ασβεστίου και Μαγνησίου (Ca ++ και Μg ++ ) δίνεται από το "Λόγο Προσροφήσεως Νατρίου" (Sodium Absorption Ratio) γνωστό ως S.A.R που προτάθηκε από το Υπουργείο Γεωργίας των Η. Π. Α. (U.S Salinity Laboratory ): + Na S.A.R = (3.2) Ca + Mg όπου οι συγκεντρώσεις Νa, Ca και Μg αναφέρονται σε meq/lt. Ο προσδιορισµός του S.A.R. γίνεται γραφικά µε το νοµογράφηµα του σχήµατος 3.1. Η τιµή του S.A.R. εκφράζει την ενεργητικότητα των ιόντων νατρίου και καθορίζει την ικανότητα εναλλαγής τους µε κατιόντα όπως Ca και Mg που έχουν προσροφηθεί από τα κολλοειδή του εδάφους. Με βάση την τιµή του S.A.R. διακρίνονται τέσσερις κατηγορίες σύµφωνα µε την ταξινόµηση του Υπουργείου Γεωργίας των Η. Π. Α. Οι κατηγορίες αυτές για ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα 100µmho/cm είναι οι ακόλουθες: Κατηγορία 1: Κατηγορία 2: Κατηγορία 3: Κατηγορία 4: S.A.R <10, κίνδυνος νατρίου µικρός S.A.R από 10 έως 18, κίνδυνος νατρίου µέσος S.A.R από 18 έως 26, κίνδυνος νατρίου µεγάλος S.A.R >26, κίνδυνος νατρίου πολύ µεγάλος

6 Σχ. 3.1 Νοµογράφηµα για τον προσδιορισµό της, τιµής S.Α.R. νερού αρδεύσεως καθώς και για τον προσδιορισµό της τιµής του E.S.P. ενός εδάφους που βρίσκεται σε ισορροπία µε το νερό αρδεύσεως (U.S. Salinity Lab., 1954) Οι παραπάνω τέσσερις κατηγορίες µεταβάλλονται ως συνάρτηση της ειδικής ηλεκτρικής αγωγιµότητας του νερού. Έτσι για ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα Ε =2250 µmho/cm οι παραπάνω τέσσερις κατηγορίες γίνονται S.Α.R.< 4. 4, από 4.4 έως 9, από 9 έως 14 και >14 αντίστοιχα (Σχ. 3.2). Όπως έχει αποδειχθεί υπάρχει µια ικανοποιητική συσχέτιση µεταξύ των τιµών S.A.R και του βαθµού αλκαλιώσεως του εδάφους (ή εναλλακτικού Νa ή ποσοστού εναλλακτικού Νατρίου-Exchangeable Sodium Percentage-E.S.P. Τα ορυκτά της

7 αργίλου και η οργανική ουσία, δηλαδή τα ανόργανα και οργανικά κολλοειδή προσροφούν ανιόντα και κατιόντα και τα συγκρατούν µε µορφή εναλλακτικών. Το ποσοστό εναλλακτικού Νατρίου-E.S.P ορίζεται ως το ποσοστό (%) του προσροφηµένου Να από τα κολλοειδή του εδάφους, προς την ολική σε κατιόντα εναλλακτική ικανότητα σε meq/100gr εδάφους: E.S.P = Na + + K + Na + + Ca Mg Στο νοµογράφηµα του σχήµατος 3.1 φαίνεται ο γραφικός προσδιορισµός της τιµής Ε.S.Ρ. από την τιµή του λόγου προσροφήσεως νατρίου S.A.R ενός εδάφους σε ισορροπία µε το νερό αρδεύσεως. Σχ. 3.2 ιάγραµµα για την ταξινόµηση του νερού αρδεύσεως σε κατηγορίες κατά το U.S Salinity Laboratory (1954)

8 γ. Περιεκτικότητα, σε Ανθρακικά Ανιόντα, Χλώριο και Βάριο Τα όξινα ανθρακικά ιόντα ( HCO 3 ) έχουν την τάση να σχηµατίζουν δυσδιάλυτες ενώσεις µε ιόντα Ca ++ και Μg ++ µε αποτέλεσµα την σχετική αύξηση της συγκεντρώσεως του Νa +. Εκτός των όξινων ανθρακικών στο νερό υπάρχουν και ουδέτερα ανθρακικά ( HCO 3 ) σε αµελητέες όµως συγκεντρώσεις. Η επίδραση, των ανθρακικών ιόντων (όξινων και ουδέτερων) στην ποιότητα του αρδευτικού νερού εκφράζεται ως Υπολειµµατικό Ανθρακικό Νάτριο (Residual Sodium Carbonate, RSC) που υπολογίζεται από την εξίσωση:. RSC = (CO 3 + HCO 3 ) (Ca Mg + + ) όπου όλες οι ποσότητες αναφέρονται σε συγκεντρώσεις Μeq/lt. Στον Πιν. 3.1 δίνεται η ταξινόµηση του αρδευτικού νερού συναρτήσει της τιµής του Υπολειµµατικού Νατρίου (R.S.C. Στην περίπτωση χρήσης νερού της δεύτερης κατηγορίας µε R.S.C µεταξύ 1.25 και 2.50 πρέπει να γίνεται σηµαντική έκπλυση ώστε η συγκέντρωση των ανθρακικών να συγκρατείται σε χαµηλά επίπεδα και να προστίθενται ποσότητες γύψου ή άλλου διαλυτού άλατος του ασβεστίου ώστε ο λόγος ασβεστίου/ νατρίου να παραµένει ευνοϊκός. Στην περίπτωση που το R.S.C. υπερβαίνει τα 2.50 meg/lt το νερό είναι ακατάλληλο για αρδευτική Πίν. 3.1: Ταξινόµηση του αρδευτικού νερού ως προς το Ανθρακικό Νάτριο (Wilcox 1958) Ποιότητα Νερού Υπολειµµατικό Να 2 CO 3 meq/lt Άριστη - Καλή <1.25 Μέτρια Κακή >2.50 Κατά άλλους ερευνητές για την εκτίµηση της επίδρασης του R.S.C. πρέπει να εξετάζεται, ο τύπος του εδάφους. Νερό µε δεδοµένο R.S.C. µπορεί να είναι επικίνδυνο για το έδαφος µε αλκαλικό pη αλλά µπορεί να έχει βελτιωτική επίδραση σε εδάφη µε όξινο pη. Τα ιόντα Χλωρίου δεν έχουν σηµαντική, επίδραση στις φυσικές ιδιότητες του εδάφους και δεν απορροφούνται από το έδαφος. Αυτός είναι ο λόγος που τα ιόντα Χλωρίου δεν χρησιµοποιήθηκαν αρκετά για την ταξινόµηση του αρδευτικού νερού σε κατηγορίες. Ο Scofield (1935} χρησιµοποίησε πέντε κατηγορίες (ποιότητες)νερού, από άριστη µέχρι κατάλληλη µε όρια στα 4,7,12 και 20 meg/lt Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι η επίδραση του Χλωρίου µπορεί να αντιµετωπίζεται για ειδικό έδαφος και καλλιέργειες. Μια τέτοια ταξινόµηση προτάθηκε από τον Kovda et al (1967) και παρουσιάζεται στον Πίν.3.2. Το βάριο ακόµα και σε µικρή συγκέντρωση στο εδαφικό διάλυµα είναι τοξικό για τα φυτά και επιδρά αρνητικά στην παραγωγή. Το βόριο του εδαφικού διαλύµατος

9 προέρχεται κατά κύριο λόγο από το νερό αρδεύσεως και συνεπώς απαιτείται η γνώση της περιεκτικότητας σε βόριο του αρδευτικού νερού. Στον Πίν.3.3. φαίνεται η ταξινόµηση του νερού ως συνάρτηση της περιεκτικότητας σε βόριο και σε Πιν. 3.2 Η ταξινόµηση του αρδευτικού νερού σε σχέση µε την συγκέντρωση Χλωρίου για συγκεκριµένη καλλιέργεια (citrus) και περιοχή (παραθαλάσσια πεδιάδα του Ισραήλ) ΕC Cl Τύπος εδάφους µmho/cm meq/lt: Αµµώδες Πηλώδες Αργιλώδες < Α Α Α Α Α Β Α Α c Σεπ-15 Α Β D όπου Α= ακίνδυνο, Β = µε µικρή επικινδυνότητα C=µε µέτρια επικινδυνότητα και D= επικίνδυνο σχέση µε την αντοχή της αρδευόµενης καλλιέργειας (Scofield,1935), Τέλος τα όρια αντοχής των διαφόρων καλλιεργειών στις συγκεντρώσεις του βορίου παρουσιάζονται στον Πιν.3.4. Πιν. 3.3 Κατηγορίες αρδευτικού νερού σε σχέση µε την περιεκτικότητα σε Βόριο και την αντοχή των καλλιεργειών σ' αυτό. Ποιότητα νερού Οµάδες Φυτών Ευπαθή (ppm) Μετρίως ανθεκτικά (ppm) Ανθεκτικά (ppm) Άριστη <0.33 <0.67 <1.00 Πολύ καλή Καλή Κακή Χείριστη >.1.25 >2.50 >3.75 Πιν 3. 4 Ταξινόµηση των καλλιεργειών από πλευράς αντοχής στη συγκέντρωση Βορίου Ευπαθή φυτά Μετρίως Ανθεκτικά φυτά Ανθεκτικά φυτά Αχλαδιά Ηλίανθος Αρµυρίκι Μηλιά Πατάτα Σπαράγγι Αµπέλι Βαµβάκι Τεύτλα Κερασιά Ντοµάτα Μηδική Ροδακινιά Ελιά Κρεµµύδι ι Βερικοκιά Κριθάρι Λάχανο Πορτοκαλιά Καλαµπόκι Μαρούλι Λεµονιά Βρώµη Καρότο δ. Η περιεκτικότητα σε αιωρούµενα Όπως αναφέρθηκε ήδη σηµαντικές ποσότητες αιωρούµενων υλικών στo αρδευτικό νερό έχουν δυσµενείς επιπτώσεις στην τεχνολογία των

10 αρδεύσεων και στην διαπερατότητα του εδάφους. Στα αρδευτικά δίχτυα καταιονισµού τα µεταφερόµενα υλικά µπορούν να προξενήσουν βιολογική διαταραχή µε την συγκέντρωση τους στα φύλλα των καλλιεργειών ενώ στα συστήµατα αρδεύσεως µε σταγόνες υπάρχει κίνδυνος εµφράξεως των σταλλακτηρών µε αποτέλεσµα την κακή λειτουργία του συστήµατος και την ανοµοιοµορφία της κατανοµής του αρδευτικού νερού. Επίσης στις µεθόδους επιφανειακής αρδεύσεως, νερό µε σηµαντική περιεκτικότητα σε στερεά έχει σαν αποτέλεσµα την µείωση της διαπερατότητας των εδαφών. Το πρόβληµα της διαπερατότητας γίνεται εντονότερο όταν τα αρδευόµενα εδάφη είναι λεπτόκοκκα. Σαν αποτέλεσµα δηµιουργείται κρούστα στην επιφάνεια του εδάφους µε σταδιακή έµφραξη των πόρων του εδάφους που εκτός της µείωσης της διηθητικότητας δηµιουργεί προβλήµατα στο φύτρωµα των σπόρων. ε. Η περιεκτικότητα σε βιοκτόνα Τα βιοκτόνα είναι ισχυρά δηλητήρια που χρησιµοποιούνται στη γεωργία για την προστασία της παραγωγής από ανεπιθύµητα φυτά (ζιζάνια), διάφορους µικροοργανισµούς και ασθένειες. Η χρησιµοποίηση βιοκτόνων στη γεωργία τα τελευταία 30 χρόνια αποτελεί, ως γνωστό, µια δυσάρεστη εξέλιξη για την ποιότητα των επιφανειακών αλλά και των υπόγειων νερών. Τα βιοκτόνα είναι επικίνδυνα κυρίως για τον µεγάλο χρόνο βιοαποδοµήσεως τους µε αποτέλεσµα την βιολογική µεγέθυνση στους διάφορους οργανισµούς και τελικά στον άνθρωπο. Τα κυριότερα βιοκτόνα είναι τα: Aldrin, Captan, DDT, Dieldrin, Endosulfan, Endrin, Lindan, Marathion, MCPA, Parathion Επιτρεπόµενα όρια αυτών των ουσιών καθορίσθηκαν από την ιοίκηση για την Μόλυνση των Νερών του Υπουργείου Γεωργίας των Η. Π. Α. µαζί µε πληροφορίες για τη διαχείριση του νερού, την ένταση εφαρµογής σε σχέση µε τον αγρό και την καλλιέργεια και περιλαµβάνονται στα κυριότερα συγγράµµατα που είναι σχετικά µε τη µόλυνση του νερού. 3.5.ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΑΡ ΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ Πολλά συστήµατα ταξινοµήσεως του αρδευτικού νερού έχουν προταθεί από ερευνητές και. οργανισµούς χωρίς κανένα να θεωρείται γενικά αποδεκτό. Εντούτοις το σύστηµα ταξινοµήσεως του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ έχει χρησιµοποιηθεί ευρύτατα πλησιάζοντας την γενική αναγνώριση. Τα κυριότερα συστήµατα ταξινοµήσεως του αρδευτικού νερού είναι: 1. Ο Scofield (1936) πρότεινε το ακόλουθο σύστηµα (Πιν.3.5) που περιλαµβάνει τους δείκτες: αλατότητα. Νάτριο, Χλώριο, και Θειικά. 2. Σύστηµα των Wilcox και Magistad (1943) Οι Wilcox και Magistad πρότειναν την ταξινόµηση που φαίνεται στον Πίν.3.6 χρησιµοποιώντας ως δείκτες την ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα, το περιεχόµενο Νάτριο (%), και τη συγκέντρωση του Χλωρίου και του Βορίου.

11 Π ιν. 3.5 Σύστηµα ταξινοµήσεως του αρδευτικού νερού κατά Scofield (1936) Συγκέντρωση διαλυµένων στερεών Συγκέντρωση Κατηγορία ΕC (µmho/cm)* Κατά βάρος (p.p.m) Nα (%) Cl (meq/lt) SO 4, (meq/lt) 1 (Άριστη) (Καλή) (Επιτρεπόµενη) (Αµφίβολη) (Ακατάλληλη) Μια παραλλαγή του συστήµατος προτάθηκε από τον Wilcox (1948) που χρησιµοποίησε ως δείκτες την αλατότητα και το Νάτριο ως εκατοστιαίο ποσοστό των κατιόντων. Τέλος µια περισσότερο βελτιωµένη πρόταση για την ταξινόµηση των νερών για άρδευση έγινε από τον Wilcox (1958). 3. Σύστηµα ταξινοµήσεως του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ (1954) Το σύστηµα αυτό παρουσιάζεται στο Σχ.3.2. Σύµφωνα µε το Σχ. 3.2 διακρίνονται οι ακόλουθες κατηγορίες: C1, C2, C3, και C4 για την ολική συγκέντρωση αλάτων και S1, S2, S3, S4. για τις αντίστοιχες τιµές του S.A.R. Πίν. 3.6 Σύστηµα ταξινοµήσεως του αρδευτικού νερού κατά Wilcox και Magistad Κατηγορία Ι II III είκτες Ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα Άριστη µέχρι καλή Καλή µέχρι επιζήµια Επιζήµια µέχρι ακατάλληλη (ΕC στους 25 C,µmho/cm) < >3000 Νάτριο {%) < >75 Χλώριο, meq/lit. < >10 Βόριο, ppm < >2 4. Σύστηµα Doneen Κατά το σύστηµα Doneen (1958) ο κίνδυνος αλατώσεως εκτιµάται όχι µε την ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα αλλά µε µια ποσότητα που ονοµάζεται "ενεργός αλατότητα" (effective salinity, ES) και εκφράζεται συνήθως σε meq/lit:. Κατά την θεωρία της "ενεργού αλατότητας" το ανθρακικό ασβέστιο, το ανθρακικό µαγνήσιο και το θειικό ασβέστιο δεν πρέπει να περιλαµβάνονται στον προσδιορισµό της ολικής αλατότητας λόγω της µικρής των διαλυτότητας. Συνεπώς αυτά αφαιρούνται από το σύνολο των αλάτων µε αποτέλεσµα να προσδιορίζεται η ενεργός αλατότητα. Σύµφωνα µε το σύστηµα Doneen οι δείκτες για την κατάταξη του αρδευτικού νερού είναι η ενεργός αλατότητα και οι συνθήκες στράγγισης του εδάφους Η προτεινόµενη κατάταξη φαίνεται στον Πιν.3.7 όπου δίνονται τρεις εκφράσεις της ενεργού αλατότητας. Νεώτερες Απόψεις Παρά τη χρησιµότητα της ταξινόµησης του αρδευτικού νερού χρησιµοποιώντας 1,2 ή

12 περισσότερα κριτήρια εντούτοις δεν είναι εύκολο πάντα να αποφανθεί κανείς για την καταλληλότητα του αρδευτικού νερού χωρίς να λάβει υπόψη του τις καλλιέργειες, το κλίµα, το έδαφος, τις συνθήκες στραγγίσεως, την διαχείριση του αρδευτικού νερού την υπάρχουσα τεχνολογία µεταφοράς νερού και αρδεύσεων ως και τους σχετικούς οικονοµικούς παράγοντες. Γενικά η καταλληλότητα του νερού για άρδευση είναι ένα σύνθετο πρόβληµα που δεν µπορεί πάντα να λύνεται απ ευθείας και µονοσήµαντα. Αν για παράδειγµα οι ανάγκες αρδεύσεως είναι µεγάλες και το διαθέσιµο νερό κρίνεται ακατάλληλο για ένα υπό µελέτη έργο σύµφωνα µε τα κριτήρια ενός συστή- µατος ταξινοµήσεως, δεν σηµαίνει ότι γι αυτό τον λόγο η αγροτική ανάπτυξη της περιοχής θα διακοπεί. Πιν. 3.7 Σύστηµα ταξινοµήσεως κατά Doneen Συνθήκες στραγγίσεως του εδάφους Ενεργός Αλατότητα ΕS Κατηγορίες Ι II III Ελάχιστη meq/lit: <3 3-5 >5 απόπλυση του ppm εδάφους kg/m 3 νερού Μικρή έως περιο- meq/lt: < >10 ρισµένη απόπλυση. Στράγγιση βραδεία ppm kg/m 3 νερού Εδάφη διαπερατά. meq/lt: < >15 Στράγγιση καλή ppm kg/m 3 νερού Σ αυτήν την περίπτωση εξετάζονται άλλες εναλλακτικές λύσεις όπως π.χ. η υιοθέτηση διαφορετικής διαχείρισης του νερού ή ακόµα και η αλλαγή των καλλιεργειών και η υιοθέτηση άλλων ανθεκτικότερων στη παρουσία του συστατικού που δηµιουργεί το πρόβληµα Αν προς την κατεύθυνση αυτή δεν υπάρχει πρόσφορη λύση µπορεί να µελετηθεί και η βελτίωση του νερού µε διάφορες µεθόδους εφόσον κρίνεται οικονοµικά εφικτό. Σχετικά µε την χηµική ανάλυση που εξακολουθεί κατά κύριο λόγο να χρησιµοποιείται για τον χαρακτηρισµό της ποιότητας του αρδευτικού νερού έχει επικρατήσει η άποψη να υπολογίζονται οι ακόλουθες επτά ποσότητες (Christiansen et al, 1977): - Ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα, ΕC - Εκατοστιαίο ποσοστό Νατρίου, Νa(%) - Λόγος προσροφήσεως Νατρίου, SAR - Na2CO3 - Χλώριο, Cl - Ενεργός αλατότητα, ΕS - Βόριο Έξι κατηγορίες αρδευτικού νερού προτείνονται σε σχέση µε τους παραπάνω δείκτες που εφαρµόζονται χωριστά. Τα άνω όρια κάθε κατηγορίας που προέρχονται από πολλές βιβλιογραφικές πηγές παρουσιάζονται στον Πιν.3.8.

13 Πιν. 3.8 Κατηγορίες ποιότητας νερού (Christiansen et al, 1977) Κατηγορία ΕC (mmho/cm) Να + (%) SAR ΝαCO 3 (meq/lt) Cl - (meq/lt) ΕS (meq/lt) Β (ppm) >4,0 >90 >15 >4.0 >20 >32 >4.0 Τέλος κατά τον χαρακτηρισµό της ποσότητα του νερού δεν πρέπει να παραβλέπονται και άλλα κριτήρια όπως η περιεκτικότητα σε αιωρούµενα υλικά καθώς και η επίδραση των βιοκτόνων. Παράδειγµα Στον Πιν. 3.9 φαίνεται, η ανάλυση νερού για άρδευση που χρησιµοποιήθηκε για πειραµατικούς σκοπούς στο Εργαστήριο Υδραυλικής του.π.θ. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα και την ταξινόµηση του Υπουργείου Γεωργίας των Η.Π.Α. το νερό χαρακτηρίσθηκε µέσης αλατότητας (C 2 ) και µικρής αλκαλικότητας (S 1 ) και εποµένως κατάλληλο για αρδευτική χρήση χωρίς δυσµενείς συνέπειες στο έδαφος ή τις αρδευόµενες καλλιέργειες. Πιν. 3.9 Παράδειγµα αναλύσεως νερού αρδεύσεως Παράµετρος Μέγεθος Μονάδα ΕC 581 µmho/cm Ca ++ + Mg meq/lt Νa meq/lt Κ + Σύνολο κατιόντων meq/lt meq/lt CO 3.50 meq/lt 3 Cl meq/lt SO meq/lt NO 3 0 meq/lt Β 0 ppm pη 7.7 Να 19.4 % SAR 0.72 ΕS 1.11 meq/lt Σύµφωνα µε τα άλλα συστήµατα ταξινοµήσεως το χρησιµοποιηθέν δείγµα κατατάσσεται. 1. Κατά Scofield: ΕC : 2 (Καλή) Νa%: 1 (Άριστη) Cl : 1 (Άριστη) SAR: 1 (Άριστη) 2. Κατά Wilcox και Magistad (1943): ΕC : 1 Νa : 1 (Άριστη µέχρι καλή) Cl : 1 B : 1

14 3. Κατά Doneen: Κατηγορία Ι για όλες τις συνθήκες στραγγίσεως του εδάφους. 3.6.ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΝ Ε ΑΦΩΝ Ταξινόµηση των εδαφών Η ύπαρξη περίσσειας διαλυτών αλάτων ή αλκαλιώσεως στο έδαφος έχει δυσµενείς επιπτώσεις στην παραγωγή και την παραγωγικότητα του εδάφους. Επειδή στις περισσότερες περιπτώσεις µε διάφορες επεµβάσεις τόσο η αλατότητα όσο και η αλκαλίωση του εδάφους µπορούν να βελτιωθούν πρέπει πριν από οποιαδήποτε ενέργεια να ελέγχονται εργαστηριακά. Στο εργαστήριο η αλατότητα εκτιµάται µε τον προσδιορισµό της ειδικής ηλεκτρικής αγωγιµότητας του εκχυλίσµατος κορεσµού του εδάφους σε mmho/cm στους 25 C ενώ η αλκαλίωση µε τον προσδιορισµό του ποσοστού ανταλλάξιµου νατρίου (Ε5Ρ). Σύµφωνα µε την ταξινόµηση του US Salinity Laboratory τα εδάφη ταξινοµούνται σε πέντε κατηγορίες από άποψη αλατότητας; Ι. ΕC: 0-2 mmho/cm II. ΕC: 2-4 mmho/cm III. EC: 4-8 mmho/cm IV. ΕC: 8-16 mmho/cm V. EC: >16 mmho/cm Επίσης σε σχέση µε την αλκαλίωση ένα έδαφος θεωρείται, αλκαλικό αν η µέση τιµή ΕSΡ είναι µεγαλύτερη του 15%. Τελικά µπορούν να διακριθούν οι εξής κατηγορίες: Μη αλατούχα - µη αλκαλικά, EC < 4, ΕSP < 15%. Αλατούχα, EC > 4, ΕSΡ > 15%. Αλατούχα - Αλκαλικά EC > 4, ΕSΡ > 15%. Αλκαλικά EC < 4, ΕSΡ > 15%. Νεώτερες απόψεις για το θέµα της ταξινόµησης των εδαφών σε σχέση µε την αλκαλίωση προτάθηκαν στο Σεµινάριο του FΑΟ (Baghdad, 1970) και παρουσιάζονται στον Πιν Πιν Ταξινόµηση των εδαφών σε σχέση µε την αλκαλίωση Ανάγκες εκπλύσεως Κατηγορία ΕSΡ (%) Περιγραφή 0 Ι < Ελεύθερο αλκαλιώσεως Ελαφρώς αλκαλικό II Μετρίως αλκαλικό III Έντονα αλκαλικό IV > 50 Πολύ έντονα αλκαλικό Ο πιο πρακτικός τρόπος βελτιώσεως των εδαφών από τον κίνδυνο αλατώσεως είναι η έκπλυση µε ποσότητα νερού πλέον της αρδευτικής δόσης που απαιτείται για την ικανοποίηση των αναγκών των καλλιεργειών. Για τον υπολογισµό του ποσοστού εκπλύσεως έχουν προταθεί διάφορες εξισώσεις. Γενικά η ποσότητα νερού εκπλύσεως που απαιτείται για έκπλυση από την αρχική αλατότητα του

15 εδάφους την ποιότητα του νερού εκπλύσεως, τη µέθοδο εκπλύσεως (π.χ. µε κατάκλιση), το βάθος του εδάφους στο οποίο γίνεται η έκπλυση 1 και τα φυσικά χαρακτηριστικά του εδάφους. Η περισσότερο αποδεκτή εξίσωση είναι η ακόλουθη που προκύπτει µε τη θεώρηση µόνιµης κατάστασης. ηλαδή η ποσότητα αλάτων που εισέρχεται σ' ένα όγκο εδάφους (όγκος ριζοστρώµατος) από την επιφάνεια πρέπει να εξέρχεται από τον πυθµένα του ριζοστρώµατος χωρίς να αλλάζει την περιεκτικότητα σε άλατα του ριζοστρώµατος. Η εξίσωση γράφεται: d d C = i (3.5) d ici = d dcd ή d i Cd όπου di= το ύψος εφαρµογής (δόση αρδεύσεως, mm). d d = το ύφος του νερού που αποµακρύνεται µε στράγγιση. Ci και C d = οι συγκεντρώσεις αλάτων του νερού εφαρµογής και στραγγίσεως, αντίστοιχα. LF = ποσοστό εκπλύσεως. Από την παραπάνω εξίσωση µε απλό µετασχηµατισµό * και λαµβάνοντας υπόψη ότι το καθαρό ύψος εφαρµογής d n =d i -d d προκύπτει η ακόλουθη εξίσωση: d i = d C (C C ) (3.6) n d d Από αυτή την εξίσωση γνωρίζοντας την συγκέντρωση αλάτων του αρδευτικού νερού (που µετράται ως ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα) και την αντοχή των καλλιεργειών στη συγκέντρωση αλάτων (C d σε ΕC του εκχυλίσµατος κορεσµού) χωρίς µεγάλες απώλειες στην παραγωγή είναι δυνατό να υπολογισθεί το συνολικό απαιτούµενο ύψος εφαρµογής. Εµπειρικά εφαρµόζεται τιµή ειδικής ηλεκτρικής αγωγιµότητας που αντιστοιχεί σε µείωση της παραγωγής κατά 50%. Αυτό δικαιολογείται γιατί µε την τιµή αυτή στον πυθµένα του ριζοστρώµατος και λόγω της κατανοµής των αλάτων στο ριζόστρωµα η τελική µείωση της παραγωγής δεν ξεπερνά το 10%. Εφαρµογή ίνεται, καλλιέργεια µε αντοχή στην αλατότητα 6 mmho/cm και, το αρδευτικό νερό που χρησιµοποιείται έχει, ΕC=2mmho/cm.Το καθαρό* εποχιακό ύψος των αναγκών σε αρδευτικό νερό είναι 600mm που εφαρµόζεται, σε 6 αρδεύσεις των 100 mm. Ζητείται, το ύψος νερού που απαιτείται επιπλέον των καθαρών αναγκών για την διατήρηση της αντοχές της καλλιέργειας στον πυθµένα του ριζοστρώµατος. Σύµφωνα µε την Εξ. 3.6 γι,α το εποχιακό ύφος εφαρµογές i d i = d nc d (C d C i ) = (6 2) = 900mm Εποµένως το συνολικό ύψος εφαρµογές για κάθε άρδευση είναι 150 mm. Συνεπώς για την διαστασιολόγηση του στραγγιστικού δικτύου θα πρέπει, να ληφθεί υπόψη ότι, το δίκτυο πρέπει, να είναι, ικανό να αποµακρύνει, 50 mm ή 50m 3 /στρ αµέσως µετά κάθε άρδευση. 1. Το βάθος εδαφικής ζώνης για έκπλυση είναι, συνήθως από m ανάλογα µε την καλλιέργεια d d d i Ci Cd * = ή d i = Cd (d d d i ) (Ci Cd ) ή τέλος di = Cd(di dd ) (Cd Ci ) d C i d

16 3.6.3 Χρησιµοποίηση βελτιωτικών των εδαφών Για τα αλκαλικά εδάφη η έκπλυση συνήθως δεν επαρκεί για την βελτίωση τους. Πρόσθετα απαιτείται η αντικατάσταση των εναλλακτικών ιόντων του Να + µε εναλλακτικά ιόντα του Na -. Αυτό επιτυγχάνεται µε την προσθήκη γύψου (CaSO 4 2Η 2 Ο) ή CaCl 2 σε περίπτωση που είναι διαθέσιµο. Είναι προφανές ότι η ποσότητα νερού που απαιτείται για την βελτίωση των αλκαλικών εδαφών είναι σηµαντικά µεγαλύτερη από αυτή για έκπλυση των αλατούχων. Ο λόγος είναι ότι η διαλυτότητα των βελτιωτικών (κυρίως του γύψου είναι πολύ µικρή (π.χ. απαιτούνται 500mm αρδευτικού νερού για να αποµακρυνθούν 1meq Να σε βάθος 0.3mm). Εφαρµογή Η χηµική ανάλυση δείγµατος νερού ενός ποταµού που προορίζεται, για αρδευτική χρήση έδωσε τα ακόλουθα αποτελέσµατα: Παράµετρος Ν + Ca ++ Mg ++ Περιεκτικότητα (meq/lt) ΕC (µmho/cm) 3000 Να υπολογισθεί ο Λόγος προσροφήσεως του νατρίου (SAR) και να υπολογισθεί η ποσότητα γύψου (CaSO 4 2Η 2 Ο) ανά m 3 που απαιτείται για τον υποβιβασµό του SAR στη τιµή 5. Λύση Σύµφωνα µε την Εξ. 3.2 ή το Σχ. 3.1 ο Λόγος προσροφήσεως του νατρίου (SAR) υπολογίζεται: SAR=8.72. Από τις τιµές του SAR και την ειδική ηλεκτρική αγωγιµότητα προκύπτει ότι σύµφωνα µε την ταξινόµηση του Σχ. 3.2 το νερό χαρακτηρίζεται Ca 4 S 3 δηλαδή κίνδυνος αλατώσεως: πολύ µεγάλος και κίνδυνος αλκαλιώσεως: µεγάλος. Από την Εξ. 3.2 για SAR=5 προκύπτει [Ca ++ ]=21.73 meq/lt δηλαδή διαφορά =16.24 meq/lt. Επειδή το ισοδύναµο βάρος του Ca είναι Μοριακό βάρος/ σθένος= 40.08/2=20.04 απαιτούνται: = mgr/lt ή gr/m 3. Για την ποσότητα του γύψου που απαιτείται, γνωρίζοντας ότι το ισοδύναµο βάρος του γύψου (CaSO 4 2Η 2 Ο) είναι gr, ο υπολογισµός µπορεί να γίνει κατ' ευθεία = mgr/lt gr/m 3

17 Αναφερόµενη βιβλιογραφία Ayers, R., Quality of water for irrigation. Journal of the Irrigation Drainage Div., Proc. ASCE, 103 (IR2): Ayers, R., xat Westcot, D., Water quality for agriculture. Irrigation and Drainage Paper 29, 97 p., FAO, Rome. Cristiansen, J., Olsen, E., Willardson,!>., Irrigation water quality evaluation. Journal of the Irrigation Drainage Div., Proc. ASCE, 103 (IR2): Dodeen, L., Studies of water quality criteria. Proc. of the conference on Quality for water irrigation. Water Resources Center, Univ. of California, Davis. Kovda, V., Yaron, B., Shalhevet, J., Quality of irrigation water. In: Int. Sourcebook on Irrigation and Drainage of Arid Lands in Relation to Salinity and Alkalinity. Ed. Kovda V. et al, FAO, Scofield, C., The salinity of irrigation water. Smithsonian Institute Annual Report, Shainberg, I, xcu Oster, J., Quality of irrigation water. Int. Irrigation Information Center Publication, No2, 65 p. Wilcox, L., The quality of water for irrigation use. Technical Bull. 962, U.S.D.A., Washington. Wilcox, L., Water quality from the standpoint of irrigation. Journal of the American Waterworks Association, 5. Wilcox, L. and Magistad, 0., Interpretation of Analysis οf irrigation waters and the relative tolerance of crop >lants. U.S. Bureau of Plant Industry, Soils and Agr. Eng. Washington.

Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου. Αρδεύσεις (Θεωρία) Ενότητα 3 : Η ποιότητα του αρδευτικού νερού Δρ.

Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου. Αρδεύσεις (Θεωρία) Ενότητα 3 : Η ποιότητα του αρδευτικού νερού Δρ. Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Αρδεύσεις (Θεωρία) Ενότητα 3 : Η ποιότητα του αρδευτικού νερού Δρ. Μενέλαος Θεοχάρης 3. Η ποιότητα του αρδευτικού νερού Η φυσική ποιότητα Από

Διαβάστε περισσότερα

Ποιότητα αρδευτικών πόρων της καλλιέργειας ελιάς (περίπτωση ΠΕΖΩΝ & ΜΕΡΑΜΒΕΛΛΟΥ, 2011 και 2013)

Ποιότητα αρδευτικών πόρων της καλλιέργειας ελιάς (περίπτωση ΠΕΖΩΝ & ΜΕΡΑΜΒΕΛΛΟΥ, 2011 και 2013) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΣ

ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΣ Page 1 ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Δρ. Γεωπόνος Εγγείων Βελτιώσεων, Εδαφολογίας και Γεωργικής Μηχανικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Ρύπανση Υδάτων και Εδαφών

Ρύπανση Υδάτων και Εδαφών Ρύπανση Υδάτων και Εδαφών Ενότητα 3η: Φυσικοχημικές και μηχανικές ιδιότητες εδαφών Τσικριτζής Λάζαρος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ Εδαφικά κολλοειδή Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) ή οργανική ουσία (χούμος) με διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ηάργιλος(

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou Εδαφικά Κολλοειδή Τα κολλοειδή του εδάφους

Διαβάστε περισσότερα

Ποιότητα αρδευτικών πόρων της καλλιέργειας ελιάς (περίπτωση ΝΗΛΕΑΣ, 2011 και 2013)

Ποιότητα αρδευτικών πόρων της καλλιέργειας ελιάς (περίπτωση ΝΗΛΕΑΣ, 2011 και 2013) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός:

Διαβάστε περισσότερα

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή.

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) οργανική ουσία (χούμος) Η άργιλος (< 2μ) των εδαφών, διαμέτρου

Διαβάστε περισσότερα

2η Διάλεξη ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΝΕΡΟΥ ΑΡΔΕΥΣΕΩΣ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

2η Διάλεξη ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΝΕΡΟΥ ΑΡΔΕΥΣΕΩΣ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2η Διάλεξη ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΝΕΡΟΥ ΑΡΔΕΥΣΕΩΣ Αρδευτικό Νερό Πηγές Αρδευτικού Νερού Οι πηγές προελεύσεως του αρδευτικού νερού μπορεί να είναι: η βροχή (βρόχινο) ποτάμια ή λίμνες (επιφανειακό) γεωτρήσεις, πηγάδια

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΛΙΠΑΝΣΗ ΚΑΛΛΕΙΕΡΓΕΙΩΝ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΛΙΠΑΝΣΗ ΚΑΛΛΕΙΕΡΓΕΙΩΝ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΛΙΠΑΝΣΗ ΚΑΛΛΕΙΕΡΓΕΙΩΝ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ΣΕ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΣΑΝΤΗΛΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Web: http://www.ismc.gr/ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ ΑΡΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ ΑΡΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ Α.Τ.Ε.Ι ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ ΑΡΔΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ Επιβλέποντες καθηγητές: Αναστάσιος

Διαβάστε περισσότερα

1 m x 1 m x m = 0.01 m 3 ή 10. Χ= 300m 3

1 m x 1 m x m = 0.01 m 3 ή 10. Χ= 300m 3 9 Ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΙ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΝΕΡΟ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ 1. Προέλευση του νερού που διατίθεται στο φυτό Βροχή Υγρασία εδάφους Υπόγειο νερό 2. Ύψος βροχής Σε μια επιφάνεια στο ύπαιθρο τοποθετούμε ανοικτό δοχείο

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 9: Μετρήσεις και υπολογισμοί φυσικοχημικών- υδροχημικών παραμέτρων (Μέρος 2ο)

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 9: Μετρήσεις και υπολογισμοί φυσικοχημικών- υδροχημικών παραμέτρων (Μέρος 2ο) ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ Ενότητα 9: Μετρήσεις και υπολογισμοί φυσικοχημικών- υδροχημικών παραμέτρων (Μέρος 2ο) Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογία Σκοποί ενότητας Υπολογισμός υδροχημικών παραμέτρων

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων µπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες: Φυσικά Χηµικά Βιολογικά. Πολλές από τις παραµέτρους που ανήκουν στις κατηγορίες αυτές αλληλεξαρτώνται π.χ. η θερµοκρασία που

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνική Έκθεση Υδροχημικών Αναλύσεων Περιοχής Ζυγού Άρτας

Τεχνική Έκθεση Υδροχημικών Αναλύσεων Περιοχής Ζυγού Άρτας Τεχνική Έκθεση Υδροχημικών Αναλύσεων Περιοχής Ζυγού Άρτας Ιανουάριος 2016 1 Την 16.08.2015 με ευθύνη του συλλόγου του Χωριού Ζυγός Άρτας, έγινε δειγματοληψία νερού από: το δίκτυο ύδρευσης του χωριού (από

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Χημικές ιδιότητες του εδάφους

Δασική Εδαφολογία. Χημικές ιδιότητες του εδάφους Δασική Εδαφολογία Χημικές ιδιότητες του εδάφους Χημικές ιδιότητες εδάφους Εδαφικά κολλοειδή Ηλεκτρικά φορτία των ανόργανων κολλοειδών Εναλλακτική ικανότητα του εδάφους Βαθμός κορεσμού με βάσεις Ανταλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά Ε ΑΦΟΣ Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Έδαφος Το έδαφος σχηµατίζεται από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των πετρωµάτων του υποβάθρου (µητρικό πέτρωµα) ή των πετρωµάτων τω γειτονικών

Διαβάστε περισσότερα

1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ Τροφοδότηση του εδαφικού διαλύματος Απορρόφηση Ρίζας Οργανική ουσία Ανταλλαγή κατιόντων Εδαφικό διάλυμα Μικροοργανισμοί εδάφους Προσρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

Αλατότητα του εδάφους στις αγροτικές περιοχές

Αλατότητα του εδάφους στις αγροτικές περιοχές Αειφορική Διαχείριση Εδάφους στην Yδρογεωλογική Λεκάνη Ανθεμούντα με βάση την Ευρωπαϊκή Θεματική Στρατηγική για το Έδαφος Αλατότητα του εδάφους στις αγροτικές περιοχές Στέλιος Ταμβακίδης, Γεωπόνος MSc,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ: 3.250,00 ΕΥΡΩ ΚΩΔΙΚΟΣ CPV : 85111820-4

ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ: 3.250,00 ΕΥΡΩ ΚΩΔΙΚΟΣ CPV : 85111820-4 ΔΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝ. ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Δ/ΝΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΕΩΝ ΗΛΜ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Αγγελάκη 13, 546 21 Πληροφορίες: Ε. Μάμμος Τηλέφωνο:2313318447 Fax: 2310233532 E-mail:

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou 7 ο Εργαστήριο ΙΑΚ ή CEC: είναι το ποσό

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Διάλεξης: Ο ρόλος του ανταγωνισμού των θρεπτικών στοιχείωνστηνανάπτυξηκαιτην. Χ. Λύκας

Τίτλος Διάλεξης: Ο ρόλος του ανταγωνισμού των θρεπτικών στοιχείωνστηνανάπτυξηκαιτην. Χ. Λύκας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ» Μάθημα: «Επίδραση του αβιοτικού και βιοτικού περιβάλλοντος στην παραγωγή των φυτών» Τίτλος

Διαβάστε περισσότερα

Τα οφέλη χρήσης του Νιτρικού Καλίου έναντι του Χλωριούχου Καλίου και του Θειικού Καλίου

Τα οφέλη χρήσης του Νιτρικού Καλίου έναντι του Χλωριούχου Καλίου και του Θειικού Καλίου Τα οφέλη χρήσης του Νιτρικού Καλίου έναντι του Χλωριούχου Καλίου και του Θειικού Καλίου Τα οφέλη του καλίου, γενικά Προάγει την φωτοσύνθεση Επιταχύνει την μεταφορά των προϊόντων μεταβολισμού Ενισχύει την

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφικές συνθήκες - θρέψη καλλιέργειας ελιάς (περίπτωση ΝΗΛΕΑΣ, 2011 και 2013)

Εδαφικές συνθήκες - θρέψη καλλιέργειας ελιάς (περίπτωση ΝΗΛΕΑΣ, 2011 και 2013) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ SAGE10 Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός:

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφολογικές και καλλιεργητικές ανάγκες της Κάνναβης (L. Cannabis Sativa, Cannabaceae)

Εδαφολογικές και καλλιεργητικές ανάγκες της Κάνναβης (L. Cannabis Sativa, Cannabaceae) Εδαφολογικές και καλλιεργητικές ανάγκες της Κάνναβης (L. Cannabis Sativa, Cannabaceae) Σταυρινός Ελευθέριος Δρ Γεωπόνος - Εδαφολόγος Μέλος του ΔΣ Εδαφολογικής Εταιρείας www.edafologiki.gr Περιεχόμενα Παρουσίασης

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou Οργανική ουσία είναι όλα τα οργανικά υπολείμματα

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση υγρών α οβλήτων

ιαχείριση υγρών α οβλήτων ιαχείριση υγρών α οβλήτων Χαρακτηριστικά αποβλήτων και λυµάτων Α όβλητα & Λύµατα Υγρά α όβλητα: τα υγρά και οι λάσπες που ρέουν εύκολα και αποβάλλονται από κατοικίες, βιοµηχανικές εγκαταστάσεις, µεταφορικά

Διαβάστε περισσότερα

Εσπερίδα: Ορθολογική Διαχείριση του Νερού Άρδευσης στις Καλλιέργειες Κίσαμος, 22 Μαϊου 2013 ΑΡΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΝΕΡΟ. Κ.

Εσπερίδα: Ορθολογική Διαχείριση του Νερού Άρδευσης στις Καλλιέργειες Κίσαμος, 22 Μαϊου 2013 ΑΡΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΝΕΡΟ. Κ. Εσπερίδα: Ορθολογική Διαχείριση του Νερού Άρδευσης στις Καλλιέργειες Κίσαμος, 22 Μαϊου 2013 ΑΡΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΝΕΡΟ Κ. Χαρτζουλάκης ΕΛ.Γ.Ο., Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ. Δρ. Γεωπόνος Εγγείων Βελτιώσεων, Εδαφολογίας και Γεωργικής Μηχανικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ. Δρ. Γεωπόνος Εγγείων Βελτιώσεων, Εδαφολογίας και Γεωργικής Μηχανικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Δρ. Γεωπόνος Εγγείων Βελτιώσεων, Εδαφολογίας και Γεωργικής Μηχανικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Εξάμηνο Διδασκαλίας: Ε (Εξατμισοδιαπνοή- Ανάλυση αρδευτικών αναγκών) Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 11: Ιοανταλλαγή. Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογία

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 11: Ιοανταλλαγή. Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογία ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ Ενότητα 11: Ιοανταλλαγή Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογία Σκοποί ενότητας Κατανόηση του φαινομένου της ιοντικής ανταλλαγής Περιεχόμενα ενότητας 1) Ρόφηση 2) Απορρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ. ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα- Ιδιότητες - είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ. ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα- Ιδιότητες - είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ 1.1 Τα οξέα ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα Ιδιότητες είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 1. Ποιες χηµικές ενώσεις ονοµάζονται οξέα; Με ποιόν χηµικό τύπο παριστάνουµε γενικά τα οξέα; Οξέα είναι

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: Έρευνα για την αλατότητα του νερού

Θέμα: Έρευνα για την αλατότητα του νερού Τίτλος: Έρευνα για την αλατότητα του νερού Θέμα: Έρευνα για την αλατότητα του νερού Χρόνος: 90 λεπτά (2 μαθήματα) Ηλικία: μαθητές 14 15 χρονών Διαφοροποίηση: Οι χαρισματικοί μαθητές καλούνται να καταγράψουν

Διαβάστε περισσότερα

Έδαφος. Οι ιδιότητες και η σημασία του

Έδαφος. Οι ιδιότητες και η σημασία του Έδαφος Οι ιδιότητες και η σημασία του ΕΔΑΦΟΣ : Είναι το χαλαρό επιφανειακό στρώμα του στερεού φλοιού της γης. ΕΔΑΦΟΓΕΝΕΣΗ: Το έδαφος σχηματίζεται από την αποσάθρωση των μητρικών πετρωμάτων με την επίδραση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΚΑΙ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΚΑΙ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ ΗΜελέτησυντάχθηκε(με αλφαβητική σειρά) από: Βουλγαράκη Απόστολο, Γεωπόνος MSc Βούλγαρη Γρηγόριο, Γεωπόνος Γκριτζάπη Αικατερίνη, Γεωπόνος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 4η. Προσδιορίζεται ως η ικανότητα εξουδετέρωσης βάσεων

ΑΣΚΗΣΗ 4η. Προσδιορίζεται ως η ικανότητα εξουδετέρωσης βάσεων ΑΣΚΗΣΗ 4η Οξύτητα (Acidity) Θεωρητικό υπόβαθρο Προσδιορίζεται ως η ικανότητα εξουδετέρωσης βάσεων Εκφράζει την ποσοτική ικανότητα του νερού στην εξουδετέρωση ισχυρής βάσεως µέχρι επιθυµητής τιµής ph Οφείλεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΔΙΕΤΙΑΣ ΤΟΥ ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΙΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΟΜΑΤΑΣ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΔΙΕΤΙΑΣ ΤΟΥ ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΙΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΟΜΑΤΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΔΙΕΤΙΑΣ ΤΟΥ ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΙΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΟΜΑΤΑΣ ΗΜΕΡΙΔΑ ΘΕΣΤΟ Δευτέρα 9 Μαρτίου 2015 ΝΙΚΑΙΑ «Ορθή Διάγνωση

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Σύστημα υπόγειου νερού. Αντιδράσεις υδρόλυσης πυριτικών ορυκτών. Ρύθμιση ph

Περιεχόμενα. Σύστημα υπόγειου νερού. Αντιδράσεις υδρόλυσης πυριτικών ορυκτών. Ρύθμιση ph Αριάδνη Αργυράκη 1 Περιεχόμενα Σύστημα υπόγειου νερού Αντιδράσεις υδρόλυσης πυριτικών ορυκτών Ρύθμιση ph 2 Σύστημα υπόγειου νερού εξέλιξη σύστασης 1. Είσοδος - χημική σύσταση κατακρημνισμάτων 2. Ζώνη αερισμού

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ

Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΣΑΝΤΗΛΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΥ 1, 41335 ΛΑΡΙΣΑ Website: http:/www.ismc.gr ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΟΜΙΛΙΑΣ ΤΙ ΕΝΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφικές συνθήκες - θρέψη καλλιέργειας ελιάς (περιπτώσεις: ΠΕΖΑ και ΜΕΡΑΜΒΕΛΛΟ, 2011 και 2013)

Εδαφικές συνθήκες - θρέψη καλλιέργειας ελιάς (περιπτώσεις: ΠΕΖΑ και ΜΕΡΑΜΒΕΛΛΟ, 2011 και 2013) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ SAGE10 Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός:

Διαβάστε περισσότερα

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Γήινη επιφάνεια Κατανομή υδάτων Υδάτινο στοιχείο 71% Ωκεανοί αλμυρό νερό 97% Γλυκό νερό 3% Εκμεταλλεύσιμο νερό 0,01% Γλυκό νερό 3% Παγόβουνα Υπόγεια ύδατα 2,99% Εκμεταλλεύσιμο νερό

Διαβάστε περισσότερα

( α πό τράπεζα θεµάτων) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ. 1. Να χαρακτηρίσετε τις επόµενες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασµένες (Λ).

( α πό τράπεζα θεµάτων) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ. 1. Να χαρακτηρίσετε τις επόµενες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασµένες (Λ). Χηµεία Α Λυκείου Φωτεινή Ζαχαριάδου 1 από 12 ( α πό τράπεζα θεµάτων) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 1. Να χαρακτηρίσετε τις επόµενες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασµένες (Λ). α) Ένα µείγµα είναι πάντοτε

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΕΚΤΟΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ

ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΕΚΤΟΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΕΚΤΟΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ Θρεπτικό διάλυμα Είναι ένα αραιό υδατικό διάλυμα όλων των θρεπτικών στοιχείων που είναι απαραίτητα για τα φυτά, τα οποία βρίσκονται διαλυμένα

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι άμεση ρύπανση?

Τι είναι άμεση ρύπανση? ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ Τι είναι ρύπανση; Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην

Διαβάστε περισσότερα

INTERREG GREECE - BULGARIA,

INTERREG GREECE - BULGARIA, Εναλλακτικές - Nέες πηγές αρδευτικού νερού Αθανάσιος Πανώρας τέως Ερευνητής ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. INTERREG GREECE - BULGARIA, BestU - Best water Use Οι διαθέσιμοι υδατικοί πόροι της Χώρας κρίνονται ως επαρκείς (μέχρι

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Η αποσάθρωση ορίζεται σαν η διάσπαση και η εξαλλοίωση των υλικών κοντά στην επιφάνεια της Γης, µε τοσχηµατισµό προιόντων που είναι σχεδόν σε ισορροπία µε τηνατµόσφαιρα, την υδρόσφαιρα και τη

Διαβάστε περισσότερα

Τράπεζα Χημεία Α Λυκείου

Τράπεζα Χημεία Α Λυκείου Τράπεζα Χημεία Α Λυκείου 1 ο Κεφάλαιο Όλα τα θέματα του 1 ου Κεφαλαίου από τη Τράπεζα Θεμάτων 25 ερωτήσεις Σωστού Λάθους 30 ερωτήσεις ανάπτυξης Επιμέλεια: Γιάννης Καλαμαράς, Διδάκτωρ Χημικός Ερωτήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Καλλιέργειες Εκτός Εδάφους

Καλλιέργειες Εκτός Εδάφους Θρεπτικά Διαλύματα Για Διδάσκοντες: Καλλιέργειες Εκτός Εδάφους Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ. ΠΑΣΣΑΜ Είναι ένα αραιό υδατικό διάλυμα όλων των θρεπτικών στοιχείων που είναι απαραίτητα για τα φυτά, τα οποία βρίσκονται διαλυμένα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ

ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 2γ-1 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ Μη ειδική προσρόφηση (ανταλλαγή ιόντων) Ειδική προσρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑΣ Κεφάλαιο 1 ο ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΕΔΑΦΟΥΣ 1. Κυριότερες ιδιότητες της αργίλου 2. Ποια είναι τα ποιο κοινά ορυκτά της αργίλου. Ποιο θεωρείτε σημαντικότερο. 3. Κατατάξτε τα

Διαβάστε περισσότερα

LIFE07 ENV/GR/000278 SOIL SUSTAINABILITY (So.S.)

LIFE07 ENV/GR/000278 SOIL SUSTAINABILITY (So.S.) LIFE07 ENV/GR/000278 SOIL SUSTAINABILITY (So.S.) Αειφορική διαχείριση εδάφους στην Yδρολογική λεκάνη του Ανθεμούντα με βάση την Ευρωπαϊκή Θεματική στρατηγική για το έδαφος Ενέργεια 9: Εκτίμηση κινδύνου

Διαβάστε περισσότερα

Λίπανση Κηπευτικών Καλλιεργειών

Λίπανση Κηπευτικών Καλλιεργειών Λίπανση Κηπευτικών Καλλιεργειών Βασική λίπανση Η βασική λίπανση διενεργείται κατά το στάδιο της προετοιµασίας του εδάφους και πριν την εγκατάσταση των φυτών σε αυτό. Οι ποσότητες των λιπασµάτων καθορίζονται

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 Πίνακας περιεχομένων Πρόλογος... 7 1. Το περιβάλλον... 19 1.1 Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία... 19 1.2 Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 2. Οι μικροοργανισμοί... 22 2.1 Γενικά... 22 2.2 Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΤΕΠ 10-06-02-01 ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΕΣ Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. 10 Φυτοτεχνικά Εργα 06 Συντήρηση Πρασίνου 02 Αρδεύσεις 01 Άρδευση Φυτών

ΠΕΤΕΠ 10-06-02-01 ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΕΣ Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. 10 Φυτοτεχνικά Εργα 06 Συντήρηση Πρασίνου 02 Αρδεύσεις 01 Άρδευση Φυτών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΕΣ ΠΕΤΕΠ 10-06-02-01 10 Φυτοτεχνικά Εργα 06 Συντήρηση Πρασίνου 02 Αρδεύσεις 01 Άρδευση Φυτών Έκδοση 1.0 - Μάιος 2006 Το έργο της σύνταξης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2015-16

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2015-16 ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 205-6 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα πρέπει να είναι σε θέση: ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Διδ. περ. Σύνολο διδ.περ.. Η συμβολή της Χημείας στην εξέλιξη του πολιτισμού

Διαβάστε περισσότερα

Η λίπανση των φυτών στα θερμοκήπια

Η λίπανση των φυτών στα θερμοκήπια Η λίπανση των φυτών στα θερμοκήπια Χημικές ιδιότητες εδάφους Περιεκτικότητα σε θρεπτικά στοιχεία Ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων Οξύτητα εδάφους (ph) Περιεκτικότητα σε θρεπτικά στοιχεία Ολική περιεκτικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΕΚΤΟΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ

ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΕΚΤΟΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΕΚΤΟΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ Θρεπτικό διάλυμα Είναι ένα αραιό υδατικό διάλυμα όλων των θρεπτικών στοιχείων που είναι απαραίτητα για τα φυτά, τα οποία βρίσκονται διαλυμένα

Διαβάστε περισσότερα

Αρδεύσεις Στραγγισεις ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΑΞΗΣ. Καθηγητής Θρασύβουλος Μανιός Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων ΤΕΙ Κρήτης

Αρδεύσεις Στραγγισεις ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΑΞΗΣ. Καθηγητής Θρασύβουλος Μανιός Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων ΤΕΙ Κρήτης Αρδεύσεις Στραγγισεις ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΑΞΗΣ Καθηγητής Θρασύβουλος Μανιός Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων ΤΕΙ Κρήτης Ασκήσεις Πράξης #1 Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Νερού Χημική Σύσταση Νερού Η χηµική σύσταση των φυσικών

Διαβάστε περισσότερα

Φοιτητες: Σαμακός Φώτιος Παναγιώτης 7442 Ζάπρης Αδαμάντης 7458

Φοιτητες: Σαμακός Φώτιος Παναγιώτης 7442 Ζάπρης Αδαμάντης 7458 Φοιτητες: Σαμακός Φώτιος Παναγιώτης 7442 Ζάπρης Αδαμάντης 7458 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2.ΣΤΟΙΧΕΙΑΡΥΠΑΝΣΗΣ 2.1 ΠΑΘΟΦΟΝΟΙ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 2.1.1 ΒΑΚΤΗΡΙΑ 2.1.2 ΙΟΙ 2.1.3 ΠΡΩΤΟΖΩΑ 2.2 ΑΝΟΡΓΑΝΕΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΥΤΕΣ ΣΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 12 1. Παράδειγµα κριτηρίου κλειστού τύπου - ανοικτού τύπου - κρίσης (µάθηµα ηµέρας) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ ΕΠΩΝΥΜΟ. ΟΝΟΜΑ ΤΑΞΗ ΤΜΗΜΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΜΑΘΗΜΑ Σκοπός εξέτασης: Η διαπίστωση

Διαβάστε περισσότερα

Λυμένες ασκήσεις: 36. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες;

Λυμένες ασκήσεις: 36. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; ΧΗΜΕΙΑ: Εισαγωγή στην Χημεία - από το νερό στο άτομο- από το μακρόκοσμο στον μικρόκοσμο 41 Λυμένες ασκήσεις: 36. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; α. Το νερό χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΤΕΠ 10-06-02-02 ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΕΣ Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε.

ΠΕΤΕΠ 10-06-02-02 ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΕΣ Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΕΣ ΠΕΤΕΠ 10-06-02-02 10 Φυτοτεχνικά Έργα 06 Συντήρηση Πρασίνου 02 Αρδεύσεις 02 Άρδευση χλοοτάπητα - Φυτών εδαφοκάλυψης - Χλοοτάπητα

Διαβάστε περισσότερα

Στην συγκεκριµένη εργαστηριακή δραστηριότητα θα µετρήσουµε 3 παραµέτρους για την ποιότητα του νερού που προέρχεται από το δίκτυο του σχολείου µας,

Στην συγκεκριµένη εργαστηριακή δραστηριότητα θα µετρήσουµε 3 παραµέτρους για την ποιότητα του νερού που προέρχεται από το δίκτυο του σχολείου µας, 8η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών- EUSO 2010 Τοπικός ιαγωνισµός Νοµού Μαγνησίας ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΦΕ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ Σχολείο: Φύλλο Εργασίας Ονοµ/υµα: Έλεγχος της Ποιότητας του Πόσιµου Νερού

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολή ορισμένων περιοδικών ιδιοτήτων

Μεταβολή ορισμένων περιοδικών ιδιοτήτων Μεταβολή ορισμένων περιοδικών ιδιοτήτων 1. Ερώτηση: Ποια θεωρούνται θεμελιώδη χαρακτηριστικά του ατόμου και γιατί; Θεμελιώδη χαρακτηριστικά του ατόμου είναι: η ατομική ακτίνα, η ενέργεια ιοντισμού και

Διαβάστε περισσότερα

ΔΠΜΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ

ΔΠΜΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΔΠΜΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΛΥΜΑΤΩΝ ΜΙΚΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΦΥΣΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΙΑΘΕΣΗ ΛΥΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ Κατηγορίες φυσικών συστημάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 2: Εισαγωγή στην Υδρο-γεωχημεία Υδατική Χημεία Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 2: Εισαγωγή στην Υδρο-γεωχημεία Υδατική Χημεία Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ Ενότητα 2: Εισαγωγή στην Υδρο-γεωχημεία Υδατική Χημεία Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας Σκοποί ενότητας Εισαγωγή στην Υδροχημεία, Κατανόηση της έννοιας Υδρο-γεωχημεία.

Διαβάστε περισσότερα

Αρδεύσεις Στραγγίσεις. Δρ Θρασύβουλος Μανιός Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Κρήτης Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων

Αρδεύσεις Στραγγίσεις. Δρ Θρασύβουλος Μανιός Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Κρήτης Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων Αρδεύσεις Στραγγίσεις Δρ Θρασύβουλος Μανιός Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Κρήτης Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων Μηχανική Σύσταση Εδάφους Χονδρή άμμος: 2 έως 0,2 mm Λεπτή άμμος: 0,2 έως 0,05 mm Ιλύς: 0,05 έως 0,02

Διαβάστε περισσότερα

Σχέσεις εδάφους νερού Σχέσεις μάζας όγκου των συστατικών του εδάφους Εδαφική ή υγρασία, τρόποι έκφρασης

Σχέσεις εδάφους νερού Σχέσεις μάζας όγκου των συστατικών του εδάφους Εδαφική ή υγρασία, τρόποι έκφρασης Γεωργική Υδραυλική Αρδεύσεις Σ. Αλεξανδρής Περιγραφή Μαθήματος Σχέσεις εδάφους νερού Σχέσεις μάζας όγκου των συστατικών του εδάφους Εδαφική ή υγρασία, τρόποι έκφρασης Χαρακτηριστική Χ ή καμπύλη υγρασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ Ο κύκλος του νερού. Οι κυριότερες φυσικές δεξαμενές υδάτων στον πλανήτη μας είναι:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ Ο κύκλος του νερού. Οι κυριότερες φυσικές δεξαμενές υδάτων στον πλανήτη μας είναι: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ Ο κύκλος του νερού Οι κυριότερες φυσικές δεξαμενές υδάτων στον πλανήτη μας είναι: Οι ωκεανοί που περιέχουν 1,32 10 9 km 3 νερού. Οι παγετοί που περιέχουν 29,2 10 6 km 3 νερού.

Διαβάστε περισσότερα

Ποια στοιχεία ονομάζονται αλογόνα; Ποια η θέση τους στον Περιοδικό πίνακα;

Ποια στοιχεία ονομάζονται αλογόνα; Ποια η θέση τους στον Περιοδικό πίνακα; ΧΗΜΕΙΑ: Οξέα - Βάσεις - Άλατα - Περιοδικός πίνακας - Αλκάλια- Χημικά στοιχεία - Άνθρακας - Πυρίτιο - Αλογόνα 127 Αλογόνα: Ποια στοιχεία ονομάζονται αλογόνα; Ποια η θέση τους στον Περιοδικό πίνακα; Στα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26 04 2015 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 1.1 Στον επόμενο πίνακα δίνονται τα σημεία τήξης και τα

Διαβάστε περισσότερα

Διαθέσιμο νερό στα φυτά ASM = FC PWP

Διαθέσιμο νερό στα φυτά ASM = FC PWP Διαθέσιμο νερό στα φυτά ASM = FC PWP Εδαφική υγρασία σε ισοδύναμο ύψος νερού SM ( κ.ο. ) = V w V = d A D A d = SM ( κ.ο. ) D όπου d= ισοδύναμο ύψος νερού του εδάφους D=βάθος εδάφους A=επιφάνεια εδάφους

Διαβάστε περισσότερα

Συνολικός Προϋπολογισμός: Χρηματοδότηση Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ελλάδα Ισπανία. Ιταλία

Συνολικός Προϋπολογισμός: Χρηματοδότηση Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ελλάδα Ισπανία. Ιταλία 2009 2012 Συνολικός Προϋπολογισμός: 1.664.986 Χρηματοδότηση Ευρωπαϊκής Ένωσης: 802.936 Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Η παρουσίαση Η κατάσταση στην Ελλάδα Τι κάνουν στην Ισπανία Τι κάνουν στην Ιταλία Τι θα μπορούσαμε

Διαβάστε περισσότερα

Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού

Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού Σπυρίδων Κωτσόπουλος Καθηγητής, Διαχείριση Υδατικών Πόρων Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε. ΤΕΙ Θεσσαλίας AGROCLIMA

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Εργ. Περιβαλλοντικών Αναλύσεων, Σίνδος Σελ. 1/5 ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Πελάτης: ΗΜΗΤΡΙΑ ΗΣ ΣΥΜΕΩΝ ιεύθυνση Πελάτη: ΠΑΡΝΗΘΟΣ 22,ΑΘΗΝΑ Περιγραφή ειγµάτων: έδαφος ειγµατοληψία: από πελάτη Ηµεροµηνία

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. + SO 4 Βάσεις είναι οι ενώσεις που όταν διαλύονται σε νερό δίνουν ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ - ). NaOH Na

ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. + SO 4 Βάσεις είναι οι ενώσεις που όταν διαλύονται σε νερό δίνουν ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ - ). NaOH Na ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΟΞΕΩΝ Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών. Αντιδρούν με μέταλλα και παράγουν αέριο υδρογόνο (δες απλή αντικατάσταση) Αντιδρούν με ανθρακικά άλατα και παράγουν αέριο CO2. Έχουν όξινη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: 1. Οι εδαφικές ιδιότητες μεταβάλλονται: Α. Κατά μήκος των τριών αξόνων (x, y, z) Β. Με το πέρασμα του

Διαβάστε περισσότερα

Φωτογραφία του Reykjavik το 1932, όταν τα κτίρια θερμαίνονταν με συμβατικά καύσιμα.

Φωτογραφία του Reykjavik το 1932, όταν τα κτίρια θερμαίνονταν με συμβατικά καύσιμα. Φωτογραφία του Reykjavik το 1932, όταν τα κτίρια θερμαίνονταν με συμβατικά καύσιμα. Σήμερα, το Reykjavik είναι η πιο καθαρή πόλη στον κόσμο, αφού το σύνολο των κτιρίων θερμαίνεται από τα γεωθερμικά νερά.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΖΩΤΟΥΧΟΣ ΛΙΠΑΝΣΗ ΚΑΙ ΟΡΘΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ. Δρ. Γιάννης Ασημακόπουλος Πρώην Καθηγητής Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών

ΑΖΩΤΟΥΧΟΣ ΛΙΠΑΝΣΗ ΚΑΙ ΟΡΘΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ. Δρ. Γιάννης Ασημακόπουλος Πρώην Καθηγητής Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών ΑΖΩΤΟΥΧΟΣ ΛΙΠΑΝΣΗ ΚΑΙ ΟΡΘΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ Δρ. Γιάννης Ασημακόπουλος Πρώην Καθηγητής Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΣ. Με την κλασσική έννοια, ως λίπασμα ορίζεται κάθε ουσία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΦΥΤΙΚΗΣ & ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΥΔΡΑΥΛΙΚΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΦΥΤΙΚΗΣ & ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΥΔΡΑΥΛΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΦΥΤΙΚΗ* & ΖΟΪΚΗΣ naaim* ΑρΛ Πρ«^κ_. ίθ-1-------- ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΦΥΤΙΚΗΣ & ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΥΔΡΑΥΛΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

E. Καµπουράκης. Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr

E. Καµπουράκης. Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr ΛίπανσηστηνΒιολογικήΓεωργία E. Καµπουράκης Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ταχ. Θυρ.. 2229, 71003 Ηράκλειο, Κρήτη Ελλάδα Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr Λίπανσηστηνβιολογικήγεωργία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΔΕΥΣΕΙΣ-ΓΕΩΡΓΙΚΗ-ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ. Εξάμηνο Διδασκαλίας: Ε (Εδαφική Υγρασία)

ΑΡΔΕΥΣΕΙΣ-ΓΕΩΡΓΙΚΗ-ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ. Εξάμηνο Διδασκαλίας: Ε (Εδαφική Υγρασία) ΑΡΔΕΥΣΕΙΣ-ΓΕΩΡΓΙΚΗ-ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Δρ. Γεωπόνος Εγγείων Βελτιώσεων, Εδαφολογίας και Γεωργικής Μηχανικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Εξάμηνο Διδασκαλίας: Ε (Εδαφική Υγρασία)

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχομενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Περιεχομενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Περιεχομενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1...1 1.1 Βασικά εδαφικά συστατικά...1 1.2 Στερεή εδαφική φάση:...2 1.3 Υγρή εδαφική φάση...2 1.4 Αέρια εδαφική φάση:...3 1.5 Σχηματική απεικόνιση των τριών φάσεων εδάφους...3 1.6

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΣΦΑΙΡΑ Σύσταση του θαλασσινού νερού, αλμυρότητα, θερμοκρασία.

ΥΔΡΟΣΦΑΙΡΑ Σύσταση του θαλασσινού νερού, αλμυρότητα, θερμοκρασία. ΥΔΡΟΣΦΑΙΡΑ Σύσταση του θαλασσινού νερού, αλμυρότητα, θερμοκρασία. Η σύσταση του θαλασσινού νερού έχει επικρατήσει να καθορίζεται με βάση τη συγκέντρωση χλωριδίων και την αλμυρότητα. Η συγκέντρωση χλωριδίων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ.2 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ, ΧΗΜΙΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ

ΚΕΦ.2 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ, ΧΗΜΙΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΚΕΦ.2 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ, ΧΗΜΙΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ Α. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 2.1 Ποιοι κανόνες (3) εφαρμόζονται για την κατανομή των ηλεκτρονίων σε στιβάδες; Ποια ηλεκτρόνια έχουν μεγαλύτερη ενέργεια, αυτά

Διαβάστε περισσότερα

Σημασία της αξιολόγησης των εδαφών για ελαιοκαλλιέργεια στην ευρύτερη περιοχή της Πύλου

Σημασία της αξιολόγησης των εδαφών για ελαιοκαλλιέργεια στην ευρύτερη περιοχή της Πύλου ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός:

Διαβάστε περισσότερα

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΧΛΩΡΟΥ ΣΚΟΡΔΟΥ 1

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΧΛΩΡΟΥ ΣΚΟΡΔΟΥ 1 econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΧΛΩΡΟΥ ΣΚΟΡΔΟΥ 1 econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΒΟΛΒΩΔΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 15 (ΟΕ-15) ΑΡΔΕΥΣΗ Κωδικός Έκδοση Έγκριση ΣΟΔ-Λ-ΕΓΧ 1 η /2016 ΟΕΦ-ΕΑΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΑΕ ΑΕΣ -ΕΟΠ

ΟΔΗΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 15 (ΟΕ-15) ΑΡΔΕΥΣΗ Κωδικός Έκδοση Έγκριση ΣΟΔ-Λ-ΕΓΧ 1 η /2016 ΟΕΦ-ΕΑΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΑΕ ΑΕΣ -ΕΟΠ 1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΔΗΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 15 (ΟΕ-15) H άρδευση έχει ευνοϊκή επίδραση στη βλάστηση, ανθοφορία και καρποφορία των ελαιόδεντρων. Η ελιά διαθέτει πολύ καλό μηχανισμό άμυνας στην ξηρασία και για αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

Επιπτώσεις της διάθεσης απόβλητων ελαιοτριβείων στο έδαφος και στο περιβάλλον

Επιπτώσεις της διάθεσης απόβλητων ελαιοτριβείων στο έδαφος και στο περιβάλλον Επιπτώσεις της διάθεσης απόβλητων ελαιοτριβείων στο έδαφος και στο περιβάλλον Ευρωπαϊκό Έργο LIFE- Στρατηγικές για τη βελτίωση και προστασία tου εδάφους από τη διάθεση αποβλήτων ελαιοτριβείων στις Μεσογειακές

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας 1. Βάθος ριζοστρώματος καλλιεργειών που αναπτύσσονται σε αρδευόμενα, βαθιά, ομοιογενή, μέσης σύστασης εδάφη

Πίνακας 1. Βάθος ριζοστρώματος καλλιεργειών που αναπτύσσονται σε αρδευόμενα, βαθιά, ομοιογενή, μέσης σύστασης εδάφη Πίνακας 1. Βάθος ριζοστρώματος καλλιεργειών που αναπτύσσονται σε αρδευόμενα, βαθιά, ομοιογενή, μέσης σύστασης εδάφη Βάθος ριζοστρώματος, m α/α Καλλιέργεια κανονικό μέγιστο 1. Καλαμπόκι 0.90 1.80 2. Σιτηρά

Διαβάστε περισσότερα

1. Το στοιχείο Χ έχει 17 ηλεκτρόνια. Αν στον πυρήνα του περιέχει 3 νετρόνια περισσότερα από

1. Το στοιχείο Χ έχει 17 ηλεκτρόνια. Αν στον πυρήνα του περιέχει 3 νετρόνια περισσότερα από Ερωτήσεις Ανάπτυξης 1. Το στοιχείο Χ έχει 17 ηλεκτρόνια. Αν στον πυρήνα του περιέχει 3 νετρόνια περισσότερα από τα πρωτόνια, να υπολογισθούν ο ατομικός και ο μαζικός του στοιχείου Χ 2. Δίνεται 40 Ca. Βρείτε

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Υλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση :

Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Υλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση : Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Υλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση : Θέμα Α Α.1 Να συμπληρώσετε τα κενά στις επόμενες προτάσεις: α) Το νερό χαρακτηρίζεται ως.. διαλύτης. β) Η διήθηση χρησιμοποιείται για το

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΘΕΜΑ 1ο Για τις παρακάτω ερωτήσεις Α1-Α3 να μεταφέρετε στο φύλλο απαντήσεων τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα μόνο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου. Αρδεύσεις (Θεωρία) Ενότητα 11 : H υπόγεια άρδευση Δρ.

Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου. Αρδεύσεις (Θεωρία) Ενότητα 11 : H υπόγεια άρδευση Δρ. Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Αρδεύσεις (Θεωρία) Ενότητα 11 : H υπόγεια άρδευση Δρ. Μενέλαος Θεοχάρης 11. H υπόγεια άρδευση 11.1. Γενικά. Η υπόγεια άρδευση ή υπάρδευση συνίσταται

Διαβάστε περισσότερα

Για να σχηματιστεί το έδαφος Επιδρούν μακροχρόνιες διεργασίες εδαφογένεσης Διαδικασία μετατροπής μητρικού πετρώματος σε έδαφος

Για να σχηματιστεί το έδαφος Επιδρούν μακροχρόνιες διεργασίες εδαφογένεσης Διαδικασία μετατροπής μητρικού πετρώματος σε έδαφος Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Για να σχηματιστεί το έδαφος Επιδρούν μακροχρόνιες διεργασίες εδαφογένεσης Διαδικασία μετατροπής μητρικού πετρώματος σε έδαφος Κύριες διαδικασίες: 1) Αποσάθρωση 1) Μετακίνηση Έκπλυση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ. Εργαστήριο. Ενότητα 10 η : Θρεπτικά Διαλύματα Για Καλλιέργειες Εκτός Εδάφους ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ.

ΓΕΝΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ. Εργαστήριο. Ενότητα 10 η : Θρεπτικά Διαλύματα Για Καλλιέργειες Εκτός Εδάφους ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ. ΓΕΝΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ Εργαστήριο Τμήμα: Διδάσκοντες: Ενότητα 10 η : Θρεπτικά Διαλύματα Για Καλλιέργειες Εκτός Εδάφους ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ. ΠΑΣΣΑΜ Θρεπτικό διάλυμα Είναι ένα αραιό υδατικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΔΕΥΣΗ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ

ΑΡΔΕΥΣΗ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΑΡΔΕΥΣΗ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ Σκοπιμότητα άρδευσης Η άρδευση αποσκοπεί κυρίως στην τροφοδότηση της κόμης του φυτού με νερό. Μόνο το 1% του νερού που φτάνει στην κόμη των φυτών παραμένει στους φυτικούς

Διαβάστε περισσότερα

Θρεπτικά συστατικά. Κατηγορίες θρεπτικών συστατικών

Θρεπτικά συστατικά. Κατηγορίες θρεπτικών συστατικών ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ Από: Κατερινόπουλο, Α. & Σταματάκη, Μ. 1995. Εφαρμοσμένη Ορυκτολογία Πετρολογία. Τα Βιομηχανικά Ορυκτά και Πετρώματα και οι Χρήσεις τους. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Γεωλογίας,

Διαβάστε περισσότερα

Σεμινάριο εξειδίκευσης λογισμικού συμβουλευτικής λίπανσης

Σεμινάριο εξειδίκευσης λογισμικού συμβουλευτικής λίπανσης ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ, ΤΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΔΡΟΔΥΝΑΜΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα