ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΚΟΠΕΛΟΥ

Transcript

1 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΚΟΠΕΛΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΙΓΑΙΟ» «Το νησί μου ένα καράβι που ταξιδεύει στο χρόνο» Σκόπελος, Μάιος 2010

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. Το νησί μας και ο φυσικός του πλούτος Α.1. Οι παραλίες του νησιού Α.2. Τα βουνά της Σκοπέλου Α.3. Μύθοι που συνδέονται με το νησί Α.4. Τα δάση και οι πυρκαγιές στη Σκόπελο Β. Η αρχιτεκτονική του νησιού Β.1. Το σκοπελίτικο σπίτι Β.2. Πώς φτιάχνονταν τα σπίτια παλαιότερα; Β.3. Αρχιτεκτονικοί τύποι που απαντώνται στη Σκόπελο Β.3.Α. Η λαϊκή αρχιτεκτονική Β.3.Α.1. Μακεδονικός τύπος Β.3.Α.2. Αγροτικός τύπος Β.3.Β. Νεοκλασική αρχιτεκτονική Β.4. Το μέλλον Γ. Επαγγέλματα της Σκοπέλου Γ.1. Καραβομαραγκοί Γ.2. Καλλιεργητές Γ.3. Σήμερα Γ.4. Το μέλλον Γ.5. Απορίες Δ. Τοπικά παραδοσιακά προϊόντα Δ.1. Η τυρόπιτα Σκοπέλου Δ.2. Σκοπελίτικα γλυκά Δ.3. Είδη λαϊκής τέχνης Ε. Αειφορική διαχείριση των πόρων του νησιού μας Πηγές Ευχαριστίες 2

3 Α. Το νησί μας και ο φυσικός του πλούτος Το νησί της Σκοπέλου ανήκει στις Σποράδες νήσους μαζί με τη Σκιάθο και την Αλόννησο. Χαρακτηρίζεται από το πυκνό δάσος που το καλύπτει και το γαλάζιο χρώμα της θάλασσας που το περικλείει. Το 67,5% της έκτασης του καλύπτεται από δάση με πεύκα και γι' αυτό στις 5/7/1997, ανακηρύχθηκε ως "το πράσινο και γαλάζιο νησί" από το διεθνή οργανισμό Βιοπολιτικής. Εκτός από τα πεύκα υπάρχει πλούσια χλωρίδα με πολλά σπάνια φυτά που κοσμούν τον φυσικό πλούτο του νησιού. Α.1. Οι παραλίες της Σκοπέλου Ξεκινώντας κανείς από το λιμάνι της Σκοπέλου με κατεύθυνση τη Γλώσσα συναντάμε τις εξής παραλίες: Στάφυλος, Αμάραντος, Αγνώντας, Πάνορμος, Αντρίνες, Μηλιά, Καστάνι, Χόβολο, Καλύβες, Αρμενόπετρα και από τη βόρεια πλευρά το νησιού τις παραλίες Περιβολιού και Αη Γιάννη. 3

4 Α.2. Τα βουνά της Σκοπέλου Το νησί διατρέχεται από δυο οροσειρές. Η πρώτη, η μεγαλύτερη, κατέρχεται από ΒΔ προς ΝΑ και κατά μήκος του νησιού. Ονομάζεται «Δέλφη» με μεγαλύτερο ύψος την κορυφή «Αυγέρι» 685 μ.. Στις πλαγιές της οροσειράς αυτής και μάλιστα προς τα χαμηλότερα, βρίσκονται κατά θέσεις τα περισσότερα δημόσια δάση. Η δεύτερη εκτείνεται από Δ προς ΒΑ με ψηλότερο τον όγκο του «Παλουκιού» 416 μ. Επί των βορείων πλαγιών της οροσειράς αυτής, εκτείνεται το δημόσιο δάσος «Αγ. Πρόδρομος». Λόγω της σύστασης των πετρωμάτων της νήσου από ασβεστόλιθο, δεν παρουσιάζονται ρεύματα με συνεχή ροή ύδατος, αλλά ούτε και πηγές πλούσιες. Αυτές εμφανίζονται περισσότερο εκεί όπου το βασικό πέτρωμα είναι ασβεστολιθικό. Χειμαρρικά φαινόμενα δεν παρουσιάζονται σε μεγάλη έκταση εκτός από ένα μικρό σχετικά ρεύμα που κατέχεται από το δημόσιο δάσος «Αγ. Απόστολοι», με κατάληξη τον συνοικισμό Λουτρακίου. 4

5 Α.3. Μύθοι που συνδέονται με το νησί Αντρίνες Οι γνωστές παραλίες του νησιού συνδέουν το όνομά τους με το μύθο της Αντρίνας, μιας νεαρής πειρατίνας που ήταν ερωτευμένη με έναν νησιώτη, ο οποίος δεν την ήθελε λόγω της ιδιότητάς της. Λέγεται τότε ότι η νεαρή κοπέλα τού υποσχέθηκε ότι θα παρατήσει τα πάντα για χάρη του και πως θα γυρνούσε στη στεριά. Όταν εκείνη γύρισε για να τον παντρευτεί, εκείνος είχε ήδη λογοδοθεί με κάποια άλλη. Τότε η Αντρίνα ανέβηκε σε ένα βράχο (στην παραλία που σήμερα ονομάζεται μεγάλη Αντρίνα), τράβηξε το μαχαίρι της και αυτοκτόνησε. Μέχρι και σήμερα λέγεται ότι το κόκκινο χρώμα των βράχων είναι από το αίμα της που κυλάει μια φορά το χρόνο για να θυμίζει στο Σκοπελίτη που αγάπησε τη θυσία της για αυτόν. Δρακοντόσχισμα Το όνομα της μεγάλης χαράδρας που βρίσκεται στο βουνό ανάμεσα στις παραλίες του Στάφυλου και του Αγνώντα σχετίζεται με το μύθο του Αγ. Ρηγίνου, του πολιούχου της Σκοπέλου. Σύμφωνα με αυτόν, το νησί της Σκοπέλου, γνωστό τότε ως Πεπάρηθος, ήταν κυρίως τόπος εξορίας λόγω του 5

6 Δράκου που λέγεται ότι ζούσε στο νησί και τρεφόταν με ανθρώπους. Κάποια μέρα, ένας θαρραλέος άνθρωπος, ο Ρηγίνος, πήρε την απόφαση να τα βάλει με το δράκο με μοναδικά του όπλα ένα κλαδί ελιάς σε σχηματισμό σταυρού και ένα ξίφος. Κατάφερε να τον παρασύρει έως το Στάφυλο όπου, χτυπώντας το ξίφος του στο έδαφος, κατόρθωσε να κάνει το έδαφος να σκιστεί. Έτσι δημιουργήθηκε το λεγόμενο Δρακοντόσχισμα, μέσα στο οποίο έπεσε ο Δράκος μετά από τη μονομαχία με τον Ρηγίνο. Μερικά χρόνια αργότερα, ο Ρηγίνος καταδιώχθηκε από κατοίκους του νησιού, οι οποίοι τελικά τον σκότωσαν. Μετά από το συμβάν αυτό ο Ρηγίνος ανακηρύχθηκε άγιος και πολιούχος του νησιού. Η μνήμη του γιορτάζεται με μεγαλοπρέπεια κάθε χρόνο στο νησί στις 25 Φεβρουαρίου. Α.4. Τα δάση και οi πυρκαγιές στη Σκόπελο Η Σκόπελος είναι ένα από τα πiο πράσινα νησιά στην Ελλάδα, αφού καλύπτεται στο μεγαλύτερο ποσοστό του από πυκνό πευκοδάσος. Αυτό όμως έπαψε να ισχύει εδώ και 2 χρόνια, λόγω των μεγάλων και ανεξέλεγκτων πυρκαγιών, που είχαν ως αποτέλεσμα να καούν τα πιο πυκνά δάση του νησιού, αυτά του Σταφύλου, του Αγνώντα και του Πανόρμου αλλά και αρκετές περιουσίες, και όλα αυτά σε λιγότερο από μία ώρα. Κάτοικοι του νησιού έσπευσαν να βοηθήσουν φέρνοντας νερό και χρησιμοποιώντας αλυσοπρίονα. 6

7 Για να ΑΠΟΦΥΓΟΥΜΕ τις πυρκαγιές πρέπει : Να μην πετάμε γυαλιά, σκουπίδια και τσιγάρα Να μην καίμε όταν έχει αέρα (διότι τα κτήματα συνορεύουν με δασικές εκτάσεις και μπορεί να μας ξεφύγει ο έλεγχος της φωτιάς) Να ανοίξουν δασικοί δρόμοι για την γρήγορη προσέλευση των πυροσβεστικών οχημάτων Να εγκατασταθούν κρουνοί Μετά από πυρκαγιά ΔΕΝ πρέπει : Να πατάμε στις καμμένες εκτάσεις (διότι δεν βοηθάμε στην αποκατάσταση της καμμένης έκτασης) Να επιτρέπεται η βοσκή των ζώων Να κτίζουμε Τέλος, να θυμόμαστε πως πρέπει να προστατεύουμε τον φυσικό πλούτο για να τον παραδώσουμε στην επόμενη γενιά έτσι όπως τον βρήκαμε!! 7

8 Β. Η αρχιτεκτονική της Σκοπέλου Β.1. Το Σκοπελίτικο σπίτι Το νησί της Σκοπέλου διατηρεί τον παραδοσιακό του χαρακτήρα. Ο επισκέπτης που φτάνει με το πλοίο στο νησί αντικρίζει, αμφιθεατρικά χτισμένα, παραδοσιακά λευκά σπίτια με ξύλινα κουφώματα, εξώστη και παραδοσιακή κεραμοσκεπή. Η πόλη της Σκοπέλου έχει χαρακτηριστεί ως παραδοσιακός οικισμός με το προεδρικό διάταγμα 594 στις 13/11/1978. Το Σκοπελίτικο σπίτι είναι μια ιδιόμορφη κατασκευή, που συνδυάζει την Πηλιορείτικη τέχνη αλλά και την ιδιαιτερότητα των Βορείων Σποράδων, με τη χρήση της πέτρας, του ξύλου καστανιάς και της σχιστολιθικής σκεπής. Στην Σκόπελο μπορεί κανείς να διακρίνει δυο βασικούς αρχιτεκτονικούς τύπους: Τη λαϊκή αρχιτεκτονική στην οποία ανήκουν ο Μακεδονικός και ο Αγροτικός τύπος και την Νεοκλασική αρχιτεκτονική. Η επαφή των κατοίκων του νησιού με το Πήλιο, καθώς και οι Μακεδόνες μετανάστες, επηρέασαν τις νησιωτικές κατοικίες και έτσι χτίστηκαν διώροφα ή 8

9 τριώροφα λιθόκτιστα σπίτια με ξύλινες στέγες σκεπασμένες με πλάκες. Τα σπίτια που χτίστηκαν σύμφωνα με τον αγροτικό τύπο είναι λιθόκτιστες κατοικίες με ένα, δύο ή τρία πατώματα, ενώ στον τελευταίο όροφο υπάρχουν μεγάλα μπαλκόνια, που στεγάζονται με προέκταση της στέγης, το γνωστό «κουκλέντο». Μετά την ένωση του νησιού με την Ελλάδα, το 1829, η αρχιτεκτονική των σκοπελίτικων σπιτιών δέχεται την επιρροή της Νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους. Έτσι έχουμε ογκώδεις κατασκευές και λιθόκτιστα διώροφα ή τριώροφα σπίτια με όμορφες προσόψεις, μαρμάρινα μπαλκόνια με περίτεχνες σιδεριές, πλούσια διακοσμημένα και στο εσωτερικό τους υπάρχουν περίτεχνα έπιπλα, πορσελάνες και ακριβά αντικείμενα που έφερναν οι ναυτικοί επιστρέφοντας μετά από κάποιο μακρινό ταξίδι τους. Ο Νεοκλασικισμός θα διατηρηθεί στο νησί μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20 ου αιώνα. Στην συνέχεια τον διαδέχτηκε η σύγχρονη αρχιτεκτονική ή αλλιώς η αρχιτεκτονική του Μεσοπολέμου. Το αξιόλογο βιβλίο "Σπίτια της Σκοπέλου: Επισημάνσεις σε μία λαϊκή αρχιτεκτονική", του γνωστού αρχιτέκτονα Marc Held, αφιερωμένο στους τεχνίτες και τους χωρικούς που έπλασαν το νησί μέσα στους αιώνες, προσφέρει μιαν εποπτεία του πυρήνα της λαϊκής αρχιτεκτονικής του νησιού. 9

10 Β.2. Πώς φτιάχνονταν τα σπίτια παλαιότερα, όταν ακόμα δεν υπήρχαν όλα τα σύγχρονα υλικά; Σύμφωνα με τον Φίλιππο Αμπελάκια, εργολάβο στο επάγγελμα, πριν το 1960 τα σπίτια οικοδομούνταν με ντόπια υλικά. Τα κυριότερα από αυτά ήταν το χώμα, η πέτρα, το νερό και το ξύλο. Για το χρώμα η βάση ήταν ο ασβέστης. Μερικές φόρες αντί για νερό χρησιμοποιούσαν κρασί, καθώς ήταν άφθονο στην περιοχή. Η τέχνη όπως σε όλες τις περιοχές έτσι και στη Σκόπελο περνούσε από γενιά σε γενιά. Επίσης, οι μεταφορές των απαραίτητων υλικών γίνονταν με τη χρήση ζώων. Ένα σπίτι για να χτιστεί χρειαζόταν περίπου δύο χρόνια διότι η εργασία ήταν χειρωνακτική. Τα σπίτια ήταν χωρίς χωρίσματα ακόμα και τα δωμάτια ήταν ένας ενιαίος χώρος όπου κοιμούνταν όλοι μαζί. Επειδή δεν υπήρχαν πλαστικά και άλλα αφρώδη υλικά, έφτιαχναν χοντρούς τοίχους για μόνωση (80-90 εκατοστά). Λένε επίσης ότι τα παλιά σπίτια ήταν πιο υγιεινά διότι όλα τα υλικά ήταν φτιαγμένα από πόρους που αντλούσαν από τη φύση. Ξεκινώντας ένα σπίτι, έμπαιναν πρώτα τα θεμέλια με τα λεγόμενα αγκωνάρια και το κτίσιμο συνεχιζόταν με πέτρα αντί για μπετό. Επίσης χρησιμοποιούνταν ξυλοδέτες από ξύλο καστανιάς. Φτάνοντας στον πρώτο όροφο έβγαζαν τα μπαλκόνια που ήταν και αυτά φτιαγμένα από ξύλο καστανιάς. Στα πατώματα χρησιμοποιούσαν βολίκια και παρανταρίες τα οποία κάλυπταν με ξύλο από πεύκο ή πλάτανο. Στη συνέχεια τελείωναν με ξυλοδεσιές τη σκεπή (κάποιες παράξενες ονομασίες ξύλων είναι παρανταριές, μοσχαλίθρες, μαχές, μπαμπάδες, ποταμοί, καβαλάρηδες και ακτίνες). Τα βολίκια ήταν φτιαγμένα από καστανιά ή από κυπαρίσσι και το πέτσωμα της σκεπής από πεύκο ή από πλάτανο. Στη συνέχεια τοποθετούνταν η πλάκα με ασβέστη χώμα νερό ή κρασί. 10

11 Β.3. Αρχιτεκτονικoί τύποι που απαντώνται στη Σκόπελο Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Σκοπέλου, αυτή που σώζεται μέχρι τις μέρες μας, χρονολογείται από το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και κυρίως από τον 19ο και τον 20ο αιώνα. Με βάση τα μορφολογικά και τα δομικά της χαρακτηριστικά διακρίνονται δύο βασικές κατηγορίες με κύριο σταθμό την απελευθέρωση του νησιού από τους Τούρκους: η λαϊκή και η νεοκλασική αρχιτεκτονική. Β.3. Α. Η λαϊκή αρχιτεκτονική Η λαϊκή αρχιτεκτονική της Σκοπέλου ανήκει στον τύπο της βορειοελλαδίτικης αρχιτεκτονικής, προσαρμοσμένη βέβαια στις τοπικές συνθήκες και ιδιομορφίες του νησιού και δεν έχει σχέση με την αιγαιοπελαγίτικη λαϊκή αρχιτεκτονική που αναπτύχθηκε αργότερα στα νοτιότερα νησιά και κυρίως στις Κυκλάδες, καθώς και στη γειτονική Σκύρο. Η διαφορές της αρχιτεκτονικής των Σποράδων από αυτή των νησιών του Νοτίου Αιγαίου οφείλονται κυρίως στις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής με τα ψυχρότερα κλίματα του Βορείου Αιγαίου, αλλά και στη γειτνίασή της με το Πήλιο και τις επιρροές που δέχτηκε από αυτό. 11

12 Β.3. Α.1. Μακεδονικός τύπος Κτίρια αυτής της κατηγορίας, σώζονται αρκετά στη χώρα της Σκοπέλου και λιγότερα στους υπόλοιπους οικισμούς του νησιού. Είναι συνήθως διώροφα ή και τριώροφα και στεγάζονται με ξύλινες τετρακλινείς στέγες καλυμμένες με σχιστολιθικές σκεπόπλακες. Είναι λιθόκτιστα στο μεγαλύτερο μέρος τους, εκτός από την πρόσοψη του τελευταίου ορόφου που είναι κατασκευασμένη από "τσατμά" ο οποίος προεξέχει έντονα από το περίγραμμα της βάσης του κτιρίου, δημιουργώντας τα γνωστά "σαχνίσια" της λαϊκής αρχιτεκτονικής που είναι διάτρητα από συνεχόμενα παράθυρα. Τα σαχνίσια πατούν επάνω σε αλλεπάλληλες στρώσεις συνεχόμενων οριζόντιων φουρουσιών, τα οποία διαμορφώνονται με κοιλόκυρτο κούτελο και στο κάτω μέρος τους ενώνονται με οριζόντια τραβέρσα, την οποία στηρίζουν κοιλόκυρτης μορφής λοξές αντηρίδες. Ο τσατμάς των σαχνισιών είναι κατασκευασμένος από ξύλινο σκελετό και γέμισμα από οπτοπλινθοδομή κτισμένη για τεχνικούς λόγους με τη μορφή του ψαροκόκαλου. Οι κατόψεις των σπιτιών ποικίλουν και αυτό οφείλεται κυρίως στο ανάγλυφο του εδάφους, στον ήδη διαμορφωμένο πολεοδομικό ιστό και στην προσπάθεια για αξιοποίηση των φυσικών αγαθών, όπως ο ηλιασμός, ο αερισμός κλπ. Είναι συνήθως μικρών διαστάσεων, λόγω της στενότητας του οικοδομήσιμου χώρου και για το λόγο αυτό αναπτύσσονται κατά τον κατακόρυφο άξονα. Στην πρώτη στάθμη που συνήθως είναι ημιϋπόγεια, υπήρχε η κουζίνα για το μαγείρεμα και τα κελάρια για την αποθήκευση των προϊόντων της χρονιάς. Στον πρώτο όροφο βρίσκονταν οι καθημερινοί χώροι, οι τραπεζαρίες και τα δωμάτια, ενώ στον τελευταίο, που συνήθως ήταν ενιαίος, το "αβέρτο", ο χώρος υποδοχής. 12

13 Β.3. A.2. Αγροτικός τύπος Σε αυτόν τον τύπο κατατάσσονται τα σπίτια εκείνα που παλαιότερα κτίζονταν στην ελληνική ύπαιθρο. Πρόκειται δηλαδή για λιθόκτιστες κατασκευές με ένα, δύο ή και τρία πολλές φορές πατώματα. Είναι λιθόκτιστα, ενισχυμένα με ξυλοδεσιές ανά τακτά διαστήματα, ενώ στον τελευταίο όροφο υπήρχαν και τμήματα "τσατμά" τα οποία όμως δεν δημιουργούσαν σαχνίσια, όπως τα σπίτια του προηγούμενου τύπου, αλλά μεγάλα ολοπέραστα μπαλκόνια. Τα μπαλκόνια στεγάζονταν με προέκταση της στέγης ή τις περισσότερες φορές με ξεχωριστό στέγαστρο, το γνωστό στην περιοχή "κουκλέντο" της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Στην μια άκρη των μπαλκονιών υπήρχε πάντα αποχωρητήριο το οποίο ήταν κατασκευασμένο από ξύλινες σανίδες, αφού ο ζωτικός χώρος στο εσωτερικό των σπιτιών ήταν λιγοστός, ενώ τις περισσότερες φορές τα σπίτια στερούνταν και ακάλυπτου, στον οποίο θα μπορούσαν να δημιουργήσουν βοηθητικούς χώρους. Χαρακτηριστικά στοιχεία αυτού του τύπου σπιτιών ήταν ο "σοφάς", που ήταν ένας μικρός χώρος, σε ψηλότερο επίπεδο από τα καθημερινά δωμάτια, ο οποίος χρησιμοποιούνταν από τους ηλικιωμένους της οικογένειας, και ο "κουραδόρος", που υπήρχε στα παλαιοτέρα σπίτια και ήταν ξύλινος υπερυψωμένος χώρος στηριζόμενος σε ξύλινα δοκάρια με απαραίτητο πάντα το τζάκι για τη θέρμανσή του. 13

14 B.3. Β. Η Νεοκλασική αρχιτεκτονική Με την απελευθέρωση του νησιού και την ενσωμάτωση του στο Ελληνικό κράτος στα 1829, η αρχιτεκτονική του ακολουθεί την πορεία και την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους. Στα πρώτα χρόνια θα εμφανιστούν κάποιες ογκώδεις κατασκευές με σαφή τα νεοκλασικά χαρακτηριστικά, αλλά και έντονα τα στοιχεία της προϋπάρχουσας λαϊκής αρχιτεκτονικής. Τα σπίτια αυτά ανήκαν σε πλούσιους εμπόρους και πλοιάρχους, οι οποίοι όπως ήταν πολυταξιδεμένοι, έφεραν πρώτοι στο νησί τον καινούριο αρχιτεκτονικό ρυθμό της εποχής. Τα κτίσματα αυτά αποτελούν το μεταβατικό στάδιο του περάσματος από τη λαϊκή στην νεοκλασική αρχιτεκτονική. Με την πάροδο όμως του χρόνου, θα καθιερωθεί ο αμιγής νεοκλασικός ρυθμός σε όλες τις οικοδομές με όλα τα χαρακτηριστικά μορφολογικά στοιχεία αυτού του ρυθμού. Τα σπίτια της νεοκλασικής περιόδου είναι λιθόκτιστα, διώροφα ή και τριώροφα και στεγάζονται και αυτά όπως και τα σπίτια της προηγούμενης περιόδου. Έχουν συμμετρική οργάνωση, τόσο στις κατόψεις τους όσο και στη διαμόρφωση των όψεων τους, οι οποίες είναι πλούσια διακοσμημένες με τραβηχτά διακοσμητικά στοιχεία όπως παραστάσεις με επίκρανα, επιστήλια, ζωφόρους γείσα κ.ά. Οι είσοδοι των σπιτιών αυτών πλαισιώνονται συνήθως από μαρμάρινα περιθυρώματα ενώ πάνω τους υπάρχει πάντα το μαρμάρινο μπαλκόνι, το οποίο στηρίζεται σε μαρμάρινα λιθανάγλυφα φουρούσια και προστατεύεται από περίτεχνες σφυρήλατες σιδεριές. Ο νεοκλασικισμός και τα διάφορα συγγενικά ρεύματά του θα διατηρηθεί στο νησί μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα που θα τον διαδεχθεί η σύγχρονη αρχιτεκτονική ή όπως καθιερώθηκε να λέγεται η αρχιτεκτονική του μεσοπολέμου. 14

15 Β.4. Το μέλλον Δυστυχώς οι κάτοικοι σήμερα τείνουν να εκμοντερνίζουν τα σπίτια τους παρεμβαίνοντας στον παραδοσιακό τους χαρακτήρα, αλλάζοντας για παράδειγμα το χρώμα των τοίχων και τα κουφώματα των σπιτιών τους από ξύλινα σε αλουμινένια, με αποτέλεσμα η αρχιτεκτονική εικόνα του νησιού να έχει αλλάξει αρκετά από τα παλαιότερα χρόνια έως σήμερα. Η άναρχη δόμηση που επίσης παρατηρείται σε κάποια σημεία του νησιού είναι κάτι που ενοχλεί τόσο τους επισκέπτες όσο και τους κατοίκους. Πώς μπορούμε να διατηρήσουμε τον παραδοσιακό χαρακτήρα του νησιού; Να μην επιτρέπουμε να χτίζονται σπίτια αυθαίρετα που δε συμφωνούν αρχιτεκτονικά με τον παραδοσιακό τύπο σπιτιών της Σκοπέλου Να μην αλλοιώνουμε τους εξωτερικούς χώρους των σπιτιών μας καταστρέφοντας τους κήπους και τις αυλές Να φροντίζουμε για τη διατήρηση των παλιών κτισμάτων του νησιού, ώστε να επηρεαστούν όσο το δυνατόν λιγότερο από την πάροδο του χρόνου 15

16 Για να μην καταλήξει το νησί μας σε παρόμοια κατάσταση και πάψει να θυμίζει νησί καλό είναι να δράσουμε τώρα!! 16

17 Γ. Επαγγέλματα της Σκοπέλου Η Σκόπελος, νησί με έδαφος ομαλό και παραγωγικό, είχε πάντοτε δενδροκαλλιέργειες και αμπελώνες, από όπου παραγόταν το φημισμένο «Σκοπελίτικο κρασί» που αναφέρει ο Καισάριος Δαποντες μεταξύ των πιο σημαντικών πραγμάτων του κόσμου («κανών περιεκτικός πολλών εξαίρετων πραγμάτων»). Η πρωτογενής παραγωγή (δενδροκομία, γεωργία αλλά και κτηνοτροφία), η ναυτιλία,η ναυπήγηση, η οικοδομική αγγειοπλαστική, η μαχαιροποιία, η μικρογλυπτική και η αλιεία αποτελούσαν τις ασχολίες των κατοίκων της Σκοπέλου. Από αυτές, άλλες εξακολουθούν να απασχολούν τους Σκοπελίτες και άλλες έχουν εγκαταλειφθεί λόγω των ποικίλων αλλαγών στην οικονομική και κοινωνική ζωή του νησιού ή έχουν αντικατασταθεί από τη συνεχόμενη ενασχόληση με τον τουρισμό. Καλλιέργειες όπως αυτές της δαμασκηνιάς και της αχλαδιάς για παράδειγμα που αποτελούσαν ιδιαίτερη παραγωγική πηγή για το νησί έχουν εγκαταλειφθεί τελείως..! Επαγγελματικοί κλάδοι που ασκούνταν αλλά τείνουν να εξαφανιστούν: Μαχαιροποιία Κεραμοποιία Καλλιέργεια Ναυπηγική (καραβομαραγκοί) Γ.1. Καραβομαραγκοί Ήταν ένα από τα σημαντικότερα επαγγέλματα του νησιού μας ιδιαίτερα τον 17ο αιώνα. Όμως η παροδικότητα της ενασχόλησης, οι σκληρές συνθήκες, το εξοντωτικό ωράριο και η ανυπαρξία ασφαλιστικής κάλυψης οδήγησαν τους νεότερους να μην συνεχίσουν αυτό το επάγγελμα. Η εμφάνιση του τελευταίου ταρσανά ήταν στην δεκαετία του

18 Γ.2. Καλλιεργητές Παλιά οι κάτοικοι της Σκοπέλου ασχολούνταν ιδιαίτερα με την καλλιέργεια των δαμάσκηνων και τις ελιάς.όμως σήμερα το έχουν αφήσει αυτό το επάγγελμα διότι η παράγωγη ήταν πλέον μικρή και οι κάτοικοι είχαν ανάγκη από χρήματα. Έτσι επιδόθηκαν αλλού Γ.3. Σήμερα Σήμερα οι κάτοικοι, λόγω της ανάγκης για χρήματα και λόγω της ανάπτυξης του νησιού, ασχολούνται αρκετά με τον τουρισμό. Δεν υπάρχουν πλέον επαγγέλματα δημιουργικά, διότι οι νέοι σήμερα δε δείχνουν ανάλογο ενδιαφέρον. Αλλά και η τεχνολογία που εξελίσσεται με ταχυτάτους ρυθμούς μάς τα παρέχει όλα. Γ.4. Το Μέλλον Το μέλλον προβλέπεται δύσκολο σε όλους τους τομείς. Ο τουρισμός ίσως αρχίσει να μειώνεται και οι νέοι ίσως να είναι άνεργοι, διότι μας επηρεάζει πολύ η οικονομική κατάσταση της χώρας αλλά και η κοινωνία που ζούμε. Δυστυχώς οι νέοι κάτοικοι δεν έχουν παρόμοια ενδιαφέροντα, βαριούνται και δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ με τα επαγγέλματα του παρελθόντος Όλοι σκέφτονται να έχουν μια καλή ζωή χωρίς δυσκολίες! 18

19 Γ.5. Απορίες Έχετε προβληματιστεί ποτέ σχετικά με τι θα ασχοληθείτε στο μέλλον; Πιστεύετε πως η ζωή μας θα είναι καλύτερη από ότι τα παλαιοτέρα χρόνια; Έχετε αναζητήσει ποτέ πληροφορίες σχετικά με τους λόγους για τους οποίους χάθηκαν κάποια επαγγέλματα; Έχετε σκεφτεί πόσοι θα μένουν άνεργοι κάθε χρόνο; Αυτά τα ερωτήματα θέλουν ανάλυση Και αν πραγματικά μας ενδιαφέρει είναι καιρός να κάνουμε κάτι! 19

20 Δ. Τοπικά Παραδοσιακά Προϊόντα Η Σκόπελος, λόγω της τοποθεσίας της και της μορφολογίας του εδάφους της, παράγει εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα. Τα πιο γνωστά είναι το μέλι, το λάδι, τα εξαιρετικά γλυκά και τα τυροκομικά της προϊόντα. Στη Σκόπελο ήταν ανέκαθεν ανεπτυγμένη η κτηνοτροφία. Εδώ βόσκουν γίδες φυλής "Σκοπέλου", που θεωρούνται από τις καλύτερες ράτσες γιδιών στον Ελλαδικό χώρο, καθώς και το "Μαυρομάτικο" πρόβατο Σκοπέλου. Δ.1. H τυρόπιτα Σκοπέλου Το πιο φημισμένο παραδοσιακό μας προϊόν είναι η τυρόπιτα. Μια νοστιμιά που μπορεί κανείς να την απολαύσει ανά πάσα στιγμή της μέρας είτε ως πρωινό είτε ως ορεκτικό μαζί με το γεύμα του. Η τυρόπιτα παρασκευάζεται με χωριάτικο φύλο, πεντανόστιμο ντόπιο τυρί, και σε αντίθεση με όλες τις άλλες πίτες δεν ψήνεται αλλά τηγανίζεται. Συνταγή για σκοπελίτικη τυρόπιτα Υλικά: Για τη ζύμη: 1/2 κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις 1/4 φλιτζάνι τσαγιού ελαιόλαδο 1 κουταλάκι τσαγιού ξύδι 1 ποτηράκι του κρασιού νερό (η όσο πάρει μέχρι να έχω μια μαλακή ζύμη) Για τη γέμιση: 1/2 κιλό τυρί φέτα (τριμμένη), άνηθος ψιλοκομμένος, λίγο πιπέρι 20

21 Εκτέλεση: Ανακατέψτε το αλεύρι, το λάδι, το ξύδι και πλάθοντας φτιάξτε τη ζύμη, προσθέτοντας λίγο νερό μέχρι να γίνει εύπλαστη. Κατόπιν χωρίστε τη ζύμη σε 4 ίσα κομμάτια και ανοίξτε με τον πλάστη 4 λεπτά φύλλα. Με τη βοήθεια ενός πινέλου αλείψτε τα φύλλα με λάδι. Στη συνέχεια απλώστε το τυρί με τον ψιλοκομμένο άνηθο σε όλη την επιφάνεια του φύλλου και τυλίξτε το σε ρολό. Κάνουμε τις τυρόπιτες "σαλιγκάρι" και τις τηγανίζουμε μία μία σε μέτρια φωτιά.αφού ροδίσει καλά από τη μία πλευρά τη γυρνάτε από την άλλη. Μόλις η τυρόπιτα τηγανιστεί την τοποθετείτε πάνω σε απορροφητικό χαρτί κουζίνας. Σερβίρεται ζεστή. Δ.2. Σκοπελίτικα γλυκά - Οπωσδήποτε πρέπει να δοκιμάσεις Ο επισκέπτης δε θα πρέπει να φύγει από το νησί χωρίς να δοκιμάσει τα υπέροχα γλυκά κουταλιού που παρασκευάζουν με πολύ μεράκι οι Σκοπελίτες. Κάποια από αυτά είναι το δαμάσκηνο (αυγάτο κορόμηλο), το αμύγδαλο, το κυδώνι, το βύσσινο, το κεράσι και το πορτοκάλι. Επίσης Δεν θα πρέπει να παραλείψετε να δοκιμάσετε τα Σκοπελίτικα γλυκά του γάμου (χαμαλιά όπως λέγονται), τα οποία παρασκευάζονται από αμύγδαλα του τόπου μας, τις τραγανιστές τηγανίτες (κατσαρές) και τους αφράτους λουκουμάδες (φουσκάκια). Ένα ακόμη μοναδικό, στον ελλαδικό χώρο, παραδοσιακό προϊόν είναι τα αποξηραμένα δαμάσκηνα Σκοπέλου. 21

22 Δ.3. Είδη λαϊκής τέχνης Ξεχωριστή εμπειρία αποτελεί η επίσκεψη σ' ένα Σκοπελίτικο σπίτι. Εκεί θα θαυμάσετε υφαντά, κεραμικά και κεντήματα, ψιλοδουλεμένα με μεράκι και φαντασία, όλα προϊόντα της ντόπιας λαϊκής τέχνης. Οπωσδήποτε θα πρέπει να αναζητήσετε τα παραδοσιακά προϊόντα αγγειοπλαστικής (αγγεία και είδη οικιακής χρήσης) καθώς και υφαντικής τέχνης (δαντέλες και υφαντά). Είναι πολύ σημαντικό να διατηρηθούν τα επαγγέλματα που σχετίζονται με την παραγωγή τοπικών προϊόντων, αν πραγματικά θέλουμε να εξακολουθήσει το νησί μας να τα παράγει και και να προωθεί, αφού η ενασχόληση με την παραγωγή τέτοιων προϊόντων αποτελεί τμήμα της παράδοσης του νησιού και σίγουρα ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του. Και όλα αυτά επειδή Πρόκειται για προϊόντα που πραγματικά πρέπει να εκτιμήσετε και ελπίζουμε να μην εξαφανιστούν ποτέ! Αποτελούν γεύσεις ξεχωριστές για το νησί μας καθώς και μία ξεχωριστή εμπειρία που πρέπει οπωσδήποτε να ζήσετε..! 22

23 Ε. Αειφορική διαχείριση των πόρων του νησιού μας Σύμφωνα με τον κλασικό ορισμό που δίνει η ευρωπαϊκή νομοθεσία, «αειφόρος ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες, με άλλα λόγια η μέριμνα ώστε η σημερινή μεγέθυνση να μην υπονομεύει τις δυνατότητες μεγέθυνσης των μελλοντικών γενεών. Η αειφόρος ανάπτυξη έχει επομένως τρεις συνιστώσες - οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική - που απαιτούν ισόρροπη πολιτική συνεκτίμηση. Η στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη, που εγκρίθηκε το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2005, συμπληρώνεται, μεταξύ άλλων, από την αρχή της ένταξης των περιβαλλοντικών προβληματισμών στις ευρωπαϊκές πολιτικές που έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον.» Το νησί μας αποτελεί πόλο έλξης όχι μόνο για ανθρώπους που συμπαθούν τη θάλασσα με τα πεντακάθαρα νερά, το απέραντο πευκοδάσος και το συνδυασμό πράσινου και μπλε, αλλά και για ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την ιστορία και την ελληνική νησιωτική παράδοση. Είναι λοιπόν αυτονόητο πως εμείς, οι άνθρωποι που γεννηθήκαμε και ζούμε στον ευλογημένο αυτό τόπο, θα πρέπει να φροντίζουμε να τον διατηρούμε όσο το δυνατόν αναλλοίωτο στο χρόνο, κάνοντας φυσικά τις αναγκαίες παρεμβάσεις προς 23

24 όφελος του νησιού μας, αλλά ΠΑΝΤΑ σεβόμενοι το περιβάλλον και τη φύση που μας παρέχει όλα αυτά που εμείς μπορούμε και χαιρόμαστε. Γι αυτό Δε ρυπαίνουμε το περιβάλλον με οποιοδήποτε τρόπο Καταναλώνουμε με μέτρο το πολυτιμότερο αγαθό της φύσης, το νερό Προωθούμε τη χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας στο νησί μας Διαχειριζόμαστε με σύνεση τους φυσικούς πόρους Ενισχύουμε την οικολογική συνείδηση των πολιτών με οργανωμένες περιβαλλοντικές δράσεις (καθαρισμός παραλιών και δασών, πεζοπορία σε μονοπάτια κτλ.) Προωθούμε τον εναλλακτικό τουρισμό (οικοτουρισμό) στο νησί μας (πεζοπορίες, mountain biking κτλ) Διαμαρτυρόμαστε για κάθε ενέργεια που δε σέβεται το περιβάλλον και το φυσικό τοπίο του νησιού και την καταγγέλουμε Για να μπορούν και οι επόμενες γενιές να απολαμβάνουν αυτά που εμείς φροντίσαμε να διατηρήσουμε! 24

25 ΠΗΓΕΣ os_island/skopelos_architecture.asp EL.html t/index_el.htm 205&Itemid=249 25

26 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η περιβαλλοντική ομάδα του Γυμνάσιου Σκοπέλου ευχαριστεί το Δήμο Σκοπέλου, τον κύριο Φίλιππο Αμπελάκια και την κυρία Γαρουφαλή Γαρυφαλιά για την πολύτιμη βοήθειά τους και τις πληροφορίες που μας έδωσαν. Επίσης ευχαριστούμε τον Διευθυντή του σχολείου μας κύριο Φίλιππο Λεμονή. Τέλος θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τους καθηγητές μας κύρια Κανιτάκη Κατερίνα, κύριο Κωνσταντίνου Γρηγόρη και κυρία Ξαγοράρη Βαρβάρα που μας συνόδευσαν στην περιβαλλοντική επίσκεψη στην Άμφισσα και μας βοήθησαν καθ όλη τη διάρκεια του προγράμματος, καθώς επίσης και την κυρία Τζαμαλή Βούλα. Περιβαλλοντική Ομάδα Γ/σίου Σκοπέλου «Αειφόρο Αιγαίο» ΤΑΞΗ Γ Παλαιολόγου Σωτηρία Σκλάβου Τόνια Κυριαζή Μαρία Κοσύφη Ελευθερία Μακρυγιάννη Ευτυχία Αμπελάκια Κερήνη Τσιώλη Σταυρούλα Πατσή Κατερίνα Μπετσάνης Αλέξανδρος Γιαννακαρώνης Νίκος 26