Fireflies in the Night Πρόγραμμα προβολών video art

Transcript

1 1 Πρόγραμμα προβολών video art Το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος μεταμορφώνεται σε ένα υπαίθριο σινεμά, παρουσιάζοντας το τριμερές ολονύχτιο πρόγραμμα προβολών video art. Υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια του Robert Storr, και των επιμελητριών Barbara London, Καλλιόπη Μηνιουδάκη και Francesca Pietropaolo, το πρόγραμμα περιλαμβάνει non-stop προβολές ορισμένων από τα πιο σημαντικά έργα της διεθνούς video art, που αποτελεί ένα από τα κυριότερα εικαστικά μέσα του τέλους του 20ου και του 21ου αιώνα. Σαν μια διασταύρωση παραστάσεων σε αρχαίο ελληνικό θέατρο και προβολών σε σύγχρονο drive-in κινηματογράφο, τα έργα θα παρουσιαστούν στην καρδιά του Πάρκου, σε μία ή και πολλαπλές οθόνες, και θα ξεκινούν αργά το βράδυ διαρκώντας έως το ξημέρωμα της επόμενης ημέρας. Χωρίς αρχή και τέλος, οι επισκέπτες θα μπορούν να παρακολουθήσουν τις προβολές ελεύθερα για όσο διάστημα επιθυμούν. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει μια σύνθεση έργων που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεματολογίας, ύφους και διαθέσεων. Το The Cremaster Cycle ( ) του Matthew Barney θα παρουσιαστεί ολόκληρο μια από τις τρείς βραδιές. Το πρόγραμμα των άλλων δύο βραδιών θα συγκεντρώνει έργα από ένα ποικιλόμορφο φάσμα καλλιτεχνών από διαφορετικές γενιές, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό. Περιγραφικά κείμενα των έργων, από τις επιμελήτριες του προγράμματος. Μετάφραση από τα αγγλικά: Αγγελής Τσότρας

2 2 ΜΕΡΟΣ 1 Δευτέρα, 22 Ιουνίου, 23:00 - Τρίτη, 23 Ιουνίου, 6:00 Patricia Esquivias, Natures at the Hand (Η Φύση στα Χέρια μας), διάρκεια: 3:48. Eυγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος. Το έργο της Patricia Esquivias συνδυάζει την πλάγια, ανοικτού τύπου αφήγηση, με μία τάση προς το παράλογο. Η ταινία Η Φύση στα Χέρια Μας είναι ένας παιχνιδιάρικος, αν και οξύς, στοχασμός στην ανθρώπινη αντίληψη του φυσικού περιβάλλοντος και του κόσμου των ζώων. Και τα τρία κομμάτια που απαρτίζουν αυτό το σύντομο βίντεο, επικεντρώνονται στο χέρι ως το όχημα που παραπέμπει σε διαφορετικές συναντήσεις με τη φύση. Στο πρώτο επεισόδιο, βλέπουμε μία σειρά από σπίρτα να ανάβουν ένα-ένα. Σχεδόν θυμίζοντας την παρουσίαση ενός μάγου, οι επαναλαμβανόμενες αυτές κινήσεις αποκαλύπτουν, στιγμιαία, τα κουτιά των σπίρτων τα οποία έχουν πάνω ιδιόμορφες απεικονίσεις ζώων. Στη δεύτερη βινιέτα, παρουσιάζονται φωτογραφίες περίτεχνων κήπων από ευρωπαϊκά παλάτια, ώστε να δούμε τη φύση όπως έχει πάρει σχήμα από το ανθρώπινο χέρι. Στη συνέχεια, βλέπουμε υλικό που απαρτίζεται από φυσικά στοιχεία τα οποία είναι κομμένα σε κωμικά, σουρεαλιστικά σχήματα και διακοσμούν τους δρόμους στη Γκουανταλαχάρα του Μεξικού. Στο τελευταίο κομμάτι, η καλλιτέχνιδα πετάει επανειλημμένα μία μπάλα του μπάσκετ σε ένα γυάλινο παράθυρο όπου βλέπουμε την αντανάκλαση του ήλιου που πέφτει στον ουρανό. Έχει πράγματι τη φύση στο χέρι της. Marco Godoy, Claiming the Echo (Διεκδικώντας την Ηχώ), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 4:53. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη. Στο βίντεο με τίτλο Διεκδικώντας την Ηχώ του Marco Godoy, βλέπουμε μία χορωδία να εισέρχεται σε ένα άδειο θέατρο όπου και αρχίζει να τραγουδά διάφορα σύντομα, σημαντικά πολιτικά συνθήματα τα οποία έχουν προσαρμοστεί στη μουσική του Βρετανού μπαρόκ συνθέτη Χένρυ Πέρσελ. Πρόκειται για τη χορωδία Solfonica, που σχηματίστηκε το 2011 κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων ενάντια στη λιτότητα του κινήματος της 15 ης Μαΐου της Μαδρίτης. Τα συνθήματα των τραγουδιών τους διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων που οργανώθηκαν ως απάντηση στις δραματικές οικονομικές κρίσεις που ξεκίνησαν το Ανακαλώντας το συμβολικό ρόλο του χορού στην παράδοση του κλασικού ελληνικού θεάτρου, αυτό το αθόρυβα ανατρεπτικό έργο μαρτυρά την καθολική προσδοκία για δημοκρατικές αξίες, οι οποίες είναι στην πραγματικότητα συνεχώς υπό πολιορκία, και τη σημασία του να μένουμε σε επαγρύπνηση και να αναλαμβάνουμε δράση για την υπεράσπιση αυτών των αξιών έναντι των πολιτικών και οικονομικών δομών που τείνουν να προωθούν τον αυτοεξυπηρετούμενο προσανατολισμό τους στην καθημερινή μας ζωή, σε ολόκληρο τον κόσμο.

3 3 Θοδωρής Προδρομίδης, Προς την Τράπεζα του Μέλλοντος, διάρκεια: 7:40. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη. Η ταινία Προς την Τράπεζα του Μέλλοντος είναι ένας σύντομος κινηματογραφικός στοχασμός στην καλλιτεχνική και πνευματική δημιουργία και τη σχέση της με την ιστορία και την πολιτική, υπό το φως του μοντερνισμού της ποίησης του Καβάφη την «εκτοπισμένη ιστορικότητα της μορφής, όπου το αχρονικό συγκρούεται με το ιστορικό», σύμφωνα με τον καλλιτέχνη. Ο φακός του Προδρομίδη ακολουθεί έναν συγγραφέα με αναχρονιστική εμφάνιση στην Εθνική Βιβλιοθήκη, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του σε ένα μουσείο, που συνδυάζει πλάνα από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, σε ένα καφέ και στο συγγραφικό του καταφύγιο. Τον βλέπουμε επίσης να διασχίζει τους δρόμους στο κέντρο της Αθήνας, σαν να εισέρχεται στην ίδια την ιστορία. Το περπάτημά του συγκροτεί τις εσωτερικές σκηνές και τον εννοιολογικό άξονα της ταινίας. Με υπαινιγμούς στην έννοια του «αγαθού» του Αριστοτέλη, ως ηθικού, κοινωνικοπολιτικού στόχου του ανρώπινου έργου και μέσου για την επίτευξη της ευτυχίας μέσα από το ξεφύλλισμα των Ηθικών Νικομαχείων από τον ήρωά μας, καθώς και μέσα από την περιπλἀνηση του στο μουσείο, η ιστορικότητα της εμπλοκής του Καβάφη με την καθημερινότητα και την ιστορία έρχεται στο προσκήνιο. Αναπαρίσταται από την λανθάνουσα ομοερωτική, και αρκετά μπρεχτική, συνάντηση του πρωταγωνιστή σε ένα καφέ με έναν κάπως καβαφικό χαρακτήρα, το φιλοσοφείν τους σχετικά με τη δυσκολία και την πολιτική της αυτο-έκφρασης μέσα από τα Κρυμμένα Ποιήματα του Καβάφη, και μέσα από τις σκηνές των διαδηλώσεων που φαίνονται στην οθόνη του υπολογιστή του όταν αποτραβίεται για να «εργαστεί», για να βρει τις σωστές λέξεις ώστε να ανταποκριθεί. Σε μία εποχή πολλών τραπεζικών κρίσεων, συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής, ο τίτλος και το σχετικό ποίημα του Καβάφη, που απαγγέλεται μπροστἀ από τις διαδηλώσεις στην πλατεία Ταχρίρ αντί της πλατείας Συντάγματος, καθιστούν το Προς την Τράπεζα του Μέλλοντος μία διαχρονική και επίκαιρη υπεράσπιση της αξίας της γνώσης και του δημιουργικού έργου του ανθρώπου, αλλά και, όπως και η ίδια η καλλιτεχνική εμπλοκή του Προδρομίδη με τη σύγχρονη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, ως μέσου δράσης. Jesper Just, No Man Is an Island II (Κανένας Άνθρωπος δεν είναι Νησί ΙΙ), διάρκεια: 4:46. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Luhring Augustine της Νέας Υόρκης. Οι άντρες δεν κλαίνε, σύμφωνα πάντα με τη λαϊκή σοφία και τα παραδοσιακά μοντέλα και πρότυπα του ανδρισμού. Ωστόσο, οι άντρες κλαίνε στο έργο του Jesper Just, το οποίο χαρακτηρίζεται από μία επιτήδεια, κινηματογραφική εξερεύνηση του εύρους, της πολυπλοκότητας και των αντιθέσεων των ανθρώπινων συναισθημάτων, και τον προσωπικό του ενθουσιασμό για την έκφραση της ανθρώπινης τρωτότητας στους δημόσιους χώρους, ιδίως από τους άντρες. Στο Κανένας Άνθρωπος δεν είναι Νησί Ι ένας νεαρός άντρας σε ένα μπαρ τραγουδάει a cappella, μαζί με μία ομάδα αντρών, τη μελαγχολική και αγαπημένη επιτυχία του Roy Orbison, το Crying, ένα τραγούδι για τη χαμένη αγάπη, μέχρι που βάζει τα κλάματα. Με χαμηλό φωτισμό, σαν φιλμ νουάρ, η σκηνή διαδραματίζεται στον χώρο της αντρικής «σπηλιάς» που λέγεται μπαρ για άντρες

4 4 (gentleman s bar). Οι αφίσες γυμνών γυναικών προσφέρουν ένα φόντο που διαμορφώνει με εύγλωττο τρόπο την διαφορετική (queer) επιθυμία και πολιτική που κρύβει το κομμάτι Crying. Παρόμοια λειτουργεί και το βλέμμα ενός σιωπηλού παρατηρητή στην άκρη του μπαρ. Επιπλέον, η αντίθεση του στυλ και της ηλικίας μεταξύ του πρωταγωνιστή και των μοναχικών, μεσηλίκων πελατών που τραγουδούν παρέα του, προκαλεί το ηλικιακό χάσμα που διαμορφώνει τα στερεότυπα του έρωτα και των ανθρώπινων σχέσεων, πλαισιώνοντας την διερεύνηση της ανδρικής ταυτότητας από τον καλλιτέχνη. Τα ποπ τραγούδια, ως κινηματογραφικές και λογοτεχνικές αναφορές, βοηθούν συχνά στην ενίσχυση του συναισθήματος στα βίντεό του και στη συναισθηματική συμμετοχή του κοινού. Στην συγκεκριμένη ταινία, οι πελάτες-τραγουδιστές παίζονται από επαγγελματίες τραγουδιστές όπερας, ενώ ο νεαρός πρωταγωνιστής είναι ο ηθοποιός Johannes Lilleøre, ένας φίλος του σκηνοθέτη, τον οποίο ο Just χρησιμοποιεί συχνά ως αντιπρόσωπό του. Ann-Sofi Sidén με τον Jonathan Bepler, Curtain Callers (Entracte), Βίντεο 5 καναλιών, διάρκεια: 35:01. Ευγενική παραχώρηση των καλλιτεχνών. Το έργο Curtain Callers (Entracte) εξετάζει το σύγχρονο «θεσμικό» θέατρο από μέσα, εντοπίζοντας τη φευγαλέα στιγμή της απελευθέρωσης στο προβαρισμένο τελετουργικό μεταξύ του κοινού και των ηθοποιών στη σκηνή. Πρόκειται για ένα περίτεχνο κινηματογραφικό κολλάζ, το οποίο αντλεί υλικό από τα γυρίσματα στο Royal Dramatic Theatre της Στοκχόλμης κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών αναδεικνύοντας κάθε πτυχή της θεατρικής (προ)παραγωγής, από τις μοδίστρες που ετοιμάζουν τα κοστούμια μέχρι τους ηθοποιούς που κάνουν πρόβες. Η Sidén έχει μοντάρει το υλικό, μετατρέποντάς το σε ένα πανόραμα που ρέει από τα δεξιά προς τα αριστερά, κι έτσι οι θεατές είναι σαν να βλέπουν πολλαπλές πτυχές της θεατρικής προετοιμασίας σε ένα ολοκληρωμένο, ενιαίο πλάνο. Το χορωδιακό έργο, και η θεατρική εκδήλωσή του, επινοήθηκαν από τον συνθέτη Jonathan Bepler, ο οποίος ευθύνεται και για τη δημιουργία του περίπλοκου soundtrack της ταινίας που προσφέρεται σε surround-sound. Mary Reid Kelley με τον Patrick Kelley, The Syphilis of Sisyphus (Η Σύφιλη του Σίσυφου), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 11:02. Κάμερα, ήχος, post-production, βοηθός σκηνοθέτη: Patrick Kelley. Σενάριο, σκηνοθεσία, performance: Mary Reid Kelley. Επιπλέον performers: Juliet Reid, Alice Pruisner, Micah Pruisner. Ευγενική παραχώρηση των καλλιτεχνών. Η καλλιτέχνιδα παίζει όλους τους ρόλους αυτής της περίτεχνης αφήγησης, μέσα σε ένα στυλιζαρισμένο, γκραν γκινιόλ περιβάλλον. Η Mary Reid Kelley μεταφέρεται στον γαλλικό υπόκοσμο που περιστρέφεται γύρω από μία έγκυο παρισινή πόρνη που αποτελεί πρότυπο του παιάνα του Μπωντλαίρ στην ανωτερότητα της επιτηδευμένης σε σχέση με τη φυσική ομορφιά. Μεταξύ του μπουντουάρ του Σίσυφου και των δρόμων του Παρισίου, το έργο είναι μια αλλόκοτη φαρσοκωμωδία σχετικά με την Επαναστατική και μετά-επαναστατική Γαλλία, με σύντομες βινιέτες

5 5 που αφορούν τους πάντες, από τον Ντιντερό και τη Μαρία Αντουανέτα, μέχρι το Μαράτ και το Ροβεσπιέρο, το Ναπολέοντα και τον βαρόνο Χάουσμαν. Το έργο αποτελεί σχολιασμό σχετικά με τη μοίρα των υπερβολικά επιθετικών γυναικών και τελειώνει με την επαναστατική μας ηρωίδα να μεταφέρεται στο σανατόριο του Charcot. Βασιλεία Στυλιανίδου, I AM A 19th CENTURY FACTORY CHIMNEY STACK (ΕΙΜΑΙ ΕΝΑ ΦΟΥΓΑΡΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ ΤΟΥ 19 ου ΑΙΩΝΑ), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 7:40. Eυγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος. Η ηχο-λεκτική πυκνότητα του ΕΙΜΑΙ ΕΝΑ ΦΟΥΓΑΡΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ ΤΟΥ 19 ου ΑΙΩΝΑ προσφέρει ένα εξαιρετικό παράδειγμα των πολιτικών λειτουργιών της γλώσσας στην πολυμεσική ποιητική της Βασιλείας Στυλιανίδου και στην προσπάθειά της να αυξήσει την ευαισθητοποίηση για την ιστορία, χωρίς να παραμελεί το ρόλο του ασυνείδητου. Η πρωταγωνίστρια του βίντεο αυτού, δε μιλάει. Αντ αυτού, καπνίζει, σαν τις καμινάδες των εργοστασίων του 19 ου αιώνα στις οποίες παραπέμπει ο τίτλος του έργου, βλάπτοντας, όμως, αντιστασιακά την παραγωγικότητά της. Βουβή, με πνευματώδεις αλλαγές στην έκφρασή της, προσφέρει ένα ιδανικό πλαίσιο που ενσωματώνει το άγριο voice over της Στυλιανίδου, που ακούγεται σαν τις σκέψεις της. Το voice over είναι μια συγκλονιστική απαγγελία επιλεκτικών αποσπασμάτων από ένα ανέκδοτο βιβλίο της καλλιτέχνιδος που εγείρει σημαντικά κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, ενώ παράλληλα προκαλεί την ίδια τη γλώσσα και το νόημά της με την πολυγλωσσική ανάμειξη των λέξεων (σε ελληνικά, αγγλικά και γερμανικά), τους ήχους (ενός παιχνιδιού πινγκ πονγκ) καθώς και τις φωνητικές διατάσεις και την ανοικείωση. Ορισμένα αποσπάσματα από το Workers Leaving the Factory του Haroun Farocki, αλλά και από φιλοσόφους και θεωρητικούς της πολιτικής, διαπερνούν τις ποιητικές της περιπλανήσεις με θέματα της πολιτικής, της εργασίας και του χρόνου στην τέχνη και στη ζωή, ή στην καπιταλιστική πόλη. Το σύνθημα διαμαρτυρίας του 1970 «All of us want to work less» (Όλοι θέλουμε να δουλεύουμε λιγότερο), και οι αναφορές στην τρέχουσα κοινωνικοπολιτική κατάσταση αγκιστρώνουν στο αστικό τοπίο της σύγχρονης παγκόσμιας κρίσης την κριτική του καπιταλισμού της Στυλιανίδου: «Aξελερέισον, μπόι! Yeah!/ the innovative pro (ah!)gression/αρκεί να παράγεται(ε)/eeehhhh... οτιδήποτε/ Κι αν είστε άνεργοι ας παράγετε επαναστάσεις, βρε αδελφέ»! Το «στρίμωγμα» του σώματος της πρωταγωνίστριας μεταξύ της πόλης και του φακού της κάμερας, καθώς και μπροστά από τον μανιακό χορό της βελόνας μίας βιομηχανικής ραπτομηχανής, ζωντανεύουν την εξερεύνηση της Στυλιανίδου σχετικά με την αλληλεξάρτηση της πολιτικής, της εργασίας, του χρόνου, της αρχιτεκτονικής και της ίδιας της πόλης, καθώς και σχετικά με την κεντρικότητα του σώματος σε όλα τα παραπάνω, ενώ παράλληλα μας ζητά να τοποθετήσουμε τις έννοιες και τα νοήματά μας στα σώματά μας. Francis Alÿs, When Faith Moves Mountains (making of) (Όταν η Πίστη Κινεί Βουνά η δημιουργία του), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 15:09. Ευγενική παραχώρηση της γκαλερί David Zwirner, Νέα Υόρκη/Λονδίνο. Το 2002, μία ομάδα 500 εθελοντών, οπλισμένοι με φτυάρια, σχημάτισαν μία γραμμή στο τέλος

6 6 ενός αμμόλοφου 500 μέτρων έξω από τη Λίμα, και, αποφασισμένοι να μετακινήσουν το τεράστιο βουνό της άμμου, άρχισαν να φτυαρίζουν. Επική αν και εφήμερη, καθώς και ποιητικά πολιτική, η δράση Όταν η Πίστη Κινεί Βουνά είναι μία μυθοπλαστική παρέμβαση που οργανώθηκε από τον Francis Alÿs σε συνεργασία με τον Cuauhtémoc Medina και τον Rafael Ortega στη διάρκεια αρκετών μηνών. Ως πράξη που απαιτεί μέγιστη προσπάθεια, αλλά έχει ελάχιστα αποτελέσματα, αμφισβητεί και κάνει πράξη το ρητό «η πίστη κινεί βουνά». Μετά το τέλος μιας ημέρας σκληρής εργασίας, ο αμμόλοφος είχε μετακινηθεί κατά μόλις 10 εκατοστά, ενώ το γεγονός άφησε την ανεξίτηλη σφραγίδα του στη μνήμη όλων όσων συμμετείχαν, όσων άκουσαν για αυτό, αλλά και στη συλλογική ιστορία της πόλης και του πανεπιστημίου απ όπου προέρχονταν οι περισσότεροι εθελοντές. Η ταινία, που φέρει τον προφανή υπότιτλο «making of», αποτελεί τόσο ντοκουμέντο της δράσης, όσο και μαρτυρία της σημασίας της για τους εθελοντές. Μέσα από τα λεγόμενα των συμμετεχόντων, ο Alÿs τονίζει τη σημασία της ευθυμίας και της συνεργασίας στη δημιουργία κοινοτήτων που μπορούν να επιφέρουν την αλλαγή. Η ταινία τονίζει επίσης την επιλογή της στελέχωσης του ασυνήθιστου αυτού «συνεργείου» από εθελοντές και όχι από μισθωτούς, αμφισβητώντας την έννοια της παραγωγικότητας στην καπιταλιστική κοινωνία ή κριτικάροντας την κατάχρηση της εργασίας. Η ίδια η ματαιότητα της δράσης, όμως, απαισιόδοξα αμφισβητεί τη δυνατότητα της αλλαγής, είτε στη Λατινική Αμερική, είτε, εν γένει, την αλλαγή ως στόχο της κοινωνίας και της τέχνης, βάζοντας κάτω από το μικροσκόπιο τόσο την παραγωγικότητα όσο και την ανάπτυξη. Ωστόσο, «κάποιες φορές το να κάνεις κάτι δεν οδηγεί πουθενά, και κάποιες φορές το να μην κάνεις τίποτα οδηγεί σε κάτι», όπως λέει ο καλλιτέχνης, δίνοντας στο κοινό του την ανοιχτή πολιτική επιλογή να ερμηνεύσει όπως αυτό θέλει την ποιητική ασάφεια του έργου του. Young-Hae Chang Heavy Industries, Pacific Limn, channel βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 25:12. Ευγενική παραχώρηση των καλλιτεχνών. Το δίδυμο Young-Hae Chang Heavy Industries καθιερώθηκε το 1999 στη Σεούλ, από τον Κορεάτη εικαστικό καλλιτέχνη Young-Hae Chang και τον Αμερικανό ποιητή Marc Voge. Το έργο Pacific Limn συνοψίζει με πολύ όμορφο τρόπο την ένταση μεταξύ της εικόνας, του κειμένου και του ήχου που βρίσκεται στον πυρήνα της πρακτικής της συγκεκριμένης κολεκτίβας, και απαρτίζεται από το τρίπτυχο συγχρονισμένων βίντεο Why Am I Afraid of the U.S.A.?, The Secret Life of Harumi, και I tried to Discuss Communism with the Chinese but no one Wanted to talk to Me. Το λογοπαίγνιο του τίτλου Pacific Limn («limn» αντί για «rim») αναφέρεται στην εναλλαγή μεταξύ του «λάμδα» και του «ρω» σε αρκετές ασιατικές γλώσσες και, ταυτόχρονα, παραπέμπει στις χώρες Ειρηνικού (Pacific Rim). Επιπλέον, η λέξη «limn» χρησιμοποιείται και με την κυριολεκτική της έννοια, που σημαίνει «σκιαγραφώ, περιγράφω με λέξεις ή ζωγραφική» όπως έχουν τονίσει οι ίδιοι οι καλλιτέχνες. Τα βίντεο δείχνουν εικόνες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία και την Κίνα, αντίστοιχα. Το Pacific Limn αποτελεί εμβληματικό παράδειγμα της καινοτόμας προσέγγισης των καλλιτεχνών στην ψηφιακή λογοτεχνία η ιστοσελίδα τους είναι η κύρια πλατφόρμα όπου παρουσιάζουν τη δουλειά τους και χρησιμοποιεί τη γραμματοσειρά Monaco, καθώς και Adobe Flash text animation. Οι ιστορίες ξεδιπλώνονται με σαρδόνιο χιούμορ, μέσω κειμένου το οποίο είναι συγχρονισμένο με μουσική τζαζ, και αφορούν ζητήματα όπως η αποξένωση, η πολιτική καταπίεση και οι ερωτικές φαντασιώσεις. Τοποθετημένα πάνω από

7 7 χαμηλής ανάλυσης, γεμάτες κόκκο εικόνες διαφορετικών τοποθεσιών συμπεριλαμβανομένων ενός αυτοκινητόδρομου στο Σαν Φρανσίσκο και ενός μετρό στην Κίνα τα κείμενα των καλλιτεχνών περνούν ταχύτατα μπροστά από τα μάτια μας, με έναν ρυθμό που μόλις προλαβαίνουμε να τα διαβάσουμε. Έτσι ο θεατής μετέχει σε μία μαγευτική, καθηλωτική εμπειρία, σε μία τεταμένη κατάσταση μεταξύ της ανάγνωσης και της παρακολούθησης εικόνων. ZimmerFrei, Panorama Roma (sunset) Πανόραμα Ρώμη (ηλιοβασίλεμα), Βίντεο, (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 13:41. Ευγενική παραχώρηση της γκαλερί Monitor της Ρώμης. Η κολεκτίβα ZimmerFrei ιδρύθηκε το 2000 από τους Ιταλούς καλλιτέχνες Massimo Carozzi, Anna de Manincor και Anna Rispoli. Χρησιμοποιούν το βίντεο, το performance και τον ήχο ως μέσα για τη διερεύνηση των εννοιών του χρόνου, του ανθρώπινου σώματος και του αστικού περιβάλλοντος. Αυτού του είδους τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα εμφανή στο μαγευτικό βίντεο με τίτλο Πανόραμα Ρώμη (ηλιοβασίλεμα), το οποίο παρουσιάζει τη θέα στην πλατεία Piazza del Popolo στη Ρώμη, από μία οπτική 360 μοιρών. Εμπνευσμένη από την επιστημονική φαντασία και φλερτάροντας με την παράδοση των πανοραμάτων του 19ου αιώνα, η κολεκτίβα ZimmerFrei δημιουργεί μία χρονική πολυφωνία, υιοθετώντας την τεχνική του stop action animation και της γρήγορης κίνησης fast forward και slow motion. Οι καθημερινές χειρονομίες και κινήσεις των πεζών που συνεχίζουν κανονικά τη ζωή τους σε έντονους ρυθμούς, σμίγουν με τις φαινομενικά εγωκεντρικές ενέργειες των ατόμων που μοιάζουν να ανήκουν σε ένα παράλληλο χρονικό τοπίο. Αυτοί οι ενδιαφέροντες «κάτοικοι» της πλατείας είναι performers οι ίδιοι οι καλλιτέχνες είναι ανάμεσά τους οι οποίοι παίρνουν πολύ όμορφες, παράλογες πόζες που θυμίζουν σύγχρονο χορό, και, ορισμένες φορές, παγώνουν στιγμιαία ή κάνουν διάφορες χειρονομίες και σινιάλα που για εμάς παραμένουν ένα μυστήριο. Επιταχύνοντας τις εικόνες αυτές στο παρασκήνιο του έργου κατά την επεξεργασία της, η κολεκτίβα ZimmerFrei έχει συμπιέσει το πέρασμα από τη δύση στο σούρουπο σε περίπου δεκατρία λεπτά βίντεο. Ο ήχος είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι αυτής της δουλειάς. Η μουσική επένδυση της ομάδας ZimmerFrei συμπληρώνεται από τροποποιημένους ήχους του περιβάλλοντος, αποκαλύπτοντας μία ακόμη σαγηνευτική, πολυεπίπεδη διάσταση. Gary Hill, Site/ReSite (a prologue), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 4:14. Ευγενική παραχώρηση της Electronic Arts Intermix (EAI), από τη Νέα Υόρκη. Ο τίτλος του Gary Hill «παίζει» με την έννοια δύο λέξεων που έχουν παρόμοιο ήχο: τη λέξη «site» που αναφέρεται στην τοποθεσία όπου κάτι βρισκόταν ή πρόκειται να τοποθετηθεί και τη λέξη «recite», από το λατινικό recitare, που σημαίνει «απαγγέλω» και «παραθέτω ξανά». Ο καλλιτέχνης επινόησε ένα μακρύ μονόπλανο που κινείται με εκπληκτική ακρίβεια. Η κάμερα ταξιδεύει κατά μήκος και γύρω από ένα μικροσκοπικό, επιτραπέζιο μοντέλο νεκροταφείου βλέπουμε οστά, φτερά πεταλούδας, τσόφλια αυγών, περισπέρμια, τσαλακωμένες σημειώσεις, κρανία και παρουσιάζει μία συνεχή ροή από λεπτομερείς κοντινές λήψεις. Αυτή η ταξινομία της στέρησης (dispossession) «οι μικροί θάνατοι που συσσωρεύονται», αντιπαρατίθεται με την

8 8 αφήγηση σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ της σημειολογικής αυτοσυνείδησης και της οπτικής εμπειρίας. Μέσα από το παράθυρο αυτού του κειμένου, τα αντικείμενα στο τραπέζι λειτουργούν ως μοντέλα του πώς η ίδια η συνείδηση προσαρτάται σε υλικές εκδηλώσεις και του πώς η μνήμη αποτελείται από μία συλλογή άδειων δοχείων. Yang Fudong, East of Que Village (Ανατολικά του Χωριού Que), Bίντεο 6 καναλιών (ασπρόμαυρο, ήχος), διάρκεια: 20:50. Ευγενική παραχώρηση της Marian Goodman Gallery της Νέας Υόρκης. Αυτό το προσωπικό, πανοραμικό έργο, εστιάζει στην αίσθηση της απομόνωσης και της απώλειας που είναι όλο και περισσότερο εμφανής στην σύγχρονη κοινωνία της Κίνας. Λαμβάνει χώρα στη γενέτειρα του καλλιτέχνη, σε ένα απομονωμένο χωριό στην αγροτική επαρχία της Χεμπέι. Ο θεατής βλέπει ελάχιστους ανθρώπους. Μια μικρή ομάδα ατόμων σχηματίζει μία ταφική πομπή, η οποία συνοδεύεται από μία έντονα συνταρακτική/ασυνήθιστη σαμανιστική μουσική. Ο καλλιτέχνης εστιάζει σε μία αγέλη άγριων σκυλιών που λιμοκτονούν και προσπαθούν να επιβιώσουν σε αυτόν τον έρημο, εχθρικό τόπο. Η ατμόσφαιρα του έργου είναι αυτή της απόλυτης ψυχρότητας, με τη μεσολάβηση ενός αντικειμενικού, δημοσιογραφικού ύφους. Καθώς οι κοινότητες στην Κίνα διασκορπίζονται, και τα παραδοσιακά αγροτικά χωριά διαλύονται, ο αγώνας για επιβίωση δυναμώνει. Σοφία Πετρίδη, The Thought of Mother (Η Σκέψη της Μητέρας), σκηνή από την ηχητική ταινία Boxed Debris: The Rotten Tooth, Ηχητικό κομμάτι μεταφορά σε βίντεο (χωρίς εικόνα, μόνο ήχος), διάρκεια: 22:55. Eυγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος. Η Σκέψη της Μητέρας της Σοφίας Πετρίδη σκιαγραφεί έναν πολυσήμαντο, υπαρξιακό, ηχητικό στοχασμό με θέμα τη μητέρα μέσω «ακουσμάτων» (listenings) το ακούειν (listening) σύμφωνα με τον Jean-Luc Nancy, σημαίνει την προσπάθεια όχι μὀνο για την αποκρυπτογράφηση του ήχου αλλά και για τη συσχέτιση με τον εαυτό μας. Η «σκέψη» της πλαισιώνεται από απαγγελίες από την Τριλογία του Σάμιουελ Μπέκετ (1953). Ξεκινά, κατάλληλα με τoν Worm αρχετυπική φιγούρα του υπαρξιακού μηδενισμού η οποία αποκτά υπόσταση μόνο μέσω της φωνής και τελειώνει με τη μάταιη αναζήτηση της μητέρας από τον Μπέκετ μέσω του Molloy, που εισάγει τον πατέρα στην επιστροφή στο σπίτι της ίδιας της Πετρίδη. Εντωμεταξύ, «παρακολουθούμε» την αγωνιώδη αποτυχία της πρωταγωνίστριάς της να βάλει τη σκέψη της σε λόγια, και τελικά να κυνηγάει τη μητέρα σε μπουρζουά δωμάτια και θυελλώδη παραθαλάσσια τοπία υπό την καθοδήγηση της μουσικής και γνώριμων ήχων κύριο μέσο της Πετρίδη για τη δημιουργία εικόνων και την καθιέρωση συναισθηματικών καναλιών σύνδεσης με την προσωπική και τη συλλογική μνήμη και το υποσυνείδητο. Ένα σενάριο ηχητικής ασάφειας που προσκαλεί διαφορετικά τον κἀθε «θεατή» να στραφεί στη «μητέρα». Το έργο H Σκέψη της Μητέρας είναι κεφάλαιο μιας ηχητικής ταινίας σε εξέλιξη, ένα πλούσιο ηχητικό-ψηφιακό κολλάζ από bits ήχου και μουσικά αποσπάσματα που συνεχίζουν την οπτική ποιητική της χωρικής οικειότητας της καλλιτέχνιδος με διαφορετικά μέσα.

9 9 Σε αντίθεση με άλλα κεφάλαια, όπου η μουσική λειτουργεί σαν ένα κινηματογραφικό δίχτυ ενός εξωφρενικού συνδυασμού ήχων, εδώ τα μουσικά αποσπάσματα όπως από τον Goldmund ή τον Olafur Arnalds πλαισιώνουν την εύθραυστη συνάντηση με τη μητέρα, επιτρέποντας στην σιωπή, στο ηχόχρωμα και στο ύψος των μεμονωμένων νοτών να χρωματίσουν τη μελαγχολική νοσταλγία της. Κομμάτια καθημερινών ήχων, όπως το τρίψιμο των σεντονιών, δημιουργούν τους χώρους και τα πολυ-αισθητηριακά εναύσματα της συνάντησης. Ωστόσο, η σαρκικότητα των ήχων της, και η προ-συμβολική διάσπαση των λέξεων σε ψίθυρους είναι τα μέσα με τα οποία η Πετρίδη απαντά στην αναζήτηση του Μπέκετ, από την οπτική γωνία της κόρης, αποκαθιστώντας τη σύνδεση με το μητρικό σώμα μέσω της ηχητικής απόλαυσης. Joan Jonas, Volcano Saga (Έπος του Ηφαιστείου), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 28:05. Ευγενική παραχώρηση από το Electronic Arts Intermix (EAI), της Νέας Υόρκης. Η βιογραφική εισαγωγή της Joan Jonas αποτελεί μία από τις πολλές στρώσεις, επιστρώσεις και πτυχές της ψευδαίσθησης και της πραγματικότητας που δίνουν ζωή στο Έπος του Ηφαιστείου. Το βίντεο παρουσιάζει την καλλιτέχνιδα να αφηγείται ένα ισλανδικό λαϊκό παραμύθι για την Guðrún (Γκουντρούν). Οι περιπέτειες της ηρωίδας περιστρέφονται γύρω από τέσσερα μυστηριώδη όνειρα που απαιτούν τις υπηρεσίες ενός μάντη. Το εικαστικό φόντο παρέχεται από τα απόκοσμα τοπία της Ισλανδίας. Το έργο είναι περίπλοκο, γεμάτο από μπερδεμένες ιδέες που η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν καταστήσει μέρος της καθημερινής μας ζωής, κατά τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα. Cindy Sherman, Dolls Clothes (Ρούχα για Κούκλες), Super 8 film, μεταφορά σε βίντεο (ασπρόμαυρο, ήχος), διάρκεια: 2:23. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος. Το βίντεο Ρούχα για Κούκλες αποτελεί σημαντικό πρώιμο έργο της Cindy Sherman, που διερευνά τις διαδικασίες κατασκευής και εκπροσώπησης της ταυτότητας, καθώς και θέματα των φύλων τα οποία στη συνέχεια αποτέλεσαν χαρακτηριστικά στοιχεία του συνολικού της έργου στη φωτογραφία. Το συγκεκριμένο έργο υλοποιήθηκε ως μέρος μίας εργασίας για μία τάξη όπου δίδασκε ο σκηνοθέτης Paul Sharits όταν ήταν φοιτήτρια στο Buffalo State College της Νέας Υόρκης. Αυτό το super 8 φιλμ που έχει μεταφερθεί σε βίντεο συνδυάζει ευρηματικά τη ζωντανή δράση με τις animated σκηνές, δίνοντας ζωή σε μία πανέξυπνη, χιουμοριστική έρευνα σχετικά με τις αναπαραστάσεις του εαυτού. Η ταινία δείχνει ένα βιβλίο για ρούχα για κούκλες, το οποίο έχει φτιάξει ή ίδια η καλλιτέχνιδα. Στο εξώφυλλο φαίνονται γυναίκες να φορούν παλιομοδίτικα ρούχα και καπέλα. Μέσα, η Sherman εμφανίζεται με τη μορφή χάρτινης κούκλας να φοράει εσώρουχα και να αρχίζει να δοκιμάζει διαφορετικά σύνολα ρούχων. Όταν πια είναι ντυμένη, βγαίνει από το βιβλίο για να κοιταχτεί φευγαλέα σε διαφορετικές πόζες, σε έναν κοντινό καθρέφτη. Ξαφνικά, ένα ζευγάρι ανθρώπινα χέρια μπαίνει στο κάδρο και, αφού αφαιρέσει τα ρούχα της κούκλας, πιάνει την εμφανώς απογοητευμένη και διαμαρτυρόμενη Sherman και τη βάζει πίσω στο βιβλίο.

10 10 Sharon Lockhart, Four Exercises in Eshkol-Wachman Movement Notation (Τέσσερις Ασκήσεις στο Σύστημα Σημειογραφίας της Κίνησης Eshkol-Wachman), Bίντεο 4 καναλιών (έγχρωμο, χωρίς ήχο), διάρκεια: 16:03. Sharon Lockhart, Eυγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και των γκαλερί neugerriemschneider, Βερολίνο, Gladstone Gallery, Νέα Υόρκη και Βρυξέλλες, και Blum & Poe, Λος Άντζελες. Το βίντεο Τέσσερις Ασκήσεις στο Σύστημα Σημειογραφίας της Κίνησης Eshkol-Wachman ανήκει σε μία σειρά έργων διαφορετικών μέσων στην οποία η Sharon Lockhart τιμά το διορατικό αλλά αγνοημένο έργο της Noa Eshkol της ισραηλινής συνθέτριας χορού, δημιουργού κολλάζ από υφαντά και συν-εφευρέτη του συστήματος σημειογραφίας της κίνησης Eshkol-Wachman Movement Notation System. Πρόκειται για το αποτέλεσμα μίας ενδελεχούς εξερεύνησης του έργου της Eshkol μέσα από την χαρακτηριστική συνεργατική εμπλοκή της Lockhart με διάφορες κοινότητες στην περίπτωση αυτή των βετεράνων χορευτών και συνεχιστών της κληρονομιάς της Eshkol. Το πρωτοποριακό σύστημα της Eshkol χρησιμοποιεί έναν συνδυασμό συμβόλων προκειμένου να ορίσει την κίνηση οποιουδήποτε μέλους του σώματος γύρω από μία άρθρωση και προέρχεται από τη σημειωτική της κατανόηση της κίνησης ως γλώσσας κατά την παράδοση του ύστερου μοντέρνου και του νεότερου μεταμοντέρνου χορού. Είναι η βάση για τη μινιμαλιστική πρακτική του χορού της, η οποία χαρακτηρίζεται από παραστάσεις «δωματίου» για δύο ή περισσότερους χορευτές που κινούνται στον ήχο ενός μετρονόμου. Άλλα έργα της σειράς απεικονίζουν τη διττότητα της παραγωγής της Eshkol ως εικαστικού και ως χορογράφου. Χωρίς ήχο σε αυτό το φιλμ, ωστόσο, η Lockhart αποδίδει τη δομική νηφαλιότητα των συνθέσεων της Eshkol, παρουσιάζοντας τέσσερις από τους χορούς της ως ασκήσεις που εκτελούνται από έναν μόνο χορευτή. «Στήνοντας» τις χορογραφίες έναντι γκρι αρχιτεκτονικών όγκων που σχεδιάστηκαν από την καλλιτέχνιδα σύμφωνα με το μέγεθος της χορεύτριας, και αναδιατάσσοντάς τους ανάλογα με τους διαφορετικούς χώρους που καταλαμβάνονται από κάθε έναν από τους τέσσερις χορούς, η Lockhart τονίζει τη μινιμαλιστική απήχηση και ενσάρκωση της προσέγγισης της Eshkol στην κίνηση, ενώ παράλληλα επιτρέπει στο σώμα της βετεράνου χορεύτριας Eshkol, Ruti Sela, να περάσει ένα δραστικό μήνυμα ενάντια στη διάκριση με βάση την ηλικία, καθώς και μία δίχως φύλο αγάπη για τη ζωή και το σώμα, σύμφωνη με την κατανόηση της Eshkol που θέλει το σώμα να είναι ένα ουδέτερο εργαλείο κίνησης. Dara Birnbaum, Arabesque, Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 6:40. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και της Marian Goodman Gallery, από τη Νέα Υόρκη. Η μουσική παίζει κεντρικό ρόλο στον κριτικό επαναπροσδιορισμὀ των εικόνων που η Dara Birnbaum δανείζεται από την ποπ κουλτούρα. Ενώ ο τίτλος της ταινίας προέρχεται από την σύνθεση Arabeske Op.18 του Ρόμπερτ Σούμαν έκφραση της αγάπης του για τη μέλλουσα σύζυγό του, Κλάρα η ταινία Arabesque της Birnbaum αποτελεί περισσότερο έναν φεμινιστικό εορτασμό του υποτιμημένου έργου της Κλάρα Σούμαν ως πιανίστριας και συνθέτριας. Το έργο μελετά τη ρομαντική αγάπη και την καλλιτεχνική συνεργασία-συντροφικότητα στην πατριαρχική κοινωνία, και αποκαλύπτει το ρόλο των παλαιών και των νέων μορφών κουλτούρας της οθόνης στην οικοδόμηση της έννοιας της ιδιοφυΐας. Αυτή η μονοκάναλη εκδοχή του έργου Arabesque,

11 11 ξεκινά και τελειώνει με μία από τις πολλές εκτελέσεις του έργου του Σούμαν, που η καλλιτέχνιδα βρήκε στο YouTube. Μεταξύ αυτών, η Birnbaum ξεδιπλώνει εκφραστικές χορογραφίες του οικειοποιημένου οπτικού υλικού της, λέξεων και εικόνων, διαιρώντας το κάδρο σε μικρότερα, οι οποίες εναλλάσσουν την εστίασή της μεταξύ των δύο συντρόφων. Το κάθετο ξετύλιγμα των κλιπ των πιανιστικών εκτελέσεων του έργου του Σούμαν από το YouTube, αντιπαρατίθεται με αποσπάσματα από την ταινία Song of Love (1947), η οποία έκανε γνωστή στο ευρύτερο κοινό των ΗΠΑ τη βασανισμένη ιδιοφυΐα του Ρόμπερτ Σούμαν. Ωστόσο, ο συνδυασμός του μνημειώδους και συνάμα μοναδικού κλιπ της Κλάρα Σούμαν στο YouTube μια εκτέλεση της σύνθεσης της Κλάρα με τίτλο Romanze 1 με αποσπάσματα από τα ημερολόγιά της, επιτρέπει στο έργο της Κλάρα να λάμψει, υποβιβάζοντας τη σημασία του Arabesque. Αναδεικνύοντας τον συναισθηματικό εξπρεσιονισμό της δουλειάς της, οι ημερολογιακές εξομολογήσεις της Κλάρα και οι προβληματισμοί της σχετικά με τον έρωτα, την ιδιοφυΐα και τις σχέσεις των φύλων, βοηθούν την Birnbaum η οποία είναι και η ίδια μία σχετικά αγνοημένη πρωτοπόρος του βίντεο και του media art να καθιερώσει την Κλάρα ως πολιτιστική παραγωγό γένους θηλυκού, ενώ παράλληλα κάνει έναν περαιτέρω φεμινιστικό σχολιασμό σχετικά με την συνεχιζόμενη υποεκπροσώπηση των γυναικών, τόσο στη ζωή όσο και στα ιστορικά έργα. Marilyn Marilyn Minter, Green Pink Caviar (Πράσινο Ροζ Χαβιάρι), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 8 λεπτά. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος. Το εμβληματικό βίντεο Πράσινο Ροζ Χαβιάρι της Minter δοκιμάζει τα όρια της ηδονοβλεπτικής εμπειρίας των θεατών. Μέσα από την πεντακάθαρη εικόνα της υψηλής ευκρίνειας, το βίντεο καταγράφει τις κινήσεις μίας αισθησιακής γυναικείας γλώσσας, η οποία γλείφει διάφορα διαφανή γλυκά και καραμέλες με έντονα χρώματα. Μπλέκοντας τα όρια ανάμεσα στην τέχνη και τη διαφήμιση, το βίντεο παρουσιάζεται ως ένα φανταστικό trailer για μία ταινία που δεν έγινε ποτέ, μία υπνωτική εμπειρία που αποτελεί «διαφήμιση μόνο για το ίδιο το βίντεο». Ως κοινωνική κριτικός, η Minter καταγράφει τις βαθιά ριζωμένες πολιτιστικές ανασφάλειες κατά την αναζήτηση της αισθητικής τελειότητας. Η ίδια αναφέρει με χιούμορ ότι τρέφεται από τον κόσμο της μόδας, σαν παράσιτο, χρησιμοποιώντας τους ίδιους καλλιτέχνες μακιγιάζ, ακόμη και της υπηρεσίες catering του χώρου. Γύρισε αυτό το βίντεο κατά τη διάρκεια διαφημιστικών γυρισμάτων για την εταιρεία ειδών μακιγιάζ M.A.C. William Kentridge, Felix in Exile (Ο Felix στην Εξορία), mm film, μεταφορά σε βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 8:43. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Marian Goodman Gallery, της Νέας Υόρκης. Συνοδευόμενη από τη μουσική των Motsumi Makhene και Phillip Miller, η ταινία Felix in Exile είναι η πέμπτη σε μία σειρά που αποτελείται από εννιά ταινίες animation μικρού μήκους, τις οποίες δημιούργησε ο Kentridge μεταξύ του 1989 και του Με τη σειρά τους, αυτές απαρτίζουν τη μεγάλου μήκους ταινία 9 Drawings for Projection (2005), η οποία διερευνά τη

12 12 δραματική πολυπλοκότητα της πρόσφατης ιστορίας της Νότιας Αφρικής στα τέλη του απαρτχάιντ και στη μετα-απαρτχάιντ εποχή. Η ταινία Felix in Exile αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της μεθόδου του Kentridge: είναι βασισμένη σε σκίτσα από κάρβουνο και παστέλ, τα οποία ο καλλιτέχνης έχει σχεδιάσει, σβήσει και επανασχεδιάσει σε κάθε στάδιο. Αυτού του είδους η διαδικασία κρύβει, ως οπτική μεταφορά, τη διαστρωμάτωση της μνήμης σε υπαρξιακές, πολιτικές και πολιτιστικές πτυχές, ένα από τα επαναλαμβανόμενα θέματα του Kentridge. Όταν ο θεατής παρακολουθεί την ταινία, μεταφέρεται σε ένα τοπίο νότια του Γιοχάνεσμπουργκ, όπου η ιστορία έχει αφήσει ανεξίτηλα τα ίχνη του φυσικού και πολιτικού μετασχηματισμού, και όπου επικρατεί μία ατμόσφαιρα απώλειας. Ο τίτλος αναφέρεται στον Felix Teitelbaum, το πιο ανθρώπινο alter ego του αδίστακτου ιδιοκτήτη ορυχείου και κτηματομεσίτη Soho Eckstein. Μισόγυμνος σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, ο Felix κοιτάζει με προσήλωση τις ζωγραφιές που έχει φιλοτεχνήσει η Nandi, μία Αφρικανή γυναίκα, οι οποίες απεικονίζουν σκληρές εικόνες του κατεστραμμένου από τη βία αφρικανικού τοπίου. Γυρισμένη πριν από τις πρώτες γενικές εκλογές στη Νότια Αφρική, η ταινία «αμφισβήτησε τον τρόπο με τον οποίο θα έμεναν στη μνήμη του κόσμου οι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους σε αυτό το ταξίδι προς τη νέα αυτή διανομή», όπως το περιέγραψε ο καλλιτέχνης. Meiro Koizumi, Birth of Tragedy (Η Γέννηση της Τραγωδίας), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 25:11. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη. Ο Meiro Koizumi δημιουργεί βίντεο που έχουν τη βάση τους στο performance, προκειμένου να αποδώσει τη λεπτή, δυαδική αντίθεση μεταξύ των εννοιών του δημόσιου και του ιδιωτικού. Πρόκειται για ένα θέμα ιδιαίτερα σημαντικό στην γενέτειρά του Ιαπωνία. Τα έργα του αντλούν στοιχεία τόσο από της ιστορία της τέχνης και του κινηματογράφου όσο και από την λογοτεχνία, και έχουν την τάση να κρύβουν έναν σκοτεινό και κυνικό πυρήνα κάτω από μία φαινομενικά συνηθισμένη επιφάνεια. Η Γέννηση της Τραγωδίας αποτελεί παράδειγμα μίας πρακτικής που περιστρέφεται γύρω από την εφεύρεση δύσκολων ή επώδυνων καταστάσεων για τους πρωταγωνιστές του δημιουργού. Το συγκεκριμένο performance δημιουργήθηκε για την έκθεση BMW Tate Live: Performance Room. Ο δημιουργός προσέλαβε έξι άτομα για να εκτελέσουν μία παράσταση είκοσι πέντε λεπτών, όπου ένας από τους ηθοποιούς προσπαθεί να διαβάσει ένα κείμενο για τη γέννηση της τραγωδίας. Έπειτα από πρόβες τριών ημερών, η παράσταση μεταδόθηκε ζωντανά μέσω της ιστοσελίδας Tate Live. Το βίντεο, το οποίο «παίζει» με τα συναισθήματα του θεατή, εναλλάσσεται μεταξύ κωμικού και απάνθρωπου, με τρόπο χαρακτηριστικό της τραγωδίας. Νίκος Ναυρίδης, Άτιτλο (Βίντεο I, από τη σειρά Το Ζήτημα της Παλαιότητας του Κενού), Βίντεο (έγχρωμο, χωρίς ήχο), διάρκεια: 9:29. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Bernier/Eliades Gallery από την Αθήνα. Ο διεθνώς αναγνωρισμένος καλλιτέχνης Νίκος Ναυρίδης έχει υπάρξει ένας από τους κορυφαίους

13 13 εκφραστές της τέχνης της βίντεο-εγκατάστασης (video-installation) στην Ελλάδα από τη δεκαετία του Η αναπνοή έχει διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στις φιλοσοφικές αναζητήσεις της αϋλότητας και στις γλυπτικές «παγιδεύσεις» του κενού που απασχολούν ένα μεγάλο μέρος του έργου του. Η ανάσα, σύμφωνα με το Ναυρίδη, είναι «είδος μέτρησης του κόσμου που αγγίζει τις επίσημες γεωμετρίες των ανθρώπινων ορίων», ένα «ζωντανό ρευστό, ένα βίωμα χαμένο του σώματος, μια ενέργεια που διαρκώς μοιράζεται, προκαλεί και καλύπτει τα πάντα». Στο Άτιτλο Ι, από την τριμερή βίντεο-εγκατάσταση με τίτλο Το Ζήτημα της Παλαιότητας του Κενού, η αναπνοή μετατρέπεται στην πραγματικότητα σε ένα αόρατο ίχνος της απόστασης, σε ένα άυλο όριο, που υπόσχεται την επικοινωνία όσο και την καταδικάζει σε αποτυχία. Το Άτιτλο παρουσιάζει δύο πανομοιότυπα δίδυμα κορίτσια να αναπνέουν μέσα από ξεχωριστά επιστόμια, μεταφέροντας τον αέρα σε ένα μπαλόνι. Το κενό, που διαμορφώνεται από τη λεπτή μεμβράνη του παραφουσκωμένου μπαλονιού από λατέξ, ωθεί τις δίδυμες έξω από το κάδρο της εικόνας, σαν ένα σαρκώδες όριο. Ως ένας μάταιος χώρος συσσωρευμένων (εκ)πνοών, ο αέρας αν όχι το μπαλόνι κρατάει μακριά τη μία αδερφή από την άλλη, μετατρέποντάς τες από τέλειο γενετικό παράδειγμα της ανθρώπινης ομοιότητας σε δραστικά σύμβολα διαφορετικότητας. Livia Ungur and Sherng-Lee Huang, Hotel Dallas (έργο σε εξέλιξη), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 69 λεπτά. Ευγενική παραχώρηση των καλλιτεχνών. Στο Hotel Dallas, η Livia Ungur χωράει μέσα σε ένα κουτί, και τρεις δεκαετίες ιστορίας χωρούν σε μία ταινία που συνδυάζει ποικιλοτρόπως την μυθοπλασία και την πραγματικότητα προκειμένου να αποκαλύψει τις αυταπάτες που χαρακτηρίζουν τη μετα-επαναστατική μετάβαση της Ρουμανίας από τον κομμουνισμό στην καπιταλιστική δημοκρατία. Ο τίτλος προέρχεται από το Ξενοδοχείο Dallas στη Σλομπόζια, ένα αντίγραφο του ράντσου από τη διάσημη αμερικανική σαπουνόπερα Dallas και μνημείο στο όνειρο της ευημερίας της Δύσης που πρόσφερε στους ανθρώπους της Ρουμανίας τη δεκαετία του 1980 κατά τη διάρκεια των πιο σκοτεινών ημερών της δικτατορίας του Τσαουσέσκου, παρά το γεγονός ότι επιτρεπόταν κατ εξαίρεση ως αντικαπιταλιστική προπαγάνδα. Στο Dallas παραπέμπουν και τα δύο πρωταγωνιστικά ζευγάρια «καλών» και «κακών». Βασισμένος στον JR, αλλά εμπνευσμένος από ένα πραγματικό πρόσωπο, ο Illie ο βασιλιάς τη ηλιέλαιου είναι μία κωμικοτραγική εκδοχή του σύγχρονου, καταχρηστικού επιχειρηματία της Ρουμανίας. Θυμίζοντας ποικιλοτρόπως τον Bobby από το Dallas, ο Mr. Here είναι ένας φιλοπερίεργος επισκέπτης ξενοδοχείου που παίρνει μαζί του την κόρη του Illie σε ένα «οδικό» ταξίδι στον χρονοχώρο σε αναζήτηση της «Ατελείωτης Στήλης» του Μπρανκούζι. Μέσα από αυτό το ταξίδι, το συνεργατικό αυτό ζευγάρι επανεξετάζει με κριτική ματιά την πρόσφατη ιστορία της Ρουμανίας, επιδοκιμάζει την πραγματικότητα του ονείρου, και σκιαγραφεί τις επιπτώσεις της εξουσίας στην παλιά και τη νέα πραγματικότητα του λαού της Ρουμανίας, ενώ παράλληλα φιλοσοφεί ποιητικά για την τέχνη, τη ζωή και το θάνατο, την ιστορία, την πολιτική και τη σχέση του χρόνου με την ιστορία, καθώς οι ίδιοι διαπραγματεύονται τη θέση τους μέσα σ όλα αυτά. Ένα πρότυπο κινηματογραφικής αφήγησης, το Hotel Dallas μπλέκει τα αυτοβιογραφικά και τα ιστορικά γεγονότα και τις μυθοπλασίες της αφήγησης με μία ζωηρή και συχνά αυτο-στοχαστική ποικιλία μέσων, όπως τη ρεαλιστική βιντεοσκόπηση, τα computer generated effects, τη μυθοπλασία του Χόλυγουντ, τη μπρεχτική επιτελεστικότητα και το ντοκιμαντέρ. Το τραγούδι, η

14 14 ομοιοκαταληξία και η ποίηση τονίζουν περαιτέρω τον κατακερματισμένο χρόνο και την έγκαιρη ακουστική και πολιτισμική μνήμη. Rodney Graham, City Self/Country Self (Ο Εαυτός της Πόλης/Ο Εαυτός της Επαρχίας), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 7:56. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη. Ο καλλιτέχνης ανέπτυξε αυτή την αφήγηση στις εικόνες των παραμυθιών που ανακάλυψε σε ένα Épinal του 19 ου αιώνα ενός φυλλαδίου ευρείας κυκλοφορίας που πιθανότατα είχε σχεδιαστεί για να διασκεδάζει τα παιδιά. Η ιστορία αφηγείται τις κωμικές αναποδιές ενός χωριάτη που επισκέπτεται το Παρίσι για πρώτη φορά. Σε κινηματογραφική μορφή, χρησιμοποιώντας διαφορετικές γωνίες και ρυθμίσεις, ο Graham αναπαράγει προσεκτικά τις εικόνες από την πρωτότυπη vintage εικονογράφηση. Ο ήπιων τόνων χωριάτης τριγυρνάει αφελώς στους δρόμους. Χωρίς να το ξέρει, τον ακολουθεί ένας μπουρζουά δανδής. Η δομή, σε μορφή λούπας, το τικ-τοκ του κεντρικού ρολογιού στον πύργο και του ρολογιού τσέπης, οι καμπάνες της εκκλησίας, η χρήση του slow-motion, οδηγούν τους θεατές του Graham να μετρήσουν συνειδητά τον πραγματικό χρόνο των δράσεων που απεικονίζονται και ενισχύουν το παροξυσμικό αποτέλεσμα της λύσης του δράματος. Στην πραγματικότητα, η ακολουθία δεν τελειώνει ποτέ, καθότι επαναλαμβάνεται σε έναν ατέρμονα βρόχο». Pipilotti Rist, I Am Not the Girl Who Misses Much, Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 7:49. Ευγενική παραχώρηση της Electronic Arts Intermix (EAI), από τη Νέα Υόρκη. Ένα από τα πρώιμα κλασικά της έργα, το βίντεο αυτό παρήχθη ενώ η Pipilotti Rist ήταν ακόμη φοιτήτρια Καλών Τεχνών και είχε δημιουργηθεί για οθόνη τηλεόρασης. Δείχνει την καλλιτέχνιδα να φοράει ένα κοντό φόρεμα που επιτρέπει στο στήθος της να χοροπηδάει κωμικά, και να χορεύει μανιωδώς σε έναν λευκό, περιορισμένο χώρο, σε έναν ρυθμό που μεταβαίνει από τον ξεκαρδιστικά υστερικό στον παθολογικά μελαγχολικό, ενώ τραγουδάει επανειλημμένα τον στίχο «I am not the girl who misses much». Ο στίχος αυτός είναι η πρώτη φράση του τραγουδιού Happiness is a Warm Gun του Τζον Λένον, έχοντας αντικαταστήσει τη λέξη «she» στη φράση «she is not the girl who misses much» με τη λέξη «I», η Rist εξιλεώνει τις ένοχες απολαύσεις της κατανάλωσης της ποπ κουλτούρας από της γυναίκες, από μία ριζοσπαστική φεμινιστική προοπτική που της επιτρέπει να τιμήσει το ποπ είδωλό της ενώ, παράλληλα, η ίδια «τρυπώνει» στην αναπαράσταση από την ποπ κουλτούρα των γυναικών ως ένα θέμα που μιλάει, και όχι ως ένα που του μιλούν. Αν και σήμερα η Rist είναι περισσότερο γνωστή για τις περιβαλλοντικές, οπτικοακουστικές της προβολές, η δουλειά αυτή προσφέρει ένα πρώιμο παράδειγμα των τεχνολογικών μέσων με τα οποία η Rist συνεχίζει να πετυχαίνει τις συναισθηματικές επιπτώσεις των έργων της. Το βίντεο, λέει η καλλιτέχνιδα, είναι γι αυτήν σαν ένας πίνακας ζωγραφικής που κινείται πίσω από μία οθόνη. Με την τροποποίηση των χρωμάτων και τα άλλα εφέ του βίντεο, το I Am Not the Girl Who Misses Much (Δεν Είμαι το Κορίτσι που του Ξεφεύγουν Πολλά) χαρακτηρίζεται από μία διαδοχή από ζωγραφικά καρέ τα οποία είναι άλλοτε «βαμμένα» μπλε και άλλοτε κόκκινα, και συχνά «σπάνε» σε ζιγκ-ζαγκ γραμμές σε μία παρωδία της εικόνας της

15 15 τηλεόρασης. Πολύ συχνά, η επιβράδυνση και η επιτάχυνση τόσο του υλικού όσο και του soundtrack, ένα χαρακτηριστικό στοιχείο των βίντεο της Rist, βοηθούν την καλλιτέχνιδα να απελευθερώσει την υποκειμενική εμπειρία του «χορού-εξορκισμού», που εναλλάσσεται από το κωμικό παραλήρημα και τις τσιρίδες μέχρι την εξάντληση και τα χαμηλά βογγητά, σε μία παρωδία των πατριαρχικών αντιλήψεων περί θηλυκών «fans» και υστερίας και σε έναν δυναμικό εορτασμό του περιεχόμενου του στίχου από την οπτική γωνία μίας ανατρεπτικής θηλυκής οπαδού της ποπ μουσικής. Guido Van Der Werve. Nummeracht: everything is going to be alright (Νούμερο 8: όλα θα πάνε καλά), mm film, μεταφορά σε βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 10:10. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Luhring Augustine. Ο Guido van der Werve ανήκει σε μία μακρά παράδοση καλλιτεχνών που χρησιμοποιούν τα πινέλα ή τις κάμερές τους σε μέρη ερημικά, και στη συνέχεια απεικονίζουν νέες ιδέες και προσωπικές κοσμοθεωρίες. Για το Νούμερο 8, ο καλλιτέχνης ταξίδεψε μαζί με το συνεργείο του και αρκετό εξοπλισμό κινηματογράφησης στο αφιλόξενο αρκτικό τοπίο κατά μήκος του φινλανδικού Κόλπου της Βοθνίας. Σε αυτό του το έργο, ο καλλιτέχνης απεικονίζεται να περπατά ήρεμος στην επικίνδυνη παγωμένη Βαλτική Θάλασσα, ακριβώς μπροστά από ένα τεράστιο πλοίοπαγοθραύστη που κινείται με σταθερό ρυθμό. Ο Van der Werve παραθέτει μία αργή, σταθερή και επίμονη προσέγγιση στο ξεπέρασμα των εμποδίων που μπορεί να συναντήσει κανείς στη ζωή. Η επισφαλής κατάσταση αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των αβεβαιοτήτων που είναι τόσο προφανείς σε όλους στις μέρες μας. Chantal Akerman, Voice in the Desert (Φωνή στην Έρημο), 2002, Βίντεο, (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 52:10. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και της Marian Goodman Gallery, από τη Νέα Υόρκη. Από τη δεκαετία του 1990, η Chantal Akerman, μία από τις πιο σημαντικές Ευρωπαίες σκηνοθέτιδες, έχει επεκτείνει την πρακτική της μέσω των πολυκάναλων βίντεο-εγκαταστάσεων που συχνά επανεξετάζουν τις ταινίες της. Γυρισμένο στην έρημο κοντά στα νότια αμερικάνικα σύνορα, τα οποία περνούν με μεγάλο κίνδυνο πολλοί Μεξικάνοι που αναζητούν μια καλύτερη ζωή, το βίντεο Φωνή στην Έρημο αποτελεί μία συναισθηματική δεύτερη σκέψη σχετικά με τα θέματα της (παράνομης) μετανάστευσης που διερευνάται στο ντοκιμαντέρ της με τίτλο De L Autre Côté, αντλώντας τόσο από την ταινία όσο και από την κινηματογραφική της εμμονή με τα σύνορα, την οποία η καλλιτέχνιδα έχει αποδώσει στην εμπειρία της μητέρας της από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Σε μία τεράστια οθόνη, που η ίδια αποτελεί όριο ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα και αντιπροσωπεύει τον ξενοφοβικό φράχτη στα σύνορα της Αμερικής, η Akerman πρόβαλε εναλλασσόμενα πλάνα από μετανάστες που περνούν τα σύνορα, όπως φαίνονται μέσα από τον φακό των όπλων επιτήρησης, μαζί με νυχτερινά πλάνα του δρόμου προς το Λος Άντζελες. Στην ουσία πρόκειται για μία ταινία μέσα σε μια άλλη ταινία, που παρουσιάζει

16 16 μία οθόνη μέσα σε μια άλλη οθόνη. Η πρώτη οθόνη αποκαλύπτεται σταδιακά στον θεατή, καθώς ο ήλιος ανατέλλει κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου πλάνου, «καίγοντας» το κάδρο. Το βίντεο Φωνή στην Έρημο συνδυάζει τα χαρακτηριστικά στοιχεία της σκηνοθεσίας της, που περιλαμβάνουν την απόλυτα στατική κινηματογράφηση, τα περιπλανώμενα πλάνα και το ιδιαίτερης υφής voice-over. Περιλαμβάνει επίσης μία αφήγηση μέσα στην αφήγηση: την ιστορία μίας Μεξικανής μετανάστριας που εξαφανίστηκε στο Λος Άντζελες, όπως την περιγράφει κυρίως η σπιτονοικοκυρά της, η οποία ήταν η τελευταία που την είδε. Η ιστορία επαναλαμβάνεται αρκετές φορές στα ισπανικά και στα αγγλικά από την Akerman, σαν να την αφηγείται και από τις δύο πλευρές των συνόρων. Μέσα από τις λεπτομέρειες της αφήγησης σχετικά με την εξαφάνιση αυτής της γυναίκας και μέσα από την επανάληψη της ιστορίας με τη δίγλωσση προφορά της Akerman η ίδια είναι ένα άλλο είδος μετανάστη η Φωνή στην Έρημο προσφέρει τις πολύπλευρες σκέψεις της για την παράνομη μετανάστευση, την εργασία, την ανθρώπινη επαφή και τη μετακίνηση. ΜΕΡΟΣ 2 Τρίτη, 23 Ιουνίου, 23:00 - Τετάρτη, 24 Ιουνίου, 6:00 Laure Prouvost, Swallow (Κατάπιε), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 12:06. Η ταινία μικρού μήκους Κατάπιε απαντά σε ένα ερώτημα που έχει ποικιλοτρόπως θέσει η Laure Prouvost: πώς μεταφράζεται το άγγιγμα του ήλιου στο πρόσωπό μας; Πρόκειται για μία απολαυστική προσέγγιση στη σωματική ευχαρίστηση μέσω της αισθησιακής, ερωτικής και παιχνιδιάρικης εξερεύνησης όλων των αισθήσεων, με τη μορφή ενός σουρεαλιστικού ειδυλλίου που περιλαμβάνει γυμνά νεαρά κορίτσια στη φύση. Η ταινία προκαλεί, αλλά και αμφισβητεί την ικανότητα της εικόνας να συλλάβει τις σωματικές αισθήσεις. Ως απόσταξη της ποιητικής ιδιοσυγκρασίας της νικήτριας του Turner Prize του 2013, το Κατάπιε χαρακτηρίζεται από τον συνδυασμό της διαλεκτικής εμπλοκής του θεατή μέσα από την ψιθυριστή αφήγηση, καθώς και από τις πολύ γρήγορες εναλλαγές σκηνών στο μοντάζ. Ο θεατής βλέπει να «τρεμοπαίζουν» κοντινά πλάνα αισθησιακών ή σουρεαλιστικών συναντήσεων με γυμνά σώματα, φρούτα και ζώα που συχνά θυμίζουν οπτικά κλισέ με αναφορές τόσο στην ιστορία της τέχνης όσο και στη μαζική κουλτούρα τα οποία είναι δομημένα ρυθμικά, βάσει του μοτίβου ενός στόματος που αναπνέει, το οποίο εντείνει τις αισθητηριακές απολαύσεις που αποκαλύπτει εν συντομία το Swallow: το στύψιμο ενός πορτοκαλιού, το πάτημα των βατόμουρων, το άγγιγμα μιας καυτής πέτρας, το άκουσμα ενός πουλιού, φιλιά, την αίσθηση του ήλιου, κ.λπ. Η φωνή της Prouvost καθοδηγεί το θεατή μέσα από άλογες αφηγήσεις, ενώ οι οδηγίες της υπαγορεύουν την εμπειρία του θεατή, εντείνοντάς την και αποκαλύπτοντας την αποτυχία της όρασης και της αναπαράστασης. Κινηματογραφημένη στην Ιταλία, με αναφορές στην εξωτική απόδοση που έχει δοθεί στο ταξίδι από τους ίδιους τους ταξιδιώτες του Γκραντ Τουρ, οι σουρεαλιστικές συναντήσεις και τα μεταφεμινιστικά γυμνά του Swallow αποδομούν αρκετά κλισέ, συμπεριλαμβανομένων των κλισέ της ομορφιάς και της ποιμαντικής ουτοπίας, ενώ παράλληλα προσφέρουν μία πραγματικά αυθεντική επιδοκιμασία της ζωής στο Νότο.

17 17 Wangechi Mutu, The End of eating Everything (Το Τέλος του να τρως τα Πάντα), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 8:10. Ανάθεση από το Nasher Museum of Art στο Duke University. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος, της Barbara Gladstone Gallery από τη Νέα Υόρκη και της Victoria Miro Gallery από το Λονδίνο. Στο Το Τέλος του να τρως τα Πάντα η Wangechi Mutu ζωντανεύει χρησιμοποιώντας video animation τον χαρακτηριστικό υβριδισμό των φανταστικών και σαγηνευτικών μορφών που χαρακτηρίζουν τη φεμινιστική της, μετα-αποικιακή κριτική του δυτικού πολιτισμού και της τέχνης έτσι ώστε να κριτικάρει την κατανάλωση, την καταναλωτική σπατάλη και την εκμετάλλευση της γης. Τα βέλη της στοχεύουν επίσης ευρύτερα το ανικανοποίητο της ανθρώπινης φύσης. Πάντα είμασταν πεινασμένοι, μόνοι και μαζί, όπως αναγράφεται στην αρχή του φιλμ. Το έργο ξεδιπλώνεται ωστόσο, ως ένα διφορούμενο, αποκαλυπτικό σενάριο καταστροφής, αλλά και αναγέννησης. Ένα αδηφάγο, γκροτέσκο πλάσμα με ένα γυναικείο κεφάλι, το ρόλο του οποίου παίζει η τραγουδίστρια Santigold, και ένα αηδιαστικό σώμα γεμάτο πολύχρωμες φουσκάλες που αναβοσβήνουν, ανθρώπινα και μηχανικά άκρα, και πόρους που βγάζουν καπνό εισέρχεται στο κάδρο. Το πλάσμα κινείται αργά και καταβροχθίζει τα τελευταία απομεινάρια της ζωής κοπάδια από μαυροπούλια που προσπαθούν να βρουν καταφύγιο στο έρημο τοπίο προτού ανατιναχτεί και αυτό σε ένα σύννεφο καπνού. Αναδεικνύοντας την ασυνείδητη και ακόρεστη καταναλωτική όρεξη που κρύβει η κατάχρηση της Μητέρας Γης με τη μετατροπή της σε ένα εκδικητικό, παμφάγο και αχόρταγο τέρας, μία διασταύρωση ανάμεσα σε έναν άρρωστο πλανήτη και σε ένα δυσλειτουργικό διαστημόπλοιο με το κεφάλι μιας μαύρης Μέδουσας, η Mutu προβλέπει δυσοίωνο το τέλος των ημερών στον πλανήτη μας. Ωστόσο την έκρηξη ακολουθεί μία θαυματουργή νέα αρχή, καθώς βγαίνουν πολλά κεφάλια της Santigold από τα σύννεφα, σαν εμβρυϊκοί σπόροι της νέας ζωής. Sue Williamson, There is Something I Must Tell You (Υπάρχει κάτι που πρέπει να σου πω), Bίντεο 2 καναλιών (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 18 λεπτά. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και της Goodman Gallery του Κέιπ Τάουν. Η Sue Williamson δημιούργησε το έργο της ως έναν σύνδεσμο ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, προκειμένου να προκαλέσει διάλογο και αντιπαράθεση γύρω από την έννοια της δημοκρατίας και της ενεργής ιδιότητας του πολίτη (υπηκοότητας). Δημιουργημένο το 2013, το έργο σηματοδότησε μία ιδιαίτερα σημαντική στιγμή είκοσι ένα χρόνια μετά τις πρώτες δημοκρατικές εκλογές στη Νότια Αφρική. Ο ίδιος ο τίτλος υπονοεί μία δεδομένη εμπιστευτικότητα. Το Υπάρχει κάτι που πρέπει να σου πω ξεκίνησε ως μέρος ενός μεγαλύτερου project που περιλάμβανε το βίντεο πολλαπλών οθονών που παρουσιάζεται εδώ. Το έργο περιλαμβάνει συνεντεύξεις με εμβληματικές γυναίκες ακτιβίστριες και τις εγγονές τους που έχουν γεννηθεί ελεύθερες. Κάθε ιστορία μεταφέρεται με ένα ύφος οικείο, αποκαλύπτοντας ότι η θεματολογία της Williamson δεν αφορά την Ιστορία με Ιώτα κεφαλαίο, αλλά ένα συνονθύλευμα από προσωπικές ιστορίες.

18 18 Carolee Schneemann, Precarious (Επισφαλής), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 4:55. Ευγενική παραχώρηση από το Electronic Arts Intermix (EAI), της Νέας Υόρκης. Ενώ είναι πιο γνωστή για την θεραπευτική ενεργοποίηση του εκστατικού σώματος στο επιτελεστικό έργο της, η Carolee Schneemann έχει χρησιμοποιήσει σταθερά το παραβιασμένο σώμα, ανθρώπινο και μη, μαζί με διάφορες εικόνες φρίκης, για τη μαρτυρία και διάγνωση των δεινών του δυτικού πολιτισμού και της κοινωνίας του θεάματος. Στην ταινία Επισφαλής, η Schneemann παρουσιάζει ένα πολυεπίπεδο κολλάζ, με τη χαρακτηριστική χειρονομιακή και μουσική ευαισθησία της, από υλικό που δείχνει σώματα ανθρώπων και ζώων σε αιχμαλωσία. Έχει χρησιμοποιήσει υλικό (footage) από μία ποικιλία πηγών, όπως η ταινία Η Απεργία (1925) του Σεργκέι Αϊζενστάιν, αλλά και κλιπ από το διαδίκτυο και κινηματογραφικά ντοκουμέντα από τις δικά της performances. Ενώ η κίνηση ήταν ανέκαθεν ένα από τα μέσα με τα οποία η Schneemann ενεργοποιεί το απελευθερωτικό δυναμικό της αισθησιακής εμπειρίας, ο χορός σε αυτό το βίντεο αποτελεί τη βάση μίας μελαγχολικής χορογραφίας σωμάτων σε αιχμαλωσία από ολόκληρο τον κόσμο καθώς και το ασυνείδητο της παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας της οθόνης, σε μία λυπηρή διάγνωση του αναπόφευκτου όλων των ειδών πολιτιστικού περιορισμού κοινωνικού, εργασιακού, φυλετικού, προσωπικού, και σωματικού και ύστατο θρήνο για τα ανεπανόρθωτα αδιέξοδα του δυτικού πολιτισμού που δεν αφήνουν πλέον περιθώρια για το απελευθερωτικό, εκστατικό σώμα: Φιλιππινέζοι κρατούμενοι στο Cebu Provincial Detention Rehabilitation Center (Κέντρο Κράτησης) εκτελούν έναν πειθαρχημένο χορό στο ρυθμό του Thriller του Michael Jackson, κάνοντας ομοιοκαταληξίες με τον διάσημο Cockatoo Snowball ένα διάσημο πτηνόχορευτή από κέντρο διάσωσης, που έχει γίνει και δημοφιλές internet meme τον αναγκαστικό χορό μίας θλιβερής, αλυσοδεμένης αρκούδας που λειτουργεί σαν μεταφορά για τον εργαζόμενο στην ταινία του Αϊζενστάιν και τα πόδια της ίδιας της Schneemann που χορεύουν. Αυτού του είδους ο περιοριστικός χορός, αναδεικνύεται περαιτέρω από το χορό της κάμερας γύρω από τα ντοκουμέντα των συνεχιζόμενων βασανιστηρίων των γατών στην υπηρεσία τόσο της κινέζικης βιομηχανίας τροφίμων, όσο και της μη αναστρέψιμης καταστολής του «θηλυκού» στον πολιτισμό μας μέσα από τα κοντινά πλάνα των κολλάζ της καλλιτέχνιδος, με τίτλο Caged Cats. Katarzyna Kozyra, Faces (Πρόσωπα), Βίντεο 6 καναλιών, (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 10 λεπτά. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Żak Branicka Gallery του Βερολίνου. Τα Πρόσωπα έχουν να κάνουν με την πρωτοφανή προσπάθεια που χρειάζεται να καταβάλουν οι χορευτές, στην τέχνη του χορού. Οι μεγάλες οθόνες δείχνουν πρόσωπα στα οποία απεικονίζεται ξεκάθαρα η έντονη αυτοσυγκέντρωση, το ακραίο συναίσθημα και η συγκεντρωμένη προσπάθεια. Σφιγμένα στόματα, μάτια που ανοιγοκλείνουν ταχύτατα και συνοφρυωμένα μέτωπα με στάλες από ιδρώτα μετατρέπονται σε ατομικές μάσκες διαστρεβλωμένων προσώπων. Πρόκειται για τα πρόσωπα των χορευτών: χορευτές κλασικού και μοντέρνου χορού και χορευτές hip-hop, «συλλαμβάνονται» να εκτελούν τις περίτεχνες κινήσεις τους. Είναι κινηματογραφημένες με τέτοιο τρόπο που ο θεατής δεν βλέπει τα σώματά τους, τα όργανα δηλαδή που χρησιμοποιούν για να

19 19 εκφραστούν. Ο θεατής αποκτά πρόσβαση στα πρόσωπα των χορευτών, τα οποία είναι σχεδόν αόρατα κατά τη διάρκεια των παραστάσεων. Anna K. E., Cultural Catalyst That Drives the Popular Dialogue Globally (Πολιτιστικός Καταλύτης που Οδηγεί τον Παγκόσμιο Διάλογο), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 5:55. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και της Simone Subal Gallery της Νέας Υόρκης. Ο Κοινωνικός Καταλύτης παρουσιάζει τα πόδια μίας μπαλαρίνας κλασικού μπαλέτου σε στάση en pointe, η οποία κινείται με χάρη στην αίθουσα ενός ακατάστατου καλλιτεχνικού στούντιο, με τη συνοδεία ηχογραφημένης μουσικής από σχολή μπαλέτου. Το σώμα της είναι πάντα εκτός καρέ, και τα πόδια της κινούνται με φινέτσα, γύρω και πάνω από διάφορα αντικείμενα, διασκορπισμένα στο πάτωμα. Μετά από λίγο, τα πόδια σταματούν και ο θεατής βλέπει να χύνεται κάποιο υγρό στο πάτωμα. Αυτή η ανώνυμη και φαινομενικά πανέμορφη μπαλαρίνα, μετατρέπεται σε μία μπαλαρίνα με ακράτεια. Η καλλιτέχνιδα παίρνει το σισύφειο έργο της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας και της αποτυχίας, και του δίνει ένα σουρεαλιστικό και κωμικό twist. Η Anna K.E. αφήνει να εννοηθεί ότι η επίπονη προσπάθεια του Σίσυφου, όχι μόνο ήταν ευτυχής, αλλά ότι μπορεί να ερμηνευτεί και ως μία παρωδία των εξαιρετικά φιλόδοξων ουτοπικών ονείρων. Isaac Julien, The Leopard (Western Union: Small Boats) Η Λεοπάρδαλη (Western Union: Μικρές Βάρκες), Super 16mm film μεταφορά σε HD Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 25:00. Ευγενική παραχώρηση της Victoria Miro Gallery του Λονδίνου, και του καλλιτέχνη. Η Λεοπάρδαλη είναι μία μονοκάναλη εκδοχή του Western Union: Small Boats, μέρος μίας τριλογίας βίντεο-εγκαταστάσεων πολλαπλών καναλιών, στις οποίες οι αντίπαλες παγκόσμιες περιφέρειες (μπλοκ) παίζουν κεντρικό ρόλο. Πλαισιωμένη από τις άγονες ακτές της Αφρικής, καθώς και από τις πολυσύχναστες παραλίες της Σικελίας και τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του πολυτελούς παρελθόντος της, η ταινία Λεοπάρδαλη επικεντρώνεται στα συχνά θανατηφόρα ταξίδια των μεταναστών μέσα από τη Μεσόγειο, από τη Βόρεια Αφρική προς τη Νότια Ευρώπη. Τα καλυμμένα από αλουμινόχαρτο πτώματα κάνουν αναφορά στην φωτοειδησεογραφική κάλυψη μίας άσχημης πραγματικότητας που μεταφέρεται καθημερινά, καταναλώνεται με απάθεια και επιδεινώνεται από τις πολιτικές μετανάστευσης και τις νέες μορφές ρατσισμού. Ωστόσο, ο στοχασμός του The Leopard για τους μετανάστες τόσο ως θύματα και ως πυλώνες του δυτικού καπιταλιστικού νεωτερισμού, παρουσιάζεται σε προκλητικά κινηματογραφικό στυλ και όχι με ύφος ντοκιμαντέρ. Με ένα συναρπαστικό soundtrack που απαρτίζεται από μουσική και ηχογραφημένους ήχους όπως μία ειρωνική ποικιλία από θορύβους τηλεπικοινωνίας η ταινία συνδυάζει μουσικά την πλούσια ζωγραφική προσέγγιση και τα tableaux vivants (ζωντανές εικόνες), με σημαίνουσες τοποθεσίες της πολυπολιτισμικής ιστορίας και του τραύματος, και τη δυναμική χορογραφία σωμάτων στο χώρο είτε πρόκειται για «παράνομους» μετανάστες είτε για

20 20 επαγγελματίες χορευτές που μιμούνται τον τραγικό πνιγμό των πρώτων στα καταγάλανα νερά αυτού του πανάρχαιου χώρου επαφής, της Μεσογείου, που έχει μετατραπεί αδίστακτα σε νεκροταφείο «μικρών βαρκών» και των άτυχων ψυχών που αναζητούν μια καλύτερη ζωή. Τα πολιτικά ερείσματα ενός τόσο ποιητικού, κινηματογραφικού στοχασμού στον αντίποδα της παγκοσμιοποίησης, κορυφώνονται από την αναφορά της ταινίας στην επώνυμη κινηματογραφική εξερεύνηση του Luchino Visconti στις παρελθοντικές συγκρούσεις μεταξύ Βορρά και Νότου κατά τη διάλυση της ιταλικής αριστοκρατίας από την επερχόμενη μεσαία τάξη, τα οποία πιθανώς είναι πιο επίκαιρα από ποτέ με βάση τη σημερινή γεωγραφία της παγκόσμιας κρίσης και την αύξηση του ρατσισμού. Joshua Mosley, dread (τρόμος), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 6:12. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Corbett vs. Dempsey. Αναδεικνύοντας περίπλοκα, καθολικά ζητήματα μέσα από μία άκρως μινιμαλιστική οπτική προσέγγιση, το βίντεο τρόμος είναι ένας στοχασμός στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, στην ελεύθερη βούληση και στην έννοια ενός κόσμου του οποίου οι κανόνες διέπονται από τη βούληση του Θεού. Δημιουργώντας ένα ιδιότυπο μείγμα ψηφιακού animation και stop-motion animation, ο Mosley συγκαλεί σε ένα δάσος του φιλοσόφους Ζαν-Ζακ Ρουσσώ και Μπλεζ Πασκάλ. Εμφανιζόμενοι ως computer-animated μορφές από πηλό και ως γλυπτά από ρητίνη, οι δύο άντρες συναντιούνται (παρά το γεγονός ότι έζησαν σε διαφορετικό αιώνα) για να προβληματιστούν σχετικά με την ανθρώπινη κατάσταση και την κατάσταση των ζώων και για να προσπαθήσουν να λύσουν τα μυστήρια του φυσικού κόσμου και της ύπαρξης. Ο Mosley εμπνεύστηκε τον ανοιχτό αυτό διάλογο διαβάζοντας τα έργα «Pensées» του Πασκάλ και «Emile» του Ρουσσώ, αψηφώντας τα εύκολα συμπεράσματα και τις κατηγοριοποιήσεις. Patricia Esquivias, Walking still. Colombia (Περπατώντας aκόμη. Κολομβία), Βίντεο (έγχρωμο, ήχος), διάρκεια: 5:18. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος. Το νέο αυτό βίντεο της Patricia Esquivias, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό, αναδεικνύει την ικανότητά της να συλλάβει το «φευγαλέο» και αυτό που παραβλέπουμε εύκολα, μεταφέροντάς μας σε μία διάσταση όπου το αληθινό και το φανταστικό αγγίζουν, αν και ελάχιστα, το ένα το άλλο. Ιδιότροπη, και κάποιες φορές λακωνικά σουρεαλιστική, η τέχνη της μεταφέρει την μέγιστη δυνατή απλότητα που συχνά είναι το αποτέλεσμα μίας σύνθετης ενορχήστρωσης. Χρωματισμένη με μία λεπτή αίσθηση νοσταλγίας, η ταινία Περπατώντας aκόμη. Κολομβία αποκαλύπτει τις μικρές επιφοιτήσεις που μπορούν να προκύψουν αναπάντεχα στην πορεία της έρευνας. Οι εικόνες από τους δρόμους μίας μικρής πόλης ξεδιπλώνονται μπροστά στα μάτια μας, σε μία οθόνη υπολογιστή. Χρησιμοποιώντας ως εργαλείο ένα κοινό σύστημα ψηφιακής γεωγραφικής πλοήγησης, η Esquivias προσκαλεί τον θεατή σε έναν περίπατο μέσα από την πόλη. Ταξιδεύουμε μέσα στο χώρο, ακολουθώντας της περιπλανήσεις της έρευνάς της και τη ροή των σκέψεών της, καθώς ένα μεγάλο βέλος μας δείχνει το δρόμο, και ένας μικρότερος χάρτης