Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα (Τ.Ε.Ι.) Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Τµήµα Λογιστικής και Χρηµατοοικονοµικής ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα (Τ.Ε.Ι.) Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Σχολή Διοίκησης και Οικονοµίας (Σ.Δ.Ο.) Τµήµα Λογιστικής και Χρηµατοοικονοµικής ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ιδάσκων: Α. Καρασαββόγλου Εξάµηνο: Χειµερινό Εξάµηνο Ακαδηµαϊκού Έτους Θέμα πτυχιακής εργασίας: Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΤΗΣ ΤΟΜΕΑΣ: ΑΙΤΙΕΣ-ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ-ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΡΟΥΣΣΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ (10502) ΠΑΧΟΥΛΛΑΡΑΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ (10467) Ημερομηνία Παράδοσης: 22/9/2014

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΠΟ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Ανασκόπηση Παγκόσμιας οικονομικής κρίσης Παγκόσμια οικονομική κρίση Η οικονομική κατάσταση σε αριθμούς Η κρίση στην Κύπρο Εκτιμήσεις για το σήμερα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Εισαγωγή Τραπεζικός Τομέας Στην Κύπρο :Ο Σημαντικός Ρόλος του τραπεζικού συστήματος Το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου Ξένες Επενδύσεις Διακίνηση Κεφαλαίων Η Κύπρος ως Κέντρο Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών Διεθνοποίηση Εργασιών Πώληση των δραστηριοτήτων των Κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Σύστημα Παροχής Υπηρεσιών-Ανεξέλεγκτη Δανειοδότηση Αρνητική αξιολόγηση της κυπριακής οικονομίας από τους οίκους αξιολόγησης Η έκρηξη στη ναυτική βάση <<Ευάγγελος Φλωράκης>> Αγορά Ελληνικών ομολόγων Αγορά Ελληνικών ομολόγων από την Τράπεζα Κύπρου Αγορά Ελληνικών Ομολόγων από την Λαϊκή Τράπεζα Πολιτικές Αιτίες Ενεργειακός πλούτος: σχέσεις Ρωσίας-Κύπρου Ενδιαφέρον των Ρώσων Η Δανειοδότηση και το Πρόβλημα Ενδιαφέρον και άλλων εταιρειών ενέργειας

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Οικονομικές Συνέπειες Κίνδυνος Χρεοκοπίας Κοινωνικές Συνέπειες Η αύξηση της ανεργίας Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία Έξαρση της ρατσιστικής βίας στην Κύπρο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Η Κύπρος απαντά με τουρισμό στην τραπεζική κρίση Τρόικα προς Κύπρο: Ο τουρισμός θα σας βγάλει από την κρίση Προσπάθειες για προσέλκυση ξένων επενδύσεων Κανάλι προσέλκυσης ξένων επενδύσεων η Κύπρος στη Ρωσία Το σχέδιο της Κύπρου για έξοδο από την κρίση Η συζήτηση για έξοδο της Κύπρου από το Ευρώ Μια διαφορετική άποψη Οι πολιτικές τις Γερμανίας βλάπτουν την Ευρωζώνη Κυπριακά μαθήματα για την Ελλάδα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 82

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στόχος της εργασίας αυτής είναι η ανάλυση του φαινόμενου της οικονομικής κρίσης στην οικονομία της Κύπρου. Αρχικά αναφερόμαστε στην οικονομική κρίση σε παγκόσμια κλίμακα και στη συνέχεια επικεντρωνόμαστε στην οικονομική κρίση στην οποία επήλθε η Κύπρος. Όσον αφορά την κυπριακή οικονομία μέχρι το 2010 βρισκόταν σε υγιή κατάσταση. Η ρίζα του κακού προέκυψε το 2011 όταν η Κύπρος υποβλήθηκε σε καθεστώς λιτότητας από τις χώρες τις κεντρικής Ευρώπης και του βορρά. Γίνεται εκτενείς αναφορά στον τραπεζικό τομέα της Κύπρου και δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε αυτόν και το πως επέδρασε στην κρίση της Κυπριακής οικονομίας. Κύριες αιτίες αποτέλεσαν η ανεξέλεγκτη δανειοδότηση αλλά και η επιβολή της Γερμανίας για το διαχωρισμό των τραπεζών από το σύστημα παροχής υπηρεσιών της Κύπρου παρόλο που επέφερε σημαντικά οφέλη στο νησί. Ακόμα η έκρηξη της ναυτικής βάσης <<Ευάγγελος Φλωράκης>> είχε ως συνέπεια την μείωση του ΑΕΠ και την αύξηση κόστους του ηλεκτρικού ρεύματος. Μεγάλο πλήγμα αποτέλεσε η αγορά ελληνικών ομολόγων το 2009 από τις Κυπριακές τράπεζες την στιγμή που η Ελλάδα βρισκόταν στο απόγειο της κρίσης. Επιπλέον υπήρξαν πολιτικές διαφωνίες οι οποίες επέφεραν καθυστέρηση στην λήψη μέτρων για την δραστική αντιμετώπιση της κρίσης. Επιπρόσθετα σημαντική αιτία ήταν οι Ρωσικές καταθέσεις-επενδύσεις και ο δισταγμός της Ρωσίας να επέμβει λόγω της συμφωνίας μεταξύ άλλων χωρών της Ε.Ε και ειδικότερα με την Γερμανία. Οι παραπάνω αιτίες είχαν ως αποτέλεσμα την υπογραφή του μνημονίου καθώς και το κούρεμα των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες. Επιπλέον παρατηρείται έντονος ο κίνδυνος της χρεοκοπίας. Η κρίση είχε αντίκτυπο και στην κοινωνία. Αύξηση της ανεργίας καθώς και ψυχολογικές επιπτώσεις άλλα και αύξηση της ρατσιστικής βίας. 1

5 Στην συγκεκριμένη έρευνα γίνεται η βέλτιστη προσέγγιση για τις πολιτικές που πρέπει να ακολουθηθούν ή θα πρέπει να ακολουθήσει η Κυπριακή οικονομία σύμφωνα με έρευνες που διεκπεραιώθηκαν από διακεκριμένους οικονομολόγους και οικονομικούς αναλυτές και παρουσιάζονται οι απόψεις τους με πλήρη και αμερόληπτο τρόπο για τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν στο νησί και η προσπάθεια να βγει από αυτή τη δυσμενή κατάσταση η Κυπριακή οικονομία. Η πτυχιακή αυτή εργασία αναλύει το υπό διαπραγμάτευση θέμα ως εξής: Αρχικά γίνεται μια αναφορά στην παγκόσμια οικονομική κρίση, τις συνέπειες της στην οικονομία της Κύπρου και στα χαρακτηριστικά της κρίσης της κυπριακής οικονομίας. Καθώς η κρίση της Κυπριακής οικονομίας φαίνεται να εδράζεται στον τραπεζικό τομέα, γίνεται στο κεφάλαιο 2 ειδική αναφορά στον τραπεζικό τομέα της Κυπριακής οικονομίας. Στο κεφάλαιο 3 αναλύονται οι βασικές αιτίες της Κρίσης και ακολουθεί το κεφάλαιο 4ο κεφάλαιο με τις συνέπειες της Κρίσης στην οικονομία και στην κοινωνία. Στο επόμενο κεφάλαιο κατατίθενται προτάσεις-απόψεις που μπορούν να οδηγήσουν στην έξοδο απ' την κρίση. Τέλος εξάγονται συμπεράσματα. 2

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ 1.1 Ανασκόπηση Παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Οικονομική κρίση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο μια οικονομία χαρακτηρίζεται από μια διαρκή και αισθητή μείωση της οικονομικής της δραστηριότητας. Όταν λέμε οικονομική δραστηριότητα αναφερόμαστε σε όλα τα μακροοικονομικά μεγέθη της οικονομίας, όπως η απασχόληση, το εθνικό προϊόν, οι τιμές, οι επενδύσεις κ.λπ. Ο βασικότερος δείκτης οικονομικής δραστηριότητας είναι οι επενδύσεις, οι οποίες, όταν αυξομειώνονται, συμπαρασύρουν μαζί τους και όλα τα υπόλοιπα οικονομικά μεγέθη. Το δεύτερο εξάμηνο του 2007 με αφετηρία τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ξέσπασε η οικονομική κρίση, η οποία επεκτάθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. Στις αγορές χρήματος της Αμερικής, η πτώση των αξιών των κατοικιών και η δυσκολία αποπληρωμής των δανείων, ήταν ο λόγος της μείωσης των τιμών στον κτηματομεσιτικό κλάδο ώστε να δημιουργηθεί το πρόβλημα της ρευστότητας στις τράπεζες, οι οποίες κατά συνέπεια αναγκάστηκαν να στραφούν σε εκτεταμένο δανεισμό από τις αγορές χρήματος. Στις αρχές του 2008 το πρόβλημα στον χρηματοπιστωτικό κλάδο είχε πλέον διογκωθεί και σημαντικοί κλάδοι της οικονομίας, όπως ο τραπεζικός, ο κατασκευαστικός και του εμπορίου, είχαν πληγεί. Οι κυριότερες συνέπειες στην αγορά ήταν το σοβαρό και γενικευμένο πρόβλημα ρευστότητας, η ραγδαία αύξηση της ανεργίας και η πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης. Δεν υπήρχε πλέον εμπιστοσύνη στις αγορές και το ποτήρι επιδεινώθηκε με το κλείσιμο της Lehman Brothers, μιας εκ των 5 μεγαλυτέρων επενδυτικών τραπεζών παγκοσμίως. Συνέπεια του προβλήματος της ρευστότητας και της απώλειας της εμπιστοσύνης προς το τραπεζικό σύστημα ήταν να μην υπάρχουν γραμμές χρηματοδότησης, γεγονός που οδήγησε και σε άλλες πτωχεύσεις άλλων τραπεζών, κυρίως στις Η.Π.Α. αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η χρηματοπιστωτική κρίση επεκτάθηκε ταχύτατα στις αναπτυγμένες χώρες και στη συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσμο, με δραματικές επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα και τις επιχειρήσεις. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η κρίση μεταφέρεται με σφοδρότητα στην πραγματική οικονομία, με αποτέλεσμα 3

7 την ύφεση και την πτώση της απασχόλησης. Η αντίδραση των χωρών ήταν άμεση σ ό,τι αφορά στη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης. Τα μέτρα αυτά, αν και διέφεραν από χώρα σε χώρα, ωστόσο είχαν έναν κοινό στόχο, τη βελτίωση της ρευστότητας, την κινητοποίηση των επενδύσεων με σκοπό την αναθέρμανση της οικονομίας και τη συγκράτηση της απασχόλησης. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το σχέδιο για την αντιμετώπιση της κρίσης, τη στήριξη και την ανάκαμψη της οικονομίας κατατέθηκε το Δεκέμβριο του Η ανάπτυξη κοινών στρατηγικών σε συνδυασμό με την προώθηση των μακροπρόθεσμων στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν το βασικό χαρακτηριστικό αυτού του σχεδίου. Στόχος είναι η τόνωση της αγοράς και η λήψη μέτρων για τη στήριξη των επιχειρήσεων και της απασχόλησης. Οι βασικοί άξονες για την αντιμετώπιση της κρίσης είναι η εισαγωγή ρευστότητας στην οικονομία ώστε να τονωθεί η ζήτηση και η προώθηση των επενδύσεων με μακροπρόθεσμο στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, πάντα όμως λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας, το οποίο δίνει έμφαση στη δημοσιονομική πειθαρχία και τη νομισματική σταθερότητα (European Commission, 2009). Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στις προβλέψεις για τη Διεθνή Οικονομία που δημοσίευσε πρόσφατα. αναθεωρεί προς τα κάτω τις εκτιμήσεις του για την ανάπτυξη της διεθνούς οικονομίας από 4,3% σε 4% για το 2011 και από 4,5% σε 4% για το Για την Ευρωζώνη το ΔΝΤ αναθεωρεί επίσης προς τα κάτω τις εκτιμήσεις του για την ανάπτυξη για το 2011 (σε 1,6%) και για το 2012 (σε 1,1%). Οι αναθεωρήσεις για το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) είναι ακόμη πιο μεγάλες, ένα σημαντικό γεγονός αφού η χώρα αυτή είναι ο κύριος εμπορικός εταίρος της Κύπρου. Τέλος, η υποχώρηση αυτή του κλίματος φαίνεται να επηρεάζει και τη Ρωσία, που είναι επίσης πολύ σημαντική για την οικονομία της Κύπρου, με το ρυθμό ανάπτυξής της για το 2012 να περιορίζεται στο 4,1% - σε σύγκριση με 4,3%. 1.2 Παγκόσμια οικονομική κρίση Η παγκόσμια οικονομική κρίση ξεκίνησε μετά το μεγάλο κραχ του Η κρίση περιλαμβάνει μεγάλες πτώσεις των τιμών των μετοχών, καταρρεύσεις τραπεζών, αποπληθωρισμό, διαταραχές στις ξένες αγορές ή συνδυασμό των παραπάνω (Στράντζαλης, 2010). Η εν λόγω κρίση έγινε ορατή τον Σεπτέμβρη 4

8 του 2008 µε τη κατάρρευση, τις συγχωνεύσεις και τις κρατικοποιήσεις χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων κρίση αυτή αρχικά εκδηλώθηκε στην αμερικανική αγορά.από το 2008 η κρίση έχει εξαπλωθεί σε παγκόσμιο επίπεδο και κάνει έντονη την παρουσία της. Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) προσπάθησαν να ελέγξουν την κρίση μέσα από την κρατική παρέμβαση για τη στήριξη των τραπεζών. Οι τράπεζες προκειμένου να αυξήσουν τα κέρδη τους έδιναν όσο περισσότερα δάνεια μπορούσαν με αποτέλεσμα να μην έχουν πλέον ρευστότητα, πράγμα το οποίο επέφερε παύση των χρηματοδοτήσεων στις επιχειρήσεις. Κάνοντας ανήμπορες τις επιχειρήσεις για συνέχεια τις λειτουργίας τους, αυτές έκλειναν μια μια. Έτσι άρχισαν όλες οι χώρες παγκοσμίως να υπόκεινται σε κρίση. Το Δημόσιο φορτώθηκε αυτήν την ζημιά του τραπεζικού συστήματος. Μετά το 2010, όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρέθηκε κάτω από διπλή πίεση, εσωτερικά και εξωτερικά (από τις «αγορές» και τους οίκους αξιολόγησης), σε σχέση με το διογκούμενο δημόσιο χρέος, το οποίο ανέλαβαν τα κράτη για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των τραπεζών. Έτσι, η κρίση στην Ευρώπη μεταφέρθηκε στο Δημόσιο. Αυτή η έμφαση διασταυρώθηκε και με τις διαμάχες για την διαδικασία ενοποίησης της Ευρώπης, αλλά και με την αυξανόμενα ηγεμονική θέση του κεντροευρωπαϊκού πόλου με κύριο εκπρόσωπο τη Γερμανία. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ε.Ε. έκανε στροφή στις πολιτικές «λιτότητας» (σε αντίθεση με τις ΗΠΑ) για περιορισμό του δημόσιου χρέους και των ελλειμμάτων. Αυτή η έμφαση οδήγησε σε νέα ύφεση, καθώς ο περιορισμός της ρευστότητας στην οικονομία οδήγησε σε λιγότερα έσοδα για τα κράτη και σε ένα φαύλο κύκλο διευρυνόμενων ελλειμμάτων και χρέους. Όσες χώρες κατέφυγαν για βοήθεια στην Ε.Ε. υποχρεώθηκαν από την «Τρόικα» των δανειστών (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) σε σκληρά μέτρα λιτότητας, ενώ και όσες χώρες (όπως η Ισπανία) προσπάθησαν να υιοθετήσουν από μόνες τους ανάλογα μέτρα είχαν το ίδιο αποτέλεσμα διευρυνόμενη ύφεση και έκρηξη κοινωνικής διαμαρτυρίας (Το Βήμα,2009). 1.3 Η οικονομική κατάσταση σε αριθμούς Η πτυχιακή αυτή εργασία έχει σκοπό να αναλύσει την οικονομική κρίση που βρίσκεται η Κύπρος, μίας σοβαρής εξωγενούς οικονομικής συγκυρίας, που έχει ως αποτέλεσμα την διεθνή χρηματοοικονομική αναταραχή που ξεκίνησε από το 5

9 καλοκαίρι του Η αναταραχή αυτή, που στο μεταξύ εξελίχθηκε σε οικονομική κρίση με αποκορύφωμα τους μήνες Σεπτέμβριο-Οκτώβριο 2008,προέκυψε κατά κύριο λόγο από επισφαλή δανεισμό στις ΗΠΑ και υποεκτίμηση των επενδυτικών κινδύνων, ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, της μη επαρκούς εποπτείας των τραπεζικών και άλλων χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων. Διαφάνηκε, τελικά, πως μεγάλα χρηματοοικονομικά ιδρύματα με διεθνή εμβέλεια βρίσκονταν κάτω από έντονη πίεση, με σοβαρούς κινδύνους για τη βιωσιμότητα του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος. Το τραπεζικό σύστημα της Ευρώπης δεν έμεινε ανεπηρέαστο και μέχρι το Σεπτέμβριο του 2008 η κατάσταση οξύνθηκε στο βαθμό που αναπτύχθηκαν έντονοι φόβοι για σημαντικές επιπτώσεις στο χρηματοοικονομικό σύστημα και σοβαρές προεκτάσεις στην πραγματική οικονομία. Το αρνητικό κλίμα οδήγησε κυβερνήσεις, κεντρικές τράπεζες και διεθνείς οργανισμούς, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), να προχωρήσουν με πρωτοφανή συντονισμό σε έκτακτα μέτρα για να αντιμετωπίσουν περαιτέρω αρνητικές συνέπειες στην πραγματική οικονομία. Αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν διεθνώς συντονισμένες μειώσεις επιτοκίων και εξαγγελίες μέτρων για τις οικονομίες χωρών και των χρηματοοικονομικών τους συστημάτων. Ο αντίκτυπος της κρίσης στην παγκόσμια οικονομία, διαφάνηκε ήδη το τρίτο τρίμηνο του 2008 όπου καταγράφηκε μείωση στον τριμηνιαίο ρυθμό μεγέθυνσης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) στις πλείστες ανεπτυγμένες οικονομίες, με περαιτέρω ενδείξεις ότι αριθμός χωρών βρίσκεται ήδη ή εισέρχεται σε ύφεση. Το 2009 πλέον διαφαίνεται ως έτος οικονομικής κρίσης σε κύριες αναπτυγμένες οικονομίες. Η αρνητική πορεία της διεθνούς οικονομίας προκάλεσε ταυτόχρονα μείωση στη ζήτηση αγαθών συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου, με αποτέλεσμα η τιμή του μαύρου χρυσού να υποχωρήσει, ενώ περιορίστηκαν επίσης οι πληθωριστικές προβλέψεις και προσδοκίες, γεγονός που διευκόλυνε σημαντικά μεγάλες κεντρικές τράπεζες να προχωρήσουν προς μείωση των επιτοκίων. Πιο συγκεκριμένα, τη διμηνία Οκτωβρίου Νοεμβρίου, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (FED) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προέβησαν σε διαδοχικές μειώσεις συνολικού μεγέθους 100 μονάδων βάσης έκαστη και η Τράπεζα της Αγγλίας (ΤτΑ) σε συνολική μείωση 200 μονάδων βάσης (δηλαδή τα επιτόκια στις δύο αυτές τράπεζες μειωθήκανε κατά 6

10 1% και 2% αντίστοιχα). Παράλληλα οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες συνέχισαν να προβαίνουν σε παροχή ρευστότητας. Επίσης, στην προσπάθεια για αντιμετώπιση της κρίσης, η ΕΚΤ υιοθέτησε καινούργια μέτρα στο πλαίσιο της εφαρμογής της νομισματικής της πολιτικής. Συγκεκριμένα, προέβη στη διεύρυνση της βάσης των αποδεκτών στοιχείων για ασφάλεια για τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης, προχώρησε στη διεξαγωγή περισσότερων πιο μακροπρόθεσμων πράξεων αναχρηματοδότησης, διεύρυνε τον αριθμό των αποδεκτών αντισυμβαλλομένων για τις πράξεις εξομάλυνσης βραχυχρόνιων διακυμάνσεων της ρευστότητας και, τέλος, προέβη σε παροχή ρευστότητας σε δολάρια και ελβετικά φράγκα σε συνεργασία με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και την Εθνική Τράπεζα της Ελβετίας, αντίστοιχα. Πιο πρόσφατα, μέσα στο Δεκέμβριο, η ΕΚΤ και η ΤτΑ προχώρησαν σε περαιτέρω μειώσεις της τάξης των 75 και 100 μονάδων βάσης, αντίστοιχα Στα διεθνή χρηματιστήρια, εν μέσω των συνεχών αρνητικών αποτελεσμάτων και προβλημάτων μεγάλων χρηματοοικονομικών οργανισμών, οι αξίες κατέγραψαν τεράστιες ζημιές. Ο μήνας Οκτώβριος, έχει καταγραφεί ως ο χειρότερος μήνας στα χρηματιστήρια τα τελευταία 75 χρόνια. Οι χρηματιστηριακές αξίες βρήκαν μερική στήριξη μετά την ανακοίνωση των μέτρων από τις κυβερνήσεις και τις νομισματικές αρχές διεθνώς, τα οποία συμπεριελάμβαναν μεταξύ άλλων εγγυήσεις τραπεζικών καταθέσεων, στήριξη και ενίσχυση τραπεζικών ιδρυμάτων, μειώσεις επιτοκίων. Εντούτοις, εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα στις αγορές, η οποία μεταφράζεται σε έντονες διακυμάνσεις στις χρηματιστηριακές αξίες. Εγχώριες εξελίξεις Επιμέρους αρνητικές επιπτώσεις στην κυπριακή οικονομία άρχισαν να διαφαίνονται πρόσφατα όπως, για παράδειγμα, στους τομείς του τουρισμού και των κατασκευών. Εντούτοις, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο μέσος ρυθμός μεγέθυνσης που καταγράφηκε το πρώτο εννεάμηνο του 2008 αν και παρουσίασε επιβράδυνση, ήταν αρκετά ψηλός, της τάξης του 3,8%, στηριζόμενος μάλιστα σε ρυθμούς αύξησης κατανάλωσης και δανεισμού που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως υπέρμετροι. Σε σχέση με τις τιμές, ο Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ), παρουσίασε αύξηση το πρώτο δεκάμηνο του 2008 και ανήλθε κατά μέσο όρο στο 4,8% σε σύγκριση με 1,9% την αντίστοιχη περίοδο του Η ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού κατά το τρέχον έτος, αν και κατά μεγάλο βαθμό οφειλόταν στην άνοδο που 7

11 παρατηρήθηκε στις τιμές του πετρελαίου μέχρι και τον Ιούλιο, ταυτόχρονα αντανακλούσε την υπερβάλλουσα ζήτηση. Αναμένεται ότι η μείωση στην τιμή του πετρελαίου, η αναμενόμενη επιβράδυνση στην παγκόσμια οικονομία, καθώς και η αναμενόμενη επιβράδυνση στην εγχώρια ζήτηση, θα λειτουργήσουν πλέον κατασταλτικά στον εγχώριο πληθωρισμό. Αναφορικά με το δανεισμό κατά το τρέχον έτος, η μεγέθυνση των πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα το Σεπτέμβριο 2008 εξακολούθησε να βρίσκεται σε ψηλό επίπεδο, φτάνοντας το 22,8%. Η κυριότερη πηγή χρηματοδότησης των νέων δανείων ήταν οι καταθέσεις, γεγονός που οδήγησε σε ψηλότερα καταθετικά επιτόκια για προσέλκυση νέων καταθέσεων και μεταφορά του αυξημένου κόστους του χρήματος στα δανειστικά επιτόκια. Αναλυτικότερα, ο ετήσιος ρυθμός μεγέθυνσης των καταναλωτικών δανείων αυξήθηκε κατά πολύ, κυρίως, στο τέλος του τρίτου τριμήνου του 2008, ενώ από την άλλη, ο ρυθμός μεγέθυνσης των στεγαστικών δανείων παρουσίασε τους τελευταίους μήνες μια συνεχιζόμενη επιβράδυνση, γεγονός που συνδυάζεται και με άλλους δείκτες της κατασκευαστικής δραστηριότητας. Όσον αφορά το πραγματικό ΑΕΠ, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα αναλυτικά στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της Κύπρου (ΣΥΚ), ο ρυθμός μεγέθυνσης της κυπριακής οικονομίας παρουσίασε μικρή επιβράδυνση κατά τους πρώτους εννιά μήνες του 2008 με την οικονομική μεγέθυνση να ανέρχεται στο 3,8%. Για ολόκληρο το 2008 αναμένεται περισσότερη επιβράδυνση σε σύγκριση με την καταγραφόμενη κατά τους πρώτους εννέα μήνες του έτους, ως επακόλουθο των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στο τέταρτο τρίμηνο. Ενδεικτικά, οι δείκτες εμπιστοσύνης των υπηρεσιών, της βιομηχανίας, του λιανικού εμπορίου, της κατανάλωσης και των κατασκευών παρουσίασαν σημαντική επιβράδυνση κατά τους τελευταίους μήνες Σε ό,τι αφορά στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, στοιχεία που αφορούν το πρώτο εξάμηνο του 2008 κατέγραψαν συνεχιζόμενη επιδείνωση η οποία οφείλεται, κυρίως, στη μεγάλη αύξηση στις εισαγωγές αγαθών(η Κύπρος εισήγαγε πιο πολύ από κάθε άλλη χρονιά). Οι εισαγωγές αυτές είναι επηρεασμένες σε μεγάλο βαθμό από την τιμή των πετρελαιοειδών αλλά και την υπερβάλλουσα ζήτηση που οδηγεί σε αυξήσεις στις εισαγωγές καταναλωτικών και ενδιάμεσων αγαθών. Στον τουρισμό, η κατάσταση όπως καταγράφεται από τα έσοδα για τους πρώτους εννιά μήνες του 2008 ήταν σαφώς επιδεινωμένη σε 8

12 σχέση με την πορεία που είχε καταγραφεί την αντίστοιχη περίοδο του Οι εξελίξεις αυτές οφείλονται εν μέρει, στην παγκόσμια οικονομική κρίση και ειδικά, στις δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου, στην Κύπρο ετησίως ο μεγαλύτερος αριθμός τουριστών είναι Άγγλοι. Στην αγορά εργασίας η απασχόληση συνέχισε να αυξάνεται με ψηλούς ρυθμούς, φθάνοντας στο 3,1% κατά το πρώτο εξάμηνο του 2008, αντανακλώντας την ισχυρή οικονομική δραστηριότητα το πρώτο εξάμηνο του έτους. Παράλληλα, κατά την ίδια περίοδο καταγράφηκε μείωση του ποσοστού ανεργίας κατά 0,2% φθάνοντας έτσι στο 3,9%, σύμφωνα με στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού, στη συνέχεια των χρόνων τα ποσοστά ανεργίας αυξήθηκαν και έφτασαν σε τιμές ρεκόρ για την εποχή σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη και αυτά όλα αναλύονται στη συνέχεια της πτυχιακής εργασίας. Στα δημοσιονομικά, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της ΣΥΚ που καλύπτουν τη γενική κυβέρνηση κατά τους πρώτους εννιά μήνες του 2008, καταγράφηκε δημοσιονομικό πλεόνασμα της τάξης του 2,9% του ΑΕΠ σε σχέση με πλεόνασμα 3,1% του ΑΕΠ (Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου, 2008) για την αντίστοιχη περίοδο του Παρατηρήθηκε επίσης σημαντική μείωση του ρυθμού αύξησης των εσόδων το 2008, η οποία οφείλεται στη μείωση των εσόδων από το φόρο ακίνητης ιδιοκτησίας που καταγράφηκε λόγω της επιβράδυνσης που παρατηρείται στις αγοραπωλησίες ακινήτων. Το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκε στο 59,4% το 2007 σε σχέση με 64,6% το 2006, λόγω κυρίως, του ψηλού πρωτογενούς πλεονάσματος. Το 2008 αναμένεται ότι θα υπάρχει μια ακόμη μεγαλύτερη μείωση του δημόσιου χρέους, λόγω κυρίως, της συρρίκνωσης του μεγαλύτερου μέρους των χρεολυτικών ταμείων. Αργότερα με την υπογραφή μνημονίου η Κύπρος θα φτάσει σε μεγάλες μειώσεις του ΑΕΠ. (Οικονομικές Εξελίξεις του 2013 και προοπτικές για το 2014,2013) 9

13 Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών Κύπρου Το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού του 2009 προβλέπει την αύξηση των συνολικών δαπανών, εξαιρουμένων των αποπληρωμών δανείων, κατά 10,9% σε σχέση με το Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Κυβέρνησης, το 2009 θα καταλήξει με δημοσιονομικό πλεόνασμα της τάξης του 0,7% του ΑΕΠ. Αυτή η πρόβλεψη, όμως, που καταρτίστηκε αρκετούς μήνες προηγουμένως, βασίζεται στην υπόθεση ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας σε σταθερές τιμές θα φτάσει το 3,7%.Οι τελευταίες διεθνείς εξελίξεις με την κρίση στο χρηματοπιστωτικό τομέα, καθιστούν αυτή την πρόβλεψη του ρυθμού μεγέθυνσης της οικονομίας αισιόδοξη, αφού αν και η Κύπρος δεν επηρεάστηκε άμεσα από αυτές τις εξελίξεις, η επιβράδυνση που αναμένεται στις οικονομίες των εμπορικών μας εταίρων θα έχει αρνητικές επιπτώσεις και στην Κύπρο. Υπολογίζεται ότι για κάθε μονάδα χαμηλότερου ρυθμού μεγέθυνσης της οικονομίας, το δημοσιονομικό ισοζύγιο χειροτερεύει κατά 0,4% λόγω κυρίως, των χαμηλότερων εσόδων. Συνεπώς, εάν ο ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας το 2009 καταλήξει πολύ πιο κάτω από τις αρχικές προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών, τότε, ενδεχόμενα να καταγραφεί δημοσιονομικό έλλειμμα αντί πλεόνασμα, όπως προβλέπεται στον προϋπολογισμό. Σε ό,τι αφορά τις προβλέψεις της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (ΚΤΚ) για τους κύριους δείκτες της εγχώριας οικονομίας, με βάση το κεντρικό σενάριο, ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ προβλέπεται να φθάσει στο 2,0%και 2,5%τα έτη 2009 και 2010 αντίστοιχα λόγω κυρίως, της αναμενόμενης μείωσης στην 10

14 εγχώρια ζήτηση, απότοκο των διεθνών εξελίξεων. Οι προβλέψεις αυτές είναι χαμηλότερες από τις προβλέψεις του Ιουνίου 2008, κυρίως ως επακόλουθο των δραματικών διεθνών εξελίξεων που είχαν ως αποκορύφωμα την περίοδο Σεπτεμβρίου Οκτωβρίου 2008, αλλά και της συνεπακόλουθης αναμενόμενης επίδρασης στην κυπριακή οικονομία. Ο ΕνΔΤΚ αναμένεται να επιβραδυνθεί και να περιοριστεί γύρω στο 2,4% το 2009 και 2,9% 2010.Αντίθετα,ο ΕνΔΤΚ, εξαιρουμένης της ενέργειας, αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 3,1%, λόγω κυρίως, των αναμενόμενων αλυσιδωτών επιδράσεων από τους σχετικά ψηλούς μισθούς και της ψηλής ΑΤΑ που παρατηρήθηκαν το τρέχον έτος. Το 2010 ο ΕνΔΤΚ εξαιρουμένης της ενέργειας αναμένεται να παρουσιάσει επιβράδυνση και να περιοριστεί στο 2,6%, λόγω των σχετικά χαμηλότερων απολαβών. Συνθήκες χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Γενικά, οι κίνδυνοι για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα που πηγάζουν από τις συνθήκες στον τομέα των νοικοκυριών δεν έχουν αυξηθεί σημαντικά κατά το δεύτερο εξάμηνο του Εντούτοις, η επιτάχυνση στο ρυθμό της πιστωτικής επέκτασης προς τα νοικοκυριά κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2008, η οποία έχει συμβάλει στην αύξηση των δανειακών υποχρεώσεών τους, σε συνάρτηση με την άνοδο στα επιτόκια χορηγήσεων, ενδεχομένως, να επηρεάσει αρνητικά την ικανότητα των νοικοκυριών να εξυπηρετούν τα δάνειά τους. Από θετικής πλευράς, οι διαβλεπόμενες σχετικά καλές προοπτικές στην αγορά εργασίας και στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αναμένεται να συμβάλουν στον περιορισμό των κινδύνων. Όσον αφορά τους πιθανούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις, η αναμενόμενη επιβράδυνση της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας σε συνδυασμό με το επιδεινούμενο εξωτερικό μακροοικονομικό περιβάλλον, ενδέχεται να έχουν αρνητική επίδραση στα έσοδα και την κερδοφορία των μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων βραχυπρόθεσμα. Οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στους τομείς του τουρισμού και των κατασκευών, ενδεχομένως, να είναι ιδιαίτερα ευάλωτες δεδομένων των όχι και τόσο ενθαρρυντικών προβλέψεων για τις προοπτικές της κυπριακής οικονομίας για το έτος Επιπρόσθετα, το ψηλότερο κόστος δανεισμού και η πιθανή επιβράδυνση στο ρυθμό αύξησης των τραπεζικών χορηγήσεων, ως αποτέλεσμα των επιπτώσεων της διεθνούς χρηματοοικονομικής κρίσης και της συν επακόλουθης εφαρμογής 11

15 αυστηρότερων κριτηρίων δανειοδότησης, ενδέχεται να έχουν αρνητική επίδραση στα έσοδα και την κερδοφορία των εταιρειών. Ταυτόχρονα το χρέος των μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων παραμένει σε ψηλά επίπεδα, καθιστώντας τον εταιρικό τομέα λιγότερο ικανό να αντεπεξέρχεται σε ενδεχόμενους κλυδωνισμούς. Κατά τους πρώτους εννέα μήνες του τρέχοντος έτους έχει καταγραφεί επιβράδυνση στον τομέα των ακινήτων, όπως καταδεικνύεται από αριθμό βασικών δεικτών. Παράλληλα, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των τιμών των οικιστικών ακινήτων κατά το τρέχον έτος αναμένεται να υποχωρήσει. Επίσης, τα τραπεζικά δάνεια προς τον ευρύτερο τομέα των ακινήτων παρουσίασαν σημαντική άνοδο κατά την περίοδο Σεπτεμβρίου Σεπτεμβρίου Παρόλα ταύτα, όπως αναφέρεται πιο πάνω, κατά τους τελευταίους μήνες έχει παρατηρηθεί μια επιβράδυνση στο ρυθμό μεγέθυνσης των στεγαστικών δανείων. Το πρώτο εξάμηνο του 2008, κατά το οποίο υπάρχουν τα τελευταία διαθέσιμα συγκεντρωτικά στοιχεία για τον τραπεζικό τομέα της Κύπρου, οι τράπεζες λειτουργούσαν σε ένα εξωτερικό περιβάλλον που χαρακτηριζόταν από τη συνεχιζόμενη παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση, η οποία, όμως, μέχρι τώρα έχει περιορισμένες επιπτώσεις στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα. Κατά την υπό ανασκόπηση περίοδο, οι τράπεζες παρέμειναν επικερδείς, παρά την επιβράδυνση στο ρυθμό μεγέθυνσης της κερδοφορίας τους, η οποία αποδίδεται κυρίως στη σημαντική μείωση των καθαρών εσόδων από μη τοκοφόρες εργασίες. Παράλληλα, η αύξηση του κόστους χρηματοδότησης των τραπεζών έχει εξασκήσει πίεση στα καθαρά επιτοκιακά περιθώρια. Οι δείκτες ρευστότητας καταδεικνύουν μείωση της πλεονάζουσας ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα κατά τους πρώτους έξι μήνες του Παρόλα ταύτα, η ρευστότητα των τραπεζών παραμένει σε ικανοποιητικά επίπεδα. Ο δείκτης συνολικής κεφαλαιακής επάρκειας του τραπεζικού συστήματος παραμένει, επίσης, σε αρκετά ψηλότερο επίπεδο έναντι του ελάχιστου απαιτούμενου ορίου του 8% που ισχύει σε επίπεδο μεμονωμένων τραπεζών. Επιπρόσθετα, η ποιότητα του χαρτοφυλακίου χορηγήσεων των τραπεζών έχει βελτιωθεί περαιτέρω κατά το πρώτο εξάμηνο του 2008.Πλην, όμως, στο άμεσο μέλλον, οι τράπεζες αντιμετωπίζουν αριθμό πιθανών κινδύνων. Κατ αρχήν, η αναμενόμενη επιβράδυνση στην εγχώρια οικονομική δραστηριότητα, σε συνάρτηση με το ασθενές εξωτερικό 12

16 μακροοικονομικό περιβάλλον, λογικά οδηγούν τις τράπεζες στην υιοθέτηση αυστηρότερων κριτηρίων στις πιστοδοτήσεις με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης προς τα νοικοκυριά και τις μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις, πράγμα που θα ζημιώσει κατά πολύ τις επιχειρήσεις του νησιού. Οι εξελίξεις αυτές αναμένεται να επηρεάσουν τα έσοδα των τραπεζών και, συνεπώς, την κερδοφορία τους αφού επηρεάζεται όλη η αγορά της Κύπρου. Επιπρόσθετα, ο πιστωτικός κίνδυνος από τον δανεισμό προς τα νοικοκυριά και τις μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις έχει αυξηθεί, ενώ η οποιαδήποτε αποδυνάμωση της ικανότητας εξυπηρέτησης των δανείων τους εμπεριέχει τον κίνδυνο να δημιουργηθούν προβλήματα στην ποιότητα του χαρτοφυλακίου χορηγήσεων των τραπεζών μελλοντικά. Παράλληλα, αυξημένος παραμένει και ο κίνδυνος αντισυμβαλλομένου. Ενόψει των συνεχιζόμενων εντάσεων στις χρηματοοικονομικές αγορές, ενδεχομένως, να υπάρξει περαιτέρω αύξηση των καθαρών ζημιών από την αποτίμηση στη δίκαιη αξία ή την απομείωση χρηματοοικονομικών μέσων για εκείνες της τράπεζες που δεν έχουν υιοθετήσει τις πρόσφατες αλλαγές στα σχετικά διεθνή λογιστικά πρότυπα. Παράλληλα, οι κίνδυνοι χρηματοδότησης των τραπεζών έχουν αυξηθεί λόγω της ανόδου του κόστους άντλησης ρευστότητας που οφείλεται, κυρίως, στην αύξηση των καταθετικών επιτοκίων ως, επίσης, και στο ύψος των επιτοκίων στη διατραπεζική αγορά, το οποίο, παρά το ότι έχει πρόσφατα ακολουθήσει καθοδική πορεία, παραμένει σε ψηλότερα επίπεδα σε σχέση με το παρελθόν. Ο κίνδυνος χώρας που πηγάζει από τη συνεχιζόμενη επέκταση των τριών μεγαλύτερων εγχώριων τραπεζικών ομίλων στο εξωτερικό έχει, επίσης, μεγεθυνθεί λόγω της επιδείνωσης των μακροοικονομικών συνθηκών στις χώρες όπου λειτουργούν οι πιο πάνω όμιλοι (Οικονομικό Δελτίο Τράπεζας Κύπρου, 2008). 1.4 Η κρίση στην Κύπρο Στην Κύπρο, η κρίση πήρε, αρχικά, ήπιες μορφές εν μέρει, γιατί οι τράπεζες δεν ήταν άμεσα εμπλεκόμενες με τα επισφαλή δάνεια και τις φούσκες που χαρακτήριζαν τον τραπεζικό τομέα, που είχε σχέσεις με τις αμερικανικές 13

17 τράπεζες. Υπήρξε και στην Κύπρο μια φούσκα ακίνητων στα μέσα της δεκαετίας , η οποία έφτασε στο απόγειο της γύρω στο , αλλά δεν φάνηκε να συμπαρασύρει την οικονομία σε κρίση. Έτσι, επιλέχθηκαν πολιτικές που στήριξαν τη ζήτηση έγινε αύξηση στις συντάξεις λ.χ. και δεν υιοθετήθηκαν πολιτικές λιτότητας πέρα από προσπάθειες περιορισμού των «σπάταλων» λειτουργικών εξόδων του κράτους. Αυτή η πολιτική φάνηκε να αποδίδει και στις αρχές του 2011 η κυπριακή οικονομία είχε βγει από την ύφεση και είχε ανάπτυξη που πλησίαζε το 1.5%. Τα βασικά στοιχεία της οικονομίας ήταν, επίσης, κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο: το δημόσιο χρέος ήταν γύρω στο 60%, ενώ το έλλειμμα είχε υποχωρήσει στο 5.3% το 2010, μέσα από περικοπές στις κρατικές δαπάνες. Ωστόσο, η Κύπρος μπήκε στον δεύτερο κύκλο της ευρωπαϊκής ύφεσης, του 2011, ο οποίος ήταν μεν προϊόν της λιτότητας που επιβλήθηκε από το 2010, αλλά χαρακτηριζόταν και από επιπρόσθετες πιέσεις για λιτότητα. Αυτές οι πιέσεις είχαν πια έντονα το στοιχείο του εσωτερικού διαχωρισμού στην Ε.Ε., καθώς οι χώρες του «ευρωπαϊκού νότου» γίνονταν ο στόχος κριτικής και επιθέσεων από τις χώρες της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης. Και σε εκείνο το πλαίσιο, όμως, οι «αιτίες» για την κρίση και τις πιέσεις για λιτότητα διέφεραν από κράτος σε κράτος. Υπήρχαν δυο βασικές ομάδες χωρών εκείνες που εμπλάκηκαν λόγω του δημόσιου τομέα, όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία (και αρκετά κοντά σε ανάλογα προβλήματα βρίσκεται και η Ιταλία) και οι χώρες που εμπλάκηκαν λόγω του τραπεζικού συστήματος, όπως η Ιρλανδία, η Ισπανία (η οποία εμπλάκηκε σε αλυσιδωτές εκστρατείες λιτότητας) και η Κύπρος, πρόσφατα. Αξίζει να αναφερθούν εδώ μερικά συγκριτικά στοιχεία τα οποία δείχνουν και την ουσιαστική ομοιότητα των δομών που οδήγησαν σε κρίση την Κύπρο και την Ιρλανδία: σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας το ποσοστό κεφαλαίων στις τράπεζες στην Κύπρο σε σύγκριση με το Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα έφτανε το 896% το 2010 ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο μέσος όρος ήταν 357% και στην ευρωζώνη 334%.(Stefanou, 2011)Όσον αφορά το μέγεθος του τραπεζικού τομέα είχε μια αλματώδη ανάπτυξη από το 2004 και το 2009 έφτασε σε επίπεδα ανάλογα της Ιρλανδίας.(Stefanou, 2011)Ενώ όμως, η Ιρλανδία και η Ισπανία είχαν να αντιμετωπίσουν μια φούσκα επενδύσεων στον τομέα των ακινήτων, στην 14

18 περίπτωση της Κύπρου το πρόβλημα είναι η μεταφορά της κρίσης από την Ελλάδα, λόγω των επενδύσεων των τραπεζών στο εξωτερικό. Σε αυτό το σημείο, η κυπριακή κρίση είναι διαφορετική και έχει στοιχεία που παραπέμπουν και στην αρχική κρίση του 2007 στις ΗΠΑ, με το ανεξέλεγκτο του τραπεζιτικού τομέα, και στην κατάσταση στην Ισλανδία το 2008, όταν η χώρα βρέθηκε μπροστά σε μια εισαγόμενη κρίση λόγω της εξωτερικής επέκτασης και του μεγέθους των τραπεζών της. Από το 2009, ξέσπασε στην κυπριακή κοινωνία μια αρχικά υπόγεια και μετά έντονη και δημόσια αντιπαράθεση ανάμεσα σε δυο κοινωνικές συμμαχίες: η μια συμμαχία ήθελε να μεταφέρει τη διαφαινόμενη κρίση των τραπεζών στο Δημόσιο, ενώ η άλλη κοινωνική συμμαχία επέμενε ότι η κρίση πήγαζε από τις τράπεζες και ότι η όποια λιτότητα έπρεπε να συμπεριλαμβάνει και αντιμετωπίζει και τα αιτία της κρίσης, αλλά και τις επιπτώσεις μιας μονομερούς λιτότητας σε βάρος των εργαζόμενων. Η πλειοψηφία των ΜΜΕ, όπως θα δούμε, ταυτίστηκε εντυπωσιακά με την πρώτη συμμαχία. 1.5 Εκτιμήσεις για το σήμερα Την εκτίμηση ότι η συρρίκνωση της κυπριακής οικονομίας θα φθάσει το 6-6,5% το 2014 εξέφρασε ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας Πανίκος Δημητριάδης. Σύμφωνα με το Stockwatch, ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας, μιλώντας στην τηλεοπτική εκπομπή «60 λεπτά» του Σίγμα, είπε ότι το 2014 θα είναι δύσκολη χρονιά, αν και η ύφεση δεν θα είναι όσο μεγάλη όσο αυτή του 2013.Οι πιστωτές της Κύπρου εκτιμούν ότι η ύφεση θα φθάσει φέτος το 7,7% και ότι ο ρυθμός συρρίκνωσης της οικονομίας θα υποχωρήσει κοντά στο 4,8% το Τις εκτιμήσεις των πιστωτών υιοθετεί το οικονομικό δελτίο της ΚΤ, που δημοσιεύθηκε πριν λίγες μέρες.«αναμένουμε ότι θα είναι γύρω στο 6-6,5% το 2014», είπε ο κ. Δημητριάδης στην εκπομπή.«θα συνεχίσει να αυξάνεται η ανεργία όπως επίσης και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Όμως, έχουμε βάλει τις βάσεις φέτος, το 2013, για σταδιακή ανάκαμψη και επιστροφή σε βιώσιμη ανάπτυξη, κάτι που αναμένουμε να γίνει από το 2015 και μετά», είπε. 15

19 «Έχουν γίνει πάρα πολλά και ίσως τα περισσότερα σε σχέση με το τι θα γίνει στο μέλλον, για να επανέλθει το τραπεζικό σύστημα σε υγιείς βάσεις και ήδη έχουμε αρκετές θετικές ενδείξεις», συνέχισε. «Θα αρχίσουμε από το 2014 και μετά να βλέπουμε τουλάχιστον την προοπτική καλύτερων ημερών. Και αυτό είδαμε τον τελευταίο καιρό. Άρχισε να ανεβαίνει ο δείκτης των οικονομικών προσδοκιών. Υπάρχει ελπίδα και ο καταναλωτής θα διαπιστώσει ότι από το 2015 θα βελτιώνονται τα πράγματα», τόνισε. Στη συνέντευξη ο κ. Δημητριάδης είπε μεταξύ άλλων ότι ενημέρωσε τον πρόεδρο από τις 4 Μαρτίου αμέσως μετά που συζητήθηκε στην ΕΚΤ για το ενδεχόμενο εφαρμογής bail-in στην Κύπρο. Η ενημέρωση, είπε, ήταν προφορική και παρουσία ανώτερου διευθυντή της ΚΤ. Ο διοικητής είπε ότι δεν εφικτό να κλείσει η Λαϊκή και να μην παραχωρηθεί ELA γιατί αυτό θα ήταν καταστροφικό για τον τραπεζικό τομέα. «Να κλείσει κάποιος μια τράπεζα ακούγεται εύκολο, δεν είναι όμως», είπε.«καλείται το κράτος να καλύψει τους ασφαλισμένους καταθέτες. Οι ασφαλισμένοι καταθέτες τότε της Λαϊκής ήταν περίπου 7 δισ.», ανέφερε. «Θα είχαμε άτακτη χρεοκοπία του κράτους με όλα τα αρνητικά που συνεπάγονται. Επίσης, θα κατέρρεε το τραπεζικό σύστημα. Από τη στιγμή που πέφτει μια συστημική τράπεζα, καταρρέει όλο το σύστημα, διότι αυτοί που έχουν καταθέσεις επηρεάζουν την οικονομία και η οικονομία επηρεάζει τις άλλες τράπεζες, και θα έπεφταν όπως το ντόμινο», τόνισε(δημητριάδης,2014). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2 ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 2.1 Εισαγωγή Η ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος στην Κύπρο έχει τις ρίζες της πολύ πίσω στον χρόνο, ίσως και περισσότερο από 100 χρόνια από την ίδρυση (σύσταση) της πρώτης τότε εμπορικής τράπεζας στο νησί. Η ανάπτυξη αυτή έχει χαρακτηρισθεί σχεδόν εξ ολοκλήρου από ιδιωτικές πρωτοβουλίες και με την εξαίρεση δύο σχετικά μικρών κυβερνητικά ελεγχόμενων ιδρυμάτων, τα οποία αποτελούν μόλις το 3% του συνόλου, ο τραπεζικός τομέας στην Κύπρο 16

20 ανήκει σε ιδιωτικά χέρια. Το τραπεζικό σύστημα στην Κύπρο αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό τις τελευταίες δεκαετίες ως απάντηση στο συνεχές μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον και στις ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές. Η Κύπρος σήμερα βρίσκεται σε μια πολύ πλεονεκτική θέση η οποία χαρακτηρίζεται μέσα από την ύπαρξη ενός ισχυρού, σωστά οργανωμένου και υγιούς τραπεζικού συστήματος, το οποίο εξυπηρετεί τις ανάγκες τόσο των ντόπιων όσο και των ξένων ιδιωτών που διαμένουν και εργάζονται στο νησί καθώς επίσης και της εγχώριας επιχειρηματικής κοινότητας μέσα από μια ευρεία γκάμα τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών. Ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κύπρος αντιμετωπίζει με επιτυχία την μεγάλη πρόκληση που συνεπάγεται η συμμετοχή της στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια. Η οικονομία της χώρας χαρακτηρίζεται από συνθήκες μακροοικονομικής σταθερότητας, η οποία επιβεβαιώνεται συχνά και από τις θετικές αξιολογήσεις και σχόλια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και άλλων διεθνών οργανισμών. Κατά την διάρκεια της περιόδου , ο πραγματικός ρυθμός αύξησης του Α.Ε.Π. της Κυπριακής Οικονομίας σημείωσε κατά μέσο όρο άνοδο της τάξης του 3,6% που συγκρίνεται ευνοϊκά με τον μέσο όρο της αύξησης του Α.Ε.Π. στις χώρες της Ε.Ε. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η ανάπτυξη αυτή καταγράφηκε σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης, χαμηλού πληθωρισμού, και σταθερού, ισχυρού, νομίσματος. Επίσης, το κατά κεφαλήν εισόδημα της Κύπρου κατά το 2005 έφθασε το 83% του αντίστοιχου μέσου όρου της Ε.Ε. Η μακροοικονομική σταθερότητα, σε συνδυασμό με τις διαρθρωτικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια της Στρατηγικής της Λισσαβόνας, θέτει γερές βάσεις για την περαιτέρω επιτυχή πορεία της Κύπρου στην Ε.Ε., αλλά και για τη συμμετοχή της στην Ευρωζώνη από την 1η Ιανουαρίου 2008, όπως είναι ο στόχος των Κυπριακών Αρχών. 17

21 2.2 Τραπεζικός Τομέας Στην Κύπρο :Ο Σημαντικός Ρόλος του τραπεζικού συστήματος. Το τραπεζικό σύστημα στην Κύπρο διαδραμάτισε ένα σημαντικό ρόλο στην εντυπωσιακή εξέλιξη του τομέα των υπηρεσιών που είναι ο μεγαλύτερος της Κυπριακής οικονομίας. Λόγω της συντηρητικής προληπτικής εποπτείας της Κεντρικής Τράπεζας, και του περιορισμού των τραπεζών σε παραδοσιακές τραπεζικές εργασίες, και παρά το πολύ μεγάλο μέγεθος του σε σχέση με το ΑΕΠ, το χρηματοοικονομικό σύστημα της Κύπρου δεν έχει επηρεασθεί σημαντικά από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Μέσα σε ένα πλαίσιο συντηρητικών ρυθμιστικών κανόνων, οι τράπεζες της Κύπρου παρουσιάζουν σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως υψηλά επίπεδα ρευστότητας, (βασισμένα στο παραδοσιακό τραπεζικό μοντέλο με καταθέσεις να χρηματοδοτούν το δανειστικό χαρτοφυλάκιο), μικρές ανάγκες για πόρους από την διατραπεζική αγορά και την αγορά χρεογράφων, υψηλή κεφαλαιουχική επάρκεια, έντονη παρουσία στο τομέα εξωτερικών συναλλαγών (που χαρακτηρίζεται σημαντικές πηγές πόρων και επικερδότητας) και σταθερά μερίδια της αγοράς, σε ένα γενικά ολιγοπωλιακό περιβάλλον. Παράλληλα, όμως, το κυπριακό χρηματοοικονομικό σύστημα αντιμετωπίζει προκλήσεις υπό μορφή της ποιότητας του χαρτοφυλακίου, λόγω της οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα και της επικέντρωσης δανείων σε συγκεκριμένους τομείς που παρουσιάζουν προβλήματα. Ο τράπεζες επηρεάζονται επίσης από τις μακροοικονομικές και δημοσιονομικές εξελίξεις στην Κύπρο ενώ οι προοπτικές του τομέα των ακινήτων παραμένουν αβέβαιες. Μεταξύ των στοιχείων αβεβαιότητας περιλαμβάνονται επίσης η έντονη παρουσία ξένων καταθέσεων, που είναι ευάλωτη στο όλο κλίμα εμπιστοσύνης στην κυπριακή οικονομία (και γι αυτό το λόγο μεγάλο ποσοστό απαιτεί και να διατηρείται σε ρευστά διαθέσιμα), ο υπέρμετρος δανεισμός προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και οι υποτονικές προοπτικές για σύντομη επάνοδο σε γρήγορους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Για την αντιμετώπιση των πιο πάνω προκλήσεων απαιτείται η άμεση δημοσιονομική εξυγίανση με προώθηση μέτρων διαρθρωτικού χαρακτήρα και παράλληλα η περαιτέρω ενδυνάμωση του συστήματος εποπτείας (περιλαμβανομένης και της ενοποίησης της εποπτείας των 18

22 Τραπεζών και των Συνεργατικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων) με στόχο την συγκράτηση του ιδιωτικού δανεισμού σε βιώσιμα επίπεδα και της κεφαλαιουχικής επάρκειας για αντιμετώπιση ενδεχομένων αρνητικών εξελίξεων. Η παρουσίαση θα αναλύσει τους πιο πάνω παράγοντες σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια καταλήγοντας σε συγκεκριμένα συμπεράσματα. 2.3 Το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου Το τραπεζικό σύστημα αποτελείται από τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα, τις Διεθνείς Τραπεζικές Μονάδες (IBUs) και την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, που είναι η Εποπτική αρχή για τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα και τις Διεθνείς Τραπεζικές Μονάδες (IBUs). Περιλαμβάνει επίσης τα Συνεργατικά, 3 Πιστωτικά Ιδρύματα (ΣΠΙ) που εποπτεύονται από την Υπηρεσία Εποπτείας και Ανάπτυξης Συνεργατικών Εταιρειών. Με βάση τις εξουσίες που της παρέχει η Νομοθεσία, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου χορηγεί άδεια για τη διεξαγωγή τραπεζικών εργασιών και εποπτεύει τις Τράπεζες. Στην άσκηση του εποπτικού της ρόλου, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου καθοδηγείται από τις συστάσεις της Επιτροπής της Βασιλείας και το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και παρακολουθεί στενά τις νέες εξελίξεις, έχοντας τις ρυθμιστικές της λειτουργίες υπό συνεχή ανασκόπηση. Τον Ιούλιο του 2003 ψηφίστηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων ο περί Τραπεζικών Εργασιών (Τροποποιητικός) Νόμος του 2003, για σκοπούς πλήρους συμμόρφωσης και εναρμόνισης του ρυθμιστικού και εποπτικού πλαισίου για την παροχή τραπεζικών εργασιών με το κοινοτικό κεκτημένο. Σήμερα λειτουργούν στην Κύπρο 18 Τράπεζες οι οποίες έχουν συσταθεί στην Κύπρο εκ των οποίων οι 4 είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου (Τράπεζα Κύπρου Δημόσια Εταιρεία Λτδ, Marfin Popular Bank Public Co Ltd, Ελληνική Τράπεζα Δημόσια Εταιρεία Λτδ, Universal Bank Public Ltd), οι επόμενες 8 είναι θυγατρικές ξένων τραπεζών (Alpha Bank Cyprus Ltd, BNP 19

23 Paribas Cyprus Ltd, DePfa Investment Bank Ltd, Emporiki Bank Cyprus Ltd, Kommunalkredit International Bank Ltd, ETE (Κύπρου) Λτδ, Russian Commercial Bank (Cyprus) Ltd, Societe Generale Cyprus Ltd), οι ακόλουθες 2 είναι εταιρείες που κατέχουν άδεια άσκησης περιορισμένης φύσεως τραπεζικές εργασίες (Euroinvestment & Finance Public Ltd, Παγκυπριακή Χρηματοδοτήσεις Δημόσια Εταιρεία Λτδ) και τέλος έχουμε τις Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα μαζί με τα τρία Εξειδικευμένα Πιστωτικά Ιδρύματα (Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως, Οργανισμός Χρηματοδοτήσεως Στέγης και Κτηματική Τράπεζα Κύπρου). Ακολούθως έχουμε 22 υποκαταστήματα ξένων Τραπεζών, ή αλλιώς Διεθνείς Τραπεζικές Μονάδες (IBUs), εκ των οποίων τα 5 είναι υποκαταστήματα Τραπεζών από χώρες-μέλη της Ε.Ε. (Barclays Bank PLC, Banque SBA SA, First Investment Bank Ltd, Joint Stock Company Trasta Komercbanka, ETE A.E.) και τα υπόλοιπα 17 από χώρες εκτός της Ε.Ε. (BankMed s.a.l., Arab Bank plc, Arab Jordan Investment Bank SA, BANQUE BEMO SAL, Bank of Beirut SAL, BBAC SAL, BLOM Bank SAL, Byblos Bank SAL, Credit Libanais SAL, FBME Bank Ltd, Industria Commercial AvtoVAZbank, Joint-Stock Commercial Bank Promsvyazbank, Jordan Kuwait Bank PLC, Jordan National Bank PLC, Lebanon and Gulf Bank SAL, Lloyds TSB Offshore Ltd, Privatbank Commercial Bank).Τέλος, ακολουθούν 2 Γραφεία Αντιπροσωπείας (UBS AG, HSBC Bank PLC). Τα υπό την εποπτεία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου τραπεζικά ιδρύματα είναι εύρωστα και διατηρούν ικανοποιητικό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας, που υπερβαίνει το 8% που απαιτεί η Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα τελευταία χρόνια, οι Τράπεζες έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητες τους και πέρα από τις παραδοσιακές τραπεζικές υπηρεσίες σε τομείς όπως ασφαλιστικές εργασίες, εργασίες χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing), χρηματοδότησης με ενοικιαγορά (finance) και πρακτόρευσης επιχειρηματικών απαιτήσεων (factoring), καθώς και σε υπηρεσίες 4επιχειρηματικού κεφαλαίου, διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων, επενδυτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες, και υπηρεσίες θεματοφυλακής και διαχείρισης κινητών αξιών. Έχουν επίσης επεκτείνει τις δραστηριότητες τους 20

24 εκτός των ορίων της Κύπρου, κυρίως σε χώρες όπου υπάρχει έντονη ελληνική παρουσία. Οι Διεθνείς Τραπεζικές Μονάδες (IBUs), που έχουν εξασφαλίσει άδεια από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου για διεξαγωγή των εργασιών τους από την Κύπρο, είχαν ως προϋπόθεση να περιορίζουν τις δραστηριότητες τους κυρίως με μη κατοίκους Κύπρου και σε ξένα νομίσματα. Από την 1η Ιανουαρίου 2001 στα πιο πάνω ιδρύματα έχει επιτραπεί η παραχώρηση μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου δανεισμού σε ξένο νόμισμα σε κατοίκους Κύπρου (Αργυρίδου-Δημητρίου και Κανάρη, 2012). 2.4 Ξένες Επενδύσεις Τον Ιούλιο του 2002, η Κύπρος θέσπισε νέα νομοθεσία για τη φορολογία των εισοδημάτων, ώστε να εναρμονιστεί με τον Κώδικα Συμπεριφοράς για Φορολογία των Επιχειρήσεων της Ε.Ε. και να ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις της προς τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) στα πλαίσια των προσπαθειών μείωσης του επιζήμιου φορολογικού ανταγωνισμού. Σύμφωνα με τις πρόνοιες της νέας νομοθεσίας, που τέθηκε σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2003, εισάγεται ενιαίος φορολογικός συντελεστής (10%) επί των επιχειρηματικών κερδών όλων των νομικών προσώπων που έχουν συσταθεί στην Κύπρο. Με την νέα νομοθεσία προ νοείται επίσης συμπληρωματικός εταιρικός φόρος με συντελεστή 5% επί των φορολογητέων εισοδημάτων των ετών 2003 και 2004, που υπερβαίνουν το 1 εκατομμύριο. Η εισαγωγή της νέας νομοθεσίας δημιούργησε ακόμη πιο ευνοϊκές συνθήκες για επενδύσεις ξένων στην Κύπρο. Ειδικότερα, επωφελούνται σημαντικά οι Εταιρείες Διεθνών Επιχειρήσεων (ΕΔΕ), που ενώ πριν από τη φορολογική μεταρρύθμιση δεν είχαν τη δυνατότητα να διεξάγουν επιχειρηματικές δραστηριότητες στην κυπριακή αγορά, τώρα μπορούν, αν το επιθυμούν, να εξασφαλίσουν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις τροποποίηση της άδειας για τη σύσταση και τη λειτουργία τους, ώστε να δραστηριοποιούνται ταυτόχρονα στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Σε τέτοια περίπτωση, θα προσκομίσουν σημαντικά οφέλη από τη διεύρυνση του κύκλου εργασιών τους, επειδή ο ενιαίος φορολογικός συντελεστής που 21

25 επιβάλλεται εξακολουθεί να βρίσκεται σε πολύ χαμηλό επίπεδο σε σχέση με άλλες χώρες. Παρόλο που δεν υπάρχει πλέον διάκριση μεταξύ ΕΔΕ και εγχώριων εταιρειών για σκοπούς φορολογίας, οι ΕΔΕ που συστάθηκαν στην Κύπρο πριν από την 1η Ιανουαρίου 2002 και αντλούσαν εισόδημα αποκλειστικά από πηγές εκτός Κύπρου, έχουν τη δυνατότητα να διατηρήσουν το υφιστάμενο φορολογικό καθεστώς (δηλ. να φορολογούνται με συντελεστή 4,25%) μέχρι το τέλος του έτους Όσον αφορά άμεσες επενδύσεις στην Κύπρο από κατοίκους χωρών μελών της Ε.Ε. δεν υπάρχουν περιορισμοί. Για τη διενέργεια άμεσων επενδύσεων στην Κύπρο από κατοίκους τρίτων χωρών πρέπει να ικανοποιούνται ορισμένα κριτήρια που καθορίζονται με βάση τον τομέα της οικονομίας στον οποίο θα γίνει η επένδυση και αφορούν το ελάχιστο ποσό που θα επενδυθεί και το ποσοστό συμμετοχής των ξένων στην επιχείρηση. Οι διαδικασίες για την εξασφάλιση, από τις αρμόδιες αρχές, των εγκρίσεων που απαιτούνται για τη διενέργεια άμεσων επενδύσεων στην Κύπρο, είναι 5 απλές, χωρίς πολύπλοκα γραφειοκρατικά προβλήματα. Επίσης, είναι αρκετά απλοποιημένες οι διαδικασίες για την εξαγωγή κερδών και μερισμάτων, καθώς επίσης κεφαλαίων που θα εισπράξουν οι ξένοι επενδυτές από την εκποίηση των επενδύσεων τους. Όσον αφορά επενδύσεις χαρτοφυλακίου στην Κύπρο από κατοίκους χωρών μελών της Ε.Ε. δεν υπάρχουν ούτε εδώ περιορισμοί. Για τις επενδύσεις σε εταιρείες που είναι εισηγμένες στο Χ.Α.Κ., υπάρχει περιορισμός στο ποσοστό συμμετοχής των κατοίκων τρίτων χωρών, το οποίο δεν πρέπει να υπερβαίνει το 49% του μετοχικού τους κεφαλαίου (Stefanou, 2011). 2.5 Διακίνηση Κεφαλαίων Η Κύπρος κατάργησε τους συναλλαγματικούς περιορισμούς στη διακίνηση κεφαλαίων με βάση τις δεσμεύσεις που ανέλαβε έναντι της Ε.Ε. Η διακίνηση 22

26 κεφαλαίων διέπεται από τον περί Διακίνησης Κεφαλαίων Νόμο του 2003 που σκοπό έχει την εναρμόνιση της Κυπριακής Νομοθεσίας με το κοινοτικό κεκτημένο και, συγκεκριμένα, με τα Άρθρα 43 (Ελευθερία Εγκατάστασης), 49 (Ελεύθερη Παροχή Υπηρεσιών), 56 έως 60 (Ελεύθερη Διακίνηση κεφαλαίων) και 119 και 120 (Μέτρα Διασφάλισης) της Συνθήκης για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Κατά το παρόν στάδιο ισχύουν τα ακόλουθα: Οι πληρωμές για τρέχουσες διεθνείς συναλλαγές διενεργούνται χωρίς κανένα περιορισμό. Αποδεσμεύεται η διακίνηση κεφαλαίων και πληρωμών σύμφωνα με το στόχο της εγκαθίδρυσης μιας ενιαίας αγοράς εντός της Ε.Ε., μεταξύ κατοίκων της Δημοκρατίας και κατοίκων των κρατών μελών της Ε.Ε., καθώς και μεταξύ κατοίκων της Δημοκρατίας και κατοίκων τρίτων χωρών, με εξαίρεση την απόκτηση ακίνητης ιδιοκτησίας καθώς και τη διενέργεια άμεσων επενδύσεων από υπηκόους τρίτων χωρών. Από την 1η Ιανουαρίου 2001, που τέθηκε σε ισχύ ο περί Ελευθεροποίησης του Επιτοκίου και Συναφών Θεμάτων Νόμος, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου κατάργησε τους συναλλαγματικούς περιορισμούς στο μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο δανεισμό σε ξένα νομίσματα. Οι άμεσες επενδύσεις κατοίκων Κύπρου στο εξωτερικό είναι ελεύθερες. Από τον Ιούλιο 2001, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου εφαρμόζει πρόγραμμα σταδιακής χαλάρωσης των περιορισμών στις επενδύσεις χαρτοφυλακίου κατοίκων Κύπρου στο εξωτερικό και στις καταθέσεις σε ξένες τράπεζες. Όλοι οι συναλλαγματικοί περιορισμοί καταργήθηκαν με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπου ο νέος Νόμος κατάργησε τον περί Ελέγχου Συναλλάγματος Νόμος. Παρέχεται η δυνατότητα στην Κεντρική Τράπεζα να λαμβάνει μέτρα διασφάλισης σε περίπτωση δυσχερειών η ξαφνικής κρίσης στο ισοζύγιο πληρωμών, από την ημερομηνία προσχώρησης της Δημοκρατίας στην Ε.Ε. μέχρι και την ημερομηνία προσχώρησης της Δημοκρατίας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Ρυθμίζεται το γενικό πλαίσιο για τη διενέργεια πράξεων σε ξένο συνάλλαγμα και χρυσό. Καθορίζονται οι διαδικασίες για τη δήλωση από πρόσωπο που εισέρχεται στη Δημοκρατία ή εξέρχεται από αυτήν, οποιουδήποτε μεταφερόμενου ποσού σε 23

27 τραπεζογραμμάτια ή αξία χρυσού εφόσον υπερβαίνει τις ΛΚ7,300 ή τα 12,500 ή οποιοδήποτε άλλο ποσό ήθελε καθορίσει η Κεντρική Τράπεζα με έκδοση οδηγιών, για σκοπούς διασφάλισης του ισοζυγίου πληρωμών. Αναφορικά με την εποπτεία των Τραπεζών, πρωταρχικός σκοπός της Κεντρικής Τράπεζας είναι η διασφάλιση της σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος, η ελαχιστοποίηση του συστηματικού κινδύνου και η προστασία των καταθετών. Οι κανόνες, η πολιτική και η πρακτική της Κεντρικής Τράπεζας έχουν ευθυγραμμιστεί με τις οδηγίες της Ε.Ε. και τις συστάσεις της Επιτροπής της Βασιλείας για την εποπτεία των Τραπεζών. Ο περί Τραπεζικών Εργασιών Νόμος του 1997 όπως έχει τροποποιηθεί, ο οποίος καθορίζει το νομικό πλαίσιο για τη διεξαγωγή τραπεζικών εργασιών στην Κύπρο, αντικατοπτρίζει τις αρχές και τις διατάξεις των σχετικών οδηγιών της Ε.Ε. Περαιτέρω, σύμφωνα με τους περί Συγκάλυψης, Έρευνας και Δήμευσης Εσόδων από Ορισμένες Εγκληματικές Πράξεις Νόμους του 1996 έως 2004, η Κεντρική Τράπεζα είναι η εποπτική αρχή για τις Τράπεζες σε σχέση με την καταπολέμηση του ξεπλύματος παράνομου χρήματος. Υπό την ιδιότητα της αυτή, η Κεντρική Τράπεζα έχει εκδώσει σειρά οδηγιών προς τις Τράπεζες, αναφορικά με την εφαρμογή αυστηρών διαδικασιών προσδιορισμού της ταυτότητας πελατών, την τήρηση αρχείου, την αναγνώριση και αναφορά ύποπτων συναλλαγών, το διορισμό και τα καθήκοντα των λειτουργών συμμόρφωσης, και την επιμόρφωση και εκπαίδευση των τραπεζικών υπαλλήλων. Το συνεχές μεταβαλλόμενο σκηνικό και η ένταση του ανταγωνισμού τα οποία χαρακτηρίζουν το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον σήμερα, με αποτέλεσμα να παρατηρείται μια συνεχής έξαρση στον τομέα των συγχωνεύσεων και εξαγορών, αναγκάζουν τα τραπεζικά ιδρύματα ανά το παγκόσμιο να προβαίνουν σε συχνές αναδιαρθρώσεις της εταιρικής τους δομής και οργάνωσης και σε επανεξέταση του στρατηγικού σχεδιασμού τους προκειμένου να αξιοποιήσουν την παρουσία οικονομιών κλίμακας και να μειώσουν το λειτουργικό τους κόστος. Στόχος είναι η δημιουργία μεγάλων χρηματοοικονομικών κολοσσών με διεθνή παρουσία, κεφαλαιακή ευρωστία και διευρυμένα δίκτυα. 24

28 Ένα πρόσφατο παράδειγμα ήταν η δημιουργία της Marfin Popular Bank, η οποία είναι το αποτέλεσμα μιας τριπλής συγχώνευσης μεταξύ της Λαϊκής Τράπεζας, της Εγνατίας Τράπεζας και της Marfin Bank. Η δημιουργία του νέου αυτού τραπεζικού σχήματος είναι ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του 2006 δημιουργώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση στα τραπεζικά δρώμενα της Κύπρου και παράλληλα δίνοντας το έναυσμα για την απαρχή ενός νέου κύκλου «κοσμογονικών» αλλαγών στο άλλοτε προστατευόμενο και ελεγχόμενο τραπεζικό περιβάλλον του νησιού. Η πρόκληση για τη νέο σχήμα είναι τώρα να εξελιχθεί σε μια υπολογίσιμη δύναμη στην αγορά, ένα μεγάλο χρηματοοικονομικό οργανισμό διεθνούς εμβέλειας, κάτι το οποίο δεν φαντάζει δύσκολο αξιοποιώντας τις δυνατότητες που παρέχει η συμμετοχή του Dubai Investment Group στην Marfin Popular Bank. Η ταυτόχρονη κάθοδος ελληνικών τραπεζών στο νησί σηματοδοτεί μια νέα σελίδα στην ιστορία του κυπριακού τραπεζικού συστήματος όπου ξεφεύγουμε από την παραδοσιακή σκέψη του παρελθόντος και προσπαθούν να ανταποκριθούμε στις νέες προκλήσεις και συνάμα να διατηρήσουμε την ταυτότητα μας. Το σκηνικό αλλάζει, οι παίκτες στην σκακιέρα κινούνται πλέον με γοργούς ρυθμούς και είναι ικανοί για γερά χτυπήματα ώστε να διασφαλίσουν την επιβίωση τους στο χώρο και να αποκτήσουν σημαντικό έλεγχο στην αγορά. Αναμένεται ότι η Κύπρος θα συνεχίσει να εφαρμόζει το παρόν πλαίσιο συναλλαγματικής πολιτικής, το οποίο με τη βοήθεια μιας πειθαρχημένης δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, θα συνεισφέρει θετικά στην όλη προσπάθεια για ένταξη στην ευρωζώνη όσο το δυνατό πιο σύντομα. Η ημερομηνία που η Κύπρος στοχεύει στην υιοθέτηση του ευρώ καθορίστηκε ως η 1η Ιανουαρίου Παράλληλα, ενόψει της υιοθέτησης του ευρώ η κυβέρνηση έχει ξεκινήσει εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού έτσι ώστε η μετάβαση από τις κυπριακές λίρες στο ευρώ γίνει όσο το δυνατόν πιο ομαλά. (Ένωση τραπεζικών υπαλλήλων Κύπρου, 2008) 25

29 2.6 Η Κύπρος ως Κέντρο Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών Ένας από τους Στρατηγικούς Στόχους της Οικονομικής Πολιτικής είναι η Σταδιακή Μετατροπή της Κύπρου σε Περιφερειακό Κέντρο Προσφοράς Υπηρεσιών εκτός του Τουρισμού, περιλαμβανομένων και των Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών. Η όλη προσπάθεια ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 με την Εισαγωγή Ειδικού Φορολογικού Καθεστώτος για τις Εταιρείες που ανήκαν Αποκλειστικά σε Ξένους και ασχολούνταν με Εργασίες στο Εξωτερικό. Σήμερα, μετά την Ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει καταργηθεί ο Θεσμός της Υπεράκτιας Εταιρείας και η Ειδική Φορολογική Μεταχείριση. Η Κύπρος, όμως, συνεχίζει να παρουσιάζει πολλά Σημαντικά Πλεονεκτήματα για τις Εταιρείες με Διεθνή Επιχειρηματική Δραστηριότητα. Η Κύπρος ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει Εναρμονίσει το όλο Νομικό και Φορολογικό της Σύστημα με τις Προδιαγραφές της Ενιαίας Αγοράς και έχει όλες τις Δυνατότητες να αποτελέσει Γέφυρα Οικονομικής Συνεργασίας στην Περιφέρεια της Ανατολικής Μεσογείου, αξιοποιώντας τη Στρατηγική Γεωγραφική της Θέση. Κύρια Ανταγωνιστικά Πλεονεκτήματα είναι το Φορολογικό Σύστημα, το Υψηλό Επίπεδο Επαγγελματικών Υπηρεσιών και η Σύγχρονη Υποδομή. Όσον αφορά το Φορολογικό Σύστημα, ο Εταιρικός Φόρος Ύψους 10% είναι από τους Χαμηλότερους μεταξύ των Κρατών-Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τούτο σε συνδυασμό με τον Μεγάλο Αριθμό Συμφωνιών για την Αποφυγή Διπλής Φορολογίας, που Υπερβαίνουν τις 40, συμβάλλει στη Μείωση της Φορολογικής Επιβάρυνσης. Οι Εγχώριες Τράπεζες έχουν αναγάγει την Προσφορά Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών προς τις Διεθνείς Επιχειρηματικές Μονάδες και προς Μη Κατοίκους, σε ένα από τους Κύριους Στρατηγικούς Στόχους Ανάπτυξης των Εργασιών τους και της Διαφοροποίησης των Πηγών Κερδοφορίας τους. Προς τις Διεθνείς Επιχειρηματικές Μονάδες προσφέρεται όλο το Φάσμα Τραπεζικών Προϊόντων και Υπηρεσιών. Η Δημιουργία Εξειδικευμένων Τμημάτων από τις Τραπεζικές Μονάδες και η Χρήση Σύγχρονης Τεχνολογικής Υποδομής, έχουν συμβάλει αισθητά στην Προσφορά Υψηλού Επιπέδου Υπηρεσιών και Εξυπηρέτησης. Ένας Τομέας ο οποίος παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια Ταχύρυθμη Ανάπτυξη είναι η Προσέλκυση 26

30 Καταθέσεων σε Ξένο Συνάλλαγμα από Εύπορα Άτομα που είναι μη κάτοικοι Κύπρου, κυρίως λόγω της Αποδοτικής Διαχείρισης των Καταθέσεων και της Ποιότητας των Υπηρεσιών που προσφέρονται από τις Εγχώριες Τράπεζες. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 2005 οι Καταθέσεις από μη κατοίκους στις Εμπορικές Τράπεζες Αυξήθηκαν κατά 44% και αποτελούσαν ποσοστό 41% του Συνόλου των Καταθέσεων, ενώ οι Χορηγήσεις Δανείων σε μη κατοίκους Αυξήθηκαν κατά 22% και αποτελούσαν Ποσοστό 6% του Συνόλου των Χορηγήσεων. Σημειώνεται ότι Μεγάλες Ευκαιρίες περαιτέρω Ανάπτυξης Προσφέρουν το Private Banking και ο Τομέας της Διαχείρισης Κεφαλαίων (Αsset Μanagement). Εκτιμούμε ότι η Κύπρος έχει τις Δυνατότητες να αναδειχθεί σε Πόλο Προσέλκυσης Διεθνών Κεφαλαίων και να Ανταγωνιστεί άλλα Χρηματοοικονομικά Κέντρα, όπως το Λουξεμβούργο και η Ιρλανδία, προσελκύοντας ένα μέρος της Αγοράς των Επενδυτικών Κεφαλαίων. Προς αυτήν την Κατεύθυνση μπορούν να συμβάλουν ορισμένες Ενέργειες Στρατηγικής, όπως είναι: Η Διαμόρφωση ενός Ελκυστικού Φορολογικού Συστήματος για τα Αμοιβαία Κεφάλαια Η Αναβάθμιση του Θεσμού του Θεματοφύλακα και του Καταπιστευματοδόχου (trustees) Η Δημιουργία μιας Ενιαίας Εποπτικής Αρχής για τους Χρηματοοικονομικούς Οργανισμούς, και Η περαιτέρω Αναβάθμιση των Δεξιοτήτων και του Επαγγελματικού επιπέδου στη Διαχείριση Κεφαλαίων. (Λαζαρίδης Κ. Ν., 2006) Διεθνοποίηση Εργασιών Ένας από τους Βασικούς Στρατηγικούς Στόχους των Τριών Μεγαλύτερων Κυπριακών Τραπεζών είναι η Διεθνής Επέκταση των Εργασιών τους λόγω του Μικρού Μεγέθους της Εγχώριας Αγοράς, αλλά και για Σκοπούς Διαφοροποίησης των Πηγών Κερδοφορίας. Η Διαδικασία αυτή άρχισε από τη δεκαετία του 70 και επιταχύνθηκε τη δεκαετία του 90 με Επίκεντρο τις Χώρες όπου υπάρχει Απόδημος Ελληνισμός. Ιδιαίτερη 27

31 όμως Έμφαση δόθηκε στην ίδια την Ελλαδική Αγορά λόγω των Προοπτικών Ανάπτυξής της. Σε γενικές γραμμές η Στρατηγική αυτή έχει αποδώσει Καρπούς, αφού ένα Αυξανόμενο Ποσοστό των Εργασιών και της Κερδοφορίας των κυριότερων Τραπεζικών Ομίλων της Κύπρου προέρχεται από Εργασίες στο Εξωτερικό. Σημαντικό σταθμό στην πορεία του Ομίλου Λαϊκής, αλλά και του Ευρύτερου Τραπεζικού Κλάδου στην Κύπρο, αποτελεί η Απόκτηση από τον Όμιλο Marfin Financial Services Μεριδίου Συμμετοχής Ύψους 9,98% το οποίο Προγραμματίζει να Αυξήσει στο 20% με Αίτηση που Υπέβαλε ήδη στην Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου. Είναι Φανερό ότι με την Κίνηση αυτή ο Όμιλος Λαϊκής καθίσταται Μέρος ενός Ευρύτερου Σχήματος με Περιφερειακή Εμβέλεια. Η Αυξημένη Ρευστότητα που είναι Διαθέσιμη επιτρέπει στους Εταίρους να Προχωρήσουν στην Υλοποίηση Φιλόδοξων Αναπτυξιακών Προγραμμάτων, Αξιοποιώντας την Συμπληρωματικότητα και τις Συνέργειες που υπάρχουν μεταξύ τους. Οι Φιλόδοξοι αυτοί Αναπτυξιακοί Στόχοι Επικεντρώνονται στην Ελλαδική Αγορά, στις Αναπτυσσόμενες Χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και στο Private Banking. Όσον αφορά την Ελλάδα, Στόχος των Εταίρων είναι η Δημιουργία μιας Μεγάλης Τράπεζας μέσω Συγχωνεύσεων, η οποία θα διαθέτει ένα Ισχυρό Δίκτυο Καταστημάτων και θα Εστιάζει τη Δραστηριότητά της στη Λιανική Τραπεζική. Σχετικά με τις Αναπτυσσόμενες Χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, Στόχος είναι η Αξιοποίηση των Μεγάλων Προοπτικών που υπάρχουν. Στον τομέα αυτόν ιδιαίτερα Αυξημένο Ρόλο θα αναλάβει ο Όμιλος Λαϊκής, λόγω της Τεχνογνωσίας και του Ανθρώπινου Δυναμικού που διαθέτει. Χωρίς Αμφιβολία, η Συμμετοχή της Marfin στον Όμιλο Λαϊκής δημιουργεί ένα εντελώς νέο Πλαίσιο Συνεργασίας με Πολύ Μεγάλες Προοπτικές από το οποίο αναμένουμε να προκύψουν Σημαντικά Οφέλη για τους Μετόχους και το Προσωπικό. 28

32 2.7 Πώληση των δραστηριοτήτων των Κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα. Η πώληση των Ελληνικών υποκαταστημάτων των Κυπριακών τραπεζών τέθηκε από τους διεθνείς δανειστές της Κύπρου ως προϋπόθεση για την έγκριση του πακέτου βοήθειας προς την Κύπρο. Εντός του πλαισίου αυτού, μεταξύ της 11ης και της 13ης Μαρτίου 2013, έγιναν επαφές της Κεντρικής Τράπεζας και του Υπουργείου Οικονομικών µε την Τράπεζα της Ελλάδος και το Ελληνικό Ταµείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στην παρουσία εκπροσώπων της Τρόικας της Κύπρου και της Ελλάδας. Από τις επαφές αυτές πρόεκυψε χάσµα μεταξύ των δύο µερών και τότε το θέµα ανέλαβε η Γενική ιεύθυνση Ανταγωνισµού της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθορίζοντας το πλαίσιο όρων πώλησης το οποίο περιλάμβανε το τίµηµα πώλησης και την αξία αποτίμησης των δανείων. Τα δάνεια αποτιµήθηκαν λαµβάνοντας υπόψη τις αναμενόμενες ζηµιές που υπολόγισε η PIMCO κάτω από το ακραίο σενάριο. Η αποτίµηση των δανείων κάτω από το ακραίο σενάριο είχε χρησιμοποιηθεί και σε άλλες πρόσφατες εξαγορές τραπεζών στην Ελλάδα. Με τους όρους πώλησης συμφώνησε και η Κεντρική Τράπεζα αφού, υπό τις περιστάσεις, ήταν το καλύτερο που μπορούσε να επιτευχθεί. Το τίµηµα και οι όροι πώλησης επικυρώθηκαν σε πολιτικό επίπεδο μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας στα πλαίσια των δύο Eurogroup του Μαρτίου, ως µέρος της τελικής συµφωνίας. Μετά από πολιτική παρέµβαση, επιτεύχθηκε βελτίωση στο τίµηµα πώλησης σε σχέση µε το τι συμφωνήθηκε στο πρώτο Eurogroup. Επίσης, διευκρινίζεται ότι οι πραγματοποιηθείσες ζηµιές που αφορούν το δανειακό χαρτοφυλάκιο που πωλήθηκε δεν επηρεάζουν το κεφαλαιακό έλλειµµα των τραπεζών αφού αυτές περιλαμβάνονταν στους υπολογισμούς της PIMCO. ηλαδή, οι τράπεζες θα έπρεπε ούτως ή άλλως να εξεύρουν τα αντίστοιχα κεφάλαια για να καλύψουν τις ζηµιές αυτές. Η επιλογή της Πειραιώς ως ο αγοραστής έγινε από το Ελληνικό Ταµείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας το οποίο κατέβαλε στον αγοραστή τα απαιτούμενα κεφάλαια που προέκυψαν από την εξαγορά αυτή. Η Κύπρος δεν είχε καµία ανάµιξη στην επιλογή του αγοραστή. Για την Κυπριακή πλευρά δεν 29

33 υπήρχε καµία διαφορά µεταξύ των διαφόρων υποψήφιων αγοραστών αφού οι όροι πώλησης ήταν συμφωνημένοι και δεν διαφοροποιούνταν ανάλογα µε τον αγοραστή. Μεταξύ της 23ης και 26ης Μαρτίου, 2013 έγιναν διαπραγματεύσεις από την Κεντρική Τράπεζα µε εκπροσώπους της Τράπεζας Πειραιώς οι οποίες αφορούσαν την συνοµολόγηση του νοµικού εγγράφου για τη συµφωνία πώλησης των ελληνικών υποκαταστημάτων των Κυπριακών τραπεζών και όχι το τίµηµα και τους όρους της πώλησης οι οποίοι ήταν δεδομένοι και για τον αγοραστή και για τον πωλητή. Τα δύο συμβόλαια για την Τράπεζα Κύπρου και την Λαϊκή Τράπεζα υπογράφηκαν από τον ιοικητή της Κεντρικής Τράπεζας υπό την ιδιότητά του ως επικεφαλής της Αρχής Εξυγίανσης. Εκ µέρους της Ελληνικής Τράπεζας, υπόγραψαν εξουσιοδοτηµένοι αξιωµατούχοι µετά από απόφαση του ιοικητικού της Συµβουλίου. Η Κεντρική Tράπεζα συµφώνησε µε την πώληση αυτή αφού, κάτω από τις συνθήκες τις οποίες αυτή επιβλήθηκε, δεν υπήρχε άλλη εναλλακτική λύση. Εκτός του ότι το θέµα της πώλησης των Ελληνικών υποκαταστηµάτων είχε τεθεί ως προϋπόθεση για την έγκριση του πακέτου στήριξης, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε στις 21 Μαρτίου, 2013 την απόφασή της για παγιοποίηση, µέχρι τις 25 Μαρτίου, 2013, του ELA στο επίπεδο που ήταν τότε και ότι η συνέχιση παροχής ELA θα εξεταζόταν µόνον αν υπήρχε πρόγραµµα στήριξης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο το οποίο θα παρείχε διαβεβαιώσεις για τη φερεγγυότητα των τραπεζών. Αυτό σήµαινε ότι οι τράπεζες που στηρίζονταν στο ELA δεν θα µπορούσαν να πάρουν επιπρόσθετη ρευστότητα και σε περίπτωση απόσυρσης καταθέσεων τις οποίες δεν θα µπορούσαν να πληρώσουν, θα κατέρρεαν και θα ενεργοποιείτο το Ταµείο Προστασίας Καταθέσεων για να πληρώσει τους ασφαλισµένους καταθέτες µε ολέθριες συνέπειες σε όλο το τραπεζικό σύστηµα και στην ίδια τη Κυβέρνηση. Επιπρόσθετα, από τη στιγµή που προχωρούσαµε µε συνεισφορά των ανασφάλιστων καταθετών στην ανακεφαλαιοποίηση των δύο τραπεζών, τα υποκαταστήµατα στην Ελλάδα δεν θα µπορούσαν να ξανανοίξουν. Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου δεν θα είχε τη δυνατότητα να επιβάλει σε αυτά 30

34 περιορισµούς στη διακίνηση κεφαλαίων, θα υπήρχαν µαζικές αποσύρσεις καταθέσεων µε αποτέλεσµα την κατάρρευση των τραπεζών και την ενεργοποίηση του Ταµείου Προστασίας Καταθέσεων της Κύπρου. Σημειώνεται ότι οι ασφαλισμένες καταθέσεις στα Ελληνικά υποκαταστήµατα των Κυπριακών τραπεζών υπολογίζονται σε περίπου 9 δις. Με την πώληση των Ελληνικών υποκαταστηµάτων των Κυπριακών Τραπεζών τερματίστηκε η αρνητική αλληλεπίδραση που υπήρχε µεταξύ των οικονομιών των δύο χωρών και επιτεύχθηκε η άµεση σµίκρυνση του κυπριακού τραπεζικού συστήματος κατά περίπου 130% του ΑΕΠ της Κύπρου. Ως αποτέλεσμα της πιο πάνω πολιτικής εντολής του Eurogroup, με την οποία συμφώνησε η Κυπριακή Κυβέρνηση, στις 26 Μαρτίου 2013 επήλθε σχετική συμφωνία. Στη συνέχεια, αφού η ΚΤΚ ενεργώντας ως Αρχή Εξυγίανσης έλαβε υπόψη της τη γνώμη του Υπουργού Οικονομικών, εξέδωσε διάταγμα την ίδια ημέρα με το οποίο οι εργασίες των υποκαταστημάτων της Λαϊκής Τράπεζας και της Τράπεζας Κύπρου στην Ελλάδα πωλήθηκαν στην Τράπεζα Πειραιώς Ελλάδος. Σημειώνεται ότι στη σύμβαση συμμετείχε και η Ελληνική Τράπεζα και, ως εκ τούτου, οι εργασίες των υποκαταστημάτων της εν λόγω τράπεζας στην Ελλάδα επίσης πωλήθηκαν στην Τράπεζα Πειραιώς. Η συνολική αξία των περιουσιακών στοιχείων που μεταβιβάστηκαν ανέρχονται σε 16,2 δις και οι συνολικές υποχρεώσεις σε 15 δις. Το συνολικό τίμημα της πώλησης που εισπράχθηκε και το οποίο υπολογίστηκε με βάση τη μεθοδολογία που συμφωνήθηκε στο Eurogroup της 25ηςΜαρτίου, 2013, ανέρχεται σε 0,5 δις. Ζημιές της τάξης των 8,7 δισ. ευρώ καταγράφηκαν από την πώληση των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη επιτροπή Οικονομικών της Βουλής ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, Πανίκος Δημητριάδης. Όπως ανέφερε, «τα δάνεια των τραπεζών στην Ελλάδα ύψους 23,9 δισ. ευρώ, πωλήθηκαν για 16,2 δισεκατομμύρια. Προέκυψε δηλαδή ζημιά 7,7 δισεκατομμυρίων ευρώ». 31

35 Παράλληλα, είπε, ότι ενώ το ποσό του απαιτούμενου κεφαλαίου «υπολογίστηκε στο ενάμισι δισεκατομμύριο ευρώ, η Τράπεζα Πειραιώς κατέβαλε μόνο μισό δισεκατομμύριο ευρώ».(δημητριάδης, 2014) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3 ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 3.1 Σύστημα Παροχής Υπηρεσιών-Ανεξέλεγκτη Δανειοδότηση Το σύστημα παροχής υπηρεσιών και ο συνδεδεμένος με αυτό τραπεζικός τομέας είναι ένα ζήτημα σημαντικό για την Κύπρο, αφού επί χρόνια απέφερε σημαντικά οφέλη για την οικονομία της. Ζήτημα σημαντικό όμως και για την Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικότερα για τη Γερμανία, που αφενός δεν είδε ποτέ με καλό μάτι τέτοιου τύπου συστήματα, αφετέρου ήθελε πάντα να τα θέσει υπό έλεγχο για να εγκαθιδρύσει με τον τρόπο αυτό μια απόλυτα ελεγχόμενη Τραπεζική Ένωση. Ο τραπεζικός τομέας αφέθηκε ανεξέλεγκτα να μεγαλώσει υπέρμετρα φτάνοντας σε μεγέθη ίσα με οκτώ φορές το μέγεθος της οικονομίας, δηλαδή του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Στην Κύπρο και οι δύο παράγοντες βρίσκονται σε αποσύνθεση (τράπεζες και δημόσιος τομέας). Από την μια οι τράπεζες που για πολλά χρόνια αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας, εξαπλώθηκαν, σημείωσαν κέρδη, συνέβαλαν στην ευμάρεια, αλλά έγιναν ανεξέλεγκτα μεγάλες. Από την άλλη και ο δημόσιος τομέας της Κύπρου νοσεί. Στα χρόνια των παχέων αγελάδων αυξήθηκαν οι προσλήψεις στο δημόσιο και τώρα η κυβέρνηση καλείται να πληρώσει το λογαριασμό με αποτέλεσμα η Κύπρος να βρεθεί σε δυσμενή θέση. H οικονομική κρίση στην Κύπρο οφείλεται κυρίως στα ακόλουθα διαρθρωτικά προβλήματα: 1). Στα Δημόσια Οικονομικά και Κυβερνητική πολιτική: Το χρέος από 48% του ΑΕΠ ή 8,5 δις ευρώ το 2008, εκτινάχθηκε σε 75% ή 13,2 δις ευρώ το πρώτο τρίμηνο του 2012, παρουσιάζοντας αυξητικές τάσεις μέχρι το τέλος του έτους! 32

36 Από τη μια η αδυναμία της κυβέρνησης να αντιληφθεί εγκαίρως τον κίνδυνο και από την άλλη η αναποφασιστικότητα της, είχαν ως αποτέλεσμα τη μη λήψη των απαραίτητων μέτρων στον κατάλληλο χρόνο. 2). Τράπεζες: Βασική παράμετρος του προβλήματος είναι ο ανεξέλεγκτος, λόγω αδυναμίας του συμπεριφοράς που ανέπτυξαν τα τελευταία χρόνια τα τραπεζικά μας ιδρύματα, δανεισμός των τραπεζών σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις στην Κύπρο. Σήμερα, η Κύπρος είναι πρώτη ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με 130% και 140% δανεισμό σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις αντίστοιχα, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι κάτω από 75%! Επιπρόσθετα, κρίσιμο ρόλο διαδραμάτισε η παντελής αδυναμία διάγνωσης και πρόληψης των μεγάλων προβλημάτων του τραπεζικού τομέα. Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των κυπριακών τραπεζών υπήρξε η ανεξέλεγκτη δανειοδότηση, η οποία διδόταν επί σειρά ετών και υπερέβαινε τις ανάγκες της κυπριακής αγοράς και τις αντοχές της κυπριακής οικονομίας. Όπως αποκάλυψε ο τέως πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Γιώργος Χαραλάμπους, κατά την περίοδο τα δάνεια εντός Κύπρου αυξάνονταν πέραν του 25% σε ετήσια βάση, ενώ η απορροφητική ικανότητα της οικονομίας, με βάση το ρυθμό ανάπτυξης, δεν δικαιολογούσε αύξηση πέραν του 10%. Παρόμοιοι ρυθμοί δανειοδότησης συνεχίστηκαν στα επόμενα έτη. Αυτό είχε ως συνέπεια την δημιουργία μιας αδικαιολόγητης, στη βάση των πραγματικών τιμών της αγοράς, αύξησης των τιμών των ακινήτων, καθώς και αύξηση στα επισφαλή δάνεια. Όταν επιβεβαιώθηκε πως οι τιμές των ακινήτων δεν ανταποκρίνονταν στις πραγματικές δυνατότητες της αγοράς, το τραπεζικό σύστημα βρέθηκε εκτεθειμένο, ενώ η επιδείνωση του δανειακού χαρτοφυλακίου οδήγησε σε αύξηση στις προβλέψεις για απομείωση των δανείων. Τα μηεξυπηρετούμενα δάνεια ανέρχονται σήμερα στα 19,5 δισ. ευρώ, ένα ποσό που αναλογεί στο 26,5% των δανείων των τραπεζών. Με τον νέο τρόπο υπολογισμού των μη-εξυπηρετούμενων δανείων, τον οποίο προβλέπει η Τρόικα, τα στατιστικά αυτά θα μεταβληθούν προς το δυσμενέστερο, εφόσον η 33

37 Τρόικα εισηγείται να θεωρούνται ως μη-εξυπηρετούμενα και τα δάνεια που είναι πλήρως εξασφαλισμένα από εμπράγματες εξασφαλίσεις. Αντίθετα, με το υφιστάμενο σύστημα δεν συμπεριλαμβάνονται στην κατηγορία των μηεξυπηρετούμενων δανείων όσα καλύπτονται πλήρως από την αξία του ακινήτου (Δημητρακόπουλος,2013). 3.2 Αρνητική αξιολόγηση της κυπριακής οικονομίας από τους οίκους αξιολόγησης. Οίκος Moody's Ο οίκος αξιολόγησης Moody s υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της Κύπρου κατά τρεις βαθμίδες, από «B3» σε «Caa3» και διατήρησε αρνητική την προοπτική της οικονομίας της. Σύμφωνα με τον Moody s, η κατάσταση στη χώρα «θα μπορούσε σαφώς να επιδεινωθεί κατά τη διάρκεια των επόμενων 12 έως 18 μηνών» και ο κίνδυνος η κυπριακή κυβέρνηση να κάνει στάση πληρωμών για το χρέος της «έχει αυξηθεί σημαντικά». Όπως αναφέρει σχετική ανακοίνωση η πιθανότητα της χρεοκοπίας είναι αυξημένη δεδομένης της συνεχιζόμενης αύξησης του δημόσιου χρέους, που μπορεί να το καταστήσει μη βιώσιμο. «Ο βασικός παράγοντας που οδήγησε τον Moody s να μειώσει τη πιστοληπτική ικανότητα κατά τρεις βαθμίδες, είναι η αυξημένη υποστήριξη που θα χρειαστεί να παράσχει η κυβέρνηση στις κυπριακές τράπεζες» ανέφερε σε δήλωση του ο οίκος αξιολόγησης. Επιπλέον, η έκβαση των διαπραγματεύσεων με την τρόικα, η οποία περιλαμβάνει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) παραμένει «αβέβαιη», σημειώνει ο Moody s. Τον περασμένο Ιούνιο, η Κύπρος έγινε η τέταρτη χώρα της ζώνης του ευρώ που υπέβαλε αίτηση για οικονομική διάσωση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. 34

38 Το σχέδιο διάσωσης θα μπορούσε να ανέλθει σε 17 δισεκατομμύρια ευρώ, το οποίο σχεδόν ισοδυναμεί με ολόκληρο το οικονομικό εύρος της Κύπρου. Αλλά το σχέδιο διάσωσης για τη χώρα είναι απίθανο να έρθει σύντομα, καθώς η κατάσταση περιπλέκεται από τις ανησυχίες σχετικά με τη βιωσιμότητα του χρέους. Οι άλλοι δυο οίκοι αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας διατηρούν επίσης αρνητικές τις προοπτικές της Κύπρου. Ο Standard & Poors στο CCC με αρνητική προοπτική και ο Fitch στο ΒΒ, επίσης με αρνητική προοπτική. Μάλιστα ο Moody's προειδοποίησε ότι μπορεί να επανέλθει με νέα υποβάθμιση. Η απόφαση αυτή, σύμφωνα με τον Moody's, αποτελεί συνέχεια της αρνητικής αξιολόγησης της κυπριακής οικονομίας στις 16 Νοεμβρίου του Τότε, ο οίκος αξιολόγησης έθεσε «υπό εξέταση» την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας (Β3) «ενόψει μιας πιθανής υποβάθμισης», εκτιμώντας ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Κύπρου, που εκτέθηκε πολύ στην Ελλάδα, θα έπρεπε να είναι «πολύ μεγαλύτερο από το προβλεπόμενο». Οίκος fitch Στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Κύπρου κατά μία βαθμίδα, σε «B-» από «Β», προχώρησε ο οίκος αξιολόγησης Fitch με αρνητικό outlook. Σύμφωνα με τον οίκο Fitch, η υποβάθμιση οφείλεται στην αυξανόμενη οικονομική αβεβαιότητα στη χώρα. Στην ανακοίνωσή του υποστηρίζει πως θα ακολουθήσει περαιτέρω υποβάθμιση εάν το πρόγραμμα διάσωσης αποτύχει. «Η Κύπρος δεν διαθέτει καμία ευελιξία απέναντι σε εγχώρια ή εξωτερικά σοκ και υπάρχει αυξημένο ρίσκο το δημοσιονομικό πρόγραμμα να εκτροχιαστεί», επισημαίνεται. Υπενθυμίζεται πως τον περασμένο Μάρτιο, ο οίκος είχε θέσει υπό παρακολούθηση για πιθανή υποβάθμιση την Κύπρο. Τότε ο Fitch υποστήριζε πως το σοκ της κυπριακής οικονομίας εξαιτίας του τραπεζικού της συστήματος θα έχει «βαθιές αρνητικές επιπλοκές». 35

39 Στην ανακοίνωσή του, που εξέδωσε στο Λονδίνο, ο Fitch αναφέρει ότι η υποβάθμιση αντανακλά την εκτίμησή του πως η υποστήριξη που θα χρειαστεί να παράσχει η κυβέρνηση στον τραπεζικό τομέα πιθανότατα θα είναι υψηλότερη από ό,τι προέβλεπε ο οίκος, αφού είχε δώσει έμφαση στις τρεις μεγαλύτερες τράπεζες. Η αβεβαιότητα για τις ανάγκες των τραπεζών σε κεφάλαια και το σύνολό τους ενδέχεται να ξεπερνά τα 10 δισ. ευρώ, όπως αναφέρει. Το μέγεθος του δανείου που θα χρειαστεί η Κύπρος, η οποία διαπραγματεύεται με την τρόικα (Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) θα είναι κατά συνέπεια αυξημένο πέραν των 17 δισεκ. ευρώ, σύμφωνα με τον οίκο, που προβλέπει πως σε μια τέτοια περίπτωση το δημόσιο χρέος της χώρας θα ξεπεράσει το 140% εντός του Ο Fitch πάντως σημειώνει ότι οι πιθανές ζημίες και οι κεφαλαιακές ανάγκες των κυπριακών τραπεζών υπόκεινται σε διάφορους παράγοντες που ενδέχεται να μεταβληθούν (Η καθημερινή, 2013). 3.3 Η έκρηξη στη ναυτική βάση <<Ευάγγελος Φλωράκης>> Το κεφάλαιο αυτό θα περιλαμβάνει ένα απολογισμό των ζημιών που επέφερε η έκρηξη με έμφαση στις οικονομικές επιπτώσεις. Πέραν από την απώλεια 13 ανθρώπινων ζωών η αξία των οποίων είναι ανυπολόγιστη και τον τραυματισμό 62 άλλων ατόμων την ημέρα την έκρηξης, η Κυπριακή Δημοκρατία καλείται να αντιμετωπίσει και τις σοβαρότατες οικονομικές και άλλες επιπτώσεις της έκρηξης στη Ναυτική Βάση. Ο αποκλεισμός της Κύπρου από τις διεθνείς αγορές χρηματοδότησης στο δεύτερο μισό του 2011, σε συνδυασμό με την καταστροφική έκρηξη στην Ναυτική Βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» τον Ιούλιο του 2011, κατέστησαν ουσιαστικά αδύνατη την οικονομική ανάπτυξη, εφόσον τόσο η ψυχολογία όσο και οι πραγματικότητες των αγορών γνώρισαν δραματική πτώση. Η έκρηξη του Ιουλίου του 2011, η οποία είχε ως συνέπεια, πέραν του θανάτου 13 προσώπων 36

40 και την καταστροφή της ναυτικής βάσης, την καταστροφή του μεγαλύτερου ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού της Κύπρου, προκάλεσε σημαντική μείωση του ΑΕΠ, όπως και απώλειες του κεφαλαίου της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου, υψηλές αυξήσεις στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και συνακόλουθη στρέβλωση της κατανάλωσης και μείωση της ευημερίας των νοικοκυριών, με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την πραγματική οικονομία, περιλαμβανομένων των τομέων του λιανικού εμπορίου και της μεταποίησης. Την προσωπική ευθύνη για την καταστροφή είχε σύμφωνα με το πολυσέλιδο πόρισμα της ανεξάρτητης επιτροπής Πολυβίου που διορίστηκε από την κυβέρνηση, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Η καταστροφή στο Βασιλικό αποτελεί τη μεγαλύτερη ενεργειακή πρόκληση που είχε να αντιμετωπίσει ποτέ η Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς ο εν λόγω σταθμός αποτελεί τη μεγαλύτερη επένδυση που έχει γίνει μέχρι σήμερα για την ηλεκτροδότηση της Κύπρου με το 53% περίπου της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος να προέρχεται από αυτόν. Σημειώνεται ότι τα στοιχεία για τις οικονομικές επιπτώσεις λήφθηκαν από το Γραφείο Προγραμματισμού και από την Έκθεση του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU Civil Protection Mechanism) η οποία υποβλήθηκε στον Υπουργό Εσωτερικών στις 28 Ιουλίου Η εν λόγω εκτίμηση έγινε εσπευσμένα, σε περίοδο μόνο 10 εργάσιμων ημερών ( ) και βασίζεται μόνο σε οπτικές διαπιστώσεις. Σύμφωνα με την Έκθεση του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU Civil Protection Mechanism) η ελάχιστη δαπάνη για την επαναλειτουργία του Σταθμού του Βασιλικού κυμαίνεται μεταξύ εκατομμυρίων ευρώ. Η διακύμανση στο ύψος της δαπάνης οφείλεται στο γεγονός ότι η έρευνα βασίστηκε σε υποθέσεις (αισιόδοξο, μέτριο και απαισιόδοξο σενάριο) καθότι δεν μπορούσε στο στάδιο της διεξαγωγής της να ελεγχθεί με ακρίβεια η πραγματική κατάσταση του εξοπλισμού και των μηχανημάτων. Σε περίπτωση που όλες οι κρίσιμες υποδομές και εγκαταστάσεις χρειάζεται να αντικατασταθούν τότε η ελάχιστη δαπάνη θα είναι 700 εκατομμύρια ευρώ. Η αποκατάσταση του Σταθμού χρειάζεται μήνες για να ολοκληρωθεί αλλά μέρος της υποδομής θα είναι έτοιμο σε πιο σύντομο 37

41 χρονικό διάστημα. Μεγάλο μέρος του ποσού αυτού εκτιμάται ότι μπορεί να αποζημιώσουν οι ασφαλιστικές εταιρείες, χωρίς όμως να αποκλείεται το ενδεχόμενο αγωγών εκ μέρους τους και διεκδίκησης αποζημιώσεων λόγω κρατικής αμέλειας ή/και ακόμη μη καταβολής μέρους της αποζημίωσης. Για τη χρηματοδότηση της δαπάνης ανακατασκευής υπάρχει το ενδεχόμενο λήψης βοήθειας από το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ε.Ε. ή/και από τη Διεθνή Τράπεζα. Ο Ηλεκτροπαραγωγός Σταθμός στο Βασιλικό αποτελούσε τον πλέον αποδοτικό σταθμό, με τις χαμηλότερες εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων ανά μονάδα παραγωγής. Για να καλύψει μέρος της πιο πάνω χαμένης ενέργειας, η ΑΗΚ έθεσε σε λειτουργία υφιστάμενες μονάδες παραγωγής πολύ πιο χαμηλής όμως αποδοτικότητας, με ακριβότερο καύσιμο και ψηλότερες εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων καθώς και επιπρόσθετες ηλεκτρογεννήτριες. Το γεγονός αυτό θα έχει σημαντικότατο οικονομικό κόστος για την ΑΗΚ το οποίο αναπόφευκτα θα πρέπει να καλυφθεί με αυξημένη τιμή χρέωση της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος. Παράλληλα, η ΑΗΚ, πρέπει να αποκαταστήσει πλήρως και μόνιμα την απολεσθείσα παραγωγική δυνατότητα, με επακόλουθο τεράστια οικονομική επιβάρυνση της ΑΗΚ τα επόμενα 20 με 25 χρόνια (Εφημερίδα Ο πολίτης, 2013). Οι έμμεσες επιπτώσεις στην οικονομία αναμένεται να είναι μείωση του πραγματικού ρυθμού ανάπτυξης του ΑΕΠ κατά περίπου 1,2 ποσοστιαίες μονάδες (π.μ.) το 2011 και 2,2 π.μ. το 2012 που οφείλεται ως ακολούθως: Επιδείνωση της ήδη αρνητικής ψυχολογίας στην αγορά, με αποτέλεσμα να επηρεαστεί δυσμενώς η ιδιωτική κατανάλωση. Η αρνητική ψυχολογία αναμένεται να επιδεινώνεται σε ενδεχόμενη παράταση του προβλήματος για μεγάλη χρονική περίοδο. Μείωση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών από την αύξηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος λόγω του αυξημένου κόστους παραγωγής του ηλεκτρισμού από την ΑΗΚ. Αύξηση του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας λόγω της ανάγκης χρήσης κινητών μονάδων οι οποίες εκτός του ότι είναι πολύ πιο χαμηλής 38

42 αποδοτικότητας, χρησιμοποιούν ακριβότερο καύσιμο και έχουν ψηλότερες εκπομπές θερμοκηπιακών αεριών. Αυτό θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας με περαιτέρω επηρεασμό της ιδιωτικής κατανάλωσης και της παραγωγής. Μείωση της παραγωγής λόγω μειωμένων ωρών εργασίας, μειωμένη παραγωγικότητα και διαταραχές στην παραγωγική διαδικασία λόγω των διακοπών του ρεύματος. Οι αφίξεις τουριστών, παρόλο που δεν μειώθηκαν κατά την τρέχουσα τουριστική περίοδο, αναμένεται από το 2012 να μειωθούν κατά 5% λόγω αρνητικής δημοσιότητας στο εξωτερικό και λόγω μείωσης της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού μας προϊόντος από την αύξηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος. Οι πιο πάνω αρνητικές συνέπειες αναμένεται να μετριασθούν από την αύξηση των επενδύσεων (από το 2012 και μετά), λόγω της ανακατασκευής του Σταθμού του Βασιλικού, που αναμένεται να ανέρχονται στα 300 εκ. ετησίως για τα επόμενα τρία χρόνια. Συνολικά, λόγω των άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων, ο πραγματικός ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να περιορισθεί στο 0% για το 2011 ( από 1,5% που αποτελεί την πρόβλεψη στο Πρόγραμμα Σταθερότητας) και να κυμανθεί γύρω στο 1% το 2012 σε πραγματικούς όρους σε σύγκριση με την πρόβλεψη 2,5% στο Πρόγραμμα Σταθερότητας. Σε ότι αφορά το γενικό επίπεδο τιμών, αυτό αναμένεται να επηρεαστεί αρνητικά, από τη μια πλευρά άμεσα, λόγω της αύξησης της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά και έμμεσα λόγω της αύξησης των τιμών των προϊόντων και υπηρεσιών από τις επιχειρήσεις (λόγω πιθανής μειωμένης παραγωγής και του αυξημένου κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέσω ηλεκτρογεννητριών). Σε ότι αφορά το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (ΙΤΣ), αναμένεται το μέγεθος του να διαφοροποιηθεί ως εξής: 39

43 Βελτίωση του ΙΤΣ λόγω της μείωσης της εισαγωγής πετρελαίου και της μείωσης των εισαγωγών ως αποτέλεσμα της μείωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης. Επιδείνωση του ΙΤΣ λόγω της αύξησης των εισαγωγών που σχετίζονται με την κατασκευή νέου σταθμού παραγωγής ενέργειας και των αρνητικών επιπτώσεων λόγω πιθανού επηρεασμού του τομέα του τουρισμού. Στα δημόσια οικονομικά οι επιπτώσεις αναμένονται ως εξής: Άμεση επίπτωση στα δημόσια έσοδα από μειωμένες εισπράξεις ΦΠΑ (μειωμένα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος και χαμηλότερη ιδιωτική κατανάλωση) και εταιρικού φόρου (μειωμένος κύκλος εργασιών ΑΗΚ και ιδιωτικού τομέα). Υπολογίζεται μείωση εσόδων κατά 50 εκ. Έμμεση επίπτωση, λόγω του μειωμένου ρυθμού ανάπτυξης του ΑΕΠ, μείωση των δημόσιων οικονομικών κατά 100 εκ. το 2011 και 120 εκ. το Αυξημένες δαπάνες για αποζημιώσεις σε κατοίκους των οποίων οι περιουσίες τους υπέστησαν ζημίες από την έκρηξη. Το Υπουργείο Οικονομικών επισημαίνει τον κίνδυνο ο αρνητικός αντίκτυπος στην οικονομία της Κύπρου να μην έχει γραμμική πορεία με την παρέλευση του χρόνου αλλά να εξελιχτεί με επιταχυνόμενο τρόπο λόγω αλυσιδωτών και κλιμακωτών επιπτώσεων. Υλικές ζημιές όπως καταγράφηκαν από το Υπουργείο Εσωτερικών Στο Μαρί, όπου παρατηρήθηκαν οι μεγαλύτερες και σοβαρότερες ζημίες, καταγράφηκαν ζημίες σε 70 κατοικίες και άλλα υποστατικά. Η λυόμενη εκκλησία του χωρίου (Άγιος Στυλιανός) έχει υποστεί ολοκληρωτική καταστροφή (κατέρρευσε μέρος της τοιχοποιίας και της οροφής), κρίθηκε επικίνδυνη/ετοιμόρροπη οικοδομή και προγραμματίστηκε η άμεση κατεδάφιση τις επόμενες ημέρες. Στην ευρύτερη περιοχή, στις κοινότητες Ζυγίου, Καλαβασού, Ψεματισμένου, Μαρωνιού, Τόχνης, καταγράφηκαν ζημίες σε 63 υποστατικά στο Μαρί σε 80 στην Καλαβασό, σε 35 στο Ζύγι, σε 38 στο Ψεματισμένο, σε 25 στο Μαρώνι. 40

44 Αναφορές για πρόκληση ζημιών έχουν καταγραφεί και σε βιομηχανίες της περιοχής (Epiphaniou Scrap Metals, Vouros Health Care), το συσκευαστήριο ψαριών της Blue Island, τη φάρμα καλλιέργειας μανιταριών Geoma Growers, το φυτώριο του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών καθώς και σε άλλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Αναφορές εξακολουθούν να υποβάλλονται στην Επαρχιακή Διοίκηση Λάρνακας και στα οικεία κοινοτικά συμβούλια, κυρίως από κατόχους / ιδιοκτήτες παραθεριστικών κατοικιών ή και μεμονωμένων υποστατικών στην περιοχή. Έχουν υποβληθεί 436 αιτήσεις για ζημίες στις κοινότητες Πεντάκωμο, Μοναγρούλι, Μονή, Παρεκκλησιά, Πύργο, πλέον 350 περιπτώσεις που βρίσκονται εντός του κατασκηνωτικού χώρου Κάλυμνος. Το προκαταρκτικά εκτιμηθέντα κόστος για αποζημιώσεις ανέρχεται στο ( στην Επαρχία Λάρνακας και στην Επαρχία Λεμεσού). Η παραχώρηση οικονομικής βοήθειας σε ιδιοκτήτες οικοδομών και υποστατικών που έχουν υποστεί ζημίες από το ατύχημα έχει ήδη εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο. Μετά το ατύχημα, οι αλιείες της περιοχής υπέστησαν ζημίες λόγω δυσχερειών στη διάθεση των ψαριών τους καθότι τις πρώτες μέρες τα εστιατόρια και οι ψαραγορές της περιοχής δεν παραλάμβαναν ψάρια ενώ μετά την ανακοίνωση για αποφυγή κατανάλωσης τροφίμων στην περιοχή το πρόβλημα οξύνθηκε ενώ αναμένεται ότι επηρεάστηκαν και οι πωλήσεις των θαλάσσιων ιχθυοτρόφων που δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή. Με τον ίδιο τρόπο επηρεάστηκαν και οι γεωργοί και κτηνοτρόφοι της περιοχής καθότι το Συμβούλιο Ασφάλειας Τροφίμων αποφάσισε τη δέσμευση της φυτικής και ζωικής παραγωγής σε ακτίνα 3 χμ γύρω από την περιοχή του ατυχήματος μέχρι τη λήψη των αποτελεσμάτων των αναλύσεων που διενεργήθηκαν και τα οποία δεν έδειξαν οτιδήποτε το ανησυχητικό. Περιβαλλοντικές και άλλες επιπτώσεις 41

45 Σε γενικές γραμμές, σύμφωνα με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, δε φαίνεται να έχουν εντοπιστεί σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον είτε της Ναυτικής Βάσης ή του ηλεκτροπαραγωγικού Σταθμού Βασιλικού. Δεν έχει προκληθεί σημαντική διαρροή καυσίμων από τις δεξαμενές του Σταθμού ενώ δεν έχουν επηρεαστεί οι υπόγειες δεξαμενές φύλαξης αποβλήτων. Όσον αφορά τη ρύπανση του εδάφους από αναλύσεις που πραγματοποίησε το Κρατικό Χημείο δεν εντοπίστηκε οτιδήποτε το ανησυχητικό. Όσον αφορά το θαλάσσιο περιβάλλον δεν έχει προσδιοριστεί σημαντική πηγή ρύπανσης ούτε ανεβρέθηκαν θραύσματα μεγάλου μεγέθους. Το Τμήμα Αλιείας αναφέρει ανεπίσημα ότι υπάρχουν θραύσματα από σίδηρο, αλουμίνιο και μπρούντζο, υλικά τα οποία πρέπει να αξιολογηθούν ως προς τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αναφορικά με το είδος των υλικών επικοινώνησαν με το Υπουργείο Άμυνας και την Αστυνομία αλλά σύμφωνα με επιστολή του Τμήματος Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών προς τη Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος δεν ήταν εφικτό να πάρουν απαντήσεις. Παρόλο που τα αποτελέσματα των αναλύσεων και οπτικών ελέγχων που έχουν διεξαχθεί για τις άμεσες επιπτώσεις στο περιβάλλον είναι ενθαρρυντικά θα πρέπει οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες να συνεχίσουν να παρακολουθούν τις οποιεσδήποτε μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Θα ήταν χρήσιμο να καταρτιστεί σχέδιο για περαιτέρω παρακολούθηση των επιπτώσεων στη περιοχή καθώς και πρόσθετες ενέργειες που πρέπει να γίνουν για μετριασμό των επιπτώσεων εάν και εφόσον είναι σημαντικές, όπως καθαρισμός του βυθού σε περιοχές με μεγάλη συγκέντρωση υλικού και αποκατάσταση της περιοχής και του περιβάλλοντος με καθαρισμούς, δενδροφυτεύσεων κ.α.(εφημερίδα Η Καθημερινή,2013). 3.4 Αγορά Ελληνικών ομολόγων Αγορά Ελληνικών ομολόγων από την Τράπεζα Κύπρου Στο τέλος του 2009 και ενώ άρχισε πια να διαφαίνεται ότι η κρίση του ελληνικού δημόσιου χρέους ήταν ανεξέλεγκτη, η τράπεζα Κύπρου επιβεβαίωσε, έστω και 42

46 μυστικά, ότι είχε, όντως, μεγάλη ρευστότητα την οποία ενίσχυσε και από την παροχή των 3 δις. Αλλά αυτή η επιπλέον ρευστότητα δεν χρησιμοποιήθηκε για την εσωτερική κυπριακή αγορά με την μορφή χαμηλότοκων δανείων. Αντίθετα, έγινε μια κερδοσκοπική επέκταση στην αγορά ελληνικών ομολόγων, όπως τεκμηριώθηκε το καλοκαίρι του 2012 και όπως ήταν, όμως, γνωστό από πολύ πριν, έστω και αν τα ΜΜΕ το συγκάλυπταν. Το πρόβλημα με τα ελληνικά δημόσια οικονομικά είχε αρχίσει να εμφανίζεται από τις αρχές του 2009 και αυτός ήταν και ένας λόγος, ο οποίος ώθησε τον τότε πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή στην προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Το ζήτημα, όμως,έγινε δημόσιο στις αρχές Οκτωβρίου όταν η νέα κυβέρνηση, η οποία μόλις εκλέχτηκε, ανακοίνωσε ότι η τρύπα στα δημόσια οικονομικά ήταν μεγαλύτερη από όσο υπολογιζόταν. Αυτό, ουσιαστικά, άνοιξε την πόρτα στην επιβεβαίωση των φημών που υπήρχαν ήδη, αλλά και στην αποκάλυψη των μηχανισμών μέσα από τους οποίους είχαν γίνει συγκαλύψεις την προηγούμενη περίοδο. Μέχρι τον επόμενο Απρίλιο (του 2010), οι πιστοληπτικοί οίκοι συνέχισαν την υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, ενώ στις 2 Μαΐου εγκρίθηκε το ευρωπαϊκό πακέτο βοήθειας με όρους αυστηρής λιτότητας που θα επιδείνωναν την κρίση. Ήταν, πλέον, σαφές ότι η ελληνική οικονομία θα ήταν μια πηγή κινδύνων για την κυπριακή οικονομία. Σε αυτό το πλαίσιο, τον Νοέμβριο του 2009, ο Γενικός Διευθυντής του συγκροτήματος της Τράπεζας Κύπρου είχε δηλώσει ότι «η έκθεση της τράπεζας στα ελληνικά ομόλογα ήταν μικρή».στις 10 Δεκεμβρίου σε δηλώσεις στη Stockwatch είχε επαναλάβει τις δηλώσεις λέγοντας ότι «από την αρχή του έτους η τράπεζα μείωσε την έκθεση της στα ομόλογα του ελληνικού δημόσιου από 1.8 δις ευρώ σε 0,1 δις ευρώ τον Οκτώβριο.»Και αμέσως μετά (πίσω από την πλάτη του κοινού, όπως θα δούμε) ξεκίνησε μια ιλιγγιώδης εκστρατεία αγορών ελληνικών ομόλογων από ηγετικά στελέχη της τράπεζας: από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι τις 19 Φεβρουαρίου του 2010, αγοράστηκαν ελληνικά ομόλογα αξίας σχεδόν 1.5 δις ευρώ. Οι αγορές συνεχίστηκαν μέχρι και τον Απρίλιο τουλάχιστον, όταν η τράπεζα Κύπρου βρέθηκε να έχει ευρώ από 106 εκατομμύρια που είχε τον Οκτώβριο του 2009 αγοράστηκαν, δηλαδή, περίπου ομόλογα 2 δις ευρώ. 43

47 Αυτές οι λεπτομέρειες, έγιναν γνωστές μετά από τη δημόσια παραδοχή της κρίσης από τις Τράπεζες, το Κυκλοφορούσαν, όμως, σχετικές φήμες από πριν και η όλη κατάσταση ήταν, σαφώς, γνωστή και στο διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας, αλλά και στα διευθυντικά στελέχη, μετά το Μάρτιο του Θα ήταν, σε αυτά τα πλαίσια, λογικό να αναμένεται ένα είδος πληροφόρησης, μέσω των ΜΜΕ. Θα μπορούσε, βέβαια, να πει κάποιος ότι ήταν ακόμα νωρίς για να συνειδητοποιηθεί το μέγεθος του προβλήματος που δημιουργήθηκε. Ωστόσο, η αποφυγή διερεύνησης και συζήτησης του θέματος και το 2011, όταν, πια, το ζήτημα του κουρέματος των ελληνικών ομολόγων έγινε κεντρικό σημείο αναφοράς στις ευρωπαϊκές συζητήσεις, και δημοσιοποιήθηκαν καταγγελίες για το θέμα, δείχνει προς το γεγονός ότι ακόμα και όταν τα ευρύτερα δεδομένα αναδείκνυαν κάποια θέματα, τα ΜΜΕ προτιμούσαν να αποφύγουν μερικά «διαθέσιμα τεκμήρια» Αγορά Ελληνικών Ομολόγων από την Λαϊκή Τράπεζα Το διοικητικό συμβούλιο της Λαϊκής Τράπεζας δεν είχε εγκρίνει εκ των προτέρων τη μεγάλη επένδυση της Τράπεζας σε ελληνικά ομόλογα, ανέφερε η ηγεσία του Ομίλου, χαρακτηρίζοντας ως το μεγαλύτερο λάθος της τράπεζας την αγορά των ελληνικών ομολόγων, σύμφωνα με το κυπριακό stockwatch. «Εκ του αποτελέσματος κρίνεται ότι η επικέντρωση σε τόσο μεγάλο κίνδυνο δεν ήταν σωστή και σοφή απόφαση», δήλωσε ο πρόεδρος του Ομίλου Μιχάλης Σαρρής μιλώντας κατά τη διάρκεια διάσκεψης τύπου, μια ημέρα μετά τη δημοσιοποίηση των ονομάτων του νέου ΔΣ που διόρισε η κυβέρνηση. Ανοίγοντας για πρώτη φορά το φάκελο ευθυνών για την κατάσταση που υπάρχει στην Τράπεζα μετά τις ζημιές 3,6 δισ. που κατέγραψε το 2011, η παρούσα ηγεσία της Τράπεζας εξήγησε ότι έδωσε έγκριση για τις επενδύσεις σε ελληνικά ομόλογα, από τις οποίες οι τράπεζα έχασε πέραν των 2 δισ. Ακόμα και όταν η Κεντρική Τράπεζα έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου το Μάρτιο του 2010, με επιστολή στην οποία έκανε σύντομη αναφορά στα ομόλογα, η διοίκηση της Τράπεζας και τα αρμόδια όργανα δεν ενημερώθηκαν, λέχθηκε σήμερα (Capital, 2012). 44

48 «Ενημερωθήκαμε για την επιστολή εκ των υστέρων», σημείωσε ο διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Χρίστος Στυλιανίδης, στις πρώτες δημόσιες δηλώσεις μετά την απόφαση του κράτους να αναλάβει υποχρεώσεις μέχρι 1,8 δισ. για στήριξη της Τράπεζας. Σε πλήρη ταύτιση με τις δηλώσεις του πρόεδρου Μιχάλη Σαρρή επανέλαβε ότι «η επένδυση στα ελληνικά ομόλογα δεν είχε την έγκριση ή απόφαση του διοικητικού συμβουλίου ή άλλων αρμοδίων οργάνων», συστήνοντας υπομονή μέχρι τη διεξαγωγή έρευνας». Κατά τη διάσκεψη η οποία έγινε υπό τη σκιά της επικείμενης κρατικοποίησης της Τράπεζας λόγω της αδυναμίας της να καλύψει τις κεφαλαιακές της ανάγκες μέσω ιδιωτικών κεφαλαίων, ο πρόεδρος της τόνισε «αν και ο βασικός μας στόχος είναι η εξεύρεση κεφαλαίων δεν έχουμε παραγνωρίσει και το γεγονός ότι θα πρέπει να γίνει και μια ανάλυση των λόγων και των συνθηκών που μας οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση και να αποδοθούν ευθύνες ώστε να αποφευχθούν στο μέλλον τα λάθη του παρελθόντος». Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και η κινδυνολογία για έξοδο της από την ευρωζώνη έχουν περιπλέξει τις προσπάθειες εξεύρεσης στρατηγικών επενδυτών, παραδέχθηκε ο πρόεδρος της Λαϊκής Τράπεζας, Μιχάλης Σαρρής, λίγες μέρες μετά την έκδοση διατάγματος που οδηγεί στην κρατικοποίησή της. Λόγω της δυστοκίας στην εξεύρεση επενδυτών και της πιθανότητας αποτυχίας της έκδοσης, πρόσθεσε, το κράτος ήρθε και υλοποίησε το στόχο για αναδοχή της έκδοσης κεφαλαίου από την τράπεζα. Η κίνηση αυτή, ανέφερε, εξασφαλίζει την επιτυχία της έκδοσης μετοχικού κεφαλαίου της τράπεζας. Δάνεια μετόχων Κληθείς να σχολιάσει δημοσιεύματα ότι μέλη του ΔΣ κατέχουν μεγάλα ποσά σε δάνεια από τη Λαϊκή εξήγησε ότι «στα πλαίσια των καθηκόντων μας αρχίσαμε μια διερεύνηση η οποία βρίσκεται υπό εξέλιξη» είπε για να λάβει το λόγο ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος Παναγιώτης Κουννής και να δώσει περαιτέρω διευκρινίσεις.«τα δάνεια προς τους διοικητικούς συμβούλους διέπονται από αυστηρές κανονιστικές οδηγίες και υπάρχουν περιορισμοί», ανέφερε. 45

49 «Για παράδειγμα» σημείωσε «τα ανεξασφάλιστα δάνεια προς του συμβούλους δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 5% του κεφαλαίου ενώ με τους σημερινούς περιορισμούς δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 2%».Εξήγησε ακόμη ότι «λόγω του ότι ένα ποσοστό του κεφαλαίου λόγω PSI έχει διαγραφεί, πιθανόν κάποια δάνεια να παρουσιάζουν σε υπέρβαση από το επιτρεπτό όριο του 2% που ισχύει σήμερα». Στο σημείο παρενέβη ο κ. Στυλιανίδης λέγοντας ότι «θα ζητηθεί να συμμορφωθούν οι σύμβουλοι και όσοι δεν συμμορφώνονται οφείλουν να παραιτηθούν από το ΔΣ», είπε. Πρόσθεσε πάντως ότι αυτές είναι μεμονωμένες περιπτώσεις και ότι αυτή που είδε το φως της δημοσιότητας αφορά όμιλο επιχειρήσεων συμβούλου. Και δεν αφορά κανένα σύμβουλο για τους οποίους έχουν γίνει πρόσφατα αποδεκτές οι παραιτήσεις τους (σ.σ. τους Νεοκλή Λυσάνδρου, Κωσταντίνο Μυλωνά και Πλάτωνα Λανίτη). (european commission,2012) Μεγάλες αποζημιώσεις προς Μπουλούτα Απαντώντας σε άλλη ερώτηση εάν αληθεύει ότι ανώτατα στελέχη της τράπεζας από την Ελλάδα όταν παραιτήθηκαν πήρα πολλά εκατομμύρια ως αποζημίωση παραδέχθηκε ότι όντως έτσι είναι λόγω ελληνικής νομοθεσίας και αφορά τον πρώην διευθύνοντα σύμβουλο Ευθύμιο Μπουλούτα. «Ο πρώην διευθύνων σύμβουλος είχε παραιτηθεί και είχε συμβόλαιο με την τράπεζα το οποίο διέπει και τις απολαβές και τους όρους, όταν διακόπτεται για κάποιο λόγο το συμβόλαιο».«ναι, οι αριθμοί που είδαν το φως της δημοσιότητας ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα», είπε, σε εξαίρεση με άλλους οι οποίοι είχαν σύμβαση εργασίας και δεν αποζημιώθηκαν με μεγάλα ποσά βάσει της ελληνικής νομοθεσίας. Ο κ. Στυλιανίδης διευκρίνισε ότι «η ελληνική νομοθεσία καθορίζει ότι όταν κάποιος παραιτηθεί ή απομακρυνθεί τότε δικαιούται αποζημίωσης περίπου 1ή 2 ή 3 μηνών μισθών ανάλογα για κάθε χρόνο υπηρεσία στην τράπεζα». Ο κ. Σαρρής εξέφρασε τις ευχαριστίες του προς την κυβέρνηση, τη βουλή, την Κεντρική Τράπεζα και όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για τις άμεσες κινήσεις τους ( 46

50 Τον επόμενο μήνα, η πραγματικότητα ήρθε και διέρρηξε το πέπλο της σιωπής/ λογοκρισίας και προσγείωσε, κάπως, την κατασκευασμένη εικόνα των ΜΜΕ. Αρχικά, ήταν η παραδοχή της Λαϊκής, όταν, παρά τις αισιόδοξες προβλέψεις του προηγούμενου εξάμηνου και την λογοκρισία των προβλημάτων της από τα ΜΜΕ, ζήτησε 1.8 δις από το κράτος το Μάιο στις 18 Μαΐου τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων («Στήριξη με σκληρούς όρους»(φιλελεύθερος,23/5,παρ'ολιγον εμπλοκή), «Κρατική στήριξη προσφέρεται στην Λαϊκή τράπεζα»(σημερινή) αναφέρονταν, πια, στους όρους, με τους οποίους η κυβέρνηση θα στήριζε τις τράπεζες. Ακόμα, όμως και αυτοί οι τίτλοι, ήταν ουσιαστικά παραπλανητικοί, αφού έδιναν την εντύπωση ενός περιορισμένου θέματος. Η διάψευση του Α. Ορφανίδη ήταν κάτι περισσότερο από έκδηλη, αλλά για ένα διάστημα τα ΜΜΕ συνέχισαν να του προσφέρουν βήμα για να εξαπολύει επιθέσεις ενάντια στην κυβέρνηση. Καθώς, όμως, το μέγεθος των ζημιών των τραπεζών άρχισε να γίνεται φανερό, ο τέως Διοικητής άρχισε να παραμερίζεται από το προσκήνιο. Η Προσφυγή της Λαϊκής στο Κράτος: Η λογοκρισία για τη «σύγκρουση συμφερόντων» στη Βουλή και οι επιλεκτικές αναφορές στα ΜΜΕ Η προσφυγή της Λαϊκής συνοδεύτηκε από κατακλυσμικές εξελίξεις. Η κυβέρνηση και η Βουλή, τελικά, ζήτησαν να έχουν τον έλεγχο μέρους του Δ.Σ. Ακόμα και σε αυτό το σημείο, ωστόσο, φάνηκαν να υπάρχουν διαφωνίες από «μέλη του Συμβουλίου»(Εφημερίδα Ο Φιλελεύθερος). Ίσως, μερικοί μεγαλομέτοχοι, αλλά και υψηλόβαθμα στελέχη της τράπεζας, να πίστευαν ότι θα έπαιρναν στήριξη από το κράτος, χωρίς να διακινδυνεύσουν τα δικά τους κεκτημένα. Και ενδεχομένως, αυτό να ήταν και η αιτία που δεν προχώρησαν σε παραχωρήσεις σε άλλους, ξένους, επενδυτές για να μπορέσουν να βρουν τα απαιτούμενα κεφάλαια. Στην περίπτωση της Λαϊκής, μπροστά στο αδιέξοδο της τράπεζας, το αίτημα του κράτους έγινε αποδεκτό και ακολούθησε μια διαμάχη για τα άτομα που θα διορίζονταν στο Διοικητικό Συμβούλιο από την κυβέρνηση και την Βουλή. ( ) 47

51 3.5 Πολιτικές Αιτίες Παρά τις σχετικές έγκαιρες προειδοποιήσεις και την ύπαρξη του παραδείγματος της Ελλάδας στην οποία η οικονομία είχε διολισθήσει, οι κυπριακές Αρχές αδράνησαν, καθυστερώντας αδικαιολόγητα να λάβουν τα αναγκαία οικονομικά μέτρα για συγκράτηση των συνεπειών της κρίσης. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας συγκρούστηκε επανειλημμένα δημοσίως με δύο διαδοχικούς υπουργούς Οικονομικών του, τους Κίκη Καζαμία και Βάσο Σιαρλή, θεωρώντας πως οι εισηγήσεις τους για άμεση λήψη μέτρων ήταν αντιλαϊκή, ένα γεγονός που καθιστούσε ακόμα πιο ευάλωτη την κυπριακή οικονομία στη βάση ιδεολογικών πρωτίστως- αγκυλώσεων, οι οποίες άφησαν απροστάτευτες τις πλέον οικονομικά ευάλωτες τάξεις του πληθυσμού. Η προσπάθεια για δανειοδότηση εκτός μηχανισμού στήριξης οδήγησε στην βραχυπρόθεσμη κάλυψη των αναγκών μέσα από την λήψη εξωτερικού δανεισμού από την Ρωσία ύψους 2.5 δισεκατομμυρίων ευρώ, δανείου που σύντομα δαπανήθηκε χωρίς και πάλι να γίνουν οποιεσδήποτε διαρθρωτικές αλλαγές. 3.6 Ενεργειακός πλούτος: σχέσεις Ρωσίας-Κύπρου Η Κυπριακή Δημοκρατία προσδίδει μεγάλη σημασία στην περαιτέρω διεύρυνση και εμβάθυνση των σχέσεων Κύπρου - Ρωσίας και υπογραμμίζει την πρόθεσή της να συνεχίσει να καλλιεργεί τους δεσμούς φιλίας, με αμοιβαίο όφελος, δήλωσε σήμερα ο Υπουργός Συγκοινωνιών, ενώ ο Πρέσβης της Ρωσίας εξέφρασε τη βεβαιότητα πως παρά τη δύσκολη οικονομική κατάσταση που περνά η Κύπρος, οι δύο χώρες θα τα καταφέρουν και θα συνεχίσουν να δουλεύουν καρποφόρα για το καλό των δύο λαών. Ο Υπουργός Συγκοινωνιών Τάσος Μητσόπουλος και ο Ρώσος Πρέσβης Stanislav V. Osadchiy μιλούσαν σε επιστημονική ημερίδα με θέμα τις «Σχέσεις Ρωσίας - Κύπρου», την οποία υποστηρίζουν η Ρωσική Πρεσβεία στην Κύπρο, ο Κυπρο-Ρωσικός επιχειρηματικός Σύνδεσμος και ο Κυπρο-Ρωσικός Σύνδεσμος Φιλίας, με σκοπό την επιστημονική μελέτη των πολιτισμικών αλληλεπιδράσεων και της προσφοράς της Ρωσίας στην ιστορική εξέλιξη της Κύπρου. Πρόκειται για το πρώτο σχετικό επιστημονικό συμπόσιο που διοργανώνεται στην Κύπρο, με τη συγκεκριμένη θεματολογία, το οποίο στοχεύει σε μία πρώτη επιστημονική συνάντηση, ώστε να αναδειχθούν οι μακραίωνες σχέσεις των δύο ομόδοξων χωρών και να μελετηθούν επιστημονικά οι πολιτισμικές 48

52 αλληλεπιδράσεις και η προσφορά της Ρωσίας στην ιστορική εξέλιξη της μεγαλονήσου. Κατά τη διάρκεια της ημερίδας, ομιλητές από την Κύπρο και την Ελλάδα φώτισαν σχετικές πτυχές στην αρχαιολογία, τη μεταβυζαντινή τέχνη, τις εκκλησιαστικές σχέσεις, καθώς και τη σύγχρονη ζωγραφική, σκιαγραφώντας τα πλαίσια, που κινήθηκαν οι επαφές και επιδράσεις με την ομόδοξη Ρωσία. Σε χαιρετισμό του, ο Πρέσβης της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Κύπρο Stanislav V. Osadchiy ανέφερε πως οι σχέσεις Ρωσίας - Κύπρου έχουν αναμφισβήτητα φιλικό χαρακτήρα, προσθέτοντας ότι μεταξύ των δύο χωρών δημιουργήθηκαν ισχυροί, πνευματικοί δεσμοί, που είναι ριζωμένοι στα βάθη των αιώνων και στηρίζονται από μια σταθερή ιστορική βάση. Ο Ρώσος Πρέσβης επιβεβαίωσε ότι οι δύο χώρες έχουν ένα υψηλό επίπεδο σχέσεων μεταξύ τους, υπογραμμίζοντας πως οι σχέσεις αυτές βασίζονται στην αφοσίωση, στις κοινές αξίες και στην κοινή ορθόδοξη θρησκεία. Εξέφρασε, παράλληλα, τη βεβαιότητα πως παρά τη δύσκολη οικονομική κατάσταση που περνά η Κύπρος, οι δύο χώρες θα τα καταφέρουν και θα συνεχίσουν να δουλεύουν καρποφόρα για το καλό των δύο λαών. Ο Υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων Τάσος Μητσόπουλος είπε με τη σειρά του πως η πρωτοφανής οικονομική δοκιμασία, που περνά σήμερα η Κύπρος αποτέλεσε την αφορμή για να αναδειχθούν για άλλη μια φορά οι μακραίωνοι, ουσιαστικοί και ακατάλυτοι δεσμοί μεταξύ Ρωσίας και Κύπρου, σημειώνοντας ότι με αφετηρία την κοινή τους συμπόρευση, την καταλυτική επίδραση του Βυζαντίου και τη δημιουργική στροφή του ρωσικού λαού προς την Ορθοδοξία, είναι εμφανές μέσα από τις ένδοξες σελίδες της ιστορίας του ελληνικού γένους το παράλληλο της ιδεολογικής πορείας των δύο λαών». Αναφερόμενος στις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Κύπρου και Ρωσίας, ο κ. Μητσόπουλος είπε ότι τόσο οι ρωσικές Κυβερνήσεις, όσο και ο ίδιος ο ρωσικός λαός στάθηκαν με σταθερότητα στο πλευρό των Κυπρίων και στον αγώνα τους, για προάσπιση της ανεξαρτησίας και της εδαφικής τους ακεραιότητας, σε χρόνους δίσεκτους και ιδιαιτέρως μετά τη βάρβαρη τουρκική εισβολή το 1974.«Στις μέρες μας», είπε, «οι άριστες διμερείς σχέσεις αντικατοπτρίζονται στη συνεπή και πολύτιμη στήριξη της Ρωσίας στις προσπάθειες για επίτευξη μιας δίκαιης, βιώσιμης και συνολικής λύσης του κυπριακού προβλήματος, αλλά και στην εγγύτητα των θέσεων των 49

53 δύο χωρών σε σημαντικά διεθνή ζητήματα. Ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, η Ρωσία αποτελεί συνεπή υποστηρικτή της διπλωματίας των διαπραγματεύσεων για την αναζήτηση αμοιβαία αποδεκτών λύσεων με βάση τις αρχές του διεθνούς δικαίου, στηρίζοντας σταθερά τις κυπριακές θέσεις για επίλυση του εθνικού μας ζητήματος στη βάση των σχετικών ψηφισμάτων του ΣΑ του Οργανισμού ΗΕ». Πρόσθεσε πως από την πλευρά της η Κύπρος, με την παρουσία της στην ευρωπαϊκή οικογένεια, προωθεί την περαιτέρω ενίσχυση της εταιρικής συνεργασίας Ρωσίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως βασικού στρατηγικού της εταίρου. Είπε ακόμα πως η Κύπρος υποστηρίζει ένθερμα την ενδυνάμωση της στρατηγικής αυτής σχέσης, η οποία αποτελεί απαραίτητο συστατικό στις προσπάθειες προώθησης της διεθνούς ειρήνης, σταθερότητας και ευημερίας, αλλά και στην προσπάθεια οικοδόμησης του κοινού μας ευρωπαϊκού σπιτιού από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ουράλια όρη. Επιπλέον, ο Υπουργός Συγκοινωνιών είπε ότι «η διαρκής ενίσχυση των προσπαθειών της Κύπρου, για επίλυση του κυπριακού προβλήματος, αλλά και η σταθερή στήριξη από μέρους της Ρωσίας σε κάθε κρίσιμη στιγμή της Κυπριακής Δημοκρατίας, παραμένουν ανεκτίμητες», για να προσθέσει ότι «στα πλαίσια αυτά, η Κυπριακή Δημοκρατία προσδίδει μεγάλη σημασία στην περαιτέρω διεύρυνση και εμβάθυνση των σχέσεων Κύπρου - Ρωσίας και υπογραμμίζει την πρόθεσή της να συνεχίσει να καλλιεργεί τους δεσμούς φιλίας, με αμοιβαίο όφελος, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της ανάπτυξης των οικονομιών, αλλά και στη διατήρηση των πνευματικών και πολιτισμικών στοιχείων που συνδέουν άρρηκτα τους δύο λαούς». Σε χαιρετισμό του, το οποίο διάβασε εκ μέρους του το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών Ελευθέριος Αντωνίου, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Β έκανε λόγο για ακατάλυτους δεσμούς αδελφοσύνης μεταξύ των δύο χωρών και ευχήθηκε την περαιτέρω οικοδόμηση ειλικρινών και εγκάρδιων σχέσεων μεταξύ των δύο λαών. Σε ό,τι αφορά την ημερίδα, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου είπε πως επιβαλλόταν η διοργάνωση μιας τέτοιας ημερίδας, η οποία -όπως σημείωσε- θα καλύψει το υπάρχον επιστημονικό κενό, καθώς η παρουσία του ρωσικού στοιχείου στον τόπο δεν περιορίζεται στις σύγχρονες εμπορικές, τουριστικές και επιχειρηματικές 50

54 δραστηριότητες, αλλά επεκτείνεται στον πολιτισμό, στην ιστορία, στη διπλωματία, στην τέχνη και στις εκκλησιαστικές σχέσεις. Ο Πρόεδρος της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών Χαράλαμπος Χοτζακόγλου έκανε μια αναδρομή στις σχέσεις Ρωσίας - Κύπρου, αναφερόμενος περαιτέρω στις πολιτικές σχέσεις που σημάδεψαν τις δύο χώρες, στις ρωσικές επιδράσεις στη εκκλησιαστική τέχνη της Κύπρου, στις σχέσεις τους κατά τη σύγχρονη περίοδο και γενικότερα στις οικονομικές, πνευματικές και εκκλησιαστικές τους σχέσεις. Τέλος, ο Γενικός Γραμματέας της Κυπριακής Επιτροπής Βυζαντινών Σπουδών Ιωάννης Ηλιάδης είπε πως η συγκεκριμένη ημερίδα μπορεί να αναδείξει πολλές επιμέρους πτυχές των κυπρο-ρωσικών σχέσεων από τη βυζαντινή έως τη σύγχρονη περίοδο Ενδιαφέρον των Ρώσων Στη σημερινή δύσκολη διεθνώς ενεργειακή πραγματικότητα η Ε.Ε. και ειδικότερα η Γερμανία προβληματίζονται για την επάρκεια ενεργειακών κοιτασμάτων, και συνεπώς επιθυμούν τον πλήρη έλεγχο των ενεργειακών πηγών, ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτές βρίσκονται σε περιοχές χωρών-μελών. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η τρόικα, που διαπραγματεύεται στην Κύπρο, έθετε συνεχώς το θέμα του ευρωπαϊκού ελέγχου των ενεργειακών κοιτασμάτων. Η ρωσική παρουσία στην Κύπρο είναι κυρίως οικονομική-επενδυτική με βάση τις καταθέσεις Ρώσων σε κυπριακές τράπεζες. Παράλληλα, η Ρωσία παρακολουθεί και ενδιαφέρεται για τις εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα της Κύπρου. Ομως η Ρωσία εμφανίζεται πολύ προσεκτική στον τρόπο με τον όποιο αντιμετωπίζει την κρίση στην Κύπρο και τούτο γιατί θεωρεί ότι πρέπει να κρατήσει αρκετές ισορροπίες με την Ε.Ε., με την οποία άλλωστε συνδέεται με συμφωνία-πλαίσιο αλλά και με χώρες-μέλη της, με πρώτη τη Γερμανία με την οποία έχει εκτεταμένη συνεργασία στον τομέα της ενέργειας και του φυσικού αερίου, συνεργασία που δεν θα ήθελε για πολλούς λόγους να διαταράξει και που οδηγεί στην ύπαρξη ανοιχτής γραμμής επικοινωνίας όποτε, όπως τώρα, είναι αναγκαίο(δημητρακόπουλος,2013). Πιθανή εμπλοκή ρωσικών συμφερόντων στα υπό τουρκική αμφισβήτηση οικόπεδα 5,6 και 12 της κυπριακής ΑΟΖ καταγράφει εμπιστευτική έκθεση για 51

55 την επίσημη επίσκεψη διακομματικής αντιπροσωπείας στη Ρωσία που πραγματοποιήθηκε στις 3 με 5 Ιουλίου. Στη συνάντηση με τον αναπληρωτή υπουργό ενέργειας Yuri Sentyurin, ο διευθυντής της Novatek Overseas Andrei Popov σημείωσε το στενό ενδιαφέρον της εταιρείας για την περιοχή, παρά τη μη επιτυχή εμπλοκή της στο δεύτερο γύρο αδειοδότησης στο οικόπεδο 9 της κύπρου. Σύμφωνα με τα πρακτικά, «ο κ. Popov δήλωσε ότι το ενδιαφέρον της Novatek για τη δυτική περιοχή της κυπριακής ΑΟΖ (περιλαμβανομένων των οικοπέδων 5,6 και 12) είναι θετικό και θα έχει συνέχεια». «Τα οικόπεδα 5,6 και 12 βρίσκονται σε μια λιγότερο γνωστή περιοχή», σημείωσε. Ωστόσο, συμπλήρωσε λέγοντας ότι η εταιρεία του είναι ανοικτή για τις κυπριακές προτάσεις και συνεργασία σε σχέση με την έρευνα και την αρχειοποίηση κοιτασμάτων που θα ανοιχθούν τώρα». Ο Ρώσος αναπληρωτής υπουργός πάντως δεν έκανε αναφορά στα εν λόγω οικόπεδα. «Μετέφερε στον πρόεδρο της βουλής το ενδιαφέρον της εταιρείας Rosneft για τα οικόπεδα 1, 8, 9, 12 και 13». Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΑΚΕΛ Νίκος Κατσουρίδης υπέδειξε ότι τα οικόπεδα 5,6 και 12 θα πρέπει να τύχουν χωριστού χειρισμού. Ο πρόεδρος του ΕΥΡΩΚΟ Δημήτρης Συλλούρης πρότεινε τα οικόπεδα 5,6 και 12 να διαχωριστούν από το πακέτο και να γίνει άλλη διαπραγμάτευση με την κυβέρνηση. Ο Ρώσος αναπληρωτής υπουργός εξέφρασε την ελπίδα ότι η κυπριακή κυβέρνηση στο μέλλον έχει άλλα σχέδια και οι ρωσικές εταιρείες θα έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν σε αυτά(εφημερίδα Ο Πολίτης,2013) Η Δανειοδότηση και το Πρόβλημα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ρωσσία είναι διατεθειμένη να προχωρήσει και σε περαιτέρω δανειοδότηση της Κύπρου αν αυτή κάνει δεκτές τις αιτήσεις των εταιρειών από τη Ρωσσία και ανοίξουν οι δρόμοι του φυσικού αερίου για τη Ρωσσία από τα οικόπεδα που μετέχει η Κύπρος. 52

56 Το πρόβλημα που αντιμετωπίζεται αυτή τη στιγμή είναι Το Οικόπεδο 12 «Αφροδίτη» όπου είναι μια διερευνητική άδεια γεώτρησης που βρίσκεται στα ανοικτά της νότιας ακτής της Κύπρου και στη θαλάσσια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της χώρας. Βρίσκεται 34 χιλιόμετρα δυτικά του κοιτάσματος φυσικού αερίου Λεβιάθαν (του μεγαλύτερου κοιτάσματος φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκε την τελευταία δεκαετία) του Ισραήλ. Πιθανολογείται ότι το Οικόπεδο 12 μπορεί να περιέχει τεράστια κοιτάσματα φυσικού αερίου. Η αμερικανική εταιρεία Noble Ενεργειακή έλαβε την παραχώρηση για την διερεύνηση στο Οικόπεδο 12 τον Οκτώβριο του Τον Αύγουστο του 2011, η Noble σύναψε συμφωνία κατανομής της παραγωγής με την Κυπριακή κυβέρνηση σχετικά με την εμπορική ανάπτυξη του οικοπέδου. Η Noble τελικά ξεκίνησε τις γεωτρήσεις στο Οικόπεδο 12 τη Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2011 πολύ πριν την 1η Οκτωβρίου που είχε ανακοινώσει αρχικά και επισήμανε πως θα απαιτηθούν 90 έως 120 μέρες για την εξόρυξη. Η Κύπρος οριοθέτησε τα θαλάσσια σύνορά της με την Αίγυπτο το 2003, με το Λίβανο το 2007 και με το Ισραήλ το Η Τουρκία, η οποία δεν αναγνωρίζει τις συμφωνίες της Κύπρου με τους γείτονές της, έχει απειλήσει να κινητοποιήσει ναυτικές δυνάμεις, στην περίπτωση που ξεκινήσει γεωτρήσεις στο Οικόπεδο Ενδιαφέρον και άλλων εταιρειών ενέργειας. Σύσκεψη το Προεδρικό Μέγαρο μεταξύ της κυβέρνησης και της εταιρείας Noble Energy πραγματοποιήθηκε στις 12/9/13, κατά την οποία έγινε ανασκόπηση των δραστηριοτήτων στο οικόπεδο 12 της κυπριακής αποκλειστικής οικονομικής ζώνης, με το ενδεχόμενο νέων ερευνών για εξόρυξη πετρελαίου να επανέρχεται στο τραπέζι. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δέχθηκε σήμερα, αντιπροσωπεία της Noble Energy, στην παρουσία του υπουργού Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού κ. Γιώργου Λακκοτρύπη, του υφυπουργού παρά τον Πρόεδρο κ. Κωνσταντίνου Πετρίδη και υπηρεσιακών παραγόντων. Σε δηλώσεις του στους δημοσιογράφους μετά τη συνάντηση ο κ. Λακκοτρύπης είπε ότι «στη συνάντηση συζητήθηκαν οι σχεδιασμοί της εταιρείας για περαιτέρω ερευνητική δραστηριότητα στην κυπριακή ΑΟΖ και πιο συγκεκριμένα 53

57 στο τεμάχιο 12. Συζητήθηκαν τα χρονοδιαγράμματα και ιδιαίτερα ο χρόνος που χρειάζεται η εταιρεία για να αναλύσει τα δεδομένα που έχει συλλέξει από την τελευταία επιβεβαιωτική γεώτρηση καθώς επίσης και από τα τρισδιάστατα σεισμικά. Υπολογίζεται ότι μέχρι τον Απρίλιο θα είναι έτοιμη η Noble να μπορέσει να καταδείξει πού θα γίνει η επόμενη ερευνητική γεώτρηση και να καταδείξει αν χρειάζεται και ακόμη μία επιβεβαιωτική για το κοίτασμα Αφροδίτη». Ερωτηθείς αν η ερευνητική δραστηριότητα περιλαμβάνει και έρευνες για πετρέλαιο, ο κ. Λακκοτρύπης είπε ότι «κοιτάζουμε διάφορες προοπτικές. Ναι, όντως είναι και για φυσικό αέριο και ενδεχομένως και για πετρέλαιο». Κληθείς να διευκρινίσει είπε ότι «μιλάμε για άλλο κοίτασμα πέραν του Αφροδίτη». Σε ερώτηση αν ικανοποιούν την Κυβέρνηση τα χρονοδιαγράμματα που έχουν τεθεί, ο κ. υπουργός είπε ότι ο Πρόεδρος έθεσε το θέμα κατά πόσο μπορεί να γίνει η νέα ερευνητική γεώτρηση ενωρίτερα, ωστόσο θα πρέπει να υπάρχει διαθέσιμη πλατφόρμα για να γίνει αυτό. Όπως είπε ο κ. Υπουργός θα τελειώσει η ανάλυση των δεδομένων που έχουν συλλεχθεί μέχρι τον Απρίλιο-Μάιο και ο στόχος είναι να γίνει η γεώτρηση τον Οκτώβριο του Από την πλευρά του ο Αντιπρόεδρος της Noble Energy κ. Keith Elliot δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι ενημέρωσαν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για τις εξελίξεις αναφορικά με τις δραστηριότητες στο τεμάχιο 12. «Συνεχίζουμε να εξερευνούμε για να βρούμε περισσότερες ευκαιρίες, συνεχίζουμε να αναλύουμε τα αποτελέσματα», είπε και πρόσθεσε ότι «η προτεραιότητα μας τώρα είναι να αξιολογήσουμε πλήρως το τεμάχιο (12)». Ερωτηθείς αν γίνεται προσπάθεια εξεύρεσης πετρελαίου, ο κ. Elliot είπε ότι «βρισκόμαστε στη διαδικασία να αξιολογήσουμε ποιου τύπου προοπτικές υπάρχουν στο τεμάχιο και ψάχνουμε και για πετρέλαιο και για φυσικό αέριο, αλλά κυρίως για φυσικό αέριο». Σε ερώτηση για το ενδιαφέρον της εταιρείας να συμμετέχει στη δημιουργία τερματικού, ο κ. Elliot είπε ότι συνεχίζονται οι προσπάθειες και εργάζονται στενά με την Κυβέρνηση για τη δημιουργία μιας συμφωνίας-πλαισίου και για την παροχή στήριξης προς την Κυβέρνηση αναφορικά με τους σχεδιασμούς της. Κληθείς να πει αν η ποσότητα των κοιτασμάτων στο τεμάχιο 12 δικαιολογούν τη δημιουργία τερματικού, είπε ότι «πιθανόν να χρειαστούν περισσότερα, αλλά εργαζόμαστε με τις ομάδες για να αναπτύξουμε επιπρόσθετες πηγές από το τεμάχιο 12 και εργαζόμαστε επίσης 54

58 με άλλες κοινοπραξίες στην περιοχή». Ερωτηθείς αν περιλαμβάνεται και το Ισραήλ σε αυτές απάντησε καταφατικά. Τέλος, ερωτηθείς αν υπάρχει χρονοδιάγραμμα για τον τρίτο γύρο αδειοδότησης ο κ. Λακκοτρύπης είπε «όχι αυτή τη στιγμή. Είναι κάτι που επεξεργαζόμαστε και πρέπει να δούμε τις διάφορες παραμέτρους που θα καθορίσουν τον τρίτο γύρο, όπως είναι το πότε θα έχουμε νέες ανακαλύψεις, πότε θα μπορέσουμε να συλλέξουμε τα σεισμογραφικά δεδομένα που χρειάζονται για να είναι πιο πυκνά και να προσελκύσουμε περισσότερο ενδιαφέρον». Πρόσθεσε ότι χρειαζόμαστε περισσότερες σεισμογραφικές έρευνες. Κληθείς να πει αν υπάρχει χρονοδιάγραμμα για τις σεισμογραφικές έρευνες, ο κ. Υπουργός είπε ότι αυτό είναι κάτι που προσπαθούμε να ολοκληρώσουμε εντός των επόμενων ημερών, δηλαδή το πότε θα γίνουν οι σεισμογραφικές έρευνες, σύμφωνα και με τα συμβόλαια που έχουν υπογραφεί» (Εφημερίδα Ο Φιλελεύθερος, 2013). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Σημαντικότερη συνέπεια της οικονομικής κρίσης στην Κύπρο την τελευταία πενταετία είναι η υπογραφή του μνημονίου στις 30/04/2013,παρόλο την σθεναρή αντίσταση του κυπριακού κοινοβουλίου το όποιο είχε απορρίψει την 19η Μαρτίου 2013 την πρώτη πρόταση για υπογραφή μνημονίου. 4.1 Οικονομικές Συνέπειες Σημαντική συνεπεία είναι το κούρεμα των τραπεζικών καταθέσεων. Συγκεκριμένα στην τράπεζα Κύπρου κούρεμα 47,5% των ανασφάλιστων καταθέσεων. Όσον αφορά τη Λαϊκή Τράπεζα όλες οι ασφαλισμένες καταθέσεις των πελατών (φυσικά και νομικά πρόσωπα) μέχρι του ποσού των ευρώ έχουν μεταφερθεί από τη Λαϊκή Τράπεζα στην Τράπεζα Κύπρου ( 55

59 Για παράδειγμα, μια κατάθεση σ ένα λογαριασμό 200 χιλιάδων, θα έχει ως εξής: μπορούν να χρησιμοποιηθούν σύμφωνα με τα περιοριστικά μέτρα, έχουν «κουρευτεί» και μετατραπεί σε μετοχές, τίθενται σε προθεσμιακή κατάθεση 6 μηνών, τίθενται σε προθεσμιακή κατάθεση 9 μηνών, τίθενται σε προθεσμιακή κατάθεση 12 μηνών. Άλλες συνέπειες είναι το μείγμα Αύξηση τιμών(πληθωρισμός) Μείωση παραγωγικότητας (ΑΕΠ) Στασιμότητα μισθών Επικίνδυνο συνδυασμό για την κυπριακή οικονομία αποτελεί και η μείωση του ρυθμού ανάπτυξης (ΑΕΠ - χαμηλή παραγωγικότητα) σε συνάρτηση με την αύξηση τιμών(πληθωρισμός) και τη στασιμότητα που παρατηρείται στους μισθούς. Το «μείγμα» αυτό συντηρεί την ύφεση και ευνοεί την αύξηση της ανεργίας. 56

60 πηγή: Υπουργείο οικονομικών Κύπρου Ο πιο πάνω πίνακας δείχνει ότι οι τιμές (πληθωρισμός) από το 2003 μέχρι το 2007 μειώνονταν, αρχίζοντας από 4,1% και φθάνοντας το 2,4% το Παράλληλα, το ποσοστό αύξησης μισθών δεν παρουσίαζε μεγάλη διακύμανση από το,03 μέχρι το,07, αντισταθμίζοντας το πιθανό πρόβλημα που δημιουργεί ο πληθωρισμός. Το 2008, με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωζώνη, ο πληθωρισμός έφθασε το 4,1%, ενώ η αύξηση στους μισθούς άγγιξε το 7%. Το 2009 το ποσοστό του πληθωρισμού ήταν χαμηλότερο από το ποσοστό της αύξησης μισθών, όμως η ανάπτυξη ήταν πολύ αρνητική, στο -1,9%. Το μεγάλο πρόβλημα άρχισε το 2010, όταν η αγοραστική δύναμη του κοινού μειώθηκε, αφού το ποσοστό αύξησης τιμών και το ποσοστό αύξησης μισθών βρισκόταν στα ίδια επίπεδα, 2,4% και στις δύο περιπτώσεις ενώ το 2011 ο πληθωρισμός (3,3%) ξεπέρασε για πρώτη φορά, από το 2003, το ποσοστό αύξησης μισθών (2,6%). Με άλλα λόγια η αύξηση στις τιμές των αγαθών ήταν μεγαλύτερη από την αύξηση των μισθών. 57

61 Τραγικές είναι οι εκτιμήσεις του Υπουργείου Οικονομικών για το 2012, κατά τις οποίες, το ποσοστό αύξησης των τιμών βρίσκεται στο 2,8% την ίδια ώρα που η αύξηση στους μισθούς φθάνει μόλις το 0,6% και όλα αυτά την ώρα που ανεργία αγγίζει «κόκκινο» Την κατάσταση δυσχεραίνει και η μείωση της παραγωγικότητας στην Κύπρο. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, (σε σταθερές τιμές αγοράς 2005), από το 2003 μέχρι και το 2011 μειώθηκε σταθερά και αισθητά. Από 1,9% το 2003, η παραγωγικότητα έπεσε το 2011 σε 0,5%, γεγονός που συντελεί, σε συνάρτηση με τη μικρή άνοδο στους μισθούς και την δυσαναλογία που παρατηρείται στον πληθωρισμό, στην αύξηση της ανεργίας. Το 2007 η παραγωγικότητα βρισκόταν στο ζενίθ της 9ετίας με ποσοστό 5,1% Πηγή: (CypLive,2013) Περίοδος Τιμές αγαθών Αύξηση κατά 10,1% παρατηρήθηκε στο γενικό δείκτη τιμών από το 2003 μέχρι το Πρόκειται για την προ της ένταξης στο ευρώ περίοδο, κατά την οποία, σύμφωνα με τους αριθμούς, ο πληθωρισμός, ο ρυθμός ανάπτυξης και η αύξηση στους μισθούς, επέτρεπε την ομαλή λειτουργία της αγοράς. Πιο συγκεκριμένα: 18,9% ήταν η αύξηση στα τρόφιμα : Περίοδος Την περίοδο , η αύξηση του γενικού δείκτη τιμών ήταν μικρότερη και συγκεκριμένα 9,1%. Όμως, αυτή την περίοδο μειώνεται η παραγωγικότητα και η αύξηση στις τιμές των αγαθών δεν συνάδει με την αύξηση των μισθών, γεγονός που δημιουργεί την ύφεση και μειώνει την αγοραστική δύναμη του κόσμου. Πιο συγκεκριμένα: 10,5% ήταν η αύξηση στα τρόφιμα ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

62 Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών Κύπρου 35,7% αύξηση στο ηλεκτρικό ρεύμα, υγραέριο και καύσιμα την περιοδο Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών Κύπρου ΕΝΩ 48,9% αύξηση στο ηλεκτρικό ρεύμα, υγραέριο και καύσιμα την περίοδο Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών Κύπρου 59