Έχει δευτερογενή. καρκίνο μαστού. Πώς μπορώ. να την στηρίξω

Transcript

1 Έχει δευτερογενή καρκίνο μαστού Πώς μπορώ να την στηρίξω

2 Europa Donna Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία για τον Καρκίνο του Μαστού είναι ένας ανεξάρτητος μη κερδοσκοπικός οργανισμός που τα μέλη του αποτελούν συνεργαζόμενες ομάδες απ όλη την Ευρώπη. Η Ομοσπονδία λειτουργεί για τη σωστή ενημέρωση και διαφώτιση για τον καρκίνο του μαστού και για να κινητοποιεί τις γυναίκες της Ευρώπης, στο να επιδιώκουν καλύτερη εκπαίδευση για τον καρκίνο του μαστού, κατάλληλα προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου, την καλύτερη δυνατή θεραπεία και φροντίδα και μεγαλύτερη χρηματοδότηση για έρευνα. Η Europa Donna, αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα των γυναικών της Ευρώπης σε σχέση με τον καρκίνο του μαστού προς τις Τοπικές και τις Εθνικές Αρχές, καθώς και προς τα Ιδρύματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δέκα στόχοι της Europa Donna Κύπρου: 1. Η σωστή ενημέρωση και διαφώτιση του κοινού σε θέματα πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του μαστού. 2. Η ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των γυναικών σε θέματα έγκαιρης διάγνωσης της ασθένειας. 3. Η εισαγωγή προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου για πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση. 4. Η εξασφάλιση άριστης ποιότητας ιατρικών και άλλων θεραπευτικών υπηρεσιών από τον κρατικό και ιδιωτικό τομέα για όλες τις γυναίκες. 5. Ο ποιοτικός έλεγχος του ιατρικού εξοπλισμού σε τακτά χρονικά διαστήματα. 6. Η ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των θεραπευτών για επιμόρφωσή τους στις σύγχρονες μεθόδους διάγνωσης και θεραπείας. 7. Η διασφάλιση του δικαιώματος του ασθενή για δεύτερη ιατρική γνώμη. 8. Η προώθηση και οικονομική ενίσχυση από το κράτος της επιστημονικής έρευνας για τον καρκίνο του μαστού. 9. Η διασφάλιση πλήρους ενημέρωσης των γυναικών για τις προτεινόμενες θεραπευτικές επιλογές, συμπεριλαμβανομένων της συμμετοχής σε ερευνητικό πρόγραμμα θεραπείας, του δικαιώματος για δεύτερη ιατρική γνώμη και της συμμετοχής τους σε κλινικές δοκιμές. 10. Η αναγνώριση καλής ιατρικής πρακτικής και προώθηση της ανάπτυξής της.

3 Περιεχόμενα Τι είναι ο δευτερογενής καρκίνος του μαστού; Διαχείριση των συναισθημάτων Πώς μπορώ να τη στηρίξω; Συναισθηματική στήριξη Πρακτική στήριξη Τι δεν είναι χρήσιμο Ιδιαίτερα για τους συντρόφους Στήριξη και πληροφόρηση για τους συνεργάτες, την οικογένεια και τους φίλους Πού να αναζητήσετε στήριξη για εσάς

4 Τι είναι ο δευτερογενής καρκίνος του μαστού; Θέλω σεβασμό, κατανόηση και υποστήριξη. Δευτερογενής καρκίνος μαστού είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον καρκίνο, ο οποίος έκανε μετάσταση από τον αρχικό όγκο στο μαστό μέσω της κυκλοφορίας του αίματος ή του λεμφικού συστήματος και ξεκίνησε να αναπτύσσεται σε όργανα ή ιστούς σε άλλα μέρη του σώματος. Δευτερογενής καρκίνος του μαστού, δευτερογενείς όγκοι, μεταστατική ασθένεια, δευτερογενής και προχωρημένου σταδίου καρκίνος του μαστού είναι διαφορετικοί τρόποι για να πούμε το ίδιο πράγμα. Ο αρχικός καρκίνος του μαστού είναι γνωστός ως πρωτογενής ή πρώιμος καρκίνος του μαστού. Εάν ο καρκίνος του μαστού κάνει μετάσταση, το πιο πιθανό είναι να γίνει στα κόκκαλα, στο συκώτι ή στους πνεύμονες και κάποιες φορές στον εγκέφαλο ή σε άλλα μέρη του σώματος. Μπορεί να προσβάλει μια ή περισσότερες περιοχές ταυτόχρονα. Ακόμα και η καλύτερη θεραπεία για τον πρώιμο καρκίνο του μαστού δεν αφαιρεί πάντα κάθε καρκινικό κύτταρο. Πολύ συχνά, ο δευτερογενής καρκίνος του μαστού αναπτύσσεται από κύτταρα που δεν αφαιρέθηκαν. Άλλες φορές, τα καρκινικά κύτταρα αρχίζουν να ταξιδεύουν στο σώμα πριν ο όγκος εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί. Σε αυτή την περίπτωση, εάν είναι ήδη αρκετά μεγάλος ώστε να εντοπιστεί με σάρωση, ο δευτερογενής καρκίνος του μαστού μπορεί να διαγνωστεί ταυτόχρονα με τον πρωτογενή. 2

5 Δεν θέλω οίκτο. Θέλω σεβασμό, κατανόηση και στήριξη, ενθάρρυνση να συνεχίσω τη ζωή μου όσο πιο φυσιολογικά γίνεται. ΑΓΓΕΛΑ Κάποιες φορές, πιο σπάνια, ο δευτερογενής όγκος εντοπίζεται και διαγνώσκεται πρώτος. Οι περισσότερες γυναίκες που διαγνώστηκαν με δευτερογενή καρκίνο του μαστού είχαν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού στο παρελθόν. Για ένα μικρό αριθμό γυναικών, η διάγνωση του δευτερογενούς καρκίνου του μαστού μπορεί να αποτελεί την πρώτη εμπειρία με καρκίνο. Ούτως ή άλλως, η είδηση ότι κάποιος στο κοντινό σας περιβάλλον έχει δευτερογενή καρκίνο του μαστού είναι συγκλονιστική και είναι δύσκολο να την κατανοήσεις και να τη δεχτείς. Μπορεί να προκαλέσει πολλές συναισθηματικές αντιδράσεις, από δυσπιστία, θυμό έως και φόβο. Πριν από κάποια χρόνια, όταν οι γυναίκες άκουγαν ότι ο καρκίνος του μαστού είχε κάνει μετάσταση σε άλλα μέρη του σώματός τους, πίστευαν ότι δεν τους έμεναν πολλά χρόνια ακόμα να ζήσουν. Σήμερα, με τις βελτιωμένες θεραπείες και την καλύτερη διαχείριση, κάποιες γυναίκες ζουν με δευτερογενή καρκίνο του μαστού για πάρα πολλά χρόνια. Γι αυτές που έχουν την τύχη να ανταποκρίνονται καλά στη θεραπεία, ο δευτερογενής καρκίνος του μαστού μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν μια χρόνια ασθένεια, η οποία αναζωπυρώνεται κατά καιρούς αλλά προσφέρει μεγάλες περιόδους καλής φυσικής κατάστασης στο ενδιάμεσο. Οι γυναίκες με δευτερογενή καρκίνο του μαστού έχουν στη διάθεσή τους διάφορες χρόνιες θεραπείες. Αυτές συνήθως περιλαμβάνουν χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία και ορμονοθεραπεία όπως και άλλους τύπους θεραπείας ανάλογα με το πού βρίσκεται ο καρκίνος και πόσο έχει εξαπλωθεί. Πολλές γυναίκες θα έχουν πολύ μεγάλες περιόδους καλής φυσικής κατάστασης με λίγη ή καθόλου θεραπεία ορισμένες από αυτές για πολλά χρόνια. Άλλες θα φτάσουν σε ένα σημείο που δεν θα υπάρχουν άλλες ενεργές θεραπευτικές επιλογές διαθέσιμες. Η θεραπεία και η φροντίδα που θα λάβουν θα συνίστανται στο να νιώθουν άνετα προς το τέλος της ζωής τους που πλησιάζει. Όταν μια γυναίκα έρθει σε επαφή για πρώτη φορά με τον καρκίνο του μαστού, αυτός θα την ακολουθεί για όλη της τη ζωή και καμιά διαδρομή δεν είναι η ίδια. Η στήριξή σας θα τη βοηθήσει να αντιμετωπίσει τα εμπόδια και να απολαύσει τη ζωή της με ελπίδα και χαρούμενες στιγμές. Διαχείριση των συναισθημάτων Όποια και αν είναι η σχέση σας, πριν αρχίσετε να σκέφτεστε πώς να βοηθήσετε μια γυναίκα του κύκλου σας με δευτερογενή καρκίνο του μαστού, ίσως να θέλετε χρόνο να αφομοιώσετε την πληροφορία και να σκεφτείτε τι σημαίνει για σας. Ίσως να θέλετε να μιλήσετε για τις σκέψεις σας ή για τα συναισθήματά σας σε ένα κοντινό φίλο ή μέλος της οικογένειας. Ο δευτερογενής καρκίνος του μαστού έχει αντίκτυπο σε όλη την οικογένεια και τους φίλους. 3

6 Πώς μπορώ να τη στηρίξω; Συναισθηματική στήριξη Οι άνθρωποι συνήθως δυσκολεύονται να βρουν τι να πουν ή αισθάνονται αβέβαιοι για το πώς να ανταποκριθούν όταν κάποιος του κοντινού τους περιβάλλοντος έχει καρκίνο. Κάποιοι φοβούνται μήπως πουν κάτι λάθος αλλά πολλές γυναίκες που περνούν αυτή την εμπειρία λένε ότι το χειρότερο πράγμα που μπορεί κάποιος να κάνει για αυτές είναι να τις αποφεύγει. Η καλύτερη προσέγγιση είναι να είσαι απλώς ο εαυτός σου. Ο δευτερογενής καρκίνος του μαστού δημιουργεί προβλήματα αλλά δεν είναι μεταδοτικός. Μετά τη διάγνωσή μου, δημιουργήθηκε ένα τείχος σιωπής γύρω μου και αισθάνθηκα πολύ πιεσμένη να μη μιλήσω για την εμπειρία μου. ΜΑΡΙΑ Μη φοβάστε να μιλήσετε γι αυτό. Είναι κάτι τρομερό αυτό που συμβαίνει, αλλά εάν οι άνθρωποι το αγνοούν αισθάνεσαι χειρότερα, πιο απομονωμένα. ΙΩΑΝΝΑ Όταν αρχικά διαγνώστηκα, ένιωσα ότι οι άνθρωποι με απέφευγαν και αγνοούσαν το γεγονός ότι είχα μια απειλητική για τη ζωή μου ασθένεια. Συνειδητοποίησα ότι μπορεί να είναι άβολο αλλά συχνά χρειάζεσαι να μιλήσεις με κάποιο δικό σου. ΚΑΙΤΗ 4

7 Η εμπειρία δευτερογενούς καρκίνου του μαστού κάθε γυναίκας είναι μοναδική, όπως και ο τρόπος που ζει με την ασθένεια. Αρχικά θα αντιμετωπίσει κάποιες πολύ δύσκολες συγκινήσεις, προκλητικές αποφάσεις και δύσκολες στιγμές. Οι άνθρωποι λένε τα καταφέρνεις τόσο καλά και είσαι τόσο δυνατή - αλλά αυτό που βλέπουν δεν είναι αυτό που πραγματικά ισχύει. Κατά διαστήματα είμαι τρομοκρατημένη... κάποιες φορές βάζω μια μάσκα. ΓΕΩΡΓΙΑ Προσπαθήστε να καταλάβετε ότι μπορεί να υπάρξουν μέρες (ή ακόμα και ώρες) που αισθάνεται πεσμένη και ευσυγκίνητη (ιδιαίτερα εάν είναι στην εμμηνόπαυση) και εκεί το μόνο ίσως που χρειάζεται είναι μια αγκαλιά. Όταν έχει κέφια και είναι χαρούμενη κάντε το ίδιο και εσείς. ΕΛΕΝΗ Η διάθεση των γυναικών με δευτερογενή καρκίνο του μαστού κυμαίνεται από εξαιρετικά καλή σε πολύ κακή, ανάλογα με τη θεραπεία τους, το στάδιο της ασθένειάς τους και πώς αυτή τις επηρεάζει σωματικά και συναισθηματικά. Θα υπάρξουν κατά πάσα πιθανότητα συγκεκριμένες μέρες μετά από μια θεραπεία, όπως χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία, που θα νιώθουν πολύ χειρότερα από άλλες. Επίσης, κάποιες στιγμές της ημέρας μπορεί να είναι καλύτερες από άλλες. Κάποιες γυναίκες μπορεί να έχουν πρωινή ναυτία. Κάποιες άλλες μπορεί να νιώθουν εξουθενωμένες το βράδυ. Θα μπορούσατε να ρωτήσετε εάν υπάρχουν συνήθεις καλές και κακές στιγμές και να προσαρμόσετε την στήριξή σας ανάλογα. Βοηθάει να δείξετε κατανόηση εάν κάτι πρέπει να αλλάξει την τελευταία στιγμή. Προσφέρετε ενθάρρυνση, στήριξη και ακολουθήστε τη διάθεση της γυναίκας. Εάν είναι θετική με την κατάσταση, να είστε και εσείς θετικοί μαζί της καθώς συχνά είναι δύσκολο να διαχειριστεί τη θλίψη τής οικογένειας και των φίλων. ΜΑΙΡΗ Να έχετε υπομονή, να είστε προσιτοί. Αρχικά μπορεί να μην χρειάζεται να κάνετε τίποτα παρά μόνο να είστε εκεί. Υπάρχει ζωή και μετά τον καρκίνο. Στην αρχή ήμουν σοκαρισμένη, μετά βίωσα θλίψη και απώλεια και σήμερα (δύο χρόνια μετά) έχω φύγει από αυτό το στάδιο. Τώρα η διάγνωσή μου είναι κομμάτι της ζωής μου. Η θεραπεία είναι κομμάτι της ζωής μου. Μέχρι σήμερα δεν ήταν και τόσο άσχημα. ΒΑΡΒΑΡΑ 5

8 Έχω πολλούς φίλους που μου λένε ότι φαίνομαι καλά, ότι η περούκα μου με κάνει να φαίνομαι νεότερη, ότι θέλουν να πάω να τους δω κ.λπ., όλες αυτές οι σκέψεις και τα σχόλια έχουν μεγάλη σημασία όταν κάποιες φορές αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι ένα βήμα πριν το θάνατο. ΕΙΡΗΝΗ Μη φοβάστε να ρωτήσετε πώς νιώθει αλλά μην συζητάτε μόνο για την ασθένεια. ΧΡΥΣΩ Εάν μπορείτε, πείτε της ότι μπορεί να σας τηλεφωνήσει και ότι με χαρά θα πάτε όποτε σας χρειάζεται. Τηλεφωνήστε της, αλλά να γνωρίζετε ότι κατά διαστήματα ακόμα και το να μιλάει μπορεί να την κουράσει. Συχνά οι γυναίκες μένουν ξύπνιες τη νύχτα ανησυχώντας. Εάν δεν σας ενοχλεί να σας τηλεφωνεί μέσα στη νύχτα, να της το πείτε. Μπορεί οι επισκέψεις σας να είναι ευπρόσδεκτες, αλλά συνήθως είναι καλύτερα να γνωρίζετε από πριν πώς αισθάνεται πριν την επισκεφτείτε. Μην την επισκέπτεστε με άρρωστα ή ζωηρά παιδιά και μην την επισκέπτεστε εάν εσείς δεν νιώθετε καλά. Πείτε της ότι την αγαπάτε. Αγοράστε της όμορφα πράγματα όπως αρώματα, ρούχα, κοσμήματα - πράγματα που θα την κάνουν να νιώσει όμορφα. ΛΟΥΚΙΑ 6

9 Πρακτική στήριξη Οι φίλοι συχνά λένε πες μου εάν χρειάζεσαι κάτι με όλη την καλή τους διάθεση, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ζητάνε βοήθεια. Οι απρόσμενες πράξεις στήριξης είναι οι πιο βοηθητικές. Αντί για προσφορά βοήθειας όπως μαγείρεμα κάποιες φορές - απλά παραδώστε το έτοιμο. Το ίδιο με τη βοήθεια στο σπίτι - έτσι δεν θα αισθάνονται άβολα με το να ζητάνε από άλλους να κάνουν διάφορες δουλειές. ΗΒΗ Οποιαδήποτε βοήθεια μπορείτε να προσφέρετε θα εκτιμηθεί και δεν θα ξεχαστεί. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη φροντίδα παιδιών, μαγείρεμα ή συνάντηση για ένα καφέ. Κάποιες φορές είναι δύσκολο να ζητήσει αυτό που χρειάζεται, γι αυτό είναι καλό να εμφανίζεσαι με κάποια κατεψυγμένα γεύματα ή ένα γλυκό. ΔΩΡΑ Μπορείτε να της προτείνετε να πάτε για ψώνια ή στη βιβλιοθήκη ή εάν δεν έχει διάθεση, να σας πει τι έχει ανάγκη και να της το ψωνίσετε εσείς ή να της διαλέξετε βιβλία. Εάν έχει παιδιά, θα μπορούσατε να προτείνετε να τα πάτε και να τα φέρετε από το σχολείο, τις κοινωνικές ή τις αθλητικές εκδηλώσεις τους. Θα σας ήταν ίσως ευγνώμων εάν τα προσέχατε για ένα απόγευμα ή μια μέρα ή και για κάποια βράδια περιστασιακά. Θα το εκτιμούσε εάν βγάζατε βόλτα το σκύλο της, πλένατε το αυτοκίνητό της ή ποτίζατε τον κήπο της. Εάν μπορείτε συνοδεύστε την στα ραντεβού με τους γιατρούς ή στις θεραπείες της. Κάποιες φορές το να υπάρχει κάποιος να σε περιμένει ή να είναι εκεί και να κρατάει σημειώσεις μπορεί να είναι μεγάλη βοήθεια. Αλλά εάν η γυναίκα δεν θέλει κανένα μαζί της μια συγκεκριμένη μέρα δεχτείτε το. ΚΟΥΛΑ Θα της ήταν ίσως χρήσιμη η βοήθεια στην τακτοποίηση των ιατρικών λογαριασμών, της κρατικής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και τη συγκέντρωση χρημάτων - μια δουλειά την οποία οι περισσότεροι θεωρούν ανιαρή και χρονοβόρα. Το πιο σημαντικό πράγμα που η οικογένεια και οι φίλοι μπορούν να κάνουν είναι να προσφέρουν σε αυτή τη γυναίκα ένα αίσθημα ότι τη φροντίζουν και τη σκέφτονται. Και οι δύο γιοί μου με στηρίζουν πολύ - αυτός που δεν μένει μαζί μας, μας τηλεφωνεί τις περισσότερες μέρες και αυτού του είδους η επαφή βοηθάει πολύ. Οι υπόλοιποι συγγενείς, μου τηλεφωνούν τακτικά ή με επισκέπτονται, συχνά με κάποιο ιδιαίτερο γεύμα ή μπισκότα και οι φίλοι κάνουν το ίδιο. Πιστεύω ότι οι στοργικές κινήσεις είναι πολύ σημαντικές. ΣΤΕΛΛΑ 7

10 Το φαγητό του νοσοκομείου μπορεί να μην είναι το αγαπημένο της και η γεύση της μπορεί να αλλοιωθεί κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας. Να της πάτε το αγαπημένο της φαγητό στο νοσοκομείο - ειδικά εάν δεν απολαμβάνει τα γεύματα. Μια διακοπή της ρουτίνας μπορεί να είναι ευπρόσδεκτη ανακούφιση για εκείνη. Ρωτήστε την εάν θα της άρεσε να διασκεδάσει. Ίσως να κανονίσετε μια έξοδο σε θέατρο ή σινεμά, δείπνο με φίλους, μία εκδρομή ή ένα περίπατο - ή απλά μια επίσκεψη με έτοιμο φαγητό και μια ταινία. Στείλτε ένα μπουκέτο λουλούδια ή μια κάρτα επειδή απλά το θέλετε και επειδή τις σκέφτεστε. Κάποιες φορές η προσφορά για ήρεμη παρέα είναι σημαντική - ένας περίπατος, μια κυριακάτικη βόλτα για παγωτό. ΕΥΗ Πολλές γυναίκες λένε ότι οι άνθρωποι τις στηρίζουν αμέσως μετά τη διάγνωση αλλά η στήριξη ελαττώνεται με τον καιρό. Ο δευτερογενής καρκίνος του μαστού είναι ένα ταξίδι με κυμαινόμενες περιόδους ασθένειας και καλής φυσικής κατάστασης. Η προσφορά συνεχούς στήριξης, ακόμα και στις περιόδους καλής φυσικής κατάστασης, θα εκτιμηθεί ιδιαίτερα. 8

11 Τι δεν είναι χρήσιμο Οι γυναίκες με δευτερογενή καρκίνο του μαστού λαμβάνουν συχνά το μήνυμα από τους άλλους ότι πρέπει πάντα να έχουν θετική στάση. Αυτό το μήνυμα μπορεί να μη βοηθάει. Μπορεί να τη δυσκολέψει να σας μιλήσει για το πώς πραγματικά νιώθει. Εάν δείξει θυμό, απόγνωση και αγανάκτηση, αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό παρόλο που μπορεί να είναι δύσκολο να το χειριστείτε. Είναι φυσιολογικό να είναι αναστατωμένη κάποιες φορές. Το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να ακούτε. Λέγοντας όλα θα πάνε καλά ίσως να μη βοηθήσει - μπορεί ακόμη και να αισθανθεί ότι αψηφάτε τα συναισθήματά της. Μπορείτε να τη ρωτήσετε Τι μπορώ να κάνω για σένα σήμερα. Μπορεί απλώς να θέλει να την ακούσετε. Ενθαρρύνω εσάς, τους φίλους και την οικογένειά μου να μου μιλάτε, να ρωτάτε πώς νιώθω και να είστε προετοιμασμένοι να ακούσετε. Δεν είναι αναγκαίο να μιλήσετε - απλά να είστε εκεί. Κλάψτε μαζί μου - μην μου λέτε ότι όλα θα πάνε καλά. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ Ρωτήστε την πώς είναι και ακούστε όλα όσα έχει να σας πει - αλλά να τη ρωτάτε. ΛΑΟΥΡΑ Είναι σύνηθες γι αυτούς που βρίσκονται κοντά στη γυναίκα να νιώθουν αδύναμοι και να ψάχνουν απεγνωσμένα τρόπους να βοηθήσουν ή να ψάχνουν τη μαγική θεραπεία. Το να προσφέρετε πληροφορίες για τα τελευταία φάρμακα ή για κάποια θεραπεία για την οποία ακούσατε συνήθως δεν βοηθάει. Ούτε οι εισηγήσεις να αλλάξει δραματικά τον τρόπο ζωής ή τη δίαιτά της. Μη μοιράζεστε μαζί μου κάθε εφεύρεση και θεραπεία του καρκίνου που είδατε στην τηλεόραση, ακούσατε στο ραδιόφωνο, διαβάσατε σε ένα περιοδικό ή στην εφημερίδα - δεν θέλω να ξέρω! Μην μου λέτε ότι πρέπει να παίρνω περισσότερες βιταμίνες, να τρώω περισσότερο μπρόκολο/σπανάκι ή οτιδήποτε - είμαι μεγάλη γυναίκα τώρα και μπορώ να αποφασίσω τι θα πιω και τι θα φάω. ΝΙΚΗ Πολλοί άνθρωποι μου έκαναν διερευνητικές ερωτήσεις για τη θεραπεία μου και την πρόγνωση της ασθένειάς μου και ήθελαν τη διαβεβαίωσή μου ότι όλα θα πήγαιναν καλά. Ήταν εξοντωτικό να στηρίζω τους άλλους ενώ χρειαζόμουν στήριξη εγώ η ίδια. Ερωτήσεις όπως Πόσο καιρό σου δίνουν; με εξόργιζαν. Οι λέξεις που δεν έλεγαν ήταν Πόσο μέχρι να πεθάνεις. Το μόνο που ήθελα ήταν διαβεβαίωση και προσευχές. ΑΝΝΑ Οποιαδήποτε βοήθεια μπορείτε να προσφέρετε θα εκτιμηθεί και δεν θα ξεχαστεί. 9

12 Ιδιαίτερα για τους συντρόφους Στην αρχή η σύντροφός σας μπορεί να θέλει τη βοήθειά σας να πάρει αποφάσεις για τη θεραπεία της. Συνήθως υπάρχει ο χρόνος να γίνει η επιλογή της θεραπείας και να πάρει και μια δεύτερη γνώμη εάν θέλει. Προσπαθήστε να διατηρήσετε μια φυσιολογική ζωή και να κανονίσετε τις θεραπείες γύρω από φυσιολογικές δραστηριότητες εάν αυτό είναι εφικτό. Πηγαίνετε μαζί της σε κάποια ραντεβού, ιδιαίτερα στις πρώτες συναντήσεις με τους ογκολόγους, τους ακτινολόγους κ.λπ. Δεχτείτε ότι κατά καιρούς δεν θα ανταπεξέρχεται τόσο καλά όπως συνήθως. Να είστε πληροφορημένος. Μην αρνείστε την κατάσταση. Να στηρίζετε ο ένας τον άλλον, να είστε ρεαλιστές. ΜΑΡΙΑΝΝΑ Ο ποιοτικός χρόνος είναι μια σημαντική προτεραιότητα για τις γυναίκες, τις οικογένειες και τους φίλους τους. Ως σύντροφος, ο χρόνος σας μπορεί επίσης να καταλαμβάνεται από την εργασία σας και άλλες υποχρεώσεις. Με τη σύντροφό σας θα μπορούσατε να σκεφτείτε ποιος θα μπορούσε να σας βοηθήσει με τις καθημερινές δουλειές όπως σιδέρωμα, καθάρισμα και μαγείρεμα. Αυτό θα σας βοηθήσει να εστιάσετε στην στήριξη της οικογένειάς σας με πιο παραγωγικό τρόπο, όπως να αφιερώσετε χρόνο στα παιδιά σας. Εάν εσείς και η σύντροφός σας χρειάζεστε βοήθεια - ζητήστε τη. Οι φίλοι συνήθως δεν είναι σίγουροι πώς να βοηθήσουν και οι περισσότεροι θα εκτιμούσαν να τους ζητηθεί να βοηθήσουν με πρακτικό τρόπο. Είναι εύκολο να παρασυρθείτε από την καθημερινότητα της θεραπείας, ιδιαίτερα εάν τα άγχη της οικογενειακής ζωής ή της εργασίας συνεχίζουν να υπάρχουν. Να περνάτε χρόνο σαν ζευγάρι - να πιείτε ένα καφέ, να φύγετε ένα σαββατοκύριακο. Θα σας χαλαρώσει και θα σας φέρει πιο κοντά. Να στηρίζετε ο ένας τον άλλον, να είστε ρεαλιστές. Ο σχεδιασμός μιας εκδρομής το σαββατοκύριακο ή οικογενειακών διακοπών δίνει και στους δυο σας κάτι να προσμένετε και είναι σημαντικό να βρείτε χρόνο να απολαμβάνετε τη ζωή μαζί. Μην ξεχνάτε να βγάζετε πολλές φωτογραφίες. Κάποια ζευγάρια είναι ικανά να συζητάνε μεταξύ τους τα προσωπικά τους συναισθήματα. Η συζήτηση για τις ανησυχίες τους, δίνει στα ζευγάρια την ευκαιρία να στηρίζει και να παρηγορεί ο ένας τον άλλον. 10

13 Οι περισσότερες γυναίκες ανησυχούν για το πώς ανταπεξέρχονται οι σύντροφοί τους. Πολλές εκφράζουν ανακούφιση εάν οι σύντροφοί τους μοιράζονται τα συναισθήματά τους μαζί τους. Θα ήταν χρήσιμο να σκεφτείτε ποια είναι η καλύτερη στιγμή να μιλήσετε, ίσως όταν άλλες έγνοιες δεν σας αποσπούν την προσοχή. Αυτό μπορεί να είναι ένα σαββατοκύριακο που έχετε πάει μια εκδρομή, όταν τα παιδιά μένουν σε φίλους ή όταν πάτε ένα περίπατο μαζί. Κάποια ζευγάρια θεωρούν ότι η συμβουλευτική μπορεί να τα βοηθήσει να μοιραστούν τα συναισθήματά τους και να καταλήξουν σε στρατηγικές χειρισμού της αναστάτωσης που ο δευτερογενής καρκίνος του μαστού προκαλεί στη σχέση τους και στην οικογένειά τους. Να είστε δυνατοί αλλά δεν υπάρχει πρόβλημα να εκφράζετε το πόσο φοβάστε. ΔΕΣΠΩ Δεν υπάρχει πρόβλημα να είστε ειλικρινής. Μην αισθάνεστε ότι πρέπει να προσέχετε υπερβολικά για να αποφύγετε κάποια σύγκρουση. Να είστε ρεαλιστές στη σχέση σας. ΑΝΤΡΗ Είναι μια καλή ιδέα να σκεφτείτε τι χρειάζεστε ως σύντροφος για να σας βοηθήσει να ανταπεξέλθετε στις δύσκολες στιγμές. Μπορεί απλά να θέλετε κάποιο χρόνο για τον εαυτό σας, ιδιαίτερα εάν αισθάνεστε συντετριμμένοι. Αναζητήστε τη δική σας συμβουλευτική ή έστω βρείτε κάποιον να του μιλήσετε. Θα έχετε πολλά σκαμπανεβάσματα ιδιαίτερα με τους αγαπημένους σας και δεν θα είναι εύκολο ούτε για εσάς. Μην περιμένετε να ανταπεξέλθετε με όλα, όλες τις ώρες. ΝΙΚΗ 11

14 Στήριξη και πληροφόρηση για τους συνεργάτες, την οικογένεια και τους φίλους Πού να αναζητήσετε στήριξη Μπορείτε να πάρετε τηλέφωνο στην EUROPA DONNA Κύπρου - τηλ.: Σπίτι EUROPA DONNA Κύπρου Λευκωσίας Πρόδρομου 28, 2406 Έγκωμη, info@europadonna.com.cy, τηλ.: , φαξ: Σπίτι EUROPA DONNA Κύπρου Λάρνακας Στυλιανού Λένα 49, 6021 Λάρνακα, larnaca@europadonna.com.cy τηλ.: , φαξ: Ευχαριστώ για την υπομονή, τις συζητήσεις, τις αναμνήσεις, τα καφεδάκια, τα δάκρυα, τα γέλια, τις αγκαλιές όταν εγώ τα είχα ανάγκη. Σας ευχαριστώ για την ατομική σας στήριξη σε αυτό το ταξίδι. ΡΕΑ Η EUROPA DONNA Κύπρου ευχαριστεί το Breast Cancer Network Australia. 12

15