ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ

Transcript

1 ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ, ΔΙΑΤΑΡΑΓΜΕΝΗ (ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΤΕ: ΟΠΤΙΚΗ, ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ, ΚΙΝΑΙΣΘΗΤΙΚΗ, ΓΕΥΣΤΙΚΗ, ΑΠΤΙΚΗ, ΟΣΦΡΗΤΙΚΗ) DISTURBED SENSORY PERCEPTION ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΚΑΤΣΑΡΑΓΑΚΗΣ

2 Αισθητηριακή αντίληψη, διαταραγμένη (εξειδικεύστε: οπτική, ακουστική, κιναισθητική, γευστική, απτική, οσφρητική) disturbed Sensory Perception ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΚΑΤΣΑΡΑΓΑΚΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΑΣΗ Α. ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ Η πλειοψηφία των ηλικιωμένων ενηλίκων θα υποστούν αλλαγές στην αισθητηριακή τους ικανότητα (όραση, ακοή, γεύση, όσφρηση και περιφερική αίσθηση)ως μία φυσιολογική διαδικασία γήρανσης. Μερικές αισθητηριακές αλλαγές, για παράδειγμα αλλαγές στην ακοή, μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά τις δεξιότητες επικοινωνίας ενός ηλικιωμένου ατόμου. Παρακάτω θα περιγραφούν οι συνήθεις αισθητηριακές αλλαγές με την πάροδο της ηλικίας και οι ασθένειες καθώς και οι βλάβες που συμβαίνουν πιο συχνά στους ηλικιωμένους. Όραση 30% όσων είναι πάνω από 65 ετών παρουσιάζουν κάποια διαταραχή της όρασης. Ο καταρράκτης είναι η 5 η πιο συχνή χρόνια κατάσταση σε ενήλικες άνω των 75. Ορισμοί: Φυσιολογική όραση: οπτική οξύτητα 20/20 ή καλύτερα Διαταραχή όρασης: οπτική οξύτητα 20/50 ή χειρότερα Τυφλός (νομικά): βέλτιστη διόρθωση όρασης στα 20/200 ή χειρότερα Εντελώς τυφλός: καμία αντίληψη φωτός Ιδιαίτερα με την πάροδο του χρόνου, συμβαίνουν αλλαγές όρασης. Οι συχνότερες είναι: Πρεσβυωπία: απώλεια της ελαστικότητας των φακών του οφθαλμού που οδηγεί σε μείωση της ικανότητας του οφθαλμού να αλλάζει το σχήμα των φακών ώστε να εστιάσει σε κοντινά αντικείμενα όπως μία καλή εκτύπωση και μειωμένη ικανότητα προσαρμογής στο φως. Πάχυνση των φακών με απώλεια ελαστικότητας Μειωμένη ευαισθησία σε αντίθεση Μειωμένη επαναφορά στο φως Οι ασθένειες που επηρεάζουν την όραση είναι: Καταρράκτης: θάμπωση των φακών που παρουσιάζεται ως ανώδυνη, προοδευτική απώλεια της όρασης που μπορεί να είναι μονόπλευρη ή και από τις δύο πλευρές. Εκφύλιση της ωχράς κηλίδας: η πιο συχνή αιτία τύφλωσης σε ηλικιωμένους. Η προοδευτική μείωση των κυττάρων της ωχράς κηλίδας αποτελεί την κύρια αιτία απώλειας της κεντρικής όρασης σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας. Πιο συχνή σε άτομα με ανοιχτόχρωμα μαλλιά και μπλε μάτια. Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν το κάπνισμα και την υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Γλαύκωμα: μία σοβαρή ασθένεια του οφθαλμού. Η πλειοψηφία των περιπτώσεων του γλαυκώματος είναι γλαύκωμα ανοικτής γωνίας (95%). Η αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση προκαλεί ατροφία και βλάβη στο οπτικό νεύρο που οδηγεί σε ελλείμματα των οπτικών πεδίων και οδηγεί σε τύφλωση. Οι αλλαγές στην όραση περιλαμβάνουν απώλεια της περιφερικής όρασης, μη ανοχή στο φως, μειωμένη αντίληψη της αντίθεσης και μειωμένη ικανότητα προσαρμογής στο σκοτάδι.

3 Διαβητική αμφιβληστοειδοπάθεια: τελική βλάβη του οργάνου από το διαβήτη προκαλεί αμφιβληστροειδοπάθεια και ανωμαλίες στην όραση. Ο κίνδυνος μπορεί να μειωθεί με αυστηρό έλεγχο της γλυκόζης του αίματος. Ξεκινά ως μη παραγωγική και εξελίσσεται σε παραγωγική που μπορεί να θεραπευτεί με φωτοπηξία laser. Υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια: τελική βλάβη του οργάνου από μειωμένο έλεγχο της υπέρτασης που προκαλεί αμφιβληστροειδοπάθεια υποστρωματικού τύπου και τελικά παραγωγική. Συνήθως θεραπεύεται με φωτοπηξία laser και αυστηρό έλεγχο της αρτηριακής πίεσης. Κροταφική αρτηρίτιδα: αυτοάνοση διαταραχή που προκαλεί φλεγμονή της κροταφικής αρτηρίας. Εμφανίζεται με κακουχία, ευαισθησία του τριχωτού της κεφαλής, κροταφική κεφαλαλγία, διαλείπουσα χωλότητα κάτω γνάθου (jaw claudication), και αιφνίδια απώλεια της όρασης (συνήθως μονόπλευρη). Η απώλεια της όρασης είναι μια επείγουσα ιατρική κατάσταση, αλλά είναι δυνητικά αναστρέψιμη, εάν εντοπιστεί αμέσως. αποκόλληση αμφιβληστροειδούς: Μπορεί να συμβεί σε ασθενείς με καταρράκτη ή πρόσφατη χειρουργική επέμβαση καταρράκτη, τραύμα ή να είναι τυχαία. Εμφανίζεται σαν μια κουρτίνα που καλύπτει το οπτικό πεδίο. Οι αλλαγές στην όραση έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις καθημερινές δραστηριότητες όπως σε θέματα: Ασφάλειας: Αδυναμία να διαβάσει ετικέτες φαρμάκων, δυσκολία βαδίσματος σε σκάλες ή κράσπεδα, δυσκολία στην οδήγηση, διασχίζοντας δρόμους Ποιότητας Ζωής: μειωμένη ανεξαρτησία, δυσκολία ή αδυναμία διαβάσματος Πτώσεων AKOH Η ακοή είναι μία από τις πέντε αισθήσεις. Είναι μια πολύπλοκη διαδικασία πρόσληψης ήχου και νοηματοδότησής του. Η ικανότητα ακοής είναι σημαντική στην κατανόηση του κόσμου γύρω μας. Το ανθρώπινο αυτί είναι ένα πλήρως ανεπτυγμένο μέρος του σώματος από τη γέννηση και ανταποκρίνεται σε ήχους πολύ σιγανούς όσο και πολύ δυνατούς. Ακόμα και πριν τη γέννηση, τα έμβρυα ανταποκρίνονται σε ήχους. Το αυτί μπορεί να χωριστεί σε τρία μέρη που οδηγούν στον εγκέφαλο: το έξω, το μέσο και το έσω αυτί. Το εξωτερικό αυτί αποτελείται από τον έξω ακουστικό πόρο και πτερύγιο. Ο ήχος μεταφέρεται μέσα στον ακουστικό πόρο προς το μέσο αυτί. Το μέσο αυτί αποτελείται από την τυμπανική κοιλότητα και την ακουστική σάλπιγγα. Στην τυμπανική κοιλότητα υπάρχουν τρία ακουστικά οστάρια (σφύρα άκμονας και αναβολέας) σε επαφή το ένα με το άλλο. Αυτή η αλυσίδα των ακουστικών οσταρίων συνδέεται με το τύμπανο από τη μία πλευρά και με το έσω αυτί από την άλλη. Οι ηχητικές δονήσεις από το τύμπανο προκαλούν δονήσεις στα οστάρια που με τη σειρά τους μεταβιβάζονται στο υγρό του έσω αυτιού. Το έσω αυτί ή κοχλίας είναι ένα σύστημα κοιλοτήτων και σωλήνων από οστέινη κάψα (οστέινος λαβύρινθος) που περιβάλλει τον υμενώδη λαβύρινθο. Μεταξύ τους υπάρχει ο περιλεμφικός χώρος που περιέχει υγρό (διαυγές, υδατοδιαλυτό), την έξω λέμφο, ενώ μέσα στον υμενώδη λαβύρινθο υπάρχει η έσω λέμφος. Η μεταβίβαση των δονήσεων από τα οστάρια στην έξω και στη συνέχεια στην έσω λέμφο προκαλεί παλμικές κινήσεις στη βασική μεμβράνη και το όργανο του Corti. Ο συντονισμός των ελικώσεων της βασικής μεμβράνης (υψηλές συχνότητες βασικές ελικώσεις, μέσες μεσότητα, χαμηλές υψηλότερες ελικώσεις) οδηγεί στον ερεθισμό των απολήξεων των νευρικών ινών του κοχλιακού νεύρου.

4 Εικόνα 1 Ανατομία αυτιού (Πηγή : Η απώλεια ακοής είναι η 3 η χρόνια κατάσταση που επηρεάζει ενήλικες πάνω από 75 ετών. Ορισμοί Η διαταραχή ακοής: ορίζεται σε Decibels (db) ή επίπεδο έντασης ήπια: db μέτρια db μέτρια σοβαρή db σοβαρή db πάνω από 90 είναι κώφωση, ανικανότητα ακρόασης ήχου Οι συχνότερες αλλαγές που συμβαίνουν στην ακοή και πολλές φορές προέρχονται από τη φυσιολογική διαδικασία της γήρανσης είναι: πρεσβυακουσία: Απώλεια της ικανότητας ακοής σε ήχους υψηλής συχνότητας, νευροαισθητήρια απώλεια ακοής. Έχει σταδιακή έναρξη, είναι προοδευτική και είναι αμφοτερόπλευρη. Οφείλεται σε σταδιακή απώλεια των τριχωτών κυττάρων, και αλλαγές στα μικρά αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν τον κοχλία. Αναφέρεται δυσκολία ακρόσης υψηλής συχνότητας ήχους: όπως σ, ζ, χ. Ο θόρυβος του περιβάλλοντος επιδεινώνει περισσότερο το έλλειμμα ακοής. βαρηκοΐα αγωγιμότητας: Αφορά το έξω και/ή το μέσο αυτί. Τα αίτια μπορεί να περιλαμβάνουν: βύσματα κυψελίδας ή ξένα σώματα, ρήξη τυμπάνου, μέση ωτίτιδα και ωτοσκλήρυνση. νευροαισθητήρια απώλεια ακοής: οφείλεται σε βλάβη στο έσω αυτί, στον κοχλία, ή τις ίνες του όγδοου κρανιακού νεύρου. Τα αίτια μπορεί να περιλαμβάνουν: κληρονομικά αίτια, λοιμώξεις από ιούς ή βακτήρια, τραύμα, όγκους, έκθεση σε θόρυβο, καρδιαγγειακές παθήσεις, ωτοτοξικά φάρμακα και η νόσος του Meniere. Οι ασθένειες που επηρεάζουν πιο συχνά τα άτομα, ιδιαίτερα κατά τη διαδικασία της γήρανσης είναι: Διαταραχή Κεντρικής ακουστικής επεξεργασίας: Μια ασυνήθιστη διαταραχή που περιλαμβάνει την ανικανότητα του ατόμου να επεξεργαστεί τα εισερχόμενα σήματα και βρίσκεται συχνά σε ασθενείς με

5 εγκεφαλικό επεισόδιο και ηλικιωμένους με άνοια Αλτσχάιμερ. Η ακοή του ατόμου είναι φυσιολογική αλλά η ικανότητά του να επεξεργάζεται τον ήχο είναι διαταραγμένη. Εμβοές: Κουδούνισμα στα αυτιά μπορεί να παρουσιάζει διακυμάνσεις μπορεί να οφείλεται σε βλάβη στους υποδοχείς του κοχλιακού νεύρου και οι αλλαγές στα όργανα της ακοής και της ισορροπίας σχετίζονται με την ηλικία. Νόσος του Meniere: χαρακτηρίζεται από κυμαινόμενη απώλεια ακοής, εμβοές και ίλιγγο. Οι πιθανές αιτίες της νόσου του Meniere περιλαμβάνουν: υποθυρεοειδισμό, διαβήτη και νευροσύφιλη. Οι αλλαγές στην ακοή έχουν συνέπειες στις καθημερινές δραστηριότητες ενός ατόμου, όπως: Επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής: μειώνει την ικανότητα επικοινωνίας με άλλα άτομα, ενισχύει την κοινωνική απομόνωση, οδηγεί σε κατάθλιψη ή χαμηλή αυτοεκτίμηση Θέματα ασφάλειας: ανικανότητα ακρόασης οδηγιών όπως τον τρόπο χορήγησης φαρμάκων, ανικανότητα ακρόασης αυτοκινήτου ή κόρνας διασχίζοντας ένα δρόμο, τηλεφώνου, κουδουνιού εισόδου ή χτυπήματος σε πόρτα (μπορεί να μην αντιληφθεί περίπτωση έκτακτης ανάγκης) ΌΣΦΡΗΣΗ ΚΑΙ ΓΕΥΣΗ Η αίσθηση της γεύσης αποτελεί κατά κύριο λόγο λειτουργία των γευστικών καλύκων της στοματικής κοιλότητας αποτελεί όμως κοινή εμπειρία το γεγονός ότι και η αίσθηση της όσφρησης συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην αντίληψη της γεύσης. Επιπρόσθετα η υφή της τροφής, όπως ανιχνεύεται από τις απτικές αισθήσεις της στοματικής κοιλότητας, καθώς και η παρουσία μέσα στην τροφή ουσιών όπως είναι το πιπέρι, που διεγείρουν τις νευρικές απολήξεις πόνου, διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό την εμπειρία της αίσθησης της γεύσης. Η σημασία της γεύσης έγκειται στο γεγονός ότι επιτρέπει στο άτομο να επιλέγει τροφή σύμφωνα με τις επιθυμίες του και πιθανώς επίσης και σύμφωνα με τις ανάγκες των ιστών για ειδικές θρεπτικές ουσίες. Όλα τα γευστικά αισθήματα υποτίθεται ότι αποτελούν συνδυασμούς των πρωτογενών αισθήσεων, όπως ακριβώς και όλα τα χρώματα που μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε αποτελούν συνδυασμούς των τριών πρωταρχικών χρωμάτων. Η αίσθηση του ξινού προκαλείται από οξέα, η δε ένταση του γευστικού αισθήματος είναι περίπου ανάλογη προς το λογάριθμο της συγκέντρωσης των ιόντων υδρογόνου, δηλαδή όσο πιο μεγάλη είναι η οξύτητα του οξέος τόσο εντονότερο είναι και το αίσθημα του ξινού. Η αίσθηση του αλατώδους (ή αλμυρού) εκλύεται από ιοντισμένα άλατα. Η ποιότητα του αισθήματος ποικίλλει κατά κάποιο βαθμό από το ένα άλας στο άλλο, γιατί τα διάφορα άλατα προκαλούν επίσης και την έκλυση και άλλων γευστικών αισθημάτων εκτός από εκείνη του αλμυρού. Τα κατιόντα των αλάτων είναι κυρίως υπεύθυνα για την αλμυρή γεύση, συμβάλλουν όμως και τα ανιόντα σε μικρότερο βαθμό. Η αίσθηση του γλυκού δεν προκαλείται μόνο από μια κατηγορία χημικών ουσιών. Στον κατάλογο ορισμένων μόνο από τις χημικές ουσίες που προκαλούν αυτό το αίσθημα περιλαμβάνονται σάκχαρα, γλυκόλες, αλκοόλες, αλδεΰδες, κετόνες, αμίδια, εστέρες, αμινοξέα, σουλφονικά οξέα, αλογονωμένα οξεα, καθώς και τα ανόργανα άλατα του μολύβδου και του βηρυλίου. Ειδικά σημειώνεται ότι οι περισσότερες από τις ουσίες εκλύουν την αίσθηση του γλυκού είναι οργανικές ουσίες. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι ελάχιστες μόνο μεταβολές στη χημική δομή μιας ουσίας, όπως είναι η προσθήκη μιας απλής ρίζας, συχνά είναι δυνατό να μεταβάλλει τη γεύση της ουσίας από γλυκιά σε πικρή. Η αίσθηση του πικρού, όπως και εκείνη του γλυκού, δεν προκαλείται από ένα μόνο είδος χημικών ουσιών, αλλά και σε αυτή την περίπτωση οι παράγοντες που αποδίδουν πικρή γεύση είναι σχεδόν στην ολότητά τους οργανικές ουσίες. Ιδιαίτερα δύο κατηγορίες ουσιών είναι δυνατό να εκλύουν την αίσθηση του πικρού: (1)

6 ουσίες με μακρά αλυσίδα ατόμων άνθρακα που περιέχουν και άζωτο και (2) τα αλκαλοειδή. Στα αλκαλοειδή περιλαμβάνονται πολλά από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην ιατρική πράξη, όπως είναι η κινίνη, η καφεΐνη, η στρυχνίνη και η νικοτίνη. Η πικρή γεύση, όταν είναι πολύ έντονη συνήθως προκαλεί την απόρριψη της τροφής από το άτομο ή το ζώο. Αυτό αποτελεί αναμφισβήτητα μια σκόπιμη λειτουργική αποστολή της αίσθησης του πικρού, γιατί πολλές από τις θανατηφόρες τοξίνες που βρίσκονται σε δηλητηριώδη φυτά είναι αλκαλοειδή τα οποία στο σύνολό τους προκαλούν έντονο αίσθημα πικρού. Η αίσθηση της όσφρησης είναι η λιγότερο κατανοητή από όλες μας τις αισθήσεις. Αυτό κατά ένα μέρος οφείλεται στο γεγονός ότι η αίσθηση της όσφρησης αποτελεί υποκειμενικό φαινόμενο, το οποίο δεν είναι δυνατόν εύκολα να μελετηθεί σε κατώτερα ζώα. Ένα άλλο ζήτημα που περιπλέκει ακόμα περισσότερο το θέμα είναι ότι η αίσθηση της όσφρησης είναι σχεδόν υποτυπώδης στον άνθρωπο σε σύγκριση με την αίσθηση που παρατηρείται σε ορισμένα κατώτερα ζώα. Ο μηχανισμός της διέγερσης των οσφρητικών κυττάρων Το τμήμα των οσφρητικών κυττάρων που αποκρίνεται στα οσφρητικά χημικά ερεθίσματα είναι τα οσφρητικά τριχίδια. Στην κυτταρική μεμβράνη των τριχιδίων περιέχονται μεγάλα μόρια πρωτεΐνης που καταλαμβάνουν όλο το πάχος της μεμβράνης και προεξέχουν προς τα έξω, και τα οποία μπορούν να συνδέονται με διάφορες οσμηρές ουσίες. Οι πρωτεΐνες αυτές ονομάζονται δεσμευτικες των οσμηρών ουσιών. Πιστεύεται ότι αυτή η σύνδεση αποτελεί το απαραίτητο ερέθισμα για τη διέγερση του οσφρητικού κυττάρου. Ανεξάρτητα από το βασικό χημικό μηχανισμό με τον οποίο διεγείρονται τα οσφρητικά κύτταρα, διάφοροι φυσικοί παράγοντες επηρεάζουν επίσης το βαθμό διέγερσής τους. Πρώτο, μόνο πτητικές ουσίες είναι δυνατό να εισροφώνται μέσα στους ρώθωνες είναι δυνατό να επιδρούν ως ερεθίσματα. Δεύτερο η διεγερτική ουσία πρέπει να είναι τουλάχιστο και ως ένα βαθμό υδατοδιαλυτή κατά τρόπο ώστε να μπορεί ν διέρχεται μέσα από το στρώμα της βλέννας που επικαλύπτει το οσφρητικό επιθήλιο. Και το τρίτο πρέπει να είναι τουλάχιστο κατά ένα μέρος λιποδιαλυτή προφανώς γιατί τα λιπιδιακά στοιχεία της κυτταρικής μεμβράνης απωθούν οσμηρές ουσίες από τις δεσμευτικές πρωτεΐνες της κυτταρικής μεμβράνης. Η εξοικείωση Οι υποδοχείς για την όσφρηση εξοικειώνονται κατά 50% περίπου γύρω στο ένα δευτερόλεπτο μετά την έναρξη της διέγερσης. Από εκεί και πέρα είναι πολύ μικρή και πολύ βραδεία. Όμως είναι πολύ γνωστό από προσωπική πείρα ότι η όσφρηση υφίσταται σχεδόν πλήρη εξοικείωση μέσα σε ένα περίπου λεπτό, μετά την είσοδό μας μέσα σε έντονα οσμηρή ατμόσφαιρα. Επειδή αυτή η ψυχολογική εξοικείωση είναι πολύ μεγαλύτερη από το βαθμό της εξοικείωσης των ίδιων των υποδοχέων, είναι σχεδόν βέβαιο ότι το μεγαλύτερο μέρος της εξοικείωσης πραγματοποιείται μέσα στο κεντρικό νευρικό σύστημα, πράγμα που φαίνεται ότι συμβαίνει και στην περίπτωση της εξοικείωσης των γευστικών αισθημάτων. Η αίσθηση της όσφρησης και η ικανότητα αναγνώρισης γεύσεων μειώνεται κατά τη διαδικασία της γήρανσης. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα κυρίως την ασφάλεια πχ μη όσφρηση καπνού. Αλλαγές σε όσφρηση και γεύση Οι συνήθεις αλλαγές στην όσφρηση περιλαμβάνουν μία έκπτωση της ευαισθησίας στα αερογενώς μεταδιδόμενα χημικά ερεθίσματα με την πάροδο της ηλικίας. Οι συνήθεις αλλαγές στη γεύση περιλαμβάνουν μία μείωση της ικανότητα αναγνώρισης των γλυκών τροφών. Οι περισσότερες αλλαγές στη γεύση θεωρείται ότι συμβαίνουν λόγω μειωμένης όσφρησης, φαρμάκων και χρήσης καπνού.

7 Η πιο συχνή ασθένεια που επηρεάζει την όσφρηση και τη γεύση πιο συχνά σε ηλικιωμένους είναι η γλωσσαλγία, δηλαδή η αίσθηση ότι η γλώσσα πονάει ή καίει. Μπορεί να υπάρχουν αρκετές παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό το πρόβλημα: ελλείψεις βιταμιίνης Β, τοπικό τραύμα, γαστρεντερικές διαταραχές που προκαλούν παλινδρόμηση, αλλεργίες, δυσλειτουργία των σιελογόνων αδένων και διαβήτης. Η επίδραση των αλλαγών σε όσφρηση και γεύση αφορά σε θεματα: Ποιότητα ζωής: ανικανότητα όσφρησης αρωμάτων όπως η μυρωδιά του χριστουγεννιάτικου δέντρου, λουλουδιών ή ψημένου καφέ μπορεί να μην είναι αναγνωρίσιμες και μειωμένη γεύση σε αγαπημένα φαγητά ή ποτά. Άρνηση θρέψης: η ανικανότητα όσφρησης των οσμών από φαγητά μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της διατροφής Θέματα ασφαλείας: ανικανότητα όσφρησης της οσμής καπνού ή διαρροής γκαζιού και σε μειωμένη αίσθηση γεύσης, Πιθανότητα ανικανότητας αναγνώρισης χαλασμένων τροφίμων με αποτέλεσμα ναυτία, έμετος ή διάρροια λοιμώδους αιτιολογίας. ΑΦΗ - Περιφερική αισθητικότητα Η περιφερική νευροπάθεια είναι μία από τις πιο συχνές νευρολογικές διαταραχές. Η περιφερική νευρική λειτουργία που ελέγχει την αίσθηση της αφής μειώνεται αργά με την ηλικία, όμως η ικανότητα αντίληψης επώδυνων ερεθισμάτων διατηρείται κατά τη διαδικασία της γήρανσης. Ωστόσο μπορεί να υπάρχει μειωμένος χρόνος ανταπόκρισης και απομάκρυνσης από επώδυνα ερεθίσματα με την πάροδο του χρόνου. Τα κυριότερα νοσήματα που επηρεάζουν την περιφερική αισθητικότητα και εμφανίζονται συχνότερα σε ηλικιωμένους είναι: Περιφερική νευροπάθεια: Πόνος νεύρων στα άκρα που σχετίζεται με βλάβη των νεύρων από προβλήματα κυκλοφορικού συστήματος ή ανεπάρκειες βιταμινών. Συνήθεις ανεπάρκειες βιταμινών που επηρεάζουν τα περιφερικά νεύρα είναι ανεπάρκεια των Β6, Β12 και φυλλικού οξέος. Διαβητική νευροπάθεια: Τελική βλάβη στα περιφερικά νεύρα από τις μικροαγγειακές μεταβολές συμβαίνουν σε ασθενείς με διαβήτη. Συχνά οδηγεί σε απώλεια της αίσθησης στα πόδια των διαβητικών που δεν αντιλαμβάνονται πιθανό τραύμα στα άκρα που μπορεί να οδηγήσει σε ανθεκτική λοίμωξη λόγω της μειωμένης αγγειακής παροχής στο άκρο. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να εκπαιδευτούν οι διαβητικοί ασθενείς και ασθενείς με περιφερική νευροπάθεια ώστε να φροντίζουν με ιδιαίτερη προσοχή τα πόδια τους. Πόνος σε μέλος φάντασμα (ακρωτηριασμένο μέλος): η εμπειρία του πόνου μπορεί να ποικίλλει από ήπια έως έντονη στο σημείο που υπήρχε το ακρωτηριασμένο άκρο. Ο πόνος είναι χρόνιος και συχνά απαιτεί ειδικές παρεμβάσεις για τον έλεγχο και τη διαχείρισή του, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών προσθετικών μελών, αναλγητικών και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Οξεία απώλεια αισθητικότητας: Μπορεί να οφείλεται σε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, οξύ εγκλωβισμό νεύρου στη σπονδυλική στήλη ή σε σύνδρομο διαμερισματοποίησης λόγω τραυματισμού σε ένα σκέλος. Εμφανίζεται με οξεία έναρξη μουδιάσματος, μυρμηγκιάσματος ή την έλλειψη της αίσθησης και λειτουργικότητάς στο άκρο που έχει επηρεαστεί. Οι επιπτώσεις των αλλαγών της περιφερικής αισθητικότητας στις καθημερινές δραστηριότητες της ζωής αφορούν σε:

8 Πτώσεις που οφείλονται σε ανικανότητα αναγνώρισης θέσης ή ανικανότητα επιβεβαίωσης ότι τα κάτω άκρα είναι στο πάτωμα Κάλοι ή σοβαρές εκδορές στα κάτω άκρα Β. ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ Η νοσηλευτική αξιολόγηση του ασθενούς σε σχέση με την αισθητηριακή αντίληψη θα εστιάσει κυρίως στα παρακάτω: Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης (λήψη ιστορικού), είναι σημαντικό να γίνουν ερωτήσεις σχετικά με αλλαγές σε ακοή, όραση, όσφρηση και γεύση, καθώς και για αιμωδίες και μυρμηγκιάσματα στα άκρα. Επίσης θα πρέπει να καθοριστεί εάν τα συμπτώματα είχαν αιφνίδια έναρξη ή προοδευτική και εάν είναι μονόπλευρα ή αμφοτερόπλευρα. Ακόμα θα πρέπει να αναφερθούν πιθανές προηγούμενες θεραπείες για αισθητηριακά προβλήματα καθώς και την επίδραση των αισθητηριακών προβλημάτων στην καθημερινότητά τους καθώς και στην ικανότητα οδήγησης. Η οδήγηση μπορεί να επηρεαστεί από προβλήματα όρασης, ακοής και περιφερικής αισθητικότητας. Θα πρέπει να καθοριστεί αν ο ασθενής ενδιαφέρεται για τη λήψη θεραπείας για τις συγκεκριμένες καταστάσεις. Η κλινική εξέταση περιλαμβάνει την επισκόπηση των εξωτερικών δομών των οφθαλμών και αυτιών, έλεγχο του ακουστικού πόρου για κυψελίδα με τη χρήση ωτοσκοπίου. Επίσης πρέπει να ελεγχθεί η οπτική οξύτητα με πίνακες για τη μέτρηση της μακρινής και της ενδιάμεσης/κοντινής οπτικής οξύτητας. Σχετικά με την ακοή, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί τεστ ακοής χαμηλών συχνοτήτων με ψιθύρους και αν υπάρχει δυνατότητα απαιτείται ακουογράφημα. Τέλος θα αξιολογηθεί η αίσθηση δονήσεων με ένα διαπασών και σε διαβητικούς ασθενείς τεστ με μονοϊνίδιο, που ποσοτικοποιεί το επίπεδο της αισθητηριακής διαταραχής στα πόδια των διαβητικών ασθενών. Ο παρακάτω πίνακας (Πίνακας 1) περιλαμβάνει ένα δείγμα διαφόρων ειδών εργαλεία και καταλόγους ελέγχου αξιολόγησης που σχετίζονται με τις αισθήσεις από την εργοθεραπεία, κατάλληλα για χρήση σε εφήβους και ενήλικες. Παρακαλώ σημειώστε ότι οι θεραπευτικές αξιολογήσεις, οι σημειώσεις πληροφοριών και τα φύλλα εργασίας μερικές φορές χρειάζεται να προσαρμοστούν για την προσωπική γνωστική ικανότητα αλλιώς μπορεί να εμφανιστεί ματαίωση και παρερμηνεία. Πίνακας 1 Διάφοροι τύποι εργαλείων αξιολόγησης αισθήσεων για εφήβους και ενήλικες: ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Adolescent / Adult Sensory Profile Brown C., Dunn W. 60 προτάσεις περιγραφής συμπεριφοράς σε ερεθίσματα αισθήσεων και συνδυασμός των Sensory intergration inventory revise for indivisual with developmental disabilities Developmental Test of visual perception (DTVP) απαντήσεων Reisman J., Hanschu B. Χωρίζεται σε ενότητες που περιγράφουν συμπεριφορές σε απτικές, ισορροπίας, ιδιοδεκτικές και γενικές αντιδράσεις. Ο αξιολογητής σημειώνει αν παρατηρούνται ή όχι οι συμπεριφορές. Frostig M. Είναι ένα εργαλείο ελέγχου της οπτικής αντίληψης. Αποτελείται από 6 υποενότητες που μετρούν τις ικανότητες όρασης-αντίληψης και όρασης-κινητικότητας ενός ατόμου.

9 Επίσης αναφέρονται τα παρακάτω εργαλεία: Allen Sensory Stimulation Kits I and II, Sensory modulation screening tool, Sensory defensiveness screening tool & Sensory diet checklist for adolescents & adults (Champange T.), Sensory defensiveness checklist (Moore K.) και Sensory motor preference checklist for adults.

10 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης Bates B.Οδηγός για κλινική εξέταση, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, Cacchione P. (2011), SENSORY CHANGES, Evidence-Based Geriatric Nursing Protocols for Best Practice, Fourth Edition, available at accessed 10/7/2014. Goldman L., Ausiello D., Cecile Παθολογία, 23 η εκδ., e-book, Elsevier Ltd, Guyton A. Ιατρική Φυσιολογία, τόμος Β, Επιστημονικές Εκδόσεις «Γρηγόριος Παρισιάνος», Kahle W., Leonhardt H., Platzer W., Εγχειρίδιο ανατομικής του ανθρώπου με έγχρωμο άτλαντα, τόμος 2, εκδ. Λίτσας, Read A. E., Barritt D.W., Hewer R. L. Σύγχρονη Παθολογία, εκδ Λίτσας, επιμέλεια ελληνικής έκδοσης Χ. Μουτσόπουλος, Ελληνική Οφθαλμολογική Εταιρεία, Γλαύκωμα, διαθέσιμο σε πρόσβαση 10/7/2014. Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια, διαθέσιμο σε πρόσβαση 10/7/2014.

11 ΣΧΕΔΙΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ Α. ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ: ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ, ΔΙΑΤΑΡΑΓΜΕΝΗ (ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΤΕ: ΟΠΤΙΚΗ, ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ, ΚΙΝΑΙΣΘΗΤΙΚΗ, ΓΕΥΣΤΙΚΗ, ΑΠΤΙΚΗ, ΟΣΦΡΗΤΙΚΗ) DISTURBED SENSORY PERCEPTION Ορισμός: Μεταβολή της έντασης και του τρόπου μετάδοσης των εισερχόμενων ερεθισμάτων που συνοδεύονται από μειωμένη, υπερβολική, παραμορφωμένη ή διαταραγμένη ανταπόκριση στο αντίστοιχο ερέθισμα. Σχετιζόμενοι Παράγοντες Περιορισμός περιβαλλοντολογικών ερεθισμάτων: [περιβάλλον απομόνωσης για θεραπευτικούς λόγους (π.χ. μόνωση, περιορισμός επί κλίνης, μεταδοτικό νόσημα), περιβάλλον κοινωνικής απομόνωσης (π.χ. ιδρυματοποίηση, περιορισμός στο σπίτι, γήρανση, χρόνια/ τελικού σταδίου νοσήματα, αποστέρηση βρέφους), στιγματισμός (π.χ. άτομο με διανοητική ασθένεια/ καθυστερημένη ανάπτυξη/ ειδικές ανάγκες)]. Υπερβολικά περιβαλλοντολογικά ερεθίσματα: [υπερβολικός θόρυβος, όπως στο εργασιακό περιβάλλον, στο εγγύς περιβάλλον του ατόμου]. Μεταβολή της υποδοχής/ μετάδοσης/ αντίληψης της αισθητικότητας: [νευρολογική νόσος, νευρολογικό τραύμα, ή έλλειμμα, αλλαγή της κατάστασης των αισθητηριακών οργάνων]. Βιοχημικές διαταραχές (πχ αυξημένη ουρία, αυξημένη αμμωνία, υποξαιμία), ηλεκτρολυτικές διαταραχές, [φάρμακα, πχ διεγερτικά ή καταθλιπτικά, ψυχοτρόπα]. Ψυχολογικό στρες [αποστέρηση ύπνου]. Προσδιοριστικά Χαρακτηριστικά ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ [Αναφερόμενη] μεταβολή της ικανότητας αντίληψης της αισθητικότητας [πχ φωτοευαισθησία, υπαισθησία/ υπεραισθησία, μειωμένη/ μεταβαλλόμενη αίσθηση της γεύσης, ανικανότητας αναφοράς της θέσης του σώματος (ιδιοδεκτικότητα)] Αισθητηριακές παραμορφώσεις ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ [Μετρήσιμη] μεταβολή της αισθητηριακής οξύτητας Μεταβολή των συνήθων αντιδράσεων στα ερεθίσματα [πχ ταχείες εναλλαγές ψυχικής διάθεσης, υπερβολικές συναισθηματικές αντιδράσεις, καταστάσεις άγχους/ πανικού] Μεταβολή του προτύπου συμπεριφοράς, νευρικότητα, ευερεθιστότητα Μεταβολή της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης Αποπροσανατολισμός, παραισθήσεις, [ψευδαισθήσεις], [αλλόκοτες σκέψεις] Διαταραγμένη επικοινωνία [Άτακτη κίνηση, μεταβολή της αίσθησης της ισορροπίας (πχ Σύνδρομο Ménière)]

12 Β. Επιθυμητές Εκβάσεις/ Κριτήρια Εκτίμησης Το άτομο θα: σοβαρή Δείκτες απόκλιση 1 Διαθέτει ικανότητα αίσθησης ερεθισμάτων σε δέρμα Διαθέτει ικανότητα ακρόασης θορύβων Διαθέτει ικανότητα αίσθησης αλλαγών θέσης κεφαλής Διαθέτει ικανότητα αλλαγών θέσης σώματος Διαθέτει ικανότητα διάκρισης οσμών Διαθέτει ικανότητα διάκρισης γεύσεων Διαθέτει ικανότητα όρασης Επανακτά/ διατηρεί το σύνηθες επίπεδο γνωστικής ικανότητας καθόλου 1 ουσιώδης απόκλιση 2 σπάνια 2 μέτρια απόκλιση 3 μερικές φορές 3 ήπια απόκλιση 4 συχνά 4 καμία απόκλιση 5 συνεχώς 5 μη εφαρμόσιμο ΜΕ μη εφαρμόσιμο ΜΕ Αναγνωρίζει και αποκαθιστά/ διορθώνει τις διαταραχές αισθητικότητας Εκφράζει λεκτικά την επίγνωση των αισθητηριακών αναγκών και την παρουσία υπερβολικών και/ή έλλειψη ερεθισμάτων. Αναγνωρίζει / τροποποιεί τους εξωγενείς παράγοντες που συντελούν σε μεταβολές αισθητικότητας / ικανοτήτων αντιληπτικότητας Χρησιμοποιεί τις πηγές κατάλληλα και αποτελεσματικά Είναι ελεύθερο τραυματισμών

13 Γ. Ενέργειες/ Παρεμβάσεις Οι ενέργειες/παρεμβάσεις που αφορούν στη Νοσηλευτική Διάγνωση «Διαταραγμένη Αισθητηριακή Αντίληψη» συνδέονται άμεσα με τις αντίστοιχες των νοσηλευτικών διαγνώσεων που έχουν αναπτυχθεί στο παρόν πρόγραμμα «Κίνδυνος για τραύμα» (αφορά τη διαταραγμένη αισθητηριακή αντίληψη απτική και κιναισθησίας) και «Διαταραχή διατροφής λιγότερη από τις απαιτήσεις του σώματος» και «Οξεία σύγχυση» (αφορά τη διαταραγμένη αισθητηριακή αντίληψη σε όσφρηση και γεύση). 1 ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ. Αναγνώριση αιτιολογικών/ συμμετεχόντων παραγόντων και έκτασης διαταραχής: Ανίχνευση ατόμων με καταστάσεις που δύνανται να επηρεάσουν την αισθητικότητα, την ερμηνεία και τη μετάδοση των ερεθισμάτων (αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, εγκεφαλικό τραύμα, γνωστική διαταραχή/ άνοια, πόνος, χειρουργική επέμβαση, ή τραύμα με συμμετοχή των αισθητηριακών οργάνων, διαταραχές του κεντρικού νευρικού συστήματος [πχ τραυματισμός σπονδυλικής στήλης, εγκεφαλική πάρεση, νόσος Parkinson, κτλ], περιφερική νευροπάθεια). Ανασκόπηση των αποτελεσμάτων των εργαστηριακών δοκιμασιών (πχ ηλεκτρολύτες ορού, βιοχημικό προφίλ, αέρια αρτηριακού αίματος, επίπεδα φαρμάκων στον ορό). Συνεργασία για τη διενέργεια / ανασκόπηση διαγνωστικών δοκιμασιών και νευρολογικού ελέγχου αισθητικότητας / κινητικότητας. Παρακολούθηση του φαρμακευτικού σχήματος για την αναγνώριση φαρμακευτικών επιδράσεων ή συνεργιών που μπορούν να προκαλέσουν / επιδεινώσουν αισθητηριακά προβλήματα / προβλήματα αντιληπτικότητας. Αξιολόγηση της ικανότητας ομιλίας, ακοής, ερμηνείας και ανταπόκρισης σε απλές εντολές για την απόκτηση γενικής εικόνας της διανοητικής / γνωστικής κατάστασης του ατόμου και της ικανότητάς του να ερμηνεύει ερεθίσματα. Εκτίμηση της αισθητηριακής αντιληπτικότητας: ερέθισμα θερμού/ ψυχρού, αμβλύ / οξύ, οσμής, γεύσης, οπτικής οξύτητας και ακοής, βάδιση/ κινητικότητα, και θέση / λειτουργία μελών του σώματος. Προσδιορισμός της ανταπόκρισης σε επώδυνα ερεθίσματα για επισήμανση της καταλληλότητας της ανταπόκρισης στο ερέθισμα καθώς και εάν είναι άμεση ή καθυστερημένη. Παρατήρηση των συμπεριφορικών ανταποκρίσεων (πχ ψευδαισθήσεις/ παραισθήσεις, παραλήρημα, απόσυρση, επιθετικότητα, κλάμα, μη κατάλληλη ψυχική διάθεση, σύγχυση/ αποπροσανατολισμός). Εξακρίβωση της αντίληψης του ατόμου/ σημαντικών άλλων για το πρόβλημα / τις αλλαγές των δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής. Ακρόαση και σεβασμός των εκφράσεων αποστέρησης του ατόμου και συνυπολογισμό τους στο σχεδιασμό της φροντίδας. 2 ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ. Προαγωγή της εξομάλυνσης της αντίδρασης στο ερέθισμα: Παροχή μέσων επικοινωνίας, όπως ενδείκνυται. Ενθάρρυνση της χρήσης συσκευών υποβοήθησης ακοής (βοηθήματα ακοής, οπτικοακουστική ενίσχυση, κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης, νοηματική γλώσσα) για την παροχή βοήθειας στη διαχείριση της ακουστικής διαταραχής. Αποφυγή σωματικής ή συναισθηματικής απομόνωσης του ατόμου για την πρόληψη της αισθητηριακής αποστέρησης / τον περιορισμό της σύγχυσης. Προαγωγή σταθερού περιβάλλοντος με συνέχεια της φροντίδας από το ίδιο πρόσωπο όσο είναι εφικτό.

14 Ερμηνεία ερεθισμάτων / παροχή ανατροφοδότησης για τη βοήθεια του ατόμου στη διάκριση της πραγματικότητας από τη φαντασία / διαταραγμένη αντίληψη. Επαναπροσανατολισμός σε πρόσωπα, χώρο, χρόνο και γεγονότα, όταν χρειάζεται. Επεξήγηση των διαδικασιών / δραστηριοτήτων, αναμενόμενων αισθήσεων και εκβάσεων. Περιορισμός / προσεκτική παρακολούθηση στη χορήγηση καταστολής, ιδιαίτερα σε πληθυσμούς ηλικιωμένων ατόμων. Ελαχιστοποίηση των αρνητικών συζητήσεων (πχ προβλήματα του ατόμου και της οικογένειας) που μπορεί να ακούσει το άτομο. Το άτομο ενδεχομένως να παρερμηνεύσει και να θεωρήσει ότι οι αναφορές το αφορούν. Ελαχιστοποίηση των εξωτερικών θορύβων / ερεθισμάτων, συμπεριλαμβανομένου του μη απαραίτητου εξοπλισμού, συναγερμών / ηχητικών σημάτων παρακολούθησης, όταν είναι δυνατόν. Διασφάλιση απερίσπαστων περιόδων ύπνου / ανάπαυσης. Ομιλία προς το άτομο με διαταραγμένη όραση ή μη ανταπόκριση στα ερεθίσματα κατά τη διάρκεια της φροντίδας για παροχή ακουστικής διέγερσης και πρόληψη της αντίδρασης αιφνιδιασμού. Διασφάλιση απτικού ερεθισμού κατά την παροχή φροντίδας. Το άγγιγμα αποτελεί σημαντική διάσταση της φροντίδας και βαθειά ψυχολογική ανάγκη επικοινωνίας της παρουσίας/ σύνδεσης με μια άλλη ανθρώπινη ύπαρξη. Ενθάρρυνση των σημαντικών άλλων να έχουν στο περιβάλλον οικεία αντικείμενα, να μιλούν και να αγγίζουν συχνά το άτομο. Διασφάλιση αισθητηριακού ερεθισμού συμπεριλαμβανομένων οικείων οσμών/ ήχων, απτικού ερεθισμού με διάφορα αντικείμενα, μεταβολή της έντασης του φωτός και άλλων ερεθισμάτων (πχ ωρολόγια, ημερολόγια). Παροχή δραστηριοτήτων απόσπασης προσοχής, στο βαθμό των ικανοτήτων του (πχ τηλεόραση/ραδιόφωνο, συζήτηση, βιβλία με μεγάλη γραμματοσειρά γραμμάτων ή ηχογραφημένα βιβλία). Προαγωγή εποικοδομητικών κοινωνικών επαφών. Συνεργασία / συμμετοχή άλλων μελών της ομάδας υγείας για την παροχή θεραπειών αποκατάστασης και ερεθισμού των βασικών αισθήσεων (πχ μουσικοθεραπεία, εκπαίδευση των αισθήσεων, θεραπεία επανυποκίνησης) για την επίτευξη μέγιστου οφέλους λειτουργικότητας και ψυχοκοινωνικής ευεξίας. Ανίχνευση και ενθάρρυνση της χρήσης πόρων / προσθετικών συσκευών (βοηθήματα ακοής, ηλεκτρονικά βοηθήματα όρασης/ πολυεστιακά γυαλιά για ισορροπία). Είναι χρήσιμες για τη βελτίωση των αισθήσεων. 3 ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ. Πρόληψη τραυματισμού/ επιπλοκών: Καταγραφή σε διάγραμμα των αισθητηριακών ελλειμμάτων για την ενημέρωση των φροντιστών. Τοποθέτηση συσκευών επικοινωνίας σε προσβάσιμο για το άτομο σημείο και επιβεβαίωση ότι το άτομο γνωρίζει το σημείο / τρόπο χρήσης τους. Παροχή μέτρων ασφάλειας, όταν χρειάζεται (πχ κάγκελα κλίνης, κλίνη σε χαμηλή θέση, επαρκής φωτισμός, υποβοήθηση στη βάδιση, χρήση συσκευών όρασης/ ακοής). Ανασκόπηση βασικών και ειδικών πληροφοριών ασφάλειας (πχ Βρίσκομαι στα δεξιά σου, Το νερό καίει, Κατάπιε τώρα, Σήκω πάνω, Δεν μπορείς να οδηγήσεις ). Τοποθέτηση θυρών και επίπλων σε σημεία εκτός διόδου του ατόμου με διαταραγμένη όραση ή στρατηγική τοποθέτηση αντικειμένων/ κιγκλιδωμάτων στήριξης, για την υποστήριξη διατήρησης της ισορροπίας. Βάδιση με υποστήριξη / συσκευές για τη βελτίωση της ισορροπίας. Περιγραφή της θέσης των προσβεβλημένων περιοχών του σώματος, όταν το άτομο κινείται.

15 Παρακολούθηση της χρήσης θερμοφόρας/ παγοκύστης, χρήση θερμομέτρου για τη μέτρηση της θερμοκρασίας του νερού στο μπάνιο, για την προστασία από εγκαύματα. 4 ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ. Προαγωγή ευεξίας (Εκπαίδευση/ Παράγοντες Σχεδιασμού Εξόδου): Παροχή βοήθειας στο άτομο / σημαντικούς άλλους στην εκμάθηση αποτελεσματικών τρόπων προσαρμογής και διαχείρισης των αισθητηριακών διαταραχών, προβλέποντας τις ανάγκες ασφάλειας, βάση των αισθητηριακών του ελλειμμάτων και το αναπτυξιακό του επίπεδο. Ανίχνευση εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης των ελλειμμάτων αντιληπτικότητας (πχ βοηθήματα όρασης και ακοής, συσκευές προαγωγής της επικοινωνίας, ηλεκτρονικά μέσα, ειδικές συσκευές διόρθωσης ελλειμμάτων). Παροχή επεξηγήσεων και σχεδιασμός της φροντίδας με το άτομο, εμπλέκοντας και τους σημαντικούς άλλους όσο το δυνατόν περισσότερο. Προάγει τη δέσμευση και τη συνέχεια στη φροντίδα, βελτιστοποιώντας τις εκβάσεις. Ανασκόπηση των συναφών με τα ελλείμματα μέτρων ασφάλειας στο σπίτι. Συζήτηση του φαρμακευτικού σχήματος, επισημαίνοντας πιθανές τοξικές παρενέργειες τόσο των συνταγογραφημένων όσο και μη συνταγογραφημένων φαρμάκων. Πρώιμη αναγνώριση των παρενεργειών επιτρέπει έγκαιρη παρέμβαση / αλλαγή του θεραπευτικού σχήματος. Επίδειξη της χρήσης/ φροντίδας των επικουρικών συσκευών αισθητικότητας (πχ υποστήριξη της όρασης ή συσκευών ενίσχυσης της ακοής κτλ). Ανίχνευση πηγών/ κοινοτικών προγραμμάτων προμήθειας και συντήρησης των επικουρικών συσκευών. Συζήτηση με το άτομο/ σημαντικούς άλλους, τρόπων πρόληψης/ περιορισμού της έκθεσης σε καταστάσεις που επηρεάζουν την αισθητηριακή λειτουργικότητα (πχ πως η έκθεση σε δυνατό θόρυβο και οι τοξικές παρενέργειες ορισμένων φαρμάκων μπορούν να διαταράξουν την ακοή, πρώιμος προληπτικός έλεγχος διαταραχών λόγου και γλωσσικών διαταραχών σε παιδιά, εμβολιασμοί έναντι ιλαράς, παρωτίδας, μηνιγγίτιδας [γνωστά σημαντικά αίτια απώλειας της ακοής]). Παραπομπή σε κατάλληλες υποστηρικτικές πηγές, όπως σωματεία τυφλών, κωφών ή τοπικές υποστηρικτικές ομάδες, προγράμματα προληπτικού ελέγχου, κτλ. Για άτομα με προβλήματα όρασης: Εκπαίδευση ατόμου με χαμηλή όραση στη χρήση συσκευής μεγέθυνσης με φως για να αυξηθεί η ικανότητα διαβάσματος κειμένου ή λεπτομερειών. Επίσης, τοποθέτηση κίτρινης ή πράσινης διαφάνειας ώστε να γίνεται το κείμενο πιο ορατό ή εναλλακτικά χρήση κίτρινου ή πράσινου μαρκαδόρου υπογράμμισης. Τοποθέτηση κόκκινων ή κίτρινων δεικτών στα σημαντικά θέματα που πρέπει να δει το άτομο, όπως κόκκινος δείκτης στην άκρη των σκαλοπατιών, στο διακόπτη για το φως, στο φούρνο ή στο πλυντήριο πιάτων ώστε να φαίνεται το τέλος κάθε διακόπτη. Τα χρώματα μπορούν να βελτιώσουν την αναγνωρισιμότητα του περιβάλλοντος και να αυξήσουν την ικανότητα ανεύρεσης αντικειμένων γρήγορα. Χρήση επιτραπέζιου ή χειρός ρολογιού που ανακοινώνει την ώρα και τηλεφώνου με μεγάλα νούμερα και προγραμματισμένους τους αριθμούς για επείγουσες κλήσεις. Εκπαίδευση τυφλού ατόμου σε σίτιση, σύνδεση τροφής σε πιάτο με ώρες σε ρολόι ώστε το άτομο να μπορεί να αναγνωρίσει τη θέση της τροφής. Χρήση βοηθημάτων μειωμένης όρασης συμπεριλαμβανομένων μεγεθυντικών συσκευών, κλειστού κυκλώματος οθόνη που μεγεθύνει την εκτύπωση, ειδικούς φακούς για κοντινή ή σε απόσταση όραση και καθοδήγηση για γράψιμο επιταγών και φακέλων.

16 Αύξηση του οικιακού φωτισμού και μείωση της θάμπωσης όταν το φως αντανακλάται σε γυαλιστερές επιφάνειες. Χρήση φωτισμού με ανιχνευτή κίνησης που ανάβουν αυτόματα όταν το άτομο μπαίνει στο δωμάτιο. Χρήση αντιθαμβωτικού κεριού στο πάτωμα. Η οπτική οξύτητα μπορεί να βελτιωθεί με βήματα που υπερνικούν τις αλλαγές στην όραση που σχετίζονται με την ηλικία. Ο φωτισμός μπορεί να αυξήσει την κινητικότητα ατόμων με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας λόγω γήρανσης. Παραπομπή σε κλινικές για μειωμένη όραση και κέντρα αποκατάστασης. Τα άτομα με απώλεια όρασης πρέπει να παραπέμπονται σε κλινικές πρώιμα, πριν η όραση χαθεί για να βοηθηθούν στην αντιμετώπιση της απώλειας Για άτομα με απώλεια ακοής Πρόταση για εγκατάσταση συσκευής όπως σήματα για τηλέφωνο και κουδούνι πόρτας, αισθητήρες που αναγνωρίζουν το κλάμα ενός βρέφους, ξυπνητήρια με δόνηση και χρήση υποτίτλων σε τηλεόραση. Άλλες χρήσιμες συσκευές περιλαμβάνουν ενισχυτές τηλεφώνου, ακουστικά τηλεφώνου, προσωπικό σύστημα ακρόασης τσέπης και συστήματα που συνδέονται με τηλεόραση και ραδιόφωνο. Επίσης, υπάρχει συσκευή τηλεπικοινωνιών πληκτρολόγιο με γράμματα και νούμερα που επιτρέπει το άτομο να στέλνει πληκτρολογημένα μηνύματα σε τηλεφωνική γραμμή και προγράμματα και μόντεμ διαθέσιμα για χρήση υπολογιστή με αυτό τον τρόπο. Η χρήση εκπαιδευμένων σκύλων μπορεί να βοηθήσει. Οι συσκευές και οι σκύλοι είναι βοηθητικοί στην αύξηση της επικοινωνίας του ατόμου με προβλήματα ακοής. Εκπαίδευση της οικογένειας για παροχή κατάλληλων ερεθισμάτων στο οικιακό περιβάλλον για την αποφυγή διαταραγμένης αισθητηριακής αντίληψης. Παραπομπή σε κατάλληλες κλινικές.

17 ΕΝΤΥΠΑ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΥΠΕ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΑΣΘΕΝΟΥΣ:... ΗΛΙΚΙΑ:... ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:... Α. ΕΝΤΥΠΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ / ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Ονοματεπώνυμο:... Ηλικία:... Ημ. γέννησης:... Φύλο:... Φυλή/Εθνικότητα:... Εισαγωγή: Ημερομηνία:... Ώρα:... Προσέλευση από:... Αιτία της συγκεκριμένης εισαγωγής (κύρια ενόχληση): Πολιτισμικές πεποιθήσεις (που σχετίζονται με αποφάσεις υγείας, συμμετοχή οικογένειας, θρησκεία, πόνο, γέννηση παιδιών, επικοινωνία κ.λπ):... Πηγή πληροφοριών:... Αξιοπιστία πηγής (κλίμακα 1-4 όπου 4 ισχυρή αξιοπιστία):... ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑ - ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ (ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ) Ιστορικό εγκεφαλικής βλάβης, κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης, αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου (μόνιμες επιπτώσεις): Λιποθυμικό επεισόδιο/ζαλάδα:... Πονοκέφαλοι (εντόπιση/τύπος/συχνότητα):... Μυρμηγκιάσματα/μουδιάσματα/αδυναμία (εντόπιση):... Σπασμοί:... Ιστορικό ή πρώτη εμφάνιση σπασμών:... Τύπος (π.χ. grand mal, μερική):... Συχνότητα:... Ύπαρξη αύρας:... Κατάσταση ατόμου μετά την προσβολή:... Τρόπος ελέγχου:... Όραση: Απώλεια ή αλλαγές στην όραση:... Ημερομηνία τελευταίου ελέγχου:... Γλαύκωμα:... Καταρράκτης:... Οφθαλμολογική επέμβαση (είδος/ημερομηνία):... Απώλεια ακοής:... Αιφνίδια ή προοδευτική:... Ημερομηνία τελευταίου ελέγχου:... Αίσθηση όσφρησης (αλλαγές):... Αίσθηση γεύσης (αλλαγές):... Επίσταξη:... Άλλα:... ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ (ΕΥΡΗΜΑΤΑ) Διανοητική κατάσταση (σημειώστε διάρκεια αλλαγής):... Προσανατολισμός/Απροσανατολισμός σε: Πρόσωπα:... Τόπο:... Χρόνο:... Κατάσταση:... Σημειώστε ότι ισχύει: Εγρήγορση:... Νωθρότητα:...Ληθαργικότητα:... Εμβροντησία:... Κώμα:... Συνεργατικότητα:... Ταραχή/ανησυχία:... Επιθετικότητα:... Ακολουθεί οδηγίες:... Παραληρητική ιδέα (περιγραφή):... Παραισθήσεις(περιγραφή):... Συναίσθημα (περιγραφή):... Λόγος:... Μνήμη: Πρόσφατη:... Παρελθόντος:... Σχήμα κόρης:...μέγεθος/αντίδραση δεξιά/αριστερή:... Πάρεση προσωπικού:... Κατάποση:...

18 Σφίξιμο χεριού/χαλάρωση: Δεξιά:... Αριστερά:... Ικανότητα συνδυασμένων κινήσεων (κινητική λειτουργία και συντονισμός):... Ισορροπία:... Βάδιση:... Εν τω βάθει τενόντια αντανακλαστικά (παρουσία/απουσία - εντόπιση):... Τρόμος:... Πάρεση (αριστερά/δεξιά):... Στάση σώματος:... Φορά γυαλιά:... Φακούς επαφής:... Βοηθήματα ακοής:...

19 ΕΙΔΟΣ/ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΔΟΣΗ ΦΥΛΛΟ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ (κυκλώστε τελευταία χορηγούμενη δόση) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ / ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΛΗΨΗ (ΝΑΙ/ΟΧΙ)

20 Β. ΈΝΤΥΠΟ ΔΙΑΤΎΠΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΉΣ ΔΙΆΓΝΩΣΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ, ΔΙΑΤΑΡΑΓΜΕΝΗ (ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΤΕ: ΟΠΤΙΚΗ, ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ, ΚΙΝΑΙΣΘΗΤΙΚΗ, ΓΕΥΣΤΙΚΗ, ΑΠΤΙΚΗ, ΟΣΦΡΗΤΙΚΗ) DISTURBED SENSORY PERCEPTION Διαταραγμένη Αισθητηριακή Αντίληψη (εξειδικεύστε) Οπτική Ακουστική Κιναισθητική Γευστική Απτική Οσφρητική που σχετίζεται με: Περιορισμός περιβαλλοντολογικών ερεθισμάτων: περιβάλλον απομόνωσης για θεραπευτικούς λόγους περιβάλλον κοινωνικής απομόνωσης στιγματισμός Υπερβολικά περιβαλλοντολογικά ερεθίσματα Μεταβολή της υποδοχής/ μετάδοσης/ αντίληψης της αισθητικότητας Βιοχημικές διαταραχές Ψυχολογικό στρες όπως φαίνεται από: ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ(ο ασθενής αναφέρει): μεταβολή της ικανότητας αντίληψης της αισθητικότητας αισθητηριακές παραμορφώσεις ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ(ο νοσηλευτής παρατηρεί): [Μετρήσιμη] μεταβολή της αισθητηριακής οξύτητας Μεταβολή των συνήθων αντιδράσεων στα ερεθίσματα Μεταβολή του προτύπου συμπεριφοράς, νευρικότητα, ευερεθιστότητα Μεταβολή της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης Αποπροσανατολισμός, παραισθήσεις Διαταραγμένη επικοινωνία Άτακτη κίνηση, μεταβολή της αίσθησης της ισορροπίας (πχ Σύνδρομο Ménière) 20