Ο ΕΘΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Transcript

1 I I ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: Ο ΕΘΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΟΝΟΜΑ:ΕΙΡΗΝΗ ΕΠΙΘΕΤΟ: ΝΙΚΟΛΑΙΔΟΥ Α.Μ.:5200 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. Σταύρος Κοντάκος ΚΑΒΑΛΑ 2013

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή μου κύριο Σταύρο Κοντάκο για την βοήθεια του και την καθοδήγηση του στην εκπόνηση αυτής της εργασίας, τους συμφοιτητές για την στήριξη τους, την οικογένειά μου για την πολύμορφη συμπαράστασή της στη διάρκεια των ακαδημαϊκών μου σπουδών και ιδιαίτερα τον άντρα μου για και την υπομονή του.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ...2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...3 ΛΙΣΤΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ...6 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ...8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Σκοπός της μελέτης Εισαγωγή στην έννοια του διαδικτύου Θετικά στοιχεία της χρήσης του διαδικτύου Πληροφόρηση Εξ αποστάσεως μάθηση Επικοινωνία Κοινωνικά δίκτυα Ψυχαγωγία Ηλεκτρονικές υπηρεσίες Ηλεκτρονικό εμπόριο Αρνητικά στοιχεία της χρήσης του διαδικτύου Ακατάλληλο Περιεχόμενο Ανεπιθύμητα Μηνύματα (Spam) Αποξένωση Αποπλάνηση Βίαια Παιχνίδια Εκφοβισμός (Cyberbullying) Ηλεκτρονικός Τζόγος Ιοί (Virus) Παιδική Πορνογραφία Παραπληροφόρηση (Misinformation) Υποκλοπή Προσωπικών στοιχείων (Phishing) Φυσικές Παθήσεις Στατιστικά στοχεία της χρήσης του διαδικτύου Καταγγελίες - Στατιστικά στοιχεία...23

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΣΗ Το φαινόμενο της διαδικτυακής εξάρτησης Το προφίλ του εξαρτημένου χρήστη...25 Ψυχολογικές ενδείξεις...25 Σωματικές ενδείξεις (Aboutyouth) Έρευνες για την χρήση του διαδικτύου...26 Εμπειρικές έρευνες...26 Έρευνα των Kubey, Lavin και Barrows...27 Έρευνα στα Λατσιά Κύπρου...27 Έρευνα στην Θεσσαλία...28 Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ)...29 ΤΕΙ Αθηνών Διαδικτυακή εξάρτηση ανά την Ευρώπη...30 Συμπεριφορές Υψηλού Κινδύνου...31 Κοινωνικά Δίκτυα...32 Διαδικτυακά Παιχνίδια...32 Διαδικτυακός Τζόγος Αληθινές ιστορίες διαδικτυακής εξάρτησης...34 Έχασε το χρυσό και έριξε το φταίξιμο στο Facebook και το Twitter...34 Έξι χρόνια κοιμάται μέσα σε internet-cafe...34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΣΤΟΥ ΝΕΟΥΣ...36 Κοινωνική Απομάκρυνση - Απομόνωση...36 Απογοήτευση από την ζωή...36 Περιορισμός ελευθέρου χρόνου...36 Χαμηλή απόδοση στις σπουδές...37 Εγκληματικότητα...37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- θεραπεια Θεραπεία Φορείς ψυχολογικής υποστήριξης...40 Ελληνική Εταιρία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο...40 Νοσοκομείο παίδων Αγλαΐα Κυριακού...41 Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου...41 Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης...41

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5- ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δείγμα Μέθοδος συλλογής στοιχείων...42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6- ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Εισαγωγή Αποτελέσματα περιγραφικής στατιστικής Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος Χρήση Υπολογιστή και Διαδικτύου Βαθμός εθισμού στο διαδίκτυο Διερευνητική Παραγοντική Ανάλυση Σχολιασμός μέσου όρου και συχνοτήτων Υπολογισμός Δείκτη Εθισμού στο Διαδίκτυο Έλεγχος μέσων τιμών Ανάλυση συσχέτισης Ανάλυση παλινδρόμησης...65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Γενικά συμπεράσματα Συμπεράσματα από την έρευνα Προτάσεις...68 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...69 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...71 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 :...74 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 :...78 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: Δείκτης Εθισμού στο Διαδίκτυο α. Παραγοντική Ανάλυση β. Περιγραφικά στατιστικά των 8 ερωτήσεων του Τέστ που καθορίζει τον βαθμό εθισμού από το Διαδίκτυο...83 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5: Έλεγχος μέσων όρων...88 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6: Ανάλυση συσχέτισης...94 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 7: Ανάλυση παλινδρόμησης

6 ΛΙΣΤΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Σχεδιάγραμμα 1: Ποσοστό ατόμων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο (2010, χρήση το τελευταίο τρίμηνο)...22 Σχεδιάγραμμα 2: Περιεχόμενο καταγγελιών,

7 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ TCP/IP WWW Transmission Control Protocol / Internet Protocol World Wide Web

8 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Πολλοί υποστηρίζουν ότι το διαδίκτυο είναι η επανάσταση των τελευταίων δεκαετιών είναι το εργαλείο στην επιστήμη, στην ενημέρωση, στη ψυχαγωγία. Με την συνεχή εξέλιξη των νέων τεχνολογιών, οι χρήστες του διαδικτύου είναι πια σε θέση να επικοινωνούν με οποιαδήποτε μέρος του πλανήτη, να πραγματοποιούν ηλεκτρονικές αγορές, να το χρησιμοποιήσουν στην εκπαίδευση, να εργαστούν εξ αποστάσεως και να πραγματοποιούν συναλλαγές με διάφορες υπηρεσίες. Η ευρεία όμως διάδοσή του, ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως οι νέοι, έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας μορφής εθισμού την διαδικτυακή εξάρτιση. Το ενδεχόμενο του εθισμού ή της πιθανής εξάρτησης από διάφορες δραστηριότητες, ψυχαγωγικές κυρίως, ασχολίες που προσφέρει ο υπολογιστής συζητείται από το Πήρε όμως μεγαλύτερες διαστάσεις μετά το 1996, όταν αρκετοί ειδικοί ψυχίατροι και ψυχολόγοι θεώρησαν ότι η υπερβολική ενασχόληση με τον υπολογιστή μπορεί να προκαλέσει εθισμό και αναγνώρισαν το συγκεκριμένο πάθος ως διαταραχή και εξάρτηση με παρόμοια κριτήρια με αυτά των άλλων εξαρτήσεων. Σήμερα οι περισσότεροι ερευνητές στο τομέα των εξαρτήσεων αναφέρουν ότι η διαταραχή εξάρτησης από το διαδίκτυο, είναι μια ψυχοφυσιολογική διαταραχή που εμπεριέχει την ανοχή, συμπτώματα απομόνωσης, τις συναισθηματικές διαταραχές και την διακοπή των κοινωνικών σχέσεων, είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα που γίνεται γνωστό στην κοινωνία όσο αυξάνεται και η χρήση του υπολογιστή Στο πρώτο κεφάλαιο αυτής της εργασίας παρατίθεται βιβλιογραφική έρευνα για τον ορισμός του διαδικτύου, τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία επίσης και για στατιστικές στοιχεία για το διαδίκτυο στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται η διαδικτυακή εξάρτηση από πολλαπλές πλευρές και αναφέρονται διάφορες έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύεται η επίδραση που έχει ο εθισμός στο διαδίκτυο στους νέους και η εγκληματικότητα που μπορεί να υποπέσει ο οποιοδήποτε χρήστης, ιδίως ο εθισμένος, στο διαδίκτυο. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται μια συμβουλευτική αναφορά στους νέους αλλά και στους γονείς στο κομμάτι της θεραπείας και στο τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της εργασίας.

9 Στο πέμπτο κεφάλαιο αναφέρεται η ερευνητική μεθοδολογία της εργασίας. Στο έκτο κεφάλαιο καταγράφονται τα αποτελέσματα της εργασίας και στο τελευταίο τα συμπεράσματα

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το διαδίκτυο είναι ουσιαστικά ένα καινούργιο εργαλείο το οποίο έχει γίνει μέρος της καθημερινότητας πολλών ανθρώπων, ιδιαίτερα των νέων (Gemmill E. and Peterson M., 2006, p. 32). Όλοι πλέον αντιλαμβάνονται τη σπουδαιότητα ο χρήστης να μπορεί να αντλήσει πληροφορίες, να επικοινωνήσει και να γίνει ενεργό μέλος της μεγάλης παγκόσμιας διαδικτυακής κοινότητας (Nalwa and Anand, 2003, p. 653). (Nalwa & Anand 2003). Οι δυνατότητες που παρέχει το διαδίκτυο είναι ιδιαίτερα σημαντικές στο κομμάτι της ψυχαγωγίας όπως είναι τα on line παιχνίδια, η αναζήτηση πληροφοριών, η αλληλογραφία. Με την συνεχή εξέλιξη των νέων τεχνολογιών, οι χρήστες του διαδικτύου είναι πια σε θέση να πραγματοποιούν ηλεκτρονικές αγορές, συναλλαγές με το Δημόσιο και τις τράπεζες και να ασχοληθούν με την εκπαίδευση και την εργασία εξ αποστάσεως δίνοντας όλο και περισσότερες δυνατότητες στην νέα γενιά (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, 2010). Όμως παρά την μέγιστη χρησιμότητά του αξίζει να σημειωθεί ότι η κατάχρηση του διαδικτύου οδηγεί τους νέους σε μια μορφή εξάρτησης και ορίζεται ως η νέα μάστιγα της κοινωνίας μας όπως υποστηρίζει η κα. Ίλια Θεοτοκά, κλινική ψυχολόγος και παιδοψυχολόγος. Ως εξάρτηση από το διαδίκτυο έχει ορισθεί η αδυναμία ελέγχου της χρήσης του διαδικτύου, που οδηγεί σε αισθήματα πίεσης, άγχους και δυσλειτουργικές συμπεριφορές σε καθημερινές δραστηριότητες. Στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το διαδίκτυο αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των εφήβων σε επιστημονικό, ψυχαγωγικό και επικοινωνιακό επίπεδο. Στην εποχή που διανύουμε παίρνει μεγαλύτερες διατάσεις το φαινόμενο της αλόγιστης χρήσης του διαδικτύου από τους νέους, κάτι που μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην ψυχική και κοινωνική λειτουργία των εξαρτημένων χρηστών του και να τους οδηγήσει στον εθισμό όπου τα χαρακτηριστικά του μπορεί να είναι οι εξής (Μαραγκός Νίκος, 2009): > Ανάγκη για ολοένα μεγαλύτερη ενασχόληση με το αντικείμενο της εξάρτησης > Αίσθημα στέρησης > Ενασχόληση περισσότερη απ' αυτήν που είχε προγραμματιστεί > Ανεπιτυχείς προσπάθειες ελέγχου > Μείωση άλλων δραστηριοτήτων

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ 1.1 Σκοπός της μελέτης Αρχικός στόχος κάθε βιβλιογραφικής επισκόπησης είναι να συγκεντρώσει και να παρουσιάζει όσο το δυνατόν περισσότερη γνώση στο θεματικό πεδίο της εργασίας. Στην παρούσα εργασία ο κεντρικός στόχος είναι η κατάθεση στοιχείων από την βιβλιογραφία και το διαδίκτυο για τις επιδράσεις στους νέους από τον εθισμό στο διαδίκτυο και ιδιαίτερα οι παράγοντες που επηρεάζουν τον εθισμό των φοιτητών στο διαδίκτυο. 1.2 Εισαγωγή στην έννοια του διαδικτύου Το Διαδίκτυο ή Internet όπως είναι η διεθνής ονομασία του που έχει επικρατήσει, είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι οποίοι επικοινωνούν μεταξύ τους χρησιμοποιώντας ένα κοινό πρωτόκολλο επικοινωνίας, το TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol). Καθημερινά διακινούνται πλήθος δεδομένων, με οποιαδήποτε μορφή, φέρνοντάς μας κοντά σε ένα τεράστιο αριθμό πηγών πληροφόρησης. Κείμενα, εικόνες, ήχοι, μουσικές και βίντεο συνυπάρχουν σε μια εκπληκτικά μεγάλη συλλογή από ψηφιακά έγγραφα. Τα ψηφιακά αυτά έγγραφα ονομάζονται ιστοσελίδες και βρίσκονται αποθηκευμένα σε διάφορους υπολογιστές ανά τον κόσμο. Όλες οι ιστοσελίδες μαζί συγκροτούν μια από τις πιο σημαντικές υπηρεσίες του Διαδικτύου: τον Παγκόσμιο Ιστό (World Wide Web-WWW) (Οι υπηρεσίες του Διαδικτύου). Οι χρήστες του Διαδικτύου μπορούν εύκολα και γρήγορα να περιηγηθούν σε μια τεράστια βάση πληροφοριών, να αποστείλουν και να λάβουν αρχεία, να κάνουν χρήση της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, και γενικά να χρησιμοποιήσουν ένα πλήθος πολυάριθμων υπηρεσιών που έχουν στη διάθεσή τους Το διαθέσιμο υλικό, τα προγράμματα, οι ιστοχώροι και άλλες υπηρεσίες του Διαδικτύου πολλαπλασιάζονται καθημερινά, ξεσηκώνοντας την τεχνολογία που χρησιμοποιείται. Οι χρήσεις της αυξάνονται υπερβολικά. Η σημαντικότερη πτυχή της εξέλιξης του διαδικτύου εντούτοις, είναι ότι η εκθετική αύξησή της επιτρέπει να

12 διευκολύνει και να μετασχηματίσει τη ζωή των ανθρώπων για να αυξήσει τη γνώση τους (Θετικά από τη χρήση του Διαδικτύου, 2011). 1.3 Θετικά στοιχεία της χρήσης του διαδικτύου Το διαδίκτυο έχει διεισδύσει στην καθημερινή μας ζωή και επηρεάζει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Τα θετικά της χρήσης του διαδικτύου μπορούν να αναζητηθούν από τη στιγμή που το χρησιμοποιούμε ως εργαλείο για να ενημερωθούμε να διευκολυνθούμε και να μάθουμε από αυτό. Έτσι λοιπόν θετικά μπορούμε να χαρακτηρίσουμε την ταχύτατη επικοινωνία μας με κάποιο άτομο, τη συλλογή πολλών πληροφοριών σε λίγο χρόνο, την ταχύτερη εξυπηρέτηση μας σε διάφορες υποχρεώσεις μας, πληρωμή λογαριασμών μας, τη διευκόλυνση μας σε πολλούς τομείς της ζωής μας π.χ. οργάνωση μια επιχείρησης με ηλεκτρονικά προγράμματα και πολλά ακόμα πράγματα που κάνουν τη ζωή μας πιο εύκολη (Γιαννακάκης Χ., 2010) και πιο συγκεκριμένα αναφέρονται στις παρακάτω δραστηριότητες Πληροφόρηση Η πληροφόρηση είναι ίσως η σημαντικότερη από τις δυνατότητες που προσφέρει το Διαδίκτυο. Με τη βοήθεια ενός φυλλομετρητή (browser) μπορούμε να επισκεφτούμε διάφορες ιστοσελίδες και να ενημερωθούμε άμεσα για οτιδήποτε μας ενδιαφέρει. Επίσης, οι μηχανές αναζήτησης (π.χ. Google, Yahoo) μας βοηθούν να εντοπίσουμε εύκολα και γρήγορα μια πληροφορία, αφού καταχωρίσουμε τις κατάλληλες λέξεις - κλειδιά. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε πολλαπλές πηγές σχετικά με το ίδιο θέμα. Το μεγαλύτερο όφελος του διαδικτύου μπορεί να βρεθεί στον εκπαιδευτικό τομέα. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να λάβουν το υλικό εκμάθησης από το, να προετοιμάσουν τις σειρές μαθημάτων on-line και να παραδώσουν τις ακουστικές /οπτικές πληροφορίες στους σπουδαστές. Για τους εκπαιδευτικούς είναι μια πολύτιμη πηγή για την παραπομπή υλική και την ενίσχυση της γνώσης των σπουδαστών τους.. Οι σπουδαστές μπορούν να ψάξουν για τις πληροφορίες σχετικά με τις σχολικές σειρές μαθημάτων τους μέσω των ηλεκτρονικών βιβλιοθηκών που προσφέρουν μια μεγάλη ποικιλία των περιοδικών και των επιστημονικών άρθρων.

13 1.3.2 Εξ αποστάσεως μάθηση Με τον όρο εξ αποστάσεως μάθηση (distance learning) εννοούμε την εκπαιδευτική διαδικασία κατά την οποία ο εκπαιδευόμενος και ο εκπαιδευτής βρίσκονται σε φυσική απόσταση και η διδασκαλία επιτυγχάνεται με διάφορα μέσα επικοινωνίας με μικρή ή καθόλου φυσική επαφή. Σήμερα το κυριότερο μέσο της εξ αποστάσεως μάθησης είναι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το διαδικτυακό περιβάλλον. Υπάρχουν, όμως, και άλλα μέσα τα οποία ενισχύουν την εξ αποστάσεως μάθηση, όπως είναι τα συστήματα τηλεδιάσκεψης. Τα τελευταία χρόνια η εξ αποστάσεως μάθηση αποτελεί πλέον μια καλά εδραιωμένη διαδικασία εκπαίδευσης. Αυτό αποδεικνύεται τόσο από την εμφάνιση των Διαδικτυακών Σχολείων, όσο και από το πλήθος των Ανοικτών Πανεπιστημίων, τα οποία μέσω των μαθημάτων εξ αποστάσεως προσφέρουν επιστημονική κατάρτιση υψηλού επιπέδου και, ακολούθως, διεθνώς αναγνωρισμένους τίτλους σπουδών (Θετικά από τη χρήση του Διαδικτύου, 2011).

14 1.3.3 Επικοινωνία Η γνωστότερη μορφή επικοινωνίας στο διαδίκτυο είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ( ) καθώς και οι ομάδες συζητήσεων (forum), όπου μπορούμε να συμμετέχουμε σε ανοιχτές συζητήσεις με ανθρώπους από όλον τον κόσμο σχετικά με θέματα που μας ενδιαφέρουν. Επίσης, υπάρχουν κι άλλοι τρόποι επικοινωνίας σε «πραγματικό χρόνο», όπως η συνομιλία (chat). Τα άτομα βρίσκονται την ίδια ώρα μπροστά από τον υπολογιστή τους και συνομιλούν, δηλαδή πληκτρολογούν το μήνυμά τους. Αν έχουν κάμερα και μικρόφωνο, μπορούν να πραγματοποιήσουν τηλεδιάσκεψη, να βλέπουν και να ακούνε τον συνομιλητή τους, έστω κι αν βρίσκεται στην άλλη άκρη της γης Κοινωνικά δίκτυα Με τον όρο ιστοσελίδα Κοινωνικού Δικτύου εννοούμε τις ιστοσελίδες εκείνες (όπως Facebook, Hi5 και MySpace), στις οποίες μπορούμε να αναρτήσουμε στοιχεία, που θα αποτελέσουν το διαδικτυακό μας προφίλ, να έρθουμε σε επικοινωνία με φίλους ή να κάνουμε νέες φιλίες και επαγγελματικές επαφές, να ανταλλάξουμε γνώση, να ζητήσουμε άμεση υποστήριξη ή ακόμα απλά να ψυχαγωγηθούμε. Γνωστά είναι και τα ιστολόγια (Blog), δηλαδή ιστοσελίδες, το περιεχόμενο των οποίων μπορεί να είναι οτιδήποτε, όπως νέα, πολιτικοκοινωνικός σχολιασμός, σχολιασμός των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των διασημοτήτων, προσωπικά ημερολόγια και ειδικά θέματα, όπως τεχνολογία, μόδα, αθλητικά, τέχνες, γαστρονομία Ψυχαγωγία Μέσω του διαδικτύου μπορούμε να ακούσουμε τον αγαπημένο μας ραδιοφωνικό σταθμό ή να παρακολουθήσουμε τηλεοπτικές εκπομπές. να διαβάσουμε περιοδικά, την εφημερίδα της ημέρας ή ακόμα και προηγούμενων ημερών, από οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη. Ένα μεγάλο μέρος του χρόνου ψυχαγωγίας στο Διαδίκτυο αφιερώνεται στα ηλεκτρονικά παιχνίδια.

15 1.3.6 Ηλεκτρονικές υπηρεσίες Πολλές από τις υπηρεσίες πλέον γίνονται και μέσα απο το διαδίκτυο, παρέχοντάς μας πολλές ευκολίες, αποφυγή ταλαιπωρίας και εξοικονόμηση χρόνου. Μπορούμε έτσι να κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές (e-banking), να πληρώσουμε τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, τηλεφώνου κ.ά., να ανανεώσουμε άδειες, να κάνουμε κρατήσεις σε ξενοδοχεία της χώρας μας ή του εξωτερικού, να πάρουμε αεροπορικά εισιτήρια, να ενοικιάσουμε αυτοκίνητα, να ψάξουμε και να βρούμε εργασία, να συμπληρώσουμε και να υποβάλουμε ηλεκτρονικά αιτήσεις (Δυνατότητες χρήσης του Διαδικτύου, 2012) Ηλεκτρονικό εμπόριο Ως ηλεκτρονικό εμπόριο ορίζεται το εμπόριο που πραγματοποιείται με ηλεκτρονικά μέσα, αποτελεί δηλαδή μια ολοκληρωμένη συναλλαγή που πραγματοποιείται μέσω διαδικτύου χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία των συμβαλλομένων μερών (δηλαδή του πωλητή και του αγοραστή). Τον Ιούνιο του 2000 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξέδωσαν την Οδηγία 31/2000/ΕΚ (Οδηγία 31/2000/ΕΚ) για το Ηλεκτρονικό Εμπόριο, η οποία επιδιώκει να εξασφαλίσει την ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών της κοινωνίας των πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών με την σύγκλιση των διαφορετικών νομοθεσιών των χωρών-μελών σχετικά με τις ηλεκτρονικές συμβάσεις. Ειδικότερα, η οδηγία επιβάλλει στα κράτη μέλη την υποχρέωση να επιτρέπουν στη νομοθεσία τους την κατάρτιση συμβάσεων με ηλεκτρονικά μέσα. Τα οφέλη της χρήσης του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι πολλά. Υπάρχει η δυνατότητα για εύκολη αναζήτηση και σύγκριση των προσφερόμενων προϊόντων και τιμών εξοικονομώντας μας έτσι πολύτιμο χρόνο και χρήμα. Σε πολλές περιπτώσεις, το κόστος αγοράς είναι μικρότερο, ενώ υπάρχει και η δυνατότητα αγορών 24 ώρες το 24ωρο. Η πληρωμή γίνεται συνήθως με πιστωτικές κάρτες ή με υπηρεσίες ηλεκτρονικών πληρωμών, που προσφέρουν περισσότερη ασφάλεια (Τι είναι το e-commerce). Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο: Χρησιμοποιώντας αυτή την υπηρεσία μπορούμε να στείλουμε από τον υπολογιστή μας ένα ηλεκτρονικό γράμμα για να φτάσει στην άλλη άκρη της γης, αρκεί οι δυο υπολογιστές που επικοινωνούν να είναι συνδεδεμένοι στο Διαδίκτυο και να γνωρίζουμε το του παραλήπτη. Το ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο είναι πιο γρήγορο και με

16 μηδαμινό κόστος σε σύγκριση με το παραδοσιακό, για αυτό σε πολλές χώρες χρησιμοποιείται περισσότερο. Τηλεδιάσκεψη: Η υπηρεσία αυτή μοιάζει με τηλεφωνική συνομιλία με ταυτόχρονη μετάδοση της εικόνας μας. Αρκεί να είμαστε συνδεδεμένοι στο Διαδίκτυο και να διαθέτουμε το κατάλληλο λογισμικό, κάμερα, ηχεία και μικρόφωνο (Οι υπηρεσίες του Διαδικτύου). Πρωτόκολλο Μεταφοράς Αρχείων- File Transfer Protocol, FTP: Η υπηρεσία για ανταλλαγή προγραμμάτων και δεδομένων μεταξύ υπολογιστών, υποστηρίζει τη μεταφορά αρχείων μεταξύ απομακρυσμένων υπολογιστών, οι οποίοι βρίσκονται συνδεμένοι σε δίκτυο και χρησιμοποιούν πρωτόκολλο TCP/IP. (Μεταφορά Αρχείων με χρήση της Υπηρεσίας FTP) 1.4 Αρνητικά στοιχεία της χρήσης του διαδικτύου Το διαδίκτυο, είναι εφαρμογή που κάνει την πληροφορία προσβάσιμη, είναι μέσο επικοινωνίας, διασκέδασης, εκπαίδευσης, ακόμα και συναλλαγής. Παρόλα αυτά το ηλεκτρονικό έγκλημα, η υπεξαίρεση προσωπικών δεδομένων, η διαβολή προσωπικοτήτων, η διασπορά ψευδών πληροφοριών είναι φαινόμενα που αναφέρονται στα αρνητικά στοιχεία της χρήσης του διαδικτύου. Επιπλέον, η μεγάλη διεισδυτικότητά του στο κάθε νοικοκυριό διαμορφώνει συνθήκες που μπορούν να εκθέσουν ευάλωτες ομάδες χρηστών σε νέους και άγνωστους κινδύνους και πιο συγκεκριμένα. Οι κυριότεροι κίνδυνοι που συνεπάγονται από τη χρήση του Διαδικτύου είναι (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, 2010): Ακατάλληλο Περιεχόμενο Συνήθως με τον όρο ακατάλληλο περιεχόμενο, αναφερόμαστε σε περιεχόμενο το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει ρατσιστικό ή ξενοφοβικό περιεχόμενο, προώθηση επιβλαβών

17 συμπεριφορών, προώθηση τυχερών παιχνιδιών, παρουσίαση πορνογραφικού υλικού, προώθηση βίας κ.τ.λ. Πού μπορεί να συμβεί: ^ Ιστοσελίδες αμφίβολου προέλευσης ^ Μέσα από τα διαδικτυακά παιχνίδια (online games) ^ Μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ^ Μέσω του κινητού τηλεφώνου Ανεπιθύμητα Μηνύματα (Spam) Ανεπιθύμητα Μηνύματα θεωρούνται τα μηνύματα εκείνα που υπό κανονικές συνθήκες οι χρήστες δεν θα επέλεγαν να δουν και τα οποία διανέμονται σε μεγάλο αριθμό παραληπτών. Παραδείγματα ανεπιθύμητων μηνυμάτων είναι μηνύματα που περιέχουν διαφημιστικά για αμφίβολα προϊόντα, μηνύματα με περιεχόμενο που συσχετίζεται με ψευδοτυχερά παιχνίδια, υπηρεσίες, πορνογραφικό υλικό κτλ.

18 1.4.3 Αποξένωση Η αλόγιστη και πολύωρη χρήση του Διαδικτύου, δημιουργεί συναισθηματική απόσταση και αλλοιώνει την ποιότητα επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους, κάτι το οποίο πολλές φορές οδηγεί στην Αποξένωσή τους από τον Πραγματικό Κόσμο. Αρκετοί είναι αυτοί οι οποίοι ξοδεύουν άπειρες ώρες μπροστά στον υπολογιστή παίζοντας διαδικτυακά παιχνίδια, σερφάροντας στο Διαδίκτυο ή ακόμα και επικοινωνώντας με φίλους τους μέσω του Διαδικτύου. Η πολύωρη ενασχόληση με τα πιο πάνω, οδηγεί πολλές φορές στην αποξένωση από τον πραγματικό κόσμο εφόσον επιτρέπει στους ανθρώπους να ψυχαγωγούνται ή να επικοινωνούν χωρίς τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της προσωπικής επαφής Αποπλάνηση Αποπλάνηση συμβαίνει όταν άγνωστοι κακόβουλα εκμεταλλεύονται το στοιχείο της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο για να προσεγγίσουν ανήλικα παιδιά με στόχο τη σεξουαλική παρενόχληση. Στο Διαδίκτυο ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ποιος είναι ο συνομιλητής μας στις ηλεκτρονικές μας επικοινωνίες, ακόμα και αν βλέπουμε τη φωτογραφία του ή αν χρησιμοποιούμε κάμερα. Έτσι, πολλοί επιτήδειοι εκμεταλλεύονται το γεγονός αυτό, δίνουν ψεύτικα στοιχεία (κυρίως για την ηλικία τους) και ξεκινούν συζητήσεις με τα πιθανά θύματά τους με στόχο να αναπτύξουν φιλική με αυτά σχέση και να αποσπάσουν όσο το δυνατό περισσότερες πληροφορίες (π.χ. τόπο διαμονής, τα ενδιαφέροντά τους, τα χόμπι τους, τις σεξουαλικές τους εμπειρίες κ.λ.π.). Τα δωμάτια επικοινωνίας (chat rooms) είναι ένας δημοφιλής τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των νέων αλλά και δημοφιλές μέσο αποπλάνησης. Αυτά είναι εικονικά μέρη όπου άνθρωποι από όλο τον κόσμο μπορούν να «συναντηθούν» και να «συνομιλήσουν» μέσω μηνυμάτων. Πρέπει να γνωρίζουμε όμως ότι οποιοσδήποτε μπορεί, χρησιμοποιώντας απλά ένα ψευδώνυμο, να παρακολουθεί ή να συμμετέχει σε συζητήσεις μας.

19 1.4.5 Βίαια Παιχνίδια Σύμφωνα με έρευνες, εκατομμύρια άτομα αφιερώνουν χρόνο σε καθημερινή βάση σε ηλεκτρονικά παιχνίδια. Η πιο δημοφιλής κατηγορία παιχνιδιών είναι η κατηγορία παιχνιδιών δράσης η οποία χωρίζεται σε άλλες υποκατηγορίες, όπως παιχνίδια πολεμικών τεχνών, λαβυρίνθων, πλατφόρμας, βολών. Βία όμως που εκφράζουμε στα παιχνίδια μπορεί να την εμφανίσουμε και στην κανονική μας ζωή. Ανησυχητικά είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις έρευνες των Πανεπιστημίων της Καλιφόρνια και του Σαν Φρανσίσκο στις ΗΠΑ. Οι μελετητές βρήκαν ότι η βία στα ηλεκτρονικά παιχνίδια προκαλεί αντικοινωνική και πολεμοχαρή συμπεριφορά στην καθημερινότητα των παιδιών ηλικίας 18 έως Εκφοβισμός (CyberbuΠying) Εκφοβισμός είναι δυνατό να συμβεί μέσω του Διαδικτύου και περιλαμβάνει εσκεμμένη, επαναλαμβανόμενη και εχθρική συμπεριφορά απέναντι σε άτομο ή ομάδα ατόμων με σκοπό την πρόκληση συναισθηματικής και ψυχολογικής βλάβης. Ο Διαδικτυακός εκφοβισμός συνήθως έχει τη μορφή ενός εκφοβιστικού, ρατσιστικού, προσβλητικού ή πρόστυχου ηλεκτρονικού μηνύματος, φωτογραφίας ή βίντεο. Κάποιες φορές o εκφοβισμός μπορεί να οδηγήσει στο να περιθωριοποιηθούν και να αποκλειστούν άτομο ή άτομα από άλλους Ηλεκτρονικός Τζόγος Με τον όρο Ηλεκτρονικός Τζόγος εννοούμε τη δραστηριότητα κατά την οποία δύο ή περισσότερα άτομα συναντώνται διαδικτυακά με σκοπό την ανταλλαγή στοιχημάτων. Μια τέτοια δραστηριότητα περιλαμβάνει το ρίσκο της πραγματικής οικονομικής απώλειας ή του κέρδους. Ένα από τα βασικότερα προβλήματα του τζόγου είναι η απώλεια χρημάτων. Κάποιος μπορεί να χάσει τις οικονομίες του, το σπίτι του, την περιουσία του ακόμη και το/τη σύζυγό της/του. Πολλοί είναι αυτοί που εθίζονται και δεν μπορούν να σταματήσουν πιστεύοντας πως στον επόμενο γύρο θα πάρουν τα λεφτά τους πίσω. Έτσι εκτός από την σπατάλη πολλών χρημάτων οδηγούνται παράλληλα στη σπατάλη πολλού χρόνου, παραμέληση των υποχρεώσεών τους με όλες τις επακόλουθες συνέπειες του εθισμού. Είναι γνωστό ότι ακόμα

20 και η ενασχόληση με περιβάλλοντα τζόγου, στα όπου δεν γίνεται χρήση πραγματικών χρημάτων, μπορεί να προκαλέσει τον εθισμό Ιοί (Virus) Ιός είναι κακόβουλο πρόγραμμα, το οποίο εγκαθίσταται στον υπολογιστή, συνήθως εν αγνοία του χρήστη, και ενεργοποιείται είτε κάποια προκαθορισμένη χρονική στιγμή είτε ύστερα από κάποια συγκεκριμένη ενέργεια. Η ενεργοποίηση ενός ιού μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα διάφορες συνέπειες, επικίνδυνες ή μη. Συγκεκριμένα, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα το συνεχές άνοιγμα διαφόρων παραθύρων στην οθόνη, μπορεί όμως και να προκαλέσει την καταστροφή δεδομένων σε αρχεία ή άλλες βλάβες Παιδική Πορνογραφία Παιδική πορνογραφία ορίζεται ως οι αναπαραστάσεις ανηλίκων που συμμετέχουν σε σεξουαλικές πράξεις ή καταστάσεις που υποδηλώνουν σεξουαλικές δραστηριότητες. Μερικές φορές ο ορισμός περιλαμβάνει εικόνες που έχουν υποστεί επεξεργασία από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η παιδική πορνογραφία θεωρείται έγκλημα και υπόκειται σε ποινικές κυρώσεις. Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Διαδικτυακά Εγκλήματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, η παιδική πορνογραφία έχει τις εξής μορφές: Ένας ανήλικος που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα. Ένα άτομο που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα προσποιούμενο ότι είναι ανήλικο. Ρεαλιστικές εικόνες που αναπαριστούν ένα ανήλικο να συμμετέχει σε σεξουαλικές δραστηριότητες. Επιπλέον με ανακοίνωση στην ιστοσελίδα του φορέα για την ασφάλεια του Διαδικτύου στην Κύπρο ( τον Αύγουστο του 2009, η 14η ιστοσελίδα προτίμησης των Κυπρίων είναι πορνογραφικού περιεχομένου (Θετικά από τη χρήση του Διαδικτύου, 2011). Η 14η θέση είναι η ψηλότερη θέση προτίμησης για πορνογραφική ιστοσελίδα ανάμεσα σε ευρωπαϊκές χώρες.

21 Παραπληροφόρηση (Misinformation) Παραπληροφόρηση στο Διαδίκτυο είναι δυνατό να συμβεί με την παρουσίαση διάφορων ψευδών ή αναληθών ή τροποποιημένων πληροφοριών σε ιστοσελίδες, με πιθανό σκοπό την παραπλάνησή μας. Παραπληροφόρηση συμβαίνει και όταν οι πληροφορίες είναι ελλιπείς με αποτέλεσμα να οδηγήσουν σε λανθασμένα συμπεράσματα Υποκλοπή Προσωπικών στοιχείων (Phishing) Υποκλοπή Προσωπικών Δεδομένων στο Διαδίκτυο είναι η πράξη της εξαπάτησης ενός χρήστη κάνοντας τον να δώσει προσωπικές πληροφορίες σε μια «πλαστή ιστοσελίδα» στο Διαδίκτυο (π.χ διεύθυνση, αριθμό ταυτότητας, αριθμό διαβατηρίου, αριθμούς τραπεζικών λογαριασμών,ης κ.λπ). Μια τέτοιου είδους δραστηριότητα επιτρέπει σε έναν απατεώνα (cracker) να κλέψει ή να πλαστογραφήσει τα στοιχεία του θύματος ή/και να κερδίσει παράνομη πρόσβαση στα δεδομένα του/της, όπως προσωπικούς λογαριασμούς, συνδρομές, e mail, κωδικούς (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, 2010) Φυσικές Παθήσεις Ολοένα και περισσότερες είναι οι περιπτώσεις ανθρώπων, ενηλίκων και ανηλίκων, που ασχολούνται με το διαδίκτυο σε τόσο μεγάλο βαθμό ώστε τελικά να επηρεάζεται αρνητικά τόσο η λειτουργικότητά τους, όσο και η σωματική και ψυχική τους υγεία. 1.5 Στατιστικά στοχεία της χρήσης του διαδικτύου Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι το διαδίκτυο έχει μπει για τα καλά στη ζωή των ανθρώπων. Σύμφωνα με έρευνα που έγινε το 2010 αποδείχτηκε ότι το 46% των ελληνικών νοικοκυριών έχει σύνδεση στο διαδίκτυο. Από αυτό το ποσοστό που δεν έχει σύνδεση το

22 34% είναι λόγο έλλειψης ενδιαφέροντος, το 33% λόγω έλλειψης δεξιοτήτων χρήσης και ένα 2% λόγω έλλειψης ασφάλειας προσωπικών δεδομένων (Η χρήση του διαδικτύου στους Έλληνες, 2010). Όπως φαίνεται στο σχεδιάγραμμα 1, οι άνδρες είναι αυτοί που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο περισσότερο από τις γυναίκες. Επίσης, το 86% από το σύνολο των ερωτηθέντων είναι ηλικίας 16 με 24 ετών, ακολουθούν οι ηλικίες 25 με 34 με ποσοστό 68%, έπειτα οι ηλικίες 35 με 44 με ποσοστό 54%, οι ηλικίες 55 με 64 με ποσοστό 15% και τέλος οι ηλικίες 65 με 74 ετών με 4%. Σχεδιάγραμμα 1: Ποσοστό ατόμων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο (2010, χρήση το τελευταίο τρίμηνο) Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Eurostat Όπως επίσης προκύπτει από το σχεδιάγραμμα 1, οι περισσότεροι χρήστες του διαδικτύου είναι άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και άτομα που μένουν σε πυκνοκατοικημένες και ημιαστικές περιοχές. Τέλος, το 2010 ένας στους δύο Έλληνες έκανε χρήση του υπολογιστή, το 44% έκανε χρήση του διαδικτύου και ένα 25% χρησιμοποίησε υπηρεσίες τρίτης γενιάς (3G) από δίκτυα κινητής τηλεφωνίας (Η χρήση του διαδικτύου στους Έλληνες, 2010).

23 Αξιοσημείωτο είναι ο εθισμός των νέων στο διαδίκτυο. Το μεγαλύτερο ποσοστό εθισμένων εφήβων είναι αγόρια, με ποσοστό 90,7%. Οι εθισμένοι έφηβοι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο κατά μέσο όρο 41,4 ώρες την εβδομάδα, με κύριες δραστηριότητες που εθίζουν τα παιχνίδια σε ποσοστό 97% και στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης με ποσοστό 3% (Σφακιανάκης Ε., Σιώμος Κ.,Φλώρος Γ., 2012) Καταγγελίες - Στατιστικά στοιχεία Η SafeLine είναι μια εταιρία που δέχεται παράπονα για παράνομο υλικό στο διαδίκτυο. Σύμφωνα λοιπόν, με στοιχεία που δημοσιοποίησε για το 2012, οι καταγγελίες για παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο έφτασαν τις Ένα 34% των καταγγελιών αυτών είναι για προσωπικά δεδομένα και είναι το μεγαλύτερο ποσοστό καταγγελιών που λαμβάνει η εταιρία. Είναι προφανές από το ποσοστό αυτό ότι πάνω από το ένα τρίτο των περιπτώσεων των αναφορών είχαν να κάνουν με την έλλειψη σεβασμού της διαδικτυακής ταυτότητας καθώς και της ιδιωτικής ζωής των χρηστών του Διαδικτύου. Το τελευταίο αποδεικνύεται και από τον αριθμό των καταγγελιών που αφορούσαν το Facebook (845 καταγγελίες), οι οποίες περιελάμβαναν περιπτώσεις δημιουργίας ψεύτικων προφίλ, διαδικτυακό εκφοβισμό (cyber bulling), κα (safeline ). Οι καταγγελίες που λαμβάνει η SafeLine, των οποίων το περιεχόμενο επιβεβαιώνεται ως παράνομο έχει ως χώρο προέλευσης την Ελλάδα, προωθούνται στη Μονάδα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας, καθώς επίσης και σε άλλες ανεξάρτητες ελληνικές αρχές, όπως είναι η Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών και η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (safeline ).

24 Σχεδιάγραμμα 2: Περιεχόμενο καταγγελιών, 2012 Πηγή: Safeline

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΣΗ 2.1 Το φαινόμενο της διαδικτυακής εξάρτησης Ο όρος εξάρτηση από το Διαδίκτυο (internet addiction) αναφέρεται στην προβληματική χρήση του διαδικτύου και όσων σχετίζονται μ αυτή την τεχνολογία, όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ( ) και ο παγκόσμιος ιστός (World Wide Web) (Κυπραίου Π.). Η χρήση του διαδικτύου μπορεί σίγουρα να αναστατώσει την ακαδημαϊκή, κοινωνική, οικονομική και επαγγελματική ζωή κάποιου με τον ίδιο τρόπο που άλλοι καλά τεκμηριωμένοι εθισμοί όπως το παθολογικό παιχνίδι, οι διατροφικές διαταραχές και ο αλκοολισμός μπορούν (Young, 1996). Βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής αυτής είναι ότι το άτομο αφιερώνει πάρα πολύ χρόνο στη χρήση του διαδικτύου αλλά κυρίως το γεγονός ότι αυτή η χρήση παρεμβαίνει στην καθημερινή λειτουργικότητα του, στην κοινωνική του ζωή, στη σχολική εργασία ή στην εργασιακή του απασχόληση (Κυπραίου Π.). Ως εξάρτηση από το διαδίκτυο έχει ορισθεί η αδυναμία ελέγχου της χρήσης του ιστού, που οδηγεί σε αισθήματα πίεσης, άγχους και δυσλειτουργικές συμπεριφορές σε καθημερινές δραστηριότητες (Φωτεινάκη Ε.). Η εφηβική εξάρτηση είναι πολύ συχνό φαινόμενο στις μέρες μας, επειδή ο ηλεκτρονικός υπολογιστής είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας μας. Οι ηλικιακές ομάδες στις οποίες παρατηρείται κυρίως το φαινόμενο της διαδικτυακής εξάρτησης είναι η πρώιμη εφηβεία (10-14 έτη), η μέση εφηβεία (14-17 έτη), και η όψιμη εφηβεία (> 17 ετών), με την μέση εφηβεία να αποτελεί την περίοδο κατά την οποία το φαινόμενο γίνεται πιο συχνό και έντονο (Φωτεινάκη Ε.). Οι έφηβοι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να μπορέσουν να ξεφύγουν από προβλήματα που ενδεχομένως να έχουν, όπως θλίψη, μοναξιά και άγχος. 2.2 Το προφίλ του εξαρτημένου χρήστη Ψυχολογικές ενδείξεις 1. Νιώθει υπέρμετρη ευχαρίστηση όση ώρα ασχολείται με τον υπολογιστή. 2. Ζητά όλο και περισσότερο χρόνο να είναι στο διαδίκτυο.

26 3. Νιώθει αδύναμος να «αποσυνδεθεί» από τον Η/Υ. 4. Είναι στεναχωρημένος όταν δε βρίσκεται στον υπολογιστή και γίνεται οξύθυμος και εριστικός. 5. Παραμελεί τις σχέσεις του με την οικογένεια και τους φίλους του. 6. Αποφεύγει να λέει την αλήθεια, τόσο για τον χρόνο που χρησιμοποιεί το ίη Γ ^, όσο και για τις Ιστοσελίδες που επισκέπτεται. 7. Αντιμετωπίζει προβλήματα στη φοίτηση του, καθώς το μυαλό του βρίσκεται μονίμως στο διαδίκτυο. Σωματικές ενδείξεις (About youth) 1. Αντιμετωπίζει συχνά διαταραχές ύπνου. 2. Απορροφάται τόσο πολύ από αυτήν τη δραστηριότητα, που συχνά ξεχνά να φάει ή ακόμα και να ασχοληθεί με την ατομική του υγιεινή. 3. Υποφέρει από ημικρανίες, ξηρά μάτια και εμφανίζει, αρκετές φορές, μυωπία (όταν η οθόνη του υπολογιστή βρίσκεται για πολύ ώρα πολύ κοντά στον χρήστη). 4. Έχει έντονους πόνους στη σπονδυλική στήλη, όταν η στάση του σώματός του (σε όλη τη διάρκεια που είναι μπροστά στον υπολογιστή) δεν είναι η κατάλληλη. Εμφανίζεται, κυρίως, σκολίωση και άλλες μυοσκελετικές παθήσεις. 2.3 Έρευνες για την χρήση του διαδικτύου Εμπειρικές έρευνες Έχει υποστηριχτεί από αρκετούς ακαδημαϊκούς ότι η υπερβολική χρήση του Διαδικτύου μπορεί να είναι παθολογική και εθιστική (Griffiths M.D., 1996). Αρκετές μελέτες έχουν εξετάσει τον εθισμό στο Διαδίκτυο, ερευνώντας τις σχέσεις μεταξύ της βαριάς χρήσης του Διαδικτύου, τους κοινωνικούς-ψυχολογικούς παράγοντες και τους σχετικούς με τους υπολογιστές παράγοντες. Παρακάτω αναλύονται τα κύρια ζητήματα και τα συμπεράσματα διάφορων μελετών σχετικά με τον εθισμό στο Διαδίκτυο.

27 Έρευνα των Kubey, Lavin και Barrows Οι Kubey, Lavin και Barrows (2001), ερεύνησαν 576 σπουδαστές στο πανεπιστήμιο του Rutgers (Kubey R W, Lavin M J, Barrows J R, 2001). Η έρευνα περιλάμβανε 43 ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου, τις συνήθειες μελέτης, την ακαδημαϊκή απόδοση και την προσωπικότητα. Από τις 572 έγκυρες απαντήσεις, οι 381 ήταν γυναίκες και η ηλικία κυμάνθηκε μεταξύ 18 και 45 ετών με μια μέση ηλικία 20,25 ετών. Συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι πενήντα τρεις συμμετέχοντες (9,3%) ταξινομήθηκαν ως εξαρτημένοι στο Διαδίκτυο και οι άντρες ήταν η επικρατέστερη ομάδα. Η ηλικία δεν βρέθηκε να αποτελεί παράγοντα, αλλά οι σπουδαστές του πρώτου έτους βρέθηκε να αποτελούν το 37,7% των εξαρτημένων στο Διαδίκτυο. Οι εξαρτημένοι ήταν τέσσερις φορές πιθανότερο να εμφανίσουν ακαδημαϊκή εξασθένιση λόγω της χρήσης του Διαδικτύου και ήταν σημαντικά πιο μόνοι από τους άλλους σπουδαστές. Από την άποψη της χρήσης του Διαδικτύου, οι εξαρτημένοι οι οποίοι ήταν επίσης ακαδημαϊκά εξασθενημένοι βρέθηκαν να χρησιμοποιούν εννέα φορές περισσότερο τις σύγχρονες λειτουργίες του Διαδικτύου. Έρευνα στα Λατσιά Κύπρου Τον Οκτώβριο του 2011 στο Γυμνάσιο και Λύκειο του Δήμου Λατσιών της Κύπρου πραγματοποιήθηκε έρευνα για τη διερεύνηση της επικράτησης της διαταραχής εθισμού στο διαδίκτυο μεταξύ εφήβων μαθητών ηλικίας 12 έως 18 ετών. Στο δείγμα της έρευνας συμμετείχαν 884 έφηβοι μαθητές με μέσο όρο ηλικίας Σχετικά με το φύλο στην έρευνα συμμετείχαν 358 αγόρια (42.7%) και 506 κορίτσια (57.3%). Ο μέσος όρος της ηλικίας έναρξης της χρήσης Η/Υ παρατηρείται στα 8.9 έτη και χρήσης του διαδικτύου στα 10. Στο 55% των περιπτώσεων γνωρίζουν να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο από το στενό οικογενειακό περιβάλλον ενώ το 15% από φίλους και μόλις 14% από το σχολικό περιβάλλον. Το 80% χρησιμοποιεί το διαδίκτυο καθημερινά, ενώ σημαντική αναφορά είναι ότι 20% επί των χρηστών δηλώνει καθημερινή χρήση πάνω από 5 ώρες. Ο εθισμός στο διαδίκτυο μετρήθηκε με το κλινικό εργαλείο YDQ (Young, 1996)που προσαρμόστηκε για τον Ελληνικό εφηβικό πληθυσμό (Siomos, E. K., Dafouli, D. E., Braimiotis, A. D., Mouzas, D. O., Angelopoulos, V. N., 2008) και το οποίο έχει εφαρμοστεί σε πολυάριθμες έρευνες σε διάφορες χώρες στο κόσμο. Το ποσοστό εθισμού επί των χρηστών του διαδικτύου αγγίζει το 16% (7.2% αγόρια και 8.7% κορίτσια, χωρίς στατιστικά σημαντική διαφορά) και το οποίο χαρακτηρίζεται αρκετά υψηλό. Οι διαδικτυακές δραστηριότητες των εθισμένων εφήβων ανάλογα με το φύλο

28 είναι, η διαδικτυακή επικοινωνία για τα κορίτσια (ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, , chatrooms) και το διαδικτυακά παιχνίδια για τα αγόρια (Κεθέα Στροφή). Έρευνα στην Θεσσαλία Εθισμός 8,2%! Ο κίνδυνος χτυπάει την πόρτα όλο και περισσότερων ελληνικών σπιτιών, κυρίως της περιφέρειας, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δείχνει ότι το 8,2% των παιδιών που ζουν στη Θεσσαλία είναι εθισμένα στο Διαδίκτυο. Τα τελευταία χρόνια η παγκόσμια χρήση του Διαδικτύου έχει εμφανίσει σημαντική αύξηση εκτιμάται ότι σήμερα ο αριθμός των χρηστών σε παγκόσμιο επίπεδο ξεπερνάει τα 1,3 δισ. άτομα. Το βασικό εύρημα της μελέτης των (Siomos, E. K., Dafouli, D. E., Braimiotis, A. D., Mouzas, D. O., Angelopoulos, V. N., 2008)ήταν ότι η επικράτηση του εθισμού στο διαδίκτυο μεταξύ των Ελλήνων εφήβων εκτιμάται σε έως 8,2% (6,2% μεταξύ αγοριών, 2% για τα κορίτσια). Η έρευνα είχε ως στόχο να αξιολογήσει την επικράτηση του εθισμού στο διαδίκτυο μεταξύ των Ελλήνων εφήβων μαθητών, ηλικίας 12 έως 18 ετών. Το δείγμα των μαθητών προέρχονταν από 120 τάξεις μεταξύ 85 σχολείων στη Θεσσαλία. Το δείγμα περιλάμβανε το 10% όλων των τάξεων στα σχολεία της Θεσσαλίας. Η μέθοδος της τυχαιοποιημένης επιλογής σε κάθε σχολείο χρησιμοποιήθηκε για τη σύστασή του. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να συμπληρώσουν το διαγνωστικό ερωτηματολόγιο για τον εθισμό στο διαδίκτυο (YDQ), με βάση οκτώ κριτήρια, καθώς και έναν κατάλογο που περιελάμβανε κοινωνικοδημογραφικούς παράγοντες και ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου, την κοινωνική ζωή τους και τις συνήθειές τους. Και η συγκεκριμένη μελέτη δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό έντυπο «Cyberpsychology & Βehavior» στις 9 Νοεμβρίου. Σε αυτή συμμετείχαν, εκτός από τον κ. Σιώμο ο οποίος ήταν ο κύριος ερευνητής, η κυρία Ευαγγελία Νταφούλη, οι κκ. Δ. Μπραϊμιώτης και Οδ.Μουζάς και ως επιβλέπων ο καθηγητής της Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Ν.Αγγελόπουλος. Σύμφωνα με στοιχεία, τον Σεπτέμβριο του ,8 εκατ. Ελληνες είχαν πρόσβαση στο Memet, ωστόσο στα αυτόν τον κίνδυνο αυτόν αποτυπώνει μια νέα μελέτη η οποία διεξήχθη στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής του κ. Κ.Σιώμου, διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και ειδικευόμενου ψυχιάτρου παιδιών και εφήβων στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης. Όπως προέκυψε, το 70,8% των παιδιών είχε πρόσβαση στο Memet. Η πιο συχνή χρήση του Διαδικτύου αφορούσε τα ο ώ ΐ^ βιντεοπαιχνίδια (50,9% των χρηστών) και τις υπηρεσίες πληροφοριών (46,8%). Το ποσοστό του εθισμού στο Memet μεταξύ των χρηστών ήταν 8,2%, με τα αγόρια να έχουν την

29 πρωτοκαθεδρία (ποσοστό 6,2% σε σύγκριση με 2% για τα κορίτσια). Συνολικά μεταξύ των χρηστών η χαρακτηριζόμενη προβληματική χρήση του Ιntemet (εθισμός, αλλά και συμπεριφορές επικίνδυνες οι οποίες όμως δεν έχουν καταλήξει ακόμη σε εθισμό) ήταν της τάξεως του 26,3% (18,1% για τα αγόρια και 8,2% για τα κορίτσια). Το εύρημα αυτό είναι αρκετά ανησυχητικό, λαμβάνοντας υπόψη τον ταχύ ρυθμό ανάπτυξης του διαδικτύου που αναμένεται στην Ελλάδα μέσα στα επόμενα χρόνια. Η σχετικά υψηλότερη επικράτηση του εθισμού στο διαδίκτυο στους Έλληνες εφήβους και η στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των φύλων στην επικράτηση του εθισμού, υποδεικνύουν έντονα την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα στους αιτιολογικούς μηχανισμούς αυτής της συμπεριφοράς εθισμού (Μαρία Μπάδα, 2012). Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) Κατά την πανελλαδική έρευνα της ΜΕΥ το Το 2.4% των εφήβων ετών παρουσιάζουν διαδικτυακή εξάρτηση και 19.1% οριακή χρήση που δυνητικά στο μέλλον μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές εξάρτησης. Το ποσοστό των εφήβων με συμπεριφορές εξάρτησης ήταν μεγαλύτερο στις επαρχιακές πόλεις σε σύγκριση με την Αττική (3.4% έναντι 1.3%). Από το σύνολο των εφήβων, 63.7% θα δημοσιοποιούσαν προσωπικά τους δεδομένα (100% των εφήβων με εξάρτηση), ενώ 18.5% θα συναντούσαν κάποιον διαδικτυακό φίλο στο φυσικό κόσμο (74% των εφήβων με εξάρτηση) και 95,2% των εφήβων με εθισμό στο διαδίκτυο προέρχονταν από έγγαμες οικογένειες.και 44,4% των εφήβων με εθισμό έχουν συχνή πρόσβαση στο διαδίκτυο από το κινητό τηλέφωνο έναντι 15% όσων δεν κάνουν συχνή χρήση του διαδικτύου (Tech blog, 2011). ΤΕΙ Αθηνών Τα σοκαριστικά στοιχεία προέκυψαν από την πρώτη έρευνα με δείγμα φοιτητών που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα. Διεξήχθη από το ΤΕΙ Αθήνας (υπεύθυνος καθηγητής κ. Χρ. Φράγκος) με δείγμα φοιτητές, μέσης ηλικίας 21 χρόνων, από το ΤΕΙ, το Γεωπονικό, το Οικονομικό και το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η έρευνα του ΤΕΙ Αθήνας διέγνωσε εξάρτηση από το Ιντερνετ για το 13% των φοιτητών, ενώ βρήκε σχεδόν το 21% στο αμέσως προηγούμενο στάδιο της εξάρτησης. Όπως δήλωσε ο υπεύθυνος της έρευνας, καθηγητής κ. Χρ. Φράγκος, είναι ίσως το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Περίπου στα ίδια επίπεδα με

30 την Ελλάδα κυμαίνεται το ποσοστό εξαρτημένων φοιτητών στις ΗΠΑ, ενώ έχει «ξεφύγει» η Κίνα. Όπως σημειώνουν οι ερευνητές, η έρευνα διεξήχθη από τον Ιούλιο του 2008 μέχρι τον Δεκέμβριο του Το δείγμα ήταν τυχαίο και το μέγεθός του ήταν 1207 φοιτητές των 5 Σχολών του ΤΕΙ Αθήνας, του Οικονομικού Πανεπιστημίου, του Γεωπονικού Πανεπιστημίου και του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η ηλικία των φοιτητών ήταν χρονών. Οι 585 εξ αυτών ήταν άντρες και οι 622 ήταν γυναίκες. Η μέση ηλικία των φοιτητών είναι 21 χρονών. Μεταξύ των εξαρτημένων Ελλήνων φοιτητών υπερτερούν οι άνδρες (63%). Διπλάσια ποσοστά εξάρτησης παρουσιάζουν οι φοιτητές που σπουδάζουν αντικείμενα σχετικά με τους υπολογιστές. Οι μισοί από τους εξαρτημένους στο Ιντερνετ είναι μεταξύ 18 και 20 ετών. Στην ηλικία εισόδου τους στο Πανεπιστήμιο παρουσιάζουν χαμηλή αυτοπεποίθηση, σιωπούν, αποσύρονται στον εαυτό τους, συνήθως δεν έχουν σχέσεις με το άλλο φύλο, δεν έχουν καν κοινωνικές σχέσεις και λένε εύκολα ψέματα στο περιβάλλον τους για να κρύψουν την εξάρτησή τους από το Ιντερνετ. Σύμφωνα με τον κ. Φράγκο, το ποσοστό των εξαρτημένων απογειώνεται στα Ιντερνετ καφέ. Το 50% των εξαρτημένων στο Intemet βρίσκεται μεταξύ ετών. Αυτό εξηγείται διότι οι εξαρτημένοι από το Διαδίκτυο χρήστες νιώθουν εγκαταλειμμένοι απ όλους, απογοήτευση και μοναξιά περισσότερο απ ότι οι μη εξαρτημένοι. Δεν νιώθουν κοινωνική υποστήριξη. Φαίνεται πιθανό ότι η χρήση του Διαδικτύου γίνεται προβληματική σε μια περίοδο που ο φοιτητής είναι ακάλυπτος από κοινωνική υποστήριξη, τόσο αναπτυξιακά όσο και μαθησιακά, και στρέφεται στο Διαδίκτυο για κοινωνική υποστήριξη. Η ερμηνεία αυτή υποστηρίζεται από το γεγονός ότι το ποσοστό των εξαρτημένων από το Διαδίκτυο είναι μεγαλύτερο στην ηλικία 18-20, η οποία είναι ηλικία στην οποία έχει γίνει η είσοδος στο Πανεπιστήμιο. Στην ηλικία βρίσκονται περισσότεροι εξαρτημένοι απ ότι μη-εξαρτημένοι από το Διαδίκτυο (Ημερησία ). 2.4 Διαδικτυακή εξάρτηση ανά την Ευρώπη Σημαντικό πρόβλημα εξάρτησης παρουσιάζουν οι νέοι σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας, όπως έδειξε Πανευρωπαϊκή Έρευνα η οποία έγινε με τη Σύμπραξη 7 Ευρωπαϊκών χωρών (Ελλάδα, Γερμανία, Ισπανία, Πολωνία, Ισλανδία, Ολλανδία, Ρουμανία) στο πλαίσιο του προγράμματος Safer Internet. Συντονίστρια χώρα ήταν η Ελλάδα και συγκεκριμένα η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) της Β' Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» και η Διευθύντρια αυτής Καθηγήτρια Χρύσα Τζουμάκα-Μπακούλα και Επιστημονικός Υπεύθυνος

31 η Λέκτορας Εφηβικής Ιατρικής Άρτεμις Κ. Τσίτσικα. Η έρευνα έγινε σε αντιπροσωπευτικό δείγμα εφήβων ετών σε κάθε χώρα με ερωτηματολόγια επίσης σε κάθε χώρα (συνολικά ερωτηματολόγια) καθώς και 20 συνεντεύξεις εφήβων με score διαδικτυακής εξάρτησης στο σχετικό εργαλείο ανά χώρα (140 συνεντεύξεις συνολικά). Όπως επισήμαναν οι ειδικοί, ως Συμπεριφορά εξάρτησης από το διαδίκτυο ορίζεται η συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από απώλεια ελέγχου σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου με αποτέλεσμα την παραμέληση βασικών πτυχών της καθημερινότητας (σχολικές υποχρεώσεις, δραστηριότητες-χόμπι, φιλικές σχέσεις, φλερτ, σωματική φροντίδα και υγιεινή). Και οι έρευνα έδειξε ότι: 1.2% του συνολικού δείγματος παρουσιάζει συμπεριφορές εξάρτησης και 12,7% οριακή διαδικτυακή συμπεριφορά (13.9% δυσλειτουργική διαδικτυακή χρήση ) Οι διαφορές μεταξύ των χωρών δεν είναι σημαντικές, ωστόσο μεγαλύτερα ποσοστά παρουσιάζονται σε Ρουμανία, Ελλάδα και Ισπανία ενώ τα μικρότερα σε Ισλανδία, Ολλανδία και Γ ερμανία Τα ποσοστά εξάρτησης παρουσίαζαν τάση ανόδου στα αγόρια, τις μεγαλύτερες ηλικίες και το χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο γονέων Υπήρχαν ψυχοκοινωνικές δυσκολίες στην ομάδα των εξαρτημένων εφήβων (χαμηλή κοινωνικότητα, διάσπαση προσοχής, καταθλιπτικό συναίσθημα κ.α.) Συμπεριφορές Υψηλού Κινδύνου 63% των εφήβων επικοινωνούν με αγνώστους on-line 9,3% από αυτούς αναφέρουν ότι αυτό τους έβλαψε (5,4% του συνολικού δείγματος) 45,7% από αυτούς συνάντησαν στο φυσικό κόσμο κάποιον που γνώρισαν μέσω διαδικτύου (28.4% του συνολικού δείγματος) Οι χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά κινδύνου διαδικτυακής αποπλάνησης ήταν οι Ρουμανία, Γερμανία και Πολωνία, ενώ η Ελλάδα είχε το μικρότερο ποσοστό 58.8% του δείγματος εκτέθηκαν σε πορνογραφικό υλικό (32,8% από αυτούς αναφέρουν ότι ενοχλήθηκαν από την έκθεση σε πορνογραφικό υλικό - 18,4% του δείγματος)

32 Τα αγόρια παρουσίαζαν μεγαλύτερα ποσοστά έκθεσης σε πορνογραφικό υλικό, ενώ οι διαφορές των χωρών δεν ήταν σημαντικές 21.9% έχει δεχθεί διαδικτυακό εκφοβισμό (53.5% από αυτούς ανέφεραν ότι αυτό τους έβλαψε) Τα κορίτσια παρουσίαζαν μεγαλύτερα ποσοστά έκθεσης σε διαδικτυακό εκφοβισμό, ενώ οι χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά ήταν οι Ρουμανία και Ελλάδα και τα μικρότερα οι Ισλανδία και Ισπανία Κοινωνικά Δ ίκτυα 92% των εφήβων της μελέτης είναι μέλη σε κοινωνικά δίκτυα 39.4% κάνει χρήση των κοινωνικών δικτύων περισσότερο από 2 ώρες την καθημερινή ημέρα. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 60,2% τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες Το 25% των εφήβων που κάνουν χρήση κοινωνικών δικτύων περισσότερο από 2 ώρες ημερησίως, μπορεί να παρουσιάσουν συμπεριφορά εξάρτησης, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για χρήση κάτω των 2 ωρών είναι 8% Περισσότεροι από 600 περίπου διαδικτυακοί φίλοι μπορεί να συσχετιστούν με συμπεριφορές εξάρτησης Η τάση αυτή αφορά και τα δύο φύλα, με μικρή υπεροχή των κοριτσιώ Διαδικτυακά Παιχνίδια 61,8% του δείγματος παίζουν παιχνίδια Οι έφηβοι που παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια παρουσιάζουν διπλάσια πιθανότητα συμπεριφορών εξάρτησης Η ενασχόληση για περισσότερο από 2,6 ώρες την ημέρα συσχετίστηκε με εμφάνιση συμπεριφορών εξάρτησης Αυτή η τάση αφορά κυρίως τα αγόρια

33 Διαδικτυακός Τζόγος 10,6% των εφήβων του δείγματος ασχολούνται με τζόγο στο φυσικό κόσμο, ενώ το 5,9% ασχολείται με το τζόγο στο διαδίκτυο Οι έφηβοι που ασχολούνται με τον διαδικτυακό τζόγο έχουν τριπλάσια πιθανότητα εμφάνισης συμπεριφορών εξάρτησης Αυτή η τάση αφορά κυρίως τα αγόρια Η συμμετοχή σε Κοινωνικά Δίκτυα, Διαδικτυακά Παιχνίδια και Τζόγο είναι διαδικτυακές δραστηριότητες που σχετίζονται με συμπεριφορές εξάρτησης Η μεγαλύτερη πιθανότητα για συμπεριφορά εξάρτησης είναι στα παιδιά που ασχολούνται με τον τζόγο, ενώ ακολουθούν τα κοινωνικά δίκτυα και τα παιχνίδια Όπως όλα δείχνουν λοιπόν ο εθισμός στο διαδίκτυο επηρεάζει τη λειτουργικότητα των παιδιών στην καθημερινή φυσική ζωή τους. Μάλιστα όπως τόνισε η κα Άρτεμις Τσίτσικα, Λέκτορα Εφηβικής Ιατρικής - Επιστημονική Υπεύθυνη του Προγράμματος «Αριάδνη» και της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β Παιδιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», τα παιδιά αυτά χωρίζονται σε 4 διαφορετικά μοντέλα. Στο μοντέλο παγιδευμένος, που είναι παιδιά που έχουν δίψα για ζωή αλλά χαμηλή ικανότητα να ανταπεξέλθουν στην καθημερινότητά τους. Το μοντέλο ζογκλέρ όπου κατατάσσονται τα παιδιά που είναι σε όλα καλά και καταφέρνουν να ισορροπούν, ωστόσο κάποια στιγμή υπάρχει ο κίνδυνος του εθισμού. Το μοντέλο πλήρης κύκλος όπου είναι τα παιδιά που ναι μεν είναι λειτουργικά στη ζωή τους αλλά κάποια στιγμή από ενθουσιασμό ως προς ένα νέο τεχνολογικό μέσο φτάνουν σε σημείο εξάρτησης. Αυτά τα παιδιά όμως έχουν το θετικό στοιχείο του κορεσμού που θα νιώσουν ή θα καταλάβουν τις αρνητικές συνέπειες ή ίσως κάποιος εξωτερικός παράγοντας θα τα αποπροσανατολίσει όπως για παράδειγμα ένα φλερτ και θα τραβηχτούν έξω από τη διαδικασία του διαδικτύου.

34 Τέλος το μοντέλο των παιδιών που βαριούνται τα πάντα και έχουν χαμηλή όρεξη για ζωή και φυσικά πολύ χαμηλές ικανότητες και κατά συνέπεια αυτό το παιδί θα έχει τη μεγαλύτερη δυσκολία και πρόβλημα εξάρτησης και σίγουρα θα χρειαστεί βοήθεια (Ιατρικός Τύπος, 2012). 2.5 Αληθινές ιστορίες διαδικτυακής εξάρτησης Έχασε το χρυσό και έριξε το φταίξιμο στο Facebook και το Twitter Μένοντας μέχρι αργά στο Facebook και το Twitter υποστηρίζει η αργυρή Ολυμπιονίκης στα 100 μέτρα ύπτιο Emily Seebohm, ότι έχασε το χρυσό. Όπως είπε, η ίδια η κολυμβήτρια από την Αυστραλία, ο υπερβολικός χρόνος που ξόδευε για τα social media επηρέασε την απόδοση της καθώς στα προκριματικά έκανε Ολυμπιακό ρεκόρ με αποτέλεσμα να δεχτεί πάρα πολλά διαδικτυακά συγχαρητήρια και ευχές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, όπως λέει, να θεωρήσει ότι η νίκη στον τελικό θα είναι μια εύκολη υπόθεση και να χάσει την αίσθηση του χρόνου απαντώντας στους «φίλους» και followers. «Σου λένε, «θα πάρεις το χρυσό» και φτάνεις στο σημείο να το έχεις πιστέψει πριν ακόμη πέσεις στο νερό», είπε η Seebohm που υποσχέθηκε μια ακόμη συμμετοχή στους επόμενους Ολυμπιακούς, ώστε να «επανορθώσει» (Lifo, 2012). Έξι χρόνια κοιμάται μέσα σε internet-cafe Ένας νεαρός Κινέζος, ο Li Meng εδώ και έξι ολόκληρα χρόνια έχει κάνει κυριολεκτικά σπίτι του ένα interner-cafe! Ο Meng ξοδεύει όλο του το χρόνο σε μία καφετέρια στην πόλη Changchun στα βορειοανατολικά της Κίνας ενώ φεύγει μόνο για φαγητό και για τα...αναγκαία. Δεν είναι λίγες μάλιστα οι φορές που δεν φεύγει καν για φαγητό καθώς προτιμά και να τρώει εκεί μέσα. Ο δημοσιογράφος των ^m es που κατάφερε να συναντήσει τον νεαρό Κινέζο δεν μπόρεσε να βγάλει κάποιο ιδιαίτερο συμπέρασμα αφού ο...τρόφιμος του internet-cafe δεν φάνηκε και ιδιαίτερα πρόθυμος να δώσει κάποιες περισσότερες πληροφορίες για αυτόν τον ιδιότυπο τρόπο ζωής που επέλεξε. Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως, ο net-a-holic- όπως λέγονται όσοι είναι σε τέτοιο βαθμό εθισμένοι από το διαδίκτυο, έχει

35 ένα μηνιαίο εισόδημα 250 ευρώ εκ των οποίων τα 63 ευρώ πληρώνουν αυτό το πάθος του. Και φυσικά ο Meng δεν εγκαταλείπει το συγκεκριμένο χώρο ούτε τη νύχτα αφού, μόλις κλείσει το μαγαζί κοιμάται μέσα σε αυτό, ίσως αγκαλιά με τις αγαπημένες του οθόνες! Η ιστορία αυτή έρχεται για ακόμη μία φορά να αποδείξει τις ανησυχητικές διαστάσεις που έχει πάρει το θέμα του εθισμού.

36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΣΤΟΥ ΝΕΟΥΣ Το διαδίκτυο περιλαμβάνει πολλά πράγματα και γι αυτό το λόγο δεν πρέπει να βγάζουμε εύκολα συμπεράσματα για τα άτομα που το χρησιμοποιούν. Η χρήση του διαδικτύου συνδυάζει τις ιδιότητες του τηλεφώνου, της τηλεόρασης, της εφημερίδας του ραδιοφώνου και της επιστολογραφίας ενώ μεταβάλλεται και εξελίσσεται διαρκώς. Παρόλα αυτά, η χρήση του διαδικτύου κρύβει πολλούς κινδύνους ειδικά για τους εφήβους. Πολλές φορές ακούμε ότι το διαδίκτυο είναι επικίνδυνο και ότι οι γονείς πρέπει να προστατεύουν τα παιδιά τους. Οι πιο σημαντικές επιδράσεις του διαδικτύου στους νέους αναλύονται παρακάτω. Κοινωνική Απομάκρυνση - Απομόνωση Οι ψυχίατροι παρατηρούν ότι ο εθισμένος χρήστης στο διαδίκτυο εμφανίζει συμπτώματα απόσυρσης από την υπόλοιπη ζωή του και συρρίκνωση της πραγματικότητάς του και απώλεια ελέγχου των αρνητικών επιπτώσεων. Η απεριόριστη και ανεξέλεγκτη χρήση των νέων ηλεκτρονικών τεχνολογιών από τα παιδιά δεν μπορεί να έχει καλά αποτελέσματα για τη μετέπειτα λειτουργία τους στην οικογένεια, τον κοινωνικό περίγυρο, το σχολείο και αργότερα το χώρο εργασίας. Η υπερβολική χρήση του διαδικτύου επηρεάζει αρνητικά όλα τα απαραίτητα συστατικά μιας στοιχειώδους συναισθηματικής επάρκειας (Χρούσου, 2008). Απογοήτευση από την ζωή Απογοητευμένος από τη ζωή προτού ξεκινήσει να την βιώνει, μοναχικός και προσκολλημένος σε ηλεκτρονικά παιχνίδια βίας εμφανίζεται ένας στους δύο νέους που συχνάζουν στα Intemet καφέ και παρουσιάζουν συμπτώματα εθισμού στο διαδίκτυο Περιορισμός ελευθέρου χρόνου Τα τελευταία χρόνια κυριαρχεί η απουσία διαλόγου και διαπροσωπικής επικοινωνίας και αυτό δίνει ώθηση να διαμορφώνονται στους νέους στη αναζήτηση μιας εικονικής πραγματικότητας ως υποκατάστατο της δικής τους καθημερινότητας Στη συμβουλευτική