6ΚΛΙΛ6ΤΜ MG ΤΗΝ ΠΡΟΝΟΙΧ TOY CGK. ΜΗΤΡΟΠΟΜΤΟΥ MYTI\HNHC K 0Y KKCO EO Y

Transcript

1 M h NUIO ftkkflhtiafttiko ΉβΡΙΟΑΙΚΟ 0 E O f M t t N 6ΚΛΙΛ6ΤΜ MG ΤΗΝ ΠΡΟΝΟΙΧ TOY CGK. ΜΗΤΡΟΠΟΜΤΟΥ MYTI\HNHC K 0Y KKCO EO Y ΙΛ,Ρ YTH C : Ο Μ YTI \H N H C UKCDKOC (t) 1333 AJ6Y9YNTHC: XPXIM. IXKCDROC C. ΚλΡλΜΟΥ^ΗΟ I6POKHPYX GTOC OCT' Μ ΑΡΤΙ Ο G ΑΡΙΘ. 3 g p x s e io \ k \ a,h m i\ c \ θ h n od n

2 m m 4 Μ Μ» ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τής Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου: Λόγος Κατηχητήριος επί τη ενάρξει της Αγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστής Διαβάζοντας τό Συναξάρι Ό Ευαγγελισμός της Θεοτόκου...41 Άρχιμ. Νεκταρίου Άντωνοπούλου: Ό δρόμος της Μ ετάνοιας ΓΡΑΦΕΙΑ: ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΤΗΛ.: καί 40892, FAX: immit@otenet.gr, web: Ιδιοκτήτης: Ι. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Εκδότης: Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Διευθυντής Συντάξεως: ΑΡΧΙΜ. ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΡΑΜΟΥΖΗΣ Μητροπόλεως 1, Μυτιλήνη Τ.Κ Τηλ Συνεργάτης του περιοδικού: ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ π. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΛ ΜΕΣ Κωδικός Εντύπου: 2595 Άρχιμ. Καλλίστρατου Ν. Λυράκη: Άγώνας καί νίκη Π.Μ. Σωτήρχου: Είδα τό φαγητόν τριών Α γίω ν Μιχαήλ Γ. Τρίτου: Ή Ορθόδοξος Εκκλησία στά Βαλκάνια σήμερα Ελπινίκης Βουλβούλη: Ομιλία 25ης Μαρτίου Χρονικά...65 ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Ετήσια Εσω τερικού 10 Ετήσια Αμερικής 15$ 'Άλλων Χωρών Έξωτερ. άνάλογος Γ ιά Νομικά πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου έτησία συνδρομή 25 Θερμώς παρακαλοομε νά μάς γνωρίζετε έγκαίρως τή νέα σας διεύθυνση, άναφέροντας καί τήν παλαιά, γιά νά μήν έταστρέφουν άνεπίδοτα τά τεύχη. Γ ραφικές Τέχνες «ΜΕΛΙΣΣΑ» Άσπροβάλτα, Θεσ/νίκη Τηλ.: , FAX:

3 & & 21# sl sl zl il & zl il is* 'ill* il sl Hi Ei zl sei i i ll w- W W W SB 3E fp tc 5E 5JJ * I Φ W t H M t t N $ & &«Ε & & & te at & 5E SE & sl sl sl 5E & &«) & &«iv Λ Ο Γ Ο Σ Κ Α Τ Η Χ Η Τ Η ΡΙΟ Σ ΘΠΙ ΤΗ ΕΝΑΡΞΕΙ l ΤΗΣ Α Π Α Σ ΚΑΙ Μ Ε Γ Α Λ Η Σ Τ Ε Σ Σ Α ΡΑ Κ Ο Σ Τ Η Σ t Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο C β Λ β φ ΘβΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ - ΝβΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜβΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤΙ Τφ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, ΧΑΡΙΣ βιη ΚΑΙ βιρηνη ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΚΑΙ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, ΠΑΡ ΗΜΩΝ Δ Ε ΕΥΧΗ, ΕΥΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΩΡΗΣΙΣ Αδελφοί καί τέκνα α γα π η τά έν Κυρίψ, «Τό στάδιον τών αρετών ηνέωκται, οι βουλόμενοι άθλήσαι είσέλθετε, άναζωσάμενοι τόν καλόν τής νηστείας άγώνα.»1, ή, καλύτερον, πάντοτε εύρίοκεται άνοικτόν, άπό τότε πού ο Πανοικτίρμων Κύριος τής Δόξης ηύδόκησε νά λάβη την άνθρωπίνην φύσιν. Έκτοτε καλεΐ διά τής Εκκλησίας Του κάθε άνθρωπον νά συμμετάΰχη είς τάς άπείρους δωρεάς τής Χάριτος του Παναγίου Πνεύματος, ιδιαιτέρως δέ κατά την εύλογημένην ταύτην περίοδον τής 'Αγίας καί Μεγάλης Τ εσ σαρακοστής. 1Τριώδιου, Κυριακή Τυριυης, Όρθρος, Ιδιόμελά Αΐυωυ ι o ΠΟΙΜ ΗΝ

4 Τέκνα έν Κυρίω άγαπητά, Ή άπειρος άγαθότης, ό έν Τριάδι προσκυνούμενος άληθινός Θεός ημών, άπό άγάπην καί μόνον έδημιούργησε τό άνθρώπινον γένος, διά νά καταστήσω τούς άνθρώπους, όσον είναι αύτό δυνατόν εις τήν άνθρωπίνην φύσιν, κοινωνούς καί συμμετόχους τοΰ μεγαλείου της θείας Δόξης Του. Αύτός είναι ό άποκλειστικός σκοπός της ζωης τοΰ άνθρώπου εις έκάστην έποχήν. Πρός τήν πραγμάτωσιν δέ αύτοΰ τοΰ σκοποΰ κατατείνει όλη η άγία πνευματοφόρος παράδοσις της Ορθοδόξου ημών Εκκλησίας, διδάσκουσα, διερμηνεύουσα καί προβάλλουσα όλον τό φάσμα της πνευματικής ζωης καί τούς ποικίλους πνευματικούς άγώνας, εις τούς όποίους οφείλει πάντοτε μέ γεννατον φρόνημα νά προχωρη ό πιστός. Κάθε Χριστιανός διά τοΰ ίεροΰ μυστηρίου τοΰ Βαπτίσματος λαμβάνει τήν Χάριν τοΰ Αγίου Πνεύματος. Εάν άρχίση κανείς μέ όλην του τήν διάθεσιν νά άγαπά τόν Θεόν, τότε η Χάρις δι άνερμηνεύτου τρόπου μεταδίδει εις αύτόν έκ τοΰ πλούτου τών άγαθών της. Αύτός, λοιπόν, ό όποτος έπιθυμετ νά κρατήση τήν έμπειρίαν αύτης της Χάριτος, προσπαθετ μέ πολλήν τήν χαράν νά παραμερίση έκ της ψυχης του τά παρερχόμενα άγαθά τοΰ παρόντος αΐώνος καί νά καταστήση κτημα του τόν κεκρυμμένον θησαυρόν της άληθινης Ζωης. Εκ τοΰ βαθμοΰ δέ εις τόν όποτον προκόπτει η ψυχή εις τόν πνευματικόν άγώνα, έμφανίζει άντιστοίχως τό θετον δώρον της Χάριτος, τήν κεκρυμμένην εις τά βάθη αύτης χρηστότητα τοΰ Κυρίου, η όποία καί γίνεται άπλανής όδηγός εις τό πολυποίκιλον πνευματικόν άγώνισμα2. Αύτός ό πνευματικός άγών είναι διαρκής διά κάθε πιστόν καί ώς έκ τούτου χρειάζεται νά θέτη κανείς άρχήν κάθε ημέραν, κάθε στιγμήν. «Έφθασε καιρός, η τών πνευματικών άγώνων άρχή, η κατά τών δαιμόνων νίκη, η πάνοπλος έγκράτεια, η τών Αγγέλων εύπρέπεια, η πρός Θεόν παρρησία»3. Ώς μία διαρκής άρχή της πνευματικης άναγεννήσεως καί άνακαινίσεως τοΰ άνθρώπου είναι καί η Άγία Τεσσαρακοστή. Διά τοΰτο καί ό ύμνωδός τοΰ Τριωδίου μάς προσανατολίζει ορθώς πρός τό περιεχόμενόν της λέγων, ότι η σωματική νηστεία διά της άποχης τών τροφών, έάν δέν άκολουθηται έκ της καθαρότητος της 2 Βλ. Άγ. Διαδόχου Φωτικης κεφ. οζ, Φιλοκαλία, εκδ. Παπαδημητρίου, Άθηναι 1957, τόμ. Α', σελ Δοξαστικόν Αΐνων, Κυριακή Τυρινης 4 Τετάρτη Τυρινης, άπόστιχα Αΐνων Ο ΠΟΙΜΗΝ 38 t\sssϊ

5 προερχομένης έκ τοΰ άγώνος άπαλλαγης έκ τών παθών, δέν γίνεται άφορμή πρός βίου διόρθωσιν καί ώς ψευδής μισετται ύπό τοΰ Θεοΰ4. 'Οπωσδήποτε, τό νά δυνηθη ό άνθρωπος νά συγκεντρώση τόν νοΰν του είς τήν έργασίαν της γνώσεως τοΰ Θεοΰ καί νά τόν έπαναφέρη έκ τοΰ έμπαθοΰς διασκορπισμοΰ του είς τά κτίσματα, άποτελετ εργον κοπιώδες καί πολυχρόνιον, όμως άπαραίτητον καί καθοριστικόν διά τήν πνευματικήν του ύπόστασιν καί τήν όλην κοινωνικήν του ζωήν. Φαίνεται δέ η όδός της άρετης είς αύτούς, οι όποτοι τήν άρχίζουν, σκληρά καί ύπερβολικώς δυσάρεστος, όχι όμως έπειδή είναι πράγματι τοιαύτη, άλλά διότι η άνθρωπίνη φύσις εχει έθισθη νά συναναστρέφεται μέ τήν εύκολίαν τών ηδονών. Είς αύτούς δέ οι όποτοι κατώρθωσαν καί ύπερέβησαν τό μέσον της όδοΰ άποδεικνύεται εύχάριστος καί άνετος5. Πολλοί κατά καιρούς άγνοοΰντες τό μέγα μυ- -Λ στήριον της εύσεβείας, θε- ωροΰν τήν Ορθόδοξον I άσκητικήν Παράδοσιν ώς έπαχθη καί όδηγοΰσαν τόν άνθρωπον είς τήν στέρησιν της δημιουργικής φαντασίας, της πρω-. τοτύπου πρωτοβουλίας, της άπολαύσεως της ζωης έν γένει καί της έξ αύτης προερχο μένης χαράς. Ούδέν τούτου ψευδέστερον. Ό λα όσα έδημιούργησεν ό Θεός, τά έδημιούργησε καλά λίαν καί μάς τά έδώρησε διά νά τά χαιρώμεθα καί νά τά άπολαμβάνωμεν καί νά γίνωνται άφορμή πρός διαρκη δοξολογίαν τοΰ Εύεργέτου μας. Αι έντολαί δέ τοΰ Θεοΰ μάς όδηγοΰν καί μάς περιγράφουν τήν ορθήν χρησιν τών δωρεών U ε ν τ ο λ α ί δ έ τ ο υ Θ ε ο υ μ α ς ο δ η γ ο ύ ν κ α ί μ α ς ' π ε ρ ι γ ρ ά φ ο υ ν τ ή ν ο ρ θ ή ν χ ρ η,σ ι,ν τ ώ ν δ ω ρ ε ώ ν Τ ο υ, ώ σ τ ε, κ α ί τ ό σ ώ μ α μ α ς κ α ί ή φ α ν τ α σ ί α κ α ί ο λ α ι. α ΐ ψ υ χ ι, κ α ί μ α ς δ υ ν ά μ ε ι,ς μ ε θ ο λ ω ν τ ώ ν ύ λ ι.κ ώ ν α γ α θ ώ ν, ν ά α π ο β α ί ν ο υ ν κ α τ α λ ή θ ε ι α ν χ α - ρ ο π ο ι,ο ί κ α ί ε ύ ε ρ γ ε τ ι, κ α ί δ ιά. τ ή ν Ζ ω ή ν τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ.. 5 Άγ. Διαδόχου ό.π. κεφ Ιωάν. 14, Ο ΠΟΙΜΗΝ

6 Του, ι ώστε, καί τό σώμα μας καί ή φαντασία καί όλαι αί ψυχικαί μας δυνάμεις μεθ όλων τών ύλικών άγαθών, νά άποδαίνουν κατ άλήθειαν χαροποιοί καί εύεργετικαί διά τήν ζωήν του άνθρώπου. Άντιθέτως, ή έγωϊστική, αύτόνομος καί περιφρονητική πρός τόν σκοπόν τόν όποιον εθεσεν ό Δημιουργός εις τά πλάσματά Του χρησις των, πρός στιγμήν ικανοποιεί τόν παράλογον εγωισμόν του άνθρώπου, καταλήγει όμως εις άποτελέσματα τελείως διαφορετικά τών προσδοκιών του, όδηγουσα αύτόν εις τήν άπόγνωσιν, τό άγχος καί τήν δυστυχίαν. Ό Σωτήρ ήμών, ό άληθής Θεός καί άληθής άνθρωπος, ό άγνώστως γνωριζόμενος εις τούς ταπεινόφρονας καί δεκτικούς της άκτίστου Χάριτός Του, ό Κύριος της Δόξης καί Κύριος της ιστορίας, ό έτάζων καρδίας καί νεφρούς, ό διά της θείας Αύτου Προνοίας συνέχων τά σύμπαντα άπό τό πλέον μικρόν μόριον της δημιουργίας Του μέχρι του άσυλλήπτου εις τήν άνθρωπίνην διάνοιαν σύμπαντος κόσμου, είναι διαχρονικώς ή Όδός, ή Αλήθεια καί ή Ζωή6. Ό πως ή ένυπόστατος πηγή της Ζωης δέν ητο δυνατόν νά κρατηθη ύπό του θανάτου, άλλά τόν συνέτριψε καί άνεστήθη, ετσι δέν είναι δυνατόν νά ύπάρξη άνθρωπίνη ζωή, ή όποία νά όδηγη εις τήν καταξίωσιν του άνθρώπου, χωρίς τήν συμμετοχήν εις τό ζωοποιόν Σώμα του άναστάντος Χριστου, τήν Ορθόδοξον Εκκλησίαν Του καί τήν Άγιοπνευματικήν της Παράδοσιν. Καί, έν συνόψει, ό Κύριος μένει εις τόν αιώνα, ένώ ψευδείς αί έπίνοιαι τών ύπερηφάνων άνθρώπων η, ώς προσφυώς λέγει ό Άγιος Διάδοχος, «ούδέν πτωχότερον διανοίας έκτός Θεου φιλοσοφούσης τά του Θεου»7. Τέκνα έν Κυρίω άγαπητά, Επί τη εΐσόδω εις τήν Άγίαν καί Μεγάλην Τεσσαρακοστήν προτρεπόμεθα πατρικώς πάντας ύμάς, όπως μή δειλιάσητε καί μή όκνήσητε νά προχωρήσητε εις τό σπουδαιότερον εργον της ζωης ύμών, εις τό της πνευματικης έργασίας στάδιον, μετά άνδρείας καί δυνάμεως όλοψύχου, ώστε νά καθαρίσητε ψυχάς καί σώματα άπό παντός μολυσμου καί έπιτύχητε της Βασιλείας του Θεου, ή όποία ηδη παρέχεται άπό αύτήν τήν παρουσαν ζωήν εις όσους εΐλικρινώς καί έκ βάθους ψυχης τήν έκζητουν. Ή χάρις του Θεου καί τό άπειρον Άγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή,6ια' t Ό Κωνσταντινουπόλεως διάπυρος πρός Θεόν εύχέτης πάντων ύμών 7 Φιλοκαλία τόμ. Α. σελ. 237 O ΠΟΙΜΗΝ -# 40

7 Διαβάζοντας τό Συναξαριστή Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου Τήν η μ έρα α ύ τή π ο ύ α κ ο λ ο υ θ εί λ ίγο μ ετά τήν εαρινή ισημερία, κ α θώ ς τό σ κοτά δι της ν ύ χ τα ς φ θ ά νει στό τέ ρ μ α τη ς ύπεροχη ς του έναντι τη ς ημέρας κ α ί α ρ χίζει νά ύ π ε ρ τε ρ ε ΐ τό φ ω ς, η Ε κ κ λ η σ ία εο ρ τά ζει τήν σ ύ λ λ η ψ η τ ο ϋ Κ υ ρ ίο υ η μ ω ν Ίη σ ο ϋ Χ ρισ τοϋ κ α ί τήν κάθοδο, σ τό σ κότος κ α ί τόν ζόφ ο το ϋ κόσμου, το ϋ Ή λ ίο υ τη ς Δ ικαιοσύνης, η ο π ο ία α νέσ τρ εψ ε τόν ροϋ τοϋ χρόνου καί της Ιστορίας κ α ί α π ό κ ά θοδο π ρ ό ς τόν αδη τόν έκ α νε α νύψ ω σ η π ρ ό ς τήν ορισ τική άνοιξη τη ς α ιω νιό τη τα ς. Ρ ίζα κ α ί άρχή όλων τω ν δεσ π ο τικ ω ν εορτώ ν, σ τίς ό π ο ιες μ νημονεύ ο υ μ ε κ α τ έτο ς τήν Σ ω τη ρ ία μας, η εορτή α ύ τή τοϋ Ε ύ α γγελ ισ μ ο ϋ π ρ έ π ε ι νά εο ρ τ ά ζ ε τ α ι π ά ν τ α στήν ίδ ια η μ ε ρ ομηνία ε π ε ιδ ή σ ύ μ φ ω να μέ α ρ χ α ία π α ρ ά δ ο σ η ό κόσμος δημ ιουργήθηκε α π ό τόν Θεό κ α τά τόν μήνα Μ άρτιο κ α ί σ τίς 25 Μ αρτίου α κριβώ ς ό Ά δάμ, π λ α νηθείς α π ό τήν ύπόσχεσ η τοϋ ο φ εω ς κ α ί θέλοντα ς νά γίνει θεός π α ρ έβ η τήν θεία εντολή κ α ί εξορίσ τη κε α π ό τόν Π α ρ ά δ εισ ο 2. Α ρμόζει λοιπόν, η ΐα σ η τη ς φ ύ σ εώ ς μ α ς νά επ ιτελ εσ τεΐ ω ς δεύτερη δη μιουργία, δ ιά τω ν ιδίω ν μέσω ν καί τίς ίδ ιε ς ημέρες ό π ω ς η π τώ σ η μ ας. Κ αί κ α θώ ς τό α νθρώ π ινο γένο ς ύ π ο δ ο υ - 1. Ή εορτή τοϋ Εύαγγελισμοϋ καθιερώθηκε επί βασιλείας Ίουστινιανοϋ (περί τό 542). 2. Άναφέρεται επίσης οτι κατά τόν μήνα Μάρτιο ό εβραϊκός λαός εξηλθε από τήν Αίγυπτο καί διέσχισε τήν Ερυθρά Θάλασσα αβρόχοις ποσί, οτι ό Κύριος ημων Ίησοϋς Χριστός ανέστη εκ νεκρων στίς 25 Μαρτίου καί οτι ή τελική Ανάσταση καί η Κρίση θά λάβουν χώρα καί αύτές τήν ίδια ημερομηνία. Αύτός ό μήνας πού ήταν ό πρωτος τοϋ έτους στούς Εβραίους καί πού δήλωνε μέ τό ονομά του τήν τελειότητα ανακεφαλαιώνει επομένως ολα τά μυστήρια της θείας Οικονομίας από τήν δημιουργία μέχρι τήν έσχατη ανάσταση. Λόγω ακριβως τοϋ συμβολικοϋ χαρακτήρα της 25ης Μαρτίου, η εορτή τοϋ Εύαγγελισμοϋ δέν μπορεΐ επ ούδενί λόγω νά μεταφερθεΐ σέ άλλη ημερομηνία, σέ περίπτωση πού συμπέσει μέ άλλη εορτή. Γι αύτό τό Τυπικόν προβλέπει περίπλοκους κανόνες συνδυασμοϋ της εορτης αύτης μέ τήν Μεγάλη Εβδομάδα καί ιδιαίτερα τήν Μεγάλη Παρασκευή ή τό Πάσχα. 41 φ- O ΠΟΙΜ ΗΝ

8 «esoij I ^ Φ- ΝΗΙΛΙΙΟϋ

9 λώ θηκε στόν θά να το δ ιά τη ς π αρακοης της Ευας, στήν άνοιξη τοϋ κόσμου, αρμοζε νά λυτρω θεί κ α τά τόν Μ άρτιο μήνα δ ιά τη ς ύ π α κ ο η ς τη ς Π αρθένου. Α ναπτύσ σ οντας μέ θαυμαστό τρ ό π ο α ύ τή τήν θεο λογία τω ν α ντισ τοιχιω ν στήν Ο ικονομία τη ς Σ ω τη ρία ς, ό α γ ιο ς Ε ιρηνα ίος Λ ο υ γδούνου γ ρ ά φ ε ι σ χετικ ά : «Κ α ί ω ς εκείνη εξη π α τή θη εις τό παρακοϋσ α ι τοϋ Θεοϋ, οϋτω ς καί α ύ τή επ είσ θ η ύ π α κ ο ϋ σ α ι τω Θεω, ινα τη ς παρθένο υ Ε υ α ς η Π αρθένος Μ α ρία γένη τα ι π α ράκλη τος κ α ί ω ς σ υνεδέθη τω θανάτω τό γένος τω ν ανθρώ πω ν δ ιά π α ρ θένο υ, ελύθη δ ιά π α ρ θένου, α ντιτα λ α ντευ θ είσ η ς τη ς π α ρ θ ενικ η ς π α ρ α κ ο η ς δ ιά τη ς π α ρ θ ενικ η ς ύ π α κ ο η ς» 3. Μ ετά τήν πτώ ση μ α ς ό Θεός μ α κροθυμω ν μ έσ α στήν ά π ειρ η ε ύ σ π λ α γ χ ν ία του, π ρ ο ετο ίμ α σ ε σ ιγ ά σ ιγ ά τήν α νθρω π ό τη τα, α π ό γ ε ν ε ά σέ γενεά, μέ γ ε γ ο νότα ά λλοτε εύμενη κ α ί άλλοτε δυσμενη, στήν π ρ α γμ α το π ο ίη σ η το ϋ Μ εγά λου Μ υστηρίου, τό ό π ο ίο κ ρ ύ π τ ε τ α ι π ρ ο α ιω ν ίω ς στήν Τριαδική Βουλή, τήν Ε ν α ν θρώ πησ η το ϋ Λ όγου. Έ ν ω ό Κ ύ ρ ιο ς γ ν ώ ρ ιζ ε ήδη εκ τω ν π ρ ο τ έ ρ ω ν π ο ιό θ ά ή τα ν τό σ φ ά λ μ α το ϋ α νθρώ π ο υ κ α ί οι τ ρ α γ ικ έ ς το υ σ υ νέπ ειες, π α ρ ο λ α α ύ τ ά δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε τή ν α νθρώ π ινη φ ύση έχο ντα ς κ α τά νοϋν τό π έ ρ α ς α ύ το ϋ το ϋ μ υ στηρίου, ώ σ τε νά ετο ιμ ά σ ει μ ιά / 4 CC ' / / c μ η τέρ α 4, η ό π ο ία μέ τήν ω ρ α ι ό τη τα τη ς ά σ π ιλ η ς ψ υχης της, περιβεβλημένη ς μέ τ ά σ το λίδ ια ολω ν τω ν αρετω ν, θά ειλκυε π ά ν ω τη ς τό βλέμ μ α το ϋ Π αντο δ ύ να μ ο υ καί θά α π έβ α ιν ε νυ φ ική π α σ τ ά δ α το ϋ Λ όγου, δοχεΐον τοϋ τά π ά ν τα Π εριέχοντος, Π α λάτιον το ϋ Έ π ο υ ρ α ν ίο υ Β α- σ ιλ έω ς κ α ί π έ ρ α ς το ϋ θείου σ χεδίου. Έ ξ ι μηνες μ ετά τήν θ α υ μ α στή σύλληψη, εκείνου π ο ύ επρόκειτο νά είναι σέ ολα Π ρόδρομος το ϋ Σ ω τη ρος (βλ. Λ ουκ.1, 17), ό Γ αβριήλ, ό Ά γγελος τη ς θ εία ς ε ύ σ π λ α γ χ ν ία ς (8 Ν οε.), σ τ ά λ θηκε α π ό τόν Κ ύριο στή Ν α ζα ρ έτ τη ς Γ α λ ιλ α ία ς π ρ ό ς τήν Π αρθένο Μ αρία, η ό π ο ία μ ετά τήν έ'ξοδό τη ς α π ό τόν Ν αό είχε μ νησ τευθεΐ τόν δ ίκ α ιο καί ά γ ν ό Ίω σ ή φ, ώ σ τε ν ά γ ίν ε ι εκείνος φ ύ λ α κ α ς τη ς π α ρ θ ε ν ία ς 3. Άγ. Ειρηναίος, Κατά αιρέσεων. Ε', 19, 1, SC 153, Είναι η διδασκαλία τοϋ άγίου Νικολάου Καβάσιλα στήν 'Ομιλία εις τόν Εύαγγελισμόν 8 (Ή Θεομήτωρ. «Έ πί τάς πηγάς», Άθήνα 1968, σελ.150) εμπνευσμένη πιθανόν από τόν αγιο Μάξιμο τόν Ομολογητή. 43 Ο ΠΟΙΜ ΗΝ

10 τη ς5. Φ ανερώ θηκε α ιφ νίδια στήν κ α τ ο ικ ία μέ α ν θ ρ ώ π ιν η οψ η κρατώ ντα ς ράβδο καί χαιρέτησε εκείνην π ο ύ θά γιν ό τα ν τω ν δ α κ ρ ύ ω ν τ η ς Ε υ α ς ή λ ύ τ ρ ω σ ις 6 λέγοντας: Χ αίρε κεχαριτω μένη, ο Κ ύριος μ ετά σοϋ (Λ ουκ 1, 2 8 ). Π α ρ α ξ ενεμ ένη α π ό τήν εμ φ άνισ η αύτή, ή Μ α ρία άφ ησε νά π έσ ει τό ά δ ρ ά χ τι τη ς7, καί τα ρ α γμ ένη ά π ό τ ά λ ό γ ια α ύ τά το ϋ ά σ ω μ ά το υ, ά ν α ρ ω τιό τα ν μ ή π ω ς α ύ τ ό τ ό χ α ρ μ ό σ υ ν ο ά γ γ ε λ μ α δέν ήταν ό π ω ς καί στήν Ε υ α, π α ρ ά μ ιά ά κ ό μ η π λάνη ά π ό εκείνον π ο ύ μ π ο ρ εί νά μ ετα σ χηματίζετα ι σέ ά γγελ ο φ ω τό ς (βλ. Β' Κορ. 11, 14). Ό ά γ γ ελ ο ς ό μ ω ς τήν καθη σ ύχα σ ε λόγοντας: «Μ ή φοβοϋ, Μ αριάμ, εδρες γ ά ρ χάριν π α ρ ά τω Θ εω». Μή π α ρ α ξ ε ν ε ύ ε σ α ι ά π ό τήν εμ φ ά νισ ή μου κ α ί ά π ό α ύ τ ά τ ά χα ρ μ ό σ υ να λόγια, επ ειδ ή, π λ α - νηθείσα ά λλοτε ά π ό τόν οφι, ή φ ύση σου κ α τα δ ικ ά σ θ η κ ε σέ κ ό π ο υ ς κ α ί ω δίνες, γ ια τ ί ήρθα νά σοϋ ά ν α γ γ είλ ω τήν άληθινή χ α ρ ά καί τήν ά π ο λ ύ τρ ω σ η ά π ό τήν κ α τά ρ α τής πρώ τη ς μητέρας (πρβλ. Γέν, 3, 16). Ιδ ο ύ συλλήψη κ α ί τέξη υιόν - εκ π λη ρώ νοντα ς τήν π ρόρρη σ η το ϋ π ρ ο φ ή το υ Ή σ α ΐα π ο ύ ελεγε: Ι δ ο ύ ή π α ρ θένος εν γ α σ τρ ί ε'ξει καί τέξετα ι υιόν (Ή σ. 7, 14) - κ α ί κ α λέσ εις τό ονομα α ύ το ϋ Ίη σ ο ϋ ν (π ο ύ σ ημαίνει Σ ω τήρ). Ο δτος ε'σται μ έγα ς, κ α ί υ ιό ς ύψ ίσ το υ κληθ ήσεται (Λ ουκ. 1, 3 0 )». Ά κ ο ύ γο ντα ς τ ά ά π ίσ τ ε υ τ α α ύ τ ά λ ό γ ια ή π α ρ θ ένο ς ά να - φώ νησε: Π ώ ς ε'σται τοϋτο, ε π ε ί ά ν δ ρ α ού γινώ σ κω ; Δέν ε'θετε σέ άμφισ βήτησ η τ ά θ εία λ ό για ά π ό ε'λλειψη π ίσ τεω ς, ό π ω ς ο Ζ α χ α ρ ία ς π ο ύ τιμ ω ρή θηκε γ ι α ύ τό μέ ά λ α λ ία (βλ. Λ ουκ. 1, 20), ά λ λ ά ά ν α ρ ω τή θ η κ ε τίν ι τρ ό π ω τό μ υσ τή ριο α ύ τό μ π ο - 5. Πρβλ. 21 Νοεμ. 6. Πρβλ. τόν Ακάθιστο "Υμνο πού ύπήρξε άρχικά ύμνος γιά τήν έορτή τοϋ Εύαγγελισμοϋ καί ψάλλεται πανηγυρικά τό Σάββατο τής πέμπτης έβδομάδος τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ψάλλεται επίσης κατά μέρος στίς τέσσερεις πρώτες Παρασκευές τής Τεσσαρακοστής. Στά μοναστήρια διαβάζεται καθημερινά στό Απόδειπνο. Πολλοί πιστοί τόν ξέρουν άπό στήθους καί τόν άπαγγέλλουν πολλές φορές τήν ήμέρα, επειδή ο χαιρετισμός τοϋ Άγγέλου κατέστη εκφραση χαρράς καί εύχαριστίας άπό μέρους όλων τών χριστιανών πρός τήν Θεοτόκο. 7. Κατά τό Πρωτευαγγέλιον τοϋ άγίου Ιακώβου, οι ιερείς τής είχαν άναθέσει νά ύφάνει τό πορφυρό ύφασμα γιά τό καταπέτασμα τοϋ Ναοϋ. Ή λεπτομέρεια αύτή διατηρήθηκε στήν ορθόδοξη εικονογραφία Ο ΠΟΙΜΗΝ -# 44

11 ροϋσε νά π ρ α γ μ α τ ο π ο ιθ ε ί στήν π ερ ίπ τω σ ή της, χω ρ ίς τήν γ α μήλια ένωση, π ο ύ είχε κ α τα σ τεί ό νόμος α ν α π α ρ α γ ω γ η ς το ϋ γ έ νους τω ν α νθρώ π ω ν το ϋ ύ π ο - τα γ μ ένου στήν φ θορά. Κ α τ α νοώ ντα ς τ ίς α μ φ ιβ ο λ ίες της, ό Ά γγελ ο ς δέν τήν έψ εξε καθόλου αλλά της εξήγησε τόν καινοφανη τρ ό π ο α ύ τη ς τη ς συλλήψ εω ς: Π νεϋμα α γιο ν επ ελ εύ σ ετα ι ε π ί σέ, κ α ί δ ύ ν α μ ις ύψ ίσ το υ ε π ι σ κιά σ ει σοι. Κ α τό π ιν, α φ ο ϋ της ύ π ενθύμισ ε οτι η Ε λ ισ ά β ετ, τήν ό π ο ία α π ο κ α λ ο ϋ σ α ν «σ τείρ α», σ υ νέλ α β ε υ ιό σ τά γ ε ρ ά μ ά τ ά της, τη ς κ α τ έ δ ε ιξ ε ο τι Θ εός ο π ο υ βούλετα ι νικ α τα ι φ ύ σ εω ς τ ά ξ ις 8 κ α ί τήν δ ια β εβ α ίω σ ε οτι μέ τήν επ έλ ευ σ ή το υ τό Ά γιο Π νεϋμα επρόκειτο νά επιτελέσει θ α ϋ μ α εισ έτι μ εγα λ ύ τερ ο α π ό τήν δ η μ ιο υ ρ γ ία το ϋ κόσμου. Κ λίνα ς το ύ ς ο ύ ρ α νούς ό Β α σ ι λεύς τοϋ σύμπαντος, ό τά π ά ν τα πληρω ν, εα υ τό ν εκένω σ εν (Φιλ. 2, 7) α π ό ά φ α τη σ υγκ α τά β α σ η, ώ στε νά κ α τοικήσει εντό ς της, νά α ν α κ ρ α θ εί σέ ένω ση μέ τήν ανθρώ πινη φύση α σ υ γχύ τω ς καί νά ενδυθεί τήν ανθρώ πινη σάρκα βαμμένη μέ τό π α ρ θ ενικ ό α ίμ α της, σάν βασιλική π ο ρ φ ύ ρ α. Κ λίνοντα ς τό τε τό βλέμ μ α τη ς τ α π ε ιν ά στήν γη, α π ο δ εχο - μένη τό θείο σ χέδιο μέ ολο τη ς τό θέλημα, η Π αρθένος α π ο κ ρ ί- θηκε: Ί δ ο ύ η δούλη Κ υρίου, γ έ- νοιτό μοι κ α τά τό ρημα σου! Μέ τ ά λ ό για α ύ τ ά α π ο δ έ χ θηκε - κ α ί μ α ζί τη ς ολη η α νθρώ π ινη φ ύση- τήν έλευση σέ α ύτή ν τη ς θ εία ς δ υ νά μ εω ς π ο ύ τη ς μ ετέδ ιδ ε ό λ ό γο ς τοϋ Ά γγέλου9. Ά κριβω ς εκείνη τήν στιγμή συντελέστηκε η σύλληψη το ϋ Σ ω τηρος. Ο Υιός το ϋ Θ εοϋ γ ίν ε τ α ι Υ ιός α ν θ ρ ώ π ο υ : ένα Π ρόσ ω π ο σέ δ ύ ο φ ύ σ εις. Ο Θεός ενδύετα ι τήν ανθρω πότητα καί η Π αρθένος γ ίν ετα ι αληθινά Θεοτόκος, έτσι ώστε χάριν αύτης τη ς α ντα λ λ α γη ς φ υσικω ν ιδ ιο τήτων, οι ά νθρω ποι, λυτρω μένοι 8. Τρίτο Στιχηρό Έσπερινοϋ τοϋ Εύαγγελισμοϋ καί Ίωάννου Χρυσοστόμου. Ομιλία εις τήν Γέννησιν, PG 36, 385.Γιά ολα αύτά βλέπε τήν μνήμη της Συνάξεως της Θεοτόκου (26 Δεκ.). 9. Σύμφωνα μέ όρισμένους Πατέρες, η σύλληψη τοϋ Κυρίου έγινε μέ τήν μεσολάβηση της φωνης τοϋ αρχαγγέλου Γ αβριήλ: «τοϋ Γ αβριήλ τήν φωνήν αντί σπορας εισεδέξατο» (Άνδρέας Κρήτης, Ομ. εις τόν Εύαγγελισμόν. PG 97, 820). Κ ατ άλλους ομως, ό Γαβριήλ έστάλη γιά νά αναγγείλει στήν Παρθένο τό θαϋμα της εισόδου τοϋ αιωνίου Λόγου στόν χρόνο, πού συντελέσθηκε κατά άφατο τρόπο «πρίν» τήν έλευσή του (Άγ. Ίωάννης Χρυσόστομος, Ομ. εις τόν Εύαγγελισμόν, PG 62, 756). 45 Ο ΠΟΙΜ ΗΝ

12 ά π ό τήν φ θορά δ ύ ν α ν τα ι νά γ ί νουν υιοί Θ εοϋ κ α τά χάριν. Ή εκπλήρω σ η το ϋ μ υ σ τη ρ ί ου α ύ το ϋ τή ς Έ να νθρω π ή σ εω ς, ά γ ν ώ σ τ ο υ ά κ ό μ η κ α ί σ τ ο ύ ς ά γγέλους, δέν ύπήρξε επομ ένω ς μόνον ερ γο το ϋ Π ατρός, εν τη σ υ γ κ α τα β ά σ ε ι του, το ϋ Υιοϋ π ο ύ κατή λθε εκ τώ ν ούρανώ ν, κ α ί το ϋ Π νεύματο ς π ο ύ επ ι- σ κία σ ε τήν Π αρθένο, ά λλά ο Κ ύριος προσδοκοϋσε αύτήν, πού τήν είχε δ ια λ έξ ει ά π ό όλες τίς γυναίκες, νά π ά ρ ει ενεργό μέρος μέ τήν ελεύθερη κ α ί εκ ο ύ σ ια σ υ γκ α τά θ εσ ή της, ώ στε ή Σ ω τη ρ ία το ϋ ά νθρω π ίνο υ γένο υ ς νά ά π ο τελέσ ει ε'ργο ά π ό κοινοϋ το ϋ θείου θ ελήματος κ α ί τή ς άνθρω πίνης πίσ τεω ς. Ε π ο μ έν ω ς δ ιά μέσου μ ια ς ελεύθερης συν έρ γ ια ς τή ς ά νθ ρ ω π ό τη το ς μέ τήν θεία βουλή εκπληρώ θη κε τό Μ έγα Μ υστήριο π ο ύ π ρ ο ετο ιμ α ζό τα ν π ρ ό π ά ν τω ν τώ ν αιώ νω ν. «Έ κ εΐν ο ς ενηνθρώ πησε ινα ή μ εΐς θεο π ο ιη θ ώ μ εν», καί ή Π αρθένος, ή Ν ύμφη ή άνύμ - φ ευτη, ά π ο β α ίν ε ι γ ιά τήν ά να - καινισ μ ένη φ ύση μ α ς π η γή καί α ιτ ία π α ν τό ς ά γα θ ο ϋ. Π ροανα γγελ θ εΐσ α ά π ό τίς π ρ ο τ υ π ώ σ ε ις τώ ν π ρ ο φ η τώ ν ό π ω ς ή ά φ λ εκ το ς β ά το ς (Γέ. 3.14), τό ορος εξ ου ετμήθη λίθος (Δν. 22, 34), ή πύλη ή κεκκλεισ μ ένη ά π ό τήν ο π ο ία θά διέλθει μόνον ο Θ εός (Έ ζ. 44, 2), ή Θ εοτόκος είνα ι ή ζώ σα Κ λΐμ α ξ (Γεν. 28, 10-17) δ ιά τή ς ο π ο ία ς κατήλθε ο Θ εός καί ε π ι τ ρ έ π ε ι σ το ύ ς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς νά άνέλθουν στόν ούρανό. Α νοίγετ α ι σ το ύς ά νθρώ π ο υ ς ενα ς νέος τρ ό π ο ς ύ π ά ρ ξεω ς: ή π α ρ θ ενία, χ ά ρ ις στήν ο π ο ία τό σ ώ μ α τοϋ άνθ ρώ π ο υ κ α τά τό π α ρ ά δ ε ιγ μ ά τη ς κ α λείτα ι νά γίνει να ό ς Θεοϋ (Α' Κ ορ. 3, 16 6, 19). Ή κτίση ολόκληρη, π ού ύ π ε- τά γ η ά λλοτε στήν φ θορά ά π ό τήν ά μ α ρ τ ία το ϋ ά ν θ ρ ώ π ο υ, π ρ ο σ δ ο κ ο ϋ σ ε κ α ί εκ είν η τό «Ν α ί!» τής Π αρθένου π ο ύ άνήγγελλε τήν ά π α ρχή τής λύτρωσης. Γ ι α ύ τό σ ή μ ερα τ ά ο ύ ρ ά νια κ α ί τ ά ε π ίγ ε ια ενω μ ένα σχημ α τίζο υν εο ρ τα σ τικ ή χ ο ρ ω δ ία μέ το ύ ς υ ιο ύ ς το ϋ Ά δάμ, γ ιά νά δοξά σ ουν τόν Θεό τιμ ώ ν τα ς τήν σύλληψή Του δ ιά τή ς άνύμφ ευ τη ς μ ητρός Του. (Ν έος Σ υ ν α ξ α ρ ισ τή ς) Ο ΠΟΙΜΗΝ -# 46

13 Ο ΔΡΟΜΟΣ Τ Η Σ Μ 6 Τ Α Ν Ο ΙΑ Σ Άρχιμ. Νεκταρίου Άντωνοπούλου «θ ί ς ε α υ τ ό ν δ έ έ λ θ ώ ν ε ίπ ε π ό σ ο ι μ ί σ θ ι ο ι τ ο υ π α τ ρ ό ς μ ο υ π ε ρ ι σ σ ε υ ο υ σ ιν ά ρ τ ω ν, έ γ ώ δ έ λ ι μ ω ά,π ό λ λ υ - μ α ι! Α ν α σ τ ά ς π ο ρ ε ύ σ ο μ α ι π ρ ό ς τ ό ν π α τ έ ρ α μ ο υ κ α ί έ ρ ώ α ύ τ ψ ' π ά τ ε ρ α μ α ρ τ ο ν ε ί ς τ ό ν ο υ ρ α ν ό ν κ α ί έ ν ώ π ι ό ν σ ο υ ο υ κ έ τ ι ε ί μ ί ά ξ ι ο ς κ λ η θ α ν α ι υ Ι ό ς σ ο υ π ο ίη σ ό ν μ ε ώ ς ε ν α τ ώ ν μ ι σ θ ί ω ν σ ο υ. Κ α ί ά,ν α σ τ ά ς η.λ θ ε π ρ ό ς τ ό ν π α τ έ ρ α α υ τ ο υ». α) Τί είναι μετάνοια καί τί δέν είναι Ή μετάνοια εχει ονομαστεί άπό τούς Π ατέρες της Εκκλησίας «δεύ τερο β ά π τισ μ α» η «άνανέωση τοϋ βαπτίσ μ α το ς». Μ έ τό πρώ το βάπτισμα, άρχίζουμε μιά π ο ρ εία π ρ ό ς τή βασιλεία τοϋ Θεοϋ. Ή άγάπη τοϋ Θ εοϋ - Π α τέρα μας, γνωρίζοντας τήν άνθρώπινη άδυναμία μ ας καί τό ένδεχόμενο της πτώ σης μας, μας εδωσε τό δεύτερο βάπτισμα, τήν μετάνοια, μέ τήν όποία ό άνθρω πος μ πορεί νά ξανασηκω θεί άπό τήν πτώση του, νά γιατρέψ ει τίς π λ η γές του καί νά συνεχίσει τήν δύσκολη πορεία του. Δυστυχώς πολύ λίγοι γνω ρίζουμε τί σ η μ αίνει μ ε τάνοια καί ποιό είναι τό βαθύτερο νόημά της. Οι περισσότεροι οχι μόνον δέν γνωρίζουμε τί είναι μετάνοια, άλλά οΰτε καί γιά ποιό π ρ α γμ α π ρ έ π ε ι νά μετανοήσουμε. 47 φ- O ΠΟΙΜΗΝ

14 Ή μετάνοια δέν είναι, όπω ς νομίζουμε, μιά νομική διαδικασία, π ο ύ απαλλάσσει τόν άνθρω πο ά πό κάποια αισθήματα ένοχης. Ο ΰτε είναι μιά τυπική έξομολόγηση, π ού κάνει κανείς π ρ ίν τίς μεγάλες γιορτές η κάτω άπό σκληρ ές ψ υχολογικές συνθήκες. Ή στάση καί η π ο ρ εία τοϋ άσώτου δείχνει κάτι άλλο. Ό π ω ς τό λέει η λέξη, μ ετάνοια (μετα-νοώ) σημαίνει τήν ολοκληρωτική άλλαγή ζωης, τήν άρνηση, μέ όλη μ ας τήν καρδιά, της άμαρτίας, τήν άλλαγή νοοτροπίας. Δηλαδή, νά νοιώσουμε μέ όλη μ ας τήν ύπαρξη, ότι ο δρόμος πού άκολουθοϋμε δέν π ά ει π ο υ θενά, καί νά θελήσουμε νά έπιστρέψουμε. Ν ά αίσθανθοϋμε ότι ζοϋμε σ εναν άχυρώνα, εξω άπό τό σπίτι τοϋ π α τέ ρ α μας, καί νά ποϋμε: «Π οϋ παμε; τρελλαθήκαμε; Έ δώ ο π α τέ ρ α ς μ ας εχει π α λάτι, όπου όλοι εύφραίνονται, καί μ εΐς κ α θ ό μ α σ τε σ τόν βοϋρκο;» Κι επ ειτα νά άποφ α- σίσουμε νά γυρίσουμε, νά ξαναμποϋμε στό πατρικό σπίτι, νά συμφιλιω θοϋμε μέ τόν Θεό- Π α τέρα καί τούς άδελφ ούς μας. Γ ιά νάναι άληθινή η μετάνοια, θά π ρ έπ ει νάναι έμπρακτη. Λ έει ο Ά γ ιο ς Κ ο σ μ α ς ο Α ίτω λ ό ς: «Ό λ ο ι οι πνευματικοί, οι Π α τριάρχες, οι Α ρχιερείς κι όλος ο κόσμος ν ά σέ συγχωρήσουν, είσαι άσυγχώρητος, έάν δέν μετανοήσεις έμ π ρ α κτα». Έ ά ν δηλαδή, δέν θελήσουμε νά άπομακρυνθοϋμε ά πό τήν άμαρτία καί νά άλλάξουμε ζωή, τότε η μετάνοιά μας δέν είναι άληθινή. Δέν είναι κάν μετάνοια. Π ολλοί προσέρχοντα ι στήν έξομολόγηση μέ ένθουσιασμό, κάτω ά πό τό βάρος ψυχολογικών η άλλων προβλημάτω ν. Έ ξομολογοϋνται μέ δάκρυα καί ύποσχέσεις, ότι ά πό τώ ρα καί στό έξης δέν θά ξαναγυρίσουν στήν ά μ α ρ τ ία, ότι ά π ο φ ά σ ισ α ν νά άλλάξουν ζωή κ.λπ. Κ άτι τέτοιο μ πορεΐ νά μήν εχει σχέση μέ τή μετάνοια καί π ρ έπ ει νά μας βάλει σέ ύποψ ίες. Γιατί η μετάνοια δέν είναι πυροτέχνημα. Χ ρειάζεται χρόνο, κόπο, άσκηση, άγώνα κάτω ά π ό τήν χάρη τοϋ Θ εοϋ. Κ αί πραγμ ατώ νεται μέ ύπομονή καί μυστικά στήν ψυχή τοϋ άνθρώπου. «Ώ ς άν άνθρω πος βάλη τόν σπόρον έπί της γης καί καθεύδη καί έγείρηται νύκτα καί ημέρα καί ο σ πόρος βλαστάνει καί μηκύνηται c > ~ ς*> ι / η / ως ούκ οιδεν αύτός αύτομάτη γάρ η γη καρποφ ορεί». Δηλαδή, «σ ά ν τόν άνθρω πο πού σπέρνει τόν σπόρο στή γη κοιμαται τή νύχτα καί ξυπνάει τήν ημέρα, κι ο σπόρος βλασταίνει κι αύξάνει μέ τρόπο π ού ο Ιδιος δέν ξέρει. Ή γη καρποφ ορεί άπό μόνη τη ς» (Μ άρκ., Δ, 26-28) Ο ΠΟΙΜΗΝ 48

15 Τέλος, ή μετάνοια είναι εργο τη ς θεία ς χάρης. Ό ά νθρω πος ζώντας στό σκοτάδι της αμαρτίας καί αγνοώντας τήν ωραιότητα της θ είας ζωης, δέν μ πορεΐ νά κατα λάβει τή δια φ ο ρ ά μεταξύ της ανθρώ πινης ζωης καί της θεα ν θρώ πινης ζωης. Μ όνον όταν η θεία χάρη ρίξει στήν καρδιά του τόν σπόρο της θείας αγάπης μπορεΐ νά δεΐ τήν πνευματική του έρήμωση. Τό φως τοϋ ήλιου, όταν ε ισέρχεται μέσα στό σκοτεινό δωμάτιο, α π οκαλύπτει τά π ά ντα. Έ τσ ι, όταν ή χάρη τοϋ Θ εοϋ φωτίσει τίς ψυχές μας, τότε βλέπουμε τήν έσωτερική έρήμωση, τά πάθη, τίς αμαρτίες μας. 1 1 αυτό καί οι άγιοί μας, τόσο εντονα ζητοϋσαν α πό τόν Θεό: «Δώρησαί μοι μετάνοιαν ολόκληρον». Γιατί αυτή ή αληθινή μετάνοια είναι ο ασφαλής δρόμος πού οδηγεί στήν βασιλεία τοϋ Θεοϋ. β) Τί είναι εξομολόγηση καί τί δέν είναι Ά ν ή μετάνοια είναι τό πρώτο μέρος τοϋ μυστηρίου, τό δεύτερο είναι ή έξομολόγηση. Δηλαδή, ή ένώ πιον τοϋ πνευματικοϋ ομολογία των αμαρτιώ ν μας. Ό π ω ς γιά τήν μετάνοια, ετσι καί γιά τήν έξομολόγηση, ύ π ά ρ χ ει μεγάλη αγνοια καί παρεξήγηση. Ό π ν ευ ματικός τίς π ερισ σ ότερες φ ορές νοιώθει οτι αυτό π ο ύ έπ ιτελ εΐ είναι μιά παρω δία μυστηρίου. Π ολλοί, π.χ. νομίζουμε οτι ή έξομολόγηση είναι μιά φιλική συζήτηση, ή μιά τυπική έξαγόρευση κάποιω ν αμαρτιών. Α υτό ομως π ο ιά σχέση εχει μέ τό μυστήριο της μετανοίας; Ά ν έξετάσουμε καί τά κίνητρα πού οδηγοϋν π ο λ λούς από μας στήν έξομολόγηση καί π ά λ ι θά α π ογοητευτοϋμε. Ά λλοι πηγαίνουμε γιά νά βροϋμε κ ά π ο ια ανα κούφ ισ η ή γιά νά απαλλαγοϋμε από τίς ένοχές μας. Ά λλοι από τό φόβο της «τιμ ω ρ ία ς» από τόν Θεό. Ά λλοι από καθηκον ή από εθιμο, οπω ς κάνουμε οι περισσότεροι π ρ ίν τίς μ εγάλες γιορτές γιά νά κοινωνήσουμε, συνδέοντας τήν έξομολόγηση μέ τήν θεία κοινωνία. Ό λ α υτά ομως, έλάχιστη ή καθόλου σχέση εχουν μέ τήν έξομολόγηση καί τήν μετάνοια. Ά ς τό ποϋμ ε μέ α π λ ά λόγια: Ε ξομολόγηση είναι τό αδειασμα τοϋ δηλητηρίου. Ό τ α ν κανείς πιεΐ δη λητή ριο, δέν ύ π ά ρ χ ει αλλη λύση. Τό Ιδιο καί ή έξομολόγηση. Έ κ εΐ βγάζουμε τό δηλητήριο της αμαρτίας. Δ ιαφορετικά θά οδηγηθοϋμε στόν θάνατο. Καί γιά νά χρησιμοποιήσουμε μιάν αλλη εικόνα: Ό π ω ς στόν γιατρό δείχνουμε τίς πληγές μας, α να φ έρ ο υ μ ε το ύ ς π ό νο υ ς, τίς ένοχλήσεις, τίς αρρώ στιες μας δίχως νά κρύψουμε τίπ οτα, ετσι 49 Ο ΠΟΙΜΗΝ

16 καί στήν έξομολόγηση. Ξ εγυμνώ νουμε τήν ψυχή μας, άποκαλύπτουμε τίς πληγές μας καί τά τρ α ύ μ α τά μας, ομολογοϋμε τήν άρρώστειά μας καί τόν προσωπικό μας πόνο. Ά ν αύτό δέν γίνει θά μείνουμε άθεράπευτοι. Οι πληγές μας θά μεγαλώσουν, η μόλυνση καί η σήψη θά προχω ρήσουν, η άρρώ στια θά συνεχίζει νά ύπονομεύει τήν ύπαρξή μας καί άργά η γρήγορα θά μας οδηγήσει στόν θάνατο. Ά π όλα αύτά, καταλαβαίνουμε ότι ο Θ εός δέν εχει άνάγκη τήν δική μας έξομολόγηση. Έ μεΐς τήν εχουμε άνάγκη. Ό τ α ν, δηλαδή, έξομολογούμαστε, δέν κάνουμε... χάρη τοϋ Θεοϋ, όπω ς πολλοί νομίζουν. Ά λλο βέβαια άν ο Θεός σάν π α τέ ρ α ς περιμένει π ά ν τα μέ πολλή άγάπη τήν δική μ ας έπιστροφ ή. Στό σημείο αύτό, είναι άνάγκη νά ύπογραμμίσουμε τό έξης: Άν σέ άλλες χριστιανικές ομολογίες, η έξομολόγηση είναι μιά άπρόσωπη νομικίστικη έξαγόρευση, πίσω ά πό κάποιο π α ρ α β ά ν, στήν Ο ρθόδοξη έκκλησία μας, η έξομολόγηση σ υνδέεται άμεσα μέ τήν πνευματική πατρ ό τη τα, τήν πνευματική καθοδήγηση και τήν προσω πική σχέση. Π ολλοί, π.χ. έξομολογοϋνται π ερ ισ τα σ ια κ ά, όπου βροϋν πνευματικό καί κάθε φ ορά σέ διαφ ορετικό ιερέα. Συμβαίνει όμως κι έδω ό,τι καί μέ τίς σω ματικές άρρώ στιες. Ά ν κάθε φ ορά άλλάζουμε γιατρό, τότε η θ ερ α π εία δέν μ πορεΐ νάναι π λ ή ρης. Ό μόνιμος πνευμ α τικός μας είναι αύτός πού γνωρίζει τό «Ιστορικό» μας, τήν π ο ρ εία μας, τίς προηγούμενες πτώ σεις μας καί μ πορεΐ νά μας βοηθήσει άποτελεσματικά. Ά λλοι π ά λι τοχουν «δ ίπ ο ρ το». Έ χο υ ν τόν πνευματικό τους, άλλά όταν συμβεΐ κάτι βαρύτερο, έπειδή ντρέποντα ι, άποφ εύγουν νά τοϋ τό έξομολογηθοϋν καί π η γαίνουν σέ κάποιον άλλον. Μ ιά τέτοια όμως ένέργεια είναι π α ι δαριώ δης καί έμ παιγμ ός τοϋ μυστηρίου. Δ είχνει π όσο μακριά βρισκόμαστε ά π ό τήν άληθινή μετάνοια. Είναι λοιπόν ά παραίτη το νά έπιδιώξουμε νά άποκτήσουμε εναν πνευματικό πατέρα, μέ τόν οποΐον θά δημιουργήσουμε μιά π νευ μ α τική σχέση. Έ τ σ ι καί η π ο ρ εία μ ας θά είναι άσφαλέστερη. Β ε βαίως ύπάρχουν περιπτώ σεις πού έπιβάλλεται νά άλλάξουμε π ν ευ ματικό. Α ύτό όμως θά π ρ έπ ει νά γίνει μέ πολλή προσοχή, διάκριση καί κυρίως μ ετά άπό προσεκτική έξέταση των βαθυτέρω ν κινήτρων μας. Ν ά ψ άξουμε, δηλαδή, μέσα μας νά έντοπίσουμε τά βαθύτερα αίτια καί νά βροϋμε γιατί θέλουμε νά άλλάξουμε πνευματικό Ο ΠΟΙΜΗΝ 50

17 a r w N a c κ α ι ν ι κ η Άρχιμ. Καλλίστρατος Ν. Λυράκης τ. Ιεροκήρυκας Ίεράς Αρχιεπισκοπής Άθηνών. «Άγωνίζεσθε...» Ή απαλλαγή από τήν αμαρτία, ή διόρθωση του βίου, ή πνευματική πρόοδος, ή εσωτερική ελευθερία, είναι τά διαρκή αιτήματα τής ανθρώπινης ψυχής. Ή εκπλήρωσή τους δέν είναι ουτοπία. Ιδού μία ρεαλιστική οδός πραγματοποίησής τους: Ό αγώ νας. Τίποτε στόν κόσμο αυτόν δέν γίνεται χωρίς αγώνα, χωρίς μ όχθο, χωρίς ιδρώτα. Καί τό μι- / 5/ / V κρότερο εργο χρειάζεται συνεχή προσπάθεια, αδιάκοπη μέριμνα. Γ ιά νά ευδοκιμήσει ο κάθε άνθρωπος στήν επιστήμη του ή στήν τέχνη του, γιά νά πάρει καρπούς από τό κτήμα του, γιά νά κερδίσει από τήν εργασία του, θά πρέπει / / 9F* <> / / πάντοτε νά εξουδετερώνει τήν αδράνεια καί τήν αμέλεια. Δ ια φορετικά, θά είναι καταδικασμένος σέ μαρασμό καί αποτυχία. Έ ξάλλου είναι κοινή πείρα όλων τών ανθρώπων τής γής οτι «τά αγαθά κόποις κτώνται». Τ ά καλά αποκτώνται μέ κόπους καί μόχθους, μέ τόν συνεχή αγώ να. Έ άν γιά τό σώμα καί τά περί αυτοΰ τόση προσπάθεια καταβάλλουμε καί πίεση αισθανόμαστε, πολύ περισσότερο γιά / Λ/ / 9F* / τό μεγαλύτερο καί εξοχώτατο εργο τής απαλλαγής από τόν κακό εαυτό μας. η?? / / 9 / 9 / αυτό στήν εποχή ακόμη τής Παλαιάς Διαθήκης ο Θεός παραγγέλλει: «αγώνισαι» (Σοφ. Σειρ. Δ ' 2 8 ). «Άγωνίζου», επαναλαμβάνεται καί στή νέα εποχή τής χάριτος (Α' Τιμ. στ' 1 2 ). Ό ίδιος ο Κύριος Ίησοΰς δίδει εντολή: «Άγωνίζεσθε» (Λουκ. ΙΓ' 2 4 ). Καί ο απ. Παΰλος: «Άγωνίζεσθε τόν καλόν αγώνα τής πίστεως» (Α' Τιμ. Σ Τ ' 1 2 ). 51 Ο ΠΟΙΜΗΝ

18 .»* Ή Μ ΐ'Ό'Α - Μ *] 1 ρ -> " :* - is ; jtf- ΐ -? S9 ' W t -. i m, ΊΒi i rr 'Λ JA \ ΛΜ 1.. / I Γ i \ί 1 / ώΐ'u ' BHMPttW Λ V '-mmjr *fv. ' - i -U u * ' $ 1. '»i Jt-'^-ri.ii v.ukr? -?a V,ι, ;.?. n r λ - i I..il. Λ_ ' -Lrt 1 I "i - "? ls^k^jjgs :-;V; : ";".' r - Fs*i ψ - " '.. *τ '1* - i.s, «Άγωνίζεσθε αχρι τέλους» (Άποκ. Β' 2 6 ) καί «Εως θανάτου» (Σοφ. Σειρ. Δ' 2 8 ). Διότι «ο πιστός αχρι θανάτου» λαμβάνει παρά Κυρίου «τόν στέφανον τής ζωής» (Άποκ. Β' 1 0 ). Ό δέ Μ έγας Βασίλειος μάς πληροφορεί: «Άγωνος ουν χρεία μεγάλου καί τούτου νομίμου» (P.G. 31, ). Υ πάρχει μεγάλη ανάγκη γιά αγώνα, λοιπόν, καί αυτός νά είναι νόμ ι μος. Διότι, συμπληρώνει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ευ- όλισθος ήμων ή γνώμη, ευπερίστατος ή προαίρεσις διά τοΰτο εαυτούς παντα- χόθεν ασφαλίσθαι καί τει- χίζεσθαι χρή». Είναι ή σκέψη μας ολισθηρή, εύκολα ανατρεπομένη ή θέληση?? / / > / / y γι αυτό τό λόγο χρειάζεται νά ασφαλιζόμαστε καί νά περιφρουρούμαστε. Ό δέ Μ. Αθανάσιος υπογραμμίζει: «Οί γάρ ανθρωποι, ως ανεμος, ουτω μεταβαλ- λόμεθα»1. Διότι οί ανθρωποι, όπως ο αέρας, ετσι μεταβαλλόμαστε. 1. Β.Ε.Π.Ε.Σ. 33, 63.

19 Πρότυπο αγωνιστή Ό απ. Παύλος δέν ήταν μόνο τής πίστης μεγάλος αγωνιστής. Η τ α ν καί τής αρετής καί τής αγιότητας παλαιστής ασύγκριτος. αυτό καί αποτελει διαχρονικό / Λ / / καί θαυμάσιο πρότυπο καί εςαί- ρετο παράδειγμα στόν αγώνα τής πνευματικής τελείωσης. Δέν ήταν απλά πρόθυμος καί πάντοτε 'έτοιμος νά υποβάλλεται σέ κάθε περιορισμό καί σέ κάθε θυσία, γιά νά μή σκανδαλίσει κανένα πιστό, πού ειχε ασθενή συνείδηση, αλλά διαρκως προσπαθούσε καί υ π έβ α λλε τόν εαυτό του σέ αυστηρούς περιορισμούς προκει- μένου νά ευαρεστήσει στόν Κύριο. Π? 5 / / > ~ / / αυτό καί καλουσε τούς πιστούς τής εποχής του, αλλά καί τόν /Λ 5 ~ / /? κάθε εποχής πιστό, νά αγω νίζεται εντατικά καί μέ συνέπεια, γιά νά επιτύχει τόν αυτοκαθα- / ΓΤΛ/ Λ/ <> / ρισμό του. 1 ά λόγια του διεγείρουν ενθουσιασμό καί απόφαση γιά αγώνα: «Ουκ οιδατε», γράφει πρός τούς χριστιανούς τής Κορίνθου, «οτι οί εν σταδίω τρέχοντες πάν- τες μέν τρέχουσιν, εις δέ λαμβάνει τό βραβεΐον; Ουτω τρέχετε, ινα καταλάβητε. Πας δέ ο αγωνιζό- μενος πάντα εγκρατεύεται, εκείνοι μέν ινα φθαρτόν στέφανον λάβωσιν, ήμεΐς δέ άφθαρτον» (Α' Κορ. θ' ). Αδελφοί μου, πρέπει νά τό αντιληφθεΐτε. Ή ζωή μας ειναι ζωή αγώνα, οχι ραθυμίας καί ξενοιασιας. Πρόκειται νά κατακτήσομε τόν ουρανό, νά στεφανωθούμε από / A / Τ? 9 / / / τόν Θεό. 1 ι αυτό πρέπει νά αγωνιζόμαστε. Δ έν ειδατε τί κάνουν οί αγω νιστές στούς δημόσιους αγωνες; Προπονουνται συνέχεια. Υ ποβάλλονται σέ στερήσεις. Κοπιάζουν. Τρέχουν. Καί στό τέλος ένας λαμβάνει τό βρα- βεΐο, ένας στεφανώνεται. Έδω, στά πνευματικά αγω νίσματα υπάρχουν στεφάνια πολλά, βρα- εια γιά ολους, οσους α γω νίζονται. Κανείς δέν θά στερηθεί τό βραβείο, εάν ακολουθεί τούς κανόνες του αγώνα. Ό μ ω ς, νά έχετε κατά νου οτι οπως, οσοι προπονουνται στούς αγωνες, περ- ~ y /? f c/ f νουν ζωή εγκρατείας, ωστε τίποτε / / / / Λ* ' *?* νά μή κάνουν πού θά τούς εςαντλήσει ή θά τούς κάνει δυσκίνητους, έτσι καί σεΐς πρέπει νά εγκρατεύεσθε, διότι εκείνοι μέν t r y > ν > αγωνίζονται γιά ένα στεφάνι, πού γρήγορα μαραίνεται καί φθείρεται, σεΐς ομως γιά στεφάνι, πού ειναι καί θά μείνει άφθαρτο. 53 Ο ΠΟΙΜΗΝ

20 Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΩΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΖΩΗΣ Είδα τό φαγητόν τριών Αγίων (Πώς άπελευθερώνεσαι άπό τόν κόσμον) Θά φανή παράξενος ο τίτλος, πού βάλαμε σέ τοϋτο τό μικρό κείμενον, όσον καί ή άλήθεια, πού εκφράζει. Στό βάθος είναι σάν φ ω τεινό σχόλιον στό γ ε γονός ότι ο άνθρωπος είνα ι τε λ ικ ά α ύ τό πού τρώ γει καί πίνει καί οχι μόνον στό σώμα του άλλά καί στήν ψυχή του, όπω ς νομίζουν μερικοί. Άλήθεια όμως είναι καί τό άντίθετο, άφοϋ τόν ώφελεΐ καί ότι δέν τρώ γει καί πίνει. Άς θυμηθοϋμε ότι ή πρώ τη καί πιό π ε ριεκτική εντολή, πού ε'δωσε ο Τριαδικός Θεός μας ε'λεγε «ού φ άγεσθε». Ά ς δοϋμε ολόκληρη τήν φράση τής εντολής τοϋ Θεοϋ: Τ ο υ σ υ ν ε ρ γ ά τ ο υ μ α ς Π. Μ. Σ ω τ ή ρ χ ο υ εντολήν Κύριος ο Θεός στόν Άδάμ λέγοντας: άπό όλα τά καρποφόρα δένδρα τοϋ Παραδείσου, σας δίδω τό δικαίω μα νά τρώ τε. Άπό τό δένδρον όμω ς τής γνώ σεω ς τοϋ καλοϋ καί τοϋ πονηροϋ, δέν πρέπει ποτέ νά φατε ά πό αύτό. Διότι κατά τήν ήμέρα, πού θά φ ατε ά πό τόν καρπόν αύτοϋ τοϋ δέντρου, θά χάσετε τό δικαίω μα τής άθανασίας, θά πεθάνετε σωματικώς, καί θά χωρισθήτε άπό μένα, πού σας ε'δωσα τήν ζωήν). Άρα, ή πρώ τη καί μεγάλη εντολή τοϋ Θεοϋ είναι ή νηστεία, δηλαδή, νά μή γνωρίσουμε τήν πονηρία, πού μας χω ρίζει άπό «Κ αί ενετείλατο Κύριος τόν ο Θεόν καί μας θανατώνει πνευματικά. Έ τ σ ι ή νηστεία, σέ όλες Θεός τω Ά δάμ λέγων άπό παντός ξύλου τοϋ εν τω παραδείσω βρώ- τίς μορφές της, είναι πρω τίστω ς σει φαγη, ά πό δέ τοϋ ξύλου τοϋ ή πειθαρχία στό θέλημα τοϋ Θεοϋ, γινώσκειν καλόν καί πονηρόν, ού πού μας ενώνει μαζί του γιά νά φάγεσθε ά π αύτοϋ ή δ άν ήμέρα μας προστατεύη καί νά μας στηφάγητε ά π αύτοϋ, θανάτω άπο- ρίζη. Γ ι αύτό καί ή παρακοή θανεΐσθε» (Γεν. Β' 16-17). τών Π ρωτοπλάστων ήταν ή αιτία (Καί σέ μετάφραση: Έ δ ω σ ε νά χά σουμ ε τόν Π αράδεισον καί Ο ΠΟΙΜΗΝ 54

21 τήν αθανασία καί μαζί της χάσαμε καί τήν αγάπη. Ευτυχώ ς ο Πολυέλεος Χριστός μέ τήν Σταυρική του θυσία μας ξανάδωσε τήν αθανασία καί τήν δυνατότητα νά φθάσουμε στήν αληθινή αγάπη, μέ τήν μ ετάνοια καί τήν ύπακοή μας στό θειον θέλημα. Καί σ α υτήν τήν π ο ρ εία μας β ο η θ α ο υ σ ια σ τ ικ ά ή νη σ τεία τών τροφών, δ ιό τι ύ π ο - τά σ σ ει τήν θέλησή μας στό θέλημα του Θεοϋ. Έ δώ π ρ έπ ει νά ποϋμε, οτι έκ τό ς α π ό τήν νη σ τεία τώ ν τροφών, ύπάρχουν καί άλλες μορφές νηστείας, οπω ς ή νηστεία τών λόγων ή τής σιωπής, ή νηστεία τώ ν σκέψ εω ν, ή νη σ τεία τώ ν πολλών καί περιττώ ν κινήσεων καί άλλες. Έ δώ θά μείνουμε στήν νηστείαν τών τροφών, πού έκφράζει τήν πίστη καί τήν πειθαρχία στόν Θεόν. Σημασία έχει ή νηστεία μας νά είναι μιά προσφορά ύπακοής στό θειον θέλημα. Αυτά ήρθαν στό μυαλό μου πρώ τα-πρώ τα, οταν σκέφθηκα νά γράψ ω λίγες γραμμές γιά τήν τροφή τριών Αγίων. Διότι ολοι οί 'Άγιοι ένήστευαν τό κατά δύναμιν καί ή τροφοδοσία ψυχής καί σώματος γινόταν στήν σωστή αναλογία τών αναγκών. Καί οπω ς προχωρώ νά καταγράφ ω αυτά πού είδα, ή σκέψη μου αγγίζει τήν εικόνα τοϋ Μ υστικοϋ Δείπνου, δπου ά π ο - κ α λ ύ π τετα ι τό μέγα μυστήριον τής Θυσιαστικής Άγάπης, τής Α δ ιά κ ο π η ς Π ροσφορας τοϋ Κυρίου, πού θυσιάζετα ι σ υ νεχώ ς σέ κάθε «Λ ειτουργία γιά ολους μας καί ανοίγει διά πλατα τήν πύλη τής αίωνιότητος. Άς λένε οί ειδικοί καί οί δ ι αιτολόγοι τά δικά τους γιά θερμίδες καί τά παρόμοια. Ή νηστεία, πού είναι πρω ταρετή, για τί μας προστατεύει α πό τόν κόσμον καί τά πάθη του, μας ένώνει μέ τόν Θεόν καί τήν κορυφαίαν αρετήν τής ύπακοής, οταν γίνεται γιά τόν Θεόν, κατά τούς ορισμούς τής θεοφώτιστης Έ κκλησίας μας καί οχι γιά τήν κομψότητα τοϋ σώματος καί τήν έπίδειξη στούς άλλους. Δέν έχω τίποτε άλλο γιά νά δείξω τήν αγά πη μου πρός τόν Θεόν, γ ι αυτό νηστεύω γιά νά φτάσω στήν ύπακοή τήν άλη- 55 Ο ΠΟΙΜΗΝ

22 θινή, ε'λεγε κάποιος Άσκητής, καί πρόσθετε τά λόγια τοϋ Πνευματικοϋ του Γέροντα, π ο ύ τό συμ βούλευε «Ό σον τρώ ς σέ αύτόν τόν κόσμον, τόσον τρώ ει καί ο κόσμος εσένα. Διάλεξε καί πραξε, κατά τήν πίστη καί τήν άγάπη σου πρός τόν Θεόν. Ό σον τρώς, τόσον τρώ γεσαι». Ε ίδα λοιπόν, τό φαγητόν, πού ε'τρωγαν ξεχωριστά, τρείς 'Άγιοι Ιερομόναχοι. Ό πρώτος, στήν Μυτιλήνη, γύρω στά ογδόντα του, ε'φτιαχνε στό κατσαρόλι του, ενα φασκόμηλο καί δίπλα του είχε ενα παξιμ άδι. Ζάχαρη δέν είχε, άλλά μοϋ είπε: Ό σ α ε'χεις νά τά θεωρείς πολλά γιά τόν εαυτόν σου καί νά εύχαριστής γ ιά όλα τόν Θεόν, π ο ύ μ α ς φροντίζει μέρα καί νύ χτ α Ό δεύτερος, ενας άντρας 35 π ερ ίπ ο υ χρονών, πού δούλευε άπό τό πρω ΐ ώς τό βράδυ π ρ ο σευχόμενος καί ύστερα ε'κανε καί άγρυπνία, τρεφόταν μέ μήλα καί ψωμί καθημερινά καί όταν τόν ρώτησα, εάν αύτό ήταν όλες τίς μέρες τό φαγητό του, είπε: Ξ έρετε τί Ομορφα πού είναι; Δέν τό άλλάζω μέ τίποτε. Γιατί ετσι θυμαμαι τόν Χριστό, πού νήστευε σαράντα ήμερόνυχτα καί πείνασε πολύ γιά μας καί τότε χαίρομαι τά μήλα καί τό ψωμί, πού τρώγω. Τά μήλα τ ά εβρισκε πά νω στήν μηλιά, πού ήταν δίπλα στό κελλί του καί τό ψω μί του π ρ ο έρχονταν άπό τά πρόσφορα τοϋ ναοϋ, όπου διακονοϋσε. Κι όπω ς ελεγε μέ εύγνωμοσύνη, ή μηλιά του είχε μήλα όλον τόν χρόνον, γ ια τ ί ήταν δίφορη. Ό τρίτος άγιος Ιερομόναχος, πού είδα τήν τροφή του, ήταν ο όσιος Γέροντας Πορφύριος, πού ε'πασχε άπό οχτώ διαφορετικές άσθένειες (στομάχι, καρδιά, νεφρά, ρευματικά κλπ.) καί λίγο χρόνο πρίν κοιμηθή τόν συνάντησα μέ κάποιον φίλο μου καί μιλήσαμε τά πνευματικά γιά δυό-τρείς ώρες καί όταν τοϋ εφεραν τό φαγητό του σέ ενα ξύλινο δίσκο, ήταν ενα πιά το ντοματόρρυζο καί ενα ποτήρι νερό. Τόν ρώτησα μήπως επ ρ επ ε νά εχει καλύτερη δίαιτα, κι εκείνος χαμογέλασε σάν μικρό π α ιδί καί άς ήταν σκεπασμένος μέ άληθινή σοφ ία καί μοϋ είπε: Έ χ ω τόν καλύτερον γ ια τρόν τοϋ κόσμου. Έ κείνος μέ θεραπεύει ά πό όλες μου τίς άσθένειες. Σ τίς προσευχές μου όμως τόν παρακαλώ, όσες άρρώστιες επ ιτρέπ ει νά μέ βροϋν, νά είναι ώς τόν λαιμό μου, νά μή προχω ρήσουν πιό πάνω καί βλάψουν τό μυαλό. Γιατί άν τρελλαθή τό μυαλό μπορεί τότε, καί μόνον τότε, νά άρνηθή τόν Θεόν καί νά πέση στήν άμαρτία. Αύτό π α θ α ί νουν όσοι άπομακρύνονται άπό τόν Θεόν καί προσκυνοϋν τόν κό Ο ΠΟΙΜΗΝ 56

23 σμον, «τήν κτίσιν ά πό τόν κτίσαντα», δηλαδή τό χρήμα, τήν δόξα καί τήν ήδονή. Ό Θεός νά μας φυλάγη άπό τίς τρείς αύτές άσθένεις. Ε ν θ υ μ ο ύ μ εν ο ς α ύ τές τίς εμπειρίες, μαζί μέ πολλές άλλες παρόμοιες, όπως είδα άλλην άσκητική μορφή νά προσφέρη τό λίγο φαγητόν του σέ άλλον πεινασμένον καί νά μένη ο ϊδιος νηστικός κλπ., βλέπω νά επαληθεύεται ο λόγος τοϋ κορυφαίου Άποστόλου Παύλου, πού μας διδάσκει ότι: «Ού γά ρ εστιν ή βασιλεία τοϋ Θεοϋ βρώσις καί πόσις, άλλά δ ι καιοσύνη καί ειρήνη καί χαρά εν Π νεύματι Ά γίω» (Ρωμ. ιδ' 17). (Καί σέ μετάφραση: Διότι ή βασιλεία τοϋ Θεοϋ, πού ίδρυσε ο Χ ριστός επί τής γής, δέν συνίσ ταται στό νά τρώγη κανείς καί νά πίνη άσυγκράτητα. Βρίσκεται στήν δικαιοσύνη κατά Θεόν καί τήν ειρήνην καί τήν ομόνοια μέ τούς άνθρώ πους καί στήν χαράν, πού γεννα μέσα μας τό Άγιον Πνεϋμα). Τέλος, ο ϊδιος ο Χ ριστός μας δίνει μιά περιεκτική άπάντηση στό πρόβλημα αύτό καί ενα ύπόδειγμα σωστής διατροφής καί γιά τό σώ μα καί γ ιά τήν ψυχήν: «Έ μόν βρώμά εστιν ϊνα ποιώ τό θέλημα τοϋ πέμψ αντός με» ( Ιω. δ' 34), πού άν κατανοήσουμε τό βαθύτερο νόημα τοϋ λόγου αύτοϋ, θά δοϋμε ότι κι εμείς π ρ έπ ει νά φροντίζουμε πρω τίστω ς καί νά τηροϋμε τό θέλημα τοϋ Θεοϋ καί αύτό νά ε'χουμε ώς καθημερινή τροφή μας. Ό λ α τά άλλα χρειώδη καί άπαραίτη τα μας τά χαρίζει ή άδιάκοπη πρόνοιά του μέ πολλούς τρόπους. Έ πίσ ης ο Θ εάνθρωπος μας εδίδαξε καί μέ ε'ργα τήν μεγάλη σημασία καί δύναμη τής νηστείας, άρχίζοντας τό σωτήριον εργον του μέ αύστηρή νηστεία σαράντα ήμερών στήν ερημο καί μέ τόν τρόπο αύτόν μας εδειξε πώ ς π ρ έ π ει κι εμείς νά ξεκινοϋμε τήν π ο ρεία πρός τήν σωτηρία μας μέ τήν νηστεία, πού εχει θεσπίσει ή θεοφώτιστη Έ κκλησία μας. Οί σοφ οί ά νθρω π ο ι νηστεύουν, μοϋ ελεγε κάποιος μακαριστός πλέον Γέροντας Άσκητής, για τί ή στέρησι αύτή μας ελευθερώνει άπό τό πνεϋμα τοϋ κόσμου τούτου. Ό σον χρόνον ο Ά δάμ καί ή Ευα ενήστευαν, κατά τήν εντολήν τοϋ Θεοϋ, ζοϋσαν εύτυχισμένοι μέσα στόν Π αράδεισον. Μόλις όμως κατήργησαν τήν νηστεία, εχασαν καί τόν Π αράδεισον καί τήν εύτυχίαν, πού είχαν κοντά στόν Θεόν... Σ υμπερασματικά, ή νηστεία είναι ή προσπάθεια, πού κάνεις γιά νά σηκωθής άπό τήν λάσπη τής άμαρτίας καί τήν προσπάθειαν αύτήν τήν βοηθα καί τήν εύλογεί π ά ντο τε ο Θεός. Ό σ ο ι πιστοί προσέλθετε Ο ΠΟΙΜΗΝ

24 Ή Ό ρθόδοξος Εκκλησία στά Βαλκάνια σήμερα Οι ραγδαίες κοινωνικο- ΟΙ ρωμαιοκαθολικοί άνέρχονται σέ πολιτικές έξελίξεις τών 6 έκατομμύρια καί έπικεντρώνονται τελευταίω ν έτών στά στό ΒΔ άκρο της βαλκανικής, συγ- Βαλκάνια, μέ συνέπεια τήν πτώση κεκριμένα στήν Κροατία καί Σλοτών όλοκληρωτικών κομμουνιστικών βενία. Τέλος ο'ι μουσουλμάνοι, ο'ι καθεστώτων, δημιούργησαν τίς προ- όποιοι έστιάζονται σέ όλες τίς βαλϋπ οθ έσ εις λειτουρ- κανικές χώρες καί κυγίας τών κοινοβου- Τοϋ Μ ιχαήλ Γ. Τρίτου, ρίως στήν Αλβανία, λευτικών θεσμών καί Κ αθηγητοϋ Α.Π.Θ. Βοσνία-Έρζεγοβίνη, της οικονομικής άνά- Κ οσυφοπέδιο, Σκόπ πτυξης. Συγχρόνως άνοιξαν τούς όρίζοντες γιά τήν ταχεία έπανάκτηση τοϋ 'ιστορικού ρόλου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ως ένοποιοϋ δυνάμεως καί βασικοϋ στοιχείου έπιρροης στό γενικότερο πολιτισμικό γίγνεσθαι τοϋ βαλκανικοϋ χώρου. Ό μω ς άπέδειξαν καί τήν άρρηκτη π νευ ια καί Β ουλγαρία, έγγίζουν τό Ή Ορθόδοξη Εκκλησία, παρά τίς αισιόδοξες προοπτικές, άντιμετωπίζει στά Βαλκάνια σοβαρά προβλήματα, τά όποια προέρχονται άπό τή ρωμαιοκαθολική προπαγάνδα, τήν έπέκταση τοϋ ισλαμισμοϋ, τήν άναζωπύρωση τοϋ έθνιματική συζυγία της Ο ρθοδό- κισμοϋ, τίς αιρέσεις καί τίς κυβερνήσεις ξουέκκλησίας μέ τήν κοινωνία, η όποία παρέμεινε άλώβητη άπό τόν άμείωτο ιδεολογικό καταιγισμό της κυρίαρχης μαρξιστικης κοσμοβιοθεωρίας. Σήμερα η Ο ρθοδοξία είναι η κυρίαρχη πνευματική δύναμη τοϋ βαλκανικοϋ χώρου. Σέ σύνολο κατοίκων τών Βαλκανίων, ο'ι ορθόδοξοι χριστιανοί άνέρχονται στό 73 περίπου έκατομμύρια. τών βαλκανικών κρατών. Μ ετά τήν κατάρρευση τών κομμουνιστών καθεστώτων, η ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ένώ θά επρεπε νά ελθει άρωγός στήν άνόρθωση τών μαρτυρικών αύτών Εκκλησιών, προβαίνει σέ ένέργειες άντίθετες μέ τό πνεϋμα τοϋ διαλόγου της άγάπης καί της άλήθειας. Οι στόχοι τοϋ Βατικανού στά Βαλκάνια είναι δύο: η άναδιοργάνωση τών μικρών Ο ΠΟΙΜΗΝ 58

25 ουνιτικών Εκκλησιών καί ή ένίσχυση τής ρωμαιοκαθολικής παρουσίας στήν περιοχή. Ή δραστηριοποίησή της στό μαρτυρικό βαλκανικό χώρο Αξιολογείται ως μία πτυχή τής νέας Ανατολικής πολιτικής τοΰ δυτικοΰ κόσμου. Μ έ ενα Απαράδεκτο οργιο προσηλυτισμοΰ καί υποκλοπής ορθοδόξου ποιμνίου προσπαθεί νά ένισχύσει τή ρωμαιοκαθολική π α ρουσία στά βαλκάνια, έκμεταλλευόμενη τό πνευματικό κενό τών κομμουνιστικών κοινωνιών, τήν φτώχεια καί τίς γενικότερες δυσχερείς ιστορικές συνθήκες οι όποιες έπικρατοΰν έκετ. Δυστυχώς γιά πολλούς αιώνες ό ευρύτερος βαλκανικός χώρος θεωρήθηκε Από τούς ρωμαιοκαθολικούς ως «Ιεραποστολικό πεδίο» μέ διάφορες προσηλυτιστικές προσεγγίσεις, ο'ι όποιες άλλοτε είναι υλικά δελεάσματα καί άλλοτε διάφορες μορφές βίας. Ό ισλαμικός έπεκτατισμός Αποτελε! ενα αλλο πρόβλημα γιά τήν Ορθόδοξο Εκκλησία στά Βαλκάνια. Σαφής έκφραση τών ισλαμικών σχεδίων στό χώρο τής βαλκανικής Αποτελε! τό Μ ανιφέστο «πρός τίς μεγάλες δυνάμεις τοΰ ειδωλολατρικοΰ κόσμου» τοΰ Προέδρου τής Βοσνίας Άλία Ίζεμπέκοβιτς. Πρόκειται γιά ενα μισαλλόδοξο κείμενο, τό όποιο γιά πρώτη φορά έκδόθηκε στήν Αμερική τό 1984 καί Αργότερα στήν Τουρκία, τό Στό κείμενο αυτό καλοΰνται οΐ μουσουλμάνοι ολου τοΰ κόσμου νά συσπειρωθοΰν γιά νά φέρουν σέ αίσιο πέρας τήν Αποστολή τους γιά παγκόμια ήγεμονία. Ή Τουρκία, ως ή κατεξοχήν δύναμη τής βαλκανικής μουσουλμανικής κινήσεως, φιλοδοξεί νά γίνει ό προστάτη ς ολων τών μουσουλμάνων τοΰ βαλκανικοΰ χώρου. Γι αυτό τό μέγεθος τής Ο ρθοδοξίας, τό όποιο έπανήλθε μετά τήν πτώση τών όλοκληρωτικών κομμουνιστικών καθεστώτων στό ιστο 59 Ο ΠΟΙΜΗΝ

26 ρικό σκηνικό τοϋ βαλκανικοϋ χώρου, δέν τήν άφήνει άδιάφορη. Άλλωστε ενας άπό τούς βασικούς στόχους της Τουρκίας είναι η μείωση της έπιρροης της Ο ρθοδοξίας στά Βαλκάνια, μέ τήν άνοχή η μάλλον τή σαφη, δυστυχώς, ύποστήριξη της ρωμαιοκαθολικης Έ κκλησίας. Έ ν α άπό τά σοβαρότερα προβλήματα πού άντιμετωπίζει η Ο ρθοδοξία στά Βαλκάνια είναι ό έθνικισμός. Ή λθε στήν έπικαιρότητα μετά τήν άποκατάσταση τών θρησκευτικών έλευθεριών στίς χώρες της χερσονήσου τοϋ Αίμου καί εφερε στήν έπικαιρότητα έθνικιστικές άντιθέσεις, ο'ι όποιες είχαν λησμονηθεί κάτω άπό τήν καταπίεση καί ιδεολογική μονολιθικότητα τοϋ ύπαρκτοϋ σοσιαλισμοϋ. Ό έθνικισμός ως διχαστικό γεγονός, πού κατατέμνει τήν οικουμενικότητα της Ο ρθοδοξίας καί καταστρατηγε! τήν ένότητα τών άνθρώπων, ερχεται σέ πλήρη άντίθεση μέ τό κήρυγμα της παγκοσμιότητας καί ύπερφυλετικότητας της έν Χριστώ σωτηρίας. Οι τοπικές αύτοκέφαλες Ο ρθόδοξες Έκκλησίες δέν έπιτρέπεται σέ καμιά περίπτωση ύπό τήν έπήρεια τοϋ έθνικιστικοϋ πνεύματος νά διασποϋν τό έναιΐο σώμα της Εκκλησίας τοϋ Χριστοϋ. Ή ύπερβολική προσκόλληση στό αρμα τών έθνών τους συνιστα βαρύτατο έκκλησιολογικό άτόπημα, άφοϋ μεταβάλλει τήν Έκκλησία σέ δεκανίκι πολιτικών καί έθνοφυλετικών έπιδιώξεων, ξένων πρός τήν φύση της Έκκλησίας. Έκτός άπό τά προβλήματα αύτά οι Ο ρθόδοξες Έκκλησίες της χερσονήσου τοϋ Αίμου άντιμετωπίζουν καί άλλα προβλήματα, πού π ρ ο έρχονται άπό τήν ά πρόβλεπτη κατάρρευση τών κομμουνιστικών καθεστώτων. Μ εταξύ αύτών είναι η δράση ξένων προπαγα νδώ ν, οι όποτες έκμεταλλεύονται τήν άδυναμία τών τοπικών Ο ρθοδόξω ν Έκκλησιών γιά τήν άσκηση ούσιαστικοϋ ποιμαντικοϋ εργου, λόγω οικονομικών δυσχερειών καί περιορισμένου άριθμοϋ στελεχών, η στάση τών βαλκανικών κυβερνήσεων > / / C ) c\ / άπέναντι σ αύτές και οι αύθαιρετες πολιτειακές παρεμβάσεις πού π ολλές φορές δημιουργοϋν σχίσματα, όπως στή Βουλγαρία καί τά Σκόπια. Ό μω ς, πέραν τών προβλημάτων πού άναφέρθηκαν ύπάρχουν καί οι θετικές προοπτικές. Ή Ο ρ θ ό δοξος Έκκλησία της Σερβίας, παρά τίς έθνικές καί κοινωνικές περιπέτειες τοϋ διασκορπισμένου στίς διάφορες δημοκρατίες λαοϋ της, άναδεικνύεται σέ μιά μεγάλη π νευματική δύναμη έθνικης ένότητας καί κοινωνικης συνοχης τών Σέρβων. Ή Εκκλησία της Ρουμανίας π α ρουσιάζει μεγάλη δραστηριότητα Ο ΠΟΙΜΗΝ -# 60

27 σέ ολους τούς τομείς της έκκλησιαστικης καί της γενικότερης πνευματικης ζωης. Τά κύρια χαρακτηριστικά της γνωρίσματα είναι η βαθύτατη βιωματική προσέγγιση τοϋ λαοϋ στό μυστήριο της Έκκλησίας, τό ύψηλό θεολογικό έπίπεδο τοϋ κλήρου, τό νηπτικό καί άσκητικό ιδεώδες τοϋ ρουμανικοϋ ορθόδοξου μοναχισμοϋ καί η ύποδειγματική ένοριακή ποιμαντική διακονία. Άλλά καί η Εκκλησία της Βουλγαρίας, παρά τό σχίσμα πού τήν ταλαιπω ρε! άπό τό 1992 καί διέσπασε τήν ένότητα της Ιεραρχίας καί τοϋ λαοϋ τοϋ Θεοϋ, άγωνίζεται νά πετύχει τό καλύτερο δυνατό. Ό βουλγαρικός λαός, ύστερα άπό τή δυσχερη θέση στήν όποία βρέθηκε κατά τήν περίοδο τοϋ κομμουνισμοϋ, πλησιάζει μέ μεγαλύτερη θέρμη τήν Εκκλησία γιά νά βρε! τό νόημα της ζωης καί τά στοιχεία της πολιτιστικης του ταυτότητας. Τέλος η Έκκλησία της Άλβανίας, ύστερα άπό μιά περιπετειώδη σαρανταεξάχρονη άθεϊστική πορεία, ζε! τή χαρά της Άναστάσεως καί βιώνει τή δόξα της πρωτοχριστιανικης Εκκλησίας. Παράλληλα, χάρη στούς προσεκτικούς καί διακριτικούς βηματισμούς της, τά θρησκευτικά, κοινωνικά καί άνθρωπιστικά προγράμματά της, εχει κερδίση τήν έμπιστοσύνη καί τήν έκτίμηση της άλβανικης κοινωνίας. Ζοϋμε σέ μιά έποχή κατά τήν όποία η έκβιαστική πολυδιάσπαση τών Βαλκανίων σέ τεχνητά π ολιτειακά σχήματα καί η μειονοτική σύγχυση, πού έπικρατε! έκετ, δυσκολεύουν τήν άλληλοσυνεννόηση τών βαλκανικώ λαών. Σ αύτή τήν κρίσιμη στιγμή προσφέρεται ως σωτηρία η Ο ρθοδοξία, η κοινή πίστη τών βαλκανικών λαών, η όποία δοκιμάσθηκε κατά τό π α ρελθόν γιά τήν ένοποιητική ένέργειά της καί τήν αίσια πραγμάτωση της άποστολης της στή διαμόρφωση τοϋ πολιτισμοϋ καί της αύτοσυνειδησίας τών πιστών. Α παλλαγμένες ο'ι Ο ρθόδοξες Εκκλησίες τών Βαλκανίων άπό τόν άσφυκτικό κλοιό της άνελευθερίας καί άπανθρω πίας τοϋ κομμουνισμοϋ, καλοϋνται άπό τήν 'ιστορία νά άρθρώσουν λόγο άληθείας καί άγάπης καί νά στηρίξουν τούς άγώνες τών λαών γιά ειρήνη, κοινωνική δικαιοσύνη καί σεβασμό τοϋ άνθρω πίνου προσώπου. Έπιτακτική καθίσταται η άνάγκη συσφίγξεως ούσιαστικών σχέσεων μεταξύ τών ορθοδόξων λαών της Βαλκανικης καί συγκεκριμένα μεταξύ τών Ορθοθόξων Έκκλησιών, τών Κυβερνήσεων, τών βουλευτών, τοϋ έπιστημονικοϋ καί έρευνητικοϋ δυναμικοϋ, τοϋ λαοϋ. Κύριος στόχος πρέπει νά είναι η προστασία της κοινης πολιτιστικης κληρονομιας καί η προσφορά της σέ οσους έπιθυμοϋν νά τή γνωρίσουν. 61 Ο ΠΟΙΜΗΝ