ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΝΕΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΝΕΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ. ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΞΟΡΥΞΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΑΠΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΕ ΔΙΠΛΩΜΑΤΑ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑΣ» ΓΕΩΡΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ A.M.: 70 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΒΟΥΤΣΙΝΑΣ ΠΑΤΡΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

2 Στην πολυαγαπημένη μου σύζυγο Σοφία και τα υπέροχα παιδιά μας Θανούλη και Μαριζούλα. Στους γονείς μου, για την αγάπη, την υπομονή και την υποστήριξή τους όλα αυτά τα χρόνια. Στην θεία μου Μυρσίνη, η βοήθεια της οποίας ήταν σημαντική και καταλυτική στην συγγραφή της εργασίας αυτής. Στον Επιβλέποντα Καθηγητή μου Κο. Βασίλειο Βουτσινά για την εμπιστοσύνη και την συμπαράστασή του, σε μια πολύ δύσκολη στιγμή, αλλά και για τη σημαντική βοήθεια, τις εύστοχες παρατηρήσεις και πολύτιμες συμβουλές του. 2

3 Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 Διανοητική Ιδιοκτησία - Intellectual Property (IP)... 8 Ιστορική Αναδρομή... 8 Τι είναι η Διανοητική Ιδιοκτησία (ΔΙ)... 9 Μορφές προστασίας ΔΙ Βιομηχανική Ιδιοκτησία (ΒΙ) Πνευματική Ιδιοκτησία (ΠΙ) Πνευματικά δικαιώματα Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (ΔΕ) Πιστοποιητικό Υποδείγματος Χρησιμότητας (ΠΥΧ) Βιομηχανικά σχέδια ή υποδείγματα Τοπογραφίες Ολοκληρωμένων Κυκλωμάτων Εμπορικά Σήματα (Trademark/Service mark) Εμπορικά μυστικά Γεωγραφικές ενδείξεις Ποικιλίες Φυτών Παραδοσιακές Γνώσεις ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ Συμβατότητες και ασυμβατότητες Εισαγωγή Διαφορές του συστήματος χορήγησης ΔΕ ΕΕ και ΗΠΑ Βιοτεχνολογία Γενικό υπόβαθρο Μικροοργανισμοί Φυτά Ζώα

4 Κατοχύρωση Ανθρώπινου Γενετικού Υλικού Λογισμικό, Βάσεις δεδομένων, Πολυμέσα Προγράμματα Η/Υ Προστασία λογισμικού με ΔΕ (ΕΕ-ΗΠΑ) Βάσεις δεδομένων Πολυμέσα Κατοχύρωση αφηρημένων αντικειμένων Αριθμοί και χώρος ΕΞΟΡΥΞΗ ΓΝΩΣΗΣ ΑΠΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (TEXT MINING) Αναζήτηση πληροφοριών Ημικρανία και text mining Τι είναι το text mining; Οι τεχνολογικές βάσεις Εξαγωγή πληροφοριών (Information Extraction) Παρακολούθηση θεματογραφίας (Topic tracking) Συνόψιση (Summarization) Κατηγοριοποίηση (Categorization) Ομαδοποίηση (Clustering) Διασύνδεση εννοιών (Concept linkage) Απεικόνιση πληροφοριών (Information Visualization) Απάντηση ερωτημάτων (Question answering) Γλωσσικός προσδιορισμός (Language Identification) Εξαγωγή οντολογιών (Ontology extraction) ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ TEXT MINING ΣΕ ΔΕ Περιγραφή της μεθόδου Ιδιαιτερότητες των ΔΕ Διεθνής Ταξινόμηση (IPC)

5 Προ-επεξεργασία ΔΕ Συλλογή ΔΕ Αντιπροσώπευση εγγράφου (Μοντέλο Διανυσματικού Χώρου) Γλωσσική προ-επεξεργασία Stopwords Stemming Προσθαφαίρεση όρων N-grams Στάθμιση Σύγκριση ΔΕ Μέτρα ομοιότητας Μετρική Ευκλείδεια Συνημιτόνου Συντελεστής Jaccard Συντελεστής Συσχέτισης Pearson Σχετική εντροπία Κριτήρια ιεραρχικής ομαδοποίησης Ανάλυση των αποτελεσμάτων QDA Miner Wordstat Μέθοδος Αξιολόγησης Πειραματικά δεδομένα Εξέταση μόνο της περιγραφής Εξέταση τίτλου και περίληψης Αξιώσεις Πρόσθετα συμπεράσματα

6 Ανακεφαλαίωση Patinformatics Text mining ΔΕ και έρευνα Ανασχεδιασμός του συστήματος χορήγησης ΔΕ Ανάγκη εναρμονισμού κριτηρίων χορήγησης ΗΠΑ, Ιαπωνίας, ΕΕ Μελλοντική έρευνα Σχέσεις μεταξύ όρων ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

7 Κατάλογος Συντομογραφιών ΒΔ ΒΙ ΒΣ ΓΓ ΔΕ ΔΙ ΕΕ ΗΒ ΗΠΑ κ.ά ΠΓΕ ΠΙ ΠΥΧ : Βάσεις Δεδομένων : Βιομηχανική Ιδιοκτησία :Βιομηχανικά Σχέδια : Γενικός Γραμματέας : Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας : Διανοητική Ιδιοκτησία : Εωρωπαϊκή Ένωση : Ηνωμένο Βασίλειο : Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής : και άλλα : Προϊόντα με Γεωγραφική Ένδειξη : Πνευματική Ιδιοκτησία : Πιστοποιητικό Υποδείγματος Χρησιμότητας WIPO : Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας 7

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διανοητική Ιδιοκτησία - Intellectual Property (IP) Ιστορική Αναδρομή To 500 π.χ., στην ελληνική αποικία της Σύβαρης στην Σικελία, επιβραβευόταν η ανακάλυψη νέων τρόπων βελτίωσης της πολυτέλειας (π.χ. μιας νέας μαγειρικής δημιουργίας), από την οποία τα κέρδη ήταν κατοχυρωμένα στον εφευρέτη για ένα έτος. Στη Φλωρεντία ο αρχιτέκτονας Fillippo Brunelleschi το 1421 είχε κατοχυρώσει για διάστημα τριών ετών μία φορτηγίδα με ενσωματωμένο γερανό, η οποία χρησίμευε στη μεταφορά μαρμάρου στον ποταμό Άρνο. Το 1449 ο βασιλιάς της Αγγλίας Ερρίκος ο Ζ χορήγησε το πρώτο Αγγλικό Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας (ΔΕ), με ισχύ 20 έτη, στον John of Utynam, για την εισαγωγή της μεθόδου κατασκευής έγχρωμου γυαλιού στην Αγγλία. Τα ΔΕ με τη σύγχρονη έννοια έχουν τις απαρχές τους το 1974, όταν το τότε κράτος της Βενετίας θέσπισε ένα διάταγμα, το οποίο προέβλεπε ότι για νέες και καινοτόμες συσκευές, αφού χρησιμοποιηθούν και ενημερωθεί το κράτος, ο εφευρέτης αποκτούσε το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης τους. Το Ηνωμένο Βασίλειο ακολούθησε με το θεσμό του μονοπωλίου το 1624, σύμφωνα με το οποίο θεσπίστηκε η χορήγηση ΔΕ μόνο σε καινοτομίες. Κατά τη βασιλεία της βασίλισσας Άννας ( ), θεσπίστηκε από τους δικηγόρους του Αγγλικού Δικαστηρίου η υποχρέωση γραπτής περιγραφής της εφεύρεσης. Το 1641 ο Samuel Winslow έγινε κάτοχος του πρώτου ΔΕ στη Βόρειο Αμερική από το Γενικό Δικαστήριο της Μασαχουσέτης για μια νέα μέθοδο παρασκευής αλατιού. Στη Γαλλία τα ΔΕ χορηγούνταν από την μοναρχία και από άλλα ιδρύματα, όπως το Maison du Roi. Η Ακαδημία εξέταζε την καινοτομικότητα. Οι έρευνες γινόντουσαν μυστικά χωρίς να είναι απαραίτητη η δημοσίευση της εφεύρεσης. Η ίδια η χρήση της εφεύρεσης θεωρούνταν ικανή αποκάλυψη. Το σύγχρονο Γαλλικό 8

9 σύστημα ΔΕ δημιουργήθηκε με τη Γαλλική Επανάσταση το Τα ΔΕ χορηγούνταν χωρίς εξέταση. Στις ΗΠΑ, κατά την διάρκεια της αποικιακής περιόδου και της Συμφωνίας συνομοσπονδίας ( ), πολλές πολιτείες δημιούργησαν δικά τους συστήματα χορήγησης ΔΕ. Το πρώτο Κογκρέσο υιοθέτησε το Νομοσχέδιο ΔΕ το 1790 και η πρώτη χορήγηση με βάση το νέο νομοσχέδιο έγινε στις 31 Ιουλίου 1790 στο Samuel Hopkins από το Βερμόντ, για μια μέθοδο παραγωγής ανθρακικού καλίου. Τι είναι η Διανοητική Ιδιοκτησία (ΔΙ) Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO) 1, ο όρος «Διανοητική Ιδιοκτησία» (ΔΙ) αναφέρεται γενικά σε δημιουργίες του ανθρώπινου μυαλού. Τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας στόχο έχουν την προστασία των συμφερόντων των δημιουργών, παρέχοντας δικαιώματα ιδιοκτησίας στις δημιουργίες τους. Η ιδρυτική συνθήκη του WIPO το 1967 εμπεριέχει τον εξής κατάλογο όσον αφορά τις δημιουργίες που προστατεύονται από δικαιώματα ΔΙ: Λογοτεχνικά, καλλιτεχνικά και επιστημονικά έργα. Παραστάσεις από καλλιτέχνες, φωνογράφους και εκπομπές (broadcasts). Εφευρέσεις σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Επιστημονικές ανακαλύψεις. Βιομηχανικά σχέδια. Σήματα κατατεθέντα (trademarks, service marks) και εμπορικά ονόματα και καθορισμοί (designations). Προστασία έναντι αθέμιτου ανταγωνισμού. «Κάθε άλλο δικαίωμα που προκύπτει από διανοητική διαδικασία στον βιομηχανικό, επιστημονικό, λογοτεχνικό ή καλλιτεχνικό τομέα». 9

10 Η διανοητική ιδιοκτησία αναφέρεται σε πληροφορίες ή γνώσεις, που μπορούν να ενσωματωθούν σε απτά αντικείμενα την ίδια χρονική στιγμή, σε απεριόριστο αριθμό αντιγράφων και οπουδήποτε στον κόσμο. Η ιδιοκτησία δεν βρίσκεται στα αντίγραφα αυτά καθαυτά, αλλά στην πληροφορία ή γνώση που αντικατοπτρίζεται σε αυτά. Επιπλέον, η διανοητική ιδιοκτησία χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένους περιορισμούς, όπως, για παράδειγμα, χρονικούς περιορισμούς όσον αφορά στη διάρκεια ισχύος ενός ΔΕ ή της Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΠΙ). Μορφές προστασίας ΔΙ Τα δικαιώματα ΔΙ αποτελούν τα νομικά δικαιώματα που συνοδεύουν τις δημιουργίες του ανθρώπινου μυαλού. Η ΔΙ συνήθως διαχωρίζεται σε δύο κατηγορίες. Στη Βιομηχανική Ιδιοκτησία (ΒΙ), το εύρος της έννοιας της οποίας περιλαμβάνει εφευρέσεις, σχέδια και εμπορικά σήματα, και την Πνευματική Ιδιοκτησία (ΠΙ), η οποία αναφέρεται στα νομικά δικαιώματα, που προστατεύουν τη δημιουργικότητα των εταιριών και των φυσικών προσώπων, όπως τα σχέδια, τα καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά έργα. Ακολουθεί ένας συγκεντρωτικός πίνακας με τα διαφορετικά δικαιώματα ΔΙ: ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ Τι μπορούν να προστατεύσουν Όνομα των δικαιωμάτων ΔΙ Καινοτόμα προϊόντα ή διαδικασίες Ευρεσιτεχνίες ή υποδείγματα χρησιμότητας Την εμφάνιση των προϊόντων Προστασία σχεδίων ή υποδειγμάτων Μάρκες Προστασία εμπορικών σημάτων Μικροτσίπ Προστασία τοπογραφιών Προϊόντα για συγκεκριμένες Γεωγραφικές ενδείξεις γεωγραφικές περιοχές Εμπιστευτικές εμπορικές πληροφορίες Εμπορικά μυστικά Καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά έργα Προστασία του «copyright» 10

11 Νέα είδη φυτών Παραδοσίακές μεθόδους και γνώση Προστασία των φυτικών ποικιλιών Παραδοσιακή Γνώση Βιομηχανική Ιδιοκτησία (ΒΙ) Πνευματική Ιδιοκτησία (ΠΙ) Ειδικότερα, η ΒΙ λαμβάνει μία σειρά από μορφές. Αυτές περιλαμβάνουν τα Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας (ΔΕ, patents), τα οποία προστατεύουν τις εφευρέσεις και τα Βιομηχανικά Σχέδια (ΒΣ) που είναι αισθητικές δημιουργίες που καθορίζουν την εμφάνιση βιομηχανικών προϊόντων. Η ΒΙ επιπλέον καλύπτει και σήματα κατατεθέντα, τοπογραφίες ολοκληρωμένων κυκλωμάτων (layout-designs of ICs), εμπορικά σήματα και καθορισμούς (designations), αλλά και γεωγραφικές ενδείξεις και προστασία έναντι αθέμιτου ανταγωνισμού. Η ΠΙ σχετίζεται με καλλιτεχνικές δημιουργίες, όπως λόγου χάριν τα βιβλία, η μουσική, οι πίνακες ζωγραφικής και τα γλυπτά, τα φιλμ και τα έργα τεχνολογίας, όπως τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ) και οι Ηλεκτρονικές Βάσεις Δεδομένων (ΒΔ). Η (κύρια) ενέργεια, που μπορεί να επιτραπεί μόνο από το δημιουργό ή με τη συναίνεσή του, είναι η δημιουργία αντιγράφων του αρχικού δημιουργήματος. Αξίζει να σημειωθεί μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ της ΒΙ και της ΠΙ στα πλαίσια της διαφοράς μεταξύ μίας εφεύρεσης και λογοτεχνικών ή καλλιτεχνικών έργων. Οι εφευρέσεις μπορούν να οριστούν ως νέες λύσεις σε τεχνικής φύσης προβλήματα. Οι νέες αυτές λύσεις είναι ιδέες και προστατεύονται ως τέτοιες. Η παροχή προστασίας δεν απαιτεί την προηγούμενη υλοποίηση της εφεύρεσης. Μάλιστα η προστασία που παρέχεται στους ίδιους τους εφευρέτες είναι προστασία έναντι κάθε χρήσης της εφεύρεσης, χωρίς την προηγούμενη συγκατάθεση του εφευρέτη. Ακόμα και στην περίπτωση που κάποιο άλλο πρόσωπο καταλήξει στην ίδια εφεύρεση με ανεξάρτητη μεθοδολογία, χωρίς να αντιγράψει ή να γνωρίζει καν την ύπαρξη της εφεύρεσης από τον αρχικό εφευρέτη, απαιτείται εξουσιοδότηση από τον αρχικό εφευρέτη για την εκμετάλλευσή της. 11

12 Αν για παράδειγμα αγοράσουμε ένα νέο ζευγάρι αθλητικά παπούτσια Nike, τότε η αερόσολα που έχουν μπορεί να καλύπτεται από ΔΕ καθότι αποτελεί μια λύση στο πρόβλημα της απόσβεσης των κραδασμών που μεταδίδονται στο πόδι κατά την διάρκεια μιας δραστηριότητας όπως το τρέξιμο. Το σήμα της Nike, το λογότυπο και το σύνθημα Just Do It, προστατεύονται ως εμπορικά σήματα (trademarks). Το σχήμα του παπουτσιού ή της σόλας μπορεί να προστατευτούν με Βιομηχανικά Σχέδια. Αντιθέτως η ιστοριούλα που αναγράφεται στο φυλλάδιο στο εσωτερικό της συσκευασίας και οι φωτογραφίες αποτελούν Πνευματική Ιδιοκτησία. Αντίθετα με την προστασία των εφευρέσεων, η ΠΙ προστατεύει μόνο τη μορφή της έκφρασης των ιδεών, όχι τις ιδέες καθαυτές. Η δημιουργικότητα που προστατεύεται με την ΠΙ είναι δημιουργικότητα που αφορά στην επιλογή και στη σύνταξη των λέξεων, στις μουσικές νότες, στην επιλογή σχήματος και χρώματος για την έκφραση της ιδέας αυτής. Συνεπώς, η ΠΙ προστατεύει το δημιουργό από αυτούς που αντιγράφουν ή χρησιμοποιούν τη μορφή, με την οποία εκφράστηκε ο δημιουργός στο δημιούργημά του. Εξαιτίας αυτής της θεμελιώδους διαφοράς μεταξύ των εφευρέσεων και των λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων, έπεται ότι η νομική προστασία που παρέχεται επίσης θα διαφέρει. Κατά συνέπεια, αφού και η προστασία που παρέχεται στις εφευρέσεις παρέχει ένα μονοπώλιο στην εκμετάλλευση της ιδέας αυτής, η προστασία αυτή είναι σχετικά περιορισμένη όσον αφορά στη χρονική διάρκειά της, συνήθως περίπου είκοσι (20) έτη. Επιπροσθέτως, το γεγονός της ύπαρξης προστασίας για μία εφεύρεση πρέπει απαραιτήτως να δημοσιοποιηθεί. Πρέπει να υπάρξει μία επίσημη ανακοίνωση ότι μια συγκεκριμένη πλήρως αποκαλυμμένη εφεύρεση αποτελεί ιδιοκτησία ενός συγκεκριμένου προσώπου για κάποιο προκαθορισμένο χρονικό διάστημα. Με άλλα λόγια, απαιτείται η πλήρης αποκάλυψη της εφεύρεσης σε έναν επίσημο φορέα καταχώρησης. Λόγω του γεγονότος ότι η προστασία των λογοτεχνικών έργων ή των έργων τέχνης λειτουργεί με βάση την προστασία της ΠΙ, αποτρέποντας μόνο τη μη εξουσιοδοτημένη χρήση του ίδιου τρόπου έκφρασης μιας ιδέας, η προστασία μπορεί να είναι περισσότερο μακροχρόνια, σε σχέση με την προστασία της ιδέας 12

13 καθαυτής, χωρίς αρνητικές συνέπειες για το δημόσιο συμφέρον. Επίσης, η νομοθεσία αρκεί να διασαφηνίζει τον τρόπο προστασίας. Για παράδειγμα, ο συγγραφέας ενός πρωτότυπου έργου έχει το δικαίωμα να αποτρέψει άλλα πρόσωπα να αντιγράφουν ή να χρησιμοποιούν το έργο του. Συνεπώς η δημιουργία προστατεύεται από τη στιγμή που κοινοποιείται και η ύπαρξη ενός επίσημου φορέα καταχώρησης προστατευόμενων έργων δεν είναι απαραίτητη. Πνευματικά δικαιώματα Τα Πνευματικά Δικαιώματα αντιπροσωπεύουν το δικαίωμα που παραχωρείται στους δημιουργούς «αυθεντικών έργων», όπως βιβλία, άρθρα, κινηματογραφικές ταινίες και προγράμματα Η/Υ. Παρέχεται δηλαδή το αποκλειστικό δικαίωμα της αναπαραγωγής του έργου, της δημιουργίας παράγωγων έργων και της δημόσιας παρουσίασης ή εκτέλεσης της δημιουργίας. Η ΠΙ προστατεύει αποκλειστικά τη μορφή έκφρασης μίας ιδέας και όχι την ιδέα αυτή καθαυτή. Είναι δηλαδή απαραίτητη μία συγκεκριμένη «εκδοχή» της. Παρ όλο που σε μερικές περιπτώσεις η κατοχύρωση είναι απαραίτητη για την απόκτηση ορισμένων νομικών πλεονεκτημάτων, η ΠΙ δεν είναι απαραίτητο να κατατεθεί, για να ισχύσει. Τα πνευματικά δικαιώματα ισχύουν από τη στιγμή που το έργο «καθορίζεται» σε ένα «απτό» μέσο έκφρασης και ισχύουν για όλη τη διάρκεια της ζωής του δημιουργού συν 50/70 έτη ή για 95 έτη συνολικά, στην περίπτωση που η ΠΙ ανήκει στον εργοδότη. Επεκτείνεται σχεδόν σε όλα τα έργα, εκδομένα και ανέκδοτα. Για παράδειγμα: Λογοτεχνικά και θεατρικά έργα Μουσικά και καλλιτεχνικά έργα Ταινίες και μουσικές ηχογραφήσεις Τυπογραφία εκδομένων βιβλίων και μουσικής Αναμεταδόσεις και καλωδιακά προγράμματα 13

14 Δικαιώματα του καλλιτέχνη και δικαιώματα ηχογράφησης Δικαιώματα ενοικίασης και δικαιώματα δημόσιου δανεισμού Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (ΔΕ) Το ΔΕ αποτελεί δικαίωμα στις εφευρέσεις, δηλαδή σε συσκευές ή μεθόδους που επιτελούν κάτι «χρήσιμο». Το ΔΕ ουσιαστικά παραχωρεί στον εφευρέτη ένα περιορισμένο μονοπώλιο στην κατασκευή, χρήση ή πώληση της εφεύρεσης. Πρέπει να σημειωθεί ότι το ΔΕ παραχωρεί το δικαίωμα εξαίρεσης (δηλαδή το δικαίωμα αποκλεισμού κάποιου από την χρησιμοποίηση της εφεύρεσης) και όχι το δικαίωμα χρήσης. Θα χορηγηθεί σε μια εφεύρεση ή για ένα εντελώς καινούριο προϊόν ή για μία διαδικασία ή (πιο συχνά) για κάτι που βελτιώνει τον τρόπο λειτουργίας ή κατασκευής ενός προϊόντος 2. Στην ΕΕ χορηγείται στο δικαιούχο για επινοήματα νέα, που εμπεριέχουν εφευρετική δραστηριότητα και είναι επιδεκτικά βιομηχανικής εφαρμογής. Τα επινοήματα αυτά μπορούν να είναι είτε προϊόντα είτε μέθοδος παραγωγής προϊόντος είτε βιομηχανική εφαρμογή 3. Νέα θεωρείται μία εφεύρεση, εάν δεν ανήκει στη στάθμη της τεχνικής. Ο ορισμός του νέου και της στάθμης της τεχνικής έχει απόλυτο χαρακτήρα, δηλ. η στάθμη της τεχνικής περιέχει κάθε τι που είναι γνωστό παγκοσμίως από γραπτή ή προφορική περιγραφή ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, από οποιοδήποτε πρόσωπο, πριν την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης για χορήγηση ΔΕ (ή την ημερομηνία προτεραιότητας που διεκδικεί ο καταθέτης). Στον απόλυτο χαρακτήρα του νέου ισχύουν δύο εξαιρέσεις: Αν η προηγούμενη αποκάλυψη της εφεύρεσης έχει πραγματοποιηθεί μέσα στους έξι μήνες πριν την κατάθεση της αίτησης για χορήγηση ΔΕ και έγινε από καταχρηστική ενέργεια σε βάρος του αιτούντος ή του δικαιοπαρόχου του. 14

15 Αν η προηγούμενη αποκάλυψη της εφεύρεσης έγινε μέσα στους έξι μήνες πριν από την κατάθεση της αίτησης για χορήγηση ΔΕ από τον ίδιο τον καταθέτη ή το δικαιοπάροχό του, με παρουσίασή της σε επίσημα αναγνωρισμένη έκθεση κατά την έννοια της Σύμβασης για τις διεθνείς εκθέσεις (Σύμβαση των Παρισίων 22 Νοεμβρίου ). Στην τελευταία αυτή περίπτωση ο δικαιούχος πρέπει να δηλώσει, κατά την κατάθεση της αίτησης, ότι η εφεύρεσή του έχει παρουσιασθεί σε έκθεση και να προσκομίσει τη σχετική βεβαίωση. Τονίζεται ότι, εκτός από τις δύο αυτές εξαιρέσεις, οποιαδήποτε δημοσίευση της εφεύρεσης πριν από την ημερομηνία της κατάθεσης, ακόμα και αν έγινε από τον ίδιο τον δικαιούχο, προσβάλλει το νέο της εφεύρεσης. Στις ΗΠΑ αλλά και σε άλλες χώρες (Ιαπωνία, Καναδάς) ισχύει μια περίοδος χάριτος. Δηλαδή η αποκάλυψη μιας εφεύρεσης δεν προσβάλει το νέο αρκεί να κατατεθεί η αίτηση χορήγησης ΔΕ μέσα σε αυτό το προκαθορισμένο διάστημα από την ημερομηνία αποκάλυψης της. Εφευρετική δραστηριότητα θεωρείται ό,τι εμπεριέχει μία εφεύρεση, εάν, σύμφωνα με την κρίση ενός ειδικού (ανθρώπου του επαγγέλματος), δεν προκύπτει με εμφανή τρόπο από τη στάθμη της τεχνικής. Στις ΗΠΑ το κριτήριο αυτό αντικαθίσταται από το κριτήριο του μη προφανούς. Βιομηχανική εφαρμογή θεωρείται ό,τι έχει μία εφεύρεση, εάν το αντικείμενό της μπορεί να παραχθεί ή να χρησιμοποιηθεί σε οποιοδήποτε τομέα παραγωγικής δραστηριότητας. Στις ΗΠΑ το κριτήριο αυτό αντικαθίσταται από το κριτήριο της χρησιμότητας. Εξαιρούνται από τη χορήγηση ΔΕ: Οι ανακαλύψεις, οι επιστημονικές θεωρίες και οι μαθηματικές μέθοδοι (εξαιρούνται οι ΗΠΑ). Οι φυσικοί νόμοι και τα φυσικά φαινόμενα. Οι αφηρημένες έννοιες. Η κατοχύρωση της πρακτικής εφαρμογής μίας αφηρημένης έννοιας όμως γίνεται δεκτή. 15

16 Οι αισθητικές δημιουργίες. Τα σχέδια, οι κανόνες και οι μέθοδοι για την άσκηση πνευματικών δραστηριοτήτων, για παιχνίδια και για την άσκηση οικονομικών δραστηριοτήτων Τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών (εξαιρούνται οι ΗΠΑ). Η παρουσίαση πληροφοριών. Οι μέθοδοι χειρουργικής και θεραπευτικής αγωγής του ανθρώπινου σώματος ή του σώματος των ζώων. Οι διαγνωστικές μέθοδοι που εφαρμόζονται στο ανθρώπινο σώμα ή στο σώμα των ζώων. Οι ποικιλίες φυτών, τα είδη ζώων και οι βιολογικές μέθοδοι παραγωγής φυτών ή ζώων. Όμως, για τις μικροβιολογικές μεθόδους και τα προϊόντα που παράγονται με αυτές τις μεθόδους χορηγούνται ΔΕ. Οι εφευρέσεις, των οποίων η δημοσίευση ή η εφαρμογή αντίκειται στη δημόσια τάξη ή στα χρηστά ήθη (εξαιρούνται οι ΗΠΑ) Διευκρινίζεται ότι μπορεί να χορηγηθεί ΔΕ για προϊόντα, ιδίως για ουσίες ή συνθέσεις που χρησιμοποιούνται κατά την εφαρμογή των μεθόδων χειρουργικής και θεραπευτικής αγωγής ή των διαγνωστικών μεθόδων. Ο χρόνος προστασίας είναι συνήθως 20 έτη από την ημερομηνία κατάθεσης ΔΕ με εξαίρεση τα φάρμακα που μπορεί η ισχύς του ΔΕ να επεκταθεί με το Συμπληρωματικό Πιστοποιητικό Προστασίας για πέντε (5) επιπλέον έτη, συνολικά είκοσι πέντε (25) έτη. Πιστοποιητικό Υποδείγματος Χρησιμότητας (ΠΥΧ) Η έκφραση «υποδείγματα χρησιμότητας» (utility models) είναι το όνομα που δίνεται ως τίτλος σε ένα είδος προστασίας συγκεκριμένων εφευρέσεων, όπως οι 16

17 εφευρέσεις για το μηχανικό τομέα. Το είδος αυτό υπάρχει μόνο σε συγκεκριμένες χώρες. Το ΠΥΧ είναι τίτλος προστασίας, που χορηγείται στο δικαιούχο για τρισδιάστατα αντικείμενα με καθορισμένο σχήμα και μορφή, τα οποία προτείνονται ως νέα, βιομηχανικά εφαρμόσιμα και με δυνατότητα να δώσουν λύση σε τεχνικό πρόβλημα. Βασικά, η απαραίτητη εφευρετική δραστηριότητα γι αυτά τα μοντέλα είναι μικρότερη από αυτή που απαιτείται για τις ευρεσιτεχνίες. Η διαδικασία για την απόκτηση προστασίας για ένα ΠΥΧ είναι συνήθως συντομότερη, απλούστερη και λιγότερο ακριβή από τη διαδικασία των ΔΕ, ενώ και ο χρόνος προστασίας είναι σημαντικά μικρότερος (7 έτη). Επίσης δεν υπάρχει κοινή Κοινοτική προστασία για τα ΠΥΧ. Βιομηχανικά σχέδια ή υποδείγματα Σχέδιο ή υπόδειγμα είναι η εξωτερικά ορατή εικόνα του συνόλου ή μέρους ενός βιομηχανικού ή βιοτεχνικού προϊόντος, η οποία προκύπτει από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει. Η γραμμή, το περίγραμμα, το σχήμα, η μορφή και το χρώμα αποτελούν μεταξύ άλλων στοιχεία της εξωτερικής εμφάνισης ενός προϊόντος. Αυτό μπορεί να είναι ένα τρισδιάστατο σχήμα ή ένα δισδιάστατο πρότυπο εφαρμοσμένο πάνω σε μια επιφάνεια. Ο όρος «προϊόν» περιλαμβάνει, για παράδειγμα, το σχήμα ενός αυτοκινήτου, το σχέδιο κοσμημάτων, τα είδη ένδυσης, υπόδησης, διατροφής, υφαντουργίας, επίπλωσης, διακόσμησης και συσκευασίας, συσκευές και μηχανήματα, κατασκευές, παιχνίδια, μοτίβα αλλά και εικονίδια ή γραφικά ή γραμματοσειρές για Η/Υ και πολλές άλλες κατηγορίες. Η εξωτερική εμφάνιση ενός προϊόντος μπορεί να προστατευθεί ως σχέδιο ή υπόδειγμα 5, εάν: Είναι νέο. 17

18 Έχει ατομικό χαρακτήρα. Η όψη του δεν ορίζεται αποκλειστικά από τη λειτουργία του. Δεν αντιτάσσεται στην ηθική και στη δημόσια τάξη. Τα χαρακτηριστικά της εμφάνισης του προϊόντος δεν πρέπει κατ ανάγκη να αναπαραχθούν με την ακριβή μορφή και τις διαστάσεις τους, για να είναι δυνατή η συναρμολόγηση ή η μηχανική σύνδεση με άλλο προϊόν. Κατ εξαίρεση προστατεύεται, όταν καθιστά δυνατή την πολλαπλή συναρμολόγηση ή σύνδεση εναλλασσόμενων μεταξύ τους προϊόντων σε ένα σύστημα αρθρωτών στοιχείων. Ένα σχέδιο ή υπόδειγμα θεωρείται νέο, όταν δεν έχει διατεθεί στο κοινό πανομοιότυπο σχέδιο ή υπόδειγμα μέχρι την ημερομηνία κατάθεσης (ή την ημερομηνία προτεραιότητας) της αίτησης για το σχετικό τίτλο προστασίας. Πανομοιότυπα θεωρούνται τα σχέδια ή υποδείγματα των οποίων τα χαρακτηριστικά διαφέρουν μόνο ως προς επουσιώδεις λεπτομέρειες. Ένα σχέδιο ή υπόδειγμα έχει ατομικό χαρακτήρα, όταν προκαλεί στον ενημερωμένο χρήστη την εντύπωση ότι διαφέρει από προϋπάρχοντα σχέδια ή υποδείγματα. Το σχέδιο ή υπόδειγμα ενός σύνθετου προϊόντος προστατεύεται, μόνο εάν: Το συστατικό, όταν ενσωματωθεί στο σύνθετο προϊόν, παραμένει ορατό κατά τη συνήθη χρήση του προϊόντος. Τα ορατά χαρακτηριστικά του συστατικού πληρούν αυτά καθαυτά τις προϋποθέσεις του νέου και του ατομικού χαρακτήρα. Ο χρόνος προστασίας είναι είκοσι πέντε (25) έτη (με ανανέωση ανά 5ετία), εκτός από τα ανταλλακτικά μηχανοκίνητων οχημάτων που είναι 5 έτη. Τοπογραφίες Ολοκληρωμένων Κυκλωμάτων 18

19 Τοπογραφία ονομάζεται η σύνθεση ή ο σχεδιασμός προϊόντων ημιαγωγών ή ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, τα οποία είναι συνήθως αποτέλεσμα μίας τεράστιας επένδυσης σε εξειδίκευση και κεφάλαιο. Το υψηλό κόστος και η σχετικά εύκολη αντιγραφή τους αποτελούν τους βασικούς λόγους που τα σχέδια αυτά χρειάζονται προστασία. Τα ενσωματωμένα κυκλώματα, είτε προστατεύονται ως ΔΕ (χωρίς να καθορίζεται η εξωτερική τους εμφάνιση) είτε ως βιομηχανικά σχέδια (χωρίς εφευρετική δραστηριότητα). Μπορούν επίσης να προστατευτούν από την ΠΙ ανάλογα με τη δικαιοδοσία. Εμπορικά Σήματα (Trademark/Service mark) Ένα εμπορικό σήμα είναι ένα σύμβολο ή ένας συνδυασμός συμβόλων, που βοηθάει στη διάκριση των προϊόντων (trademark) ή των υπηρεσιών (service mark) των εταιριών. Αυτά τα σύμβολα ενδέχεται να χρησιμοποιούν λέξεις, γράμματα, αριθμούς, εικόνες, σχήματα και χρώματα, καθώς και οποιονδήποτε συνδυασμό των παραπάνω. Κάποιες φορές, ο αιτών ενδεχομένως να επιθυμεί να προστατέψει το ίδιο το αντικείμενο και ως εμπορικό σήμα και ως σχέδιο ή υπόδειγμα. Η βασική διαφορά ανάμεσα στην επιλογή της καταχώρησης ενός αντικειμένου ως εμπορικό σήμα ή ως σχέδιο ή υπόδειγμα εξαρτάται από το είδος του ίδιου του αντικειμένου. Το εμπορικό σήμα είναι ένα ξεχωριστό σύμβολο, που χρησιμοποιείται για να ξεχωρίζουν τα προϊόντα και οι υπηρεσίες των εταιριών και σκοπός της καταχώρησής του είναι η προστασία του. Ωστόσο, η καταχώρηση ενός σχεδίου ή υποδείγματος απλά προστατεύει την εμφάνιση ενός προϊόντος, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι μπορεί να θεωρείται το χαρακτηριστικό γνώρισμα μίας συγκεκριμένης εταιρίας. 19

20 Η διάρκεια προστασίας των εμπορικών σημάτων είναι απεριόριστη. Εμπορικά μυστικά Ένα εμπορικό μυστικό είναι μια εμπιστευτική φόρμουλα, πρακτική, διαδικασία, σχέδιο, όργανο, πρότυπο ή συλλογή πληροφοριών, που χρησιμοποιούνται από εταιρίες ως πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους μέσα στην ίδια τη βιομηχανία ή στο ίδιο επάγγελμα. Τα εμπορικά μυστικά μπορεί να περιέχουν πληροφορίες, οι οποίες δεν είναι καινοτόμες αρκετά για να αποτελέσουν ΔΕ ή δεν είναι πρωτότυπες αρκετά για να αποτελέσουν ΠΙ. Η προστασία εμπορικών μυστικών παρέχεται, με τη δήλωση ότι η λεπτομέρειες ενός θέματος είναι μυστικές. Η διάρκεια ενός εμπορικού μυστικού είναι απεριόριστη, αλλά η αποκάλυψη, αντίστροφη μηχανική (reverse-engineering) ή μια ανεξάρτητη εφεύρεση μπορεί να το καταστρέψουν. Τα εμπορικά μυστικά μπορούν χρησιμοποιηθούν, για να προστατεύσουν μυστικές πληροφορίες και διαδικασίες, όπως π.χ. συλλογές δεδομένων και χάρτες, που δεν προστατεύονται από ΠΙ και μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την προστασία του πηγαίου κώδικα από προγράμματα Η/Υ που δεν έχουν αποκαλυφθεί και δεν προστατεύονται από ΔΕ. Σε ορισμένες αρμοδιότητες τέτοιου είδους μυστικά αναφέρονται ως «εμπιστευτικές πληροφορίες», ενώ σε άλλες αποτελούν υποσύνολο ή παράδειγμα μίας εμπιστευτικής πληροφορίας. Εμπιστευτικές συμφωνίες και ρήτρες μη άσκησης ανταγωνισμού δεν έχουν καμία αξία στην προστασία των εμπορικών μυστικών. Ένα μειονέκτημα της εξάρτησης από εμπορικά μυστικά είναι ότι ένας ανταγωνιστής μπορεί ανεξάρτητα να ανακαλύψει το μυστικό και να λάβει ΔΕ και ουσιαστικά να αποκλείσει τον αρχικό εφευρέτη από το να συνεχίσει να το χρησιμοποιεί. 20

21 Γεωγραφικές ενδείξεις Τα προϊόντα με γεωγραφική ένδειξη (ΠΓΕ) συχνά έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τα οποία συνδέονται στενά με τον τόπο προέλευσής τους και ενδεχομένως υποδηλώνουν υψηλή ποιότητα. Για παράδειγμα ο αφρώδης οίνος πρέπει να προέρχεται από την περιοχή της Καμπανίας, της Γαλλίας, για να ονομάζεται σαμπάνια (champagne). Διαφορετικά θα πρέπει να αναφέρεται απλώς ως αφρώδης οίνος. Ποικιλίες Φυτών Ονομάζεται επίσης «δικαίωμα του φυτοπαραγωγού». Αυτό είναι ένα είδος δικαιώματος ΔΙ που χορηγείται στον παραγωγό μιας ποικιλίας νέου φυτού σε σχέση με συγκεκριμένες δράσεις που αφορούν στην εκμετάλλευση της προστατευόμενης ποικιλίας, η οποία απαιτεί την εκ των προτέρων έγκριση του παραγωγού. Όπως και στην περίπτωση των ΔΕ, των Εμπορικών Σημάτων και των Βιομηχανικών Σχεδίων ή υποδειγμάτων, απαιτείται η εκ των προτέρων εξέταση και χορήγηση από τη σχετική αρχή για να εδραιωθούν τα δικαιώματα του παραγωγού. Στην ΕΕ η σχετική αρχή είναι το Κοινοτικό Γραφείο Φυτικών Ποικιλιών στην Ανζέρ, Γαλλία. Παραδοσιακές Γνώσεις Παραδοσιακή γνώση είναι η πληροφορία ότι οι άνθρωποι μίας συγκεκριμένης κοινότητας, βασισμένοι στην εμπειρία και στην προσαρμογή σε μία τοπική κουλτούρα και ένα ιδιαίτερο περιβάλλον, έχουν εξελιχθεί με τα χρόνια και συνεχίζουν να εξελίσσονται. 21

22 Η γνώση αυτή χρησιμοποιείται, για να συντηρήσει την κοινότητα και την κουλτούρα της και να διατηρήσει τους γενετικούς πόρους, που είναι απαραίτητοι για τη συνεχόμενη επιβίωση της κοινότητας, όπως, για παράδειγμα, η χρήση ενός συγκεκριμένου φυτού για τη θεραπεία μιας συγκεκριμένης ασθένειας και άλλα παρόμοια. 22

23 ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ Συμβατότητες και ασυμβατότητες Εισαγωγή Η νομική προστασία δικαιωμάτων ΔΙ, όπως προαναφέρθηκε, μπορεί να αναχθεί πολλούς αιώνες στο παρελθόν. Το υπάρχον σύστημα παρουσίασε μεγάλη ευελιξία στο παρελθόν, προσαρμοζόμενο στον καταιγιστικό ρυθμό της τεχνολογικής αλλαγής. Πλέον όμως βρίσκεται στο επίκεντρο νέων και ολοένα αυξανόμενων πιέσεων. Το σύστημα προστασίας ΔΕ καθιερώθηκε σε μια εποχή, που η τυπική εφεύρεση προερχόταν από κάποιο φυσικό πρόσωπο και αφορούσε σε κάποια νέα μηχανολογική συσκευή. Πλέον ΔΕ αιτούνται για ζώντες οργανισμούς, αφηρημένους κώδικες, όπως προγράμματα Η/Υ. Ακόμα και αριθμοί αποτελούν το θέμα αιτήσεων ΔΕ στις ΗΠΑ. Η προστασία της ΔΙ ολοένα και αυξανόμενη αντιμετωπίζεται ως όπλο για τη βελτίωση της εταιρικής και εθνικής ανταγωνιστικότητας. Θέματα προστασίας ΔΙ εγείρονται διαρκώς στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, αλλά και ανάμεσα σε διμερείς διαπραγματεύσεις και διαξιφισμούς. Ταυτοχρόνως, τα ΔΕ αποδεικνύονται ολοένα και σημαντικότερα για την προστασία των θέσεων των ερευνητών και των πανεπιστημίων, σε περιπτώσεις δημόσια επιχορηγούμενων ερευνητικών προγραμμάτων, ιδιαίτερα όταν αποσκοπούν στη δημιουργία εσόδων για αυτά. Τέλος, οι πιέσεις για την προστασία της καινοτομίας σε τομείς όπως η βιοτεχνολογία οδήγησαν το σύστημα χορηγήσεων ΔΕ σε περιοχές στα όρια της ηθικής, οδηγώντας σε «εκκλήσεις» επέκτασης και επανακαθορισμού της ηθικής διάστασης του συστήματος αυτού. Διαφορές του συστήματος χορήγησης ΔΕ ΕΕ και ΗΠΑ 23

24 Το σύστημα χορήγησης ΔΕ στις ΗΠΑ διαφέρει σημαντικά από το Ευρωπαϊκό στο οποίο αναφερθήκαμε αρχικώς. Θεμελιώδης διαφορά αποτελεί το γεγονός ότι στις ΗΠΑ μπορεί να χορηγηθεί ΔΕ είτε για μια εφεύρεση είτε για μια ανακάλυψη εφόσον πληρούνται τα παρακάτω κριτήρια 6 : Μπορεί να ταξινομηθεί ως μία διαδικασία, μηχάνημα, κατασκευή ή σύνθεση μάζας. Είναι νέο, χρήσιμο και μη προφανές 7. Μπορεί να αποκαλυφθεί κανονικά, με βάση τις προδιαγραφές ενός ΔΕ. Το αποτέλεσμα είναι να είναι εφικτή η χορήγηση ΔΕ από τις ΗΠΑ σε θέματα, στα οποία υπάρχει εξαίρεση από το Ευρωπαϊκό Γραφείο ΔΕ, όπως για αλγόριθμους και προγράμματα Η/Υ ή μεθόδους θεραπείας του ανθρωπίνου σώματος. Μια ακόμη θεμελιώδης διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι οι ΗΠΑ και οι Φιλιππίνες είναι οι μοναδικές χώρες που χορηγούν ένα ΔΕ σε αυτόν που εφεύρε (first to invent) και όχι στον πρώτο που προχώρησε σε κατάθεση αίτησης χορήγησης ΔΕ (first to file). Το γεγονός αυτό από μόνο του μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνια νομική διαμάχη, όταν προκύπτει διαμάχη σχετικά με τον αρχικό εφευρέτη. Επιπλέον, υπάρχει μια «περίοδος χάριτος» ενός (1) έτους από την ημερομηνία οποιασδήποτε δημοσίευσης και την ημερομηνία κατάθεσης αίτησης χορήγησης ΔΕ. Πράγμα που σημαίνει ότι ο εφευρέτης μπορεί να δημοσιεύσει πληροφορίες σε επιστημονικά περιοδικά, χωρίς να φοβάται ότι κάποιος θα του «κλέψει» την ιδέα και θα προχωρήσει σε αίτηση χορήγησης ΔΕ. Το σκεπτικό είναι ότι έτσι διευκολύνεται η επιστημονική διάχυση της γνώσης και αποφεύγεται η πρώιμη κατάθεση ΔΕ ή η απόκρυψη της εφεύρεσης, όσο διάστημα εξετάζεται η αίτηση χορήγησής του. Η διαφορετική νομοθεσία μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, αλλά και άλλων εθνικών γραφείων χορήγησης ΔΕ, όσον αφορά στη διαδικασία αλλά και στις προϋποθέσεις χορήγησης ΔΕ, δημιουργεί πολλές νομικές προστριβές, αλλά και εγείρει ολοένα και συχνότερα ζητήματα ηθικής από ολοένα και περισσότερους τομείς της τεχνολογίας, με το μεγαλύτερο βέβαια μερίδιο να εστιάζεται στον ταχύτατα αναπτυσσόμενο 24