ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

Transcript

1 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΔΕΔ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ Δημήτρης Μικελλίδης ΕΔΕ

2 Άξονες της παρουσίασης Α ΜΕΡΟΣ: 1. Συμπεριφορά, προβληματική συμπεριφορά, παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά 2. Αρχές αντιμετώπισης προβληματικής συμπεριφοράς 3. Ο ρόλος του σχολείου 4. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού

3 Άξονες της παρουσίασης Β ΜΕΡΟΣ: Συνήθη προβλήματα παιδιών δημοτικού σχολείου Επιθετικότητα Εκφοβισμός ΔΕΠΥ Πρακτικές Ιδέες Συνεργασία Εκπαιδευτικών Γονιών

4 Συμπεριφορά Προβληματική συμπεριφορά Συμπεριφορά είναι κάθε πράξη ή αντίδραση ενός ατόμου, η οποία μπορεί να παρατηρηθεί και να περιγραφεί, καθώς και ο τρόπος που αυτή εκδηλώνεται, με την οποία δηλώνονται ή υπονοούνται η στάση και οι διαθέσεις ενός ατόμου προς τον εαυτό του ή και το περιβάλλον του. Ορισμός της προβληματικής συμπεριφοράς: Υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις. Υποκειμενικότητα για το τι εννοεί ο καθένας προβληματική συμπεριφορά.

5 Γενικά πότε μια συμπεριφορά μπορεί να χαρακτηριστεί ως προβληματική ή ανεπιθύμητη; Όταν ο τρόπος που αντιδρά το παιδί στα διάφορα ερεθίσματα είναι αντίθετος με τους κανόνες αναφοράς της κοινωνίας στην οποία ζει, και τα κοινωνικά αυτονόητα, προκαλώντας δυσάρεστα συναισθήματα στο ίδιο ή στους γύρω του λαμβάνοντας υπόψη: Τη συχνότητα της συμπεριφοράς Την ηλικία του παιδιού και Την ένταση της συμπεριφοράς

6 3 ΜΟΡΦΕΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Διαπροσωπικής προσαρμογής: επιθετικότητα, βία, εκφοβισμός, παραβατικότητα. Ενδοπροσωπικής προσαρμογής: κατάθλιψη, άγχος, απόσυρση, φοβίες. Συμπεριφορές που συνδέονται με άλλα προβλήματα: μαθησιακές δυσκολίες, υπερκινητικότητα, ελλειμματική προσοχή, ψυχοπαθολογικές διαταραχές κ.ά.

7 Ανεπιθύμητη συμπεριφορά (1) Τρόποι εκδήλωσης μιας προβληματικής συμπεριφοράς: Με ανυπακοή Απειθαρχία Λεκτική βία Κλοπή/καταστροφές Ακραίες συναισθηματικές καταστάσεις (έκρηξη οργής, θυμός, καβγάς κλπ)

8 Ανεπιθύμητη συμπεριφορά (2) Επιθετικότητα Εσωτερικευμένα με τη μορφή αντικοινωνικότητας/κοινωνικής ανωριμότητας, άγχους και αναστολής, φοβίες, διαταραχές ύπνου, αισθήματα άλγους και πόνων.

9 Παράγοντες που επηρεάζουν και οδηγούν σε ανεπιθύμητη συμπεριφορά Διακρίνονται σε τέσσερα επίπεδα: Ατομικό Οικογενειακό Σχολικό Ευρύτερης κοινωνίας

10 ΑΤΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Αυτοεκτίμηση Στάσεις απέναντι στο σχολείο Μαθησιακές δυσκολίες Κέντρο ελέγχου Άγχος-Θυμός Προσδοκίες Αξίες

11 ΣΧΟΛΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Η κουλτούρα του σχολείου Η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού Διαπροσωπικές σχέσεις Γνωσιοκεντρισμός Σχολική αποτυχία Ανταγωνιστικό κλίμα Διαδικασίες μάθησης Κίνητρα για μάθηση Κανονισμοί Οικολογία της τάξης και του σχολείου Το στιλ της ηγεσίας

12 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Βία στην οικογένεια Υπερπροστατευτικοί γονείς Αδιάφοροι γονείς Διαπροσωπικές σχέσεις γονιών και γονιών-παιδιών Προσδοκίες της οικογένειας Διαφορετική στάση πατέρα μητέρας απέναντι στα διάφορα προβλήματα του παιδιού Κίνητρα που προσφέρει η οικογένεια Οικογενειακή κατάσταση (ανεργία, διαζύγιο, μορφωτικό επίπεδο γονιών κλπ) Το παράδειγμα των γονιών

13 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΜΙΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Ενασχόληση μόνο με την προβληματική συμπεριφορά και τους «προβληματικούς» μαθητές αντί με ολόκληρο το σχολείο και το σύνολο του μαθητικού πληθυσμού Χρήση των ποινών κατά της προβληματικής συμπεριφοράς αντί της θετικής ενίσχυσης της θετικής συμπεριφοράς Έμφαση στην ατομική παθολογία του μαθητή παρά στο οικοσύστημα

14 Γενική Αρχή: Ας την προσέξουμε Όταν έχουμε πρόβλημα με κάποιο άτομο είναι φυσικό αυτή η προβληματική του συμπεριφορά να προσελκύσει την προσοχή μας όπως οι μορφές ενός πίνακα, ενώ η μη προβληματική συμπεριφορά μοιάζει με ένα «φόντο» που δεν το προσέχει σχεδόν κανείς. Η τεχνική του εντοπισμού εξαιρέσεων αντιστρέφει τα πράγματα. Η μη προβληματική συμπεριφορά γίνεται η «μορφή» που προσελκύει την προσοχή μας καθώς αλλάζει η οπτική γωνία από την οποία βλέπουμε το πρόβλημα.

15 Βασικές Αρχές αντιμετώπισης μιας προβληματικής συμπεριφοράς Εντοπισμός των καταστάσεων στις οποίες δεν εμφανίζεται η προβληματική συμπεριφορά. Αναγνώριση των στοιχείων που διαχωρίζουν τις καταστάσεις στις οποίες εμφανίζεται η προβληματική συμπεριφορά από αυτές που δεν εμφανίζεται. Επιλογή μιας μη προβληματικής συμπεριφοράς. Αύξηση του χρόνου που αφιερώνεται στη μη προβληματική συμπεριφορά για αύξηση της συχνότητας της.

16 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (Ο ρόλος του σχολείου) Το σχολείο Να θέτει όρια και να καθορίσει ένα «χάρτη δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του μαθητή» με τη συμμετοχή όλων. Η ύπαρξη ορίων προσφέρει στα παιδιά ασφάλεια, ηρεμία και προωθεί την ωρίμανσή τους. Ο «χάρτης» να καλλιεργεί τη θετική συμπεριφορά παρά να ποινικοποιεί την αρνητική (πρόληψη αντί θεραπεία).

17

18

19 ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΟ ΕΓΓΡΑΦΟ 21 ΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2012 Είμαι ο / η μαθητής / τρια. της.. τάξης του Δημοτικού Σχολείου. Στόχος μου είναι ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΝΑ ΓΙΝΟΜΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ/Η, ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΛΕΩ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ, ΑΛΛΑ ΠΑΝΤΑ ΠΡΟΣΠΑΘΩ, γιατί έτσι θα μπορέσω να βοηθήσω τον εαυτό μου, την κοινωνία στην οποία ζω και την πατρίδα μου. Ως εκ τούτου αποδέχομαι τους κανονισμούς που αναγράφονται στο Κώδικα Καλής Συμπεριφοράς του Σχολείου μου και υπόσχομαι να τους εφαρμόζω. Σε περίπτωση που θα τους παραβώ αποδέχομαι τις συνέπειες που προβλέπονται σε αυτό. Υπογραφή μαθητή / μαθήτριας.

20 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (Ο ρόλος του σχολείου) Να ανοίξει στην κοινότητα ευνοώντας τη συνεργασία των εκπαιδευτικών, των παιδιών και των γονιών μεταξύ τους εμπλέκοντας και άλλους τοπικούς φορείς. Στόχος: Τα παιδιά να βιώνουν τη σχολική ζωή ως ένα μέρος της υπόλοιπης ζωής και όχι ως κάτι αποσπασματικό και απομονωμένο. Η υπόλοιπη κοινότητα ν αντιμετωπίζει το σχολείο ως ένα ενεργό μέλος της.

21 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (Ο ρόλος του εκπαιδευτικού) Αποτελεσματική διεύθυνση της σχολικής τάξης. Η διεύθυνση της τάξης αναφέρεται στο σύνολο των συντονισμένων δραστηριοτήτων της τάξης, με σκοπό να διευκολυνθεί η διαδικασία της διδασκαλίας και μάθησης. Έτσι, ο εκπαιδευτικός: Θέτει ξεκάθαρους κανόνες και διαδικασίες από την αρχή της σχολικής χρονιάς.

22 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (Ο ρόλος του εκπαιδευτικού) Αντικατάσταση της μετωπικής διδασκαλίας με διδακτικές προσεγγίσεις που προωθούν την ενεργό συμμετοχή και πρωτοβουλία του μαθητή. (Διαθεματική προσέγγιση, μέθοδος project, συνεργατική μάθηση, διερευνητική μάθηση) Υιοθέτηση της αρχής της διαφοροποίησης στη διαδικασία της μάθησης.

23 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (Ο ρόλος του εκπαιδευτικού) Υιοθέτηση βιωματικών μορφών μάθησης (θεατρικό παιχνίδι, δραματοποίηση, υπόδυση ρόλων, προσομοίωση κλπ) Υιοθέτηση εναλλακτικών μορφών αξιολόγησης (κατασκευή, παρουσίαση εργασίας, portfolio). Ανατροφοδότηση για την ποιότητα των εργασιών και την πρόοδό τους (Black & William, 1998).

24 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (Ο ρόλος του εκπαιδευτικού) Δημιουργία θετικού μαθησιακού περιβάλλοντος. Aποφυγή σύγκρισης με τους συνομήλικούς τους και καλλιέργεια ανταγωνιστικού κλίματος

25 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ (1) Ο εκπαιδευτικός: Να αναγνωρίζει και ενθαρρύνει την επιθυμητή συμπεριφορά Να χρησιμοποιεί θετική γλώσσα για να τονίσει την επιθυμητή συμπεριφορά Να κάνει σωστή χρήση του επαίνου Να ακούει προσεκτικά το μαθητή - Ενεργητική παρουσία και προσεκτική ακρόαση

26 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ (2) Καλλιέργεια από τον εκπ/κό θετικής διαπροσωπικής σχέσης με τους μαθητές και ανάθεση ευθυνών στους μαθητές με προβληματική συμπεριφορά (π.χ. βοηθός δ/λου, υπεύθυνος ομάδας, υπεύθυνος γωνιάς βιβλιοθήκης, υπεύθυνος υλικών τέχνης κλπ).

27 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ (3) Πειθαρχικές παρεμβάσεις που να περιλαμβάνουν την ενίσχυση (reinforcement), την τιμωρία (punishment) και την υπενθύμιση (no immediate consequence) για τις συνέπειες επικείμενης ανάρμοστης συμπεριφοράς. Θέσπιση ξεκάθαρων κανόνων συμπεριφοράς στην τάξη και εφαρμογή τους με συνέπεια και δικαιοσύνη. Καλλιέργεια σχέσεων αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού με τους μαθητές του (Strong, 2002).

28 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ (4) Να αναπτύξει αυτοαντίληψη και αυτοεκτίμηση Να χρησιμοποιεί με αποτελεσματικό τρόπο την «αυτοεκπληρούμενη προφητεία», μέσω θετικών και όχι αρνητικών προσδοκιών. «Ο δάσκαλος εισπράττει πάντοτε αυτό που προσδοκά από την τάξη», (Χατζηδήμου, 2001) Να οργανώνει και αξιοποιεί αποτελεσματικά το διδακτικό χρόνο.

29 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ (5) Να αξιοποιεί όλες τις μορφές της πολλαπλής νοημοσύνης Να προγραμματίζει και σχεδιάζει τη διδασκαλία για την υλοποίηση των στόχων του Αναλυτικού Προγράμματος. Να αναπτύξει σχέσεις συνεργασίας με εκπαιδευτικούς, γονείς, μαθητές. Να ασκεί συνδιοίκηση της σχολικής τάξης με τους μαθητές του με τρόπο δημοκρατικό.

30 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Η σ.ν. αναφέρεται κυρίως στη γνώση, στον έλεγχο και στο χειρισμό των συναισθημάτων (Goleman, 1995). Είναι μια σειρά από ικανότητες που διευκολύνουν το άτομο ν αντιληφθεί, να εκφράσει και να επεξεργαστεί τον εσωτερικό του κόσμο έτσι ώστε να εξασφαλίσει συναισθηματική επάρκεια.

31 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ: Αυτοεπίγνωση Αποδοχή του εαυτού Θετική αυτοεικόνα Αυτοέλεγχος Προσωπική υπευθυνότητα Ποιοτική επικοινωνία Διεκδικητική στάση Όχι στην παθητικότητα

32 Ικανότητα επίλυσης συγκρούσεων Ενσυναίσθηση (empathy): είναι μια προσωπική στάση, όπου τόσο ο μαθητής όσο και ο εκπαιδευτικός είναι θεμιτό να «μπαίνουν» στη θέση του άλλου, να γίνονται κατανοητά τα συναισθήματα, οι επιθυμίες, τα βιώματα του άλλου χωρίς όμως να βιώνονται από αυτόν. ΓΝΩΣΗ ΕΛΕΓΧΟΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ (Goleman)

33 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ O εκπαιδευτικός: Ενθαρρύνει την έκφραση του συναισθηματικού κόσμου του μαθητή. Εκφράζει τα συναισθήματα που του προκάλεσαν οι πράξεις της ομάδας. Επισημαίνει ότι την ευθύνη αναλαμβάνει ολόκληρη η ομάδα κι όχι μεμονωμένα ένα μέλος της.

34 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Διαθέτει ο ίδιος ενσυναίσθηση. Αφιερώνει χρόνο συζητώντας με τους μαθητές του την επικαιρότητα, τηλεοπτικές σειρές, αθλητικά γεγονότα κλπ. Θέτει ξεκάθαρα όρια στην αναμενόμενη συμπεριφορά. Aξιοποιεί όλο το εύρος του Α.Π. Κυρίως προσφέρονται τα μαθήματα της Αγωγής Ζωής, Αγωγής Υγείας, Ελληνικών

35 B ΜΕΡΟΣ: Συνήθη προβλήματα παιδιών δημοτικού σχολείου Επιθετικότητα Εκφοβισμός ΔΕΠΥ Πρακτικές Ιδέες Συνεργασία Εκπαιδευτικών Γονιών Περιπτώσεις μελέτης

36 Συνήθη προβλήματα παιδιών δημοτικού σχολείου Αντικοινωνική συμπεριφορά: Επιθετικότητα, Θυμός/ξεσπάσματα, Bullying, Απομόνωση Διάσπαση προσοχής Υπερκινητικότητα Παρορμητικότητα Διαταραχές συναισθήματος και Διάθεσης ( Άγχος, Λύπη, Φοβίες, χαμηλή αυτοεκτίμηση, Αλλαγές διάθεσης) Αναπτυξιακά και Νευρολογικά προβλήματα (Αυτισμός, Νοητική Υστέρηση, Μαθησιακές δυσκολίες) Συμπεριφορές συνδεόμενες με ασθένειες (Σωματικά συμπτώματα)

37 Επιθετικότητα Πρόκειται για τη συμπεριφορά εκείνη, της οποίας σκοπός είναι η βλάβη ή ο τραυματισμός. Η επιθετικότητα καταγράφεται όπου προκαλείται ζημιά ή τραυματισμός, καταστροφή, εξαφάνιση ενός οργανισμού. Γενικότερα μια επιθετική συμπεριφορά μπορεί να είναι φανερή ή καλυμμένη, επιτρεπτή πολιτισμικά ή ανεπίτρεπτη.

38 Θεωρίες για την επιθετικότητα Οι θεωρίες σχετικά με την επιθετικότητα διακρίνονται σε: Αυτές που αναγνωρίζουν την επιθετική συμπεριφορά ως έμφυτη τάση Αυτές που την θεωρούν ως αντίδραση στο περιβάλλον και Αυτές που την αναγνωρίζουν ως αποτέλεσμα μάθησης μέσω μίμησης.

39 Αντιμετώπιση των προβλημάτων επιθετικότητας και θυμού και πρόληψή τους Χρειάζεται να κατανοήσουμε με ποιο τρόπο ο καθένας από εμάς, ως ενήλικες, χειρίζεται το δικό του θυμό, ούτως ώστε να βοηθήσουμε προς «ψυχραιμότερες» αντιδράσεις και να τις διδάξουμε και στα παιδιά

40 Μερικές πρακτικές προτάσεις: (1) Να υπάρχει κατ αρχήν η διάθεση να κατευθύνουμε σωστά το παιδί ΌΧΙ να το τιμωρήσουμε Ανταποκριθείτε στο μαθητή με ηρεμία και συντομία Όταν ηρεμήσει, μιλήστε μαζί του κατ ιδίαν Προσπαθήστε να εντοπίσετε πότε εκδηλώνεται η επιθετική συμπεριφορά Αναζητήστε τη συνεργασία των γονέων Διδάξτε στρατηγικές επίλυσης συγκρούσεων

41 Μερικές πρακτικές προτάσεις: (2) Στείλτε το μαθητή σε ένα μέρος «αποσυμφόρησης» Μειώστε την ένταση με χιούμορ Εμπλέξτε το μαθητή σε κατάλληλες δραστηριότητες Δώστε του την ευκαιρία να κερδίσει την εκτίμηση των συμμαθητών του Πείτε στο παιδί ότι κατανοείτε τα συναισθήματα θυμού που νιώθει και προτείνετε εναλλακτικούς τρόπους έκφρασής τους Βοηθήστε το να εκφραστεί λεκτικά

42 Μερικές πρακτικές προτάσεις (3) Παροτρύνετέ το να εστιάσει στα δυνατά του σημεία και να «χτίσει» την αυτοπεποίθησή του Χρησιμοποιήστε αμοιβές Λειτουργήστε ως πρότυπο συμπεριφοράς Δώστε ευκαιρίες για συχνή σωματική άσκηση και εκτόνωση Χρησιμοποιήστε την εγγύτητα και τη σωματική επαφή (ένα φιλικό άγγιγμα ή χτύπημα στην πλάτη). Περπατήστε μέσα στην τάξη, κινηθείτε γύρω από τα παιδιά. Όταν είναι δυνατόν, αγνοήστε την επιθετική συμπεριφορά Γίνετε πρότυπο ταύτισης για το παιδί, με τη συμπεριφορά σας.

43 Εκφοβισμός-Θυματοποίηση (Bullying) Olweus (1993): «Ένας μαθητής κακοποιείται ή γίνεται θύμα, όταν αυτός είναι εκτεθειμένος κατ επανάληψη και για μεγάλη χρονική διάρκεια στις αρνητικές ενέργειες του συμμαθητή του». Ο όρος αυτός «δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν δύο άτομα ίσης δύναμης (σωματικής ή ψυχικής) απλά φιλονικούν ή εμπλέκονται σε συνεχή διαμάχη». Farrington (1993): Δεν υπάρχει πρόκληση από το θύμα και ο θύτης έχει πρόθεση να προκαλέσει φόβο, ανησυχία ή πόνο στο θύμα. Εκτός από θύτες και θύματα και άλλοι ρόλοι: βοηθοί, ενισχυτές του θύτη, υποστηρικτές του θύματος, ή αυτοί που δεν παίρνουν ρόλο-θεατές. Άμεση και Έμμεση θυματοποίηση (Μόττη Στεφανίδη και συνεργάτες, 2004) Σύγχρονες μορφές θυματοποίησης

44 Εκφοβισμός-Θυματοποίηση (Bullying) Διαφοροποίηση σε σχέση με φύλο και ηλικία Διαφορετικά χαρακτηριστικά θυτών, θυμάτων, θυτών-θυμάτων. Οι αιτίες μπορούν να αναζητηθούν στα χαρακτηριστικά των παιδιών, στον τρόπο ανατροφής (πιθανόν θύματα στο δικό τους οικογενειακό χώρο) και στο ψυχολογικό κλίμα του σχολείου. Σύνθετη αλληλεπίδραση πολλών διαφορετικών παραγόντων. Η χρόνια θυματοποίηση συμβάλλει αποφασιστικά στη μείωση της αυτοεκτίμησης του ατόμου και στην αύξηση της κατάθλιψης των θυμάτων (Olweus, 1994).

45 Αντιμετώπιση (1) Πρακτικές για την αντιμετώπιση του προβλήματος: Γνωστοποίηση των περιστατικών στους ενηλίκους και εμπλοκή τους σε αυτά, με την παράλληλη όμως δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την επικοινωνία και την συνεργασία μεταξύ μαθητών γονέων και εκπαιδευτικών. Παρακολούθηση όλων των ατόμων που έχουν εμπλακεί ως θύτες ή θύματα σε περιστατικά εκφοβισμού θυματοποίησης και παροχή βοήθειας ώστε να αναπτύξουν ενσυναίσθηση. Υιοθέτηση και διάδοση της άποψης (π.χ. μέσω ομιλίας) ότι περιστατικά εκφοβισμού θυματοποίησης δεν είναι σε καμία περίπτωση αποδεκτά. Ξεκάθαρη πολιτική από το σχολείο. Ενίσχυση των επιτηρήσεων σε χώρους όπου παρατηρήθηκαν ανάλογα περιστατικά. )

46 Αντιμετώπιση (2) Πρακτικές για την αντιμετώπιση του προβλήματος: Οργάνωση και διεξαγωγή ομαδικών παιχνιδιών την ώρα του διαλείμματος-χαρούμενο διάλειμμα Οργάνωση δραστηριοτήτων που προάγουν τη συνεργασία των μαθητών και αναπτύσσουν την αλληλεγγύη, όπως χριστουγεννιάτικο παζαράκι, δεντροφύτευση περιοχής γύρω απ το σχολείο, υιοθέτηση πάρκου, διοργάνωση talent show, καθαριότητα συγκεκριμένου χώρου κλπ. Μαθητικό ραδιόφωνο Επιβράβευση θετικών συμπεριφορών Προβολή θετικών προτύπων Παιδιά εθελοντές εκπαιδευμένα να βοηθούν συμμαθητές τους τα διαλείμματα.

47 Αντιμετώπιση (3) Πρακτικές για την αντιμετώπιση του προβλήματος: Πλήρης ενημέρωση των παιδιών για το φαινόμενο του εκφοβισμού Ενθάρρυνση των παιδιών να αναφέρουν περιστατικά εκφοβισμού ανοιχτή επικοινωνία Υιοθέτηση του θεσμού των «παιδιών παρατηρητών» κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων και σχετική εκπαίδευσή τους. Εμπλοκή, επιμόρφωση και ευαισθητοποίηση όλων των εκπαιδευτικών του σχολείου για το θέμα.

48 Αντιμετώπιση (4) Πρακτικές για την αντιμετώπιση του προβλήματος: Παραμύθια, ιστορίες, θεατράκια, παιχνίδια ρόλων για συναισθήματα («μάντεψε πώς αισθάνομαι»). Αξιοποίηση ομίλων, π.χ. θεατρικός όμιλος. Καθιέρωση «Μέρας Παιχνιδιού και Χαράς» στο σχολείο. Συνεργασία με γονείς θετική επικοινωνία Μηδενική ανοχή στον εκφοβισμό!

49 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητα

50 Τα Συμπτώματα της ΔΕΠ Υ Συχνά: Α. Ελλειμματική Προσοχή Δεν μπορεί να εστιάσει την προσοχή του σε λεπτομέρειες, κάνει λάθη από απροσεξία στις εργασίες του σχολείου. Δεν μπορεί να οργανώσει τις εργασίες του. Αδιαφορεί για τις οδηγίες που του δίνονται όσον αφορά τις σχολικές εργασίες, τις καθημερινές υποχρεώσεις και γενικά τα καθήκοντα που έχει αναλάβει (χωρίς όλα αυτά να οφείλονται σε αντιδραστική συμπεριφορά ή αδυναμία κατανόησης των οδηγιών).

51 Δίνει την εντύπωση ότι δεν ακούει, όταν κάποιος του απευθύνει τον λόγο. Δεν κρατά εύκολα την προσοχή του όταν ασχολείται με κάτι ή όταν παίζει. Ξεχνάει τις καθημερινές του δραστηριότητες. Χάνει αντικείμενα που του είναι απαραίτητα για εργασίες/δραστηριότητες. Αποσπάται εύκολα η προσοχή του εξαιτίας εξωτερικών ερεθισμάτων. Δεν δείχνει προθυμία να ασχοληθεί με εργασίες που απαιτούν έντονη διανοητική δραστηριότητα.

52 Συχνά: Β. Υπερκινητικότητα Τρέχει και κινείται υπερβολικά σε χώρους όπου τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι ακατάλληλες. Σηκώνεται από τη θέση ή το θρανίο του σε χώρους όπου δεν επιτρέπεται να κινείται. Παίζει νευρικά με τα χέρια του, στριφογυρίζει αμήχανα στη θέση του, κουνάει τα πόδια του. Μιλάει υπερβολικά. Δυσκολεύεται να πάρει μέρος σε δραστηριότητες ή να παίξει με ηρεμία. Δεν θέλει να μένει μεγάλο χρονικό διάστημα σε ένα μέρος.

53 Γ. Παρορμητικότητα Συχνά: Διακόπτει ή θέλει να επιβάλλει την παρουσία του π.χ. σε ομαδικά παιχνίδια. Έχει δυσκολία να περιμένει τη σειρά του. «Πετάγεται» δίνοντας απαντήσεις προτού ολοκληρωθεί η ερώτηση

54 Μερικές πρακτικές συμβουλές

55 Για να ελέγξετε την υπερβολική σωματική κίνηση Καθορίστε κανόνες και όρια. Δημιουργήστε μεταξύ του παιδιού και εσάς, συνθηματικά σημάδια (π.χ. δάχτυλο στα χείλη, απαλό χτύπημα στο τραπέζι). Επιτρέψτε «διαλείμματα κίνησης». Εναλλάσσετε την καθιστική εργασία με ενεργητικές δραστηριότητες. Χρησιμοποιήστε την κίνηση στη μαθησιακή διαδικασία, π.χ. χορός, υπόδυση ρόλων Χρησιμοποιήστε άλλους μαθητές ως «πρότυπα».

56 Για να ελέγξετε τις αυθόρμητες απαντήσεις Εγκαθιδρύστε τον κανόνα ότι ο μαθητής πρέπει να σηκώσει το χέρι, προκειμένου να του δοθεί ό λόγος Όταν ο μαθητής συμμορφώνεται με τον κανόνα αυτό, τονίστε το Περιοδικά, αυξήστε τον αριθμό που το παιδί πρέπει να σηκώνει το χέρι του, προκειμένου να του επιτραπεί να μιλήσει Παρέχετε αμοιβές για επιβράβευση

57 Για να βοηθήσετε την εκτέλεση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων Τοποθετήστε το μαθητή σε μια θέση, ώστε να μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί του με τα συνθηματικά σημάδια που επινοήσατε Καταμερίστε τη δραστηριότητα σε μικρά βήματα Κάντε το μάθημα ενδιαφέρον και συναρπαστικό Τροποποιήστε τις εργασίες Διδάξτε μέσω της ισχυρής αντίληψης (ακουστική, οπτική κ.α.) και ταυτόχρονα ενισχύστε την αδύναμη Βοηθήστε το μαθητή να συνειδητοποιήσει ότι «δεν είναι κακό» να μην καταλαβαίνει και να μπερδεύεται και ότι μπορεί να το εκφράζει ελεύθερα

58 Για να μειώσετε τις δυσκολίες προσοχής Τονίστε τα σημαντικά σημεία (π.χ. «Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το προσέξουμε»). Χρησιμοποιήστε μηχανήματα και τη νέα τεχνολογία για να κάνετε το μάθημα πιο ελκυστικό και να επισημάνετε τα σημαντικά σημεία του. Συνοψίστε με λέξεις-κλειδιά και επαναλάβετε τις βασικές έννοιες. Αυξήστε την απόσταση μεταξύ των θρανίων Εξαλείψτε αντικείμενα που αποσπούν την προσοχή του μαθητή.

59 Για να βοηθήσετε στην εκτέλεση οδηγιών Δίνετε απλές, ξεκάθαρες και συνοπτικές οδηγίες για συγκεκριμένες δραστηριότητες. Όταν οι οδηγίες είναι πολύπλοκες, «σπάστε» τις σε μικρότερα κομμάτια. Παρουσιάστε τις οδηγίες γραπτά και προφορικά και στείλτε τις γραπτές οδηγίες στο σπίτι. Ζητήστε από διάφορους μαθητές μέσα στην τάξη να επαναλάβουν τις οδηγίες για να ελέγξετε το επίπεδο κατανόησης.

60 Για να περιορίσετε την αποδιοργάνωση «Μοντελοποιήστε» δεξιότητες οργάνωσης που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη του παιδιού. Καθιερώστε ένα «τετράδιο καθηκόντων» για το σπίτι. Πείτε στο παιδί να οργανώνει συχνά το εσωτερικό και την επιφάνεια του θρανίου του. Εμπλέξτε τους γονείς. Ενθαρρύνετε την χρήση τετραδίου με διαχωριστικά.

61 Γενικά: Αποφύγετε τις ετικέτες. Προσέξτε τα παιδιά όταν φέρονται καλά. Επιβραβεύσετε τις επιτυχίες, όχι μόνο τις ακαδημαϊκές επιδόσεις, αλλά και τη βελτίωση και την προσπάθεια. Προσπαθήστε να προβλέψετε τα προβλήματα πριν προκύψουν. Επαναδιατυπώστε με θετικό τρόπο. Χρησιμοποιήστε την ενεργητικότητά τους προς όφελός τους Ενθαρρύνετέ τα συνεχώς. Μην κατηγορείτε το παιδί, τον εαυτό σας ή εξωτερικούς παράγοντες.

62 Πρακτικές Ιδέες Καταιγίδες ιδεών O μαγικός κύκλος Πότε νιώθω.. Εργαστήρι κατασκευής παιχνιδιών Ώρα βιβλιοθήκης Οργάνωση διαφόρων διαγωνισμών

63 Παιχνίδια ρόλων Γνωρίζοντας τους συμμαθητές μου: Τα μαθήματα που αγαπώ είναι.. Στον ελεύθερο χρόνο μου. Το αγαπημένο μου φαγητό είναι. Κάτι που με δυσκολεύει είναι.

64 Συνεργασία Εκπαιδευτικών - Γονέων Μερικές προτάσεις

65 Συναντηθείτε με τους γονείς πριν καν υπάρξει πρόβλημα. Γνωρίστε τους. Κάντε τους να σας εμπιστευθούν, να νιώσουν πολύτιμοι για τη μαθησιακή διαδικασία. Εκδηλώστε το ειλικρινές ενδιαφέρον σας να βοηθήσετε. Οι γονείς συνεργάζονται πιο ομαλά και ταχτικά με τους εκπαιδευτικούς όταν τους γνωρίσουν και εμπιστευτούν. Έχετε τακτική επικοινωνία με την οικογένεια. Σημειώματα, κάρτες προόδου, τηλεφωνήματα (με διακριτικότητα) συνήθως βοηθούν.

66 Δώστε συμβουλές στους γονείς πώς να βοηθήσουν το παιδί και τονίστε την σπουδαιότητα της θετικής ενίσχυσης. Ζητήστε από τους γονείς να κάνουν συμφωνίες με το παιδί (αν τότε), για προβλήματα που αφορούν στο σχολείο. Επαινέστε τους γονείς για την πρόοδο που κάνει το παιδί τους, καθώς και οι ίδιοι έχουν μάθει, δυστυχώς, ότι περισσότερη προσοχή δίνεται στην προβληματική συμπεριφορά.

67 Ενθαρρύνετε τους να συμμετέχουν στις δραστηριότητες του σχολείου και να σας επισκέπτονται στο σχολείο να συζητάτε για το παιδί τους. Αυτό ανανεώνει το ενδιαφέρον των παιδιών για το σχολείο, τα μαθήματα, τη συμπεριφορά τους. Ενθαρρύνετέ τους να επιμορφώνονται συνεχώς. Μιλήστε τους για περιοδικά και άλλα έντυπα που αφορούν τους γονείς (π.χ. ένθετο ΓΕΦΥΡΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ της «Παιδικής Χαράς», διάφορα βιβλία).

68 Ανακεφαλαιώνοντας (1) Έχει μεγάλη σημασία ο έγκαιρος εντοπισμός των δυσκολιών, η έμφαση και ο έπαινος της καλής συμπεριφοράς. Για αλλαγή συμπεριφοράς δεν είναι αρκετό το να δουλέψετε μόνο με το μαθητή. Χρειάζονται αλλαγές στο σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον. Προσπαθούμε να δομήσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης και κατανόησης ανάμεσα στο σχολείο, το παιδί και τους γονείς.

69 Ανακεφαλαιώνοντας (2) Πάντα χαρακτηρίζουμε τη συμπεριφορά του παιδιού ως κακή κι όχι το ίδιο το παιδί. θα πρέπει να μάθουμε να αποδεχόμαστε το μαθητή ως άτομο, ακόμη κι όταν απορρίπτουμε τη συμπεριφορά του. Παρεμπόδιση της αρνητικής συμπεριφοράς δε συνεπάγεται άμεσα και απαραίτητα εκδήλωση της επιθυμητής συμπεριφοράς. Τα αισθήματα αυτό αποτελεσματικότητας και αυτοπεποίθησης των εκπαιδευτικών οδηγούν σε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα μέσα στην τάξη.

70 Ευχαριστίες Στην ΠΑΔΕΔ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ για την πρόσκληση Σε σας για την προσοχή σας!