αγώνα, αδιαφόρησαν για την παρουσία του, αλλά ο Αριστείδης, το γκαρσόνι, προθυμότατος έτρεξε προς το μέρος του. «Καλησπέρα σας. Περάστε».

Transcript

1 ΜΕΡΟΣ Α Αρχές Φεβρουαρίου, το βροχερό εκείνο βράδυ που η υγρασία και το κρύο είχαν περιορίσει στο ελάχιστο την κυκλοφορία πεζών και οχημάτων, έκανε την εμφάνισή του στην είσοδο του χωριού ένας ταλαίπωρος ποδηλάτης. Πίσω, στη σκάρα του δίτροχου, είχε στερεώσει έναν παραγεμισμένο, με τα υπάρχοντά του, σάκο και στην πλάτη του κουβαλούσε επίσης ένα μικρό σακίδιο. Ένα αδιάβρoχο, που κάπως άτσαλα είχε ρίξει πάνω του, λίγη προστασία τού πρόσφερε απ τη βροχή, αλλά ο ίδιος φαινόταν ν αδιαφορεί, ή ακόμα και ν απολαμβάνει το υγρό ξέσπασμα της φύσης. Σταμάτησε μπροστά στο καφενείο Ο πλάτανος. Η διάφανη τζαμαρία τού επέτρεπε να εξετάσει το εσωτερικό του καταστήματος. Ο ξένος διέκρινε τρία-τέσσερα άτομα, που με μεγάλο ενδιαφέρον παρακολουθούσαν στην τηλεόραση έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, και πίσω απ τον πάγκο το γκαρσόνι, που τακτοποιούσε τα ποτήρια ρίχνοντας και καμιά ματιά στα ποδοσφαιρικά δρώμενα. Ο ξένος τοποθέτησε το ποδήλατο κάτω απ τη μαρκίζα, έβγαλε το αδιάβροχο, τίναξε από πάνω του όσα νερά μπορούσε κι έσπρωξε δειλά και διακριτικά την πόρτα. Οι ποδοσφαιρόφιλοι, συνεπαρμένοι απ τον 9

2 αγώνα, αδιαφόρησαν για την παρουσία του, αλλά ο Αριστείδης, το γκαρσόνι, προθυμότατος έτρεξε προς το μέρος του. «Καλησπέρα σας. Περάστε». Ένα ζεστό τσάι ζήτησε ο ξένος και πληροφορίες για το δρόμο προς Μύτικα και Πρέβεζα. Ο Αριστείδης, πριν ανοίξει το στόμα του, έμεινε για λίγο έκπληκτος και προβληματισμένος, κοιτάζοντας μια τον ξένο και μια το ποδήλατό του. «Μ αυτό το μαραφέτι θα πας στην Πρέβεζα;» «Ναι» απάντησε εκείνος. Το γκαρσόνι έβαλε τα γέλια. «Χα! Πλάκα μας κάνεις, κύριος;» «Δημήτρης Καλοβερνάς» συστήθηκε ο άλλος και, επειδή ο Αριστείδης συνέχισε να τον κόβει από πάνω μέχρι κάτω, συνέχισε: «Απ την Αθήνα έρχομαι και αυτό το μαραφέτι», είπε και έδειξε το ποδήλατο, «μέχρι τώρα με έχει βγάλει ασπροπρόσωπο». «Και η βροχή; Το κρύο; Το σκοτάδι; Η ερημιά;» Ο καφετζής συνέχισε να προβάλλει τις αντιρρήσεις του. «Τα πολεμάω όλα» απάντησε αποφασιστικά ο ξένος. Ο άλλος σηκώνοντας αδιάφορα τους ώμους του και με ύφος που μαρτυρούσε χίλιες αντιρρήσεις χώθηκε πίσω απ τον πάγκο του για να ετοιμάσει την παραγγελία. Στην κατάθεσή του την άλλη μέρα ήταν ξεκάθαρος: «Μου δήλωσε πως θα συνέχιζε το ταξίδι του και φαινόταν αποφασισμένος». «Γκοοολ!» άρχισε να ουρλιάζει ο εκφωνητής στην τηλεόραση. Οι νεαροί φίλαθλοι που παρακολουθούσαν τον αγώνα πετάχτηκαν όρθιοι αλαλάζοντας. Ο Αριστείδης γύρισε προς την τηλεόραση για να δει το γκολ έστω και σ επανάληψη ενώ συγχρόνως με την άκρη του ματιού του παρατηρούσε τον ξένο, που αδιάφορα κοίταζε έξω τη βροχή. Άτομο είκοσι επτά περίπου ετών τόσο τον υπολόγιζε ψηλός, αδύνατος αλλά μυώδης, με κοντοκουρεμένα μαύρα μαλλιά και καλοσχηματισμένο, αν και λίγο αγριωπό, πρόσωπο, που η αξυρισιά των πεντέξι ημερών που κουβαλούσε πάνω του το έκανε να φαίνεται ακόμα πιο τραχύ. 10

3 Το γκαρσόνι τού σέρβιρε το τσάι και συγχρόνως τον ενημέρωνε για τη διαδρομή μέχρι τον Μύτικα: «Τριάντα πέντε χιλιόμετρα δρόμος έρημος, δύσκολος και ανηφορικός. Αν τυχόν ξεμείνεις πάνω στα βουνά, την έβαψες. Θα σε φάνε οι λύκοι» τον προειδοποίησε, αλλά ο άλλος περιορίστηκε σ ένα αμυδρό χαμόγελο. Πάντως, εγώ τον ενημέρωσα, σκέφτηκε κι έφυγε κάπως ανακουφισμένος. Βιαστικά ήπιε το τσάι ο ξένος, ευχαρίστησε τον Αριστείδη για τις πληροφορίες, φόρεσε το αδιάβροχό του, καβάλησε το ποδήλατό του και παίρνοντας κατεύθυνση προς τη γέφυρα του Αχελώου, όπου θα συναντούσε τη διασταύρωση προς Αστακό και Μύτικα, εξαφανίστηκε μέσα στη βροχή και στο σκοτάδι. Βγαίνοντας όμως απ το χωριό με μεγάλη δυσκολία κατάφερε να διανύσει μισό περίπου χιλιόμετρο. Ο καιρός είχε αγριέψει, η βροχή δυνάμωνε, αστραπές αυλάκωναν τον ουρανό κι ένας λυσσασμένος άνεμος απειλούσε να τον πετάξει έξω απ το οδόστρωμα. Έτσι, ο Δημήτρης Καλοβερνάς «την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενος» αναγκάστηκε ν αλλάξει τα σχέδιά του. Aς αράξω κάπου για ν αποφύγω την καταιγίδα και ύστερα βλέπουμε, σκέφτηκε. Σταμάτησε στην άκρη του δρόμου και περιέφερε το βλέμμα του δεξιά-αριστερά αναζητώντας κάποιο καταφύγιο. Συνάντησε μόνο το σκοτάδι και την ερημιά. Δεξιά του το νεκροταφείο του χωριού και πεντέξι καντήλια που, σε πείσμα των καιρικών φαινομένων, συνέχιζαν να τρεμοπαίζουν. Στο φως μιας αστραπής στο βάθος διέκρινε το εκκλησάκι του Αγίου Λαζάρου. Δίστασε για λίγο, αλλά, μην έχοντας άλλη επιλογή, έσπρωξε την καγκελόπορτα. Υγρός και κρύος ήταν ο μικρός ναός, όμως μπροστά στο ανεμόβροχο και ύστερα από κοπιαστικό ταξίδι τεσσάρων-πέντε ημερών στα μάτια του φάνταζε σαν φιλόξενο καταφύγιο και ξενώνας ιδανικός. Στην αρχή σκέφτηκε να ξεκουραστεί λίγο και, όταν θα βελτιωνόταν ο καιρός, να συνεχίσει το ταξίδι του μέχρι το επόμενο χωριό. «Λεσίνι» έγραφε ο χάρτης και απείχε τρία με τέσσερα χιλιόμετρα. Με το αχνό φως ενός κεριού εξερεύνησε το χώρο. Βρήκε ένα 11

4 χιλιοπατημένο, βρόμικο τάπητα και τον έσυρε πίσω απ το ψαλτήρι, άλλαξε τα βρεγμένα του ρούχα, σκουπίστηκε με μια πετσέτα, έστρωσε πάνω απ τον τάπητα έναν υπνόσακο και χώθηκε μέσα. Ύστερα από λίγο μισοκοιμισμένος απολάμβανε τις εντάσεις και το πάθος που πλημμύριζαν έξω την ατμόσφαιρα. Όταν ο άγνωστος εισέβαλε στο εκκλησάκι και στάθηκε πίσω απ την πόρτα, ο Καλοβερνάς, έπειτα από μια εξουθενωτική μέρα, είχε σχεδόν αποκοιμηθεί, γι αυτό και δεν έδωσε μεγάλη σημασία. Κάποιος περαστικός προσπαθεί να γλιτώσει απ τη βροχή, σκέφτηκε. Γύρισε πλευρό και αποκοιμήθηκε. Ο ύπνος του όμως ήταν πολύ ταραγμένος. Άκουγε βροντές κι έβλεπε αστραπές και οι λάμψεις αντανακλώντο μέσα στο μυαλό του και μπερδεύονταν με φωτιές και τρομερές καταστροφές. Έβλεπε και δύο σκοτεινές αγριεμένες φάτσες που στέκονταν εκεί κοντά, πίσω απ την πόρτα, και μιλούσαν για εγκλήματα και σκοτωμούς. Νόμιζε πως ξεχώρισε και μερικές φωνές: «Πρέπει να τελειώνουμε απόψε». «Γιατί να βιαστούμε;» «Σου το είπα, λείπουν οι γυναίκες». «Καλά, πάμε». Ξαφνικά, έτσι όπως ήρθαν μέσα στον ύπνο του έτσι κι εξαφανίστηκαν. Το πρωί τα θυμόταν όλα. Πάλευε όμως να ξεχωρίσει τι ήταν αληθινό και τι δεν ήταν. Μπορεί όλα να ήταν όνειρο, ίσως ένας κακός εφιάλτης. Το τρομερό εκείνο βράδυ στο χωριό συνέβη ένα «ατύχημα». Εξερράγη μια φιάλη υγραερίου και η μεγάλη πυρκαγιά που ακολούθησε κατέστρεψε το αρχοντικό του Καρατζά. Ο ίδιος εγκλωβίστηκε απ τις φλόγες μέσα στο σπίτι και βρήκε τραγικό θάνατο. Η γυναίκα του και η μονάκριβη κόρη του, η Αγγελική, έλειπαν. Στην Αθήνα βρίσκονταν, για κάτι ιατρικές εξετάσεις της κυρίας Καρατζά. Ειδοποιήθηκαν το ίδιο βράδυ για το τραγικό γεγονός και πρωί πρωί κατέφτασαν στο χωριό. Αντικρίζοντας τη μεγάλη καταστροφή και τη φρίκη του αποτεφρωμένου πτώματος κατέρρευσαν. Ακολούθησαν τα τυπικά: αστυνομία, πυροσβεστική, ιατροδικαστής. Όλοι κατέληξαν στο προφανές και το εύκολο, «ατύχημα», 12

5 και επιτράπηκε η ταφή του αποτεφρωμένου πτώματος. Τις διαδικασίες και τα τρεξίματα τα ανέλαβαν οι συγγενείς. Η Αγγελική και η μάνα της, χαπακωμένες με ισχυρή δόση ηρεμιστικών, αδυνατούσαν να συνειδητοποιήσουν την πραγματικότητα κι αισθάνονταν πως ζούσαν έναν εφιάλτη. Σε αντίθεση με τη νεροποντή της προηγούμενης νύχτας, ξημέρωσε μια ηλιόλουστη και λαμπερή μέρα. Ο Δημήτρης Καλοβερνάς σηκώθηκε ξεκούραστος κι ευδιάθετος και άρχισε να ετοιμάζει τα πράγματά του. Θα συνέχιζε το ταξίδι του μέχρι το Λεσίνι, όπου και σκόπευε να σταματήσει για καφέ και λίγη ξεκούραση. Βγαίνοντας όμως απ το μικρό ναό δεν αντιστάθηκε στον πειρασμό να περπατήσει στην ακροποταμιά και να απολαύσει το μαγευτικό τοπίο και το πρωινό ξύπνημα της φύσης. Ανέβηκε πάνω στη γέφυρα, για να έχει καλύτερη θέα. Ο Αχελώος, λόγω της βραδινής νεροποντής σ όλη τη δυτική Ελλάδα, είχε κατεβάσει πολύ νερό και φαινόταν θυμωμένος. Ορμητικός, θορυβώδης κι αφρισμένος περνούσε δίπλα απ το χωριό, συνέχιζε την πορεία του φοβερός και μεγαλοπρεπής, διέσχιζε φιδωτά τον κάμπο και ξεχυνόταν βιαστικός και ανυπόμονος να αγκαλιάσει πιο κάτω τη θάλασσα. Ο Καλοβερνάς, αγνοώντας τα δραματικά γεγονότα που από το βράδυ συγκλόνιζαν το χωριό, αφέθηκε ν αφουγκράζεται τα υπόκωφα βογκητά του ποταμού και ν απολαμβάνει το μεγαλείο της φύσης. Όταν κάποια στιγμή αποφάσισε να γυρίσει στο εκκλησάκι, για να πάρει το ποδήλατο και να συνεχίσει το ταξίδι του, βρήκε δύο μαυροφορεμένες γυναίκες να περιεργάζονται το «μαραφέτι» και τα σακίδιά του. Είχαν έρθει για ν ανάψουν τα καντήλια του ναού και να περιποιηθούν τους τάφους προσφιλών τους προσώπων. Κουβέντιαζαν τα δραματικά γεγονότα και είχαν απορήσει μ εκείνο το ποδήλατο, μέχρι που εμφανίστηκε ο ξένος κι έτρεξαν να ζητήσουν τη βοήθειά του για να λύσουν το μυστήριο. «Δκο σ είν αυτό;» [Δικό σου είναι αυτό;] «Δικό μου». «Κι ποιος είσι συ, πιδί μ ;» [Και ποιος είσαι συ, παιδί μου;] 13

6 Απάντησε σ όλες τις ερωτήσεις των απλοϊκών γυναικών κι έδειχνε να διασκεδάζει με την ιδιότυπη προφορά τους. Φρικίασαν και σταυροκοπήθηκαν κατ επανάληψη Χριστός και Παναγία! όταν άκουσαν πως είχε κοιμηθεί μέσα στο εκκλησάκι «παρέα με τους νεκρούς και τα φαντάσματα». Ο ίδιος δεν μπόρεσε να κρύψει ένα αυθόρμητο χαμόγελο. Στην κουβέντα επάνω τον ενημέρωσαν για την τραγική απώλεια του άρχοντα Καρατζά, ως αποτέλεσμα πυρκαγιάς που προήλθε από έκρηξη φιάλης υγραερίου, και το γέλιο τού κόπηκε απότομα. Αμέσως συνδύασε το γεγονός με το «όνειρο» της προηγούμενης νύχτας και την παρουσία των δύο αγνώστων που κουβέντιαζαν στην είσοδο του ναού και σχεδίαζαν εγκλήματα και καταστροφές. Ζήτησε να του δώσουν οδηγίες για το αστυνομικό τμήμα της περιοχής, χαιρέτησε βιαστικά τις δύο γυναίκες, καβάλησε το ποδήλατο κι εξαφανίστηκε. Ο αστυνομικός σταθμός της Κατοχής ήταν επανδρωμένος με ένα μόνο άτομο. Ήταν όλος κι όλος ένα δωμάτιο πέντε επί τέσσερα κι ένα μικρό κρατητήριο στον επάνω όροφο μιας ετοιμόρροπης οικοδομής, της οποίας το ισόγειο ήταν αποθήκη γεωργικών προϊόντων και μόνιμη κατοικία λιλιπούτειων τρωκτικών, που δεν πρόφταιναν να μεγαλώσουν, γιατί, αργά ή γρήγορα, υπέκυπταν στο ανελέητο κυνηγητό ενός άσπλαχνου κι αιμοβόρου γάτου, του Καίσαρα. Αρκετά συχνά κάποιο τρομοκρατημένο ποντικάκι κατέφευγε στο γραφείο του αρχιφύλακα Δημήτρη Καρλή ζητώντας προστασία κι αυτός του την πρόσφερε απλόχερα. Κυνηγούσε τον Καίσαρα, καμιά φορά τον κατάβρεχε μ ένα ποτήρι νερό, μέχρι το ποντικάκι να εξαφανιστεί σε κάποια τρύπα στο ξύλινο δάπεδο. O αρχιφύλακας, μερικά χρόνια πριν από τη σύνταξή του, είχε αράξει στο χωριό και περίμενε να «τσουλήσει», όπως έλεγε, ο καιρός, για να πετάξει από πάνω του τη στολή του αστυνομικού. Γεροντοπαλίκαρο από πεποίθηση και καλόκαρδος άνθρωπος, είχε καταφέρει να τον αγαπά και να τον υπολήπτεται όλο το χωριό. Υπηρεσιακά υπαγόταν στο αστυνομικό τμήμα Αιτωλικού και τα καθήκοντά του περιορίζονταν σε πεντέξι σφραγίδες την ημέρα και μερικές υπογραφές που βεβαίωναν τη γνησιότητα εγγράφων των πολιτών. Για 14

7 το υπόλοιπο της βάρδιας απολάμβανε το καφεδάκι του και σχεδίαζε τη νυχτερινή του διασκέδαση. Έβγαινε με καλούς φίλους σε παραδοσιακά ταβερνάκια της περιοχής για εκλεκτούς μεζέδες και καλό κρασί. Μηδέν εγκληματικότητα μέχρι τότε στο χωριό, ενώ τα μικροπροβλήματα που κατά καιρούς προέκυπταν τα έλυνε με «νουθεσίες εκατέρωθεν» και αμοιβαίους συμβιβασμούς. Για τον ήπιο χαρακτήρα του, αλλά και για την ευφυΐα που επιδείκνυε στην αντιμετώπιση των υπηρεσιακών προβλημάτων, έχαιρε της γενικής εκτίμησης των κατοίκων. Έτσι, όλα κυλούσαν ομαλά και όλα τού φαίνονταν ωραία, μέχρι την αποφράδα εκείνη μέρα, το τρομερό εκείνο βράδυ που συνέβη το «ατύχημα» στο αρχοντικό του Καρατζά. Τα γεγονότα και οι μαρτυρίες έδειχναν πως επρόκειτο για ατύχημα και φαινόταν πως ο Καρλής μετά την αναστάτωση των πρώτων ημερών σύντομα θα έβρισκε την ησυχία του. Όμως Ο παράξενος ταξιδιώτης εμφανίστηκε με το ποδήλατό του κατά τις δέκα το πρωί. Ένας αστυφύλακας κάτω στην είσοδο βιάστηκε να τον αποπέμψει: «Απαγορεύεται. Έχουν μαζευτεί πάνω όλοι οι μεγάλοι. Μέχρι και ο διευθυντής απ το Μεσολόγγι έχει έρθει. Περάστε αργότερα». Έφυγε ο Καλοβερνάς και, αφού επί ένα δίωρο εξερεύνησε το χωριό, επέστρεψε κατά τις δώδεκα το μεσημέρι. Ο πρωινός σκοπός είχε αναχωρήσει μαζί με τους «μεγάλους» κι έτσι η είσοδος ήταν ελεύθερη. Ο Καρλής μιλούσε στο τηλέφωνο. Του έδειξε ένα κάθισμα. Κάθισε και άθελά του άκουσε όλη τη συνομιλία: «Ατύχημα, ναι, ναι, ατύχημα, είναι ολοφάνερο. Και η πυροσβεστική το ίδιο λέει, ατύχημα. Κάπου στο ισόγειο είχαν μια σόμπα υγραερίου. Πώς; Είχε κεντρική θέρμανση το κτίριο, αλλά ο μακαρίτης, για να κάνει οικονομία στο πετρέλαιο, όταν δεν έκανε πολύ κρύο άναβε μόνο τη σόμπα. Κάτι πήγε στραβά με την τροφοδοσία, κάπου υπήρξε διαρροή, γέμισε ο χώρος υγραέριο, έκρηξη και μετά φωτιά. Ολοκαύτωμα σου λέω. Κρίμα, καλός άνθρωπος ο κυρ Παναγιώτης, ναι, βέβαια. Όμως άτυχος. Ευτυχώς που έλειπαν απ το 15

8 σπίτι οι γυναίκες. Στην Αθήνα είχαν πάει, ευτυχώς, ευτυχώς. Έλα, Χριστόφορε, σ αφήνω, έχω κόσμο. Ναι, το βράδυ». Έκλεισε το τηλέφωνο, ζήτησε συγγνώμη απ τον άγνωστο επισκέπτη και πήρε το σοβαρό υπηρεσιακό του ύφος, το οποίο έγινε ακόμα πιο σοβαρό όταν ο άλλος του δήλωσε ορθά κοφτά πως το ατύχημα στο οποίο αναφερόταν προηγουμένως στο τηλέφωνο μπορεί να ήταν προμελετημένος εμπρησμός! Με κατάπληξη παρακολουθούσε τη διήγηση του ξένου για τα γεγονότα της προηγούμενης νύχτας και, όταν άκουσε για τη διανυκτέρευσή του στο νεκροταφείο και για το διάλογο των δύο αγνώστων, που μέσα στην καταιγίδα βρέθηκαν να συνωμοτούν μπροστά στην πόρτα του Αγίου Λαζάρου, ο αρχιφύλακας δεν μπόρεσε ν αποφύγει σκέψεις κακές: Σε τρελό πέσαμε! Κρίμα το παλικάρι. Άσε, θα δούμε. Άναψε τσιγάρο, σηκώθηκε, ξεφύσησε τον καπνό και άρχισε να βηματίζει νευρικά πίσω απ το γραφείο του. Με την άκρη του ματιού του παρακολουθούσε τον ξένο, ο οποίος μετά την έκθεση των νυχτερινών γεγονότων είχε σιωπήσει και περίμενε την αντίδραση του αστυνομικού. Αργά κι επιφυλακτικά τον πλησίασε ο Καρλής, όπως θα πλησίαζε μια εξωγήινη ύπαρξη που ξαφνικά είχε ξεπεταχτεί μπροστά του. Ο άλλος αναγκάστηκε να τον κοιτάξει στα μάτια. «Άνθρωπέ μου, αν θέλεις να σε πάρω στα σοβαρά, πες μου κάτι για τον εαυτό σου. Πες μου ποιος είσαι και πού σκοπεύεις να πας μ αυτό το ποδήλατο, πες μου τι διάβολο γύρευες νυχτιάτικα μέσα στο νεκροταφείο και πώς μπόρεσες να κοιμηθείς δίπλα στους πεθαμένους, πες μου ό,τι νομίζεις, για να μπορέσω κι εγώ να σχηματίσω τη γνώμη πως έχω να κάνω μ έναν εχέφρονα άνθρωπο». Σταμάτησε για λίγο το μονόλογό του και περίμενε να δει τι εντύπωση είχαν κάνει στον ξένο τα λόγια του και, κυρίως, η τελευταία του φράση. Του άρεσε του Καρλή να κάνει επίδειξη γνώσεων και να πετάει και καμιά καθαρευουσιάνικη λέξη, για να εντυπωσιάζει τους χωριάτες. Όμως με τούτο τον παράξενο άνθρωπο, που αυτόκλητος είχε παρουσιαστεί στο σταθμό για να του ταράξει την ησυχία και να τον βάλει σε μπελάδες, η λέξη «εχέφρων» του ήρθε 16

9 αυθόρμητα στα χείλη. Κι επειδή ο ξένος παρέμενε αμίλητος και σκεπτικός, άρχισε πάλι το νευρικό πηγαινέλα μέσα στο γραφείο. Κάποια στιγμή ο ξένος σηκώθηκε και κινήθηκε προς την πόρτα. «Πού πας, χριστιανέ μου;» Ο αρχιφύλακας δεν ήξερε τι να κάνει με τούτον. Ο άλλος κοντοστάθηκε στην έξοδο και γύρισε προς το μέρος του. «Εγώ ό,τι είχα να σας πω το είπα. Τα υπόλοιπα νομίζω πως είναι δική σας δουλειά. Έχω ταξίδι μπροστά μου και πρέπει να φύγω. Χαίρετε». Δεν πρόφτασε ν αντιδράσει ο Καρλής και ο άλλος με γρήγορες κινήσεις κατέβηκε τις σκάλες, καβάλησε το ποδήλατο και με δυο-τρεις ορθοπεταλιές ανέπτυξε ταχύτητα κι εξαφανίστηκε. Κόντευε να φτάσει στο Λεσίνι όταν πίσω του άκουσε τη σειρήνα του περιπολικού. Αναγκάστηκε να σταματήσει. Σταμάτησε και το περιπολικό. Δύο αστυφύλακες πλησιάζοντάς τον προσεκτικά και με το ένα χέρι ν ακουμπά επιδεικτικά στη θήκη του περιστρόφου τους τον έβαλαν στη μέση. «Έχουμε εντολή να σε μεταφέρουμε στο σταθμό. Αν συνεργαστείς δε θα σου βάλουμε χειροπέδες. Από σένα εξαρτάται». Τα όργανα φαίνονταν αποφασισμένα. Τους έδειξε το ποδήλατο. «Θα το βολέψουμε κι αυτό». Στο σταθμό της Κατοχής εκτός απ τον αρχιφύλακα τον περίμενε ο αστυνομικός διοικητής Αιτωλικού, ένας κοντόχοντρος τύπος με προτεταμένη κοιλιά και κάτι τεράστιες μουστάκες, κι ένας γραμματέας, που είχε ήδη απλώσει πάνω στο γραφείο τα χαρτιά του και ήταν έτοιμος να καταγράψει τα πάντα. «Αστυνόμος Γιώργος Μουστάκας» του συστήθηκε ο διοικητής. Ο Καλοβερνάς αυθόρμητα περιεργάστηκε το μουστάκι του. Λίγες τυπικές κουβέντες κι αμέσως άρχισε η ανάκριση. Πρόσωπα αυστηρά, βλέμματα καχύποπτα κι ο ξένος έπρεπε, εκτός από τα τυπικά, ν απαντήσει και σε μερικές σοβαρές ερωτήσεις: Ποιος ήταν, από πού ερχόταν και πού πήγαινε, πώς είχε βρεθεί στο χωριό, γιατί είχε καταφύγει στο νεκροταφείο και πώς μπόρεσε να 17

10 κοιμηθεί δίπλα στους πεθαμένους. Κάπως βαριεστημένα και με ύφος αδιάφορο απάντησε σε όλα. Απ την Αθήνα είχε ξεκινήσει με τελικό προορισμό την Πρέβεζα και προς αναζήτηση εργασίας. «Γιατί στην Πρέβεζα;» τον έκοψε ο διοικητής. «Επειδή είναι παραθαλάσσιο μέρος και» «Δεν είναι όμως το μόνο μέρος που έχει θάλασσα» είπε ο άλλος αποστομώνοντάς τον! «Φυσικά και όχι». «Τότε γιατί διάλεξες την Πρέβεζα;» «Είχα περάσει κάποτε πηγαίνοντας προς την Πάργα και μου άρεσε το μέρος». «Χμ...» Δεν έμεινε και πολύ ικανοποιημένος απ την απάντηση ο διοικητής. «Πάμε πιο κάτω. Τι δουλειά ψάχνεις να βρεις;» «Οτιδήποτε. Ψαράς, κηπουρός, εργάτης Δεν έχω προτίμηση». Πάλι μ ένα «χμ» ανταποκρίθηκε στα λεγόμενά του ο Μουστάκας. «Γιατί ταξιδεύεις με ποδήλατο;» «Για λόγους οικονομίας κι επειδή είμαι ποδηλάτης». «Καλά. Πες μας τώρα για το νεκροταφείο». Είπε τα γνωστά. Εξήγησε πως η καταιγίδα τον είχε αναγκάσει να καταφύγει στο εκκλησάκι, και νόμιζε πως έδινε πειστικές απαντήσεις, μέχρι που ο διοικητής με ύφος σοβαρό κι ελαφρώς απειλητικό του εκτόξευσε την κρίσιμη ερώτηση: «Έχετε κατηγορηθεί στο παρελθόν για εμπρησμό;» Εδώ τα πράγματα άρχισαν να μπερδεύονται. Ο ξένος αισθάνθηκε να χάνεται το έδαφος κάτω απ τα πόδια του. Έχασε το χρώμα του, έχασε και τη λαλιά του. «Θέλετε να σας επαναλάβω την ερώτηση;» «Όχι, όχι, θα απαντήσω. Ήταν ένα τυχαίο γεγονός. Για πικνίκ είχαμε πάει στην εξοχή, χάσαμε τον έλεγχο, η φωτιά έσβησε από μόνη της, λίγα αγριόχορτα κάηκαν και κάτι θάμνοι. Εντάξει, και δύο πεύκα. Το δικαστήριο μας αθώωσε». «Στο κρατητήριο» διέταξε ο Μουστάκας. 18

11 Δεν πρόφτασε να προβάλει τις αντιρρήσεις του ο ξένος. Οι δύο αστυφύλακες τον έσπρωξαν σ ένα διπλανό ανήλιαγο και υγρό δωμάτιο. Ανέδιδε από παντού μούχλα και υγρασία και σίγουρα από στιγμή σε στιγμή θ άρχιζαν εκεί την παρέλασή τους και οι αρουραίοι. Ρε, πού έμπλεξα, πρόφτασε να σκεφτεί καθώς η πόρτα έκλεινε πίσω του. Άντε τώρα ν αποδείξεις πως ο Νέρωνας δεν ήταν μακρινός σου συγγενής! Μία ώρα έμεινε κλεισμένος μέσα στο άθλιο εκείνο μπουντρούμι και τη στιγμή που είχε αρχίσει ν απελπίζεται, καθώς δεν έβλεπε με ποιο τρόπο θα μπορούσε να ξεμπλέξει από εκείνο τον ξεροκέφαλο διοικητή, η πόρτα άνοιξε κι ένας αστυφύλακας του έγνεψε να τον ακολουθήσει. Η ανάκριση συνεχίστηκε από το σημείο όπου είχε σταματήσει. Ο ύποπτος πλέον έπρεπε να δώσει εξηγήσεις και για την παλιά εκείνη υπόθεση στην οποία είχε κατηγορηθεί για εξ αμελείας εμπρησμό. Οι απαντήσεις του δεν έπειθαν τον αστυνόμο και αυτός απεγνωσμένα προσπαθούσε να του αποσπάσει ομολογία εμπλοκής του στην πυρκαγιά της προηγούμενης νύχτας. Την ώρα που η αντιπαράθεση είχε φτάσει στο κατακόρυφο και τα νεύρα είχαν αρχίσει να τεντώνονται επικίνδυνα, κατέφτασε ο αστυνομικός διευθυντής Μεσολογγίου. Ένας ψηλός ευγενικός κύριος με γκριζοπράσινα μάτια και αετίσιο βλέμμα, που περπατούσε σέρνοντας το αριστερό του πόδι και υποβαστάζοντας με το χέρι τη μέση του. Σωριάστηκε σε μια καρέκλα βγάζοντας ένα παρατεταμένο «οχ». Από λουμπάγκο υπέφερε και ο πόνος τού προκαλούσε σύσπαση των μυών του προσώπου του. Ευγενικά ζήτησε τα τυπικά στοιχεία του ξένου έδειξε μάλιστα να εντυπωσιάζεται απ τις σπουδές του, πανεπιστημιακή μόρφωση και μεταπτυχιακό και ζήτησε διευκρινίσεις για το ταξίδι του στην Πρέβεζα. Έδειξε πραγματικό ενδιαφέρον για την περίπτωσή του και, όταν πληροφορήθηκε πως ο «ύποπτος» ήταν θύμα πρόσφατων απολύσεων σε πολυεθνική εταιρεία, παραμέρισε τις τυπικότητες, έδωσε εντολή στον Μουστάκα και στους αστυφύλακες να γυρίσουν στη βάση τους στο Αιτωλικό, παρήγγειλε καφεδάκι και για τον ξένο και κάθισε μαζί 19

12 του ώρα αρκετή κουβεντιάζοντας περί ανέμων και υδάτων. Το πρόβλημα της ανεργίας κουβέντιασαν, γιατί και ο γιος του διευθυντή, πτυχιούχος και άνεργος, παρόμοια προβλήματα αντιμετώπιζε και ήθελε ν ακούσει την άποψη του ξένου πάνω στο θέμα. «Εσωτερική μετανάστευση. Το αντίθετο απ ό,τι έκαναν οι πατεράδες μας τη δεκαετία του 60. Φυγή απ την Αθήνα. Πρέπει να ξαναζωντανέψουμε την επαρχία». «Μα στην επαρχία δεν υπάρχουν δουλειές» αντέτεινε ο διοικητής. «Εγώ ξέρω πως η επαρχία συντηρεί χιλιάδες οικονομικούς μετανάστες». «Αυτοί εργάζονται για ένα κομμάτι ψωμί». «Κι εγώ θα εργαστώ για ένα κομμάτι ψωμί. Θα περιορίσω τις ανάγκες μου και θα απολαύσω φυσικό τρόπο ζωής» τόνισε με ύφος σοβαρό και αποφασιστικό ο ξένος και ο διευθυντής άρχισε ν αμφιβάλλει για την ψυχική του ισορροπία. Είπε και άλλα κι εξήγησε στον αστυνομικό διευθυντή πως η ζωή στην Αθήνα είχε γίνει απάνθρωπη. Ανεργία, θαλασσοδάνεια, εγκληματικότητα, υπερκαταναλωτική ψύχωση, αποξένωση. «Και στην επαρχία τα ίδια συμβαίνουν» αντέτεινε ο άλλος. «Στο προκείμενο τώρα». Στο σημείο αυτό η «φιλική κουβεντούλα» έλαβε τέλος. Ο αστυνομικός διευθυντής πήρε εκείνο το στρυφνό υπηρεσιακό ύφος που οι πολίτες συχνά αντιμετωπίζουν όταν έρχονται σ επαφή με την «εξουσία». Οι ερωτήσεις γύρω από τα γεγονότα της προηγούμενης νύχτας ήταν αιχμηρές και είχαν σκοπό να παγιδέψουν το συνομιλητή και να εκμαιεύσουν πιθανή ενοχή του. Τον προέτρεψε να ομολογήσει οποιαδήποτε εμπλοκή του στον εμπρησμό και ο άλλος αναρωτήθηκε πώς ήταν δυνατόν οι άνθρωποι αυτοί να είναι τόσο ανόητοι. Αναγκάστηκε ν αντιδράσει: «Γιατί με θεωρείτε ύποπτο, τη στιγμή που εγώ από μόνος μου ήρθα να καταγγείλω ένα γεγονός που υπέπεσε στην αντίληψή μου;» 20

13 «Η δουλειά μας επιβάλλει να θεωρούμε όλους τους ανθρώπους ύποπτους». «Έχετε σκεφτεί ποτέ πως ίσως θα πρεπε ν αλλάξετε συμπεριφορά; Μήπως θα ήταν πιο σωστό να θεωρείτε όλους τους ανθρώπους αθώους και να ψάχνετε να βρείτε τους πραγματικούς εγκληματίες;» Ο διευθυντής τον κοίταξε με το διαπεραστικό του βλέμμα και φάνηκε να προβληματίζεται. Πολύ τον μπέρδευε αυτός ο ιδιόμορφος άνθρωπος. Κάτι του έκρυβε, κάτι του ξέφευγε. Δεν είχε όμως κάτι χειροπιαστό για να παρατείνει την κράτησή του. Βγάζοντας πάλι ένα βογκητό σηκώθηκε με δυσκολία απ το κάθισμά του, συνέστησε στον «ύποπτο» να μην απομακρυνθεί απ την περιοχή για δυο-τρεις μέρες, μέχρι να τελειώσουν οι ανακρίσεις, και σέρνοντας το πονεμένο του πόδι έφυγε αφήνοντάς τον στην αρμοδιότητα του Καρλή. «Μπορώ να σε φιλοξενήσω στο κρατητήριο» του πρότεινε ο αρχιφύλακας. «Θα μείνω στη σκηνή μου» είπε. «Έχω βρει και το μέρος. Στην ακροποταμιά θα είμαι αν με χρειαστείτε». Ώρα επτά, απόγευμα της Κυριακής. Η Νυχτερίδα είναι σχεδόν γεμάτη. Φωνές αποδώ, ψίθυροι αποκεί και αφόρητη τσιγαρίλα. Ο Φώτης, το γκαρσόνι, πηγαινοφέρνει το δίσκο με τους καφέδες και τις πορτοκαλάδες. Τα ζάρια κατρακυλάνε ασταμάτητα. Μερικοί μετράνε τις χάντρες απ το κομπολόι τους και οι περισσότεροι χαρτοπαίζουν. Στα μπροστινά τραπέζια είναι οι «μικρές κατηγορίες»: κολιτσίνα, ξερή, κατεργάρα. Το έπαθλο; Οι καφέδες, τα ρακιά ή καμιά τυρόπιτα. Πίσω απ αυτούς είναι οι «μεσαίες κατηγορίες»: κουμκάν και πρέφα. Εδώ τα καπίκια αποτιμώνται σε χρήμα και στο τέλος γίνεται η σούμα. Στο βάθος, πίσω από ένα παραβάν καταφεύγουν οι «αθλητές των βαρέων βαρών»: πόκερ και πόκα. Εδώ τα πράγματα γίνονται σοβαρά και μερικές φορές πολύ σοβαρά. Στα τραπέζια αυτά, και όχι και πολύ σπάνια, έχουν χαθεί οι κόποι μιας ολάκερης χρονιάς! Υπάρχει και μια γωνιά 21

14 για τους ταβλαδόρους: μέσα δεξιά στο βάθος, γιατί αυτοί κάνουν θόρυβο. Σ ένα παράθυρο που βλέπει στην πλατεία ένα δεύτερο γκαρσόνι, ο Θοδωρής, φυλάει τσίλιες για τους μπάτσους. Όταν είδε τον Καλοβερνά να διασχίζει την πλατεία με κατεύθυνση προς το καφενείο, έβαλε τις φωνές: «Φώτη, τρέξε. Ένας ξένος έρχεται κατά δω». Το γκαρσόνι πετάει το δίσκο με τους καφέδες σ ένα τραπέζι. Απ την ταραχή του χύνονται οι μισοί. Πέφτει κι ένα μπουκάλι γκαζόζα, «μπαμ», έκρηξη! Τα γυάλινα βλήματα πετάγονται με θόρυβο εδώ κι εκεί. Το άσπρο αφρισμένο ποταμάκι, αφού περιέλουσε τα μπατζάκια του Φώτη, ρέει το υπόλοιπο στο δάπεδο. Πανικός! Το γκαρσόνι τρέχει προς το παράθυρο αλαφιασμένο. Για κακή του τύχη πατάει τα ζουμιά, γλιστράει και πέφτει φαρδύς πλατύς στο δάπεδο. «Τι γελάτε, ρε μαλάκες; Το ξεσταύρι μου!» βρίζει και τρέχει στο παράθυρο. «Ποιος είναι τούτος, ρε παιδιά, τον έχετε ξαναδεί;» «Όχι, για ξένος φαίνεται». «Μπορεί να είναι της μυστικής. Μάλλον απ το Μεσολόγγι έρχεται». Τον Φώτη τον έζωσαν τα μαύρα φίδια. «Στο κρατητήριο θα τη βγάλουμε πάλι απόψε, το κέρατό μου, ο κωλόκαιρος, κάνει και κρύο». Σαστίζει το γκαρσόνι και δεν ξέρει τι να κάνει. Όμως πρέπει να βιαστεί, γιατί ο ξένος πλησιάζει. Πρέπει ν αποφασίσει αμέσως. Αρχίζει να ουρλιάζει: «Σύρμα, σύρμα, ρε, κουνηθείτε». Το γκαρσόνι σημαίνει συναγερμό και η φράση μεταδίδεται από στόμα σε στόμα: «Σύρμα, σύρμα». Επακολουθεί πανδαιμόνιο. Οι τράπουλες, ιδίως οι των «βαρέων βαρών» και των «μεσαίων κατηγοριών», διά μαγείας εξαφανίζονται, τα χρήματα μπαίνουν στις τσέπες, τα καπίκια σβήνονται και αμέτρητα κομπολόγια κάνουν την εμφάνισή τους. Όταν ο 22

15 Καλοβερνάς παρουσιάζεται στην πόρτα όλα είναι τακτοποιημένα και οι θαμώνες, αμέριμνοι δήθεν, απολαμβάνουν το καφεδάκι τους. Μετά τον ξένο μπήκε στο καφενείο κι ένας ασχημομούρης νεαρός, ο Αντρέας ο Νάτσινας. Αμέσως ένα πειραχτήρι τον ξεφώνησε: «Καλώς τον Μάρλον Μπράντο!» «Πάρε δρόμο, βρε μαυρόγατα!» τον αποπήρε ένας άλλος χαρτοπαίκτης, που η γκίνια τον συντρόφευε όλο το απόγευμα. Μ ένα πλατύ χαμόγελο απάντησε στα πειράγματα ο Αντρέας. Συμπαθητική ασχημόφατσα ο νεαρός, δεκαεπτά-δεκαοκτώ ετών, ύψους ενός μέτρου κι εβδομήντα εκατοστών, αδύνατος αλλά όχι ασθενικός. Γυμνασμένα πόδια και μπράτσα, ευλύγιστη μέση, το κεφάλι του μικρό, πλακουτσωτό και λίγο ακανόνιστο με δυο δυσανάλογα μεγάλα αυτιά, που οι ντόπιοι σκωπτικά αποκαλούσαν προπέλες. Τα μαλλιά του πλούσια, καστανόξανθα, ένα αραιό μουστάκι και μερικές τρίχες στο πιγούνι σ ένα υποτυπώδες μούσι αλά Χο Τσι Μινχ. Σχιστομάτης με μικρά αεικίνητα μάτια σε χρώμα καστανό με μια απόχρωση κιτρινωπή, να θυμίζουν και αυτά κάτι από Άπω Ανατολή. Από τα χείλη του κρεμόταν μόνιμα ένα χαμόγελο, το οποίο ο καθένας, ανάλογα, μπορούσε να το εκλάβει από παιδικό έως ειρωνικό κι από αθώο έως χλευαστικό. Αλλά και η συμπεριφορά του όλη χλεύη προς την τοπική κοινωνία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Κλεφτοκοτάς, μικροαπατεώνας και διαρρήκτης, «δεν άφηνε αγίου μάτι», όπως έλεγαν στο χωριό. Για κάθε εγκληματική πράξη που γινόταν στην περιοχή ο πρώτος προσαγόμενος για ανάκριση ήταν αυτός. Πάντα όμως κανόνιζε να μην αφήνει ίχνη και ξεγλιστρούσε σαν φίδι απ τις κακοτοπιές. Γι αυτό και ο κύριος Φόντακας, ο δάσκαλος, τον αποκάλεσε Κέκροπα, κι έτσι πλέον τον φώναζαν όλοι. Όπως εξήγησε, ο Κέκροπας ήταν μυθικός ήρωας που η παράδοση έλεγε πως απ τη μέση και κάτω ήταν φίδι. Πάντα ευδιάθετος ο Αντρέας με την ασχημόφατσα και το μόνιμο χαμόγελο, με την ανεκτικότητά του στα πειράγματα και την αστείρευτη διάθεσή του γι αστεϊσμούς και αυτοσαρκασμό, κατάφερνε να είναι συμπαθής κι αγαπητός σε όλους. 23

16 Και τώρα η είσοδός του στο καφενείο συνοδεύτηκε από ευχάριστα χαχανητά και αθώα πειράγματα. Χαιρέτησε με μια κίνηση του χεριού του τους «θαυμαστές», περιέφερε το βλέμμα του στους θαμώνες κι εντοπίζοντας σ ένα μοναχικό τραπέζι τον άγνωστο κατευθύνθηκε αμέσως προς το μέρος του. «Καλημέρα, καλημέρα. Ξένος;» «Καλημέρα» ανταπέδωσε κάπως ξαφνιασμένος ο άλλος. «Ναι, περαστικός». «Α, περαστικός Πόσο θα μείνετε στο χωριό μας;» Περίεργος ο Αντρέας, είχε διάθεση να συνεχίσει την ανάκριση, αλλά ένας άντρας που έπινε το καφεδάκι του στο διπλανό τραπέζι τού έκοψε τη φόρα. «Ρε όμορφε, άσε τον άνθρωπο στην ησυχία του». Μαζεύτηκε λίγο ο «όμορφος», αλλά φεύγοντας αποτόλμησε την τελευταία του ερώτηση. «Θα μείνετε μέρες;» «Δυο-τρεις» απάντησε ο ξένος και, πράγματι, σύμφωνα με τις διαταγές της αστυνομίας, τόσο υπολόγιζε να παραμείνει. Σύντομα όμως οι υπολογισμοί του θ ανατρέπονταν. Στο χωριό εκείνο, που ξεκινώντας απ την Αθήνα δεν το είχε δει ούτε στο χάρτη, θα παρέμενε γι αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Άγνωστο πώς, αλλά αστραπιαία διαδόθηκε στο χωριό η είδηση για την άφιξη ενός παράξενου ανθρώπου, που είχε στήσει το αντίσκηνό του σ ένα ξέφωτο στην ακροποταμιά και ο οποίος είχε πάρε-δώσε με την αστυνομία. Πολλοί συνέδεσαν την άφιξή του με τη φωτιά στο αρχοντικό του Καρατζά, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την τραγική απώλεια του ίδιου. Μερικοί είχαν βγάλει και την ετυμηγορία: «Αυτός τα έκανε όλα. Τον λήστεψε τον άνθρωπο και, για να σβήσει τα ίχνη του, έβαλε τη φωτιά». Ενώ ο ίδιος αμέριμνος απολάμβανε το καφεδάκι του, οι συζητήσεις γύρω απ αυτόν μέσα στο καφενείο έδιναν κι έπαιρναν. Κλεφτές ματιές, ύποπτα βλέμματα, χαμηλόφωνες συζητήσεις κι όλοι να δείχνουν τον ύποπτο. 24