Σχέση πολιτισμικής ετερότητας και γλωσσικής ικανότητας σε πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Σχέση πολιτισμικής ετερότητας και γλωσσικής ικανότητας σε πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα"

Transcript

1 Σχέση πολιτισμικής ετερότητας και γλωσσικής ικανότητας σε πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα Εισαγωγικά Σπανός Βασίλειος, δάσκαλος, κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στις Επιστήμες της Αγωγής, Χαϊδογιάννου Χρυσούλα, δασκάλα, κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στις Επιστήμες της Αγωγής Η πολιτισμική ετερότητα στη σύγχρονη διεθνοποιημένη κοινωνία αποτελεί μια πραγματικότητα αναμφισβήτητη. Το εκπαιδευτικό σύστημα κάθε χώρας καλείται να επωμιστεί την ευθύνη της εκπαίδευσης ενός ανομοιογενούς μαθητικού πληθυσμού. Ευθύνη και πρόκληση ταυτόχρονα. Ένα από τα κυριότερα ζητούμενα της εκπαίδευσης είναι η γλωσσική ικανότητα των μαθητών. Όταν οι μαθητές είναι διαφορετικής πολιτισμικής κουλτούρας και γλώσσας, τότε η ευθύνη του εκπαιδευτικού συστήματος πολλαπλασιάζεται και η πρόκληση μεγιστοποιείται. Μπορεί η σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη κοινωνία με τα «αναπτυγμένα» και «καινοτόμα» παιδαγωγικά και εκπαιδευτικά της προγράμματα να ανταποκριθεί στις παρούσες ανάγκες και να προσφέρει στους αλλόγλωσσους μαθητές της υψηλά επίπεδα γλωσσικής ικανότητας, ελαχιστοποιώντας ή και εξαλείφοντας τη σχολική αποτυχία, όπως αυτή καταγράφεται σε δεκάδες ερευνών; Μπορεί το σχολείο να στήσει τις γέφυρες που χρειάζονται για να πάψουν οι πολιτισμικά διαφορετικοί μαθητές να στέκονται στην αντίπερα όχθη; Η Ετερότητα Κοιτάζοντας γύρω μας, πάντα βλέπουμε κάποιον διαφορετικό από εμάς, κάποιον άλλο, κάποιον «έτερο». Όλη η εμπειρία και η γνώση που έχει αποκτήσει ο καθένας από μας είναι διάσπαρτη από τη συνεχή παρουσία του άλλου. Ερχόμενος σε επαφή ένας άνθρωπος με έναν άλλο, έρχεται σε επαφή με μια άλλη ταυτότητα, με έναν διαφορετικό άνθρωπο. Έτσι μέσα από αυτή την επικοινωνία με την ετερότητα, πέρα απ το ότι αναπτύσσει μεγαλύτερη επίγνωση του ίδιου του εαυτού, γίνεται πλουσιότερος σε γνώσεις και εμπειρίες. Πολύ συχνά όμως επιδιώκεται, τόσο σε επίπεδο κοινωνικό όσο και σε επίπεδο εκπαιδευτικό, να αφανισθεί κάθε ίχνος ετερότητας παραβλέποντας ότι αυτή ακριβώς η ετερότητα μας καθιστά μοναδικούς. Γίνεται λοιπόν προσπάθεια να δημιουργηθούν όλο και πιο ομογενοποιημένα περιβάλλοντα, κοινωνίες ομοίων, όπου ο ένας θα πρέπει να ταυτιστεί με την ομάδα και όπου η ετερότητα δεν γίνεται συνήθως σεβαστή. Πολύ συχνά λοιπόν η ετερότητα, η διαφορετικότητα 239

2 εκλαμβάνεται ως κάτι το αρνητικό, ως μια απειλή της ταυτότητάς μας και γι αυτό η παρουσία του διαφορετικού πολύ συχνά γεννά φόβο, ανησυχία, υποψία. Οι εικόνες του «ξένου», του «άλλου» και του «διαφορετικού» αναγνωρίζονται στις αναπαραστάσεις των πρώτων οργανωμένων κοινωνιών. Ήδη από την Αρχαιότητα χαρακτηρισμοί για τους ξένους υπάρχουν στον Αισχύλο και στον Αριστοφάνη, αφού είναι σχεδόν καθολική ανάγκη του κάθε ανθρώπου να σχηματίζει μια εικόνα, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους άλλους, ως μέλος μιας μικρότερης ή ευρύτερης ομάδας, που είναι συνήθως απλοποιημένη, περιγραμμική και επίμονη. Αυτή η εικόνα μετατρέπεται σε γενίκευση, απλουστεύεται, μονιμοποιείται και συχνότατα καταλήγει σε εθνικό ή πολιτιστικό στερεότυπο (Καρακίτσιου, 2009). Με τον όρο ετερότητα, στην ανθρωπολογία κυρίως, εννοούμε ένα σύνολο στοιχείων που τονίζουν ανθρώπινες ιδιομορφίες ή διαφορές. Ιδιότητες όπως η καταγωγή, η φυλή, το φύλο, το χρώμα, η γλώσσα, η θρησκεία, ο πολιτισμός χαρακτηρίζουν μια ομάδα ή ένα σύνολο και το εντάσσουν σε ένα σύνολο, το οποίο έτσι διαφοροποιείται και μειονεκτεί έναντι της πλειοψηφίας, όλων εκείνων δηλαδή που θεωρούνται όμοιοι, κανονικοί, γνωστοί και οικείοι. Όπως παρατηρεί ο Cohen, οι άνθρωπο συνειδητοποιούν την ταυτότητα και τον πολιτισμό τους, όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με τη διαφορετικότητα, τη δική τους έναντι των άλλων, αλλά και την απόσταση των άλλων από τους ίδιους. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί ένα ιδιαίτερο αίσθημα του ανήκειν τόσο στην εσωτερική ομάδα των άλλων όσο και στην εξωτερική ομάδα των «πολλών και κανονικών»(γκέφου-μαδιανού,1998). Η ετερότητα μ αυτό το νόημα μπορεί να εμφανίζει πολλές μορφές: μπορεί να αφορά διαφορετικές εθνοπολιτισμικές, γλωσσικές, φυλετικές ή θρησκευτικές ομάδες, όπου η ετερότητα είναι έκδηλη και προδιαγεγραμμένη και προκαλεί συνήθως κοινωνικές αντιδράσεις αποκλεισμού και περιθωριοποίησης. Αλλά μπορεί ακόμα να αναφέρεται σε ομάδες που εμπεριέχονται σε μια κοινωνία και διαφοροποιούνται μόνο εξαιτίας της συμπεριφοράς τους. Πρόκειται για μια ετερότητα οικεία, εντός των ορίων της κοινότητας, για μια ομάδα που δεν έρχεται από άλλη χώρα, όπως οι Ρωσοπόντιοι και οι Αλβανοί για παράδειγμα, ούτε από άλλη εθνοπολιτισμική ομάδα, όπως οι Τσιγγάνοι ή οι Μουσουλμάνοι της Θράκης. Κάθε άνθρωπος που έρχεται στον κόσμο είναι άλλος, "έτερος", φυσιολογικά διαφορετικός, ωστόσο, όταν στις μέρες μας μιλάμε για διαφορά, δεν έχουμε στο νου μας κάθε διαφορά. Γενικά η κάθε είδους διαφορά δεν προκαλεί προβληματισμό, συχνά είναι αδιάφορη. Ούτε όλες οι διαφορές είναι κοινωνικά κρίσιμες, αλλά ακόμη και αυτές που είναι κρίσιμες δεν συνιστούν αυτοδικαίως τον μείζονα λόγο κοινωνικών 240

3 αντιθέσεων. Από τις διαφορές που συχνά προκαλούν κόντρες, εντάσεις, φόβο και διακρίσεις είναι οι πολιτισμικής φύσης διαφορές. Η πολιτισμική ετερότητα αναφέρεται στη διαφορετικότητα των αξιακών κωδίκων, συστημάτων συμβόλων και νοηματοδοτήσεων, στάσεων, ενδιαφερόντων, καθημερινών πρακτικών, γνώσεων και δεξιοτήτων κτλ. (Κεσίδου, 2009). Πολιτισμική Ετερότητα στην Ελλάδα Πριν από μια δεκαετία περίπου οι αντιλήψεις της πλειοψηφίας των ελλήνων για την πολιτισμική ετερότητα στη χώρα μας ήταν σχεδόν όπως τις περιγράφει η Άννα Φραγκουδάκη σε άρθρο της, στην καθιερωμένη στήλη της στην εφημερίδα «Τα Νέα»: η ελληνική κοινωνία μοιάζει να κοιμάται ακόμα σήμερα στην ευρωπαϊκή εποχή μας έναν μακάριο ύπνο ομοιογένειας, καθώς εξακολουθεί να επιβιώνει, ισχυρή σε πολλά θεσμικά πλαίσια, η στάση της εθνικής στρουθοκαμήλου, που «δε βλέπει» την ύπαρξη μειονοτήτων, «δε θυμάται» τις ανταλλαγές πληθυσμών, «δε ξέρει» να υπάρχει καμιά επίδραση από κανένα άλλο στον ελληνικό πολιτισμό( Φραγκουδάκη, 1999). Στο χώρο της εκπαίδευσης το ενδιαφέρον για αυτό που ονομάζουμε διαπολιτισμική εκπαίδευση φάνηκε στην αρχή να αναδύεται από την παρουσία «των άλλων» (μεταναστών και προσφύγων), που ήρθαν να «διαταράξουν» την ομοιογένεια των σχολικών τάξεων. Όμως όσο άρχιζε να εμβαθύνει κανείς στο ζήτημα αυτό τόσο αντιλαμβανόταν ότι η ομοιογένεια των τάξεων ήταν απλώς μια φαντασιωτική κατασκευή. Αντίθετα υπάρχει ανομοιογένεια των σχολικών τάξεων, η οποία αφορά την κοινωνικοοικονομική προέλευση, τη γλώσσα, που συχνά διαφέρει από την επίσημη γλώσσα, το φύλο, τις επικοινωνιακές, συναισθηματικές και μαθησιακές ανάγκες, τους ρυθμούς μάθησης, τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. Η αντίληψη λοιπόν περί των «άλλων» είναι πολύ ευρύτερη απ ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως (Δραγώνα.2001). Η παρουσία και συνύπαρξη πολιτισμικά διαφορετικών ομάδων στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον μεταφράζεται σε παρουσία αλλόγλωσσων μαθητών με άγνωστο και/ή μη αποδεκτό πολιτισμικό υπόβαθρο στο περιβάλλον του ελληνικού σχολείου. Το ελληνικό σχολείο, οπουδήποτε στην ελληνική επικράτεια, φιλοξενεί και μαθητές που διαφέρουν πολιτισμικά και που είναι, τουλάχιστον εν δυνάμει, δίγλωσσοι. Φέρνουν οι μαθητές αυτοί τη γλώσσα / τις γλώσσες τους στο σχολείο και δημιουργείται έτσι, στο επίπεδο της γλώσσας, μια γλωσσική πολυμορφία. Η Ελληνική είναι η επίσημη γλώσσα της κυρίαρχης ομάδας και του σχολείου. Η πολιτισμική και γλωσσική ετερότητα στα ελληνικά σχολεία ποικίλει: Στο ένα άκρο έχουμε τα σχολεία εκείνα τα οποία είναι σχεδιασμένα να 241

4 φιλοξενήσουν ή εκ των πραγμάτων φιλοξενούν κυρίως ή αποκλειστικά παιδιά μιας μειονοτικής ομάδας, ενώ απουσιάζουν ουσιαστικά τα παιδιά της κυρίαρχης ομάδας. Και μόνο η συγκέντρωση μίας γλωσσικά και πολιτισμικά ομοιογενούς ομάδας σε ένα σχολείο δημιουργεί για τους δίγλωσσους μαθητές και τις εμπλεκόμενες γλώσσες ένα χώρο χρήσης της πρώτης γλώσσας πολύ ισχυρό, ενώ και η δουλειά των εκπαιδευτικών είναι τότε διαφορετική. Σ αυτές τις περιπτώσεις τα ζητήματα μάθησης, αν μη τι άλλο είναι αναγνωρίσιμα. Στο άλλο άκρο έχουμε το ελληνικό σχολείο, το οποίο δέχεται τυχαίο αριθμό αλλόγλωσσων μαθητών που διαφέρουν πολιτισμικά. Έτσι το ελληνικό σχολείο προβάλλει ως ο κυρίαρχος χώρος με μία γλώσσα διδασκαλίας, την Ελληνική, και με σύνθεση μαθητικού πληθυσμού τέτοια, όπου η κυρίαρχη ομάδα έρχεται σε επαφή με μέλη διαφορετικών ομάδων που ομιλούν διαφορετικές γλώσσες (Βαρτσάλης,Σκούρτου,2000). Ο ρόλος του σχολείου Το σχολείο καλείται να ασκήσει καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία ένταξης όλων αυτών των αλλοδαπών μαθητών και μαθητριών στο νέο κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον, στην εξάλειψη των διακρίσεων, στην καλλιέργεια του αμοιβαίου σεβασμού και της συνεργασίας. Το σχολείο αποτελεί τον κατεξοχήν χώρο ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων, έκφρασης κοινωνικών σχέσεων και ταυτοτήτων, καλλιέργειας της γλώσσας και διαμόρφωσης αντιλήψεων και συμπεριφορών. Οι Cope και Kalatzis πιστεύουν ότι το σχολείο δεν πρέπει να λειτουργεί ως αφομοιωτικό χωνευτήρι, όπου η ομοιογένεια θα αντικαθιστά την υπάρχουσα πολυμορφία, αλλά θα πρέπει να ακυρωθούν οι παλιές λειτουργίες της εκπαίδευσης και το όλο εκπαιδευτικό σύστημα να βασιστεί και να δομηθεί στην ετερογένεια των μαθητών. Αυτό όμως γίνεται στην πράξη; Καταρχήν το πρόβλημα της ένταξης του αλλοδαπού μαθητή στη σχολική πραγματικότητα είναι ένα πρόβλημα που ανακύπτει αυτομάτως, αναγνωρίζεται άμα τη παρουσία του» στο σχολείο. Αν υποθέσουμε ότι η χώρα καταγωγής, το χρώμα, η θρησκεία είναι παράμετροι που δεν λειτουργούν ως λόγοι απόρριψης ή κωλύματος στην ένταξη, απομένει η γλώσσα ως το μόνο πρόβλημα προς αντιμετώπιση. Το ελληνικό σχολείο προσπαθεί να προσαρμόσει αυτούς τους μαθητές στις δομές του και να τους ενσωματώσει. Το σχολείο δηλαδή προσαρμόζει τους μαθητές σ ένα προϋπάρχον μοντέλο μάθησης, το αντίθετο δεν έχει προβλεφθεί. Το σχολείο παραμένει ως έχει, αφού οι όποιες μεταρρυθμίσεις δεν αγγίζουν, ως προς αυτό το θέμα, το επίσημο σχολικό πρόγραμμα. 242

5 Είναι δεδομένο ότι οι αλλοδαποί μαθητές δεν είναι ά-γλωσσοι. Φτάνουν στο σχολείο έχοντας ήδη κατακτήσει τους κώδικες επικοινωνίας στη μητρική τους γλώσσα. Το σχολείο, συνήθως, τους αντιμετωπίζει σαν ά- γλωσσους και τους βομβαρδίζει με τη νέα γλώσσα την οποία οφείλουν να μάθουν ξεχνώντας τη μητρική τους. Επιπλέον ο εκπαιδευτικός διδάσκει την ελληνική ως μητρική γλώσσα και στους μαθητές για τους οποίους δεν είναι μητρική. Διδάσκει με τον ίδιο τρόπο την ελληνική γλώσσα σε μαθητές με πολύ διαφορετικές γλωσσικές καταβολές, διαφορετικά επίπεδα ελληνομάθειας και διαφορετικές σχέσεις ισχύος ανάμεσα στις γλώσσες αυτές και στην ελληνική (Σκούρτου, 2001). Γνωρίζουμε, όμως, ότι η σχολική ή ακαδημαϊκή γλώσσα είναι μια ειδική γλώσσα, η κατάκτηση της οποίας προϋποθέτει ιδιαίτερες γνώσεις στο χειρισμό της και μακρόχρονη σπουδή. Μελέτες, που έχουν δημοσιευθεί διεθνώς, αναφέρουν ότι κατά μέσο όρο απαιτούνται τουλάχιστον πέντε χρόνια για να αναπτύξουν οι μετανάστες μαθητές τις ακαδημαϊκές πλευρές της γλωσσικής ικανότητας σε επίπεδο που αντιστοιχεί στην τάξη τους Όμως η συνεχώς αυξανόμενη παρουσία αλλόγλωσσων μαθητών στο ελληνικό σχολείο δείχνει να κινητοποιεί τον εκπαιδευτικό χώρο. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές έρευνες, έχουν πραγματοποιηθεί εκπαιδευτικές δράσεις, επιμορφώσεις, μεταπτυχιακά προγράμματα, εκπαιδευτικά προγράμματα, παραγωγή διδακτικού υλικού, νομοθετικές ρυθμίσεις, γενικά έχουν γραφτεί χιλιάδες σελίδες σχετικά με το ζήτημα των πολιτισμικά και γλωσσικά διαφορετικών μαθητών και της σχολικής τους επίδοσης ή μάλλον, πιο σωστά, της σχολικής τους αποτυχίας. Παρόλη την κινητοποίηση σχετικά με τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές, που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, φαίνεται πως τα προβλήματα παραμένουν και το ζήτημα απέχει πολύ ακόμα από την αποτελεσματική αντιμετώπισή του. Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα: η εξέλιξή του Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα υπήρξε πάντα μονοπολιτισμικό. Το δημόσιο σχολείο διαμορφώθηκε με βάση την πολιτική επιλογή να διαπαιδαγωγεί και να εκπαιδεύει τα ελληνόπουλα σύμφωνα με τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη με κύριους φορείς διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού στο πλαίσιο του σχολείου την ελληνική γλώσσα, τη χριστιανική ορθόδοξη θρησκεία και την ιστορία. Η ύπαρξη μειονοτικών, θρησκευτικών, γλωσσικών και εθνοτικών ομάδων δεν αναγνωρίστηκε ποτέ επίσημα από το ελληνικό κράτος, με εξαίρεση τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, η οποία εμπίπτει σε ειδικό πολιτικό και νομοθετικό πλαίσιο (Δραγώνα.2001). 243

6 Το αυστηρά περιχαρακωμένο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας ευνοήθηκε και από το γεγονός πως δεν υπήρξε ποτέ στο παρελθόν χώρα υποδοχής μεταναστών. Το σκηνικό όμως αλλάζει τις τελευταίες δεκαετίες. Η παλιννόστηση Ελλήνων που είχαν μεταναστεύσει τις δεκαετίες 1960 και 1970, η έλευση ομογενών από την πρώην Σοβιετική Ένωση και την Αλβανία αλλά και η αθρόα είσοδος μεταναστών από χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου, της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων διαμορφώνουν το σκηνικό μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Το ελληνικό κράτος επιχειρεί να αντιμετωπίσει την νέα κατάσταση με τις τάξεις υποδοχής, τα φροντιστηριακά τμήματα, τα σχολεία παλιννοστούντων, τα διαπολιτισμικά σχολεία αλλά και με την ίδρυση της Ειδικής Γραμματείας Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Γλωσσική ικανότητα Ορισμός Στην αγγλόφωνη βιβλιογραφία και ιδιαίτερα σε κείμενα του Cummins μέχρι πρόσφατα οι όροι skills και proficiency αντιστοιχούν συστηματικά ο μεν πρώτος στον όρο δεξιότητες ο δε άλλος στον όρο ικανότητα. Ο όρος δεξιότητα αντιστοιχεί στο μέρος, δηλαδή, αναφέρεται σε συγκεκριμένη πλευρά της γλωσσικής ικανότητας. Ο όρος ικανότητα αντιστοιχεί στο όλον, δηλαδή αναφέρεται στο σύνολο των επιμέρους δεξιοτήτων που απαιτούνται για να επικοινωνεί επιτυχώς ο χρήστης της γλώσσας σε συγκεκριμένους χώρους χρήσης (Σκούρτου, 2001). Σύμφωνα με τον Baker (2001) οι γλωσσικές δεξιότητες αναφέρονται συνήθως σε πολύ συγκεκριμένες, παρατηρήσιμες, καθαρά προσδιορίσιμες συνιστώσες, όπως ο γραφικός χαρακτήρας. Αντίθετα η γλωσσική ικανότητα είναι ένας ευρύς και γενικός όρος που χρησιμοποιείται ιδιαίτερα για να περιγράψει μια εσωτερική, διανοητική αναπαράσταση της γλώσσας, μάλλον άδηλη παρά έκδηλη. Αυτή η ικανότητα αναφέρεται συνήθως σ ένα υποκείμενο σύστημα, το οποίο συνάγουμε από τη γλωσσική πραγμάτωση. Γι αυτό το λόγο η γλωσσική πραγμάτωση γίνεται η εξωτερική απόδειξη της γλωσσικής ικανότητας. Μερικές φορές χρησιμοποιούνται και οι όροι γλωσσική επάρκεια και γλωσσική δυνατότητα ως συνώνυμες της γλωσσικής ικανότητας. Πρόκειται όμως για όρους γενικούς επομένως κάπως αόριστους. Σε πιο πρόσφατα κείμενα ο Cummins, και συγκεκριμένα στο βιβλίο του «Ταυτότητες υπό διαπραγμάτευση», διαφοροποιεί τη χρήση των όρων δεξιότητα και ικανότητα. Χρησιμοποιεί επίσης τους όρους σχολική γλώσσα (academic language) και σχολική γλωσσική ικανότητα (academic language proficiency) για να αποδώσει τη γλώσσα του 244

7 σχολείου ως κατασκευή που απαιτεί όχι μόνο συγκεκριμένες δεξιότητες αλλά και μια σφαιρική ικανότητα της χρήσης της, τη σχολική γλωσσική ικανότητα (Σκούρτου,2001). Ο Cummins θεωρεί θεμελιώδη τη διάκριση μεταξύ επικοινωνιακών και γνωστικών πλευρών της γλωσσικής ικανότητας. Αυτή η διάκριση, ή παρόμοια μ αυτή, έχει γίνει και από άλλους ερευνητές, οι οποίοι έχουν διακρίνει τη γλώσσα που υποστηρίζεται από το μαθησιακό περιβάλλον από αυτή που δεν υποστηρίζεται από αυτό, ή τη γλώσσα του διαλείμματος από τη γλώσσα της τάξης. Θέλοντας όμως να συμπληρώσει την παραπάνω διάκριση προτείνει τις εξής τρεις διαστάσεις της γλωσσικής ικανότητας: Συνομιλιακή ευχέρεια Διακριτές γλωσσικές δεξιότητες Ακαδημαϊκή γλωσσική ικανότητα Η συνομιλιακή ευχέρεια είναι η ικανότητα να διεξάγεις μια συνομιλία σε περιστάσεις οικειότητας και επαφής, πρόσωπο με πρόσωπο. Αυτό είναι το είδος της επάρκειας που οι φυσικοί ομιλητές μιας γλώσσας, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, έχουν ήδη αναπτύξει όταν αρχίζουν το σχολείο στην ηλικία των πέντε ετών. Η συνομιλιακή ικανότητα περιλαμβάνει τη χρήση συχνόχρηστων λέξεων και απλών γραμματικών δομών, τα οποία υποβοηθούνται από χειρονομίες, εκφράσεις του προσώπου, επιτονισμό κ.τ.λ.. Οι μη φυσικοί ομιλητές μιας γλώσσας αναπτύσσουν τις συνομιλιακές ικανότητες σε διάστημα ενός ή δύο χρόνων έκθεσής τους στη γλώσσα αυτή. Οι διακριτές γλωσσικές δεξιότητες αφορούν στις ειδικές φωνολογικές και γραμματικές γνώσεις καθώς και στις γνώσεις γραφής και ανάγνωσης που αποκτούν οι μαθητές με τη διδασκαλία και την εξάσκηση. Κάποιες από αυτές τις δεξιότητες αποκτώνται στα πρώτα χρόνια της σχολικής εκπαίδευσης, όπως η γνώση των γραμμάτων της αλφαβήτου, των φθόγγων που αντιπροσωπεύει το κάθε γράμμα ή συνδυασμούς γραμμάτων και την ικανότητα να αποκωδικοποιούν γραπτές λέξεις μετατρέποντάς τες στους κατάλληλους ήχους, και κάποιες άλλες, όπως συμβάσεις σχετικά με την ορθογραφία, τη χρήση κεφαλαίων, τη στίξη, συνεχίζουν να αποκτώνται σε όλη τη διάρκεια της εκπαίδευσης των μαθητών. Η ακαδημαϊκή γλωσσική ικανότητα, αφορά στη γνώση του λιγότερου συχνού λεξιλογίου καθώς επίσης και στην ερμηνεία και παραγωγή σύνθετου προφορικού και γραπτού λόγου, π.χ. απαιτητικά κείμενα με αφηρημένες εκφράσεις, σύνθετη σύνταξη και χαμηλής συχνότητας λεξιλόγιο. Ο Cummins θεωρεί σημαντικές και τις τρεις παραπάνω πλευρές της γλωσσικής ικανότητας. 245

8 Επεξεργαζόμενος την παραπάνω διάκριση της γλωσσικής ικανότητας, ο Cummins, αρχικά, χρησιμοποιεί τους όρους βασικές διαπροσωπικές επικοινωνιακές δεξιότητες (Basic Interpersonal Communicative Skills = BICS) και νοητική ακαδημαϊκή γλωσσική ικανότητα (Cognitive Academic Language Proficiency = CALP). Κάνοντας περαιτέρω επεξεργασία διαμορφώνει ένα πλαίσιο στο οποίο γίνεται ο διαχωρισμός ανάμεσα στις νοητικές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις του μαθησιακού περιβάλλοντος, οι οποίες προβάλλονται από συγκεκριμένες μορφές επικοινωνίας. Πολιτισμική ετερότητα και γλωσσική ικανότητα Ο ρόλος της ενδυνάμωσης των ταυτοτήτων Οι μειοψηφικές ταυτότητες χρειάζονται ενδυνάμωση προκειμένου να συμμετάσχουν όσο το δυνατόν πιο ισότιμα στις κοινωνικές διεργασίες διατηρώντας ωστόσο τα βασικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Άμεσα συνδεδεμένο με το παραπάνω είναι το αξίωμα υπέρ της παροχής ίσων ευκαιριών σε άτομα με διαφοροποιημένα πολιτισμικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Στο χώρο του σχολείου η υποβάθμιση της ταυτότητας που πολλές φορές εκδηλώνεται στις σχέσεις αλληλεπίδρασης μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών οδηγεί πολλούς μαθητές στη πεποίθηση ότι η μάθηση είναι μάταιη με αποτέλεσμα την εγκατάλειψη του σχολείου. Οι πολιτισμικά διαφέροντες μαθητές έχουν ανάγκη από ενθάρρυνση, για να αναπτύξουν τη μητρική τους γλώσσα και τον πολιτισμό τους έτσι, ώστε να αξιοποιηθεί η προηγούμενη εμπειρία τους. Αυτή η ενθάρρυνση είναι, κατά κύριο λόγο, έργο των εκπαιδευτικών. Μέσα από αυτή τη διαδικασία αμφισβητείται από τους μαθητές η αντίληψη της κοινωνίας ότι τα χαρακτηριστικά των πολιτιστικά διαφορετικών ανθρώπων είναι κατώτερα. Μια άλλη παράμετρος της διαδικασίας ενδυνάμωσης των ταυτοτήτων είναι η σχέση εκπαιδευτικών και γονέων των πολιτισμικά διαφερόντων μαθητών. Όταν οι εκπαιδευτικοί και οι πολιτισμικά διαφέροντες γονείς γίνουν πραγματικοί συνεργάτες στην εκπαίδευση των παιδιών τους, τότε καταρρίπτεται ο μύθος περί αδιαφορίας τους για την πρόοδο των παιδιών. Η αποδοχή της ταυτότητας δεν πρέπει να θεωρηθεί ως μια άκριτη διαδικασία, αλλά θα πρέπει οι μαθητές να ενθαρρύνονται ώστε να τοποθετούνται κριτικά απέναντι στο δικό τους πολιτιστικό υπόβαθρο καθώς και απέναντι στον πολιτισμό της κοινωνίας υποδοχής έτσι, ώστε να εντοπίσουν και να άρουν τις πιθανές αντιφάσεις. Η αποδοχή της ταυτότητας αφορά στην εδραίωση σεβασμού και εμπιστοσύνης μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών. Οι εκπαιδευτικοί αναλαμβάνουν το ρόλο του ενδιάμεσου μεταξύ του παρελθόντος και του 246

9 μέλλοντος των πολιτισμικά διαφερόντων μαθητών. Η διδακτική έμφαση θα πρέπει να δίνεται στην ενδυνάμωση των ταυτοτήτων και όχι στην αποδυνάμωση (Cummins, 2005). Παρανοήσεις σχετικά με τους αλλόγλωσσους μαθητές Το ελληνικό σχολείο, χώρος όπου κυριαρχεί απόλυτα η ελληνική γλώσσα, απαιτεί από τους μαθητές ικανότητα κατανόησης και χρήσης μιας συγκεκριμένης μορφής της γλώσσας, που ονομάζεται ακαδημαϊκή, η διδασκαλία της οποίας συνδυάζεται με την κατάκτηση δεξιοτήτων για την ολοένα και πιο αφαιρετική και εξειδικευμένη χρήση της. Οι φυσικοί ομιλητές με την εισαγωγή τους στο σχολείο κατέχουν ήδη τη γλώσσα τους στο επικοινωνιακό επίπεδο, αλλά χρειάζεται να περάσουν άλλα δώδεκα χρόνια σχολικής φοίτησης στη διάρκεια της οποίας ένα κύριο μάθημα κορμού αποτελεί η διδασκαλία της γλώσσας στην ακαδημαϊκή μορφή της. Οι αλλόγλωσσοι μαθητές όμως που έρχονται στο ελληνικό σχολείο, μη γνωρίζοντας ακόμα την Ελληνική, αναμένεται να εξελιχθούν στην πορεία σε δίγλωσσους, αφού το ελληνικό σχολείο θα τους κάνει δίγλωσσους διδάσκοντάς τους την Ελληνική γλώσσα. Η διγλωσσία τους, όμως, φαίνεται να αφορά το σχολείο μόνο ως προς το ένα της σκέλος, αυτό της Ελληνικής. Οι αλλόγλωσσοι μαθητές συχνά παρουσιάζουν αδυναμίες και χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα του σχολείου. Οι εκπαιδευτικοί στην προσπάθειά τους να βρουν απαντήσεις στο πρόβλημα αυτών των μαθητών αναζητούν τους λόγους της σχολικής αποτυχίας ή επιτυχίας: - Σε ατομικές διαφορές(π.χ. ταλέντο για τις γλώσσες) - Στη συγγένεια ή όχι των γλωσσών του δίγλωσσου μαθητή (π.χ. αν οι γλώσσες του έχουν πολλά κοινά στοιχεία, τότε τις μαθαίνει ευκολότερα) - Στο χρόνο παραμονής τους στην Ελλάδα - Στην υποστήριξη από το σπίτι (π.χ. προτίμηση στη χρήση της ελληνικής και όχι της μητρικής γλώσσας), που μεγιστοποιεί την έκθεση του μαθητή στη γλώσσα-στόχο - Στην μη υποστήριξη από το σπίτι (π.χ. προτίμηση στη χρήση της μητρικής και όχι της ελληνικής γλώσσας), που ελαχιστοποιεί την έκθεση του μαθητή στη γλώσσα-στόχο - Στο ίδιο το γεγονός ότι είναι δίγλωσσοι Έτσι ένας αλλόγλωσσος μαθητής που παρουσιάζει χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο θεωρείται ότι μπορεί: - Να μην έχει ταλέντο στη γλώσσα - Να έχει μητρική γλώσσα μη συγγενική με την ελληνική - Να βρίσκεται λίγο καιρό στην Ελλάδα 247

10 - Να μην εκτίθεται όσο το δυνατόν περισσότερο στην ελληνική, επειδή οι γονείς του στο σπίτι του μιλούν τη γλώσσα τους - Να επιβαρύνεται νοητικά και συναισθηματικά από αυτές τις δύο γλώσσες του. Υπάρχει βαθιά ριζωμένη η αντίληψη, η οποία εφαρμόζεται από τους εκπαιδευτικούς, ότι για να μάθουν οι αλλόγλωσσοι μαθητές γρήγορα την ελληνική γλώσσα θα πρέπει να «βομβαρδιστούν» από αυτήν. Θα πρέπει δε η έκθεση στην ελληνική γλώσσα να επεκτείνεται πέρα από τα όρια του σχολικού περιβάλλοντος και στο οικογενειακό περιβάλλον. Άρα μιλάμε για την μέγιστη δυνατή έκθεση στην ελληνική γλώσσα. Οι θεωρίες της κοινής υποκείμενης ικανότητας και της αλληλεξάρτησης των γλωσσών Έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σε διεθνές επίπεδο δίνουν απαντήσεις που δε συμβαδίζουν με την εκπαιδευτική πρακτική της μέγιστης έκθεσης στη γλώσσα -στόχο (στην περίπτωσή μας στην ελληνική). Αντί να επιβεβαιώνεται αυτό που με την κοινή λογική φαίνεται αυταπόδεικτο (αφού δε γνωρίζουν ελληνικά, τους κάνουμε εντατικά μαθήματα και τους «βομβαρδίζουμε» με τη γλώσσα), η έρευνα αποδεικνύει ότι το «λιγότερο ίσον περισσότερο». Δηλαδή όσοι γνωρίζουν καλά και συνεχίζουν να μαθαίνουν την πρώτη τους γλώσσα μαθαίνουν καλά και γρήγορα τα ελληνικά. (Σκούρτου,2000). Παρατηρούνται δύο διαφορετικές, εκ διαμέτρου αντίθετες θεωρητικές απόψεις: το μοντέλο της «χωριστής υποκείμενης ικανότητας» και το μοντέλο της «κοινής υποκείμενης ικανότητας». Σύμφωνα με το πρώτο μοντέλο ότι μαθαίνεται μέσω της μιας γλώσσας δεν έχει σχέση με αυτό που μαθαίνεται μέσω της άλλης γλώσσας. Στην περίπτωση λοιπόν των αλλόγλωσσων και δίγλωσσων μαθητών στην Ελλάδα αυτό θα σήμαινε ότι οποιαδήποτε γνώση έχει δομηθεί μέσω της πρώτης γλώσσας είναι ουσιαστικά άχρηστη για την εκμάθηση και κατάκτηση της δεύτερης γλώσσας. Σύμφωνα με το δεύτερο μοντέλο, το οποίο υποστηρίζεται από τον Cummins, υπάρχει αλληλεξάρτηση μεταξύ των γλωσσών και ύπαρξη κοινής βάσης. Είναι χαρακτηριστικό το παγόβουνο με την κοινή μη ορατή βάση και τις ξεχωριστές κορυφές πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. 248

11 Η επεξεργασία της εισερχόμενης πληροφορίας, έτσι ώστε να γίνει κατανοητή, μπορεί να γίνει είτε μέσω της μιας γλώσσας είτε μέσω της άλλης. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι όσο πιο πολύ ενισχύεται η κοινή υποκείμενη γλωσσική ικανότητα τόσο πιο πολύ αναπτύσσονται και οι ξεχωριστοί κώδικες στην επιφάνεια της γλωσσικής ικανότητας και μπορούν σ αυτούς να προστεθούν νέοι. Π.χ. οι άνθρωποι με ευρεία γλωσσομάθεια είχαν συν τοις άλλοις την ευκαιρία να ενισχύσουν και να διευρύνουν την κοινή υποκείμενη γλωσσική ικανότητά τους. Σύμφωνα λοιπόν με την αρχή της αλληλεξάρτησης των γλωσσών οι γλώσσες, που αποτελούν το γλωσσικό ρεπερτόριο του δίγλωσσου μαθητή (η μητρική του και η ελληνική), δεν αποτελούν ξεχωριστά ποσοτικά μεγέθη αλλά έχουν σχέση μεταξύ τους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι γλώσσες σε ένα βαθύτερο επίπεδο αντιπροσωπεύουν συστήματα κωδικοποίησης εννοιών με πολλά ανάλογα και κοινά στοιχεία, πολύ περισσότερο απ ό, τι αντιπροσωπεύουν ξεχωριστούς κώδικες. Οι έννοιες που κατακτώνται μέσω μιας γλώσσας (π.χ. της μητρικής) δεν κατακτώνται εκ νέου όταν ο μαθητής έρχεται σε επαφή με τη δεύτερη γλώσσα του. Το καινούριο που μαθαίνει ο αλλόγλωσσος μαθητής στη δεύτερη γλώσσα του είναι η δυνατότητα να χειρίζεται έννοιες που ήδη γνωρίζει από την μητρική του γλώσσα μέσω ενός άλλου, δεύτερου κώδικα. Για να το επιτύχει αυτό χρησιμοποιεί δεξιότητες που τις έχει ήδη αναπτύξει μέσω της μητρικής γλώσσας. Ιδιαίτερα εκείνες οι δεξιότητες που έχουν σχέση με το γραπτό λόγο θεωρούνται κοινές και αλληλοεξαρτώμενες και όχι ξεχωριστές στις διαφορετικές γλώσσες. Η χρήση της μητρικής γλώσσας προσφέρει πλαισιακή στήριξη, δηλαδή τη δυνατότητα ενσωμάτωσης των νέων γλωσσικών στοιχείων στις προηγούμενες γνωστικές δομές. Έτσι ο 249

12 αλλοδαπός μαθητής αποκτά γνωστική υποστήριξη και κίνητρο για να αναπτύξει την ακαδημαϊκή γλωσσική ικανότητα και να ανταποκριθεί σε νοητικά πολύπλοκες δραστηριότητες, όπως είναι η αφαιρετική σκέψη, που απαιτούνται για τη σχολική επιτυχία. Σύμφωνα με τη Σκούρτου (2001) η κοινή υποκείμενη γλωσσική ικανότητα εγγυάται για τα θετικά γνωρίσματα της διγλωσσίας. Παρόλα αυτά η ευχέρεια στη χρήση κωδίκων σε διαπροσωπικό επίπεδο, η δεξιότητα δηλαδή στην προφορική συνομιλία, δεν μας δίνει απαραίτητα έγκυρα δείγματα για την εμπέδωση αυτής της βαθύτερης, της κοινής υποκείμενης γλωσσικής ικανότητας στην αντίστοιχη γλώσσα. Το σχολείο, οι εκπαιδευτικοί, θεωρώντας το δεδομένο της ικανοποιητικής συνομιλιακής δεξιότητας (η οποία, σημειωτέον, κατακτάται σχετικά σύντομα) ως απόδειξη κατάκτησης της γλώσσας στο σύνολό της, την αποτυχία των αλλοδαπών μαθητών στην επίδοση της ακαδημαϊκής ικανότητας την εκλαμβάνουν ως νοητική ανεπάρκεια. Αυτό που συστηματικά αγνοείται, ή, αν θέλουμε να είμαστε πιο επιεικείς, παραγνωρίζεται από το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς είναι η σπουδαιότητα της μητρικής γλώσσας. Όταν δεν αγνοείται συστηματικά σε πολλές περιπτώσεις απαξιώνεται. Καταστρατηγείται, δηλαδή, στην πράξη η αρχή της αλληλεπίδρασης των γλωσσών σύμφωνα με την οποία, όπως ήδη έχει αναφερθεί, η ανάπτυξη της γνωστικής ακαδημαϊκής γλωσσικής ικανότητας είναι ευθέως ανάλογη με την ανάπτυξη της κοινής υποκείμενης γλωσσικής ικανότητας: όσο πιο πολύ διευρύνεται η κοινή υποκείμενη ικανότητα, τόσο ενισχύεται η βάση για την ανάπτυξη της ακαδημαϊκής γλώσσας. Όσο γνωρίζουμε μια γλώσσα, αντίστοιχα κατακτάμε και την επόμενη. Όταν το σχολείο θεωρεί ότι ο χρόνος που έδωσε στον αλλοδαπό μαθητή είναι αρκετός και τον εισάγει άνευ όρων στην εκπαιδευτική διαδικασία απαιτώντας από αυτόν επίδοση ισάξια των φυσικών ομιλητών της γλώσσας, τον κατατάσσει αυτομάτως στην κατηγορία των ανεπίδεκτων, άρα αποτυχημένων. Οι εξαιρέσεις υπάρχουν, ωστόσο, πρέπει να συνεργήσουν πολλοί παράγοντες (ατομικοί, περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί), προκειμένου να χαρακτηριστούν ως τέτοιες. Ο Cummins ισχυρίζεται ότι το μήνυμα που μεταδίδεται στους μαθητές και τις κοινότητες είναι ότι η επιτυχία στο σχολείο και στην ευρύτερη κοινωνία απαιτεί να εγκαταλείψουν κάθε ταύτιση ή συγγενική σύνδεση με τον πολιτισμό και τα βιώματα που φέρνουν μαζί τους στο σχολείο. Η αντίσταση στην πολιτισμική εισβολή (όρος του Paulo Freire) μπορεί περιστασιακά να πάρει τη μορφή της σχολικής διάκρισης ωστόσο, συχνότερα η αρχική αντίσταση καταλήγει στην εγκατάλειψη της προσπάθειας για μάθηση και του ίδιου του σχολείου. 250

13 Εν κατακλείδι Είναι αναγκαίο, σύμφωνα με τη Σκούρτου, να δημιουργηθεί ένα τέτοιο πλαίσιο που δίνει τη δυνατότητα ενθάρρυνσης και αξιοποίησης της προηγούμενης γλωσσικής και πολιτισμικής γνώσης κατά την περίοδο εκμάθησης της δεύτερης γλώσσας. Τα θεωρητικά πλαίσια ενεργοποιούνται και αξιοποιούνται μέσα σε πραγματικές επικοινωνιακές σχέσεις ανάμεσα στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς. Μέσα σ αυτήν ακριβώς την ανθρώπινη σχέση τα υποκείμενα επικοινωνούν, δημιουργούν κείμενα και διαπραγματεύονται νοήματα. Αν οι γλώσσες των μαθητών και η επικοινωνία με τους συμμαθητές και τους δασκάλους παγιωθούν σε διαμετρικά αντίθετα σημεία, τότε δημιουργούνται χάσματα και είναι δύσκολο να επιτευχθεί μάθηση. Το αντίδοτο δεν είναι η αντικατάσταση των «άλλων» γλωσσών από την κοινή γλώσσα του σχολείου, αλλά η αξιοποίηση αυτών των «άλλων» γλωσσών για τη μάθηση τόσο της γλώσσας του σχολείου όσο και όλων των άλλων γνωστικών αντικειμένων που προσφέρει το σχολείο. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να εμπλουτισθεί η γλωσσική ικανότητα του αλλόγλωσσου μαθητή. Σταδιακά θα μπορούσε να εμπλουτιστεί και η γλωσσική πολυμορφία της κοινωνίας. Βιβλιογραφία Baker, C., (2001). Εισαγωγή στη διγλωσσία και τη δίγλωσση εκπαίδευση, Επιμ. Μ. Δαμανάκης, μτφρ. Α. Αλεξανδροπούλου. Αθήνα: Gutenberg Βρατσάλης, Κ., Σκούρτου, Ε., (2000). Δάσκαλοι και μαθητές σε τάξεις πολιτισμικήςετερότητας - Ζητήματα μάθησης: στο Εκπαιδευτική Κοινότητα, τεύχος 54. Cummins, J. (2005). Ταυτότητες υπό Διαπραγμάτευση Εκπαίδευση με Σκοπό την Ενδυνάμωση σε μια Κοινωνία της Ετερότητας, (επιμ. Ε. Σκούρτου, μετφρ. Σ. Αργύρη), Αθήνα: Gutenberg Γκέφου-Μαδιανού, Δ.,(1998). Σεμινάριο 24: Σχολείο και ετερότητα, Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη. Δραγώνα, Θ., Σκούρτου, Ε., Φραγκουδάκη, Α. (2001), Κοινωνικές Ταυτότητες / Ετερότητες Κοινωνικές Ανισότητες, Διγλωσσία και Σχολείο, Τόμος Α, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Ι.Π.Ο.Δ.Ε. Στατιστικά στοιχεία, διαθέσιμο στο (03/01/2010) Καρακίτσιος Α., Αναπαραστάσεις του μετανάστη στο παιδικό μυθιστόρημα διαθέσιμο στο (11/12/2009) 251

14 Κεσίδου, Α. Ετερότητα και διαπολιτισμική επικοινωνία, διαθέσιμο στο (13/12/2009) Φραγκουδάκη, Α. Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος, διαθέσιμο στο (08/02/2010) 252

«Ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη των μαθητών με διαφορετική πολιτισμική προέλευση»

«Ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη των μαθητών με διαφορετική πολιτισμική προέλευση» Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο «Ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη των μαθητών με διαφορετική πολιτισμική

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 10: Μοντέλα εκπαίδευσης μειονοτήτων Αναστασία Κεσίδου

Διαβάστε περισσότερα

Λύδια Μίτιτς

Λύδια Μίτιτς Παρουσίαση της πλατφόρμας εξ αποστάσεως εκπαίδευσης για τη διγλωσσία και τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας: η αξιοποίηση της πλατφόρμας στη Μέση Εκπαίδευση Λύδια Μίτιτς lydiamitits@gmail.com

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Διαπολιτισμική Εκπαίδευση E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση

Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση Επιμορφωτικό Σεμινάριο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου 21-22/3/2014, Λευκωσία 16-17/5/2014, Λεμεσός Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη Ομότιμη Καθηγήτρια

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών

Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών Δρ Μαριάννα Φωκαΐδου Δρ Παυλίνα Χατζηθεοδούλου Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών Μέσης Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ -----

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Π/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Π.Ε. ΤΜΗΜΑ Α ΣΠΟΥΔΩΝ & ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ . Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο- για τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Στρατηγικές για την ενίσχυση των μαθητών 2 & 3 Οκτωβρίου 2008 2ο Γυμνάσιο

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

Τα πρώιμα μοντέλα του Cummins. Α.Χατζηδάκη

Τα πρώιμα μοντέλα του Cummins. Α.Χατζηδάκη Τα πρώιμα μοντέλα του Cummins Α.Χατζηδάκη Cummins (1981, 1983, 1984) Για να μπορέσει ο/η εκπαιδευτικός να διαμορφώσει τη διδασκαλία του αποτελεσματικά, θα πρέπει να γνωρίζει ποιες γνωστικές και γλωσσικές

Διαβάστε περισσότερα

Διγλωσσία και Εκπαίδευση

Διγλωσσία και Εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 5: Διγλωσσία και Ζητήματα Εκπαίδευσης Διδάσκουσα: Ρούλα Τσοκαλίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και Κοινωνική Συνοχή Ομιλία ΠΖ

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και Κοινωνική Συνοχή Ομιλία ΠΖ Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και Κοινωνική Συνοχή Ομιλία ΠΖ «Πας μη Έλλην βάρβαρος» Αυτή η αντίθεση παρόλο που προβάλει ως προαιώνια, εμφανίζεται κατά τον 5 ο αιώνα και παγιώνεται μόνο μετά τη νίκη των Ελλήνων

Διαβάστε περισσότερα

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010 Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Δημοτικής, Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης για τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα (21-22 Δεκεμβρίου 2010 και 7 Ιανουαρίου 2011) Δ Φάση Επιμόρφωσης Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Διαπολιτισμική Εκπαίδευση E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 5: Η διαχείριση της εκπαιδευτικής ετερότητας στην Ελλάδα, την Ευρώπη και

Διαβάστε περισσότερα

Eπιμορφωτικό σεμινάριο

Eπιμορφωτικό σεμινάριο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Δράση: Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας Επιστ. υπεύθυνη: Ζωή Παπαναούμ Υποδράση: Εξ αποστάσεως επιμόρφωση Eπιμορφωτικό σεμινάριο 3

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση

Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση Παιδιά με ειδικές ανάγκες Κατηγορίες διαφορετικών δυνατοτήτων Διανοητικές αναπηρίες (νοητική καθυστέρηση) Μαθησιακές δυσκολίες Συναισθηματικές ή συμπεριφορικές διαταραχές

Διαβάστε περισσότερα

Ημερίδα. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική πολιτική, κοινωνία, σχολείο ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ

Ημερίδα. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική πολιτική, κοινωνία, σχολείο ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ Έργο: Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο) Επιστημονική υπεύθυνη: Καθηγήτρια Ζωή Παπαναούμ Ημερίδα Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδος-Προσέγγιση- Διδακτικός σχεδιασμός. A. Xατζηδάκη, Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μιο Κρήτης

Μέθοδος-Προσέγγιση- Διδακτικός σχεδιασμός. A. Xατζηδάκη, Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μιο Κρήτης Μέθοδος-Προσέγγιση- Διδακτικός σχεδιασμός A. Xατζηδάκη, Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μιο Κρήτης 1. MΕΘΟΔΟΣ Ο όρος μέθοδος, έτσι όπως χρησιμοποιείται στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία, έχει ποικίλες σημασίες. Διαφοροποιείται

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΟΙΚΙΑΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΕΠΣ) Μαρία Παντελή-Παπαλούκα Επιθεωρήτρια σχολείων Προϊστάμενη Κυπριακής Εκπαιδευτικής Αποστολής Σύμβουλος Εκπαίδευσης Κυπριακής Υπάτης Αρμοστείας

Διαβάστε περισσότερα

Διαστάσεις της διγλωσσίας α. χρόνος β. σειρά γ. πλαίσιο κατάκτησης της δεύτερης γλώσσας

Διαστάσεις της διγλωσσίας α. χρόνος β. σειρά γ. πλαίσιο κατάκτησης της δεύτερης γλώσσας Διαστάσεις της διγλωσσίας α. χρόνος β. σειρά γ. πλαίσιο κατάκτησης της δεύτερης γλώσσας Διάσταση 1 η A. Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Ανάλογα με το πότε κατακτήθηκε η Γ2, διακρίνουμε ανάμεσα

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 2016-2017 Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70 Προβλήµατα διγλωσσίας ίγλωσση εκπαίδευση (γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και µαθησιακές δυσκολίες προβλήµατα συµπεριφοράς) Σαλτερής Νίκος ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ. 2. Ηλικία Θέση εργασίας Μόνιμος Αναπληρωτής

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ. 2. Ηλικία Θέση εργασίας Μόνιμος Αναπληρωτής ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α. Δημογραφικά χαρακτηριστικά 1. Φύλο Άνδρας Γυναίκα 2. Ηλικία 22 30 31 40 41 50 51 + 3. Χρόνια υπηρεσίας 1 5 6 15 16+ 4. Σημειώστε τα πτυχία που κατέχετε Πτυχίο Παιδαγωγικής Ακαδημίας Πτυχίο

Διαβάστε περισσότερα

Ατομικές διαφορές στην κατάκτηση της Γ2. Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε

Ατομικές διαφορές στην κατάκτηση της Γ2. Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε Ατομικές διαφορές στην κατάκτηση της Γ2 Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε 2011-12 Α. Παράμετροι που επηρεάζουν την εκμάθηση μιας Γ2 Πολλές παράμετροι επηρεάζουν τη διαδικασία αυτή. Σύμφωνα με τον

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 9: Μετανάστευση και διαπολιτισμική εκπαίδευση Αναστασία

Διαβάστε περισσότερα

Πολυπολιτισμικότητα και Σχεδιασμοί Μάθησης

Πολυπολιτισμικότητα και Σχεδιασμοί Μάθησης Πολυπολιτισμικότητα και Σχεδιασμοί Μάθησης 5: Ορισμοί και πολυπολιτισμική πραγματικότητα στο ελληνικό σχολείο Αρβανίτη Ευγενία ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών Άδειες Χρήσης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους

Διαβάστε περισσότερα

Επιμορφωτικό σεμινάριο «Διδάσκοντας την Ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στο Δημοτικό Σχολείο»

Επιμορφωτικό σεμινάριο «Διδάσκοντας την Ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στο Δημοτικό Σχολείο» Πρόγραμμα Ενδοϋπηρεσιακής Επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, Εκπαιδευτικών Ψυχολόγων και εκπαιδευτικών Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής Επιμορφωτικό σεμινάριο «Διδάσκοντας την Ελληνική ως δεύτερη γλώσσα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ 2008 ( ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ 3Π /2008) ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Κλάδοι: ΠΕ 05 ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, ΠΕ 06 ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, ΠΕ 07 ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ,

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 1: Η πολυπολιτισμικότητα στην κοινωνία και στο σχολείο Αναστασία Κεσίδου,

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307)

Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307) Ενότητα #4: Λειτουργικός και Κριτικός Γραμματισμός Διδάσκων: Κατσαρού Ελένη ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Αειφόρα σχολεία και προαγωγή της Υγείας

Αειφόρα σχολεία και προαγωγή της Υγείας Αειφόρα σχολεία και προαγωγή της Υγείας Μαρία Δημοπούλου Υπεύθυνη Π.Ε Α Δ/νσης Π.Ε Αθηνών Συντονίστρια Τοπικού Δικτύου «Αειφόρα σχολεία Α Δ/νσης Π.Ε Αθηνών» ΤΟΠΙΚΟΥΔΙΚΤΥΟ ςχολειων AEΙΦΟΡΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Ενότητα 5: Χρήστος Παρθένης Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ: Το παράδειγμα του Προγράμματος «Εκπαίδευση των παιδιών

Διαβάστε περισσότερα

ANNEX ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. Σύστασης του Συμβουλίου. για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σχετικά με τη διδασκαλία και την εκμάθηση γλωσσών

ANNEX ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. Σύστασης του Συμβουλίου. για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σχετικά με τη διδασκαλία και την εκμάθηση γλωσσών ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 22.5.2018 COM(2018) 272 final/2 ANNEX CORRIGENDUM This document corrects the document COM(2018) 272 final. Concerns correction of date for all linguistic versions. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Η αποδοχή του «άλλου»

Η αποδοχή του «άλλου» Η αποδοχή του «άλλου» Διαθεματική Διδακτική Πρόταση στο μάθημα των Θρησκευτικών και της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής Στ τάξη 5 ο Δ. Σ. Κομοτηνής Μαριγώ Παπανικολάου ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ.

Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ. Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ. ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ Καλλιέργεια στους μαθητές της ΔΕΞΙΟΤΗΤΑΣ της Διαπολιτισμικής

Διαβάστε περισσότερα

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: «ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ» Συντάκτης: Βάρδα Αλεξάνδρα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: «ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ» Συντάκτης: Βάρδα Αλεξάνδρα ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: «ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ» Συντάκτης: Βάρδα Αλεξάνδρα ΕΡΩΤΗΜΑ 1 ο : Σύμφωνα με το Δ.Ε.Π.Π.Σ., ο παιδαγωγικός ρόλος ανανεώνεται, αναθεωρείται, αναβαθμίζεται, προκειμένου να ανταποκριθεί

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτικό υλικό σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή που απευθύνεται σε: τουρκόφωνους/ μουσουλμάνους μαθητές:

Διδακτικό υλικό σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή που απευθύνεται σε: τουρκόφωνους/ μουσουλμάνους μαθητές: Δοµή της παρουσίασης Διδακτικό υλικό σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή που απευθύνεται σε: παλιννοστούντες και αλλοδαπούς μαθητές: http://www.keda.uoa.gr/ed_material.html http://eppas.web.auth.gr/didaktiko/didaktiko.html

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

Η στοχοθεσία της Ελληνικής ως δεύτερης και ως ξένης γλώσσας. Α. Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης

Η στοχοθεσία της Ελληνικής ως δεύτερης και ως ξένης γλώσσας. Α. Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης Η στοχοθεσία της Ελληνικής ως δεύτερης και ως ξένης γλώσσας Α. Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης Δεύτερη γλώσσα (1/2) Όταν ένας ομιλητής μαθαίνει ή/και χρησιμοποιεί μια Χ γλώσσα ως δεύτερη,

Διαβάστε περισσότερα

Διγλωσσία και Εκπαίδευση

Διγλωσσία και Εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 3: Διγλωσσία και Μάθηση Διδάσκουσα: Ρούλα Τσοκαλίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Σωτήρης Τοκαμάνης Φιλόλογος ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Ν. Ηρακλείου Διαπολιτισμική εκπαίδευση: σύγχρονη ανάγκη

Σωτήρης Τοκαμάνης Φιλόλογος ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Ν. Ηρακλείου Διαπολιτισμική εκπαίδευση: σύγχρονη ανάγκη Σωτήρης Τοκαμάνης Φιλόλογος ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Ν. Ηρακλείου Διαπολιτισμική εκπαίδευση: σύγχρονη ανάγκη Από τη δεκαετία του 1990 επισυνέβη μια μεταβολή στη σύνθεση της ελληνικής κοινωνίας, ως συνέπεια της αθρόας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ Οκτωβρίου 2009

ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ Οκτωβρίου 2009 ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ 16-17 Οκτωβρίου 2009 Σημερινή κατάσταση της Περιφέρειας Αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί από Ελλάδα Διδάσκοντες με μακροχρόνια εμπειρία ελληνικής ή

Διαβάστε περισσότερα

Οι αποδέκτες της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης

Οι αποδέκτες της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης Κογκίδου, Δ. & Τσιάκαλος Γ. Οι αποδέκτες της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα Η Κυριακάτικη Αυγή στις 24 Απριλίου 2005 και στο: Γ. Τσιάκαλος (2006) Απέναντι στα εργαστήρια του

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS Εκπαιδευτικό υλικό βιωματικών δραστηριοτήτων και Θεατρικού Παιχνιδιού για την ευαισθητοποίηση μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων καθώς και για την καλλιέργεια ενταξιακής κουλτούρας στα σχολικά πλαίσια Στυλιανός

Διαβάστε περισσότερα

Σχολική Επίδοση Δίγλωσσων Μαθητών Αποτίμηση της Κατάστασης και Προτάσεις Βελτίωσης. Ελένη Σκούρτου Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Σχολική Επίδοση Δίγλωσσων Μαθητών Αποτίμηση της Κατάστασης και Προτάσεις Βελτίωσης. Ελένη Σκούρτου Πανεπιστήμιο Αιγαίου Σχολική Επίδοση Δίγλωσσων Μαθητών Αποτίμηση της Κατάστασης και Προτάσεις Βελτίωσης Ελένη Σκούρτου Πανεπιστήμιο Αιγαίου Εισαγωγή Το θέμα της σχολικής επίδοσης σχετίζεται άμεσα με την ικανότητα των μαθητών

Διαβάστε περισσότερα

Καλές και κακές πρακτικές στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας. Άννα Ιορδανίδου ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών

Καλές και κακές πρακτικές στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας. Άννα Ιορδανίδου ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών Καλές και κακές πρακτικές στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας Άννα Ιορδανίδου ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών Οι πρακτικές αναφέρονται σε θέματα κριτηρίων επιλογής κειμένων με βάση το επίπεδο ελληνομάθειας

Διαβάστε περισσότερα

Δίγλωσση εκπαίδευση: Η περίπτωση των προγραμμάτων εμβάπτισης του Καναδά. Ανδρονίκη Χατζηαποστόλου Γιούλη Βαϊοπούλου Ευγενία Τσιουπλή

Δίγλωσση εκπαίδευση: Η περίπτωση των προγραμμάτων εμβάπτισης του Καναδά. Ανδρονίκη Χατζηαποστόλου Γιούλη Βαϊοπούλου Ευγενία Τσιουπλή Δίγλωσση εκπαίδευση: Η περίπτωση των προγραμμάτων εμβάπτισης του Καναδά Ανδρονίκη Χατζηαποστόλου Γιούλη Βαϊοπούλου Ευγενία Τσιουπλή Bilingual education: The case of immersion classes in Canada Androniki

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Μαναριώτης Σχολικός Σύμβουλος 4 ης Περιφέρειας Ν. Αχαϊας Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Χρήστος Μαναριώτης Σχολικός Σύμβουλος 4 ης Περιφέρειας Ν. Αχαϊας Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Η καλλιέργεια της ικανότητας για γραπτή έκφραση πρέπει να αρχίζει από την πρώτη τάξη. Ο γραπτός λόγος χρειάζεται ως μέσο έκφρασης. Βέβαια,

Διαβάστε περισσότερα

Σωφρόνης Χατζησαββίδης. Οι σύγχρονες κριτικές γλωσσοδιδακτικές προσεγγίσεις στη διδασκαλία της γλώσσας ως δεύτερης και ξένης

Σωφρόνης Χατζησαββίδης. Οι σύγχρονες κριτικές γλωσσοδιδακτικές προσεγγίσεις στη διδασκαλία της γλώσσας ως δεύτερης και ξένης Σωφρόνης Χατζησαββίδης Οι σύγχρονες κριτικές γλωσσοδιδακτικές προσεγγίσεις στη διδασκαλία της γλώσσας ως δεύτερης και ξένης 1 ΣΚΟΠΟΣ Oι σύγχρονες κριτικές προσεγγίσεις που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 3: Μοντέλα διαχείρισης της ετερότητας Αναστασία Κεσίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Το νέο κοινωνιολογικό πλαίσιο του πολυπολιτισμικού σχολείου

Το νέο κοινωνιολογικό πλαίσιο του πολυπολιτισμικού σχολείου Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο- για τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Σε συνεργασία με την Περιφερειακή Διεύθυνση Π.Ε. & Δ.Ε. Νοτίου Αιγαίου ΗΜΕΡΙΔΑ Το νέο κοινωνιολογικό

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Τι είδους δραστηριότητα είναι ο γραμματισμός; Πότε, πώς και γιατί εμπλέκονται οι άνθρωποι σε δραστηριότητες εγγραμματισμού; Σε ποιες περιστάσεις και με ποιο σκοπό; Καθημερινές

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 2: Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο πολυπολιτισμικό σχολείο Αναστασία Κεσίδου,

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιο-γνωστικές παράμετροι της σχολικής ζωής

Κοινωνιο-γνωστικές παράμετροι της σχολικής ζωής Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Σ Η Πράξη "Εκπαίδευση Αλλοδαπών & Παλιννοστούντων Μαθητών" υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Εκπαίδευση και Διά Βίου

Διαβάστε περισσότερα

Κέντρο Ξένων Γλωσσών

Κέντρο Ξένων Γλωσσών Κέντρο Ξένων Γλωσσών Αυτή η περίοδος για τους κηδεμόνες των μαθητών/τριών είναι περίοδος σχολαστικής αναζήτησης και έρευνας. Είναι περίοδος άγχους ποιο Κέντρο Ξένων Γλωσσών θα διαλέξουν προκειμένου τα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ενότητα Α: Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: ΤΑΣΕΙΣ,

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Τι θα Δούμε. Γιατί αλλάζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Παιδαγωγικό πλαίσιο του νέου Α.Π.Σ. Αρχές του νέου Α.Π.Σ. Μαθησιακές περιοχές του νέου

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής»

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής» Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής» Ειδίκευση B «Γραμματισμός, αφήγηση και διδασκαλία της Ελληνικής ως πρώτης και ως δεύτερης/ξένης» Στην ειδίκευση αυτή προσφέρονται

Διαβάστε περισσότερα

Τσικολάτας Α. (2011) Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή. Αθήνα

Τσικολάτας Α. (2011) Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή. Αθήνα Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή Τσικολάτας Αλέξανδρος Αναπληρωτής Καθηγητής, ΕΕΕΕΚ Παμμακαρίστου, tsikoman@hotmail.com Περίληψη Στην παρούσα εργασία γίνεται διαπραγμάτευση του ρόλου των

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων & Προσχολικής Αγωγής Συντονίστρια: Επίκουρη Καθηγήτρια, Ελένη Μουσένα [Σύγχρονες Τάσεις στην Παιδαγωγική Επιστήμη] «Παιδαγωγικά μέσω Καινοτόμων

Διαβάστε περισσότερα

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21 ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450 Υποέργο 1: «Εκπόνηση Προγραμμάτων Σπουδών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και οδηγών για τον εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ. Πολιτισμός και σχολικές πρακτικές: αναζητάμε τη σχέση τους, προβληματιζόμαστε και κρίνουμε.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ. Πολιτισμός και σχολικές πρακτικές: αναζητάμε τη σχέση τους, προβληματιζόμαστε και κρίνουμε. Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Το σεμινάριο αυτό Απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης όλων των ειδικοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

Δομές Ειδικής Αγωγής στην Δευτεροβάθμια. Εκπαίδευση και Εκπαιδευτική Ηγεσία: ο ρόλος. του Διευθυντή μέσα από το υπάρχον θεσμικό.

Δομές Ειδικής Αγωγής στην Δευτεροβάθμια. Εκπαίδευση και Εκπαιδευτική Ηγεσία: ο ρόλος. του Διευθυντή μέσα από το υπάρχον θεσμικό. Δομές Ειδικής Αγωγής στην Δευτεροβάθμια 1 Εκπαίδευση και Εκπαιδευτική Ηγεσία: ο ρόλος του Διευθυντή μέσα από το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο Δρ. Αργύριος Θ. Αργυρίου Διευθυντής Εκπαίδευσης Περιφερειακής ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

Μοντέλα Εκπαίδευσης με σκοπό τη Διδασκαλία με χρήση Ψηφιακών Τεχνολογιών

Μοντέλα Εκπαίδευσης με σκοπό τη Διδασκαλία με χρήση Ψηφιακών Τεχνολογιών 1ο Κεφάλαιο Μοντέλα Εκπαίδευσης με σκοπό τη Διδασκαλία με χρήση Ψηφιακών Τεχνολογιών Τις τελευταίες δεκαετίες, οι επιστημονικές ενώσεις, οι συνδικαλιστικοί φορείς και εκπαιδευτικοί της πράξης μέσω συνεδρίων

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά ερωτήματα- άξονες σχεδιασμού της διδ/λίας (α)

Βασικά ερωτήματα- άξονες σχεδιασμού της διδ/λίας (α) Βασικά ερωτήματα- άξονες σχεδιασμού της διδ/λίας (α) Ποιους καλούμαι να διδάξω και ποιες παραδοχές θα πρέπει να λάβω υπόψη σε σχέση με αυτό; ποιες οι ομάδες-στόχοι ως προς την προέλευση και τα επίπεδα

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Βασίλης Κόμης, Επίκουρος Καθηγητής Ερευνητική Ομάδα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της

Διαβάστε περισσότερα

Ναπολέων Μήτσης: Αποσπάσματα κειμένων για τη σχέση γλώσσας και πολιτισμού

Ναπολέων Μήτσης: Αποσπάσματα κειμένων για τη σχέση γλώσσας και πολιτισμού 5 ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΘΕΡΙΝΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Ναπολέων Μήτσης: Αποσπάσματα κειμένων για τη σχέση γλώσσας και πολιτισμού Κείμενο A. Με τον όρο ευρύτερο κοινωνικό-πολιτισμικό περιβάλλον εννοούμε μια σειρά αρχών και δεδομένων

Διαβάστε περισσότερα

Γραμματισμός στο νηπιαγωγείο. Μαρία Παπαδοπούλου

Γραμματισμός στο νηπιαγωγείο. Μαρία Παπαδοπούλου Γραμματισμός στο νηπιαγωγείο Μαρία Παπαδοπούλου ΠΩΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ; ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ Η διδακτέα ύλη αντιμετωπίζεται με «ακαδημαϊκό» τρόπο. Θεωρητική προσέγγιση

Διαβάστε περισσότερα

αντιπροσωπεύουν περίπου το τέσσερα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού διαμορφώνονται νέες συνθήκες και δεδομένα που απαιτούν νέους τρόπους

αντιπροσωπεύουν περίπου το τέσσερα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού διαμορφώνονται νέες συνθήκες και δεδομένα που απαιτούν νέους τρόπους Χαιρετισμός της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στο Εργαστήριο με θέμα «Παιδική φτώχεια και ευημερία : 'Έμφαση στην κατάσταση των παιδιών μεταναστών στην Κύπρο και την Ευρωπαϊκή Ένωση» 17 Οκτωβρίου

Διαβάστε περισσότερα

Η εφαρμογή της διαπολιτισμικής προσέγγισης στην Ελλάδα. Ασπασία Χατζηδάκη Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστημίου Κρήτης

Η εφαρμογή της διαπολιτισμικής προσέγγισης στην Ελλάδα. Ασπασία Χατζηδάκη Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστημίου Κρήτης Η εφαρμογή της διαπολιτισμικής προσέγγισης στην Ελλάδα Ασπασία Χατζηδάκη Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστημίου Κρήτης aspahatz@edc.uoc.gr Η προσέγγιση της Δ.Π. σύμφωνα με τον Νόμο 2413/96 (1/3) «Σκοπός της διαπολιτισμικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΣΚΟΠΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Βασικός σκοπός ήταν η απόκτηση νέων και εμβάθυνση ήδη γνωστών τεχνικών για την πρόληψη της μαθητικής διαρροής.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Ενότητα: Το Παραπρόγραμμα ή κρυφό Αναλυτικό Πρόγραμμα Διδάσκων: Κατσαρού Ελένη ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Δημοτικό Σχολείο Λεμεσού Ι (ΚΑ) Έρευνα Δράσης Βελτίωση Ορθογραφίας Μαθητών

Δημοτικό Σχολείο Λεμεσού Ι (ΚΑ) Έρευνα Δράσης Βελτίωση Ορθογραφίας Μαθητών Δημοτικό Σχολείο Λεμεσού Ι (ΚΑ) 2015-2016 Έρευνα Δράσης Βελτίωση Ορθογραφίας Μαθητών Προφίλ σχολείου λειτούργησε το 1967-68, και μετακόμισε σε καινούριο κτήριο το 2014-2015 (ΚΑ) 129 μαθητές 10 εκπαιδευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας;

Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας; Για τους γονείς και όχι μόνο από το Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας; Ακουστικός, οπτικός ή μήπως σφαιρικός; Ανακαλύψτε ποιος είναι ο μαθησιακός τύπος του παιδιού σας, δηλαδή με ποιο τρόπο μαθαίνει

Διαβάστε περισσότερα

Διδασκαλία και μάθηση της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας (Γ2) σε τάξεις με παιδιά προσφυγικής και μεταναστευτικής καταγωγής

Διδασκαλία και μάθηση της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας (Γ2) σε τάξεις με παιδιά προσφυγικής και μεταναστευτικής καταγωγής Ημερίδα «Εκπαίδευση προσφύγων. Καταθέτοντας εμπειρίες από την πρώτη εφαρμογή του θεσμού» Διδασκαλία και μάθηση της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας (Γ2) σε τάξεις με παιδιά προσφυγικής και μεταναστευτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΈΣ ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΥΡΏΠΗ ΧΩΡΊΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ

ΚΟΙΝΈΣ ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΥΡΏΠΗ ΧΩΡΊΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ ΚΟΙΝΈΣ ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΥΡΏΠΗ ΧΩΡΊΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ 33Οι επιπτώσεις της Βιομηχανικής Επανάστασης 33Η ανάπτυξη της εκπαίδευσης 33Τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ιστορία της τέχνης 3 3 Η Ευρώπη και ο

Διαβάστε περισσότερα

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Χριστίνα Τσακαρδάνου Εκπαιδευτικός Πανθομολογείται πως η ανάπτυξη του παιδιού ορίζεται τόσο από τα γενετικά χαρακτηριστικά του, όσο και από το πλήθος των ερεθισμάτων που δέχεται

Διαβάστε περισσότερα

Η εκμάθηση μιας δεύτερης/ξένης γλώσσας. Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε 2011-12

Η εκμάθηση μιας δεύτερης/ξένης γλώσσας. Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε 2011-12 Η εκμάθηση μιας δεύτερης/ξένης γλώσσας Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε 2011-12 Βασικοί όροι και έννοιες- Δεύτερη # Ξένη γλώσσα Δεύτερη γλώσσα είναι οποιαδήποτε γλώσσα κατακτά ή μαθαίνει ένα άτομο

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 5 ο. Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση. Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D.

Μάθημα 5 ο. Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση. Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Μάθημα 5 ο Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Κοινωνικογνωστικές θεωρίες Κοινωνική μάθηση (Bandura) Κοινωνικός

Διαβάστε περισσότερα

H διγλωσσία στο εκπαιδευτικό μας σύστημα

H διγλωσσία στο εκπαιδευτικό μας σύστημα H διγλωσσία στο εκπαιδευτικό μας σύστημα Ασπασία Χατζηδάκη Πανεπιστήμιο Κρήτης aspahatz@edc.uoc.gr Ποιοι είναι οι -εν δυνάμει- δίγλωσσοι μαθητές στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα σήμερα; (1/4) (1) Παιδιά

Διαβάστε περισσότερα

Η ανάδυση της ανάγνωσης και της γραφής: έννοια και σύγχρονες απόψεις. Ευφημία Τάφα Καθηγήτρια ΠΤΠΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Η ανάδυση της ανάγνωσης και της γραφής: έννοια και σύγχρονες απόψεις. Ευφημία Τάφα Καθηγήτρια ΠΤΠΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης Η ανάδυση της ανάγνωσης και της γραφής: έννοια και σύγχρονες απόψεις Ευφημία Τάφα Καθηγήτρια ΠΤΠΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης Αναγνωστική ετοιμότητα Παλαιότερα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι: υπάρχει μια συγκεκριμένη

Διαβάστε περισσότερα

Ιδανικός Ομιλητής. Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου. Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Ιδανικός Ομιλητής. Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου. Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 Ιδανικός Ομιλητής Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α1. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου «προσεκτικός ομιλητής»

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ: Εισαγωγικά στοιχεία

ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ: Εισαγωγικά στοιχεία ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ: Εισαγωγικά στοιχεία Ασπασία Χατζηδάκη Πανεπιστήμιο Κρήτης aspahatz@edc.uoc.gr 1. H διγλωσσία ως παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο H δι/πολυγλωσσία είναι ο κανόνας, όχι η εξαίρεση 6.000 γλώσσες oμιλούνται

Διαβάστε περισσότερα

Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους. του Σταύρου Κοκκαλίδη. Μαθηματικού

Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους. του Σταύρου Κοκκαλίδη. Μαθηματικού Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους του Σταύρου Κοκκαλίδη Μαθηματικού Διευθυντή του Γυμνασίου Αρχαγγέλου Ρόδου-Εκπαιδευτή Στα προγράμματα Β Επιπέδου στις ΤΠΕ Ορισμός της έννοιας του σεναρίου.

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνα Πηλείδου, Δρ Φιλοσοφίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ, Δασκάλα Ειδικής Αγωγής, Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου Αττικής.

Κωνσταντίνα Πηλείδου, Δρ Φιλοσοφίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ, Δασκάλα Ειδικής Αγωγής, Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου Αττικής. Αναπτύσσοντας, κινητοποιώντας και βελτιώνοντας δεξιότητες: η εφαρμογή μαθησιακού προγράμματος σε ομάδα τμήματος του Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Ηρακλείου Αττικής. Κωνσταντίνα Πηλείδου, Δρ Φιλοσοφίας του

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία με μετανάστες

Διαπολιτισμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία με μετανάστες Διαπολιτισμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία με μετανάστες Πολιτισμική επίγνωση Διαπολιτισμική ενσυναίσθηση Πολιτισμική επάρκεια Πολιτισμική ενδυνάμωση Διαπολιτισμική διαμεσολάβηση Παράγοντες κινδύνου

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκοντας σε πολυπολιτισμική τάξη

Διδάσκοντας σε πολυπολιτισμική τάξη Έργο: Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο) Επιμορφωτικό Σεμινάριο Διδάσκοντας σε πολυπολιτισμική τάξη ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ 8, 12 και 15

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμός της μετάβασης

Ορισμός της μετάβασης Ορισμός της μετάβασης Ορίζεται ως το από έναν σε έναν που εμπεριέχει σύνθετες και διαδοχικές διαδικασίες αλλαγών που επηρεάζουν το συνολικό φάσμα της ατομικής και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ & ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΤΟ ΣΕΒΑΣΜΟ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ & ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΤΟ ΣΕΒΑΣΜΟ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ & ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΤΟ ΣΕΒΑΣΜΟ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Γ Ι Ο Υ Λ Η Π Α Π Α Δ Ι Α Μ Α Ν Τ Α Κ Η Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Δ Ι Α Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ι Κ Η Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Σ Η : Μ Ε Τ

Διαβάστε περισσότερα

Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη

Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη Αθήνα, 14-15 Μαΐου 2010 ηρητήριο _2010 1 Τα πολυτροπικά κείμενα ως εργαλείο προώθησης της

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Προγράμματος Ταχύρρυθμης Εκμάθησης της Ελληνικής στη Μέση Εκπαίδευση (Ιούνιος 2010)

Αξιολόγηση του Προγράμματος Ταχύρρυθμης Εκμάθησης της Ελληνικής στη Μέση Εκπαίδευση (Ιούνιος 2010) Αξιολόγηση του Προγράμματος Ταχύρρυθμης Εκμάθησης της Ελληνικής στη Μέση Εκπαίδευση (Ιούνιος 2010) 1. Ταυτότητα της Έρευνας Με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της 29 ης Ιουλίου, 2008, τέθηκε σε εφαρμογή

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικά Προγράμματα και Δράσεις στη Δημοτική Εκπαίδευση

Εκπαιδευτικά Προγράμματα και Δράσεις στη Δημοτική Εκπαίδευση Εκπαιδευτικά Προγράμματα και Δράσεις στη Δημοτική Εκπαίδευση Επιχορηγήσεις δράσεων Αγωγής Υγείας Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού προβαίνει στην επιχορήγηση δράσεων Αγωγής Υγείας που αναπτύσσουν τα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 17 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 19 ΠΡΟΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ 25 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 27

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 17 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 19 ΠΡΟΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ 25 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 27 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 17 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 19 ΠΡΟΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ 25 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 37 1.1. Λειτουργικός ορισµός των εννοιών 38 1.1.1. Λειτουργικός ορισµός της έννοιας παλιννοστούντες 38 1.1.2.

Διαβάστε περισσότερα