Διατροφή.

Transcript

1 ΜΑΪΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 ΤΕΥΧΟΣ 61 / 11 ο έτος έκδοσης ISSN: & Διατροφή ΚΩΔΙΚΟΣ 6899 Δυσκοιλιότητα: Ο ρόλος του χειρουργού Ένας πλήρης οδηγός διατροφής για τη διαχείριση του προδιαβήτη Τί είναι ΙΛΙΓΓΟΣ; Νέα δεδομένα για αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της γαστρεντερίτιδας Οι τροφές της μακροζωίας Αθλούμαι συστηματικά. Τι ποσότητες φαγητού πρέπει να καταναλώνω;

2 Άρθρο Σύνταξης Αγαπητοί αναγνώστες, καλό και έντονα θερμό καλοκαίρι! Αν και ο πρώτος επιθετικός προσδιορισμός για το καλοκαίρι είναι ευχή, το δεύτερο είναι μία κοινότοπη αλλά ανησυχητική διαπίστωση. Μία διαπίστωση, η οποία εξ ιδίων ορμώμενη, ενέχει πληθώρα ερμηνειών καθώς άπτεται τόσο της γενικότερης περιρρέουσας «θερμής» κατάστασης στην κοινωνία μας όσο και, εν τη ευρεία έννοια, καθαρά κλιματολογικής διαπίστωσης. Συχνά δε έχουμε αναλύσει και επιστήσει την προσοχή στους παράγοντες που, εν τη γενέσει της επιστήμης, σκοπό έχουν τον σωστό και έμμετρο τρόπο ζωής. Παράγοντες οι οποίοι συμβάλουν, από κοινού με την ορθή αντίληψη περί υγιούς διαβίωσης, στην όσο το δυνατόν καλυτέρευση των συνθηκών που απαρτίζουν την καθημερινότητά μας. Με τον συνδυασμό μάλιστα των παραπάνω είναι εύκολο να φτάσει κανείς στην διαπίστωση πως η εποχή (και η ερμηνεία της λέξης ας μείνει άνευ ορίων) επιβάλει να οπλιστούμε με μία πολυεπίπεδη «πρόληψη». Η λέξη «πρόληψη» είναι ακριβώς η λέξη κλειδί, που οφείλει να χαρακτηρίζει την πληθώρα των συμπεριφορών μας, αν θέλουμε να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων που επιβάλει ένα «θερμό καλοκαίρι». Ενδεικτικές των παραπάνω συμπεριφορών είναι τόσο οι, συχνά αναφερόμενες, σωστές διατροφικές επιλογές που περιλαμβάνουν ελαφρά και μικρά γεύματα καθώς και ικανές ποσότητες νερού και πηγών ενυδάτωσης, όσο και οι αντίστοιχα σωστές ψυχολογικές συνιστώσες, στις οποίες δυστυχώς σπάνια αναφερόμαστε, και οι οποίες περιλαμβάνουν «ελαφρά γεύματα» υπομονής και μεγάλες ποσότητες χαράς και πηγών ηρεμίας και ψυχραιμίας. Οφείλουμε στον εαυτό μας να προλαμβάνουμε την εξάντληση τόσο των ενυδατικών μας πηγών όσο και των πηγών που μας προσφέρουν χαρά και υπομονή για να ανταπεξέλθουμε στο, κοινώς ομολογούμενο, δύσκολο και «θερμό» μέλλον, έτσι όπως οι καθημερινές εξελίξεις το παρουσιάζουν. Ας είμαστε λοιπόν προσεκτικοί και ας διαπιστώσουμε πως, όπως το σώμα μας έχει ανάγκη το νερό μία θερμή μέρα έτσι και η ανθρώπινη ψυχολογία έχει τεράστια ανάγκη από πηγές αισιοδοξίας, χαράς και υπομονής. Σε αυτές δε τις πηγές αισιοδοξίας και υπομονής ας μην ξεχάσουμε κατά μείζονα ρόλο τους, κατά την κοινή ρήση, «δικούς μας» ανθρώπους, ανθρώπους που νοιαζόμαστε και μας νοιάζονται, πρόσωπα που η παρουσία τους στην ζωή μας είναι δροσιστικό βάλσαμο και πηγή αναζωογόνησης. Με αυτή την σκέψη, μετατρεπόμενη σε νέα ευχή σας χαιρετώ και σας εύχομαι «Καλό, Δροσερό και Ψύχραιμο Καλοκαίρι για εσάς και τις οικογένειές σας». Ευάγγελος Χολόγκιτας Αναπλ. Διευθυντής Σύνταξης Ευεξία & Διατροφή 3

3 2013 ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΕΥΕΞΙΑΚΟΥ & ΔΙΑΤΡΟΦΗ Διμηνιαία ΓΑΣΤ ΈκδοσηΡτου ΙδρύματοςΚΓαστρεντερολογίας ΔΜΑΪΟΣ Ι Μ Η ΝΙΟΥΝΙΟΣ ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ Ε ΝΕλληνκού Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ&ΣΔιατροφής ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ Π Ε 10 Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Α Υγιεινή διατροφή. Άρθρο: Ευβιοτικά και προβιοτικά: Τι πρέπει να γνωρίζουμε Γιατί είναι τόσο δύσκολη; Άρθρο: Τροφική αλλεργία στα παιδιά Άρθρο: Στέβια, το φυσικό γλυκαντικό του μέλλοντος; Άρθρο: καισωστή πεπτικό σύστημα Παιδί & Ευεξία Εφηβος: διατροφή για...μαθητές. Υγιεινό Μικρά &Κολατσιό Νόστιμαστο Σχολείο Περί Διαίτης: Μη θερμιδογόνες γλυκαντικές ουσίες: Παιδί & Έφηβος: Νέα δεδομένα για «Το Μηδεν Αγαν» την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση 26 Ευεξία: ZUMBA: η κεφάτη της γαστρεντερίτιδας άσκηση Άρθρο: Μεταβολές του τρόπου ζωής Περί Διαίτης: Οι τροφές της μακροζωίας κατά τη διάρκεια θεραπείας με κορτικοστεροειδή Ευεξία: Αθλούμαι συστηματικά. Τι ποσότητες φαγητού Συνταγές πρέπει να καταναλώνω; Μικρά & Νόστιμα Ta Nέα του Ιδρύματος Επικοινωνούμε Συνταγές Ta Nέα του Ιδρύματος ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Έδρα: Πατριάρχου Ιωακείμ 30, Αθήνα Τηλ. Fax.: , URL: Διευθυντής Σύνταξης: Γεώργιος Π. Καραμανώλης, Γαστρεντερολόγος Αναπληρωτές Διευθυντές Σύνταξης: Εμμανουήλ Συμβουλάκης, Γαστρεντερολόγος Ευάγγελος Χολόγκιτας, Παθολόγος Συντακτική Επιτροπή: Παναγιώτα Καφρίτσα, Παιδίατρος - Παιδογαστρεντερολόγος Ιωάννης Μανιός, Διατροφολόγος - Εργοφυσιολόγος Βασίλειος Παπαμίκος, Νοσοκομειακός Διατολόγος - Διατροφολόγος Παρασκευάς Παπαχρήστος, Διατολόγος - Διατροφολόγος Δημήτριος Παπαπαναγιώτου, Δημοσιογράφος Εμμανουήλ Τσόχατζης, Παθολόγος Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης, Γαστρεντερολόγος ΕπιμέλειαΔιόρθωση Κειμένων: Γεώργιος Π. Καραμανώλης ΔιοικητικΟ ΣυμβοΥλιο Διευθυντής: Ν Άρθρο Σύνταξης Άρθρο: Δυσκοιλιότητα: Ο ρόλος του χειρουργού Άρθρο: Η σημασία της συχνότητας των γευμάτων Διατροφή: πλήρης οδηγόςζωής διατροφής... 8 Διατροφή: Ένας Διατροφή = Τρόπος για τη διαχείριση του προδιαβήτη Άρθρο: Δυσκοιλιότητα: ένα συχνό σύμπτωμα Άρθρο: είναι ΙΛΙΓΓΟΣ; που δεντίπρέπει να υποεκτιμάται Ιδιοκτήτης: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Εκδότης και υπεύθυνος παρά τω νόμω: Δ. Παπαπαναγιώτου, δημοσιογράφος Πρόεδρος: Ε Γεν. Γραμματέας: Δημήτριος Γ. Καραμανώλης, Γαστρεντερολόγος 4 Ταμίας: Νικόλαος Βιάζης, Γαστρεντερολόγος Μέλη: Νικόλαος Θεοδωρίδης, Επιχειρηματίας Ιωάννης Καραγιάννης, Γαστρεντερολόγος Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης, Γαστρεντερολόγος Παρασκευάς Παπαχρήστος, Διατροφολόγος Γρηγόριος Πασπάτης, Γαστρεντερολόγος Χαράλαμπος Τζάθας, Γαστρεντερολόγος Επαμεινώνδας Τσιάνος, Γαστρεντερολόγος Marketing & Διαφήμιση: Μένια Κουκουγιάννη Τηλ.: Κιν.: menia@eligast.gr Ευεξία & Διατροφή Σχεδιασμός, Παραγωγή: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑmed Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Ελένη A. Βραχάτη Εκδοτική Επιμέλεια: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑmed ISSN: Το περιεχόμενο του κάθε άρθρου εκφράζει την άποψη του συγγραφέα του, η οποία δεν είναι υποχρεωτικά αποδεκτή από τη Συντακτική Επιτροπή Ευεξία & Διατροφή 5

4 Ανέζα Γιάλλουρου, Ειδικευόμενη Χειρουργός Άρθρο Ο εμπλουτισμός της καηθημερινής διατροφής με φυτικές ίνες, η αυξημένη κατανάλωση υγρών, η συστηματική σωματική άσκηση, καθώς και η χρήση υπακτικών φαρμάκων αποτελούν απλά μέτρα που στην πλειονότητα των ασθενών ανακουφίζουν από τα συμπτώματα. Σε περιπτώσεις συστηματικών παθήσεων, η θεραπεία της υποκείμενης νόσου οδηγεί και στην εξάλειψη της συμπτωματολογίας. Παρόλα αυτά, μια μικρή ομάδα ασθενών με χρόνια δυσκοιλιότητα θα χρειαστούν εκτίμηση για πιθανή χειρουργική αντιμετώπιση. Η σωστή επιλογή εκείνων των ασθενών που τελικά θα υποβληθούν σε κάποιας μορφής χειρουργική επέμβαση είναι ιδιαίτερα σημαντική. Δυσκοιλιότητα: Ο ρόλος του χειρουργού Η δυσκοιλιότητα αποτελεί ένα συχνό πρόβλημα για το οποίο ασθενείς αναζητούν την συμβολή του ιατρού. Υπάρχουν ποικίλλοι αιτιολογικοί παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί για την συγκεκριμένη νοσολογική οντότητα, όπως διατροφικές συνήθειες, συστηματικές παθήσεις (πχ υποθυρεοειδισμός). Ιστορικό- Κλινική εξέταση Ο χειρουργός στον οποίο θα αποταθούν οι ασθενείς για ενδεχόμενη χειρουργική επέμβαση θα πρέπει να αποσαφηνίσει τα ακόλουθα όσον αφορά στο ιστορικό: Συχνότητα- σύσταση κενώσεων ανά εβδομάδα. Λιγότερες από 3 κενώσεις εβδομαδιαίως ορίζουν την δυσκοιλιότητα. Χειρισμοί που ανακουφίζουν τους ασθενείς από το αίσθημα ατελούς κένωσης. Χρονική διάρκεια συμπτωματολογίας. Συνοδή συμπτωματολογία. Ιστορικό πολυτοκίας- Ύπαρξη συμπτωμάτων πρόπτωσης ενδοπυελικών οργάνων. Η κλινική εξέταση περιλαμβάνει την εξέταση της κοιλιακής χώρας, την προσεκτική επισκόπηση της περινεϊκής και ορθοπρωκτικής περιοχής για ανάδειξη πιθανής ορθοκήλης, ενώ αναπόσπαστο κομμάτι αποτελεί και η δακτυλική εξέταση με ταυτόχρονη εκτίμηση της λειτουργικότητας του ηβοορθικού μυός. Διαγνωστικός έλεγχος Προκειμένου να αποσαφηνισθεί το ακριβές αίτιο της δυσκοιλιότητας και να σχεδιασθεί σωστά το είδος της χειρουργικής μεθόδου, ο χειρουργός μπορεί να χρησιμοποιήσει τις ακόλουθες εξετάσεις: Μανομετρία ορθοπρωκτικής χώρας, με την οποία αξιολογείται η λειτουργικότητα του πρωκτικού σφιγκτήρα. Ηλεκτρομυογραφία (ΗΜΓ) με σπόγγο ηβοορθικού μυός. Εξέταση αποβολής μπαλονιού, η οποία βοηθά στην διάγνωση κωλυόμενης αφόδευσης. Αφοδευσιογραφία. Αποτελεί ακτινολογική μελέτη της ορθοπρωκτικής περιοχής που αξιολογεί την κινητικότητα του ορθού και την αποβολή των κοπράνων. Επίσης, προσδιορίζει ορθοπρωκτικές ανωμαλίες και αξιολογεί την σύσπαση και χάλαση των μυών του πρωκτού. Όταν υπάρχει ισχυρή υποψία καλοήθους ή κακοήθους νεοπλασίας στο παχύ έντερο ο ιατρός πρέπει να ζητήσει και άλλες εξετάσεις, όπως: Βαριούχος Υποκλυσμός. Με αυτή την εξέταση διερευνάται η ύπαρξη οργανικής νόσου που προκαλεί απόφραξη στο παχύ έντερο. Σιγμοειδοσκόπηση ή κολονοσκόπηση. Σιγμοειδοσκόπηση ονομάζεται η εξέταση με εύκαμπτο ενδοσκόπιο της περιοχής του ορθού και του κατώτερου τμήματος του παχέος εντέρου (σιγμοειδές), ενώ η ενδοσκοπική διερεύνηση ολόκληρου του παχέος εντέρου καλείται κολονοσκόπηση. Οι χειρουργικές επεμβάσεις έχουν θέση στις ακόλουθες καταστάσεις: Σε λειτουργικές παθήσεις με παρατεταμένο χρόνο διάβασης όπου πάσχει όλο το παχύ έντερο εκτός από το ορθό. Αφορά συνήθως νεαρές γυναίκες κάτω των 25 ετών με μακρύ ιστορικό χρονίας δυσκοιλιότητας που δεν ανταποκρίνεται στην αλλαγή των διαιτητικών συνηθειών, καθώς και στην χορήγηση οποιασδήποτε ομάδας υπακτικών φαρμάκων. Αφορά νόσους που χαρακτηρίζονται από ελαττωμένη κινητικότητα του παχέος εντέρου όπως αδράνεια του εντέρου η οποία οφείλεται σε δυσλειτουργία του νευρικού πλέγματος του εντέρου (υπογαγγλιόνωση) ή παθήσεις των μυών (παθήσεις κολλαγόνου), σκληρόδερμα, δερματομυοσίτις. Οπωσδήποτε, όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να έχουν υποβληθεί σε κολοσκόπηση ή βαριούχο υποκλυσμό για αποκλεισμό άλλης παθολογίας, έλεγχο λεπτού εντέρου για τυχόν συνυπάρχουσα κινητική διαταραχή, καθώς και αφοδευσιογραφία, η οποία δεν θα αναδεικνύει διαταραχή του πυελικού εδάφους. Στην περίπτωση αυτή, η θεραπεία περιλαμβάνει χειρουργική αφαίρεση του πάσχοντος παχέος εντέρου με διατήρηση του ορθού και αναστόμωση του λεπτού εντέρου στο ορθό (ειλεοορθική αναστόμωση) είτε με ανοικτή είτε με λαπαροσκοπική προσπέλαση. Ιδιαίτερη προσοχή 6 7

5 απαιτείται σε περιπτώσεις που συνυπάρχει το σύνδρομο σπαστικού πυελικού εδάφους (η αποτυχία χάλασης του ηβοορθικού και του έξω σφιγκτήρα του πρωκτού ή η παράδοξη σύσπαση αυτών στην κένωση), στις οποίες οι ασθενείς θα ωφεληθούν από την βιοανάδραση ως αρχική αντιμετώπιση. Προτού προχωρήσουμε στην χειρουργική επέμβαση θα πρέπει να εξηγηθούν με λεπτομέρεια στον ασθενή το είδος της επέμβασης, οι πιθανές επιπλοκές της (διαφυγή από την αναστόμωση, διάρροια, απόφραξη λεπτού εντέρου, ακράτεια κοπράνων), καθώς και η ποιότητα ζωής μετά από τη συγκεκριμένη επέμβαση. Σε ασθενείς που παρουσιάζουν προβλήματα και δυσλειτουργία της εξόδου όπως: 1. (α) Πρόπτωση ορθού. Η προσπέλαση στη συγκεκριμένη πάθηση μπορεί να γίνει διαπρωκτικά, διακολπικά, διακοιλιακά, ή δια του περινέου. Σε αυτή την περίπτωση οι επεμβάσεις περιλαμβάνουν: 1. Συχνότερη είναι η διακολπική προσπέλαση. Γίνεται εγκάρσια διατομή στον κολπικό βλεννογόνο. Δημιοργείται κρημνός βλεννογόνου- υποβλεννογονίου που ανυψώνεται αναδεικνύοντας το εξασθενημένο ορθοκολπικό διάφραγμα, το οποίο ενισχύεται με ενισχυτικές ραφές. 2. Την ανάρτηση του ορθού προς το ιερό οστό ώστε να παρεμποδιστεί η διολίσθηση αυτού προς την έξοδο. Αυτή μπορεί να συνδυάζεται με σιγμοειδεκτομή σε περίπτωση δολιχόκολου. 3. Την διαπρωκτική εκτομή του ορθοσιγμοειδούς με τη μέθοδο Altemeier, η οποία πλεονεκτεί συγκριτικά με τις άλλες επεμβάσεις, ακόμη και με τις λαπαροσκοπικές ως προς το γεγονός ότι δεν αφήνει καμία τομή ή ουλή στο κοιλιακό τοίχωμα 4. Επέμβαση STARR. Περιλαμβάνει την διαπρωκτική περιμετρική ολοτοιχωματική εκτομή δακτυλίου του προσθίου και οπισθίου τοιχώματος του προπίπτοντος τμήματος του ορθού με τη χρήση ενός κυκλικού αναστομωτήρα. Τα αποτελέσματα από τη συγκεκριμένη μέθοδο είναι πολλά υποσχόμενα, αν και περιγράφονται σοβαρές επιπλοκές, όπως πυελική σήψη, ορθοκολπικό συρίγγιο, αιμορραγία, ακράτεια κοπράνων. Σε ασθενείς που παρουσιάζουν νόσο Hirschprung s η οποία αποτελεί κατά κύριο λόγο παιδιατρική πάθηση. Σπάνια, κάποιοι ασθενείς διαγιγνώσκονται στην ενήλικο ζωή. Εκδηλώνεται στο παχύ έντερο είτε ως μεγάκολο ή/ και μέγα ορθό. Συνήθως, το αγαγγλιονικό τμήμα του παχέος εντέρου που πάσχει είναι λιγότερα εκτεταμένο σε σχέση με τον αντίστοιχο πάσχοντα παιδιατρικό πληθυσμό. Αρχικά, εφαρμόζεται η μέθοδος της μυεκτομής του ορθού. Σε επιμονή των συμπτωμάτων μετά τη μυεκτομή, θα πρέπει νε εξετασθεί το ενδεχόμενο πιο εκτεταμένης επέμβασης. Καλύτερα αποτελέσματα στον ενήλικο πληθυσμό παρουσιάζει η χαμηλή προσθία εκτομή του ορθοσιγμοειδούς με κολοπρωκτική αναστόμωση. Στομίες. Η δημιουργία μιας κολοστομίας ή ειλεοστομίας ενδείκνυται σε περιπτώσεις ασθενείς με σοβαρή δυσκοιλιότητα που προκαλεί «αναπηρία» ή σε δυσλειτουργία του πυελικού εδάφους. Θα πρέπει να προηγηθεί λεπτομερέστατη εκτίμηση και να έχουν εξαντληθεί όλες οι συντηρητικές προσεγγίσεις. Συμπερασματικά, η δυσκοιλιότητα παραμένει ένα συχνότατο ιατρικό πρόβλημα. Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών δεν χρήζει χειρουργικής παρέμβασης. Παρόλα αυτά, μια επιλεγμένη ομάδα ασθενών παρουσιάζει λειτουργικές ή ανατομικές διαταραχές που θα επωφεληθούν από το χειρουργείο. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο ενδελεχής έλεγχος προκειμένου να επιλεχθούν ορθά αυτοί που πραγματικά θα ανακουφισθούν μετεγχειρητικά. Τέλος, προεγχειρητικά γίνεται αναλυτική ενημέρωση του ασθενούς για να καθορισθούν οι προσδοκίες που αναμένεται να ικανοποιηθούν από ενδεχόμενη χειρουργική αντιμετώπιση. 8 9

6 Κατερίνα Κυριακού, Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc Διατροφή Ένας πλήρης οδηγός διατροφής για τη διαχείριση του προδιαβήτη Ο προδιαβήτης είναι μια μεταβολική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από αντίσταση στην ινσουλίνη και πρωτογενή ή δευτερογενή δυσλειτουργία των β κυττάρων του παγκρέατος. Η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι μια κατάσταση κατά την οποία τα κύτταρα του οργανισμού δεν αναγνωρίζουν την ορμόνη ινσουλίνη, με αποτέλεσμα η γλυκόζη να μην μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα για να μεταβολιστεί. Τα β κύτταρα του παγκρέατος είναι τα κύτταρα από τα οποία εκκρίνεται η ινσουλίνη. Αποτέλεσμα αυτών των δύο δυσλειτουργιών είναι η αδυναμία των κυττάρων του οργανισμού να χρησιμοποιούν τη γλυκόζη και έτσι να εμφανίζεται υπεργλυκαιμία (υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα), μια κατάσταση επιβαρυντική και μακροπρόθεσμα τοξική για τον οργανισμό μας. Η ύπαρξη είτε διαταραγμένης γλυκόζης νηστείας (Impaired Fasting Glucose, IFG), είτε διαταραγμένης ανοχής στη γλυκόζη (Impaired Glucose Tolerance, IGT), είτε συνδυασμού των δύο, εξηγείται ως ένδειξη παρουσίας προδιαβήτη. Υπάρχουν δύο είδη εξετάσεων που μπορούν να εφαρμοστούν για τη διάγνωση του προδιαβήτη: η μέτρηση γλυκόζης νηστείας (fasting plasma glucose test, FPG) και η δοκιμασία ανοχής γλυκόζης από το στόμα ή αλλιώς καμπύλη γλυκόζης (oral glucose tolerance test, OGTT). Τα επίπεδα γλυκόζης αίματος, όπως μετριούνται από αυτού του είδους τις εξετάσεις, καθορίζουν είτε φυσιολογικό είτε διαταραγμένο μεταβολισμό γλυκόζης (προδιαβήτη/ διαβήτη). Αυξημένα επίπεδα γλυκόζης αίματος, όχι όμως τόσο υψηλά όσο στο διαβήτη, με βάση τη μέτρηση γλυκόζης νηστείας (FPG) υποδηλώνουν IFG, ενώ η IGT διαγιγνώσκεται όταν προκύψει ανάλογο αποτέλεσμα με τη δοκιμασία ανοχής γλυκόζης από το στόμα (OGTT). Το έτος 2003 εκτιμήθηκε πως 314 εκατομμύρια άνθρωποι (το 8.2% του ενήλικου πληθυσμού) είχαν προδιαβήτη. Μέχρι το 2025, εκτιμάται πως ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί στα 472 εκατομμύρια ανθρώπους (9.0% του ενήλικου πληθυσμού). Στις ΗΠΑ, το 2003, το 7% του ενήλικου πληθυσμού (20,3 εκατομμύρια άνθρωποι) είχε προδιαβήτη. Μέχρι το έτος 2025, εκτιμάται πως το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί στο 7,9% του ενήλικου πληθυσμού (29,6 εκατομμύρια άνθρωποι). Tα υψηλότερα ποσοστά σημειώνονται σε Ασία και Ευρώπη. Μάλιστα, στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, το 2003, 18,7 εκατομμύρια άνθρωποι (6,8%) είχαν προδιαβήτη, ενώ μέχρι το 2025 εκτιμάται πως ο αριθμός αυτός θα φτάσει τα 36,5 εκατομμύρια (7,4%). Δυστυχώς, δεν υπάρχουν επιδημιολογικά δεδομένα που να αφορούν αποκλειστικά την Ελλάδα. O προδιαβήτης αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, του τύπου δηλαδή του διαβήτη, που οφείλεται κυρίως στον τρόπο ζωής (διατροφή πλούσια σε κορεσμένο λίπος και απλά σάκχαρα, υπερβάλλον σωματικό βάρος και απουσία φυσικής δραστηριότητας). Βέβαια, σε άτομα που έχουν διαγνωσθεί με προδιαβήτη, αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να καθυστερήσουν ή και να αποτρέψουν την ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη. Περίπου το 30% των ατόμων με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη θα αναπτύξουν σακχαρώδη διαβήτη μέσα στα επόμενα 5 χρόνια. Μάλιστα, η κατάσταση αυτή αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό επεισόδιο κατά 50%. Ωστόσο, τα αποτελέσματα μιας μεγάλης και έγκυρης επιδημιολογικής μελέτης, στην οποία συμμετείχαν άτομα από την Αμερική, έδειξαν πως μια μείωση του σωματικού βάρους κατά 5-7% μείωσε την εμφάνιση του διαβήτη κατά 58%. Η απώλεια βάρους επιτεύχθηκε μέσω της κατάλληλης διατροφής (μείωση των συνολικών θερμίδων και του διαιτητικού λίπους) και συγχρόνως της μέτριας έντασης άσκησης (πχ. ήπιο περπάτημα) για τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα, μέσω δηλαδή κάποιων αλλαγών στον τρόπο ζωής αυτών των ατόμων. Κάποιες γενικές συμβουλές για την επίτευξη της απώλειας βάρους και της γενικότερης αλλαγής στον τρόπο ζωής φαίνονται παρακάτω: 1. I. Εισάγετε τον προγραμματισμό στην καθημερινή σας διατροφή και μην αφήνετε τίποτα στην τύχη του. Όταν υπάρχει έλλειψη προγραμματισμού, γινόμαστε όλοι επιρρεπείς και ευάλωτοι και μπορεί, ακόμα και αν είμαστε πεπεισμένοι για την αξία της προσπάθειάς μας, να καταφύγουμε σε επιλογές που γνωρίζουμε ότι θα μας βλάψουν. Στο χώρο εργασίας πχ. αν δεν έχουμε προετοιμάσει από το σπίτι και πάρει μαζί μας κάτι σωστό για να κολατσίσουμε, εύκολα μπορεί να παρασυρθούμε από τον συνάδελφο που τρώει μια σοκολάτα ή ένα σουβλάκι. Επιπλέον, καλό θα είναι να θυμόμαστε ότι τα μικρά και τακτικά γεύματα (4-6 την ημέρα) βοηθούν στο να διατηρούνται τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μας πιο σταθερά, χωρίς να παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις. 2. II. Στοχεύστε σε μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει τροφές από όλες τις ομάδες: φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, όσπρια, γαλακτοκομικά, ψωμί, ψάρι, πουλερικά, κρέας και λίπη. Δεν έχει νόημα πχ. να σας πιάσει φοβία με το ψωμί, τις πατάτες κλπ και να τα αποβάλλετε τελείως από την διατροφή σας. Σημασία έχει να προτιμάτε από εδώ και στο εξής ψωμί ολικής αλέσεως και τις πατάτες να μην τις τρώτε τηγανητές αλλά βραστές. Το κλειδί της επιτυχίας, λοιπόν, είναι οι πιο υγιεινές εναλλακτικές επιλογές και σε καμία περίπτωση ο αποκλεισμός κάποιων τροφών από την καθημερινή σας διατροφή. 3. III. Επιλέξτε τρόφιμα με χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπος και περιορίστε την κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών οξέων. Αυτό μπορείτε να το πετύχετε εάν προτιμήσετε το ψάρι και το λευκό κρέας, έναντι του κόκκινου, εάν στο μαγείρεμα χρησιμοποιείτε αποκλειστικά ελαιόλαδο, το οποίο μπορείτε να προσθέτετε προς το τέλος του μαγειρέματος, εάν αντικαταστήσετε το βούτυρο με φυτική μαργαρίνη κ.α. 4. IV. Ελαχιστοποιήστε την κατανάλωση ζάχαρης. Αυτό δεν σημαίνει ότι επιβάλλεται ο αποκλεισμός της από katerinakyriakou@hotmail.com 10 11

7 την διατροφή σας. Ωστόσο, η αντικατάστασή της από την φρουκτόζη (η οποία μεταβολίζεται βραδύτερα και δεν προκαλεί τόσο απότομη αύξηση του επιπέδου γλυκόζης στο αίμα μας όσο η γλυκόζη) ή από υποκατάστατα ζάχαρης στον καφέ ή στο τσάι δεν ενδείκνυται. Οι μελέτες για τις ανεπιθύμητες επιδράσεις της φρουκτόζης έδειξαν ότι αυξάνει τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων στο αίμα και ότι προκαλεί μια βραχυπρόθεσμη ινσουλινοαντίσταση στο επίπεδο των μυών. Ωστόσο, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η διατροφή μας δεν περιέχει μεγάλες ποσότητες φρουκτόζης, οπότε δε θα πρέπει να ανησυχούμε. Ακόμα, όταν θυμηθείτε πχ. πόσο νόστιμα είναι τα βουτήματα που φτιάχνει το ζαχαροπλαστείο της γειτονιάς σας, μην απογοητευτείτε. Φτιάξτε τα μόνοι σας, χρησιμοποιώντας αλεύρι ολικής αλέσεως αντί του λευκού, αντί για άσπρη ζάχαρη βάλτε μαύρη και αντί για βούτυρο ελαιόλαδο. Το αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να είναι εξαιρετικό, αρκεί να μην σας λείψει η φαντασία. 5. V. Μην παραλείπετε να προσλαμβάνετε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα φυτικών ινών από τη διατροφή σας (συνιστώμενα επίπεδα ημερήσιας πρόσληψης: γρ.). Τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες είναι τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα όσπρια, τα φρούτα, τα λαχανικά κλπ. Σχετικά πρόσφατα στην ελληνική αγορά κυκλοφόρησαν και ζυμαρικά ολικής αλέσεως, που μπορούν να θεωρηθούν μια σοφή επιλογή στην προσπάθεια αύξησης της προσλαμβανόμενης ποσότητας φυτικών ινών. Εντάξτε μια ποικιλία αυτών των τροφών στην καθημερινότητά σας. 6. VI. Καλό θα είναι να περιορίσετε την κατανάλωση αλατιού. Συνιστάται η καθημερινή κατανάλωση αλατιού να μην ξεπερνάει την ποσότητα που αντιστοιχεί σε 1 κουτ. γλυκού. Εναλλακτικά του αλατιού μπορείτε να χρησιμοποιείτε χυμό λεμονιού και ποικιλία καρυκευμάτων και μπαχαρικών. Άλλωστε, οι περισσότερες τροφές εμπεριέχουν από την φύση τους αλάτι με αποτέλεσμα το επιπρόσθετο να αποτελεί υπερβολή, συχνά εις βάρος της γεύσης του φαγητού. 7. VII. Κάντε την άσκηση τρόπο ζωής. Ο συνδυασμός έστω μισής ώρας γρήγορου περπατήματος την ημέρα με μια σωστή διατροφή θα αποφέρει ακόμα καλύτερα αποτελέσματα στην προσπάθεια απώλειας βάρους. Επιπλέον, μια άλλη ευεργετική επίδραση της άσκησης στην περίπτωση του προδιαβήτη είναι η σταδιακή μείωση της ινσουλινοαντίστασης, γεγονός που με τον καιρό καθιστά πιο αποτελεσματική τη χρησιμοποίηση της γλυκόζης απ τον οργανισμό. Κάποια τρικ για να αυξήσετε την άσκηση στην καθημερινότητά σας είναι να χρησιμοποιείτε τις σκάλες και όχι το ασανσέρ ή για τις κοντινές αποστάσεις να περπατάτε (πχ για το χώρο εργασίας σας) και να μην παίρνετε το αυτοκίνητο. 8. VIII. Τέλος, μην επιλέγετε ένα τρόφιμο εάν πρώτα δεν συμβουλευτείτε την διατροφική του ετικέτα. Πολλές φορές η διαφήμιση οδηγεί στην παραπλάνηση του ανενημέρωτου καταναλωτή, κάτι το οποίο μπορεί πολύ εύκολα να αποφευχθεί εάν συμβουλευτούμε τον πίνακα διατροφικής αξίας του τροφίμου. Την επόμενη φορά λοιπόν που θα αναζητήσετε πχ. τα δημητριακά που είναι πιο πλούσια σε φυτικές ίνες, μην οδηγηθείτε από τον κάθε διαφημιστή αλλά από τα μάτια σας μόνο. Η διάγνωση του προδιαβήτη δε θα πρέπει να σας πανικοβάλλει. Ο προδιαβήτης σαν αυτοτελής νόσος, απέκτησε κλινική σημασία τα τελευταία χρόνια με απώτερο στόχο την πρόληψη της εμφάνισης του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Με αλλαγές στον τρόπο ζωής (σωστή διατροφή, απώλεια του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους, συστηματική άσκηση) και χωρίς πολύ συχνά να κρίνεται απαραίτητη η παράλληλη φαρμακευτική αγωγή, η κατάσταση αυτή μπορεί να διαχειριστεί πολύ καλά ή ακόμη και να εξαφανιστεί. Είναι σαφές πως κάθε αλλαγή στον τρόπο της ζωής μας είναι δύσκολη, αναλογιστείτε όμως τα οφέλη που θα αποκομίσετε απ αυτήν. Και μην ξεχνάτε ποτέ πως η καλύτερη αντιμετώπιση οποιουδήποτε προβλήματος υγείας είναι η πρόληψη! 12 13

8 Κωνσταντίνα Ρόβα, Ειδικευόμενη ωτορινολαρυγγολογίας, Γ.Ν Κομοτηνής Άρθρο Τί είναι Πού οφείλεται ο ίλιγγος; Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, ο ίλιγγος οφείλεται σε δυσλειτουργία του περιφερικού αιθουσαίου συστήματος. Οφείλεται δηλαδή, σε κάποια διαταραχή είτε στο υποδεκτικό όργανο της ισορροπίας που είναι η αίθουσα και οι τρεις ημικύκλιοι σωλήνες (οπίσθιος λαβύρινθος) και το οποίο βρίσκεται στο έσω ους, είτε στο αιθουσαίο ΙΛΙΓΓΟΣ; Ίλιγγος είναι η ψευδαίσθηση του ασθενούς ότι τα αντικείμενα γύρω του περιστρέφονται ή κινούνται. Σε συνδυασμό με αυτή την αίσθηση, το άτομο βιώνει κάποιου βαθμού αστάθεια, έχει την εντύπωση ότι το έδαφος κινείται ή χάνεται κάτω από τα πόδια του, ή ότι το ίδιο πέφτει προς τη μία ή την άλλη πλευρά. Τα συμπτώματα αυτά συνοδεύονται συνήθως από ναυτία ή έμετο και έχουν ευρύ φάσμα όσον αφορά την ένταση και τη διάρκεια. νεύρο που μεταβιβάζει τα ερεθίσματα στον εγκέφαλο. Σπανιότερα, ο ίλιγγος μπορεί να είναι αποτέλεσμα βλάβης του κεντρικού νευρικού συστήματος, να αποδίδεται δηλαδή σε μια βλάβη πιο κεντρικά στον εγκέφαλο, να είναι ψυχογενής και να οφείλεται σε στρες, η να οφείλεται σε άλλα ερεθίσματα όπως για παράδειγμα στη ναυτία των ταξιδιωτών (κινήτωση). Ποιές είναι οι πιο κοινές παθήσεις που προκαλούν ίλιγγο, πού οφείλονται και πώς αντιμετωπίζονται; Τρεις είναι οι κύριες νοσολογικές οντότητες που προκαλούν περιφερικό ίλιγγο: ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος μετάθεσης κεφαλής, η αιθουσαία νευρίτιδα και η νόσος Meniere. Στον καλοήθη παροξυσμικό ίλιγγο μετάθεσης κεφαλής, ο ασθενής εμφανίζει μικρής διάρκειας (λεπτών ή δευτερολέπτων) επεισόδια ιλίγγου την ώρα που ξαπλώνει ή σηκώνεται από το κρεβάτι του, όταν αλλάζει πλευρό κατά τη διάρκεια του ύπνου, όταν σκύβει ή όταν σηκώνει το κεφάλι ψηλά. Συνυπάρχει ναυτία, η οποία όμως σπάνια καταλήγει σε έμετο, καθώς και αστάθεια κατά τα πρώτα βήματα του ασθενούς μόλις σηκωθεί από το κρεβάτι. Η αιτία της νόσου είναι πλέον γνωστή και αφορά την απόσπαση κάποιων στερεών σωματιδίων, των ωτολίθων από τη θέση που φυσιολογικά βρίσκονται στο λαβύρινθο και τη μετακίνηση τους σε διάφορα σημεία μέσα σε αυτόν. Η διάγνωση της νόσου γίνεται με τη δοκιμασία Dix Hallpike η οποία γίνεται από ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο ο οποίος κατά τη διάρκεια της, παρατηρεί μια χαρακτηριστική κίνηση στα μάτια του ασθενούς η οποία λέγεται νυσταγμός. Εφόσον διαγνωσθεί η νόσος, ακολουθεί η θεραπεία, η οποία δεν είναι φαρμακευτική, ακριβώς επειδή το αίτιο που την προκαλεί είναι μηχανικό. Πρόκειται για το χειρισμό Epley, ο οποίος είναι μια σειρά κινήσεων που εκτελούνται για να επανατοποθετηθούν οι ωτόλιθοι στη θέση τους. Ο χειρισμός είναι αποτελεσματικός σε ποσοστό σχεδόν 98% με την πρώτη κιόλας εφαρμογή και προσφέρει ανακούφιση ακόμα και την ώρα της κρίσης. Η αιθουσαία νευρίτιδα εκδηλώνεται με σφοδρό ίλιγγο ο οποίος εμφανίζεται ξαφνικά και μπορεί να διαρκέσει από αρκετές ώρες έως και 3 ημέρες. Ο ασθενής έχει έντονη αστάθεια με τάση να πέφτει προς τη μία πλευρά, η οποία καταδεικνύει το λαβύρινθο που υπολείπεται και νιώθει έντονη ναυτία με αποτέλεσμα συχνά επεισόδια εμέτου. Τα αίτια της αιθουσαίας νευρίτιδας φαίνεται να είναι ιογενή ή αγγειακά, ενώ η αντιμετώπισή της έγκειται στην ανακούφιση των συμπτωμάτων με χορήγηση αντιεμετικών και κατασταλτικών του λαβυρίνθου όπως είναι για παράδειγμα οι βενζοδιαζεπίνες. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η θεραπεία δεν πρέπει να συνεχιστεί για περισσότερες από λίγες ημέρες, γιατί με τον τρόπο αυτό αναστέλλεται η φυσιολογική ικανότητα του οργανισμού για αντιρρόπηση της βλάβης. Τέλος, η νόσος του Meniere χαρακτηρίζεται από την εξής κλινική τριάδα: 1) κρίσεις ιλίγγου που διαρκούν από λίγα λεπτά έως και αρκετές ώρες, 2) βαρηκοΐα, η οποία αρχικά έχει αυξομειούμενη βαρύτητα και με την πρόοδο της νόσου επιδεινώνεται και 3) εμβοές, οι οποίες στην αρχή εμφανίζονται μόνο στις κρίσεις, κατόπιν όμως γίνονται μόνιμες και μπορεί να συνοδεύονται από αίσθημα πληρότητας- «μπούκωμα»- του αυτιού. Η νόσος αποδίδεται σε ύδρωπα του λαβυρίνθου, αύξηση δηλαδή της ποσότητας της ενδολέμφου- του υγρού που βρίσκεται μέσα σε αυτόν. Η θεραπεία της νόσου Meniere αφορά αφενός την αντιμετώπιση των κρίσεων με χορήγηση αντιεμετικών και κατασταλτικών του λαβυρίνθου και αφετέρου την πρόληψη των υποτροπών. Η τελευταία συνίσταται στην εφαρμογή δίαιτας χαμηλής σε αλάτι και στη χορήγηση διουρητικών. Εάν αυτά τα μέτρα αποτύχουν, εφαρμόζεται η ενδοτυμπανική έγχυση κορτιζόνης σε εκείνους τους ασθενείς που έχουν φυσιολογική ακοή, ή σαν τελευταία λύση, χημική με ωτοτοξικά φάρμακα (γενταμυκίνη) ή χειρουργική καταστροφή του λαβυρίνθου που νοσεί

9 Οδυσσέας Αμπαζής, Γαστρεντερολόγος Άρθρο Ευβιοτικά και προβιοτικά: Τα ευβιοτικά, τα προβιοτικά και τα συμβιοτικά είναι σκευάσματα που έχουν σκοπό να αυξήσουν ή να αποκαταστήσουν τον αριθμό τον ωφέλιμων βακτηριδίων προς το συμφέρον της υγείας μας. Τροφές που περιέχουν ωφέλιμους μικροοργανισμούς (όπως προϊόντα της ζύμωσης του γάλακτος) καταγράφονται ήδη από την εποχή της αρχαιότητας σε ορισμένους πολιτισμούς. Τα ευβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί, οι οποίοι εάν χορηγηθούν σε επαρκή ποσότητα προάγουν την υγεία του ξενιστή. Οι περισσότεροι ανήκουν στα γένη Τι πρέπει να γνωρίζουμε Στον πεπτικό σωλήνα του ανθρώπου περιέχεται τεράστιος αριθμός μικροβίων, δημιουργώντας μία συμβίωση με οφέλη και για τις δύο πλευρές. Lactobacillus και Bifidobacterium, τα οποία αποτελούν μεγάλο μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας ανθρώπων και ζώων. Επίσης και άλλα βακτηρίδια (όπως ορισμένοι εντερόκοκκοι, το E. coli Nissle 1917) και μη παθογόνοι μύκητες (Saccharomyces boulardii) χρησιμοποιούνται ως ευβιοτικά. Ο μηχανισμός δράσης τους περιλαμβάνει την παρεμπόδιση του αποικισμού του εντέρου από παθογόνους μικροοργανισμούς μέσω του ανταγωνισμού για θρεπτικά συστατικά και της παραγωγής αντιμικροβιακών ουσιών, αναστολή της βακτηριδιακής μετάθεσης δια μέσου του εντερικού τοιχώματος, ενίσχυση της άμυνας του βλεννογόνου και ρύθμιση της ανοσολογικής απάντησης του οργανισμού. Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα των ευβιοτικών πρέπει να τεκμηριώνεται με καλά σχεδιασμένες κλινικές μελέτες σε ανθρώπους. Η αποτελεσματικότητα ενός ευβιοτικού σε μια πάθηση αφορά μόνο το συγκεκριμένο στέλεχος, το οποίο έχει μελετηθεί και όχι σε άλλα όμοια προς αυτό στελέχη. Η δράση εμφανίζεται με την ημερήσια πρόσληψη τουλάχιστον βακτηριδίων. Παρ ότι αυτοί προσλαμβάνονται ζωντανοί, δεν είναι απαραίτητο να αποικίζουν ή να επιβιώνουν στο έντερο, καθώς ακόμα και συστατικά τους μπορούν να έχουν ευβιοτική δράση. Η διάρροια είναι μία παθολογική κατάσταση στην οποία τα ευβιοτικά έχουν κλινική εφαρμογή. Συγκεκριμένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την θεραπεία της λοιμώδους (κυρίως από ροταϊό) διάρροιας των παιδιών και την αποτροπή της διάρροιας από λήψη αντιβιοτικών. Ακόμη φαίνεται πως μπορούν να μειώσουν την υποτροπή διάρροιας από C. difficile. Τα ευβιοτικά χορηγούνται επίσης στην ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, στην οποία η αυξημένη ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού θα μπορούσε να οφείλεται σε διαταραχή της χλωρίδας του εντέρου. Ειδικά στην ελκώδη κολίτιδα, τα ευβιοτικά βοηθούν στην διατήρηση της ύφεσης και λιγότερο στην θεραπεία της έξαρσης. Αντίθετα δεν φαίνεται να είναι αποτελεσματικά στην νόσο του Crohn. Το ευβιοτικό VSL#3, ένα μείγμα οκτώ βακτηριδιακών στελεχών, αποτρέπει την φλεγμονή της νεοληκύθου (pouchitis) και διατηρεί την ύφεση, αλλά δεν είναι εξίσου αποτελεσματικό για θεραπεία. Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, μία λειτουργική διαταραχή που σε μερίδα των ασθενών μπορεί να εμφανιστεί μετά από οξεία γαστρεντερίτιδα ή να συσχετίζεται με υπερανάπτυξη βακτηριδίων, είναι μία ακόμα πάθηση στην οποία τα ευβιοτιοκά έχουν δοκιμαστεί. Ωστόσο χρειάζεται περισσότερη έρευνα στον τομέα αυτό. Αν και χορηγούνται συμπληρωματικά με τις κλασικές θεραπείες, δεν είναι ευρέως αποδεκτά ως μονοθεραπεία. Μέτρια είναι η αποτελεσματικότητα των ευβιοτικών στην νεκρωτική εντεροκολίτιδα των νεογνών και ακόμη μικρότερη στην μετακτινική κολίτιδα. Εκτός του πεπτικού συστήματος τα ευβιοτικά χορηγούνται σε αλλεργίες, στην κολπίτιδα και για την βελτίωση της ανοσολογικής ανταπόκρισης γενικότερα. Τέλος, έχουν γίνει κλινικές μελέτες για την χρησιμότητα των ευβιοτικών στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου, την δυσκοιλιότητα, την δυσανεξία στην λακτόζη, την θεραπεία του ελικοβακτηρηδίου του πυλωρού, την πρόληψη αναπνευστικών λοιμώξεων και ουρολοιμώξεων, την μείωση της χοληστερόλης, την στεφανιαία νόσο, την τερηδόνα και την αρθρίτιδα. Τα αποτελέσματα δεν είναι ικανοποιητικά, ώστε να υπάρχει σύσταση για την χορήγησή τους σε αυτές τις καταστάσεις. Τα ευβιοτικά σκευάσματα θεωρούνται ιδιαίτερα ασφαλή και υπάρχει εμπειρία αρκετών ετών από την χρήση τους. Λίγες είναι οι αναφορές για επιπλοκές από την λήψη τους, όπως βακτηριαιμία, ενδοκαρδίτιδα και ισχαιμία των μεσεντέριων αγγείων σε ασθενείς με οξεία παγκρεατίτιδα. Σε ορισμένες ευπαθείς ομάδες πληθυσμού χρειάζεται προσοχή κατά την χορήγησή τους. Τα φαρμακευτικά σκευάσματα ευβιοτικών θα πρέπει να διαχωρίζονται από τις εμπλουτισμέ- odymail4me@yahoo.gr 16 17