ορογραφί Εφηµερίδα των µελών του Χορευτικού Τοµέα του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου

Transcript

1 ορογραφί Φύλλο 14 Ο Μάιος 2008 Εφηµερίδα των µελών του Χορευτικού Τοµέα του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου Α Ρ Θ Ρ Α Έθιµα της Ανάστασης & Λαµπρής από το Χ.Τ. στη Μυτιλήνη >>σελ.3 Παραδοσιακοί Χοροί & άτοµα µε προβλήµατα ακοής >>σελ.6 Συµµετοχή του Χ.Τ. στο 3 ο Πανεπιστηµιακό Φεστιβάλ Παραδ. Χορών >>σελ.12 Η άνοιξη έχει µπει για τα καλά!! Ένας ακόµη λόγος για τα µέλη του χορευτικού να διαθέτουν αστείρευτο κέφι και δηµιουργικότητα µέσα και έξω από τα πλαίσια του χορευτικού. Θα το διαπιστώσετε διαβάζοντας τη «Χορογραφία» Αυλαία Φώτα η Παράσταση αρχίζει >>σελ.10 Ιωάννινα η ιδανική ανοιξιάτικη εξόρµηση >>σελ.12 Εκδροµή στην Ολυµπία >>σελ.13 ΑΝΑΣΤΑΣΗ >>σελ.14 Ήθη και έθιµα της πατρίδας µας >>σελ.16 Πάσχα και ρουκετοπόλεµος στη Χίο >>σελ.19 Πασχαλινές στρατιωτικές εµπειρίες >>σελ.22 Νοµίζετε ότι η δουλειά του τηλεφωνητή είναι εύκολη; >>σελ.23 Η Βίβλος των Υπολογιστών >>σελ.25 Γελάστε κάνει καλό >>σελ.26 Κρι(-η)τικές προσεγγίσεις Μακεδονικό Ζήτηµα Σκάφη τύπου WIG >>σελ.28 >>σελ.29 >>σελ.32 Συνταγή: Σµυρναιικη µπουγάτσα >>σελ.34 3 ο Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών στη Μυτιλήνη Με απόλυτη επιτυχία στέφθηκε η συµµετοχή του τµήµατος των Παραδσιακών Χορών του Χορευτικού µας στο 3 ο Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών στη Μυτιλήνη. Το Φεστιβάλ ήταν µια ευκαιρία να έρθουµε και σε επαφή µε άλλα φοιτητικά χορευτικά. ιαβάστε περισσότερα στις σελίδες 3-12 Σε Ρυθµούς Παράστασης Στους πιο πολλούς η παραπάνω αφίσα θυµίζει τη περσινή επεισοδιακή και επιτυχηµένη παράσταση. Η φετινή παράσταση στις 4 και 5 Ιουνίου πλησιάζει µε γοργό ρυθµό. Περισσότερα στη σελίδα 10...

2 Χ ο ρ ο γ ρ α φ ί α ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ Ε.Μ.Π. ΣΥΝΤΑΞΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚ ΟΣΗΣ Βαλαβάνης Γιάννης Βρεττού Ευγενία Βρεττού Ευαγγελία Ζιώγας Βασίλης Πατσιούρας Χρήστος Σκαµνέλη Φωτεινή Σωτηρ οπού λου ήµ ητρα Χατ ζηµιχαή λ Ροµίνα ΣΕ ΑΥΤ Ο ΤΟ Φ Υ Λ ΛΟ ΣΥΝ Ε ΡΓ ΑΣΤΗΚΑ Ν ΟΙ: Ζιώγας Βασίλης Καρακάσης Γιάννης Κυριαζής ηµήτρης Λέτσιος Αναστάσιος Μανάρα Ειρήνη Μαντικού Κατερίνα Παπαγεωργίου Ελι σά βετ Πατσιούρας Χρήστος Σιδηροπούλου Χαρά Toυµπανιάρη Νάντια Αριθµός φύλλου 14 Τεύχο ς Μάιος 2008 Κυκλοφορί α 150 φύ λλα Το φύλλο της εφηµερίδας ου κρατάτε στα χέρια σας (αισίως το 14ο) ροοριζόταν να κυκλοφορήσει ριν το Πάσχα, γι αυτό διαθέτει αρκετά θέµατα σχετικά µε τα Πασχαλινά έθιµα. Το Πάσχα, η µεγαλύτερη γιορτή της Ορθοδοξίας, έρασε αλλά ο Μάιος µας κρατάει συντροφιά µε ανοιξιάτικοκαλοκαιρινό καιρό και διάθεση. Όσοι έρασαν το Πάσχα στην ε αρχία είχαν την ευκαιρία να χαρούν τις Λειτουργίες της Μ. Εβδοµάδας και της Ανάστασης να έρθουν ιο κοντά στη φύση, σε ανέµορφα ανοιξιάτικα το ία και να χαλαρώσουν. Φυσικά όλοι τιµήσαµε µε το αρα άνω τον οβελία και ότι άλλο βρέθηκε στο ασχαλινό τρα έζι. Για να ε ανέλθουµε σε φόρµα, λοι όν, ροτείνεται χορός και άλι χορός. Βέβαια µας δόθηκε και µια ευκαιρία τη Πρωτοµαγιά µιας και ο καιρός ευνόησε ολύ τις εκδροµές και όσο να εις το να άρεις τα όρη και τα λαγκάδια ρος αναζήτηση του «Μάη» είναι µια κά οια άθληση. Ανατρέχοντας στις ιο σηµαντικές δραστηριότητες του Χορευτικού το τελευταίο καιρό θυµόµαστε το γλέντι ου οργανώθηκε για τη Τσικνο έµ τη. Συγχαρητήρια στους ψήστες! Ευτυχώς κάψαµε ότι φάγαµε µε χορό όλων των ειδών. Στις 28 Μαρτίου διοργανώθηκε άρτι στον ηµιώροφο της Φοιτητικής Εστίας για να γλεντήσουµε µετά το τέλος της εξεταστικής. Το άρτι σηµείωσε µεγάλη ε ιτυχία και το κέφι χτύ ησε κόκκινο µέχρι το ρωί! Στις Α ριλίου το τµήµα Παραδοσιακών Γ συµµετείχε στο 3 ο Φεστιβάλ Πανε ιστηµιακών Χορευτικών Συγκροτηµάτων, ου διοργανώθηκε α ό το αντίστοιχο συγκρότηµα του Πανε ιστηµίου Αιγαίου στην Μυτιλήνη. Στο Φεστιβάλ συµµετείχε και ο Αθλητικός Σύλλογος Κωφών Β.Ελλάδος ου µας στέλνει ένα ολύ ενδιαφέρον άρθρο για τις δραστηριότητες των κωφών Χορευτών. Ως ρος τα µελλοντικά η τελική φαντασµαγορική ό ως άντα αράσταση θα γίνει 4 και 5 Ιουνίου στο θέατρο Ακρο όλ, για ερισσότερα έχει γραφτεί και σχετικό άρθρο. Συνε ώς έ ονται ολλές ρόβες (δε βάζω ιο ριν τα ε ίθετα ατελείωτες και εξαντλητικές για να µη τροµάξουν τα καινούργια µέλη του χορευτικού). Η Χορογραφία εύχεται σε όλους να εράσουν ολύ ωραία κατά τη ροετοιµασία και τη διάρκεια της αράστασης και Καλή Ε ιτυχία! ΕΚ ΟΣΗ Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Μουσικό Τµήµα - Χορευτικός Τοµέας, τηλ , Ηρώων Πολυτεχνείου 9, Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, Αθήνα e.ntua.gr ΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΩΡΕΑΝ ΣΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΠΟΛΥΤ ΕΧΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ Η ΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΠΟΥ ΙΑΤΥΠΩΝΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙ ΑΣ ΒΑΡΥΝΕΙ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΤΟΥΣ

3 ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ & ΤΗΣ ΛΑΜΠΡΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ Χ.Τ. ΣΤΗΝ ΜΥΤΙΛΗΝΗ Η άνοιξη, περίοδος κατά την οποία η φύση αναγεννάται µετά τον χειµώνα, είναι µία εποχή πολύ πλούσια σε λαϊκά δρώµενα. Έθιµα παγανιστικά και παραχριστιανικά εµπνευσµένα αφενός από αυτό το γεγονός της αναζωογόνησης της φύσης και αφετέρου από, την µεγαλύτερη εορτή της Ορθοδοξίας που εορτάζεται κατά την περίοδο αυτή, την Πασχαλιά. Ας δούµε όµως εν συντοµία ποια είναι τα έθιµα που, µε παραλλαγές από τόπο σε τόπο, τελούνται την συγκεκριµένη εποχή, η οποία αρχίζει την 1 η Μαρτίου και ολοκληρώνεται πρακτικά µε την εορτή της Πεντηκοστής και του Αγίου Πνεύµατος: 1. 1 η Μαρτίου έσιµο «Μάρτη» Πιθανότατα θα γνωρίζετε ότι την ηµέρα αυτή οι µανάδες δένουν στο χέρι των παιδιών τους τον Μάρτη, ένα βραχιολάκι από λευκή και κόκκινη κλωστή, για να µην τα κάψει ο ήλιος. Σε κάποια µέρη επίσης, τοποθετούσαν στις τέσσερις γωνίες της εξώθυρας του σπιτιού κλαδιά κρανιάς, που πίστευαν ότι θα προστατέψει το σπιτικό από κακόβουλα «µάγια». Χελιδονίσµατα Σε πολλά µέρη της Β. Ελλάδας, τα παιδιά βγαίνουν και τραγουδούν, σαν κάλαντα, τα «χελιδονίσµατα», για τα όµορφα αυτά πτηνά που την συγκεκριµένη εποχή επιστρέφουν στις φωλιές τους. Κρατάνε οµοιώµατα χελιδονιών, καλαθάκια και δέχονται κεράσµατα. 2. Σαρακοστή Ένα αρκετά διαδεδοµένο έθιµο σχετικά µε τη νηστεία της Σαρακοστής είναι αυτό της «Κυράς-Σαρακοστής». Πρόκειται για µια ζωγραφιά, ή οµοίωµα γυναίκας από ζύµη, µε σταυρωµένα χέρια, χωρίς στόµα και µε 7 πόδια, όσες και οι βδοµάδες της νηστείας. Κάθε Σάββατο που περνάει της κόβουν και από ένα πόδι. Το Μ. Σάββατο κόβουν το τελευταίο και το κρύβουν στην κουλούρα της Πασχαλιάς και όποιος το βρει θεωρείται καλότυχος. Με απλά λόγια είναι ένα χαριτωµένο ηµερολόγιο δίαιτας. 3. Ευαγγελισµός Την ηµέρα αυτή σε κάποια µέρη της χώρας γίνονται τα «κουδουνίσµατα». Τα παιδιά µε κάθε είδους θορυβώδες αντικείµενο στα χέρια (κουδούνια, κατσαρόλες, τενεκέδια κ.α) περιφέρονται στους δρόµους και στο ύπαιθρο κάνοντας εκκωφαντική φασαρία και τραγουδώντας ξόρκια για να διώξουν τα φίδια και τα ερπετά 4. Πρωταπριλιά Η γνωστή µας πρωταπριλιά κατά την οποία ο ένας προσπαθεί να γελάσει τον άλλον άλλοτε µε άκακα και άλλοτε µε χοντρότερα ψεµατάκια 5. Του Λαζάρου Την ηµέρα αυτή λέγονται τα κάλαντα του Λαζάρου. Τα παιδιά και κυρίως τα κορίτσια, περιφέρονται στο χωριό, κρατώντας συνήθως ένα µικρό οµοίωµα του Λαζάρου, ένα καλαθάκι και σταυρό στολισµένα µε λουλούδια και αναγγέλουν την ανάσταση του φίλου του Χριστού. Σε κάθε σπίτι που περνούν τους προσφέρουν κεράσµατα και αυγά. Ιδιαίτερα γνωστό είναι το έθιµο των «Λαζαρίνων», που γίνεται στα χωριά της Κοζάνης (και όχι µόνο) κατά το οποίο οι γυναίκες στήνουν ολόκληρα χορευτικά κονάκια τραγουδώντας λαζαρικά, βαγιάτικα και ανοιξιάτικα τραγούδια 6. Μ. Πέµπτη Την ηµέρα αυτή γίνεται το βάψιµο των αυγών και το ζύµωµα της Πασχαλιάτικης κουλούρας. Σε κάποιες περιοχές κρεµάνε και ερυθρά πανιά στο εξωτερικό του σπιτιού. Λόγω της σταύρωσης, θεωρείται αµαρτία αυτή τη µέρα να καρφώσει κανείς πρόκα, γι αυτό και οι οικοδόµοι έχουν αργία. 7. Μ. Παρασκευή Θρήνοι και Μοιρολόι της Παναγιάς Είναι πολύ συνηθισµένο καθ όλη τη διάρκεια της ηµέρας - κατά τον στολισµό, πριν την λειτουργία αλλά και µερικές φορές και όλο το βράδυ που ακολουθεί - οι γυναίκες να µαζεύονται γύρω από τον επιτάφιο και να λένε λαϊκούς θρήνους και µοιρολόγια για τον νεκρό Χριστό Καλλιστεία επιταφίων Σε αρκετές επαρχιακές πόλεις, (π.χ. Ιωάννινα) συνηθίζεται όλοι οι επιτάφιοι να συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία όπου γίνονται, κατά κάποιον τρόπο, λαϊκά καλλιστεία για την ανάδειξη του πιο ωραίου 8. Μ. Σάββατο Στα Επτάνησα κυρίως, αλλά και σε άλλα µέρη, µετά την λειτουργία της πρώτης Ανάστασης, που τελείται νωρίς το ξηµέρωµα, οι νοικοκυρές πετάνε από τα παράθυρα τους και σπάνε διάφορα πήλινα αντικείµενα (πιάτα, κανάτες κ.α.) για να αναγγείλουν το χαρούµενο νέο και να ξορκίσουν το θάνατο 3

4 MAIOΣ Πασχαλιά Βαρελότα Τα γνωστά σε όλους «ευγενή», εκρηκτικά έθιµα της ηµέρας για να ξορκιστεί ο θάνατος, κατά τα οποία επιστρατεύεται κάθε είδους πολεµικό υλικό (δυναµιτάκια, δίκαννα, καλάσνικωφ µπαρούτι, πυρίτιδα, ακόµη και παλιά κανονάκια). Κάψιµο Ιούδα Σε πάρα πολλές περιοχές την ηµέρα της Λαµπρής το ποίµνιο ξεσπά την εκδίκηση του για τα πάθη του Χριστού στον έρµο τον Ιούδα, εκτελώντας τον µε ένα σωρό διαφορετικούς τρόπους. Αλλού τον κρεµάνε, αλλού τον τουφεκίζουν, µα οι περισσότεροι συνηθίζουν να τον καίνε. Τον καηµένο. Χοροί και τραγούδια της Λαµπρής Μετά το µεσηµέρι της Πασχαλιάς σε πάρα πολλά µέρη στήνονται µεγάλοι χοροί µε συµµετοχή όλης της κοινότητας. Τελετουργικά τραγούδια και χοροί ανοίγουν το γλέντι (Καγκέλια στην Ήπειρο, Καγκελευτός στην Χαλκιδική και δεν συµµαζεύεται.) Κούνιες Με προέλευση από τα αρχαία Ανθεστήρια είναι αυτό το έθιµο, που τελείται κυρίως στα νησιά (π.χ. Κύθνος) αλλά και σε ορεινές περιοχές της Ελλάδας. Ανύπαντρα κορίτσια, λικνίζονται σε στολισµένη µε άνθη κούνια λέγοντας σχετικά τραγούδια. Αποτελεί ένα δρώµενο που αποσκοπεί στην ανάδειξη και εξύµνηση της γονιµότητας των νεαρών κοριτσιών εν όψει του γάµου και του ζευγαρώµατος που οσονούπω πλησιάζει. Τελετές στα νεκροταφεία Είναι συνηθισµένο σε αρκετά µέρη, κυρίως στη Μακεδονία και πιο πολύ στους Πόντιους, ο εορτασµός της Ανάστασης να γίνεται µαζί µε τους νεκρούς της οικογένειας. Αλλού ο κόσµος πάει µε τα κεριά στο νεκροταφείο µετά την λειτουργία, αλλού η ίδια η λειτουργία πραγµατοποιείται εκεί, ενώ σε µερικές περιπτώσεις και το πασχαλιάτικο τραπέζι γίνεται δίπλα στους τάφους των προγόνων. Σε µερικά χωριά της παραµεθόριας Ηπείρου, οι συγγενείς επισκέπτονται µε τα όργανα τα νεκροταφεία παίζοντας στους µακαρίτες τα αγαπηµένα τους τραγούδια. 10. Αγίου Γεωργίου Σε αρκετά µέρη στα οποία ο συγκεκριµένος άγιος είναι προστάτης (λ.χ. Αρκαδία) διοργανώνονται γλέντια και λέγονται τελετουργικά τραγούδια προς τιµήν του 11. Πρωτοµαγιά Σε όλη τη χώρα την συγκεκριµένη µέρα γιορτάζεται το µεγαλείο της Άνοιξης. Ο κόσµος βγαίνει στη ύπαιθρο, µαζεύει λουλούδια, φτιάχνει στεφάνια και υµνεί αυτήν την εποχή, την οµορφότερη του χρόνου, µε τραγούδια σχετικού περιεχοµένου. 12. Πιρπιρούνα Το συγκεκριµένο έθιµο τελείται τον Μάιο και τον Ιούνιο, σε περιόδους ανοµβρίας, για να φέρει βροχή (ο χορός της βροχής των Ελλήνων!!). Ένα κορίτσι, συνήθως φτωχό κα ορφανό, το έντυναν από την κορφή µέχρι τα νύχια µε φύλλα πλατύφυλλων φυτών. Το περιφέρανε τα υπόλοιπα παιδιά από σπίτι σε σπίτι λέγοντας ένα χαρακτηριστικό τραγούδι και η κάθε νοικοκυρά του έριχνε λίγο νερό και προσέφερε ένα κέρασµα. Στη συνέχεια µαζεύονταν όλοι µαζί σε ένα κεντρικό µέρος και έστηναν το χορό. Άραγε να έπιανε; 13. Ρουσάλια Τo Σάββατο της Πεντηκοστής σε πολλά µέρη της Ελλάδας τελούνται τα Ρουσάλια. Πρόκειται για έθιµο µε αρχαία προέλευση (από τα Ρωµαϊκά Rosalia = εορτή των ρόδων). Η λαϊκή δοξασία θέλει οι ψυχές των νεκρών, µε την Ανάσταση, να ανεβαίνουν στον πάνω κόσµο και για 50 ηµέρες να περιφέρονται σε αυτόν, στα µέρη όπου συχνάζανε ανάµεσα στα πρόσωπα που αγαπούσαν. Την ηµέρα όµως αυτή επιστρέφουν στον κάτω κόσµο. Γι αυτό οι ζωντανοί, τότε δεν κάνουν δουλειές και µαζεύονται στα νεκροταφεία όπου προσφέρουν λουλούδια και κάνιστρα µε πρόσφορα, κόλλυβα και πίττες και λίγο κρασί για να τους αποχαιρετίσουν Ο Χ.Τ του Πολυτεχνείου, στα πλαίσια του 3 ου Φεστιβάλ Πανεπιστηµιακών Χορευτικών Συγκροτηµάτων, που διοργανώθηκε από το αντίστοιχο συγκρότηµα του Πανεπιστηµίου Αιγαίου στην Μυτιλήνη, στις 12 & 13 Απριλίου, επέλεξε να αφιερώσει την µία από τις δύο εµφανίσεις του σε αυτόν ακριβώς τον µεγάλο πλούτο εθίµων και δρωµένων που συνοδεύουν την εποχή της Άνοιξης. Βρισκόµασταν άλλωστε στο µέσο ακριβώς της εποχής και πολύ κοντά στο Πάσχα, γεγονός που καθιστούσε την συγκεκριµένη επιλογή πάρα πολύ επίκαιρη. Παρουσιάστηκαν λοιπόν, σπάνια έθιµα, χοροί και τραγούδια από τα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας, µία περιοχή µε πλούσια λαογραφία στο βορειοδυτικό άκρο της Ηπείρου, µε κεντρικό ρόλο στο πρόγραµµα να έχουν: 4

5 τα κάλαντα του Λαζάρου από το χωριό Αγ. Παρασκευή (Κεράσοβο), µε τους χαρακτηριστικούς και χαριτωµένους πολύχρωµους έλικες (χελιδόνια) που ανεµίζουν εκείνη τη µέρα τα παιδιά το τελετουργικό τραγούδι της Λαµπρής από το ίδιο χωριό, «Σήµερα έσπω Πασχαλιά», που τραγουδιέται διαδοχικά από γυναίκες και άντρες ξεκινώντας τον διπλοκάγκελο χορό στο µεσοχώρι, και το τραγούδι της Πρωτοµαγιάς «Τώρα ναι Μάης κι Άνοιξη», στο οποίο οργανοπαίχτες και χορευτές απαντάνε ο ένας στον άλλο. Παρακάτω σας παραθέτουµε τους στίχους από τα τραγούδια αυτά έτσι για να πάρετε µία ιδέα. Προηγουµένως όµως θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε την Αδελφότητα Αγ. Παρασκευής Κόνιτσας «Το Κεράσοβο» και ειδικότερα την κα. Βάιλα Μαριάνθη, για την πολύτιµη βοήθεια τους, ειδικά στον τοµέα της διδασκαλίας των εθίµων και των τραγουδιών. Τους ευχαριστούµε θερµά. ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ Σήµερα έρχεται ο Χριστός ο επουράνιος Θεος, και στην πόλη Βηθανία µε κλαδών και µε βαία Βγήτε σας παρακαλούµε για να σας διηγηθούµε, για να µάθετε τι εγίνει σήµερα στην Παλαιστίνη Μάρθα κλαίει κι η Μαρία έξω από τη Βηθανία, Λάζαρον τον αδερφό της και γλυκή τον καρδιακό της Τρεις ηµέρες τον θρηνούσαν και τον εµοιρολογούσαν, την ηµέρα την τετάρτη κίνησ ο Χριστός για να ρθει Και εβγήκε η Μαρία έξω από τη Βηθανία, και εµπρός του γονατίζει και τους πόδας του φιλεί Αν εδώ ήσουν Χριστέ µου, Κύριε µου και Θεέ µου, δε θα πεθαίν ο αδερφός µου και ο φίλος ο δικός σου Μα τώρα κι εγώ πιστεύω και καλώς τα ηξεύρω, τότε ο Χριστός δακρύζει και τον Άδη φοβερίζει Άδη τάρταρε και χάρε και το Λάζαρο θα πάρω, εύρω έξω Λάζαρέ µου φίλε και αγαπητέ µου Τότε ο Λάζαρος σηκώθει ζωντανός σαβανωµένος, ζωντανός σαβανωµένος και µε τα κεριά ζωσµένος Πες µας Λάζαρε τι είδες εις τον Άδη όπου πήγες; Είδα φόβους, είδα τρόµους, είδα βάσανα και πόνους ώστε µου λίγο νεράκι να ξεπλύνω το φαρµάκι, της καρδούλας, των χειλέων και µη µε ρωτάτε πλέον ΣΗΜΕΡΑ ΕΣΠΩ ΠΑΣΧΑΛΙΑ Ωρε σήµερα έσπω Πασχαλιά Κι αύριο είναι πανηγύρι µα το Χριστός Ανέστη Κι αύριο είναι πανηγύρι µα το αληθώς Ανέστη Ώρε ν όλες οι νύφες στο χορό Κι όλες οι µαυροµάτες µα το Χριστός Ανέστη Κι όλες οι µαυροµάτες µα το αληθώς Ανέστη Ώρε και συ έσπω µ δε φαίνεσαι Μες στο χορό να σέρνεις µα το Χριστός Ανέστη Μες στο χορό να σέρνεις µα το αληθώς Ανέστη Ώρε µάνα µου κλαίει το παιδί Μάνα µου δεν µ αφήνει µα το Χριστός Ανέστη Μάνα µου δεν µ αφήνει µα το αληθώς Ανέστη Ώρε έσπω µ δος του ένα αυγό Να παίξει να ξεχάσει µα το Χριστός Ανέστη Να παίξει να ξεχάσει µα το αληθώς Ανέστη ΤΩΡΑ ΝΑΙ ΜΑΗΣ Τώρα ναι Μαης κι άνοιξη Τώρα ειν το καλοκαίρι ροδιά µου, λουλουδιά µου Τώρα κι ο ξένος βούλεται Να πάει στην καλή του ροδιά µου, λουλουδιά µου Νύχτα σελώνει τ άλογο Νύχτα το καλιγώνει ροδιά µου, λουλουδιά µου Βάζει τα πέταλα χρυσά Κι τα καρφιά ασηµένια ροδιά µου, λουλουδιά µου Κι τα καλιγοσφύρια του Χρυσά µαλαµατένια ροδιά µου, λουλουδιά µου Βασίλης Ζιώγας Του χρόνου πάλιν εύχοµαι µε υγεία να σας βρούµε, στα σπίτια σας χαρούµενοι όλοι να τραγουδούµε 5

6 MAIOΣ 2008 ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΚΟΗΣ Κυριαζής ηµήτρης, MSc Φυσικής Αγωγής ΑΠΘ (ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΣ) ΑΣΚΑΛΟΣ ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΩΝ ΧΟΡΩΝ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΩΦΩΝ Β.ΕΛΛΑ ΟΣ Εισαγωγή Εκτός του προβλήµατος της επικοινωνίας, δεν παρατηρούνται περιοριστικοί παράγοντες της συµµετοχής των ατόµων µε κώφωση σε προγράµµατα µε παραδοσιακούς χορούς. Στην πόλη της Θεσσαλονίκης υπάρχει φορέας που οργανώνει τµήµατα παραδοσιακών χορών για κωφά και βαρήκοα άτοµα και ονοµάζεται ο Αθλητικός Σύλλογος Κωφών Β.Ελλάδος. Στην υπόλοιπη επικράτεια δεν έχουν καταγραφεί ανάλογες δραστηριότητες, από αντίστοιχους φορείς για άτοµα µε κώφωση. Ο φορέας αυτός δραστηριοποιείται σε παραστάσεις εντός και εκτός Ελλάδας γεγονός που δίνει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί η δηµιουργική έκφραση των κωφών και να αποδειχθεί ότι σε µια δραστηριότητα που βασίζεται σηµαντικά στα ακουστικά ερεθίσµατα, οι κωφοί τα καταφέρνουν εξίσου καλά σε σύγκριση µε τους ακούοντες χορευτές. Παρά τα προβλήµατα ακοής, τα άτοµα µε κώφωση που συµµετέχουν σε χορευτικές οµάδες χαρίζουν ένα υπέροχο θέαµα υποκαθιστώντας την έλλειψη ακοής µε οπτικά και αισθητηριακά ερεθίσµατα. Ο Peter Wisher που παρακολούθησε την οµάδα µοντέρνου χορού Gallaudet που αποτελούνταν από άτοµα µε κώφωση ανέφερε ότι: «Το ακροατήριο ήταν κατά πλειοψηφία ακούοντες, όµως σύντοµα ξέχασαν ότι οι χορευτές ήταν κωφοί» (Carney, 1971). Ανάλογη παρουσία έχει και η χορευτική οµάδα του Αθλητικού Συλλόγου Κωφών Β.Ελλάδος που ανεβάζει παραστάσεις µε χορούς από την Κεντρική Μακεδονία και την Βόρεια και υτική Θράκη, υποκαθιστώντας την αδυναµία ακουστικής αντίληψης του ρυθµού µε την απτική αίσθηση των κραδασµών που δηµιουργούν τα µουσικά όργανα (κυρίως τα κρουστά) που παίζουν στο κέντρο του κύκλου και τα συµπληρωµατικά οπτικά ερεθίσµατα του δασκάλου χορού που συµµετέχει στην ορχήστρα. Συνεπώς, ο χορός παρέχει τη δυνατότητα αυτοέκφρασης, ανάπτυξης της δηµιουργικότητας και της κοινωνικότητας, επιτρέποντας στα άτοµα µε προβλήµατα ακοής να ασχοληθούν µε το θέατρο και τις τέχνες, γενικότερα. Ο χορός αποτελεί µια από τις πλέον αγαπηµένες δραστηριότητες των κωφών, καθώς, συµβάλει στην κινητική ανάπτυξη και την κοινωνικότητα, ενώ θεραπευτικά αποβλέπει στην εξωτερίκευση των συναισθηµάτων και τη συναισθηµατική εκτόνωση (Τσιµάρας, 2004). Οι κωφοί χρησιµοποιούν το σώµα τους όπως και οι ακούοντες χορευτές, για να επικοινωνήσουν και να έρθουν σε επαφή µε άλλους ανθρώπους, καθώς ο προφορικός λόγος δεν είναι απαραίτητος. Σύµφωνα µε τον Κυριαζή (2008), οι παραδοσιακοί χοροί, µε τη µορφή συστηµατικής φυσικής δραστηριότητας, συµβάλλουν στη βελτίωση των φυσικών ικανοτήτων (αερόβια ικανότητα και µυϊκή δύναµη των κάτω άκρων) σε ενήλικα άτοµα µε προβλήµατα ακοής, Τα περισσότερα κωφά παιδιά µπορούν να «ακούσουν» µε την αίσθηση της αφής, αλλά η ικανότητα αυτή διαφέρει πολύ από παιδί σε παιδί, εξαιτίας της ύπαρξης πολλών αιτιών της κώφωσης και των πολλών βαθµών βαρηκοΐας. Η όλη διαδικασία δεν γίνεται ούτε εύκολα ούτε αυτόµατα. Μερικά παιδιά µπορούν να το επιτύχουν αυθόρµητα και χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια. Άλλα παιδιά θα πρέπει να βοηθηθούν και να ενθαρρυνθούν για να αποκτήσουν αυτή την δυνατότητα (Bernarni, 1995, Φωτιάδου & Αγγελοπούλου, 2002). Σύµφωνα µε τους Φωτιάδη, Φωτιάδου και Σιδηροπούλου (2005), µε το χορό οι κωφοί µπορούν να αναπτύξουν ικανότητες σχετικές και µε άλλους τοµείς, από το απλό µέτρηµα µέχρι την οπτικοχωρική αντίληψη, τη σωστή όρθια θέση, την ικανότητα για ισορροπία και την αίσθηση του βάρους και του όγκου του σώµατος στο χώρο. Η αντίληψη και ανάπτυξη εσωτερικού ρυθµού, βοηθά στην κατανόηση και αντίληψη του εξωτερικού ρυθµού και επειδή ο ρυθµός της κίνησης σχετίζεται µε το ρυθµό της οµιλίας, η ρυθµική αγωγή ασκεί θετική επίδραση στον προφορικό λόγο των κωφών (Reber & Sherrill, 1981, Hottendorf, 1989). Οι Reber & Sherrill, (1981) θεώρησαν απαραίτητη την εφαρµογή προγραµµάτων χορού, λόγω το ότι αναπτύσσει την αυτοδηµιουργικότητα. Τέλος, σύµφωνα µε τον Hottendorf, (1989), ο χορός για τα άτοµα µε κώφωση δεν µπορεί να θεωρηθεί µόνο ένα συµπληρωµατικό βοήθηµα στη διαδικασία της εκπαίδευσης, αλλά απαραίτητο εργαλείο. 6

7 Η Μέθοδος Η διδασκαλία των ελληνικών παραδοσιακών χορών σε άτοµα µε προβλήµατα ακοής δεν διαφέρει σε µεγάλο βαθµό από αυτή προς τα άτοµα µε φυσιολογική ακοή, αρκεί να δηµιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες και να γίνουν οι ανάλογες προσαρµογές. Συγκεκριµένα, η αντίληψη του ρυθµού της µουσικής από τα άτοµα µε προβλήµατα ακοής γίνεται απτικά µέσω των έντονων δυνατών οργάνων όπως είναι τα κρουστά, τα οποία θα πρέπει να παίζονται στο κέντρο του κύκλου, ώστε οι ρυθµικές δονήσεις που παράγουν να µεταδίδονται απευθείας πάνω στα σώµατα των χορευτών. Προτείνεται, ο δάσκαλος των παραδοσιακών χορών, για να δηµιουργηθούν οι παραπάνω προϋποθέσεις, κατά τη διδασκαλία και εξάσκηση να χτυπάει ένα νταούλι (κρουστό) στο κέντρο του κύκλου των χορευτών µε κώφωση. Επιπλέον, οι χορευτές µε προβλήµατα ακοής έχουν τη δυνατότητα εκτός από την απτική αντίληψη των δονήσεων να παρατηρούν οπτικά τα ισχυρά χτυπήµατα του ρυθµού, µέσω των κινήσεων του χεριού του δασκάλου που χτυπάει ρυθµικά το νταούλι. Η διδασκαλία των παραδοσιακών χορών γίνεται µέσω της µερικής τµηµατικής και της προσθετικής µεθόδου µε τη υπόδειξη του διδάσκοντα και την ταυτόχρονη εκτέλεση από τους χορευτές µε κώφωση. Το µέτρηµα των κινήσεων γίνεται υποδεικνύοντας αριθµούς της νοηµατικής γλώσσας µε τα δάχτυλα, αποφεύγοντας να ξεπερνάµε τον αριθµό 5 για νη µην αναγκαζόµαστε να χρησιµοποιούµε τα δύο χέρια. Σηµαντικό είναι επίσης το µέτρηµα να είναι ρυθµικό µε βάση τον ρυθµό του χορού που διδάσκουµε. Παράδειγµα ο χορός συρτός που είναι 7/8 θα µετράται [ένα, δύο, τρία- ένα, δύο, τρία- ένα, δύο, τρίαένα, δύο, τρία] µε το ένα µεγαλύτερο σε διάρκεια και τα 12 βήµατά χωρισµένα σε 4 τριάδες ώστε οι χορευτές µε κώφωση να αντιλαµβάνονται την ακολουθία των βηµάτων αλλά και την ρυθµική τους εκτέλεση εξ αρχής. Η εξάσκηση των βηµάτων του χορού ξεκινάει αργά µε σταδιακή αυξανόµενη ταχύτητα έως την τελική του µορφή, όπου το ρυθµικό µέτρηµα του χεριού αντικαθίσταται από το χτύπηµα του νταουλιού (κρουστό). Στην παραπάνω διδασκαλία το αποτέλεσµα είναι πολύ καλλίτερο όταν ο διδάσκοντας γνωρίζει τη νοηµατική γλώσσα των κωφών, διαφορετικά θα πρέπει να γίνει προσπάθεια να επικοινωνεί µέσω της ολιστικής µεθόδου συνδυάζοντας νοήµατα, προφορικό λόγο προς χειλεοανάγνωση και εκφραστικές κινήσεις του σώµατος. Ο Χώρος διδασκαλίας: Η διδασκαλία και εξάσκηση των παραδοσιακών χορών θα πρέπει να γίνεται σε κλειστό χώρο ώστε να µην διαχέονται οι έντονοι ήχοι και κραδασµοί µέσω τον οποίων οι χορευτές µε κώφωση αντιλαµβάνονται τον ρυθµό της µουσικής. Επιπλέον, θα πρέπει ο φωτισµός να είναι επαρκής και να υπάρχουν υλικά µέσω των οποίων διαδίδεται ο ήχος όπως πχ το ξύλινο πάτωµα, ενώ θα πρέπει να ελαχιστοποιείται ο αντίλαλος, ο οποίος δηµιουργεί σύγχυση στην απτική αντίληψη των ηχητικών κραδασµών στα σώµατα των χορευτών µε προβλήµατα ακοής. Προσαρµογές στις Παραστάσεις Για να συγχρονιστούν οι χορευτές µε κώφωση µε το ρυθµό της µουσικής των οργάνων πρέπει να γίνεται αντίστροφος ρυθµικός συγχρονισµός µε αυτόν που γίνεται στις χορευτικές παραστάσεις των ακουόντων. Συγκεκριµένα, θα πρέπει ο δάσκαλος-καθοδηγητής που χτυπάει το νταούλι στο κέντρο του κύκλου να συγχρονίζεται µε το ρυθµό των βηµάτων των χορευτών µε κώφωση και στη συνέχεια η µουσική ορχήστρα, που και αυτή καλό είναι να εκτελεί στο κέντρο, ακολουθεί τον ρυθµό του κρουστού. Εποµένως, η ορχήστρα συγχρονίζεται µε τους χορευτές µε κώφωση αντί οι χορευτές να συγχρονίζονται µε τον ρυθµό της µουσικής όπως συνηθίζεται στα χορευτικά µε φυσιολογική ακοή. Η µέθοδος αυτή συµβάλει στον απόλυτο συγχρονισµό των χορευτών µε τη µουσική δίνοντας την εντύπωση ότι οι χορευτές µε κώφωση δεν διαφέρουν σε σχέση µε του χορευτές µε φυσιολογική ακοή. Γι αυτόν τον λόγο είναι πολύ καλλίτερο όταν οι χορευτές µε προβλήµατα ακοής συνοδεύονται µε ζωντανή ορχήστρα. Επιπλέον σηµαντικό είναι το κρουστό και η ορχήστρα να παίζουν στο κέντρο του κύκλου, ώστε να οι χορευτές να αντιλαµβάνονται απτικά τις δονήσεις στα σώµατά τους, ενώ παράλληλα µπορεί να δοθεί και οπτική ανατροφοδότηση µε µερική εκτέλεση των βηµάτων από τον δάσκαλο-καθοδηγητή. Για την έναρξη και την λήξη κάθε χορού ορίζονται διάφορα σήµατα-νοήµατα σε προσυνεννόηση µε τους χορευτές µε κώφωση όπως το σήκωµα του ποδιού ή του χεριού κλπ. Τέλος, θα πρέπει να επιλέγονται κλειστοί, φωτεινοί χώροι για τις παραστάσεις και να προτιµάται το ξύλινο πάτωµα στη σκηνή, ώστε να γίνεται καλλίτερα η διάδοση και η απτική αντίληψη του ήχου µέσω των δονήσεων. Όλες οι παραπάνω προσαρµογές µπορούν να υποκατασταθούν τοποθετώντας ακούοντες χορευτές ανάµεσα στους χορευτές µε κώφωση, δίνοντας οπτική ανατροφοδότηση για τον συγχρονισµό µε τη µουσική. 7

8 MAIOΣ 2008 Όµως, τα άτοµα µε κώφωση είναι µια κατηγορία ανθρώπων που προσπαθούν καθηµερινά να αποδείξουν ότι µπορούν να τα καταφέρουν πολύ καλά σε πολλούς τοµείς αρκεί να υποκατασταθούν τα ακουστικά ερεθίσµατα µε οπτικά ή απτικά. Γι αυτό το λόγο τα άτοµα µε κώφωση θεωρούν δεδοµένο ότι µπορούν να χορέψουν πολύ καλά ακόµη και µόνοι τους, γεγονός που φαίνεται απίστευτο για την αφιλόξενη για οτιδήποτε διαφορετικό κοινωνία µας. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bernarni, N. (1995). Inner Rhythm. Harwood Switzerland: Academic Publishers Carney, E. (1971). Bit of a different drum. Gallaudet Today, 21. Φωτιάδης,., Φωτιάδου, Ε. & Σιδηροπουλου, Μ. (2005). Φυσική Αγωγή σε παιδιά µε σοβαρή απώλεια ακοής. Παιδιατρική Βορείου Ελλάδος, 17, Φωτιάδου, Ε. (2002). ιδασκαλία ρυθµικής και χορού σε κωφά παιδιά. Επίδραση στην κίνηση και την συµπεριφορά. Θεσσαλονίκη. ΤΕΦΑΑ ΑΠΘ ιδακτορικό. Φωτιάδου, Ε. & Αγγελοπούλου, Ν. (2002). Ρυθµός και Βαρηκοΐα. Παιδιατρική Β.Ελλάδος.14, Hottendorf, E. (1989). Mainstreaming deaf and hearing children in dance classes. Journal of physical Education Recriation Dance, 60 (9), Κυριαζής,. (2008). Η επίδραση ενός προγράµµατος παραδοσιακών χορών στις φυσικές ικανότητες ατόµων µε προβλήµατα ακοής. Μεταπτυχιακή διατριβή του ιατµηµατικού Μεταπτυχιακού προγράµµατος του ΤΕΦΑΑ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης. Reber, R. & Sherrill, C. (1981). Creative thinking and dance/movement skills of hearing-impaired youth: An experimental study. American Annals of the Deaf, 126 (9), Τσιµάρας, Β. (2004). Σηµειώσεις: Προσαρµοσµένη φυσική δραστηριότητα. Τµήµα εκδόσεων ΑΠΘ. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΩΦΩΝ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑ ΟΣ Ο Αθλητικός Σύλλογος Κωφών Βορείου Ελλάδος ιδρύθηκε το 1983 στη Θεσσαλονίκη µε σκοπό την ανάπτυξη των αθλητικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων των ατόµων µε προβλήµατα ακοής. Μέσα σ αυτές δραστηριοποιείται και το χορευτικό τµήµα Κωφών του Α.Σ.Κ.Β.Ε. οπού συµµετέχουν Κωφοί χορευτές που χορεύουν αξιόλογα ακολουθώντας το ρυθµό της µουσικής αντιλαµβανοµένη τις δονήσεις από τα κρουστά (µουσικά όργανα). Εκτός από Κωφούς στο χορευτικό τµήµα συµµετέχουν και ακούοντες χορευτές δηµιουργώντας έτσι ως προϋποθέσεις διάδοσης και υιοθέτησης κουλτούρας των Κωφών µέσα στην κοινωνία των ακουόντων. Από την έναρξη της λειτουργίας του (1994) έως σήµερα, το χορευτικό τµήµα των Κωφών έχει συµµετάσχει σε πολλά αξιόλογα Φεστιβάλ της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού όπως δύο φορές στην Κύπρο το 2000 και το 2004 και στην Ιταλία το Εκεί προκάλεσε την αναγνώριση και τον ενθουσιασµό των θεατών αφού η διαφορά σε σχέση µε χορευτικά συγκροτήµατα των ακουόντων είναι ανύπαρκτη. Τα προγράµµατα που παρουσιάζει το χορευτικό τµήµα του Α.Σ.Κ.Β.Ε. περιέχουν χορούς από την Κεντρική και υτική Μακεδονία, την Βόρεια και υτική Θράκη καθώς και την Ήπειρο. Οι παραστάσεις που έχουν δοθεί από την χορευτική οµάδα των κωφών σε διάφορα φεστιβάλ της Ελλάδος είναι πολλές και αξιόλογες, µε πιο σηµαντικές: Στο φεστιβάλ των φοιτητικών εστιών Θεσσαλονίκης µε δύο εµφανίσεις το 1999 και το Στην τελετή έναρξης του Πανευρωπαϊκού πρωταθλήµατος στίβου κωφών στην Αθήνα το 1999 Στην τελετή έναρξης του πανευρωπαϊκού πρωταθλήµατος κολύµβησης κωφών το 2006 στην Θεσσαλονίκη. Στις εκδηλώσεις του συνεδρίου του χορευτικού του πανεπιστηµίου της Πάτρας το Στο 3 ο φοιτητικό φεστιβάλ παραδοσιακών χορών στη Μυτιλήνη το Σε τοπικές πολιτιστικές οργανώσεις σε διάφορες πόλεις όπως: τα Ιωάννινα, την Άρτα, την Πέλλα, τη ράµα, το Κιλκίς, την Κοζάνη, τη Χαλκιδική, στην Αθήνα καθώς και σε πολλές πόλεις και χωριά του Ν.Θεσσαλονίκης Όλες οι παραστάσεις προκάλεσαν τον θαυµασµό και την αναγνώριση των θεατών καθώς και περηφάνια στην κοινωνία των κωφών, αφού αποδεικνύεται ότι ακόµα και σε δραστηριότητες όπως είναι ο χορός, όπου θεωρητικά είναι απαραίτητη η ακοή, τα καταφέρνουν εξίσου καλά µε τους ακούοντες. 8

9 Συµµετοχή του Χορευτικού Τοµέα του Ε.Μ.Π στο 3 ο Πανεπιστηµιακό Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών του Αναστάσιου Λέτσιου Το Σάββατο 12 και την Κυριακή 13 Απριλίου 2008 ο Τοµέας συµµετείχε στο 3 ο Πανεπιστηµιακό Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών που διοργάνωσε για άλλη µια φορά µε µεγάλη επιτυχία ο Φοιτητικός Χορευτικός Σύλλογος «Ορφέας» του Πανεπιστηµίου Αιγαίου στη Μυτιλήνη. Στις δύο παραστάσεις που δόθηκαν στο γεµάτο από θεατές ηµοτικό Θέατρο της πόλης ο Τοµέας παρουσίασε χορούς από τις Κυκλάδες και από τα Μαστoροχώρια της Κόνιτσας. Καλεσµένοι του Φεστιβάλ ήταν επίσης ο Χορευτικός Τοµέα του Πολιτιστικού Οµίλου του Πανεπιστηµίου Αθηνών που χόρεψε χορούς από την Πελοπόννησο και τον Πόντο, η Αναπτυξιακή Πολιτιστική Εταιρία Μεσοτόπου Λέσβου µε χορούς του τόπου τους και η Αναπτυξιακή µη κερδοσκοπική Εταιρία «Πάραλος-Πολιτιστική Παρέµβαση» που παρουσίασε χορούς της Μ. Ασίας και της Καππαδοκίας. Την παράσταση έκλεψε ο Αθλητικός Σύλλογος Κωφών Β. Ελλάδος. Τα µέλη του Συλλόγου συγκίνησαν χορεύοντας χορούς από την Αριδαία και τη. Θράκη και για άλλη µια φορά απέδειξαν ότι παρά το πρόβληµά τους δεν υστερούν σε τίποτα από τους υπόλοιπους συνανθρώπους τους και µπορούν κι αυτοί να συµµετέχουν εξ ίσου σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις και να έχουν µια απολύτως φυσιολογική ζωή. Τέλος οι διοργανωτές του Συλλόγου «Ορφέα» παρουσίασαν χορούς του Ιονίου, των Βλάχων του Ν. Σερρών και της Προσωτσάνης ράµας, της Κοζάνης και έκλεισαν το Φεστιβάλ µε χορούς από την Κάρπαθο και την Κάλυµνο. Ακολού-θησε απονοµή αναµνηστικών στους συµµετέχοντες Συλλόγους. Στο περιθώριο της εκδήλωσης διεξήχθη µια µίνι ηµερίδα µεταξύ των µελών των συµµετεχόντων Συλλόγων. Η συζήτηση κινήθηκε γύρω από τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν κυρίως τα φοιτητικά χορευτικά, τη διοργάνωση και προετοιµασία του φεστιβάλ και στη συνέχεια επεκτάθηκε και σε άλλα θέµατα πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Την Κυριακή µε το πέρας της εκδήλωσης ακολούθησε παραδοσιακό γλέντι στη φοιτητική λέσχη του Πανεπιστηµίου, όπου έπαιξαν οι µουσικοί της παράστασης και που κράτησε µέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Καλεσµένοι ήταν όλοι όσοι συµµετείχαν στο Φεστιβάλ αλλά και πολλοί φίλοι και συγγενείς τους. Η όλη διοργάνωση άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις τόσο στον κόσµο όσο και στους καλεσµένους Συλλόγους που άφησαν τη Μυτιλήνη παίρνοντας µαζί τους όµορφες αναµνήσεις απ αυτό το αντάµωµα και µε την ελπίδα να ξαναζήσουν και στο µέλλον παρόµοιες συγκινήσεις. 9

10 ΑΥΛΑΙΑ, ΦΩΤΑ. Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΡΧΙΖΕΙ Λοιπόν παίδες, τέρµα τα ψέµατα. Η στιγµή που όλοι περιµέναµε έφτασε. Η µεγάλη, τελική παράσταση του Χορευτικού Τοµέα για το έτος , το µοναδικό υπερθέαµα, που κάθε χρόνο όλοι περιµένουν µε ανυποµονησία και κάνει το ένθερµο κοινό µας να παραληρεί, έχει πλέον λάβει σάρκα και οστά και µόνο µικρές τεχνικές λεπτοµέρειες µένουν να επιλυθούν. Γι αυτό λοιπόν λάβετε θέσεις. και πάµε να δούµε τι µας περιµένει εφέτος. Τελική παράσταση Χορευτικού Τοµέα Ηµεροµηνία: Τετάρτη, 4 Ιουνίου(όλα τα τµήµατα Παραδοσιακών και Κρητικών) Πέµπτη, 5 Ιουνίου (τα τµήµατα λάτιν, modern jazz, τάνγκο και λαϊκών) Χώρος: Θέατρο ΑΚΡΟΠΟΛ (Απίστευτο εε; Το θέατρο της Λυρικής για πάρτη µας. Ε-ρε χλιδές!!) Ώρα έναρξης: 20:00 (και τις δύο µέρες) Τώρα όσον αφορά το τι θα περιλαµβάνει το πρόγραµµα, οµολογώ ότι για την δεύτερη µέρα (λάτιν, τάνγκο κ.λ.π) δεν γνωρίζω και πολλά. Για την πρώτη, όµως (4-6-08), που τυγχάνει να έχω µια µικρή επαφή, µπορώ να σας πω δυο λόγια. Η κεντρική ιδέα για την φετινή παράσταση των παραδοσιακών και κρητικών τµηµάτων δόθηκε από µία παλαιότερη εκδήλωση µας. Θυµάστε µήπως τι είχαµε παρουσιάσει τον Ιούνιο του 2006 στο Θέατρο ΝΤΕΝΙΣΗ; Τότε είχαµε συνθέσει χορευτικά έναν πλήρη παραδοσιακό γάµο, µε όλη την αλληλουχία των εθίµων του, παίρνοντας δρώµενα από τέσσερις διαφορετικές περιοχές της Ελλάδος. Ήταν πραγµατική επιτυχία. Ίσως η καλύτερη σκηνοθετικά εκδήλωσή µας. Είπαµε λοιπόν, αφού τότε πέτυχε, γιατί να µην ξαναδοκιµάσουµε την συνταγή. Αυτή τη φορά όµως δεν θα βασιστούµε στα δρώµενα κάποιας εορτής (λ.χ Χριστούγεννα, Πάσχα, Γάµος κ.λ.π) ή κάποιας εποχής (λ.χ Άνοιξη, Θέρος κ.λ.π), όπως συνήθως κάνουν τα χορευτικά συγκροτήµατα. Μετά από ώριµη σκέψη (!!!!), αποφασίσαµε για µια ακόµη φορά να πρωτοτυπήσουµε 1 και να ασχοληθούµε µε κάτι που φαντάζει µεν απλό και πεζό, µα κατά βάση κρύβει µέσα του µεγάλο λαογραφικό πλούτο: την λαϊκή καθηµερινότητα. Τη φροντίδα του σπιτιού, το µεγάλωµα των παιδιών, τα παραδοσιακά αγροτικά επαγγέλµατα, τη διασκέδαση στα καφενεία και στις παρέες και τα ερωτικά τραγούδια προς αγαπηµένα πρόσωπα. Θα επιχειρήσουµε λοιπόν κατά τη διάρκεια αυτής της παράστασης να συνθέσουµε µε τη βοήθεια χορών, τραγουδιών και δρωµένων, µία πλήρη ηµέρα καθηµερινού βίου, µε αφετηρία το ξηµέρωµα και πέρας το δειλινό. Πατώντας στις παραδόσεις πέντε περιοχών - των Νησιών του Αιγαίου, της Κρήτης, της Κεντ. Μακεδονίας, των Ιωαννίνων και της Κεφαλλονιάς - θα ξεκινήσουµε µε τραγούδια της αυγής. Μετά θα αποχαιρετήσουµε τους άντρες που ξεκινούν για τη δουλειά και κυρίως τα θαλασσινά και αγροτικά επαγγέλµατα (Νησιά), θα παρακολουθήσουµε τα Κρητικόπουλα να διασκεδάζουν µε παιδικά παιχνίδια και χορούς στην πλατεία του χωριού και εν συνεχεία θα µεταβούµε στην γεωργική περιοχή της Μακεδονίας για να αναβιώσουµε το βροχοποιό έθιµο της «Πιρπιρούνας». Το πρώτο µέρος θα κλείσει µε ένα Νανούρισµα, που θα σηµατοδοτήσει, κατά κάποιον τρόπο, την µεσηµεριανή ανάπαυλα (και φυσικά το διάλειµµα µας). 1 παθαίνουµε τελικά κάτι µε την έλλειψη πρωτοτυπίας και δεν το έχουµε «κοιτάξει» ακόµα!! 10

11 Το δεύτερο µέρος θα ξεκινήσει µε τους Γιαννιώτες να επιστρέφουν στο σπιτικό τους από τις δουλειές, για να ακολουθήσει το πατροπαράδοτο γλέντι στο καφενείο από τους άνδρες της Κρήτης. Η συνέχεια, επιφυλάσσει µία γλυκιά ερωτική διάθεση την οποία ελπίζουµε να προσδώσουν οι όµορφες Κεφαλλονίτικες καντάδες, ενώ στο κλείσιµο της εκδήλωσης όλοι οι συµµετέχοντες θα αποχαιρετίσουµε τους θεατές τραγουδώντας πιθανότατα την «Καληνύφτα» ένα γνωστό γραικάνικο τραγούδι της Κάτω Ιταλίας. Τώρα ως προς το ποιος χορεύει τι, η κληρωτίδα έβγαλε τα παρακάτω: Γιάννενα: Ά Παραδοσιακών Μακεδονία: Β Παραδοσιακών Νησιά: Γ Παραδοσιακών Κεφαλλονιά: Γ Παραδοσιακών Κρήτη: Οι Κρητικοί!!! Έχετε υπόψη ότι η παράσταση θα περιλαµβάνει, πέρα από χορούς και κάποια τραγούδια (για αρχίστε να ζεσταίνετε τις φωνές σας ) καθώς και µικρά δρώµενα (που θα απαιτήσουν κάποια θεατρικότητα και συνεργασία µεταξύ των τµηµάτων). Η συµµετοχή είναι ελεύθερη για όλους τους µαθητές του Χ.Τ, ανεξαρτήτως επιπέδου γνώσεων. Θυµηθείτε όµως ότι όσοι συµµετέχετε θα πρέπει να θυσιάσετε κάποιο χρόνο, να είστε σχεδόν απόλυτα συνεπείς στις πρόβες και πειθαρχηµένοι στους δασκάλους σας. Και να είστε σίγουροι ότι θα ανταµειφθείτε απόλυτα, βιώνοντας µια πολύ ωραία, παρεΐστικη και δηµιουργική ατµόσφαιρα. Άσε που θα εισπράξετε και το χειροκρότηµα καθώς και τα κολακευτικά σχόλια των οικείων σας. Πάµε λοιπόν και καλή επιτυχία σε όλους. Ζιώγας Βασίλης Aν η ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΑ κέντρισε το ενδιαφέρον σας, περιµένει πάντα τα άρθρα σας στο xorografia@yahoo.gr 11

12 MAIOΣ 2008 ΙΩΑΝΝΙΝΑ Η Ι ΑΝΙΚΗ ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΗ ΕΞΟΡΜΗΣΗ Ενας καθόλου µακρινός προορισµός που η φυσική του οµορφιά σε συνεπαίρνει...σε κάνει να ξεχαστείς και να αποδράσεις απο τη ρουτίνα της καθηµερινότητας! Τα Ιωάννινα, ή αλλιώς Γιάννενα όπως συνηθίζεται να τα λέµε, είναι ένας γοητευτικός τόπος 5-6 ώρες µακριά από την Αθήνα. Πρόκειται για τη πρωτεύουσα της Ηπείρου, καθώς είναι και η µεγαλύτερή της πόλη, χτισµένη στη πόλη της λίµνης Παµβώτιδας. Η τελευταία, σε συνδυασµό µε το νησάκι του Αλή Πασά που ξεπροβάλλει µέσα από τα νερά της, αποτελούν το ωραιότερο χαρακτηριστικό της πόλης. Όσο για εσάς τους ροµαντικούς...η ατµόσφαιρα που δηµιουργεί το τοπίο της λίµνης, µια βόλτα γύρω από αυτήν (πόσο µάλλον όταν πρόκειται για βόλτα µε ποδήλατο), µια βόλτα διασχίζοντάς την µε τα προσφερόµενα πλοιάρια, αλλά κ τέλος µια βόλτα µέσα στο ιστορικό κάστρο της πόλης, θα σας συναρπάσει! Πρόκειται για κατοικηµένο κάστρο, το οποίο όµως κουβαλάει την ιστορία της πόλης από την εποχή της Τουρκοκρατίας επί Αλή Πασά. Κάθε σοκάκι του προκαλεί τέτοιο ενδιαφέρον σε σηµείο που σε κάνει να θες να το εξερευνήσεις...ωστόσο, κάθε σηµείο της πόλης απηχεί στην παράδοσή της. Είναι πολλά τα µέρη, τα αξιοθέατα κ τα µουσεία που αξίζει να επισκεφτείς σε µια πόλη που σε φιλοξενεί µέσω της ζεστής της ατµόσφαιρας αλλά και συνάµα µέσω της ζωηρής της καθηµερινότητας...καθώς θα µείνετε αναµφίβολα ικανοποιηµένοι από τη βραδυνή της ζωή, όπου κι αν κλίνουν τα γούστα σας. Είναι γνωστό άλλωστε ότι πρόκειται για µια φοιτητούπολη. Επόµενο είναι λοιπόν να έχουν "φυτρώσει" δεκάδες καφετέριες, bars, clubs, ταβερνούλες και κάθε λογής χώρος διασκέδασης όπου θα τα περάσετε καλά µε τη παρέα σας. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι πρόκειται για έναν ιδανικό προορισµό για ηλικίες σαν τις δικές µας...και όχι µόνο! Συνοψίζοντας ΕΝ ΘΑ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΤΕ (!!!) 1. να διασχίσετε τη πολυαγαπηµένη λιµνούλα, να επιβιβαστείτε στο νησάκι της και να επισκεφτείτε το µουσείο (πρώην σπίτι του Αλή Πασά). Θα σας µαγνητίσουν τα πλακόστρωτα δροµάκια, τα παραδοσιακά σπίτια, τα µαγαζάκια αλλά και η φιλοξενία των κατοίκων της κοινότητας, 2. να περιπλανηθείτε στο επιβλητικό κάστρο µε τα τζαµιά του, 3. να επισκεφτείτε το δηµοφιλές µουσείο κέρινων οµοιωµάτων Παύλου Βρέλλη και το σπήλαιο Περάµατος που δηµιουργήθηκε πριν χρόνια, 4. να κάνετε τον ανάλογο περίπατο στους δρόµους που οδεύουν από το κέντρο προς τη λίµνη...γνωστοί για τη ποικιλία τους στα µαγαζάκια µε αντικείµενα λαϊκής τέχνης αλλά και µε παραδοσιακά γλυκά. εν θα αντισταθείτε..., 5. να τα πιείτε και να "τσιµπήσετε" σε ένα απ' τα φοιτητικά τσιπουράδικα που σφύζουν στο κέντρο της πόλης και παραλίµνια, µε µεζέ σε πολύ καλές τιµές! Γιατί µη ξεχνιόµαστε...φοιτητές είµαστε!!, 6. τέλος θα ξεσαλώσετε στα µικρά και µεγάλα bars της πόλης, πάντα µε µουσική της επιλογής σας... Τώρα που ανοίγει ο καιρός...πάρτε τη παρέα σας, µπείτε σε ένα αµάξι ή χρησιµοποιήστε τα συχνά δροµολόγια των ΚΤΕΛ και κατευθυνθείτε προς Γιάννενα!! Η αξέχαστη γοητεία της...θα σας µαγέψει!!! 12

13 ΕΚ ΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑ Το τετραήµερο Μαρτίου ήµουν καλεσµένος στο Τραγανό Ηλείας, ένα χωριό κοντά στην Ανδραβίδα. Η πρόσκληση είχε έρθει από ένα µέλος του χορευτικού που επέµενε να πάω να γνωρίσω την όµορφη πατρίδα του (κατά τα λεγόµενά του), το νοµό Ηλείας. Το ταξίδι µου ξεκίνησε από τα ΚΤΕΛ Κηφισού και όσο περίµενα το λεωφορείο σκεφτόµουν µε προκατάληψη που πάω εγώ «κάτω από τ αυλάκι»! Οι άνθρωποι όµως που γνώρισα και τα τοπία που αντίκρισα αυτό το τετραήµερο µου άλλαξαν γνώµη. Έφτασα Σάββατο βράδυ µετά από ένα ταξίδι που η ψυχή µου πήγε στη Κούλουρη διότι ο οδηγός προσπερνούσε αβέρτα ότι έβρισκε µπροστά του σε ένα δρόµο µε 1,5 λωρίδα ανά κατεύθυνση. Παρόλαυτά το πλούσιο τραπέζι και το αναµµένο τζάκι που µε περίµενε µε αποζηµίωσε και µου έδωσε µια πρώτη καλή εντύπωση για το τόπο που µε φιλοξενούσε. Μετά πήγαµε βόλτα στη Κουρούτα, το παραθαλάσσιο θέρετρο της Αµαλιάδας. Εκεί η παραλία ήταν µεγάλη και αµµώδης και πάνω από τη παραλία υπήρχε άνετος πεζόδροµος και πλατείες. Όπως έσπευσαν να µε ενηµερώσουν, στη Κουρούτα το καλοκαίρι γίνεται χαµός και η ζωή είναι πολύ έντονη. Γενικά ενδείκνυται για όσους θέλουν οι διακοπές τους να είναι σε στυλ Μυκόνου και Πάρου. Έπειτα γυρίσαµε στην Αµαλιάδα για να επισκεφτούµε το club NITRO. Φυσικά η δικιά µας παρέα ξεκίνησε πρώτη να χορεύει και περάσαµε πολύ ωραία. Εκείνο το βράδυ µέτρησα άλλο ένα συν στην εκδροµή µου. Την επόµενη µέρα, Κυριακή, πήγαµε στο φράγµα του Πηνειού ποταµού ή φράγµα Καραµανλή στην Αρχαία Ήλιδα. Οι Θεσσαλοί µην απορείτε, έχει και ο νοµός Ηλείας ποτάµι Πηνειό όχι όµως τόσο µεγάλο και τραγουδισµένο σαν «της Λαρίσης το ποτάµι». Το φράγµα έχει δηµιουργήσει µια τεχνητή λίµνη για την άρδευση των µεγάλων αγροτικών εκτάσεων της περιοχής. Το µήκος του είναι εντυπωσιακό και οι κάτοικοι ισχυρίζονται ότι τις χρονιές µε υψηλή βροχόπτωση η στάθµη της λίµνης καλύπτει κάποια σπίτια που βρίσκονται στην απέναντι όχθη. Πάνω από τη λίµνη υπάρχει µια καφετέρια µε καταπληκτική θέα της λίµνης και του κάµπου που απλώνεται όπου και να κοιτάξεις. Να σηµειώσω ότι η Αρχαία Ήλιδα ήταν η υπεύθυνη πόλη για τη διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων της αρχαιότητας, διαθέτει αρχαιολογικά ευρήµατα και µουσείο. Επιστρέφοντας στο Τραγανό η διαδροµή µάς επιφύλασσε ένα ποιητικό ανοιξιάτικο τοπίο. Λουλούδια κάθε χρώµατος και πράσινη χλόη φύτρωναν ανάµεσα σε ελιές, εσπεριδοειδή και κουτσουπιές, ένα δέντρο µε χαριτωµένα µοβ (µπορεί και λιλά ανάλογα αν το µάτι σου αναγνωρίζει 16 χρώµατα ή µερικά χιλιάδες) άνθη. Την επόµενη µέρα κινήσαµε για το κύριο σκοπό που µε είχε καλέσει ο οικοδεσπότης µου. Στις 24 Μαρτίου 2008 έγινε η αφή της Ολυµπιακής Φλόγας στην Αρχαία Ολυµπία. Ταξιδέψαµε µε το αυτοκίνητο µέχρι το χωριό Στρέφι κι από κει µας παρέλαβαν λεωφορεία του δήµου για να µας οδηγήσουν κοντά στον αρχαιολογικό χώρο και µετά περπατήσαµε λίγο µέχρι το Στάδιο. Σε αυτή τη διαδροµή µετά το Πύργο εµφανίστηκαν µπροστά µας οι καµένες περιοχές που διέλυσαν όλο το κέφι των 2 προηγούµενων ηµερών. Περπατώντας προς το στάδιο περάσαµε από την Ολυµπιακή Ακαδηµία όπου γύρω-γύρω όλα τα καµένα δέντρα είχαν κοπεί για να φτιαχτούν φράγµατα και µόνο χλόη φύτρωνε στους λόφους. Η ίδια λυπητερή εικόνα υπήρχε και στους λόφους από τη µια µεριά του Σταδίου. Ο χώρος του µνηµείου Πιερ ντε Κουµπερτέν έχει αναδασωθεί µε δενδρύλια τα οποία µάλλον απέχουν από την θαυµαστή οµορφιά για την οποία διακρινόταν η περιοχή. Από τη τελετή της φλόγας ξεχώρισα την αναπαράσταση των αθληµάτων από 6 άντρες ντυµένους µε χιτώνες που στο τέλος σχηµάτισαν το σήµα των Ολυµπιακών Αγώνων µε στεφάνια ελιάς. Επίσης την άφιξη της φλόγας από το ναό της Ήρας στο Στάδιο στα χέρια της πρωθιέρειας συνοδεία των υπόλοιπων ιερειών και ο ύµνος προς τον Απόλλωνα. Η µουσική που συνόδευε το τελετουργικό ήταν επιβλητική! Τέλος η πρωθιέρεια παρέδωσε τη φλόγα στο πρώτο λαµπαδηδρόµο για να ξεκινήσει το ταξίδι της στη Ελλάδα και προς το Πεκίνο που διοργανώνει φέτος τους Ολυµπιακούς Αγώνες. Στις 25 Μαρτίου γεµάτοι από εθνική περηφάνια και νοσταλγία για τη παράδοση είδαµε στη τηλεόραση όλες τις εκποµπές που είχαν καλέσει παραδοσιακές ορχήστρες και χορευτικά. Κάναµε µια βόλτα στα παραθαλάσσια Σαβάλια όπου ο φίλος µου περνάει το καλοκαίρι του µε τροχόσπιτο. Η τεράστια αµµουδιά που αντίκρισα είναι χαρακτηριστική των παραλιών της Ηλείας. Περισσότερη οµορφιά έδινε και το πευκοδάσος που κατέβαινε µέχρι τη θάλασσα. Εντυπωσιάστηκα τόσο που αυτοπροσκαλέστηκα µόνος µου για το καλοκαίρι. Έπειτα επισκεφτήκαµε τα Λουτρά του Λίντζη. Τα Λουτρά συνδέονται και µε ένα µύθο που θα περιληφθεί σε επόµενο άρθρο µου µε τίτλο «Μύθοι και δοξασίες στην Ελλάδα»! Μετά ήπιαµε καφέ στο Αρκούδι µε θέα την αφρισµένη θάλασσα και την αµµουδιά. Αφού χορτάσαµε θάλασσα ανηφορίσαµε στο Βενετσιάνικο κάστρο της Κυλλήνης, το οποίο ήταν κλειστό. Έτσι βρήκαµε ευκαιρία να το πολιορκήσουµε. Επειδή όµως δεν είχαµε σκάλες και κριούς αρκεστήκαµε να κάνουµε το γύρο του κάστρου. Η θέα από ψηλά ήταν µαγευτική, έβλεπες τη Ζάκυνθο, τον απέραντο κάµπο και το απέραντο γαλάζιο! Καθώς κατεβαίναµε από το κάστρο όλη η παρέα νιώθαµε ότι είχαµε κάνει κάτι πολύ ριψοκίνδυνο και περιπετειώδες. Επειδή όµως χρειαζόµαστε και υλική τροφή το δείπνο δίπλα στο τζάκι µε 3-4 διαφορετικά φαγητά ήταν το καλύτερο κλείσιµο για µια τέτοια ηµέρα. Συµπερασµατικά (όπως λέγαµε και στις εκθέσεις του Γυµνασίου) αυτό που αποκόµισα από την εκδροµή ήταν αρκετά αυγά και πορτοκάλια από τον κήπο του φίλου µου! Πέρα από το χιούµορ πάντως έφυγα µε τις καλύτερες εντυπώσεις για το πλούτο και τη οµορφιά του φυσικού τοπίου της περιοχής. Το σηµαντικότερο όµως είναι ότι γνώρισα ζεστούς και φιλόξενους ανθρώπους. 13

14 MAIOΣ 2008 ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ Α Ν Α Σ Τ Α Σ Η Η Λαµπρή είναι η µεγαλύτερη γιορτή για τον Έλληνα, που χαίρεται επειδή αναστήθηκε ο Χριστός νίκησε τους εχθρούς του, τον Ιούδα, τον Καϊάφα, τον Πιλάτο, τους Εβραίους, τον Άδη και βγήκε θριαµβευτής: Θανάτω θάνατον πατήσας. Η έξοδος των ανθρώπων για την Ανάσταση στα ξάγναντα και στ αλώνια, για φαγοπότι και χορό, οφείλεται στην πίστη, ότι και ο Χριστός γυρίζει τώρα πάντα στο ύπαιθρο, ώσπου να έρθει η ηµέρα της Αναλήψεως. Την Λαµπρή, οι άνθρωποι λαµπροφορούν συµφιλιώνονται και αλληλοφιλιούνται, τρώνε και δίνουν σ όλους να φάνε, τσουγκρίζουν αβγά σε ένδειξη επίσης συναδελφοσύνης και χορεύουν σεµνούς γιορταστικούς χορούς µε τον παπά επικεφαλής. Στην Ελλάδα υπάρχει και ιστορικός λόγος που έκανε την Ανάσταση την πανηγυρικότερη γιορτή του Ελληνισµού. Σ όλα τα χρόνια της δουλείας του Έθνους, η Ανάσταση του Χριστού έδινε κάθε χρόνο την ελπίδα για την απελευθέρωση κι συµβόλιζε µε τα κείµενα και το περιεχόµενό τους την απελευθέρωση τους Ελληνισµού από τον οθωµανικό ζυγό. Γι αυτό και την ώρα της ελευθερίας οι επαναστατηµένοι Έλληνες γιόρτασαν το Πάσχα σαν να ήταν αυτοί οι απ αιώνος δέσµιοι, που ο Χριστός έβγαλε από τον Άδη. Με τη λέξη Ανάσταση εννοούµε γενικά την ηµέρα του Πάσχα, ειδικότερα την ώρα του ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ, τα µεσάνυχτα της παραµονής. Έχουµε τρεις Αναστάσεις: την πρώτη, προεξαγγελτική του Μ. Σαββάτου, την κυρίως Ανάσταση, τα µεσάνυχτα και τη δεύτερη το απόγευµα της Κυριακής. Τη λέξη Ανάσταση µε την έννοια της γιορτής την έχει πάρει ο λαός από την Εκκλησία. Συγχωρήσωµεν πάντα τη Αναστάσει Αναστάσεως ηµέρα, Χαράς Ευαγγέλια της Αναστάσεως Χριστού. Τη χρησιµοποιεί σε πλήθος εκφράσεις και ευχές: Καλή Ανάσταση, βοήθειά µας η αγία Ανάσταση, ή προσδιορίζει: Θα κάνουµε πρώτα Ανάσταση κ.ά. Χρησιµοποιεί επίσης το ρήµα ανασταίνω µε την έννοια της γιορτής: αν δεν αναστήσουµε δεν τρώµε. Η νυχτερινή ώρα της Ανάστασης έχει στην Ελλάδα τη µεγαλύτερη γραφικότητα, γιατί γίνεται στο ύπαιθρο (µοιάζει µε έξοδο στον τάφο του Χριστού) κι όλος ο κόσµος συµµετέχει στο ιερό γεγονός, κρατώντας ένα αναµµένο κερί: προσέλθωµεν λαµπηδοφόροι, φορώντας τα καλύτερα και πιο καθαρά ρούχα: λαµπροφορεί και εκδηλώνοντας τη χαρά του µε κοινωνικά αισθήµατα αγάπης και αλληλεγγύης. Θόρυβοι Οι θόρυβοι που γίνονται όταν εκφωνείται το Χριστός Ανέστη έχουν πολλές εξηγήσεις. Στον θόρυβο υπάρχει το στοιχείο αποδίωξης των δαιµονικών, που είναι ειδωλολατρικό και χριστιανικό. Με την εµφάνιση της άνοιξης τα βλαπτικά πνεύµατα καιροφυλακτούν να βλάψουν τη βλάστηση, την παραγωγή και την υγεία στη νέα εποχική περίοδο. Οι χωρικοί µας όταν γυρίζουν µε το φως της Αναστάσεως στο σπίτι, το περιφέρουν στα δωµάτια κι εξορκίζουν τα έντοµα λέγοντας: Όξω ψύλλοι και κοριοί - µέσα οι νυκοκυροί. Σύµφωνα µε τη χριστιανική διδασκαλία και τα κείµενα της Εκκλησίας, ο Χριστός όχι µόνο αντιµετώπισε τόσους εχθρούς στη διάρκεια του µαρτυρίου του (Ιούδας, Αρχιερείς, Πιλάτος, εβραϊκός όχλος, στρατιώτες, ληστής) αλλά κι εδηµιούργησε νέους µε την κάθοδό Του στον Άδη: «Κατήλθες εν τοις κατωτάτοις της γης και συντρίψας µοχλούς αιωνίους πυλωροί δε Άδου ιδόντες σε έπτυξαν» και «ο Άδης, φησίν, επικράνθη συναντήσας σοι κάτω» Αντίληψη της εχθρότητας αυτής των σκοτεινών δυνάµεων του Άδη προς τον Χριστόν έπαιρνε ο λαός όταν παρακολουθούσε την αναπαράσταση της γνωστής σκηνής του Άρατε πύλας, που γίνεται µε την επιστροφή της ποµπής της Ανάστασης. Στην περίπτωση αυτή χρησιµοποιείται µε πρόχειρη τελετουργική σκηνοθεσία ο υµνητικός διάλογος του αβίδ/ Ψαλµ. 23, 7-10: «Άρατε πύλας οι άρχοντες υµών και επάρθητε πύλαι αιώνιοι και εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης. Τις έστιν ούτος, ο βασιλεύς της δόξης; Κύριος των δυνάµεων, αυτός έστιν ούτος ο βασιλεύς της δόξης!» 14

15 ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ Θορυβώδη είναι και τα γεγονότα που αναφέρουν τα Ευαγγέλια, ότι έγιναν, όσο ο Χριστός παρέµεινε στον Άδη: «Το καταπέτασµα του ναού εσχίσθη εις δύο και η γη εσείσθη και πέτραι εσχίσθησαν και τα µνηµεία ανεώχθησαν» Όσοι λοιπόν οι εχθροί του Χριστού, που είναι και εχθροί των Χριστιανών και όλα τα κακά πνεύµατα που φθονούν την Ανάσταση, χρειάζονται, κατά τη λαϊκή αντίληψη, διώξιµο και κυνηγητό, γι αυτό και η εξήγηση που δίνεται συνήθως για τους θορύβους (τα χτυπήµατα, τους πυροβολισµούς, τα χαλκούνια και τα σπασίµατα των πήλινων σκευών), είναι ότι γίνονται στην ποµπή των Εβραίων και των εχθρών του Χριστού. Σχετική µε τους θορύβους είναι και η κωδωνοκρουσία του Πάσχα που παίρνει ιδιαίτερη σηµασία, επειδή στο διάστηµα της Μ. Εβδοµάδας οι καµπάνες ηχούν πένθιµα ή δεν ηχούν καθόλου από τη Μ. Πέµπτη. Αν στις εξηγήσεις, για τους θορύβους της χαράς και την κωδωνοκρουσία της Ανάστασης προσθέσουµε και τον ελληνικό εθνικό λαό της µακρόχρονης ελπίδας και χαράς των σκλαβωµένων χριστιανών για την ανάσταση του έθνους, θα καταλάβουµε, καλύτερα την παράδοση των ελληνικών εκδηλώσεων του Πάσχα και γιατί δύσκολα εγκαταλείπονται. Φως Το αναστάσιµο φως αποτελεί ένα στοιχείο που συνοδεύει και πλαισιώνει την Ανάσταση. Το φως πρέπει να είναι καινούργιο. Σβήνονται όλα πρωτύτερα µέσα στην Εκκλησία κι όλα ξανανάβουν από τη λαµπάδα του παπά. Στα σπίτια σβήνουν ακόµη και τη φωτιά της εστίας, για να την ανάψουν µε το νέο φως. Πρωτοπαίρνουν το φως από τη λαµπάδα του παπά οι προύχοντες και οι πιο επίσηµοι και κάποτε οι νεόνυµφοι. Έπειτα κοιτάζουν, όταν παίρνει ο ένας από τον άλλο το φως, να είναι ο άλλος τυχερός, για να του φέρει ευτυχία. Τα κορίτσια παίρνουν από άνδρα φως, για να παντρευτούν µέσα στο χρόνο. Το φως της Ανάστασης το φέρνουν στο σπίτι µε µεγάλη προσοχή για να µη σβήσει. Σταυρώνουν πρώτα το ανώφλι της πόρτας, προχωρούν στο εικόνισµα κι ανάβουν το καντήλι, γυρίζουν στα δωµάτια σαν ν αγιάζουν µε φως κι έπειτα πάνε στους στάβλους και τα ζώα, κι ευλογούν κι εκείνα µε του Χριστού το φως. Προσέχουν το φως του καντηλιού να µείνει ανάλλαχτο ως την ηµέρα της Αναλήψεως (σαράντα µέρες, που γυροφέρνουν όλες οι ψυχές) και φυλάνε τα λαµπροκέρια να τα έχουν για το βάσκαµα, το χαλάζι και την τρικυµία (οι ναυτικοί). εύτερη Ανάσταση Η δεύτερη Ανάσταση γίνεται το απόγευµα της Κυριακής. Λέγεται και Αγάπη, γιατί δίνει την ευκαιρία συµφιλιώσεων και αδελφικών ασπασµών. Η Εκκλησία επίσης όρισε να µεταφράζεται το Ευαγγέλιο του Εσπερινού της Αγάπης και να διαβάζεται σε πολλές γλώσσες. Είναι κάτι που συγκινεί και δίνει την εντύπωση πασχαλινής ενότητας των εθνών. Συνήθως µετά την απόλυση (ιδιαίτερα στα χωριά), όλοι οι ενορίτες ανταλλάσσουν το φίληµα της Αγάπης, αρχίζοντας από τον παπά. Άλλοτε κάθονται σε κοινό τραπέζι, που έµοιαζε πραγµατικά µε την αποστολική αγάπη. Την ηµέρα αυτή, κατά προτίµηση, έκαναν και τις αδελφοποιίες. Έτσι οι αδελφοποιτοί ένιωθαν ιερότερο το δεσµό τους. Συνοδευτικά έθιµα του Εσπερινού της Αγάπης είναι η λιτανεία των εικόνων και ο χορός. Η λιτανεία γίνεται συνήθως µέσα στο χωριό, µε προπορευόµενη την εικόνα της Ανάστασης, που χρειάζεται να πλειοδοτήσει κανείς σε χρηµατική προσφορά για να την πάρει στα χέρια του. Ο χορός του Πάσχα, από την άλλη µεριά, αρχίζει πάντα µε σεµνά βήµατα και τραγούδια, κι αυτόν κάποτε τον σύρει ο ίδιος ο παπάς. Γίνεται στο προαύλιο της Εκκλησίας ή στα κοντινά αλώνια και η εκτέλεσή του θεωρείται ευλογία για τη χρονιά. Κι ύστερα από τη γιορτή του απογεύµατος κλείνει συνήθως προς το βράδυ το κάψιµο του Ιούδα, ενός αχυρένιου οµοιώµατος του προδότη µαθητή που καίεται στη µέση µιας µεγάλης φωτιάς που ανάβουν τώρα τα παιδιά. Χαρά Σιδηροπούλου 15

16 MAIOΣ 2008 ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ Ήθη και έθιµα της πατρίδας µας Σαν λαός, έχουµε µιαν ιστορία, που πάει αρκετά βαθιά στους αιώνες.ιστορία, που είναι συνυφασµένη µε πολλές και ποικίλες προλήψεις, προκαταλήψεις, βασκανείες,µαγεία. Όλη µας η παράδοση στηρίζεται στην οµοιοπαθητική µαγεία, αν καθίσουµε και το σκεφτούµε. Αν ανατρέξει κανείς στα έθιµά µας, πολλά από τα οποία λέγονται πλέον σαν «ιστορίες από το παρελθόν», πραγµατικά θαυµάζει την ευρηµατικότητα του ελληνικού λαού στο καθετί. Υπάρχουν πολλά πολύ ωραία έθιµα σε κάθε περιοχή της χώρας µας, γεµάτα συµβολισµούς και δεµένα µε κάθε πτυχή της ζωής, αναφερόµενα σε κάθε µεγάλο σταθµό της, από την σύλληψη, µέχρι τον θάνατο. Όλα αυτά τα συλλέγει από µαρτυρίες και τα εξετάζει-αποκρυπτογραφεί σήµερα η επιστήµη της Λαογραφίας. Ενδεικτικά θα αναφέρω ένα έθιµο αρκετά παλιό, διαδεδοµένο σε αρκετές περιοχές της χώρας µας, το οποίο ξεκίνησε αρχικά από την Θράκη, και είναι επίκαιρο, ενόψει Πάσχα. Παλιά λοιπόν, έπαιρναν το πρώτο κόκκινο αυγό που έβαφε η νοικοκυρά,το οποίο ειδικά αν προερχόταν από µαύρη κιτρινοποδαράτη κότα, ήταν από µόνο του ένα πολύ ισχυρό φυλαχτό, και το έβαζαν σε εικονοστάσι για 7 χρόνια(το «7» είναι ο ιερός αριθµός της χριστιανικής θρησκείας, και θεωρείται ο πιο ισχυρός και τυχερός αριθµός), ώσπου να γίνει ο κρόκος του σαν κεχριµπάρι. Έπειτα το έδιναν σε ένα χρυσοχόο, ο οποίος το έδενε µε κόκκινη κλωστή. Το φορούσε η έγκυος µέχρι να την πιάσουν οι πόνοι. Ήταν η περίφηµη κρατητήρα (=για να κρατήσει το παιδί που είχε συλλάβει). Η επιλογή των χρωµάτων δεν ήταν τυχαία. Το κόκκινο ήταν το πιο ισχυρό και ερεθιστικό χρώµα, αφού περίκλειε ό,τι ωραιότερο(πάθος, πόθος, έρωτας) µα και ό,τι καταστρεπτικότερο συνάµα(φωτιά, και ό,τι αυτή συνεπαγόταν). Παλαιότερα οι νύφες φορούσαν κόκκινο νυφικό. Μαζί µε το λευκό, αποτελούσε ένα συνδυασµό ενάντια στη βασκανεία, το «µάτι»,κτλ.ακόµα και σήµερα, σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, φτιάχνουν βραχιόλια κατά του «µατιού», όχι µε γαλάζια χάντρα, µα µε κόκκινες και άσπρες κλωστές(κάτι σαν τον «Μάρτη» που φοράµε σήµερα, αλλά µε περισσότερες κλωστές, συνήθως µάλλινες, σαν αυτές που χρησιµοποιούν στο πλέξιµο.επίσης, σε κάποια µέρη της Ρωσίας, το ίδιο βραχιόλι θεωρείται πως προστατεύει από την θλίψη και τη στενοχώρια.) Μαζί µε το κίτρινο και το µαύρο, δηµιουργούσαν ένα ισχυρό ενεργειακό πεδίο, το οποίο θεωρούσαν τότε πως παρείχε προστασία από τα πιθανά κακά(γι αυτό και η µαύρη, κιτρινοποδαράτη κότα). Η έγκυος πρόσεχε πολύ να µην πιάσει µαύρα αντικείµενα, γιατί έλεγαν πως έτσι το παιδί θα γεννηθεί µε σηµάδια. Αν έπιανε κατά λάθος κάτι µαύρο µε γυµνό χέρι (π.χ. τσουκάλι, κτλ), τότε χτυπούσε τα οπίσθιά της, για να γεννηθεί το παιδί µε σηµάδια πίσω και όχι στο πρόσωπο. Το φυλαχτό το έβγαζε µόνο όταν την έπιαναν οι πόνοι της γέννας και ερχόταν η µαία. Βλέπετε τι ωραία παράδοση που έχουµε, πόσο βαθειά συµβολική και µελετηµένη ως τις λεπτοµέρειες. Και αυτό ήταν ένα πολύ πολύ µικρό δείγµα. Σε κάποιους θα µπορούσε ίσως να ακούγονται σαν «ανόητες ξεπερασµένες προλήψεις» όλα αυτά, µα όχι αν σκεφτεί κανείς πως µιλάµε για γενιές οι οποίες δεν είχαν τα µέσα µάθησης και πληροφόρησης που έχουµε σήµερα, ούτε την τεράστια επιστηµονική εξέλιξη και πρόοδο την οποία εµείς βιώνουµε. Τότε πίστευαν στην φύση και στις ιδιότητές της, καθώς και σε πολλά άλλα πράγµατα. Και είναι ακριβώς αυτό που κάνει τα έθιµα της πατρίδας µας (αλλά και κάθε χώρας) όµορφα, που τους δίνει µιαν αξία ξεχωριστή:η πίστη που κρύβεται από πίσω. Και δεν µιλάω για χριστιανική πίστη, µα για γενικότερη πίστη, που έχει να κάνει µε δύναµη θέλησης-ψυχής, και που οδηγεί πάνω από την αισιοδοξία, σε µια σιγουριά πως όλα θα πάνε καλά. 16

17 ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ Και µιας και µιλάµε για έθιµα και παραδόσεις, να και µια άκρως παραδοσιακή και αγαπηµένη πασχαλιάτικη συνταγή!!! Κουλουράκια πασχαλινά Τι θα χρειαστούµε(για κοµµάτια): γραµ. αλεύρι 200 γραµ. βούτυρο ¾ φλιτζανιού ζάχαρη 2 αυγά ½ κουταλάκι αµµωνία Λίγο γάλα 2 κουταλάκια µπέικιν πάουντερ 1 βανίλια 1 πρέζα αλάτι 1 αυγό (για την επάλειψη) Πώς το φτιάχνουµε: 1. Κοσκινίζουµε καλά το αλεύρι και το αναµιγνύουµε µε το µπέικιν πάουντερ,το αλάτι και τη βανίλια. ιαλύουµε την αµµωνία στο γάλα. 2. Ρίχνουµε στο µπολ του µίξερ το βούτυρο µε τη ζάχαρη και τα χτυπάµε για 10 λεπτά περίπου, µέχρι να αφρατέψουν. Προσθέτουµε έπειτα τα αυγά και συνεχίζουµε µε τον ίδιο ρυθµό το χτύπηµα. 3. Προσθέτουµε σιγά-σιγά το αλεύρι και τη διαλυµένη αµµωνία. Συνεχίζουµε µε το ζύµωµα, µε τα χέρια ή µε τους γάτζους στο µίξερ, µέχρι να πετύχουµε µια ζύµη µαλακή και εύπλαστη, χωρίς να κολλάει στα χέρια (µπορεί να µην χρειαστεί όλο το αλεύρι, ή να πρέπει να προσθέσουµε λίγο ακόµη). 4. Πλάθουµε τα κουλουράκια στο σχήµα που θέλουµε (ευκαιρία να βγάλετε τον καλλιτέχνη που πάντα κρύβατε µέσα σας! ηµιουργήστε άφοβα, σας εγγυώµαι πως κανείς δεν θα παραπονεθεί για την..αφηρηµένη τέχνη σας!), και τα τοποθετούµε σε λαµαρίνα στρωµένη µε αντικολλητικό χαρτί ψησίµατος. Τα αλείφουµε µε το χτυπηµένο αυγό και τα ψήνουµε σε προθερµασµένο φούρνο, στους 180 βαθµούς, γα περίπου 30 λεπτά (ρίξτε τους καµιά µατιά ανά 10λεπτο, γιατί αναλόγως µε την ισχύ του φούρνου, µπορεί να χρειαστούν λιγότερο ή και περισσότερο χρόνο ψησίµατος, καθώς και λίγο πιο χαµηλή ή υψηλή θερµοκρασία). Tip: Αν θέλετε, µπορείτε να προσθέσετε και λίγο ξύσµα από πορτοκάλι ή λεµόνι στη ζύµη. ίνει πολύ ωραίο άρωµα και κάνει την γεύση ακόµη πιο ιδιαίτερη. Επίσης, αν θέλετε, µπορείτε να βάλετε και ψιλοκοµµένους ξηρούς καρπούς (αµύγδαλα, φουντούκια, καρύδια, κουκουνάρι), ή σταφίδες, δαµάσκηνα ψιλοκοµµένα κτλ. Τα κουλουράκια διατηρούνται για πολλές µέρες εάν τα αφήσετε (που χλωµό το κόβω!) σε δροσερό µέρος, µέσα σε καλά κλεισµένο κουτί µπισκότων, ή σε ταπεράκι. Καλή επιτυχία και καλή σας όρεξη! Και επειδή Πάσχα=γλέντι=κέφι=γέλιο,, χορός,τραγούδι, φαγοπότι.., πάµε να δούµε τι θα πιούµε σήµερα! Σανγκρία Τι θα χρειαστούµε, για άτοµα περίπου: 1 πορτοκάλι 1 λεµόνι 1 ½ φλιτζάνι διάφορα ψιλοκοµµένα φρούτα (πορτοκάλι, µήλο, ανανά, ροδάκινο, πεπόνι κ.ά.) 17

18 MAIOΣ 2008 ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ 2 λίτρα κρασί κόκκινο ή ροζέ ½ µπουκάλι λευκό ρούµι(ή κονιάκ ή λικέρ κουρασάο) 1 κουταλάκι του γλυκού κανέλα σκόνη ή 1 ξυλάκι ¾ κουτ. του γλυκού µοσχοκάρυδο σκόνη γραµ. Ζάχαρη Πώς το φτιάχνουµε: 1. Πλένουµε πολύ καλά το πορτοκάλι και το λεµόνι και το κόβουµε σε ροδέλες ή σε φέτες. Χωρίς να το ξεφλουδίσουµε 2. Ρίχνουµε σε ένα µεγάλο µπολ ή κανάτα τα φρούτα και τα περιχύνουµε µε το ρούµι. Προσθέτουµε την κανέλα, το µοσχοκάρυδο, και τη ζάχαρη. 3. Τέλος, ρίχνουµε το κρασί, και ανακατεύουµε καλά, µέχρι να λιώσει η ζάχαρη. Εάν προτιµάτε τη σανγκρία σας πιο γλυκιά, µπορείτε να προσθέσετε ζάχαρη. 4. Τοποθετούµε το µπολ ή την κανάτα στο ψυγείο και αφήνουµε την σανγκρία για τουλάχιστον 3 ώρες, µέχρι να κρυώσει καλά και να βγάλουν τα φρούτα τη γεύση και το άρωµά τους στο αλκοόλ. 5. Σερβίρουµε!(αυτή, κυρίες και κύριοι είναι η στιγµή που όλοι περιµέναµε!) Νάντια ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΑΥΓΑ 18

19 ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ Πάσχα και Ρουκετοπόλεµος στη Χίο!!! Λίγη Ιστορία: Πάσχα στη Χίο, σηµαίνει ρουκετοπόλεµος! Πρόκειται για ένα έθιµο που ξεκινά από την εποχή της Τουρκοκρατίας και δεν είναι παρά ένας «πόλεµος» µεταξύ των δύο ενοριών του Βροντάδου, αυτή του Αγίου Μάρκου και της Παναγιάς της Ερειθιανής. Βάσει των παραδόσεων λέγεται ότι ξεκίνησε από τα παιδιά των δυο ενοριών, τα οποία έπαιζαν πετροπόλεµο µε σφεντόνες. Η µετέπειτα εµπλοκή των µεγαλύτερων είχε ως αποτέλεσµα την αντικατάσταση των σφεντόνων µε κανονάκια. Στην αρχή, το βράδυ της Ανάστασης, µε τα κανονάκια που έφερναν οι ναυτικοί από τα πλοία που παροπλίζονταν, έριχναν κανονιές από την αυλή της µιας εκκλησίας στην άλλη, για να γιορτάσουν την Ανάσταση και µε το δυνατό κρότο τους προσπαθούσαν να σπάσουν τα τζάµια της «αντίπαλης» εκκλησίας, χρησιµοποιώντας όµως µόνο πυρίτιδα. Αφού συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια, την Ανάσταση του 1889, για αδιευκρίνιστους λόγους ο «πόλεµος» αυτός άρχισε να παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις µε τους «αντιπάλους» να χαλάνε τις βοτσαλωτές αυλές των εκκλησιών, ώστε να γεµίσουν µε βότσαλα τα κανονάκια, γεγονός που εγκυµονούσε σοβαρό κίνδυνο πρόκλησης ατυχηµάτων! Ακολούθησε η επέµβαση των Τούρκων, οι οποίοι επειδή φοβήθηκαν τη χρήση των κανονιών για πιθανή εξέγερση των κατοίκων, τα κανονάκια κατασχεθήκαν και µεταφέρθηκαν στο κάστρο. Μετά από αυτό το περιστατικό οι ενορίτες των δύο εκκλησιών άρχισαν να σκέφτονται ένα νέο τρόπο για να συνεχίσουν τον «πόλεµο» µε κάτι εντυπωσιακό, χωρίς να υπάρχει το ενδεχόµενο απαγόρευσής του από τους Τούρκους. Η λύση δόθηκε από τους ενορίτες του Αγίου Μάρκου και τον πυροτεχνουργό Κορακάκη που είχε το εργαστήριό του στην πόλη. Ο Κορακάκης τους έφτιαξε µερικές ρουκέτες, οι οποίες µεταφέρθηκαν στο Βροντάδο και συγχρόνως οι ίδιοι άφησαν το µυστικό τους να διαρρεύσει στους ενορίτες της Παναγιάς της Ερειθιανής, ώστε να συνεχιστεί ο «πόλεµος». Με αυτό τον τρόπο άρχισε η νέα περίοδος του ρουκετοπόλεµου. Στην αρχή οι κάτοικοι προµηθεύονταν τις ρουκέτες από τον Κορακάκη, αλλά γύρω στο 1900 έµαθαν να τις κατασκευάζουν µόνοι τους. Η ρίψη των ρουκετών ξεκίνησε να γίνεται από τις σκεπές των εκκλησιών, αλλά ύστερα από µερικά ατυχή περιστατικά, η ρίψη συνεχίστηκε έως και σήµερα από τα χωράφια γύρω από τις εκκλησίες. Ο στόχος για τους Παναγούσους (ενορίτες της Παναγιάς της Ερειθιανής) είναι ο τρούλος (κουµπές) και το Λιονταράκι του Αγίου Μάρκου (είναι το έµβληµα του Αγίου Μάρκου στην αγιογραφία πάνω από την κεντρική πύλη του ναού). Αντίθετα, ο στόχος των Αγιοµαρκουσών (ενορίτες του Αγίου Μάρκου) είναι το ρολόι της Παναγιάς της Ερειθιανής. 19

20 MAIOΣ 2008 ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ Με εξαίρεση τα χρόνια της γερµανικής κατοχής που για οικονοµικούς λόγους κινδύνεψε να σταµατήσει και τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας λόγω απαγόρευσης, το έθιµο συνεχίζεται µέχρι σήµερα συγκεντρώνοντας πολλούς επισκέπτες, εξαιτίας της µοναδικότητάς του και του φαντασµαγορικού του θεάµατος. Οι αιώνιοι «Αντίπαλοι» Άγιος Μάρκος: Ο ναός του Αγίου Μάρκου χτίστηκε το 16 ο αι., χωρίς όµως να είναι γνωστό το ακριβές σηµείο. Στην αρχή είχε ένα κλίτος και γύρω στο 1783 χτίστηκε και δεύτερο κλίτος. Κατά τη διάρκεια της µεγάλης σφαγής της Χίου το 1822, πυρπολήθηκε από τους Τούρκους και ξαναχτίστηκε το Στον καταστρεπτικό σεισµό του νησιού, το 1881, ο ναός καταστράφηκε ολοσχερώς. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1885, ακολούθησε η ανοικοδόµησή του, που µε την ολοκλήρωσή του το 1889, είχε µετατραπεί σε τρίκλιτο ναό. Το 1949 ο τρούλος είχε υποστεί σηµαντικές ζηµιές και φτιάχτηκε από την αρχή. Το ξύλινο τέµπλο που υπήρχε µέχρι τη δεκαετία του 50 αντικαταστάθηκε µε µαρµάρινο, το οποίο είναι µέχρι σήµερα(εικ.1). Εικόνα 1 Ναός Αγ.Μάρκου, στο Βροντάδο της Χίου Παναγιά Ερειθιανή: Η Παναγιά η Ερειθιανή πήρε το όνοµά της από την περιοχή που βρίσκεται ο Βροντάδος, ο οποίος ονοµαζόταν Ερύθαι. Είναι από τους παλαιότερους προσεισµικούς ναούς της Χίου, χωρίς να είναι γνωστό το πότε ακριβώς χτίστηκε ο πρώτος ναός. Όταν οι Γενοβέζοι κατέλαβαν τη Χίο, οικειοποιήθηκαν πολλές εκκλησίες του νησιού, µεταξύ αυτών και την Παναγία την Ερειθιανή, αλλά το 1660 µετά από προσπάθειες του µητροπολίτη Χίου Ιγνάτιου Νεοχώρη, κατορθώθηκε να παραδοθούν στους Χιώτες οι ορθόδοξοι ναοί που κατείχαν οι Φράγκοι. Η Παναγιά η Ερειθιανή είχε γίνει για ένα διάστηµα µοναστήρι, πριν το 18821, το οποίο φιλοξενούσε άρρωστους και άστεγους της περιοχής. Κατά τη µεγάλη σφαγή της Χίου το 1822, ο ναός πυρπολήθηκε και αρκετοί από αυτούς που γλίτωσαν κατέφυγαν στη Σύρο την Πελοπόννησο και αλλού και άρχισαν να επιστρέφουν από το 1830 και έπειτα. Η επιστροφή τους σηµατοδότησε της αρχή ανέγερσης του ναού, που ολοκληρώθηκε το Όσον αφορά το ρυθµό του ναού, πρόκειται για ένα µίγµα βασιλικής και γοτθικού µε βοτσαλωτή αυλή που ολοκληρώθηκε το 1892 (Εικ.2,3). Αυτό το χαρακτηριστικό βοτσαλωτό αρχιτεκτονικό στοιχείο των αυλών, το συναντάµε στο Βροντάδο και τον Κάµπο της Χίου. Εικόνα 2 σ Ο ναός της Παναγιάς Ερειθιανής στο Βροντάδο της Χίου 20