Η διαμόρφωση της έννοιας του χρόνου και η σημασία της στη ψυχαναλυτική -

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η διαμόρφωση της έννοιας του χρόνου και η σημασία της στη ψυχαναλυτική -"

Transcript

1 Η διαμόρφωση της έννοιας του χρόνου και η σημασία της στη ψυχαναλυτική - ψυχοθεραπευτική σχέση Ε. ουμάκη 1, Δ. Αναγνωστόπουλος 1, Δ. Αναστασόπουλος 2 1 Ελληνική Εταιρεία Χυχαναλυτικής Χυχοθεραπείας 2 Ελληνική Εταιρεία Χυχαναλυτικής Χυχοθεραπείας του Παιδιού και του Εφήβου Η ψυχανάλυση συνδέεται στενά με την έννοια του χρόνου στην προσπάθειά της να κατανοήσει με ποιο τρόπο οι διαταραχές στο παρόν ορίζονται από τα γεγονότα του παρελθόντος. Σο άρθρο αναφέρεται στη διαμόρφωση της έννοιας του χρόνου στα διάφορα στάδια ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης του ατόμου, από τη γέννηση και την κατάκτηση της σταθερότητας του αντικειμένου μέχρι και τη φάση της ανάπτυξης της ταυτότητας και της αυτονομίας. Ο χρόνος ως προβολή της εσωτερικότητας του ατόμου, και αναπαράσταση των ψυχολογικών του συγκρούσεων και της αποδοχής του στις βαθύτερες και αντιφατικές ενορμήσεις του, αναγνωρίζεται ως άλλη εμπειρία στις διάφορες ψυχοπαθολογικές οντότητες. Οι ασθενείς στη μεταβίβαση δημιουργούν μια δική τους κατάσταση καθώς προβάλουν τη δική του ξεχωριστή αίσθηση χώρου και χρόνου. Οι παραμορφώσεις τους, όσον αφορά στον χρόνο, αντανακλούν τόσο την ψυχοπαθολογία τους όσο και τις αντιδράσεις τους τις 1

2 σχετικές με τη χρονική συναισθηματική στιγμή, που εκδραματίζονται στο ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο. Λέξεις ευρετηρίου: Φρόνος, αντίληψη, ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη, ψυχανάλυση. Εισαγωγή Ο χρόνος και ειδικότερα «ο προσωπικός χρόνος» μετριέται με ό,τι καταφέρνουμε ν αντιληφθούμε, να αναγνωρίσουμε, να βιώσουμε. Πρόκειται για μια αλληλουχία στιγμών, πράξης ή απραξίας, ζωντάνιας ή σιωπής, μουσικής ή παύσης, που οδηγούν στην ανάπτυξη του ατόμου, στην εξέλιξη της προσωπικότητας του, στη διαμόρφωση μιας προσωπικής πορείας. Οι σχέσεις που έχουν οι άνθρωποι με το χρόνο είναι περίπλοκες, αλλά υπέρμετρου πλούτου. Θα μπορούσαμε να τον φανταστούμε ως προϊόν μιας δύσκολης σχέσης ανάμεσα στη ανάμνηση του παρελθόντος και στην ελπίδα του μέλλοντος. Σο ανθρώπινο υποκείμενο θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αντιμετωπίζει το χρόνο μέσα από μια διαδικασία προσπάθειας να ενωθούν οι διαφορετικές στιγμές σε ένα χρόνο. Αυτός φαίνεται να αντανακλά την ανάγκη συγχώνευσης του αντικειμένου με το υποκείμενο, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την πραγμάτωση της ανθρώπινης δημιουργίας εγγράφοντας έτσι στο 2

3 ψυχικό χώρο μιαν ελπίδα αιωνιότητας ενάντια σε κάθε άγχος αφανισμού και θανάτου. την αρχή της ζωής μας νιώθουμε πως χρόνος και χώρος δεν είναι παρά ένα «παλιό γέρικο ζευγάρι» όπως λέει ο Υουκώ 1. Ένα ζευγάρι που ούτως ή άλλως εμάς δεν μας αφορά καθώς οι δικές μας σχέσεις με το χρόνο όπως τον βιώνουμε τότε μοιάζουν ελαστικές, αφού αισθανόμαστε αθάνατοι. ύμμαχός μας σ αυτό η απώθηση, η λήθη. Η αίσθηση του «άχρονου» είναι μια ασυνείδητη επιθυμία αλλά και συχνά μια αμυντική λειτουργία. Η αίσθηση του χρόνου όμως, είναι υποκειμενική και ανάλογη με τα δρώμενα. Έτσι θεωρούμε ότι οι ευτυχισμένες στιγμές «τρέχουν σαν αστραπή» ενώ αντίθετα η θλίψη «κυλάει βαριά και αργά». ύμφωνα με τον Proust 2 άλλωστε πρόκειται για το ρυθμό με τον οποίο ξετυλίγεται η ύπαρξη ως αποτέλεσμα του υποκειμενικού χρόνου εγγεγραμμένου στον ψυχισμό υπό μορφή ψηφίδων ψυχικού υλικού, αισθητηριακού και κιναισθητικού τύπου, υλικών που διευθετούνται στη βάση των ενορμητικών κινήσεων. Ο χρόνος ως πρωταρχική εμπειρία είναι σύμφωνα και με το Φαρτοκόλλη 3 ενορατικός και ως έμφυτη δομή όπως και ο χώρος, εξυπηρετεί την ενοποίηση και ταυτοποίηση της εμπειρικής ασυνέχειας της αντίληψης, της συνείδησης και της αλλαγής. Ο υποκειμενικός χρόνος δηλαδή καθορίζεται από ψυχικές δυναμικές επιδράσεις, προσωπικές και βιωματικές. Χυχολογικά η καταγραφή της διαδοχής των γεγονότων είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της εμπειρίας του χρόνου. ύμφωνα με τον Loeward 4, παρελθόν, παρόν και μέλλον είναι 3

4 στατικές και γραμμικές έννοιες, εμπειρίες αίσθησης του χρόνου που αλληλοδιαμορφώνονται και σταθερά επηρεάζονται από ενδοψυχικές δυνάμεις. Οι πρώτες αναλυτικές θεωρίες εστίασαν στη λειτουργία του Εκείνο (Id) και σύμφωνα με το τοπογραφικό μοντέλο ο χρόνος θεωρείται ότι είναι μια ανακεφαλαίωση προηγούμενων καταστάσεων. τη συνέχεια με την υπεροχή του δομικού μοντέλου και της ψυχολογίας του Εγώ, διατυπώθηκε μια πιο εξελιγμένη θεωρία, σύμφωνα με την οποία ο χρόνος αντιπροσώπευε την έκφραση των δυναμικών αλληλεπιδράσεων του Εκείνο (Id), Εγώ και Τπερεγώ. Έτσι άρχισε να αναγνωρίζεται η υποκειμενική φύση της εκτίμησης του Εγώ για το χρόνο (Colarusso 1979) 5. Η αίσθηση του παρόντος και του μέλλοντος συνδέθηκε με τη λειτουργία του Εγώ και του Τπερεγώ. Η θεωρία των αντικειμενότροπων σχέσεων και το αναπτυξιακό μοντέλο σκέψης προσέφεραν εργαλεία σύλληψης ιδιαίτερα βοηθητικά στην ψυχαναλυτική μελέτη του χρόνου. Η θεωρία των αντικειμενότροπων σχέσεων υποστηρίζει ότι για να αποκτήσει το βρέφος την έννοια του χρόνου, πρέπει να περάσει από μια διαδικασία κινήτρων που περιλαμβάνει τη μητέρα ως αντικείμενο που ικανοποιεί, αλλά και ματαιώνει. Έτσι με την απαρτίωση των «καλών» και «κακών» εμπειριών αναπτύσσεται η αναγνώριση του παρελθόντος ως εμπειρία. Ο Arlow (1972) 6,7 αναγνωρίζει την αίσθηση του χρόνου και τα στοιχεία του όπως αντίληψη, κινητικότητα και μνήμη ως περίπλοκες εκφράσεις της λειτουργίας του Εγώ. 4

5 Η διαμόρφωση της έννοιας του χρόνου στα διάφορα στάδια ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης του ατόμου Α. Ο Φρόνος από τη γέννηση μέχρι την κατάκτηση της σταθερότητος του αντικειμένου. Ο Eissler 8 αναφέρεται στο χρόνο σαν μια καθολική αντίθεση ανάμεσα στις πρώιμες αντιλήψεις της παιδικής ηλικίας περί χρόνου και την αποδοχή της πραγματικότητας στην ενήλικη ζωή, οπότε ο χρόνος βιώνεται ως μη ελεγχόμενος και τετελεσμένος, σκέψη που οδηγεί τον ενήλικα να αποδέχεται το αναπόφευκτο του θανάτου. Έτσι σύμφωνα με τον Eissler η αλληλεπίδραση των συναισθημάτων, οι διαβαθμίσεις τους, οι αποδοχή του Εγώ ή η άρνησή τους φαίνεται να ορίζουν τον τρόπο με τον οποίο βιώνεται ο χρόνος. Η A. Freud (1965) 9 θεωρεί πως υπάρχουν βασικές διαφορές στον τρόπο που βιώνεται η υποκειμενικότητα του χρόνου από τα παιδιά και τους ενήλικες. Ξεκινώντας λοιπόν απ την αρχή, παρατηρούμε ότι το βρέφος καθορίζει το δικό του υποκειμενικό χρόνο με βάση την ψυχική του πραγματικότητα, δηλαδή με μοναδικό κριτήριο τις ανάγκες του Εκείνο και τις λειτουργίες του Εγώ. την αρχή της ζωής, λόγω του σχετικά αδιαφοροποίητου βρεφικού Εγώ, δεν υπάρχει επαρκής αίσθηση της διάρκειας. Όλα καθορίζονται από ομοιοστατικούς μηχανισμούς, κανονικές και εναλλασσόμενες αισθήσεις ευχαρίστησης και ματαίωσης. Αναπόφευκτα αυτοί οι παράγοντες 5

6 εμπεριέχονται και στην πρώτη σχέση του ανθρώπινου υποκειμένου, τη σχέση με τη μητέρα. Άλλες ψυχαναλυτικές έρευνες υποστηρίζουν ότι οι πρώτες ενδείξεις της διαφορετικότητας του χρόνου μπορούν να αναγνωριστούν από την τρίτη εβδομάδα της ζωής (Gifford 1960). 10 Αυτό το συνδέουν με τις ανάγκες του βρέφους και την ανταπόκριση που έχει σ αυτές από την πλευρά της μητέρας. Και η ανταπόκριση της μητέρας σχετίζεται αφ ενός με την ετοιμότητά της, όσο και με την αντίληψή της περί χρόνου στη διάρκεια του εικοσιτετράωρου (γεγονός που επιβεβαιώνεται και από το πρόγραμμα ύπνου και διατροφής του μωρού). Μ αυτό τον τρόπο οι ενστικτώδεις βιολογικές ανάγκες του βρέφους γίνονται ψυχολογικές, μέρος του βρεφικού Εγώ, αντανάκλαση της σχέσης του με το αναδυόμενο αντικείμενο (μητέρα). Οι ενστικτώδεις απαιτήσεις βιώνονται για μια μεγάλη περίοδο του χρόνου (στοματικό στάδιο) και οδηγούν σε μια αίσθηση διαβαθμιζόμενης παρουσίας απουσίας, ευχαρίστησης ματαίωσης. Για το βρέφος, ο χρόνος δεν έχει ακόμα οργανωθεί γύρω από μια δομή τριών διαστάσεων, όμως παρά ταύτα βιώνεται σαν πανταχού παρών. Υαίνεται σαν να βιώνει το βρέφος την αίσθηση ενός «αιώνιου παρόντος», που συνδέεται από τη μια με την αρχή της ευχαρίστησης και την πρωταρχική ναρκισσιστική παντοδυναμία, όπου ανάγκες και επιθυμίες ικανοποιούνται ευθύς αμέσως, πριν από την εγκαθίδρυση της διάστασης του παρελθόντος (μνήμη) και τη διάσταση του μέλλοντος (προσδοκία), και από την άλλη με μια έλλειψη σαφούς διαφοροποίησης του Εαυτού από τον εξωτερικό κόσμο, πριν ακόμα 6

7 από τη δόμηση του αντικειμένου και τη σταθερότητά του, τις σχέσεις του και την αίσθηση της ταυτότητάς του. Ο Φαρτοκόλης (1974) 3 θεωρεί ότι η αντίληψη του βρέφους για τις μεταβολές του χρόνου όσον αφορά στην ένταση των ενστικτωδών απαιτήσεών του, καθορίζεται στην περίοδο του πρώιμου προσανατολισμού του στο χώρο και το χρόνο από τις διαβαθμίσεις στο επίπεδο της έντασης των ερεθισμάτων. Όσο λιγότερη δηλαδή η διαβάθμιση, τόσο λιγότερη η συναίσθηση του χρόνου. Οπωσδήποτε πάντως η «αρκετά καλή μητέρα» (Winnicott, 1969) 11 μέσω της ικανοποίησης των αναγκών του βρέφους για πείνα, δίψα, αγκαλιά κ.τ.ο. γίνεται ο φορέας και εκφραστής του χρόνου του. Αυτός όμως ο χρόνος, χρήσιμος σύμμαχος στη δόμηση της σχέσης τους, μπορεί να γίνει ο ίδιος δυνάστης και για το βρέφος, όταν δεν ικανοποιείται, και για τη μάνα, που υποχρεώνεται να παραμένει διαθέσιμη ελαχιστοποιώντας το δικό της προσωπικό χρόνο. την επόμενη φάση (πρωκτική) η εμπειρία του χρόνου του νηπίου συνδυάζεται με τη λειτουργία του κατώτερου γαστρεντερικού συστήματος, την ούρηση και την αφόδευση. Για άλλη μια φορά στηρίζεται στην αλληλεπίδραση με τη μητέρα που θα καθοδηγήσει την ανάπτυξη του ελέγχου αυτών των λειτουργιών, γεγονός που σημαίνει και την ικανοποίησή τους, σε διαφορετικό και ελεγχόμενο χρόνο από τη στιγμή της γέννησης της επιθυμίας έως την ικανοποίησή της. Ο Jones (1923) 12 υποστήριξε ότι το παιδί εξισώνει το χρόνο με τα πρωκτικά προϊόντα, αλλά και ο Doob (1994) 13 τόνισε την επίδραση του 7

8 πρωκτικού ερωτισμού που παράγει μιαν αίσθηση αυξημένης λιβιδινικής σχέσης μεταξύ χρόνου και πρωκτικότητας. Αυτό μαζί με την επιβεβαίωση της παντοδυναμίας του παραμένει για το νήπιο ένα βασικό θέμα της υποκειμενικής αίσθησης του χρόνου και καταγράφεται στο ασυνείδητό του σαν κεντρικό σημείο. Έτσι η μετακίνηση προς τη σταθερότητα του αντικειμένου και η ενδοβολή του, προκαλεί τρεις σημαντικές αλλαγές στον τρόπο που το παιδί αντιλαμβάνεται το χρόνο: 1. ο χρόνος σταδιακά ενδοβάλλεται ως στοιχείο Εαυτού που εξαρτάται όλο και λιγότερο από την παρουσία του Άλλου, 2. παρελθόν, παρόν και μέλλον αρχίζουν να έχουν συνέχεια ως ψυχικές εμπειρίες, 3. λόγω της αίσθησης σταθερότητας του αντικειμένου δομείται και η αίσθηση της διάρκειας. Από μια άλλη άποψη λοιπόν, όπως υποστηρίζει και ο Φαρτοκόλλης 14 το αίσθημα του χρόνου καθορίζεται από τη σχέση του Εγώ και του Εαυτού κυρίως με τα εσωτερικά αντικείμενα. Ο Piaget (1937) 15 υποστήριξε ότι το παιδί αποκτά μια γενικευμένη κατανόηση του χρόνου κατά τη διάρκεια του 2 ου έτους της ζωής του, παραλληλίζοντάς το με την ανάπτυξη της γλωσσικής του ικανότητας. Τποστηρίζει επίσης ότι ο χρόνος που δημιουργεί τη μεγαλύτερη εντύπωση στο παιδί είναι ο χρόνος των γεγονότων που το περιβάλλουν. την προσπάθεια κατανόησης της δομής του χρόνου, χρειάζεται να γίνει αναφορά και στην έννοια των μεταβατικών αντικειμένων κατά Winnicott 16, τα 8

9 οποία προηγούνται χρονολογικά από τη θεμελίωση του κριτηρίου της πραγματικότητας και αντιπροσωπεύουν το αντικείμενο της πρώτης σχέσης (μητέρας παιδιού). Σο παιδί διαλέγει το αρκουδάκι επειδή είναι μαλακό, επειδή η αίσθηση του μαλακού είναι χαρακτηριστικό της μητέρας του. Έτσι το αρκουδάκι γίνεται για το παιδί η δυνατότητα να κρατήσει την εικόνα της μητέρας του παρούσα, μηδενίζοντας το χρόνο της απουσίας της. Η μεταφορά αυτή είναι μια έκφραση συμβόλων που αναφέρονται στη συμπλοκή του παρόντος με το παρελθόν, του όλου με το μέρος. Σο «παιγνίδι» αυτό μέσω του μεταβατικού αντικειμένου, ανάμεσα στις παρούσες και παρελθούσες εικόνες Εαυτού και Αντικειμένου σηματοδοτεί την αρχή ενός πλησιάσματος ανάμεσα σε παρελθόν και παρόν που διευκολύνεται από την ψυχική αναπαράσταση της μητέρας και την εξωτερική εικόνα της. Σο παιδί ελέγχει το μεταβατικό αντικείμενο και χειρίζεται ταυτόχρονα και τα δύο, δηλαδή και τις ψυχικές αναπαραστάσεις και τις εξωτερικές εικόνες κάνοντάς τες να «έρχονται και να φεύγουν». Σο παρόν λοιπόν γίνεται παρελθόν, και το παρελθόν παρόν. Η παρουσία της μητέρας αντιπροσωπεύει το παρόν, η ψυχική της αναπαράσταση εν τη απουσία της γίνεται το παρελθόν, και η αναμονή της επιστροφής της το μέλλον. Με τη σταδιακή απόσυρση του μεταβατικού αντικειμένου και την κατάκτηση της αίσθησης σταθερότητας του αντικειμένου, δημιουργείται μια απώθηση της εξίσωσης «μητέρα ισοδύναμη με χρόνο». Η αίσθηση του χρόνου σταδιακά γίνεται μια πιο αυτόνομη λειτουργία του Εγώ, σύμμαχος του αντικειμενικού χρόνου. Οι αναλυτές αρχίζοντας από τον 9

10 Freud (1915) 17 όρισαν το χρόνο ως λειτουργία του συνειδητού. Και ακολουθώντας τη γραμμή του συνέδεσαν την αίσθηση του χρόνου με την αίσθηση της εσωτερικής αντίληψης των βιωμάτων. Με την ανάπτυξη του συνειδητού, αυτή προβάλλεται στο εξωτερικό περιβάλλον και την ονομάζουμε χρόνο. Β. Ο χρόνος κατά την ψυχοσεξουαλική φάση της ανάπτυξης της κατάκτησης της ταυτότητας και της αυτονομίας Η διαμόρφωση της έννοιας του χρόνου κατά την εφηβεία κυριαρχείται από τις βασικές αναπτυξιακές διαδικασίες αυτής της περιόδου, δηλαδή από την πορεία κατάκτησης της αυτονομίας του ατόμου, την παγίωση της σεξουαλικής και την ολοκλήρωση της συνολικής του ταυτότητας. Η πορεία αυτή χαρακτηρίζεται από τις συνεχείς παλινδρομικές και αμφιθυμικές ψυχικές κινήσεις, από ένα συνεχές «μπρος πίσω». Κλινικό παράδειγμα Η Έλλη, ετών 14, περιγράφει το χρόνο σαν ένα «Φάος ένα Δράκο με μεγάλο στόμα που θα την καταπιεί». Σρομάζει μπροστά στο πέρασμα και προσπαθεί ν ακινητοποιήσει το χρόνο. ε κάθε προσπάθεια αυτονόμησης ένα λιποθυμικό επεισόδιο έρχεται να την κρατήσει πάλι στη σχέση με τη μητέρα. 10

11 Αναρωτιέται γιατί να διαβάσει αφού θα πεθάνει, γιατί να συνδεθεί με τα παιδιά αφού θα χωρίσουν, γιατί να κάνει οτιδήποτε. Η Έλλη φοβάται συνεχώς ότι θα βαρεθεί με ό,τι κι αν κάνει παρομοιάζοντας τον πανικό της απέναντι στο χρόνο δράκο, που έφθασε «να την πάρει απ τους γονείς της», σαν μια φυσική παγίδα. Κατά βάθος όμως ξέρει πως η παγίδευσή της βρίσκεται στην αμφιθυμία της για αλλαγή και μετακίνηση αλλά και στην ανάγκη της να παραμείνει καθηλωμένη στην πρώιμη σχέση με τη μητέρα που της προσέφερε ασφάλεια, ένα παιδικό καταφύγιο. Η στάση καθήλωσης είναι εμφανής και στις ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες που χαρακτηρίζονται άλλοτε από μια υπερβολική ενεργητική στάση και άλλοτε από μια ακινησία που δημιουργεί ένα αίσθημα ανίας τόσο στην ίδια όσο και στον θεραπευτή Η αλλαγή για την Έλλη μοιάζει να βιώνεται ως απειλή. Η Έλλη μ αυτό τον τρόπο μοιάζει να θέλει να επιστρέψει και να κρατηθεί στο παρελθόν. Η Άννα επίσης στα 14 της, αντίθετα σπρώχνει το χρόνο της σεξουαλικής της ενηλικίωσης μέσω ανταγωνισμού με το αντικείμενο, υιοθετώντας συμπεριφορές εκδραμάτισης των εσωτερικών της συγκρούσεων και της έντονης επιθετικότητας προς τη μητέρα, με ευκαιριακές και επιπόλαιες ερωτικές σχέσεις εν δυνάμει επικίνδυνες. Υαίνεται να επιδιώκει να μεταφέρει το μέλλον στο ανώριμο παρόν. Και οι δύο έφηβες έρχονται αντιμέτωπες με τις δικές τους συγκρούσεις εξάρτησης, αυτονομίας και ελέγχου, σε σχέση με την 11

12 ενδοβλημένη μητέρα και ερμηνεύουν το χρόνο με αντιθετικό τρόπο, υιοθετώντας η μια το ένα και η άλλη το άλλο άκρο του ψυχικού εκκρεμούς. Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε εδώ ότι η διαφορετική αυτή στάση των εφήβων βρίσκεται σε αναλογία με μια παρόμοια διαφοροποιημένη στάση των μητέρων τους, γεγονός που αντανακλάται και στη σχέση της κάθε έφηβης με τη μητέρα της. την εφηβεία ταιριάζει όμορφα το παραμύθι «Η ωραία κοιμωμένη» των αδελφών Γκριμ που συμβολοποιεί το εξής μήνυμα «μη προσπαθείς να βιάσεις τα πράγματα. Όταν ο χρόνος ωριμάσει, το πρόβλημα θα λυθεί από μόνο του» 18. το άτομο καθ όλη τη διάρκεια της εφηβείας αγωνίζεται να εξερευνήσει τις προηγουμένως απρόσιτες περιοχές της ύπαρξης και να τις αφομοιώσει στην αίσθηση της ταυτότητάς του. Η διαδικασία αυτή συνοδεύεται από μεγάλες συναισθηματικές εντάσεις, για την αντιμετώπιση των οποίων άμυνα είναι η ναρκισσιστική απόσυρση. Η ωραία κοιμωμένη - έφηβη, μπορεί να εκληφθεί ως μια φαντασίωση, όπου ο θάνατος είναι απλά ο ύπνος, όπου ο χρόνος αιωρείται, όπου αντιστρέφονται οι ρόλοι του γρήγορου και του αργού. τις φαντασιώσεις των εφήβων πολλές φορές ο θάνατος δεν αντιπροσωπεύει το σταμάτημα του υποκειμενικού χρόνου. Αντίθετα αντιμετωπίζεται ως κάτι παροδικό και ελέγξιμο, ως ένας δυνητικά αναιρούμενος χρόνος π.χ. «να πεθάνω να δω ποιος θα κλάψει, ποιος θα έρθει στην κηδεία μου». 12

13 υζήτηση Η σημασία του χρόνου στην ψυχαναλυτική - ψυχοθεραπευτική σχέση Ο χρόνος από μόνος του είναι μια αυθαίρετη θεώρηση του ανθρώπου. Οπωσδήποτε όμως είναι μια προβολή της εσωτερικότητάς του, αναπαράσταση των ψυχολογικών του συγκρούσεων, των αποδοχών του, της προσαρμογής του στις βαθύτερες και αντιφατικές ενορμήσεις του. Αποδεχόμενος το χρόνο ο άνθρωπος, αποδέχεται τον εαυτό του και τη ζωή με τα αναπόφευκτα ελλείμματα και τους περιορισμούς της. Μέσω της διαδικασίας των ελεύθερων συνειρμών και του ονείρου στην ψυχαναλυτική σχέση, είναι δυνατόν να μελετηθεί η καταγραφή των ακολουθιών των ψυχικών εμπειριών. Οι ψυχικές δομές (Loeward) 4 στην ουσία είναι χρονικές. Ο χρόνος δηλαδή όπως προτείνει ο Arlow 7 «ανθρωπομορφοποιείται» και γίνεται σύμμαχος και δυνάστης στη σχέση. Μια σειρά από διαφορετικές ψυχοπαθολογικές πιθανότητες και συνδυασμούς μπορεί να προκύψει από τη σχέση μεταξύ της «ασύμμετρης λογικής ή αριστοτελικής», όπου χρόνος και χώρος καθώς και η διαφορά μεταξύ του όλου και των μερών, είναι τελείως συμβατή. Αυτή συνιστά ακόμη τη λογική βάση της έννοιας της δευτερογενούς διαδικασίας σκέψης κατά Freud, 19 και της «συμμετρικής λογικής», που ως διαδικασία επιτρέπει τις συνδέσεις, συσχετίσεις, αναπαραστάσεις, εξισώσεις, συμβολισμούς. Αποτέλεσμα αυτών είναι η διαταραχή στην έννοια του χώρου χρόνου, όπως για παράδειγμα στην αγοραφοβική παθολογία. 13

14 Μπορεί επίσης να υπάρξει διαταραχή στην ικανότητα διάκρισης μεταξύ του όλου και των μερών του, η οποία εκφράζεται σαν μια αποτυχία κατανόησης του χρόνου και του χώρου, όπως παρατηρείται στις ψυχωτικές ή οριακές ψυχοπαθολογίες. Πράγματι στη βιβλιογραφία υπάρχει γενική συμφωνία ότι η εμπειρία του χρόνου ως «ακίνητου», «παγωμένου», «σιωπηλού» συναντάται στη σχιζοφρένεια (Bouchard 1926, Scott 1948, Dubois 1955, Jaspers 1959), ή άλλοτε ότι ο χρόνος βιώνεται τελείως χαοτικός, άλλοτε γρήγορος, άλλοτε αργός χωρίς παρελθόν και μέλλον. Ασθενείς που πάσχουν από ψυχωτική κατάθλιψη νιώθουν ότι ο χρόνος κινείται συνεχώς, ενώ οι ίδιοι παραμένουν ακίνητοι. Καταθλιπτικοί ασθενείς ταυτίζουν το χρόνο με τον ίδιο τους τον εαυτό καθώς το μέλλον κατακλύζεται και παγιδεύεται από το παρελθόν. Οι αγχώδεις προσωπικότητες κυριαρχούνται από ένα αίσθημα χρόνου που εμπεριέχει ένα αμετάκλητο παρελθόν και ένα αγωνιώδες μέλλον. ε άλλους ασθενείς μπορεί να υπάρξει δυσκολία στην αντίληψη του χρόνου όπως την παρατηρούμε στην ψυχαναγκαστική καταναγκαστική παθολογία. ύμφωνα με τον Stekel (1927) οι ψυχαναγκαστικοί ασθενείς «δεν θέλουν να παραδεχτούν το χρόνο». Όπως είπε ένας ψυχαναγκαστικός ασθενής (Dooley 1941) «δεν πρέπει ποτέ να ξεχαστώ. Κοιτάω το ρολόι και απασχολούμαι. Διαφορετικά δεν θα ήξερα ποιος είμαι» (Φαρτοκόλλης, 2006). 14 την ψυχαναλυτική σχέση ο χρόνος μετριέται με τον ίδιο τρόπο, όπως αναφερθήκαμε στη σχέση μάνας παιδιού, στη σχέση των εφήβων με την 14

15 αποδοχή της πραγματικότητας και της φαντασίωσης. Θα μπορούσε κανείς να κάνει αναφορά σε συνεδρίες που ο χρόνος δεν φτάνει, ή σε συνεδρίες που ο χρόνος δεν τελειώνει πάντα στα πλαίσια της σχέσης μεταβίβασης αντιμεταβίβασης. Ποια είναι η σημασία του χρόνου γι αυτόν που μετράει με το ρολόι του τα λεπτά της συνεδρίας που απομένουν χωρίς πράγματι να θέλει να φύγει; Ο χρόνος αντιπροσωπεύει πιο ζωντανά από κάθε άλλη κατάσταση την ανάγκη της αποδοχής της οριοθέτησης όπως και την ανάλογη ανικανότητα, συμβολίζοντας με αυτό τον τρόπο το συνολικό θέμα της ζωής του ατόμου, τη σχέση του με τη διαδικασία ανάπτυξης από την αρχή ως το τέλος, απ τη γέννηση ως το θάνατο. Μέσα στη χρονική ασφάλεια που προσφέρουν τα σαράντα πέντε λεπτά της συνεδρίας, τη σταθερότητα, τη συνέχεια, την επανάληψη και τις τελετουργίες της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας διευκολύνεται η παλινδρόμηση σε στάδιο πρώιμο και άχρονο. Αναδύονται αδόμητες αναπαραστάσεις που συνδέονται με τη λειτουργία του ασυνειδήτου υπό τη μορφή ονείρων και ελευθέρων συνειρμών. Γι αυτό εξάλλου ζητείται από τους ασθενείς μας να είναι χαλαροί προκειμένου να απελευθερωθούν από τους καθορισμένους δεσμούς με το χρόνο. Και είναι ακριβώς λόγω της συνύπαρξης αυτών των διαφορετικών χρονικών ασυμφωνιών που μπορούμε να φθάσουμε σ αυτές τις σπάνιες αλλά και συναρπαστικές στιγμές της ενόρασης, στιγμές έντονες και σημαντικές ως τώρα της ύπαρξης, στιγμές όπως αυτές που περιγράφονται από τους ασθενείς 15

16 μας π.χ. «χάθηκα μες το χρόνο», «χάθηκα στο παρελθόν μου», «δεν ξέρω που βρίσκομαι», «δεν ξέρω ποιός είμαι». Ο ψυχοθεραπευτής απ την άλλη μεριά αυτής της σχέσης ζει ένα παράδοξο. Όπως και η «αρκετά καλή μητέρα», χρειάζεται κι αυτός ανάλογα να πετύχει το δύσκολο συνδυασμό «του να χαθεί και ο ίδιος», από το δικό του Εγώ για να παρακολουθήσει την πορεία του εσωτερικού ταξιδιού του θεραπευόμενου. υγχρόνως πρέπει να είναι παρών, κατανοώντας, ερμηνεύοντας και κρατώντας το όριο του καθορισμένου χρόνου που ζητάει απ τον ασθενή του και από το ίδιο του το Εγώ ν απαρνηθεί, επιτυγχάνοντας έτσι μια ικανοποιητική όσο και απαραίτητη ενσυναίσθηση. Φρειάζεται δηλαδή «ν αφήσει» το χρόνο και για τους δύο, αλλά και παράλληλα να «κρατήσει» το χρόνο και για τους δύο. Και μέσα σ αυτή την χρονικά οριοθετημένη συνεδρία των σαράντα πέντε λεπτών, που όμως βιώνεται σαν να διαρκεί άλλοτε πέντε λεπτά, άλλοτε μια αιωνιότητα, αυτή η σχέση, σύμμαχος και δυνάστης και για τους δύο, θα κινηθεί ανάμεσα σε εκφράσεις και σιωπές, μονολόγους και διαλόγους, αναστεναγμούς, παύσεις και ενθαρρυντικούς ήχους, συσχετισμούς, ερμηνείες και ανακατασκευές. Έτσι θέματα όπως τα σαράντα πέντε λεπτά της συνεδρίας, ο αριθμός των συνεδριών, κάποιες αλλαγές, κάποιες καθυστερήσεις ή άκαιρες προσελεύσεις, η διάρκεια της διακοπής και η διάρκεια της θεραπείας έχουν τεράστια σημασία και για τα δύο μέλη αυτής της σχέσης. Ο θεραπευτής διαχειρίζεται το χρόνο, ο θεραπευόμενος τον χρησιμοποιεί, και οι δύο του δίνουν νόημα. Και βέβαια το 16

17 τέλος της συνεδρίας, το πέρασμα όπως βιώνεται σ αυτή την ιδιαίτερη συνάντηση στα πλαίσια της μεταβίβασης στον εξωτερικό χρόνο, δηλαδή στην εξωτερική πραγματικότητα, μπορεί και για τους δύο να είναι δύσκολο. Υράσεις όπως: «μόλις βγήκα χρειαζόμουν τουαλέτα», ή «βγήκα και ήμουν σα χαμένος», ή «δε μπορούσα να περπατήσω, βαρύ ήταν το σώμα μου και άδειο το μυαλό μου», ή «έπρεπε να καθήσω κάπου, να φάω μια ολόκληρη σοκολάτα για να συνέλθω» επιβεβαιώνουν τη δυσκολία αυτής της προσαρμογής. Η μεταφορά από παρελθόντα σε ενεστώτα χρόνο, λειτουργεί σαν την «μηχανή του χρόνου» καθώς σχετίζεται με τις συγκρούσεις, τις ενορμήσεις, τις αποστερήσεις. Η μνήμη ενέχει θέση παρελθόντος χρόνου, ενώ η νοηματοδότηση στη ψυχοθεραπευτική σχέση εξυπηρετεί την αποκατάσταση της συνέχειας του χρόνου δηλαδή της προσωπικής ιστορίας του ασθενούς στον οποίο με αυτόν τον τρόπο επιτρέπεται η προβολή του εαυτού του στο μέλλον. Οι ασθενείς στη μεταβίβαση δημιουργούν μια δική τους κατάσταση καθώς προβάλλουν τη δική τους ξεχωριστή αίσθηση χώρου και χρόνου. Οι παραμορφώσεις τους, όσον αφορά στο χρόνο, αντανακλούν τόσο την ψυχοπαθολογία τους, όσο και τις αντιδράσεις τους τις σχετικές με την χρονική συναισθηματική στιγμή που εκδραματίζονται στο ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο, αυτές δηλαδή που παράγονται μέσα από την ανάδυση των απωθημένων μνημών και εμπειριών και μέσα από την αλληλεπιδραστική σχέση. Ορισμένοι άλλοι πάλι αρνούνται το πέρασμα του χρόνου προβάλλοντας αντίσταση στην 17

18 αλλαγή, στο θρήνο, στο πένθος, ανήμποροι να διαπραγματευθούν την έννοια του τέλους, που συνοδεύεται από το φόβο της απώλειας και το φόβο του θανάτου. Ο Freud επεσήμανε ότι η έννοια του χρόνου και η γένεσή της είναι έμφυτες στην οργάνωση και λειτουργία του Εγώ. Η ανάπτυξη, η καθήλωση, η παλινδρόμηση, η επιστροφή του απωθημένου, το «άχρονο» του ασυνείδητου και το μεθύστερο βίωμα (Nachträglichkeit) είναι έννοιες που συναντάμε στα έργα του και που αποδεικνύουν πως δεν υπάρχει παραδοσιακά ευθεία συνέχεια με το χρονολογικό χρόνο. Ο ίδιος από το 1900 έγραφε σε σχέση με τα όνειρα όπως και το ασυνείδητο, ότι δεν υποκύπουνι στους περιορισμούς του χρόνου. Ο όρος «άχρονο» για το όνειρο είναι μάλλον ουδέτερος καθώς και η εμπειρία αλλά και η έννοια του χρόνου μπορεί να υπάρχουν είτε στο έκδηλο περιεχόμενο του ονείρου, είτε στη δομή του 19 «Αλήθεια είναι πως δε μπορείς ποτέ να είσαι σίγουρος πως ένα όνειρο έχει τελείως ερμηνευθεί». Σο περιεχόμενο του ασυνείδητου και του ονείρου προέρχεται από το απώτερο παρελθόν και φέρνει στην επιφάνεια παιδικές επιθυμίες και συγκρούσεις συχνά μεταμφιεσμένες. Έτσι συμβαίνει και στην ανάλυση στο σύνολό της: «Όσο βαθιά μπορείς να πας, υπάρχει σίγουρα και βαθύτερα. Η ανάλυση μπορεί να θεωρηθεί ατελείωτη μέσα σε μια τελειωμένη ψυχαναλυτική διαδικασία» (Berenstein 1987) 20. Με βάση την ψυχαναλυτική σχέση οργανώνεται μια διαδικασία κατά την οποία αναλυτής και αναλυόμενος τελικά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν την 18

19 προαναφερόμενη ώρα απ την αρχή ως το τέλος, με όλο και λιγότερους φόβους, αντιστάσεις, δυσαρέσκειες ή και απληστία. Είναι απαραίτητο για το θεραπευτή να μπορεί να αποδεχθεί την αξία της χρονικής διάρκειας της συνεδρίας, είτε πρόκειται για την πρώτη διαγνωστική συνεδρία με το έντονο συναίσθημα του «τώρα» που τον κατακλύζει, είτε για την εκατοστή επαναλαμβανόμενη συνεδρία. Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο με τη βοήθεια του δικού του ολοκληρωμένου χωροχρόνου οφείλει να συγκεντρώνει τα τεμαχισμένα αυτά κομμάτια του αντικειμενικού χρόνου, και του χρόνου ως καταγραφή εμπειριών, να τα ξεχωρίσει, να τα ενώσει, να τα συρράψει σε μια προσωπική χρονική ιστορία ζωής. Κύριος προορισμός της διεργασίας αυτής είναι η ανακατασκευή δηλαδή η ανασύσταση ενός μέρους της παιδικής ιστορίας του ατόμου πραγματικής ή φαντασιωσικής, μέσα από την ανάμνηση, την ανάμιξη παρελθόντος και μέλλοντος, την εσωτερική και εξωτερική συνέχεια. 19

20 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ 1. Εκο Ο. Σο Εκκρεμές του Υουκώ. Μτφρ. Έφη Καλλιφατίδη, Ελληνικά Γράμματα. 2. Προυστ Μ. Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο. Μτφρ. Ζαννάς Παν., Πούλος, Εκδ. Εστία. 3. Hartocolis P. (1974). Origins of time, a reconstruction of the ontogenetic development of the sense of time based on object relations theory. Psychoanal. Q. 43, Lovewald W. (1972). The experience of time Psychoanal. Study Child Colarusso Calvin. The Development of time sense from birth to object constancy. Int J. Psycho Anal (1979) 60, Arlow J. Report of a panel on the experience of time, Chaired by H. Loewald. J. Am. Psychoanal. Ass. 20, 650, Arlow J. Psychoanalysis and time. J. Am Psychoanal. Ass. Monograph. 8. Eissler K, R (1955). The Psychiatrist and the Dying Patient. N.Y.: Int. Univ. Press. 9. Freud A. (1965). Normality and Pathology in Childhood. N.Y.: Int. Univ. 20

21 Press. 10. Gifford S. (1960). Sleep time and the early ego. J. Am. Psychoanal. Ass. 8, Βιννικοτ Ν. Από την Παιδιατρική στην Χυχανάλυση. Μτφρ Θανάσης Φατζόπουλος, Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα Jones E. (1923). Hate and anal eroticism in the dosessional neurosis. In: Papers on Psycho-analysis. London, Baillieve, Tindall and Cox 3d Ed. 13. Doob, L.W. (1971). Patterning of time. New Haven: Yale Univ. Pres. 14. Φαρτοκόλλης Π. Φρόνος και Αχρονικότητα. Παραλλαγές της χρονικής εμπειρίας. Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα Piaget J. (1966. Time perception in children. In: J. T. Fraser (ed). The Voices of time. N.Y.: George Braziller. 16. Winnicott D.W. (1969). Διαδικασίες ωρίμανσης και Διευκολυντικό περιβάλλον. Μτφρ. Θανάσης Φατζόπουλος, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα Υρόυντ. Δοκίμια Μεταψυχολογίας. Μτφρ. Θεόδωρος Παραδέλλης, Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα Bettelheim B. Ο Άγνωστος κόσμος των παραμυθιών. Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1975, p Freud S, 1915, p The Unconscious, S.E A. Sabbadini (1989). Boundaries of timelessness. Some thoughts about 21

22 the temporal dimension of the Psychoanalytic space. Int. J. Psycho Anal 70,

Ειδικό άρθρο Special article

Ειδικό άρθρο Special article ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ 19 (2), 2008 145 Ειδικό άρθρο Special article - Ε. Σουμάκη, 1 Δ. Αναγνωστόπουλος, 1 Δ. Αναστασόπουλος 2 1 Ελληνική Εταιρεία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας, Αθήνα 2 Ελληνική Εταιρεία Ψυχαναλυτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Θεμελιωτής της ψυχαναλυτικής: Σιγκμουντ Φρουντ (1856-1939) Αυστριακός Ιατρός, ψυχίατρος. Το έργο και οι θεωρίες του είχαν μεγάλη επίδραση στην ανθρωπολογία, τη φιλοσοφία,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV Θεματική Ενότητα 6 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις κλινικές καταβολές της ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 ΔΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η ψυχοδυναμική προσέγγιση Η συμπεριφορική προσέγγιση P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 2 ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΑΝ

Διαβάστε περισσότερα

Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση

Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση Εργασία στο πλαίσιο του Προγράμματος «Εισαγωγική Εκπαίδευση στην Ψυχαναλυτική Πράξη» ΕΠΕΚΕΙΝΑ Επιμέλεια: Αφροδίτη Στυλιαρά ψυχολόγος - Αγγελική Καραγιάννη ψυχολόγος. Εποπτεία:

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων Θεματική Ενότητα 4 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στην ψυχαναλυτική θεωρία και, κυρίως, σε εκείνο το τμήμα της θεωρίας που αναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα

Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα Sigmund Freud (1856-1939) Το 1873 ξεκίνησε σπουδές ιατρικής στη σχολή του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Το 1886

Διαβάστε περισσότερα

Μητρικός Θηλασμός μετά το Πρώτο Έτος.

Μητρικός Θηλασμός μετά το Πρώτο Έτος. Μητρικός Θηλασμός μετά το Πρώτο Έτος. Αντιγόνη Συμεωνίδου Ψυχολόγος MA, PgD Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια. Προγεννητική Ψυχολόγος, υπό Πιστοποίηση ΕΚΠΑ Ψυχικές κ συναισθηματικές ανάγκες Επαφή Σύνδεση Αίσθηση

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Στη δραματοθεραπεία εκδραματίζονται σκηνές και γεγονότα της ζωής στην προσωπική παράσταση του καθενός, με την ασφάλεια που προσφέρουν οι μορφές τέχνης που χρησιμοποιούνται,

Διαβάστε περισσότερα

Ο παιδικός σταθμός, είναι πράγματι ένας «σταθμός» στην πορεία ανάπτυξης και ζωής του ανθρώπου!

Ο παιδικός σταθμός, είναι πράγματι ένας «σταθμός» στην πορεία ανάπτυξης και ζωής του ανθρώπου! Η μετάβαση στον παιδικό σταθμό---ψυχολογία αναπτυξιακού σταδίου στο νήπιο και οφέλη ένταξης Γράφει: Δανάη Χορομίδου, Ψυχολόγος, Απόφοιτος Παν/μίου Αθηνών, Ψυχοθεραπεύτρια-Ψυχοδραματιστής, Συνεργάτης του

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ Στρεσσογόνος παράγοντας Οτιδήποτε κάνει τον άνθρωπο να βιώνει στρες Είναι μια αλλαγή στην ομοιόσταση του ατόμου Παράγοντες που προκαλούν στρες Ενδογενείς Εξωγενείς Ενδογενείς

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

ΤΟ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Η έννοια του αρνητικού η οποία συνδέεται στενά με την ενόρμηση καταστροφής, αλλά όχι μόνο, φαίνεται να εκφράζεται σε διάφορες εκδηλώσεις του ψυχισμού, στο χώρο του φυσιολογικού

Διαβάστε περισσότερα

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο Έ να πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έντονο άγχος, δυσθυμία, «κατάθλιψη» έχει την «τάση» να αποδίδει λανθασμένα τις ψυχικές αυτές καταστάσεις, σε έναν «προβληματικό εαυτό του», (μία δυστυχώς

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της απώλειας και του πένθους στη διαδικασία της µίµησης

Ο ρόλος της απώλειας και του πένθους στη διαδικασία της µίµησης 11ο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας "Πένθη και καταθλίψεις" Περίληψη της οµιλίας του : Ιωάννη Βαρτζόπουλου Ο ρόλος της απώλειας και του πένθους στη διαδικασία της µίµησης Η απώλεια του αντικειµένου,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Γ. ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) Ημ/νίες Διεξαγωγής: 16-17/11, 30/11, 01/12, 07 08/12, 2013, 11-12/01, 25-26/01, 01-02/02, 15-16/02,

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ]

Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ] Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ] Φαινομενολογική θεωρητική κατεύθυνση η οποία υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος διαθέτει από μόνος του την ικανότητα για προσωπική ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή

Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή Αυτή, δεν είναι μία κανονική παρουσίαση. Είναι μόνο μία αφορμή για προβληματισμό. Παρατηρήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ατομική Ψυχολογία. Alfred Adler. Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ.

Ατομική Ψυχολογία. Alfred Adler. Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ. Ατομική Ψυχολογία Alfred Adler Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ. Μαλικιώση- Λοΐζου Ατομική Ψυχολογία Τονίζει τη μοναδικότητα της προσωπικότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 3.4. ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Σε μια κοινωνία που η ζωή της οργανώνεται μέσω θεσμών, η Ψυχολογία έρχεται να δώσει λύσεις σε προβλήματα που δεν λύνονται από τους θεσμούς, και ν αναλύσει τις

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοδυναμική θεωρία και ανάπτυξη ψυχολογικών δεξιοτήτων του θεραπευτή

Ψυχοδυναμική θεωρία και ανάπτυξη ψυχολογικών δεξιοτήτων του θεραπευτή Ψυχοδυναμική θεωρία και ανάπτυξη ψυχολογικών δεξιοτήτων του θεραπευτή Γιωτσίδη Βασιλική, Ph.D., Msc, MA Κλινικός & Συμβουλευτικός Ψυχολόγος «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ» Δομή

Διαβάστε περισσότερα

TO ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

TO ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ TO ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Η λέξη ΠΑΙΧΝΊΔΙ προέρχεται από την λέξη παίχτης παίζω παις. Με την έννοια παιχνίδι ορίζουμε την κατ εξοχήν αυθόρμητη και ενδιαφέρουσα δραστηριότητα των παιδιών που έχει ως στόχο

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο. Εφηβεία (4596)

Κείμενο. Εφηβεία (4596) Κείμενο Εφηβεία (4596) Η εφηβεία αποτελεί μία μεταβατική περίοδο στη ζωή του ανθρώπου, η οποία αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Κατά τη διάρκειά της, συντελούνται βιολογικές,

Διαβάστε περισσότερα

Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους

Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους Όταν είμαστε παιδιά, στο ξεκίνημα της ζωής μας, έχουμε έντονη σύγχυση σχετικά με τα συναισθήματά μας, νοιώθοντας την ανάγκη να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Ψυχολογία Κινήτρων

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Ψυχολογία Κινήτρων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ψυχολογία Κινήτρων Η ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων.

Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων. Σκέψη και ονειροπόληση της μητέρας Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων. Ο Bion εμπνεόμενος από το άρθρο του Freud του 1911,

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχικές Μεταβάσεις. Αλλαγές Αντικειμένου και Ψυχικές Αναδομήσεις: οι Κίνδυνοι της Ψυχικής Μετάβασης. Χρήστος Ζερβής

Ψυχικές Μεταβάσεις. Αλλαγές Αντικειμένου και Ψυχικές Αναδομήσεις: οι Κίνδυνοι της Ψυχικής Μετάβασης. Χρήστος Ζερβής Ψυχικές Μεταβάσεις Αλλαγές Αντικειμένου και Ψυχικές Αναδομήσεις: οι Κίνδυνοι της Ψυχικής Μετάβασης Χρήστος Ζερβής Στo πλαίσιο της ψυχαναλυτικής θεωρίας, και ξεκινώντας από τον Freud, το αντικείμενο της

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε.

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε. Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα ανεξάρτητα από την ηλικία, το χρώμα ή το φύλο. Είναι μια χρόνια νόσος που όταν δεν είναι σωστά ρυθμισμένη μπορεί να δημιουργήσει απειλητικές για τη

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ Κωνσταντίνος Ασημακόπουλος Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ Ορισμός: Είναι λειτουργίες του εγώ που έχουν σκοπό να απαλλάξουν το άτομο από το άγχος ή άλλα

Διαβάστε περισσότερα

Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα. Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου

Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα. Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου Η συχνή επιθετική συμπεριφορά ενός παιδιού εναντίον ενηλίκων και συνομηλίκων, μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπευτική υποστήριξη σε προβλήματα εθισμού Πρόγραμμα Ψυχοθεραπευτικής Yποστήριξης Aτόμων και οικογενειών με πρόβλημα εθισμού

Θεραπευτική υποστήριξη σε προβλήματα εθισμού Πρόγραμμα Ψυχοθεραπευτικής Yποστήριξης Aτόμων και οικογενειών με πρόβλημα εθισμού Πρόγραμμα Ψυχοθεραπευτικής Yποστήριξης Aτόμων και οικογενειών με πρόβλημα εθισμού 1 / 8 1.) Η Οικογένεια «Η οικογένεια είναι ένας ζώντας οργανισμός ο οποίος όπως κάθε άλλος οργανισμός γεννιέται, ενηλικιώνεται

Διαβάστε περισσότερα

«Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών

«Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών + «Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών + Απώλεια ονομάζουμε κάθε στέρηση, κάθε αποχωρισμό από

Διαβάστε περισσότερα

Η περίπτωση έφηβης, 16 χρονών, με άγχος υγείας

Η περίπτωση έφηβης, 16 χρονών, με άγχος υγείας Η περίπτωση έφηβης, 16 χρονών, με άγχος υγείας Το κρίσιμο ζήτημα της εμπιστευτικότητας και της τήρησης του απορρήτου στη θεραπεία εφήβων Ευτυχία Αργαλιά, Ψυχολόγος, MSc Κλινικής Ψυχολογίας Επόπτρια: Δρ

Διαβάστε περισσότερα

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους.

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί» Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους Η αυτοεικόνα μας «σχηματίζεται» ως ένα σχετικά σταθερό

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΗΠΙΑΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΗΠΙΑΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΗΠΙΑΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΓΕΝΙΚΑ Τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητας κατά τη νηπιακή ηλικία είναι οι 2 αναπτυξιακές κρίσεις στην αρχή της περιόδου η απόκτηση

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρίες ανάπτυξης και μάθησης του παιδιού σε σχέση με τη μουσική

Θεωρίες ανάπτυξης και μάθησης του παιδιού σε σχέση με τη μουσική Θεωρίες ανάπτυξης και μάθησης του παιδιού σε σχέση με τη μουσική Κληρονομικότητα ή Περιβάλλον; Ζωή Διονυσίου Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ»

ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ» ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ» Δρ. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΙΩΤΣΙΔΗ (PhD, MSc, MA) Κλινικός & Συμβουλευτικός Ψυχολόγος 1 ΔΟΜΗ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Ορισμοί, οφέλη,

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ Την έρευνα για τη φύση του την αρχίζει ο άνθρωπος θέτοντας στον εαυτό του την ερώτηση: «Ποιός είμαι; Τι είμαι;» Στην πορεία της αναζήτησης για την απάντηση, η ερώτηση διαφοροποιείται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ. Θέμα: ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ (ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ) ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ. Θέμα: ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ (ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ) ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 24/10/2018 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Θέμα: ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ (ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ) ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 2018-2019 Σας ενημερώνουμε ότι στις 6/11/18 ξεκινούν τα μαθήματα του εκπαιδευτικού σεμιναρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ 2017-18 Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 Τεχνικές κλινικής συνέντευξης Ι: Κλινικές δεξιότητες, λήψη ιστορικού, θεραπευτικός σχεδιασµός ( Α Έτος) Η λήψη ενός καλού

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί οι νέοι καταφεύγουν σε πράξεις βίας, αναζήτηση ταυτότητας ή συναισθηματικές δυσκολίες;

Γιατί οι νέοι καταφεύγουν σε πράξεις βίας, αναζήτηση ταυτότητας ή συναισθηματικές δυσκολίες; Γιατί οι νέοι καταφεύγουν σε πράξεις βίας, αναζήτηση ταυτότητας ή συναισθηματικές δυσκολίες; Δρ. Ευγενία Σουμάκη Παιδοψυχίατρος - Ψυχαναλύτρια Γρ. Ελληνικής Εταιρίας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Μέλος Δ.Σ.

Διαβάστε περισσότερα

Διάρκεια: 180 ώρες (40 ώρες θεωρία, 50 ώρες εποπτεία, 90 ώρες πρακτική)

Διάρκεια: 180 ώρες (40 ώρες θεωρία, 50 ώρες εποπτεία, 90 ώρες πρακτική) ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ, ΕΦΗΒΩΝ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΩΝ: Rorschach, Thematic Apperception Test T.A.T., Children s Apperception Test C.A.T., Ιχνογράφημα, Μύθοι της Duss, Συμπλήρωση Προτάσεων.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ Κάθε ζωντανό πλάσμα που έχει ζήσει και ζει στον πλανήτη είναι το αποτέλεσμα της σεξουαλικότητας. Όπως και τα υπόλοιπα θηλαστικά, έτσι και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 7 Α: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: V

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 7 Α: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: V ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 7 Α: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: V Θεματική Ενότητα 7 Α Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στη σχολή σκέψης των ανθρωπιστικών

Διαβάστε περισσότερα

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Θετική Ψυχολογία Καρακασίδου Ειρήνη, MSc Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Εισαγωγή Θετική-Αρνητική Ψυχολογία Στόχοι της Ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ EΠEAEK Αναμόρφωση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του ΤΕΦΑΑ - Αυτεπιστασία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ειρήνη Δερμιτζάκη -Μάριος Γούδας Διάλεξη 9: To παιχνίδι ως αναπτυξιακή διαδικασία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ: ΕΓΓΕΝΗΣ Η ΕΠΙΚΤΗΤΗ; Η επιθετικότητα είναι η πιο κοινή συναισθηματική αντίδραση του νηπίου. Διαφορετικές απόψεις έχουν διατυπωθεί

Διαβάστε περισσότερα

Η αντίσταση στην ψυχοθεραπεία από ασθενείς με καρκίνο

Η αντίσταση στην ψυχοθεραπεία από ασθενείς με καρκίνο Η αντίσταση στην ψυχοθεραπεία από ασθενείς με καρκίνο Χριστιάνα Μήτση Ψυχολόγος Μsc-Ψυχοθεραπεύτρια Πανελληνίου Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής» ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Υπάρχουν

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ Οι άνθρωποι κάνουμε πολύ συχνά ένα μεγάλο και βασικό λάθος, νομίζουμε ότι αυτό που λέμε σε κάποιον άλλον, αυτός το εκλαμβάνει όπως εμείς το εννοούσαμε. Νομίζουμε δηλαδή ότι ο «δέκτης» του μηνύματος το

Διαβάστε περισσότερα

Η συμπεριφορά των γονιών και η επίπτωσή της στους εφήβους (1953)

Η συμπεριφορά των γονιών και η επίπτωσή της στους εφήβους (1953) Κείμενο Η συμπεριφορά των γονιών και η επίπτωσή της στους εφήβους (1953) Η διαδικασία του αποχωρισμού και της εξατομίκευσης με στόχο τη διαμόρφωση μιας προσωπικής ταυτότητας, αφορά όλα τα μέλη της οικογένειας

Διαβάστε περισσότερα

Α εξάμηνο ΜΑΘΗΜΑ 1 (14 2ωρα) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Α εξάμηνο ΜΑΘΗΜΑ 1 (14 2ωρα) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΙΑΤΡΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Διευθυντής:, Καθηγητής Ψυχιατρικής Α εξάμηνο 10.2016-2.2017 ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΟ ΜΑΘΗΜΑ (2 2ωρα) ΜΑΘΗΜΑ 1 (14

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗΣ Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2016-17 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ Επωνυμία και Βασική Περιγραφή Εκπαιδευτικού Προγράμματος Προϋπόθεση για την εγγραφή τους στο πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!!

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Η παραδοχή ενός πρώην νοσηλευτή της ΜΤΝ Κλεισαρχάκη Σοφία Κοινωνική Λειτουργός Εργάζομαι. Ως επαγγελματίας και είμαι Ηθικά ευαίσθητος στην ευπάθεια του ασθενούς Βιώνω

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία

Αναπτυξιακή Ψυχολογία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 2: Η ανάπτυξη της σκέψης του παιδιού Η γνωστική-εξελικτική θεωρία του J. Piaget Μέρος Ι Θέματα διάλεξης Νοημοσύνη Ανάπτυξη Μάθηση Οι κύριοι παράγοντες που ορίζουν την ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΘΟΥΣΑ 4. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2 Θετικές σχέσεις: θεωρία και πράξη

ΑΙΘΟΥΣΑ 4. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2 Θετικές σχέσεις: θεωρία και πράξη TETARTH 15 ΜΑΪΟΥ 2013 14.00-15.00 ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΗ ΣΥΝΕΔΡΩΝ-ΕΓΓΡΑΦΕΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ, ΝΕΑ ΧΗΛΗ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΑΙΘΟΥΣΑ 9 ΑΙΘΟΥΣΑ 10 ΑΙΘΟΥΣΑ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΝ 15.00-17.00 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 1 Σκέφτομαι & Πράττω

Διαβάστε περισσότερα

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Πιθανότατα αισθάνεστε πολύ αναστατωµένοι αφού λάβατε µια διάγνωση καρκίνου. Συνήθως είναι δύσκολο να αποδεχθείτε τη διάγνωση αµέσως και αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους Εφηβεία και Πρότυπα Τι σημαίνει εφηβεία; Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου που αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Είναι μια εξελικτική φάση που κατά τη

Διαβάστε περισσότερα

Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.)

Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.) Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.) "Οι άνθρωποι δεν έχουν ανάγκη απ'άλλο τίποτα, παρά μόνον από άλλους ανθρώπους ικανούς να τους προσέξουν, πράγμα σπάνιο, πολύ δύσκολο, πρόκειται σχεδόν...

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Η οικογένεια είναι το κατ εξοχήν περιβάλλον στο οποίο ζει, αναπτύσσεται και διαμορφώνεται το παιδί. Αντιλαμβάνεται λοιπόν

Διαβάστε περισσότερα

Οι έννοιες της Αυτοκαταγραφής & της Αυτορρύθμισης

Οι έννοιες της Αυτοκαταγραφής & της Αυτορρύθμισης Οι έννοιες της Αυτοκαταγραφής & της Αυτορρύθμισης Αυτορρύθμιση Ένας από τους σπουδαιότερους μηχανισμούς που διαθέτει ο άνθρωπος είναι αυτός της αυτορρύθμισης. Αναφέρεται στην ικανότητα του ατόµου να ρυθµίζει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ. ΝΗΠΙΑΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Αναπτυξιακά επιτεύγματα. Καλλιρρόη Παπαδοπούλου και Λήδα Αναγνωστάκη ΤΕΑΠΗ/ΕΚΠΑ

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ. ΝΗΠΙΑΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Αναπτυξιακά επιτεύγματα. Καλλιρρόη Παπαδοπούλου και Λήδα Αναγνωστάκη ΤΕΑΠΗ/ΕΚΠΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ ΝΗΠΙΑΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Αναπτυξιακά επιτεύγματα Καλλιρρόη Παπαδοπούλου και Λήδα Αναγνωστάκη ΤΕΑΠΗ/ΕΚΠΑ 2016-17 Βάδιση, έλεγχος σφιγκτήρων, το «όχι» του παιδιού, γλωσσική ανάπτυξη Βάδιση

Διαβάστε περισσότερα

μαθημα δεύτερο: Βασικοί ορισμοί και κανόνεσ 9 MAΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ: Το συναισθηματικό μας υπόβαθρο 16

μαθημα δεύτερο: Βασικοί ορισμοί και κανόνεσ 9 MAΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ: Το συναισθηματικό μας υπόβαθρο 16 περιεχόμενα μάθημα πρώτο: αστρολογία & σχέσεις 6 μαθημα δεύτερο: Βασικοί ορισμοί και κανόνεσ 9 MAΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ: Το συναισθηματικό μας υπόβαθρο 16 ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ: με ποιον τρόπο αγαπάμε 42 ΜΑΘΗΜΑ ΠΕΜΠΤΟ: με

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Χωρικής Αντίληψης και Σκέψης

Ανάπτυξη Χωρικής Αντίληψης και Σκέψης Ανάπτυξη Χωρικής Αντίληψης και Σκέψης Clements & Sarama, 2009; Sarama & Clements, 2009 Χωρική αντίληψη και σκέψη Προσανατολισμός στο χώρο Οπτικοποίηση (visualization) Νοερή εικονική αναπαράσταση Νοερή

Διαβάστε περισσότερα

Σχολικό πλαίσιο Οικογένεια με αυτιστικό παιδί Δώρα Παπαγεωργίου Κλινική Ψυχολόγος

Σχολικό πλαίσιο Οικογένεια με αυτιστικό παιδί Δώρα Παπαγεωργίου Κλινική Ψυχολόγος Σχολικό πλαίσιο Οικογένεια με αυτιστικό παιδί Δώρα Παπαγεωργίου Κλινική Ψυχολόγος Η απώλεια του «ονειρεμένου παιδιού» Οι γονείς βιώνουν μιαν απώλεια. Βιώνουν την απώλεια του παιδιού που έκτισαν μέσα στο

Διαβάστε περισσότερα

Η σύγκριση των δύο σχεδίων της Σάρας, 2 χρονών και 4 μηνών, που έγιναν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, φανερώνει ξεκάθαρα τη δυσφορία που νιώθει η

Η σύγκριση των δύο σχεδίων της Σάρας, 2 χρονών και 4 μηνών, που έγιναν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, φανερώνει ξεκάθαρα τη δυσφορία που νιώθει η Το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο πληροφόρησης και συμβουλευτικής για τους γονείς, να γίνει βοηθός και στήριγμά τους στο δύσκολο έργο της ανατροφής του παιδιού τους. Όσοι από

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ; Η επαγγελματική ανάπτυξη και η ανθρώπινη ανάπτυξη συνδέονται. Η εξελικτική πορεία του ατόμου δεν κλείνει με την είσοδό του στο επάγγελμα ή σε έναν οργανισμό αλλά αντίθετα, την στιγμή εκείνη αρχίζει μία

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑΔΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΔΙΑΦΥΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

ΟΜΑΔΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΔΙΑΦΥΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΟΜΑΔΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΔΙΑΦΥΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Μυρτώ Λεμονούδη και Έλλη Κουβαράκη MSc Κλινική Ψυχολογία Παν/μίου Αθηνών -Ψυχοθεραπεύτριες Επόπτης: Γιώργος Ευσταθίου Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας Παν/μίου Αθηνών-Ψυχοθεραπευτής

Διαβάστε περισσότερα

1. Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου.

1. Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου. Η σοφία, η κατανόηση, η συμπόνια, και η ολοκληρωμένη προσωπικότητα είναι σίγουρα σημαντικές παράμετροι και χαρακτηριστικά που θα ήθελες να έχει ο ψυχοθεραπευτής σου, αλλά δεν είναι επαρκή κριτήρια στα

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί ως αναγνώστης: Τα στάδια ανάπτυξης της ανάγνωσης και η σημασία της στην ευρύτερη καλλιέργεια του παιδιού

Το παιδί ως αναγνώστης: Τα στάδια ανάπτυξης της ανάγνωσης και η σημασία της στην ευρύτερη καλλιέργεια του παιδιού Το παιδί ως αναγνώστης: Τα στάδια ανάπτυξης της ανάγνωσης και η σημασία της στην ευρύτερη καλλιέργεια του παιδιού Διεπιστημονικό Συνέδριο: InfoKid 2017 Κέρκυρα Σπυροπούλου Χριστίνα Μαργαρίτα, Εκπαιδευτικός

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Φύλο (sex) Σεξουαλικότητα (sexuality) Σεξουαλική υγεία (sexual health) Κοινωνική ταυτότητα (γένος) (gender) Κοινωνική ταυτότητα φύλου (gender identity) Σεξουαλικός προσανατολισµός

Διαβάστε περισσότερα

Οι γνώμες είναι πολλές

Οι γνώμες είναι πολλές Η Ψυχολογία στη Φυσική Αγωγή στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος ΚασταμονίτηςΚωνσταντίνος Ψυχολόγος Οι γνώμες είναι πολλές Πολλές είναι οι γνώμες στο τι προσφέρει τελικά ο αθλητισμός στην παιδική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας

πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας Αυτά τα συμπτώματα είναι πολύ σπάνια αλλά πρέπει να επικοινωνήσετε άμεσα με τον γιατρό σας εάν τα αισθανθείτε Αισθάνεστε δυσφορία με τον πόνο στην μέση

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο εργασίας, Μετα - Συμπόσιο της Ελληνικής Ψυχοσωματικής Εταιρείας, 23 Νοεμβρίου 2013.

Κείμενο εργασίας, Μετα - Συμπόσιο της Ελληνικής Ψυχοσωματικής Εταιρείας, 23 Νοεμβρίου 2013. Ο παρανοϊκός, ο χρηστικός και η σχέση. (Eκτεταμένη περίληψη της εισήγησης στο 2ο Συμπόσιο της ΕΨΣΕ, Ενοχή & Σωματοποίηση ) του César Botella Κείμενο εργασίας, Μετα - Συμπόσιο της Ελληνικής Ψυχοσωματικής

Διαβάστε περισσότερα

Κάρλ Ρότζερς Το γίγνεσθαι του προσώπου

Κάρλ Ρότζερς Το γίγνεσθαι του προσώπου https://www.hallofpeople.com/gr.php?user=ρότζερς%20καρλ Κάρλ Ρότζερς Το γίγνεσθαι του προσώπου Απόσπασμα από «Το γίγνεσθαι του προσώπου», Εκδόσεις Ερευνητές. Πηγή: «doctv.gr» «Στην πραγματικότητα, καθένας

Διαβάστε περισσότερα

Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη. Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας

Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη. Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας Ο διετής κύκλος εκπαίδευσης στη Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας, παρέχει ολοκληρωμένη, επαγγελματική εκπαίδευση στις θεωρίες και τις πρακτικές

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση κρίσεων: Ψυχοκοινωνικές. Γεωργία Κιζιρίδου, Εξελικτική Σχολική Ψυχολόγος, MSc, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων georgiakiz@yahoo.

Διαχείριση κρίσεων: Ψυχοκοινωνικές. Γεωργία Κιζιρίδου, Εξελικτική Σχολική Ψυχολόγος, MSc, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων georgiakiz@yahoo. Διαχείριση κρίσεων: Ψυχοκοινωνικές Γεωργία Κιζιρίδου, Εξελικτική Σχολική Ψυχολόγος, MSc, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων georgiakiz@yahoo.gr Διαχείριση κρίσεων: Ψυχο-κοινωνικές «Ακόμα και οι χώρες που είναι εξοπλισμένες

Διαβάστε περισσότερα

Άνοια Το κρυμμένο Εγώ: Ανοίγοντας τους εσωτερικούς φακέλους.

Άνοια Το κρυμμένο Εγώ: Ανοίγοντας τους εσωτερικούς φακέλους. Άνοια Το κρυμμένο Εγώ: Ανοίγοντας τους εσωτερικούς φακέλους. Κατερίνα Σιαμπάνη, BSc Ψυχολογίας, Msc Συμβουλευτικής Ψυχολογίας - Ψυχοθεραπεύτρια και Εκπαιδεύτρια Gestalt, Μέλος της HAGT & EAGT. Επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων e-seminars Πρωτοποριακή Συνεχής Επαγγελματική και Προσωπική Εκπαίδευση Προσωπική Βελτίωση Αναπτύσσομαι 1 e Seminars Copyright Seminars & Consulting Page 1 Περιεχόμενα 1. Γιατί είναι απαραίτητη η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

H Ναταλί Σαμπά στο babyspace.gr

H Ναταλί Σαμπά στο babyspace.gr H Ναταλί Σαμπά στο babyspace.gr Συνέντευξη της Ναταλί Σαμπά στη Βάλια Κουρκουμέλη. (Από το babyspace.gr. Ημερομηνία online έκδοσης: 22/07/2010) Η παιγνιοθεραπεία για τη Ναταλί Σαμπά ήταν η ευκαιρία να

Διαβάστε περισσότερα

Έφηβος και Διαδίκτυο Ο Ρόλος του Γονέα

Έφηβος και Διαδίκτυο Ο Ρόλος του Γονέα Έφηβος και Διαδίκτυο Ο Ρόλος του Γονέα 22 Μαρτίου 2014 Ανδρέας Ευαγόρου Ψυχολόγος Εφηβεία Ψυχική και σωματική ανάπτυξη Πέρασμα από την παιδική στην ενήλικη ζωή Ενδοψυχικές αναδομήσεις Ανάγκη αυτονομίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 12: Συναισθήματα Θεματική Ενότητα 12 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις διαστάσεις των συναισθημάτων, στο μηχανισμό λειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης µεσήλικης γυναίκας µε Aποφευκτική ιαταραχή Προσωπικότητας και Αγοραφοβία 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας 14 17 Μαϊου 2009, Βόλος, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Χ. Βαρβέρη-Γ.

Διαβάστε περισσότερα

Της Λαμπρινής Σταμάτη

Της Λαμπρινής Σταμάτη Η σφαγή των σπάνιων λευκών ρινόκερων, σε ένα καταφύγιο άγριας ζωής στη Νότιο Αφρική, πριν από μερικά χρόνια, ανησύχησε τους ειδικούς. Αρχικά θεωρήθηκαν υπεύθυνοι οι λαθροκυνηγοί, όμως τελικά αποδείχθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Από τη μεγάλη γκάμα των δεξιοτήτων ζωής που μπορεί κανείς να αναπτύξει παρακάτω παρουσιάζονται τρεις βασικοί άξονες.

Από τη μεγάλη γκάμα των δεξιοτήτων ζωής που μπορεί κανείς να αναπτύξει παρακάτω παρουσιάζονται τρεις βασικοί άξονες. Δεξιότητες ζωής είναι οι ικανότητες οι οποίες συμβάλλουν σε μια πετυχημένη, παραγωγική και γεμάτη ικανοποίηση ζωή. Οι δεξιότητες ζωής αποτελούν το σύνολο των στάσεων και συμπεριφορών που προσφέρουν στους

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία: Συμβουλές για... γονείς σε απόγνωση (1951)

Εφηβεία: Συμβουλές για... γονείς σε απόγνωση (1951) Κείμενο Εφηβεία: Συμβουλές για... γονείς σε απόγνωση (1951) Έχετε περάσει την αγωνία των πρώτων ημερών της ζωής του παιδιού σας. Έχετε (ξε)περάσει εκείνες τις νύχτες που έπρεπε να σηκώνεστε στις 3 τα ξημερώματα

Διαβάστε περισσότερα

Διάλογοι Σελίδα.1

Διάλογοι Σελίδα.1 Διάλογοι 2012-2013 Σελίδα.1 Επιφυλλίδα - Οπισθόφυλλο Η ουσία της έννοιας Νοημοσύνη Ζούμε σε έναν κόσμο όπου τα πράγματα τα ρυθμίζουν οι Αρχές και όχι οι επιθυμίες και οι στόχοι μας. Τα γεγονότα με σταθερότητα

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης; Ολοι κάποιες φορές νιώθουμε μελαγχολία ή θλίψη, αλλά αυτά τα συναισθήματα συνήθως περνούν μετά από λίγες μέρες. Όταν ένα άτομο έχει κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή επηρεάζει την καθημερινή του ζωή, τη φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Κουμίδη «Το άγχος και το αντικείμενο α»

Ελένη Κουμίδη «Το άγχος και το αντικείμενο α» Ελένη Κουμίδη «Το άγχος και το αντικείμενο α» Το άγχος που εκδηλώνει ένα υποκείμενο έχει σημασία για την ψυχανάλυση. Είναι ένα θέμα που απασχόλησε τον Λακάν σε όλη την διάρκεια του έργου του. Θα εστιάσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι η κατάθλιψη;

Τι είναι η κατάθλιψη; Τι είναι η κατάθλιψη; Στην καθημερινή ζωή με τον όρο κατάθλιψη εννοούμε μια κατάσταση θλίψης και μελαγχολίας, αυτό συνήθως είναι παροδικό και μάλλον οφείλεται σε κάτι σχετικά ασήμαντο και επουσιώδες. Η

Διαβάστε περισσότερα

Αλλαγές Κατά τη Διάρκεια της Εγκυμοσύνης

Αλλαγές Κατά τη Διάρκεια της Εγκυμοσύνης Η εγκυμοσύνη αποτελεί μια φυσιολογική αναπτυξιακή κρίση που περιλαμβάνει σημαντικές σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές και επηρεάζει όλες τις εγκύους ανεξάρτητα από την ψυχολογική τους υγεία. Όπως κάθε

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Πολύ συχνά, τα άτομα, παρατηρώντας τους άλλους, εντοπίζουν υπερβολές και ακρότητες στις συμπεριφορές τους. Παρατηρούν υπερβολές στους χώρους της εργασίας.

Διαβάστε περισσότερα

Η Ψυχολογική Διάσταση της Κώφωσης. Ελενα Τρύφωνος Εκπαιδευτική Ψυχολόγος Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Η Ψυχολογική Διάσταση της Κώφωσης. Ελενα Τρύφωνος Εκπαιδευτική Ψυχολόγος Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Η Ψυχολογική Διάσταση της Κώφωσης Ελενα Τρύφωνος Εκπαιδευτική Ψυχολόγος Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Η κάθε αναπηρία ή η κάθε ιδιαιτερότητα συνήθως έχει επιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΟΙΤΗΤΩΝ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ 3 ΜΑΘΑΙΝΩ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΩ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ - ΤΟΜΕΑΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ 1 ΜΑΘΑΙΝΩ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΩ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ: ΟΤΑΝ Η ΤΕΧΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο: Ελένη Ντίμερη Τάξη: Α Λυκείου Τμήμα: Α3 Σχολείο: 7 Λύκειο Καλλιθέας. Δημοσκοπική Έρευνα

Ονοματεπώνυμο: Ελένη Ντίμερη Τάξη: Α Λυκείου Τμήμα: Α3 Σχολείο: 7 Λύκειο Καλλιθέας. Δημοσκοπική Έρευνα Ονοματεπώνυμο: Ελένη Ντίμερη Τάξη: Α Λυκείου Τμήμα: Α3 Σχολείο: 7 Λύκειο Καλλιθέας Δημοσκοπική Έρευνα Εισαγωγή Στην εφηβική ηλικία μπορεί να παρατηρηθούν διαταραχές πρόσληψης της τροφής, για παράδειγμα

Διαβάστε περισσότερα