Η περίπτωση της Καλιφόρνια: Μία σημερινή κοινωνία πτωχεύει 1

Transcript

1 Η περίπτωση της Καλιφόρνια: Μία σημερινή κοινωνία πτωχεύει 1 Η Καλιφόρνια μέχρι πρόσφατα ήταν μια από τις πλουσιότερες πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, αφού μόνη της θα ήταν η 8η πλουσιότερη χώρα του κόσμου, με πληθυσμό γύρω στα 34 εκατομμύρια. Το 2005 το ΑΕΠ της Καλιφόρνιας υπολογίσθηκε μεγαλύτερο από όλες, εκτός από επτά, χώρες στον κόσμο. Από το 2005 το ακαθάριστο πολιτειακό προϊόν (GSP) ήταν περίπου $1.62 τρισεκατομμύρια, το μεγαλύτερο στη χώρα, ενώ το 2008 ήταν περίπου $1,85 τρισεκατομμύρια. Αποτελεί έδρα πολλών πολυεθνικών εταιριών και είναι υπεύθυνη για το 13% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) των Η.Π.Α. Εντούτοις, ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε κατά 0,4% το 2008, μετά από μια αύξηση 3,1% το 2006 και 1,8% το Η Καλιφόρνια έχει μεγάλη αγροτική, και βιομηχανική παραγωγή αλλά και πλούσιο υπέδαφος. Περιλαμβάνει διάφορες σημαντικές οικονομικές περιοχές όπως το Χόλιγουντ (ψυχαγωγία), την κεντρική κοιλάδα Καλιφόρνιας (γεωργία), την Σίλικον Βάλεϋ όπου είναι εγκατεστημένες οι μεγαλύτερες εταιρείες ολοκληρωμένων κυκλωμάτων του κόσμου και την ακτή τεχνολογίας (υπολογιστές και υψηλή τεχνολογία). Ακόμη, παράγει κρασί σε μεγάλες ποσότητες σε περιοχές όπως η κοιλάδα Νάπα, η κοιλάδα Σονόμα και στη νότια Καλιφόρνια στις περιοχές Πάσο Ρόμπλες και Σάντα Μπάρμπαρα. Η κυρίαρχη βιομηχανία, περισσότερο από δύο φορές μεγαλύτερη από την επόμενη, είναι η γεωργία (συμπεριλαμβανομένων των φρούτων, των λαχανικών, των γαλακτοκομικών και του κρασιού), καθώς περίπου φάρμες με μέση έκταση 146 εκτάρια παράγουν λίγο πάνω από το 2% του ΑΕΠ της πολιτείας. Στην πραγματικότητα, η Καλιφόρνια είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος προμηθευτής στον κόσμο τροφίμων και γεωργικών προϊόντων. Τα έσοδα από εξαγωγές αεροπορικώς, φρούτων και λαχανικών, ανήλθαν σε περίπου $685 εκατομμύρια το Σύμφωνα με το Υπουργείο Τροφίμων και Γεωργίας της Καλιφόρνια, η γεωργία της πολιτείας αποτελεί μια βιομηχανία που προσδίδει άμεσα περίπου $36,6 δισεκατομμύρια το χρόνο και περίπου $100 δισεκατομμύρια έμμεσα, μέσω οικονομικών δραστηριοτήτων 1 Σε συνεργασία με τον κ. Κωστή Παντελή

2 που σχετίζονται με αυτή. Στοιχεία του 2004 έδειξαν ότι η γεωργική παραγωγή της ήταν σχεδόν διπλάσια από οποιαδήποτε άλλη πολιτεία των ΗΠΑ. Επιπλέον, παράγει τον κύριο όγκο γαλακτοκομικών προϊόντων των ΗΠΑ, καθώς η γαλακτοκομική βιομηχανία προσέδωσε το 2004 στην οικονομική δραστηριότητα συνολικά $47 δισεκατομμύρια και απασχολούνταν πάνω από άνθρωποι. Αυτή ακολουθείται από την αεροδιαστημική, την ψυχαγωγία, την τηλεόραση και τον κινηματογράφο, την μουσική παραγωγή, την ελαφριά βιομηχανία κατασκευών (συμπεριλαμβανομένου του υλικού υπολογιστών και του λογισμικού) και τη μεταλλουργία του βόρακα. Η καθαρά βιομηχανική της παραγωγή αποτελείται από περίπου εργοστάσια που απασχολούν εργαζόμενους. Επιπλέον, έχει αποκομίσει σημαντικά έσοδα από το διεθνές εμπόριο και τον τουρισμό. Οι εξαγωγές προϊόντων που κατασκευάζονται στην Καλιφόρνια ανήλθαν σε $134 δισεκατομμύρια το 2007, εκ των οποίων τα $48 δισεκατομμύρια αφορούσαν εξαγωγές ηλεκτρονικών υπολογιστών και ηλεκτρονικών ειδών. Το διαδεδομένο εμπόριο και οι εξαγωγές, είχαν σαν αποτέλεσμα πάνω από ένα εκατομμύριο Καλιφορνέζοι να επιτυγχάνουν ένα πολύ υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα. Σύμφωνα με το αμερικανικό Bureau of Economic Analysis (BEA), το 2005, ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στην Καλιφόρνια απασχολούσαν εργαζομένους, περισσότερους από κάθε άλλη πολιτεία των ΗΠΑ, με κύριες πηγές τέτοιων ξένων εταιριών να αποτελούν η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ελβετία, η Γαλλία και η Γερμανία. Οι ξένες αυτές επενδύσεις ήταν υπεύθυνες για το 4,2% της συνολικής ιδιωτικής απασχόλησης της πολιτείας το Ο τουρισμός προσφέρει πολλά στο ΑΕΠ της πολιτείας μιας και κάθε χρόνο επισκέπτονται την Καλιφόρνια 40 εκατομμύρια τουρίστες, που αποφέρουν $53 δισεκατομμύρια. Τέλος, η εύρεση πετρελαίου έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της πολιτείας. Το κατά κεφαλήν ατομικό εισόδημα ήταν $ το 2006, κατατάσσοντάς το 11ο στις ΗΠΑ. Το κατά κεφαλήν εισόδημα ποικίλλει ευρέως κατά γεωγραφική περιοχή και επάγγελμα. Πολλές παράκτιες πόλεις περιλαμβάνονται στις πλουσιότερες σε κατά κεφαλήν εισόδημα περιοχές των ΗΠΑ, όπως είναι η περιοχή La Jolla κοντά στο Σαν Ντιέγκο, το Μπέβερλι Χιλς, το Los Angeles County, το Newport Beach στη Νότια Καλιφόρνια, το Σαν Φρανσίσκο και η Marin County. Σε αρκετές περιοχές της Καλιφόρνια, η αγορά κατοικίας φτάνει τα $1 με $2 εκατομμύρια. Αντίθετα, πολλές γεωργικές κομητείες επιτυγχάνουν μερικά από τα υψηλότερα ποσοστά φτώχειας στις ΗΠΑ. Οι τομείς της υψηλής τεχνολογίας στην βόρεια Καλιφόρνια, συγκεκριμένα

3 στην "Σίλικον Βάλεϋ" (κοιλάδα του πυριτίου) και στις κομητείες Σάντα Κλάρα και Σαν Ματέο, υπέφεραν το 2005 από την οικονομική ύφεση που προκλήθηκε από το "σκάσιμο της φούσκας" των εταιρειών Διαδικτύου, η οποία προκάλεσε την απώλεια πάνω από θέσεων εργασίας μόνο στη βόρεια Καλιφόρνια. Από την άνοιξη του 2005, η οικονομική ανάπτυξη ανέκαμψε στην πολιτεία κατά 4,3%. Επέβαλλε ποσοστό 9,3% ως μέγιστο φόρο εισοδήματος, με 6 φορολογικές κλίμακες. Συνέλεγε περίπου $40 δισεκατομμύρια από φόρους εισοδήματος και $33 δισεκατομμύρια από φόρους ιδιοκτησίας. Μετρώντας την φορολογική επιβάρυνση ως ποσοστό του ΑΕΠ, το 2008 η Καλιφόρνια είχε την 6 η υψηλότερη από τις πενήντα πολιτείες. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα ετήσια ποσοστά της ανεργίας για την πολιτεία της Καλιφόρνια από το 2000 μέχρι και το Είναι χαρακτηριστική η ραγδαία άνοδος του ποσοστού της ανεργίας το τελευταίο έτος, έπειτα από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Τον Μάιο του 2009, η ανεργία στην Καλιφόρνια εκτινάχθηκε στο 12,1%, το υψηλότερο επίπεδο από το Στον οικοδομικό τομέα, τον κλάδο που πλήττεται περισσότερο εξαιτίας της κατάρρευσης της αγοράς ακινήτων, η ανεργία έφθασε στο 13% το Η πολιτεία καταλαμβάνει το 11% του συνολικού εργατικού δυναμικού των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα, μία στις πέντε θέσεις εργασίας που χάνονται να την αφορούν. Έτος Ποσοστό ανεργίας ,9% ,4% ,7% ,8% ,2% ,4% ,9% ,4% ,2% ,1% Στο τέλος του 2008, και ενώ είχαν αρχίσει να γίνονται ορατές οι πολύ μεγάλες συνέπειες της πρόσφατης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια Άρνολντ Σβαρτζενέγκερ συγκάλεσε σε έκτακτη συνέλευση το Κοινοβούλιο της πολιτείας για να εξετάσει το σημαντικό έλλειμμα που δημιουργήθηκε στον προϋπολογισμό και κήρυξε την Καλιφόρνια σε κατάσταση

4 «εκτάκτου οικονομικής ανάγκης». Όπως δήλωσε τότε ο ρεπουμπλικανός κυβερνήτης κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου στο Λος Άντζελες «Εάν δεν αναλάβουμε άμεση δράση, η Πολιτεία μας οδεύει ολοταχώς προς την οικονομική καταστροφή. Θα πρέπει να δράσουμε τώρα για ν' αντιμετωπίσουμε την έλλειψη εσόδων $11,2 δισεκατομμυρίων και να θέσουμε σ' εφαρμογή ένα σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης προκειμένου να βοηθήσουμε στη δημιουργία, αλλά και τη διατήρηση, θέσεων εργασίας, να εξασφαλίσουμε πως οι Καλιφορνέζοι θα διατηρήσουν τα σπίτια τους και να λύσουμε το πρόβλημα των ταμείων ασφάλισης και ανεργίας στην Πολιτεία». Δύο μήνες μετά την έγκριση του νόμου για την ενίσχυση του προϋπολογισμού της Πολιτείας, έπειτα από 85 ημέρες έντονων αντιπαραθέσεων μεταξύ του Κοινοβουλίου και του Σβαρτζενέγκερ, που εκείνη τη στιγμή φαινόταν ικανός να λύσει το πρόβλημα του ελλείμματος των $15 δισεκατομμυρίων, ο κυβερνήτης τόνιζε πως «η θεαματική επιδείνωση των προβλέψεων για τα έσοδα, θέτουν την οικονομική κατάσταση της πολιτείας μία ιδιαίτερη κατάσταση, η οποία σε συνδυασμό με την αστάθεια του φορολογικού μας συστήματος, δημιουργεί ένα πρόβλημα στα έσοδα. Χρειάστηκε να λάβω σκληρές αποφάσεις που εύχομαι να μην είχε χρειαστεί να λάβω και γνωρίζω ότι τώρα είναι φρικτή στιγμή για να αυξήσω τους φόρους αλλά είναι και φρικτή στιγμή για να γίνουν περικοπές σε πολύ σημαντικά προγράμματα. Σε μία έκτακτη ανάγκη όπως αυτή οφείλουμε να αναλάβουμε γρήγορα δράση προκειμένου να αποφύγουμε ακόμη χειρότερα προβλήματα». Επίσης, υπογράμμισε ότι η πολιτεία της Καλιφόρνιας θα έχει σημαντικότατο πρόβλημα ρευστότητας από τον Φεβρουάριο του 2009 και ότι δεν μπορεί να δανειστεί χρήματα από τη Wall Street για να πληρώσει λογαριασμούς, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και μισθοί, έως ότου μειωθεί το έλλειμμα. Το οικονομικό γραφείο του κυβερνήτη προειδοποιούσε ότι «εάν δεν γίνει τίποτα, το έλλειμμα στον προϋπολογισμό θα φθάσει τα $28 δισεκατομμύρια στους επόμενους 18 μήνες». Η απόφαση του κυβερνήτη της Καλιφόρνιας να κηρύξει την πολιτεία του σε κατάσταση έκτακτης οικονομικής ανάγκης δεν αποτέλεσε μόνο συμβολική κίνηση. Βάσει του νόμου που τέθηκε σε ισχύ το 2004, η κήρυξη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης σημαίνει ότι το νομοθετικό σώμα της Καλιφόρνιας είχε στη διάθεσή του μόλις 45 ημέρες για να βρει τρόπο ο οποίος να οδηγήσει στην κάλυψη της «μαύρης τρύπας» των $11 δισεκατομμυρίων. Εάν δεν το επιτύχαινε αυτό, τότε θα απαγορευόταν να προβεί σε οποιαδήποτε άλλη νομοθετική πράξη έως ότου λύσει το πρόβλημα του ελλείμματος.

5 Η ελεύθερη πτώση των χρηματιστηρίων είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό τα φορολογικά έσοδα της Καλιφόρνια. Σε εθνικό επίπεδο στις ΗΠΑ, περισσότερες από τις μισές πολιτείες αντιμετώπιζαν προβλήματα από τη μείωση των εσόδων τους, ενώ το έλλειμμα της Καλιφόρνιας ήταν σχεδόν το μισό του συνόλου του ελλείμματος που αντιμετωπίζουν 31 αμερικανικές πολιτείες. Στις αρχές του 2009, και λίγο πριν την ανάληψη των καθηκόντων του, ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα συναντήθηκε, ανεπισήμως, με κυβερνήτες αμερικανικών πολιτειών, μεταξύ των οποίων και ο Άρνολντ Σβαρτζενέγκερ. Ο ίδιος δεσμεύτηκε ότι θα περάσει από το Κογκρέσο μαζικό σχέδιο οικονομικής βοήθειας που θα στοχεύει στη δημιουργία 2,5 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας και το οποίο, σύμφωνα με εκτιμήσεις των αναλυτών, θα στοίχιζε έως και $700 δισεκατομμύρια. Οι Αμερικανοί κυβερνήτες τόνισαν ότι αποτελούν θύματα της ύφεσης και προειδοποίησαν ότι θα αναγκάζονταν είτε να περικόψουν προγράμματα και υπηρεσίες, όπως η υγειονομική περίθαλψη για τους φτωχούς αλλά και η παιδεία είτε να αυξήσουν τους φόρους, μία κίνηση που θα επιβράδυνε τη διαδικασία ανάκαμψης. Ο μόνος τρόπος να αποφευχθούν όλα αυτά, όπως τόνισαν, ήταν να λάβουν ενίσχυση σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Σύμφωνα με το CNN στις αρχές του Φεβρουαρίου 2009, «είναι απαραίτητα $515 εκατομμύρια για την εξόφληση πωλήσεων στην κυβέρνηση και $280 εκατομμύρια για τη στήριξη των ανθρώπων με αναπτυξιακές δυσκολίες. Άλλες δημόσιες υπηρεσίες στήριξης θα αναγκαστούν να περιμένουν. Περίπου 46 πολιτείες αντιμετωπίζουν προβλήματα με τον προϋπολογισμό και αναγκάζονται να περικόψουν την χρηματοδότηση πολλών υπηρεσιών αλλά η Καλιφόρνια, η μεγαλύτερη πληθυσμιακά πολιτεία των ΗΠΑ, αντιμετωπίζει ελλείψεις που φτάνουν το 35% των συνολικών πόρων της». Σε τέτοιες καταστάσεις αυτοί που πλήττονται περισσότερο είναι οι μικρομεσαίες οικογένειες καθώς πολιτικές όπως η μη επιστροφή του φόρου τους ή η μη εξόφληση των τιμολογίων και το «πάγωμα» των κοινωνικών υπηρεσιών της πολιτείας είναι προ των πυλών. Επιπλέον, μετά την αδυναμία έγκρισης ενός προϋπολογισμού για την ισοσκέλιση του ελλείμματος, ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια ανέφερε πως σκόπευε να προχωρήσει σε απολύσεις προσωπικού εάν οι νομοθέτες δεν έφταναν σε συμφωνία. Σύμφωνα με εκπροσώπους της κυβέρνησης, δεδομένου ότι δεν υπήρχε εγκεκριμένος προϋπολογισμός, ο κυβερνήτης είχε την ευθύνη να προβεί σε εξοικονόμηση κρατικών κονδυλίων με οποιονδήποτε τρόπο μπορούσε, προσθέτοντας ότι επρόκειτο για μία

6 «δυστυχώς απαραίτητη απόφαση». Η αλήθεια είναι ότι ο προϋπολογισμός που πρότεινε δεν έγινε αποδεκτός για μια μόνο ψήφο, καθώς μερίδα των Ρεπουμπλικανών ήταν αντίθετη με τους υψηλότερους φόρους ύψους $14,4 δισεκατομμυρίων που το σχέδιο προϋπολογισμού περιελάμβανε. Η Καλιφόρνια είναι μια από τις μόλις τρεις πολιτείες που χρειάζεται η πλειοψηφία των δύο τρίτων για να περάσει ένα νομοσχέδιο, αντί για απλή πλειοψηφία και έτσι συχνά καταλήγει σε αδιέξοδα και συμβιβασμούς με την μειοψηφία των ρεπουμπλικάνων. Έπειτα από αυτή την εξέλιξη υπήρξε ειδοποίηση από την πολιτεία για επικείμενες απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων στην πολιτεία. Σύμφωνα με τους διοικούντες της Καλιφόρνια, οι απολύσεις στους κρατικούς υπαλλήλους θα πραγματοποιούνταν τον Ιούνιο και θα γίνονταν στο πλαίσιο της οικονομικής «προετοιμασίας» της Kαλιφόρνια για το επόμενο οικονομικό έτος, που θα ξεκινούσε τον Ιούλιο. Οι απολύσεις θα αφορούσαν εργαζομένους στις φυλακές της Kαλιφόρνια, στα νοσοκομεία της, στις διάφορες κοινωνικές υπηρεσίες και σε άλλους οργανισμούς. Ο Ρεπουμπλικανός κυβερνήτης Άρνολντ Σβαρτζενέγκερ έδωσε εντολή στους δημόσιους υπαλλήλους να παίρνουν δυο μέρες άδεια άνευ αποδοχών το μήνα, μέχρι τον Ιούνιο του 2010, προκειμένου να εξοικονομηθούν $1.4 δισεκατομμύρια», όπως αναφέρθηκε στην εφημερίδα San Diego Union Tribune. Μια λύση, η οποία είχε προταθεί από τους νομοθέτες του Δημοκρατικού Κόμματος ήταν ο δανεισμός $225 εκατομμυρίων από άλλους οργανισμούς της πολιτείας, ώστε να καλυφθούν οι άμεσες εκκρεμότητες. Ωστόσο, η πρόταση αυτή προσέκρουσε στην άρνηση των Ρεπουμπλικανών, οι οποίοι ούτως ή άλλως είχαν κατηγορήσει τους Δημοκρατικούς για χρόνια υπερδανεισμού και υπέρογκων εξόδων στην πολιτεία. Ωστόσο, έπειτα από αυτές τις απειλές της κυβέρνησης η Γερουσία της Πολιτείας ενέκρινε τον πολυαναμενόμενο προϋπολογισμό της Καλιφόρνια ώστε να εξαλείψει το έλλειμμα των $42 δισεκατομμυρίων, κίνηση με στόχο να επιτευχθεί η διάσωση της πολιτείας από τον δημοσιονομικό όλεθρο. Οι ηγέτες διασφάλισαν την τελική ψήφο που χρειάζονταν από μέλος των Ρεπουμπλικανών, ενδίδοντας στα αιτήματα για αλλαγές στο εκλογικό σύστημα της πολιτείας, κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις και ανάκληση της αύξησης στο φόρο καυσίμων. Ο συμφωνία American Recovery and Reinvestment Act of 2009 (ARRA) που υπογράφηκε, δεν θα είχε ως αποτέλεσμα να λυθεί άμεσα η προβληματική κατάσταση αλλά να μετριαστούν οι επιπτώσεις της ύφεσης. Λίγους μήνες μετά, στην προσπάθεια ισοσκέλισης του προϋπολογισμού της πολιτείας του, ο Άρνολντ Σβαρτζενέγκερ σχεδίασε ριζικές περικοπές στις κρατικές δαπάνες ώστε να επιτευχθεί η δημιουργία ισχυρού αποθεματικού σε ρευστό, που θα

7 βοηθούσε την Καλιφόρνια να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της κρίσης. Οι περικοπές αυτές περιελάμβαναν αποφυλάκιση περίπου μεταναστών με σκοπό την απέλασή τους από τα σωφρονιστικά ιδρύματα της πολιτείας, μείωση επενδύσεων σε προγράμματα αρωγής ηλικιωμένων, απόρων και αναπήρων και την εγκατάλειψη του επιτυχημένου προγράμματος αντιμετώπισης της οικιακής βίας, που χρηματοδοτούσε μέχρι τότε 94 καταφύγια γυναικών και παιδιών σε όλη την πολιτεία. Από την παιδεία, σχεδίασε να εξοικονομήσει τουλάχιστον $3 δισεκατομμύρια, με την απόλυση εκπαιδευτικών και υπαλλήλων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, μείωση του προϋπολογισμού κατά $322 εκατομμύρια για δέκα ανεξάρτητα ιδρύματα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, περιορισμό των προγραμμάτων οικονομικής βοήθειας και υποτροφιών σε άπορους φοιτητές και κατάργηση του δωρεάν προγράμματος προετοιμασίας τελειοφοίτων λυκείου για εισαγωγή στα πανεπιστήμια. Βαθιές περικοπές σχεδίασε και στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, από όπου υπολόγισε να εξοικονομηθούν τουλάχιστον $750 εκατομμύρια. Μεταξύ των προγραμμάτων που σχεδιάστηκε να περισταλλούν ή να καταργηθούν ήταν η κρατική ενίσχυση στις συντάξεις χαμηλοσυνταξιούχων, η προσεκτικότερη επιθεώρηση του συστήματος συνταγογράφησης ακριβών φαρμάκων και το πρόγραμμα δωρεάν οδοντιατρικής πρόληψης για τα Δημοτικά σχολεία. Προκειμένου να γίνουν δεκτές ή όχι οι παραπάνω θέσεις, προκήρυξε έκτακτο δημοψήφισμα στα μέσα του Μαΐου του 2009 με το οποίο ζητούσε την έγκριση αναθεωρημένου προϋπολογισμού, που προέβλεπε εκτός όλων των άλλων, αυξήσεις φόρων, δανεισμό με εγγύηση μελλοντικά έσοδα από κρατικά λαχεία, αλλά και την πώληση ιστορικών κτιρίων της πολιτείας, όπως το στάδιο Coliseum του Λος Άντζελες, εκτιμώμενης αξίας $400 εκατομμυρίων ή ακόμη και τη φυλακή Σαν Κουέντιν, αξίας $1 δισεκατομμυρίου. Ανεξάρτητα βέβαια από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, οι βαθιές τομές στις κρατικές δαπάνες έμοιαζαν αναπόφευκτες για την πολιτεία. Εντέλει, το δημοψήφισμα δεν έγινε αποδεκτό, καθώς οι ψηφοφόροι της Καλιφόρνια απέρριψαν πέντε από τις έξι προτάσεις του, αποδεχόμενοι μόνο αυτή που αφορούσε τη θέσπιση «πλαφόν» στις αποδοχές κρατικών λειτουργών. Ο Σβαρτζενέγκερ κατηγορήθηκε από στελέχη των Ρεπουμπλικανών για το γεγονός ότι εγκαινίασε την προεκλογική εκστρατεία πολύ αργά (μόλις 20 ημέρες πριν την ψηφοφορία), ενώ δαπάνησε και ελάχιστα ποσά για να διαφημίσει τις θέσεις του, σε αντίθεση με τους αντιπάλους του. Συγχρόνως με το αποτέλεσμα αυτό, ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, Τίμοθι Γκάιτνερ, απέκλεισε κάθε πιθανότητα να ενισχυθούν

8 οικονομικά από το πρόγραμμα TARF (Troubled Asset Relief Programme) πολιτείες και τοπικές αρχές που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά προβλήματα. Κατηγορηματικός στη δήλωσή του πως το TARF προορίζεται για την ενίσχυση των χρηματοπιστωτικών εταιρειών, ο κ. Γκάιτνερ υποσχέθηκε πάντως, να συνεργαστεί με το Κογκρέσο για την οικονομική ενίσχυση της Καλιφόρνια. Το συνδυασμένο έλλειμμα των πολιτειών των ΗΠΑ έφτασε στα μέσα του 2009, το ιλιγγιώδες ποσό των $350 δισεκατομμυρίων. Το Κογκρέσο προσέφερε κάποια ανακούφιση με $140 δισεκατομμύρια σε κρατική χρηματοδότηση από το πακέτο των $787 δισεκατομμυρίων για την ενίσχυση της αμερικανικής οικονομίας που ψηφίστηκε τον Φεβρουάριο. Από αυτά, η Καλιφόρνια έλαβε περίπου $8 δισεκατομμύρια. Με το ποσό αυτό όμως να μην είναι επαρκές, η μόνη λύση για τις πολιτείες ήταν να αυξήσουν τους φόρους και να εφαρμόσουν γενναίες περικοπές στις δαπάνες. Από μικρότερες περικοπές, όπως $4 εκατομμύρια από τηλεφωνική γραμμή έκτακτης ανάγκης για περιπτώσεις δηλητηρίασης που δέχεται περίπου 900 κλήσεις την ημέρα, μέχρι δραματικές περικοπές στα ταμεία υγειονομικής περίθαλψης που σημαίνει ότι περίπου 2 εκατομμύρια από τους πιο φτωχούς κατοίκους της πολιτείας θα έχαναν την κάλυψη τους. Ο προβληματισμός ήταν ότι αυτές οι προσπάθειες να μειωθεί το έλλειμμα θα δούλευαν στην αντίθετη κατεύθυνση από τα προγράμματα του πακέτου στήριξης της αμερικανικής οικονομίας. Επιπλέον, δεν ήταν λίγοι στην Καλιφόρνια αυτοί που υποστήριξαν ότι μία θετική απόφαση σχετικά με τη νομιμοποίηση και φορολόγηση της μαριχουάνας (της οποίας είναι μάλλον η κύρια παραγωγός στον κόσμο), θα βοηθούσε να αντιμετωπισθούν τα οικονομικά προβλήματα της Καλιφόρνιας, η οποία βρίσκεται στα πρόθυρα οικονομικής καταστροφής. Οι επικριτές της πρότασης απάντησαν ότι το κοινωνικό κόστος μιας πολιτείας χωρίς καπνό υπερέχει σε αξία των χρημάτων που θα έφερνε η νομιμοποίηση της μαριχουάνας και ότι το προσδοκώμενο έσοδο από τη φορολόγηση των πωλήσεων μαριχουάνας δεν θα μπορούσε να καλύψει το έλλειμμα του προϋπολογισμού. Το πολιτειακό συμβούλιο φόρων κατέληξε ότι η Καλιφόρνια θα μπορούσε να συλλέξει φόρους ύψους $1,4 δισεκατομμυρίων από την εφαρμογή του νομοσχεδίου για τη νομιμοποίηση, το οποίο έχει προτείνει ο δημοκρατικός βουλευτής από το Σαν Φρανσίσκο, Τομ Αμιάνο. Σε κάθε περίπτωση πάντως, τα έσοδα του $1,4 δισεκατομμυρίων που προβλέπει ο νόμος του Αμιάνο, είναι μικρό τμήμα του ελλείμματος στον προϋπολογισμό της πολιτείας.

9 Η Standard & Poor s στις 16 Ιουνίου του 2009, έθεσε τη πιστοληπτική ικανότητα της πολιτείας, η οποία ήδη βρισκόταν στα χαμηλότερα επίπεδα μεταξύ των πολιτειών των ΗΠΑ, σε επιτήρηση για πιθανή υποβάθμιση. Οι εταιρείες αξιολόγησης είχαν ήδη αρχίσει να απειλούν την Καλιφόρνια με υποβάθμιση της πιστοληπτικής της ικανότητας στην κατηγορία «junk», τη χαμηλότερη βαθμίδα στην κλίμακα. Κάτι τέτοιο θα έκανε ακόμα δυσκολότερο και ακριβότερο το δανεισμό της πολιτείας και θα επηρέαζε ευρύτερα την τύχη όλων των πολιτειακών ομολόγων στις ΗΠΑ. Ο οίκος αξιολόγησης Fitch Ratings προχώρησε στις 21 Ιουλίου σε υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Καλιφόρνιας (σε επίπεδο «ΒΒΒ», ήτοι μόλις μία ανάσα από το χαρακτηρισμό των χρεογράφων της Πολιτείας ως σκουπιδιών- «junk bonds») λόγω των τεράστιων χρεών. «Με την Καλιφόρνια να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πολιτείες και στην αγορά των δημοτικών ομολόγων, αν δεν καταφέρει να εξυπηρετήσει τα δάνεια της, θα κλονιστεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών στο συνολικό σύστημα των πολιτειακών και δημοτικών ομολόγων. Αυτό θα αυξήσει το κόστος δανεισμού και για τις υπόλοιπες πολιτείες και τοπικές κυβερνήσεις», υπογράμμισε ο Dan Boyd, του Rockefeller Institute of Government. Επιπλέον, ο Boyd τόνισε ότι το ενδεχόμενο αθέτησης από την Καλιφόρνια ή ακόμα και ραγδαίες περικοπές στις δαπάνες της πολιτείας, θα επιβάρυναν την αμερικανική οικονομία στη χειρότερη δυνατή στιγμή. Όπως επισήμανε οι πολιτειακές και τοπικές οικονομίες είναι προκυκλικές, πράγμα που σημαίνει ότι θα επιδεινώσουν την ύφεση την ίδια στιγμή που η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα ρίχνει περισσότερα χρήματα στην οικονομία για να την οδηγήσει στην ανάκαμψη. «Οι πολιτείες ήδη αυξάνουν τους φόρους και μειώνουν τις δαπάνες, ενώ η ομοσπονδιακή κυβέρνηση προσπαθεί να πετύχει ακριβώς το αντίθετο». Αν και η Καλιφόρνια είναι μια τεράστια πολιτεία, ορισμένοι οικονομολόγοι υποστήριζαν ότι τα ισχυρότερα σοκ από τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε θα μπορούσαν να περιοριστούν εντός των συνόρων της. Βέβαια, οι γειτονικές πολιτείες αναμφίβολα θα αισθάνονταν τις επιπτώσεις. «Η οικονομική σύνδεση δεν είναι τόσο ισχυρή, εκτός και αν μιλάμε για τις γειτονικές πολιτείες με σημαντικούς εμπορικούς δεσμούς όπως η Νεβάδα και η Αριζόνα», ανέφερε ο Rajeev Dhawan, επικεφαλής του Robinson College of Business στο Georgia State University. Οι πρωτοβουλίες του Άρνολντ Σβαρτζενέγκερ, για περικοπή των δαπανών, φαίνονταν αναγκαίες, αφ ότου την 1η Ιουλίου το αρμόδιο νομοθετικό σώμα της

10 Καλιφόρνιας δεν κατέστη δυνατόν να ψηφίσει τον προϋπολογισμό του επόμενου οικονομικού έτους. Ο κυβερνήτης δήλωνε ότι η αντιμετώπιση του ελλείμματος παρέμενε ύψιστη προτεραιότητα γι αυτόν προσωπικά. Ωστόσο, τόσο ο ίδιος όσο και οι ομοϊδεάτες του Ρεπουμπλικανοί στην τοπική κυβέρνηση της Καλιφόρνια απέρριπταν προτάσεις των Δημοκρατικών για εξοικονόμηση $3,3 δισεκατομμυρίων από κοινωνικά προγράμματα, χωρίς να πληγούν ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Μετά από πολλές δύσκολες διαπραγματεύσεις, οι βουλευτές και ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια, Άρνολντ Σβαρτζενέγκερ, κατέληξαν σε συμφωνία για την επίλυση της κρίσης στην οποία έχει βυθιστεί η Πολιτεία. Αυτό που αποφασίστηκε ήταν, οι περικοπές των δαπανών στη μέση εκπαίδευση, τα δημόσια έργα και την κοινωνική πρόνοια, καθώς τόσο ο κυβερνήτης όσο και οι Ρεπουμπλικανοί της πολιτείας προέβαλαν σθεναρή αντίσταση σε οποιαδήποτε πρόταση αύξησης φόρων. Από το σύνολο των $15 δισεκατομμυρίων που προβλέφθηκε να εξοικονομηθεί, περίπου τα $6 δισεκατομμύρια θα προέρχονταν από τη χρηματοδότηση σχολείων και κοινοτικών σχολών και περί τα $3 δισεκατομμύρια από το πανεπιστημιακό σύστημα της Καλιφόρνιας. Παράλληλα, να περικοπούν περίπου $1,3 δισεκατομμύρια από το πρόγραμμα Medi-Cal, που προσφέρει ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στα χαμηλότερα εισοδήματα και τους φτωχούς. Σε ό,τι αφορά το υπόλοιπο ποσό του δημοσιονομικού ελλείμματος προβλέφθηκε πως θα καλυπτόταν από ένα συνδυασμό δανεισμού και μεταφοράς κεφαλαίων από άλλους κυβερνητικούς λογαριασμούς, καθώς και από την επίσπευση στη συλλογή ορισμένων κατηγοριών φόρων. Αυτή η βουτιά των φορολογικών εσόδων και η χαώδης διεύρυνση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, οι ατελείωτες διαπραγματεύσεις ανάμεσα στον κυβερνήτη Σβαρτζενέγκερ και το νομοθετικό σώμα, το αδιέξοδο που οδήγησε την πολιτεία στην έκδοση υποσχετικών επιστολών για την πληρωμή λογαριασμών και τέλος η συμφωνία για τον προϋπολογισμό , ήταν τα γεγονότα που προκάλεσαν την κατάσταση αυτή στην Καλιφόρνια. Η κυβέρνηση έδωσε περισσότερες υποσχέσεις από όσες μπορούσε να αντέξει η οικονομία της. Θεωρούσε δεδομένο ότι η δυναμική της οικονομία θα κάλυπτε το κόστος της επέκτασης του κράτους. Η οικονομία της, όμως, επιδεινώθηκε. Θεωρητικά η πολιτεία μπορεί να λύσει τα δημοσιονομικά της προβλήματα αυξάνοντας περαιτέρω τους φόρους. Στην πράξη, όμως, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποδυναμώσει την οικονομία και τη φορολογική βάση. Κι έτσι η πολιτεία βρίσκεται στριμωγμένη ανάμεσα σε μια άσωτη οικονομία και στο ισχυρό λαϊκό αίτημα για κρατισμό.

11

12 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ Ιστοσελίδα της κυβέρνησης της πολιτείας της Καλιφόρνια Legislative Analyst s Office Bloomberg Ειδησεογραφικό πρακτορείο CΝΝ Εφημερίδα Los Angeles Times Εφημερίδα The San Diego Union Tribune Εφημερίδα Washington post The economist Εφημερίδα Καθημερινή Ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia