Invulgrammatica Grieks klas 3

Transcript

1 Naam:... Invulgrammatica Grieks klas 3 de weg naar het hoofd gaat via de hand

2 nom.... functie onderwerp naamw. deel bijvoeglijke bepaling meewerkend voorwerp instrument/oorzaak na voorzetsels lijdend voorwerp na voorzetsels Naamvallen vertaling 'van' aan/voor met/door Lidwoorden Mannelijk Vrouwelijk Onzijdig nom. ev. ὁ ἡ το. του της του τῳ τῃ τῳ. τον την το nom. mv οἱ αἱ τα των των των τοις ταις τοις τους τας τα 2

3 Substantiva (zelfstandige naamwoorden) mannelijk ὁ δουλος ὁ δεσποτης ὁ νους nom. ev... nom. mv onzijdig το θηριον nom. ev... nom. mv 3

4 Vrouwelijk ἡ μαχη ἡ χωρα ἡ θαλαττα nom ev nom mv nom ev... nom mv Medeklinkergroep Μ ὁ σωτηρ Ο το σωμα 4

5 ἡ γυνη ὁ λεων ὁ πατηρ nom ev... nom mv ἡ πολις ὁ βασιλευς το ἐθνος nom ev... nom mv 5

6 ὁ ἰχθυς ἡ ναυς Ζευς ἰχθυς ναυς Ζευς ἰχθυος νεως Διος/Ζηνος ἰχθυι νηι Διι /Ζηνι ἰχθυν ναυν Δια/Ζηνα ἰχθυες νηες ἰχθυων νεων ἰχθυσι(ν) ναυσι(ι) ἰχθυς ναυς Adjectiva (bijvoeglijke naamwoorden) δεινος M V O nom ev nom mv μακρος M V O nom ev 6

7 πολυς M V O nom ev nom mv μεγας M V O nom ev nom mv 7

8 βελτιων Μ O nom.ev... nom. mv ἀμείνων βελτίων μείζων εὐδαίμων πλείων πλέων σώφρων beter beter groter gelukkig, welvarend meer meer verstandig ψευδης M O nom.ev... nom. mv ἀληθής waar, echt ἀσθενής zwak εὐγενής edel εὐτυχής gelukkig πλήρης +. vol van συγγενής verwant ψευδής leuachtig σαφής duidelijk εὐκλεής beroemd ὑγιής gezond 8

9 ἡδυς M V O nom ev nom mv βαρύς ἡδυς ὀξύς εὐρύς zwaar zoet, aanaam scherp breed ταχύς βαθύς πρέσβυς snel diep oud πας M V O nom ev nom mv 9

10 Plaats van het lidwoord en bijvoeglijk naamwoord τὸ καλόν δῶρον τὸ δῶρον τὸ κάλον het mooie geschenk het mooie geschenk lett: het geschenk het mooie Het naamwoordelijk deel van het gezegde b.v. 'Herakles is een held' heeft, geen lidwoord. τὸ δῶρον καλόν ἐστιν καλόν τὸ δῶρόν ἐστιν τὸ καλὸν δῶρον τὸ δῶρον τὸ καλόν het geschenk is mooi het mooie geschenk Met πρῶτος 'eerst', μόνος 'alleen' en ὕστερος 'laatste' 'Eerst', 'alleen', 'laats't zeg zowel iets van een werkwoord als van een naamwoord (hij loopt alleen). In 'Karel loopt snel' zegt snel iets van 'Karel' en van 'loopt', we noemen dit predicatief gebruik (dubbel verbonden) van het bijvoeglijk naamwoord. Met πρῶτος 'eerst', μόνος 'alleen' en ὕστερος 'laatste': Als er voor deze bijvoeglijke naamwoorden geen lidwoord staat, moet je ze vaak vertalen als: 'áls eerste, áls enige (alleen), áls laatste': ὁ Θησεὺς μόνος τὸ θηρίον ζητεῖ μόνος ὁ Θησεὺς τὸ θηρίον ζητεῖ πρῶτος βαίνει Theseus zoekt het beest als enige/alleen hij gaat als eerste Comparativus: 'groter' Een vergrotende trap, bv. μείζων, kan de volde din betekenen: groter te groot nogal groot grootste van twee ὁ υἵος μείζων τοῦ πατρός ἐστιν ὁ υἵος μείζων ἤ ὁ πατήρ ἐστιν de zoon is groter dan zijn vader: = vader in de itivus comparationis = of als in ned.: ἤ dan Superlativus :'grootst' Een overtreffende trap, bv. μέγιστος, kan de volde din betekenen: grootst zeer groot 10

11 Persoonlijke voornaamwoorden ik jij nom wij jullie nom 11

12 Persoonlijk voornaamwoord 3e persoon: hij, zij, het hij zij het nom ev ====== ====== ======. zij zij zij nom mv ====== ====== ====== Gebruik van αὐτὸς 'Dezelfde' als het lidwoord ervoor staat. ὁ αὐτὸς ἀνήρ ὁ ἀνήρ ὁ αὐτός τοῦ αὐτοῦ δούλου τοῦ δούλου τοῦ αὐτοῦ 'Zelf' als het congrueert. ὁ ἀνὴρ αὐτὸς λέγει τῇ γυναικὶ αὐτῇ τὸν δοῦλον αὐτὸν ὁρῶ 'Zelf' in de nominativus. αὐτὸς ἥκει αὐτοὶ λέγουσι dezelfde man van dezelfde slaaf de man spreekt zelf aan de vrouw zelf ik zie de slaaf zelf hij komt zelf ze zeg zelf 'Hij, zij, het' als het niet congrueert en in de itivus, ivus of usativus staat. αὐτοῦ/αὐτῷ/αὐτόν αὐτῆς/αὐτῇ/ αὐτήν αὐτῶν/αὐτοῖς/αὐτούς αὐτῶν/αὐταῖς/αὐτάς 12 van hem/aan hem/hem van haar/aan haar/haar van hen/aan hen/hen van hen/aan hen/hen

13 Αanwijzende voornaamwoorden: ὁδε 'deze' οὑτος 'die' M V O M V O nom ev ὁδε ἡδε τοδε οὑτος αὑτη τουτο nom mv ἐκεινος 'die' M V O nom ev ἐκεινος ἐκεινη ἐκεινο nom mv 13

14 Aanwijzende voornaamwoorden: deze, dit, hij Bijvoeglijk ὅδε ὁ δοῦλος, ὁ δοῦλος ὅδε τόδε τὸ τέκνον, τὸ τέκνον τόδε οὗτος ὁ δοῦλος, ὁ δοῦλος οὗτος deze slaaf dit kind die slaaf Zelfstandig: als persoonlijk voornaamwoord 3e persoon (nadrukkelijk) ὅδε, οὗτος, ἐκεῖνος hij εἶδε τήνδε, ἐκείνην, ταύτην hij zag haar τόδε dit τοῦτο, ἐκεῖνο Τάδε en ταῦτα 'deze din' worden vaak zelfstandig gebruikt. ὁ δοῦλος τάδε εἶπε de slaaf zei het volde ὁ δοῦλος ταῦτα εἶπε de slaaf zei het voorafgaande 14

15 Τις, τι (iemand, iets, een) en Τίς, τί; (wie, wat, welke) M/V O nom ev nom mv τις λεγει τινες λεγουσι τι τις ἀνηρ τι δωρον τίς λεγει; τίνες λεγουσι; τί; τίς ἀνηρ; τί δωρον;

16 Onbepaald voornaamwoord 'een (man), iemand, iets Zelfstandig (los) τις ἡμῶν ὁρῶ τινα τι τινες iemand van ons ik zie iemand iets sommi Bijvoeglijk 'een' mv. 'sommige, enkele' (congruerend) τις ἀνήρ een man τινὶ γυναικί aan een vrouw τινὲς ἄνδρες sommige mannen λίθοι τινες enkele stenen τι δῶρον een geschenk δῶρόν τι een geschenk Vrad voornaamwoord Zelfstandig τί; τίς; Bijvoeglijk τίς δοῦλος; τίνι δούλῳ; τί δῶρον; τίνα δῶρα; wat? (let op: τί; kan ook 'waarom' betekenen) wie? welke slaaf? aan welke slaaf? welk geschenk? welke geschenken? 16

17 Betrekkelijk voornaamwoord nom. ev... nom. mv Mannelijk Vrouwelijk Onzijdig ὅς nom.: de man, die hier loopt, is mijn vader οὗ.: de man, van wie ik het hondje zie, is mijn vader ᾧ.: de man, aan wie ik een snoepje geef, is mijn vader ὅν.: de man, die ik zie, is mijn vader Voorzetsel + betrekkelijk voornaamwoord : waar + voorzetsel als het een ding is voorzetsel + wie als het een persoon is ἡ πόλις περὶ ἧς πάντα γραφω τὸ βίβλιον ἐν ᾧ γράφω ὁ ἀνήρ, σὺν ᾧ τρέχει οἱ πολέμιοι ἐπὶ οὕς ὁρμῶνται de stad, waarover ik alles schrijf het boek waarin ik schrijf de man met wie hij rent de vijanden, te wie zij optrekken 17

18 Werkwoord Praesens actief λυω ποιεω Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij Imperativus Infinitivus νικαω Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij Imperativus Infinitivus 18

19 Werkwoord Imperfectum actief λυω ποιεω Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij νικαω Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij 19

20 εἰμί 'zijn praesens imperfectum Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij Imperativus Infinitivus 20

21 Werkwoord Aoristus actief λυω Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij Imperativus Infinitivus καλεω ἐκαλεσα roepen δοκεω ἐδοξα menen ἐθελω ἐθελησα willen ποιεω ἐποιησα doen νικαω ἐνικησα overwinnen π, β, φ πέμπω ἐπεμψα zenden γράφω ἐγαψα schrijven κ, γ, χ πράττω ἐπραξα doen διώκω ἐδιωξα achtervol δέχομαι ἐδεξαμην aannemen, ontvan τ, δ,θ, ζ νομίζω ἐνομισα menen ἐλπίζω ἠλπισα hopen πείθω ἐπεισα overreden, overtui ψεύδομαι ἐψευσαμην lie 21

22 Aoristus Geeft aan iets 1 maal gebeurt, af is, en voltooid is (punctueel) Gebeurtenis. ἦλθον, εἶδον, ἐνίκησα ἀπέθανε ik kwam, ik zag, ik overwon hij stierf Imperfectum geeft aan iets een tijdje duurde, een toestand in het verleden πολὺν χρόνον οἱ Δάρδανοι ἐκράτουν De Trojanen hadden lange tijd de overhand Medium Als een werkwoord zowel een actief (λύω) als een medium (λύομαι) heeft, heeft het medium een ei betekenis, vgl. van λύω 'losmaken', παρασκεύζω 'gereed en λούω 'wassen': Zich λύομαι παρασκευάζονται λουεται ik maak mezelf los ==> ik bevrijd me zij maken zich gereed hij wast zich Voor zich zelf: het medium geeft aan het subject op een bijzondere wijze bij de handeling betrokken is. λούεται τάς χεῖρας hij wast zijn handen voor zich zelf: hij wast zijn ei handen Passief. Bijv. 'hij wordt losgemaakt' Let op door wordt door ὑπό/ὑφ' weergegeven. ὑπὸ τοῦ δούλου λύομαι ik word door de slaaf bevrijd 22

23 Werkwoord Praesens medium δυναμαι βουλομαι Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij Imperativus Infinitivus Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij Imperativus ἀφικνεομαι δύναμαι kunnen ἀνίσταμαι opstaan ἐπίσταμαι weten ἵσταμαι gaan staan κάθημαι zitten κεῖμαι lig ἀπόλλυμαι te gronde gaan βουλομαι (deponentia) αἰσθάνομαι bemerken, waarnemen ἄρχομαι beginnen βούλομαι willen γίγνομαι worden, gebeuren ἔρχομαι komen, gaan μάχομαι vechten οἴχομαι weg(gegaan) zijn πυνθάνομαι informeren, vra vernemen φαίνομαι verschijnen ἀφικνέομαι (aan)komen αἰδέομαι zich schamen, ontzag hebben voor αἱρέομαι (ver)kiezen ἀφικνέομαι (aan)komen ὑπισχνέομαι beloven φοβέομαι bang zijn (voor), vrezen Infinitivus 23

24 Werkwoord Imperfectum medium δυναμαι βουλομαι Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij aoristus medium van λυω ἀφικνεομαι Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij 24

25 Thematische aoristus van λαμβανω actief medium Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij Imperativus Infinitivus ἤγαγον ik leidde, voerde ἄγω lijden, bren εἷλον ik nam, ik koos αἱρέω nemen ἀπέθανον ik stierf ἀποθνῄσκω sterven ἔβαλον ik wierp, trof βάλλω gooien ἦλθον ik kwam ἔρχομαι komen ηὗρον ik vond εὑρίσκω vinden ἔσχον ik kreeg ἔχω hebben ἔλαβον ik nam, kreeg λαμβάνω nemen εἶπον ik zei λέγω zeg ἔλιπον ik verliet, liet achter λείπω verlaten εἶδον ik zag ὁράω zien ἔπαθον ik leed, onderging πάσχω lijden ἔπιον ἔπεσον ik dronk ik viel πίνω πίπτω drinken vallen ἐπυθόμην ik vernam πυνθάνομαι vernemen ἔτεκον ik bracht voort τίκτω ter wereld bren ἤνεγκον ik droeg, bracht φέρω drage, bren ἔφυγον ik vluchtte φεύγω bren ἀπωλόμην ik stierf ἀπόλλυμαι te gronde gaan ἀφικόμην ik bereikte, kwam aan ἀφικνέομαι aankomen ἐγενόμην ik werd (geboren), was,γίγνομαι worden, gebeuren, ontstaan gebeurde ἠρόμην ik vroeg ἐρωτάω vra 25

26 Pseudosigmatische aoristus actief medium Ik Jij Hij, zij, het Wij Jullie Zij Imperativus Infinitivus ἀγγέλλω ἤγγειλα berichten κρίνω ἔκρινα beoordelen φαίνω ἔφηνα tonen αἴρω ἦρα optillen ἀποκτείνω ἀπέκτεινα doden διαφθείρω διέφθειρα vernieti μένω ἔμεινα blijven 26

27 Participium praesens: gelijktijdig: terwijl Gebeurt tegelijkertijd met het hoofdwerkwoord ἡ γυνὴ σιωπῶσα ἀπέρχεται ἡ γυνὴ σιωπῶσα ἀπῆλθε de vrouw gaat weg, terwijl ze zwijgt (zwijd) de vrouw ging weg terwijl ze zweeg (zwijd) Participium aoristus: voortijdig: na Is eerder gebeurd dan het hoofdwerkwoord τοὺς δούλους λύσας ἀπέρχεται τοὺς δούλους λύσας ἀπῆλθε na hij de slaven bevrijd heeft, gaat hij weg na hij de slaven bevrijd had, ging hij weg Predicatief participium: vertalen met terwijl, om etc. We noemen een participium predicatief -dubbel verbonden- als het zowel iets van het participium als van het werkwoord zegt. In de volde zin zegt κλαίων zowel iets van Menelaos als van de manier waarop hij weggaat: ὁ Μενέλαος κλαίων ἀπέρχεται Menelaos gaat huilend weg 27

28 Een predicatief participium kan je op veel manieren vertalen. De volde zin met het predicatief gebruikte participium φεύγοντες 'vluchtend' iets zegt over zowel de mannen als op de manier waarop ze sterven is een voorbeeld hoe je een predicatief participium kunt vertalen. φεύγοντες οἱ ἄνδρες ἀποθνῄσκουσι vluchtend sterven de mannen Bijzin van tijd (temporeel) == toen, terwijl Bijzin van reden/oorzaak (causaal) ==om Bijzin van voorwaarde (conditioneel) == als, indien Bijzin van toegeving (concessief) == hoewel, ofschoon terwijl ze vluchten, komen de mannen om de mannen komen om terwijl ze vluchten nu/als/wanneer de mannen vluchten... om de mannen vluchten indien/als/wanneer de mannen vluchten... hoewel/ofschoon de mannen vluchten... Voorzetselbepaling tijdens/bij/op hun vlucht wes/door/tengevolge in geval van een vlucht ondanks hun vlucht Verbuiging van het participium participium mannelijk participium vrouwelijk participium onzijdig λυών λυόντ-ος λυόντ-ι λυόντ-α λυόντ-ες λυόντ-ων λυοῦσι(ν) λυόντ-ας λυσας λυσαντ-ος λυσαντ-ι λυσαντ-α λυσαντ-ες λυσάντ-ων λυσασι(ν) λυσαντ-ας λυοῦσ-α λυούσ-ης λυούσ-ῃ λυοῦσ-αν λυοῦσ-αι λυουσ-ῶν λυούσ-αις λυούσ-ας λυσασ-α λυσάσ-ης λυσάσ-ῃ λυσασ-αν λυσασ-αι λυσασ-ῶν λυσάσ-αις λυσάσ-ας λυόν λυόντ-ος λυόντ-ι λυόν λυόντ-α λυόντ-ων λυοῦσι(ν) λυόντ-α λυσαν λυσαντ-ος λυσαντ-ι λυσαν λυσαντ-α λυσάντ-ων λυσασι(ν) λυσαντ-α 28 lidwoord redenaar geslacht

29 ὁ τοῦ τῷ τόν οἱ τῶν τοῖς τούς ἡ τῆς τῇ τήν αἱ τῶν ταῖς τάς τό τοῦ τῷ τό τά τῶν τοῖς τά ῥήτωρ ῥήτορος ῥήτορι ῥήτορα ῥήτoρες ῥήτορων ῥήτορσι(ν) ῥήτορας γένος γένους γένει γένος γένη γενῶν γένεσι(ν) γένη pres. actief imp. act. aor. actief λύω λύεις λύει λύομεν λύετε λύουσι(ν) ἔλυον ἔλυες ἔλυε(ν) ἔλύομεν ἔλύετε ἔλυον ἔλυσα ἔλυσας ἔλυσε(ν) ἔλύσαμεν ἔλύσατε ἔλυσαν inf. λύειν imp. λῦ-ε/ λύετε inf. λῦσαι imp. λῦσον/ λυσατε pres. medium imp. med. aor.medium λύομαι λύῃ (-ει) λύεται λυόμεθα λύεσθε λύονται ἐλυόμην ἐλύου ἐλύετο ἐλυόμεθα ἐλύεσθε ἐλύοντο ἐλυσάμην ἐλύσω ἐλύσατο ἐλυσάμεθα ἐλύσασθε ἐλύσαντο inf. λύεσθαι imp. λύου λύεσθε inf. λύσασθαι imp. λῦσαι λύσασθε zijn pres εἰ-μί εἶ ἐσ-τί(ν) ἐσ-μέν ἐσ-τέ εἰσί(ν) zijn imp. ἦ(ν) ἦσθα ἦν ἦμεν ἦτε ἦσαν inf. εἶ-ναι imp. ἴσ-θι 29