Τ ο γαγγραινώδες πυόδερμα αποτελεί μια σπάνια. Eνδιαφέρουσα Περίπτωση

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Τ ο γαγγραινώδες πυόδερμα αποτελεί μια σπάνια. Eνδιαφέρουσα Περίπτωση"

Transcript

1 Γαγγραινώδες πυόδερμα σε ασθενή με διαπυητική ιδρωταδενίτιδα. Θετική ανταπόκριση στην κολχικίνη Eνδιαφέρουσα Περίπτωση Σαρακηνός Α. Μπαλαμιώτη Ε. Ζουριδάκη Ε. Κατσαβού Α. Γρηγορίου Σ. Ζακοπούλου Ν. Κοντοχριστόπουλος Γ. Β Κλινική Δερματικών και Αφροδισίων Νόσων, Νοσοκομείο Α. Συγγρός Ðå ñß ëç øç Το γαγγραινώδες πυόδερμα είναι μια σπάνια ουδετεροφιλική δερματοπάθεια, που συνδέεται με πλειάδα αυτοάνοσων νοσημάτων και αιματολογικών κακοηθειών. Παρουσιάζουμε την περίπτωση ασθενούς που εμφάνισε γαγγραινώδες πυόδερμα ενώ παράλληλα νοσούσε από διαπυητική ιδρωταδενίτιδα. Εκθέτουμε την επιτυχή θεραπεία της συνδυασμένης αγωγής κορτικοστεροειδών και κολχικίνης, καθώς και την εξασφάλιση πρόληψης νέων επεισοδίων με χαμηλή δόση κολχικίνης. Pyoderma Gangrenosum in a Patient with Hidradenitis Supparativa. Favorable Response to Colchicine Summa ry Sarakinos A., Balamioti E., Zouridaki E., Katsavou A., Grigoriou S., Zakopoulou N., Kontochristopoulos G. Pyoderma gangrenosum is a rare neutrophilic dermatοsis, that is associated with a number of autoimmune diseases as well as hematologic malignancies. We report a case of a patient who developed pyoderma gangrenosum, whereas at the same time, was suffering from hidradenitis suppurativa. We present the successful treatment with corticosteroids, as well as the prevention of recurrent episodes under low dose of colchicine. ËÅ ÎÅÉÓ ÅÕ ÑÅ ÔÇ ÑÉÏÕ Γαγγραινώδες πυόδερμα, διαπυητική ιδρωταδενίτιδα, κολχικίνη KEY WORDS Pyoderma gangrenosum, hidradenitis suppurativa, colchicine ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τ ο γαγγραινώδες πυόδερμα αποτελεί μια σπάνια μη μεταδιδόμενη ουδετεροφιλική δερματοπάθεια, η οποία κλινικά μεν χαρακτηρίζεται από χρόνιες νεκρωτικές δερματικές βλάβες, ιστολογικά δε από έντονη ουδετεροφιλική διήθηση χωρίς πρωτοπαθή αγγειίτιδα. 1,2 Το γαγγραινώδες πυόδερμα είναι ιδιοπαθές σε ποσοστό 25-50%, χωρίς να σχετίζεται με άλλες νοσολογικές οντότητες. Εντούτοις, μπορεί να συνδέεται με πολυάριθμα συστηματικά νοσήματα, τα οποία περιλαμβάνουν τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, άλλα αυτοάνοσα νοσήματα και αιματολογικές κακοήθειες. 2-6 Ωστόσο, υπάρχουν λίγες βιβλιογραφίες για τη συσχέτιση μεταξύ γαγγραινώδους Eëë. Åðéè. Äåñì. Áöñ. 22: , 2011

2 58 Α. Σαρακηνός, Ε. Μπαλαμιώτη, Ε. Ζουριδάκη και συν. πυοδέρματος και διαπυητικής ιδρωταδενίτιδας, με ή χωρίς κυστική ακμή Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο αν η συνύπαρξη του γαγγραινώδους πυοδέρματος με αυτές τις παθήσεις στοιχειοθετεί μια αιτιολογημένη συσχέτιση ή αποτελεί απλά μια σύμπτωση χωρίς υπόβαθρο. Παρουσιάζεται η περίπτωση ασθενούς με διαπυητική ιδρωταδενίτιδα, ο οποίος εμφάνισε γαγγραινώδες πυόδερμα και θεραπεύτηκε επιτυχώς με κορτικοστεροειδή σε συνδυασμό με χαμηλή δόση κολχικίνης. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ Άνδρας ασθενής 62 ετών προσήλθε με ιστορικό από έτους υποτροπιαζόντων επώδυνων δερματικών εξελκώσεων στα κάτω άκρα. Οι βλάβες αρχικά εμφανίζονταν με τη μορφή φλυκταινιδίων, τα οποία ε- ξελίσσονταν σε έλκη, και στη συνέχεια, μεγάλωναν και επουλώνονταν αφήνοντας υπερμελάγχρωση. Το ατομικό αναμνηστικό του ασθενούς αποκάλυψε ένα μακρύ ιστορικό διαπυητικής ιδρωταδενίτιδας, καθώς και παλαιάς κυστικής ακμής. Ο ασθενής δεν ανέφερε αρθραλγίες κατά την λήψη του ιστορικού του, ούτε αρθρίτιδα κατά την φυσική εξέταση που ακολούθησε. Η φυσική εξέταση αποκάλυψε ένα ασαφώς περιγεγραμμένο πυορροών έλκος, επώδυνο με νεκρωτική βάση και επηρμένα ερυθροϊώδη όρια, διαστάσεων 4-5 cm στο αριστερό κάτω άκρο του ασθενούς (Εικόνα 1). Το πρόσωπό του εμφάνιζε πολλαπλές ουλές απότοκες της κυστικής ακμής, ενώ πολλαπλά συρίγγια, ουλές και οζίδια παρατηρήθηκαν στην μασχαλιαία χώρα καθώς και στην περιπρωκτική περιοχή (Εικόνα 2). Ο εργαστηριακός έλεγχος ανέδειξε ήπια λευκοκυττάρωση (11,8 x 10 9 /L, φ.τ. 4,0-11,0 x 10 9 /L), α- υξημένη ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (65 mm/h, φ.τ mm/h) και αυξημένα επίπεδα IgA (523 mg/dl, φ.τ mg/dl). H ανοσοηλεκτροφόρηση ορού δεν κατέδειξε ανώμαλες ταινίες και δεν α- νιχνεύτηκε η πρωτεΐνη Bence-Jones στα ούρα. Ο ορολογικός έλεγχος για HIV, σύφιλη, ηπατίτιδες, καθώς και το προφίλ αυτοανοσίας του ασθενούς (ANA, Ra-test, αντικαρδιολιπινικά αντισώματα και κρυοσφαιρίνες) ήταν αρνητικά. Η ακτινογραφία θώρακος και η γενική εξέταση ούρων ήταν φυσιολογικές. Το δισδιάστατο Doppler αποκάλυψε μικρή ανεπάρκεια της αρτηριακής και φλεβικής κυκλοφορίας των κάτω άκρων. Η ενδοσκόπηση του ανωτέρου και κατωτέρου γαστρεντερικού σωλήνα κατέδειξε γαστρίτιδα. Η αξονική τομογραφία αποκάλυψε λεμφαδενοπάθεια των βουβωνικών λεμφαδένων. Κατά την καλλιέργεια δείγματος από τη βλάβη, δεν απομονώθηκε παθογόνος μικροοργανισμός. Στην ιστολογική εξέταση του έλκους, παρατηρήθηκε νέκρωση και εξέλκωση του δέρματος και του υποδορίου ιστού συνοδευόμενη από μια έντονη μικτή φλεγμονώδη διήθηση και αγγειίτιδα. Ο άμεσος ανοσοφθορισμός ήταν αρν- Åé êü íá 1 Ελκωτική βλάβη έσω επιφάνειας αριστερής ποδοκνημικής άρθρωσης. ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÄÅÑÌÁÔÏËÏÃÉÁÓ ÁÖÑÏÄÉÓÉÏËÏÃÉÁÓ

3 ΓΑΓΓΡΑΙΝΩΔΕΣ ΠΥΟΔΕΡΜΑ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΔΙΑΠΥΗΤΙΚΗ ΙΔΡΩΤΑΔΕΝΙΤΙΔΑ. ΘΕΤΙΚΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΛΧΙΚΙΝΗ 59 Åé êü íá 2 Πυογόνος ιδρωταδενίτιδα α- ριστερής μηροβουβωνικής περιοχής. ητικός. Τα παραπάνω εργαστηριακά ευρήματα ήταν σύμφωνα με την κλινική διάγνωση του γαγγραινώδους πυοδέρματος. Στον ασθενή αρχικά χορηγήθηκε πρεδνιζολόνη 40 mg ημερησίως σε συνδυασμό με κολχικίνη 2 mg ημερησίως, με αποτέλεσμα την ταχύτατη βελτίωση της κλινικής του εικόνας σε 2 εβδομάδες. Επιπρόσθετα, συστάθηκε τοπική περιποίηση του έλκους με εφαρμογή αλοιφής μουπιροκίνης και χρήση υδροκολλοειδών. Η δόση της πρεδνιζολόνης μειώθηκε σταδιακά και τελικά διακόπηκε μετά από έξι εβδομάδες. Ο ασθενής συνέχισε την αγωγή με κολχικίνη σε δοσολογία 1 mg ημερησίως μέχρι την πλήρη επούλωση του έλκους (Εικόνα 3). Μετά από διάστημα εννέα μηνών, ο ασθενής βρίσκεται ακόμα υπό θεραπεία συντήρησης με κολχικίνη σε δόση 0.5 mg ημερησίως, χωρίς να έχει παρατηρηθεί υποτροπή της νόσου. Παράλληλα με το γαγγραινώδες πυόδερμα, βελτιώθηκε και η εικόνα της διαπυητικής ιδρωταδενίτιδας και τα συρίγγια αποξηράθηκαν. Με εξαίρεση ενός επεισοδίου διαρροϊκών κενώσεων διάρκειας δύο ημερών στην αρχή Åé êü íá 3 Πλήρης επούλωση της ελκωτικής βλάβης 6 μήνες μετά την χορήγηση κολχικίνης. Ôüìïò 22, Ôåý ïò 2, Απρίλιος - Ιούνιος 2011

4 60 Α. Σαρακηνός, Ε. Μπαλαμιώτη, Ε. Ζουριδάκη και συν. της θεραπείας, δεν παρατηρήθηκαν άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες. ΣΥΖΗΤΗΣ Η Ο ακριβής παθογενετικός μηχανισμός του γαγγραινώδους πυοδέρματος είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστος, υπάρχει όμως η πεποίθηση ότι εμφανίζεται σαν εκδήλωση τροποποιημένης ανοσολογικής αντίδρασης, καθώς πολλές μεταβολές σε κυτταρικό και ανοσολογικό επίπεδο έχουν καταγραφεί, όπως α- υξημένη παραγωγή TNF-a, ανώμαλη λειτουργία των Τ-λεμφοκυττάρων και απώλεια της φαγοκυτταρικής ι- κανότητας των μονοκυττάρων. Στην υπόθεση αυτή συνηγορεί και η συχνή συνύπαρξη γαγγραινώδους πυοδέρματος με διάφορα ανοσολογικά και μη ανοσολογικά νοσήματα. Η συνύπαρξη γαγγραινώδους πυοδέρματος, διαπυητικής ιδρωταδενίτιδας και κυστικής ακμής έχει περιγραφεί στο παρελθόν σε έναν ασθενή, υποδηλώνοντας την κοινή αιτιοπαθογένεια των τριών αυτών νοσημάτων. 7 Σε πρόσφατη δημοσίευση ανευρίσκεται η συνύπαρξη των τριών αυτών ασθενειών σε δύο ακόμη ασθενείς. Η κλινική τριάδα γαγγραινώδους πυοδέρματος, διαπυητικής ιδρωταδενίτιδας και ακμής αντιπροσωπεύει μια νέα κλινική οντότητα για την οποία προτείνεται από τους συγγραφείς το ακρωνύμιο του συνδρόμου PASH. 11 Στο περιστατικό που περιγράφουμε ο ασθενής μας δεν εμφανίζει ενεργό ακμή, παρουσιάζει όμως ουλές απότοκες κυστικής ακμής. Η περίπτωση του ασθενούς μας θα μπορούσε να προστεθεί στα περιστατικά που α- ναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία με τη συνύπαρξη των τριών προαναφερθέντων νοσημάτων. Εξάλλου η απουσία αρθρίτιδας αποκλείει την ύπαρξη του συνδρόμου PAPA, που χαρακτηρίζεται από γαγγραινώδες πυόδερμα, κυστική ακμή καθώς και μη σηπτική αρθρίτιδα. Η αντιμετώπιση του γαγγραινώδους πυοδέρματος είναι δύσκολη και λόγω της σπανιότητας της νόσου η πληροφόρηση έχει βασιστεί σε περιορισμένες μη τυχαιοποιημένες μελέτες και αναφορές μεμονωμένων περιστατικών. Η θεραπεία της ήπιας και σοβαρής μορφής του γαγγραινώδους πυοδέρματος περιλαμβάνει συνήθως υψηλές δόσεις συστηματικών κορτικοστεροειδών, σαν πρώτης γραμμής αγωγή, και ε- φόσον η νόσος τεθεί υπό έλεγχο, συνίσταται η εισαγωγή ενός μη κορτιζονούχου παράγοντα (για παράδειγμα ανοσοκαταστολείς, ανοσοτροποποιητές και α- ναστολείς της δράσης των ουδετεροφίλων). 1 Τελευταία, ένας αξιοσημείωτος αριθμός άρθρων έχει δημοσιευτεί, ως προς την περιγραφή του ρόλου των anti-tnf παραγόντων στη θεραπεία του γαγγραινώδους πυοδέρματος. 12 Αντιουδετεροφιλικοί παράγοντες όπως σουλφόνες, μινοκυκλίνη, κλοφαζιμίνη και θαλιδομίδη έχουν επίσης δοκιμαστεί με επιτυχία. 3 Η επιλογή της κολχικίνης για τον συγκεκριμένο ασθενή, έγινε με βάση την τεκμηριωμένη α- ποτελεσματικότητα της, σε πολυάριθμες φλεγμονώδεις δερματικές παθήσεις χαρακτηριζόμενες από ουδετεροφιλική διήθηση (Ν. Αδαμαντιάδη- Behçet, σύνδρομο Sweet, λευκοκυτταροκλαστική αγγειίτιδα). 13 Η αποτελεσματικότητα της κολχικίνης στο γαγγραινώδες πυόδερμα, ελάχιστα έχει περιγραφεί στην στη βιβλιογραφία, ενώ ο ακριβής μηχανισμός δράσης της παραμένει άγνωστος. Οι αντιμιτωτικές, αντιφλεγμονώδεις και ανοσοτροποποιητικές της ιδιότητες φαίνεται ότι έχουν ευεργετική επίδραση στους ασθενείς με γαγγραινώδες πυόδερμα (Πίνακας 1). Επιπλέον, στην περίπτωση του ασθενούς μας υπήρξε σημαντική βελτίωση και στη συνυπάρχουσα διαπυητική ιδρωταδενίτιδα. Σημαντική βελτίωση των καταστάσεων αυτών, παρατηρήθηκε με τους αντιουδετεροφιλικούς παράγοντες μινοκυκλίνη και σουλφασαλαζίνη. Αν και ο ακριβής μηχανισμός παθογένεσης της διαπυητικής ιδρωταδενίτιδας δεν είναι ξεκάθαρος, πλην του ορμονικού παράγοντα και της γενετικής προδιάθεσης, έχει Κυριότεροι μηχανισμοί δράσης κολχικίνης Σχηματισμός συμπλόκων με τουβουλίνη, μια δομική πρωτεΐνη των μικροσωληναρίων Διακοπή της μίτωσης στο στάδιο της μετάφασης Παρεμπόδιση βασικών λειτουργιών των λευκοκυττάρων και ιδιαίτερα των πολυμορφοπύρηνων (PMN) Αναστολή χημειοταξίας ΡΜΝ λευκοκυττάρων Μείωση ικανότητας προσκόλλησης ΡΜΝ στα ενδοθήλια των αγγείων Αύξηση c-amp και αναστολή απελευθέρωσης λυσοσωματικών ενζύμων από μακροφάγα Αναστολή απελευθέρωσης ισταμίνης από μαστοκύτταρα Παρέμβαση στο μεταβολισμό του αραχιδονικού οξέος Αναστολή σύνθεσης κολλαγόνου και ενίσχυση κολλαγονόλυσης Μείωση έκκρισης ανοσοσφαιρινών από πλασματοκύτταρα Περιορισμός έκφρασης υποδοχέων του ΤΝF στα μακροφάγα Μείωση της HLA-DR έκφρασης στα επιθηλιακά κύτταρα και παραγωγής IL-1 Ðß íá êáò 1 ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÄÅÑÌÁÔÏËÏÃÉÁÓ ÁÖÑÏÄÉÓÉÏËÏÃÉÁÓ

5 ΓΑΓΓΡΑΙΝΩΔΕΣ ΠΥΟΔΕΡΜΑ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΔΙΑΠΥΗΤΙΚΗ ΙΔΡΩΤΑΔΕΝΙΤΙΔΑ. ΘΕΤΙΚΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΛΧΙΚΙΝΗ 61 επίσης προταθεί διαταραχή της λειτουργίας των ουδετεροφίλων. 9,18 Στο σημείο αυτό φαίνεται ότι εστιάζεται και η θετική δράση της κολχικίνης. Στην περίπτωση μας τα κορτικοστεροειδή σε συνδυασμό με την κολχικίνη, είχαν σαν αποτέλεσμα την ταχεία α- νάρρωση του ασθενούς. Η συνέχεια της θεραπείας με μικρές δόσεις κολχικίνης εξασφάλισαν την αποτροπή νέων επεισοδίων. Συμπερασματικά η κολχικίνη σε μικρές δόσεις είναι αποτελεσματική, ασφαλής και καλά αποδεκτή από τους ασθενείς, ενώ μπορεί να θεωρηθεί ιδανικός παράγοντας εξοικονόμησης κορτιζόνης στη μακροχρόνια θεραπεία του γαγγραινώδους πυοδέρματος. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. MJ. Camilleri, J.L. Pace. Pyoderma Gangrenosum. In Katsambas AD, Lotti TM (eds). European Handbook of Dermatological Treatments, 2nd ed, Springer-Verlag, Berlin 2003: Powell FC, Schroeter AL, Su WPD, et al. Pyoderma gangrenosum: a review of 86 patients. Q Med 1985; 217: Mlika RB, Riahi I, Fenniche S, et al. Pyoderma gangrenosum: a report of 21 cases. Int J Dermatol 2002; 41: Wollina U. Pyoderma gangrenosum--a review. Orphanet J Rare Dis 2007; 15:2: Von den Driesch P. Pyoderma gangrenosum. A report of 44 patients with follow-up. Br J Dermatol 1997; 137: Ruocco E, Sangiuliano S, Gravina AG et al. Pyoderma gangrenosum: an updated review. J Eur Acad Dermatol 2009; 23: Shenefelt PD. Pyoderma gangrenosum associated with cystic acne and hidradenitis suppurativa controlled by adding minocycline and sulfasalazine to the treatment regimen. Cutis 1996; 57: Libow LF, Friar DA. Arthropathy associated with cystic acne, hidradenitis suppurativa, and perifolloculitis capitis abscedens et suffodiens: Treatment with isotretinoin. Cutis 1999; 64: Ah-Weng A, Langtry JA, Velangi S et al. Pyoderma gangrenosum associated with hidradenitis suppurativa. Clin Exp Dermatol 2005;30: García-Rabasco AE, Esteve-Martínez A, Zaragoza- Ninet V et al. Pyoderma gangrenosum associated with hidradenitis suppurativa: a case report and review of the literature. Actas Dermosifiliogr 2010; 101: Braun Falco M, Kovnerystyy O, Lohse P et al. Pyoderma gangrenosum, acne, and suppurativa hidradenitis (PASH)- a new autoinflammatory syndrome distinct from PAPA syndrome. J Am Acad Dermatol. 2012; 66: Rigopoulos D, Korfitis C, Gregoriou S, et al. Infliximab in dermatological treatment beyond psoriasis. Expert Opin Biol Ther 2008; 8: Bibas R, Gaspar NK, Ramos-e-Silva M. Colchicine for dermatologic diseases. J Drugs Dermatol 2005; 4: Kontochristopoulos G, Stavropoulos PG, Gregoriou S, et al. Treatment of pyoderma gangrenosum with lowdose colchicine. Dermatology 2004; 209: Rampal P, Benzaken S, Schneider S, et al. Colchicine in pyoderma gangrenosum. Lancet 1998; 351: Paolini O, Hébuterne X, Flory P, et al. Treatment of pyoderma gangrenosum with colchicine. Lancet 1995; 345: Parren LJ, Nellen RG, van Marion AM et al. Penile pyoderma gangrenosum: successful treatment with colchicine. Int J Dermatol 2008;47 Suppl 1: Dvorak VC, Root RK, Macgregor RR. Host defense mechanism in hidradenitis suppurativa. Arch Dermatol 1977; 113: Áë ëç ëï ãñá ößá: Ã. Kοντοχριστόπουλος Íï óï êï ìåßï Á. Óõã ãñüò, 2η Δερματολογική Κλινική Äñá ãïý ìç 5, Êá é óá ñéá íþ, Αθήνα Ôçë.: , Fax: gkontochris@gmail.com Ôüìïò 22, Ôåý ïò 2, Απρίλιος - Ιούνιος 2011

6

7 Ατομικοί και κοινωνικοί παράγοντες διαμόρφωσης της σεξουαλικής συμπεριφοράς υψηλού κινδύνου Ιατρική Επικαιρότητα Παπαρίζος Β. Βέρρα Π. Νοσοκομείο Αφροδισίων και Δερματικών Νοσημάτων Α. Συγγρός Ðå ñß ëç øç Η μεταβολή της σεξουαλικής συμπεριφοράς υψηλού κινδύνου και η προαγωγή ασφαλέστερης είναι βασικό συστατικό όλων των στρατηγικών και των δραστηριοτήτων πρόληψης για τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα. Η σεξουαλική συμπεριφορά, ως φαινόμενο σύνθετο, επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων, ατομικών και κοινωνικών. Η ηλικία, το φύλο, ο χρόνος εισόδου στην ε- φηβεία, η δομή της προσωπικότητας, η οικονομική κατάσταση, η γνώση και η αντίληψη του κινδύνου, οι διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και οι κοινωνικές επιδράσεις λειτουργούν ως συνιστώσες που διαμορφώνουν την δυναμική ισορροπία της σεξουαλικής συμπεριφοράς. Η γνώση των παραγόντων αυτών και της δυνατότητας μεταβολής του τρόπου επίδρασης στη συμπεριφορά ατόμων και πληθυσμιακών ομάδων, αποτελεί προαπαιτούμενο για το σχεδιασμό και τη διενέργεια αποτελεσματικών προληπτικών παρεμβάσεων σε όλα τα επίπεδα. Summa ry Personal and Social Factors Affecting High-risk Sexual Behavior Paparizos V., Verra P. Changing the sexual behavior of high risk and promoting a safer one are the basic components of all the strategies and preventive activities regarding the sexually transmitted diseases. The sexual behavior is a complicated task, affected by various personal and social factors. The age, the gender, the time in adolescence, the personality, the economic situation, the knowledge and perception of risk, the interpersonal relations and the social influences are all factors that form the dynamic balance of the sexual behavior. It is necessary to be aware of these factors and the way they can change the behavior of individuals and social groups, in order to plan and perform effective preventive interventions in all levels. ËÅ ÎÅÉÓ ÅÕ ÑÅ ÔÇ ÑÉÏÕ Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, HIV, συμπεριφορά, παράγοντες κινδύνου KEY WORDS Sexually transmitted diseases, HIV, behaviour, risk factors ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διασπορά των Σεξουαλικώς Μεταδιδομένων Νοσημάτων (ΣΜΝ) υπόκειται στην επίδραση ανεξάρτητων παραγόντων, όπως είναι η λοιμογόνος ισχύς του εκάστοτε υπεύθυνου παθογόνου, η διάρκεια μολυσματικότητας της εγκατεστημένης λοίμωξης και η πιθανότητα έκθεσης ενός υγιούς ατόμου σε μολυσματικό υλικό. Οι παράγοντες που συνδέονται με τα βιολογικά χαρακτηριστικά του παθογόνου αιτίου, όπως η πιθανότητα μετάδοσης ανά επαφή (λοιμογόνος ισχύς) είναι δεδομένα για κάθε ΣΜΝ. Οι παράγοντες όμως που σχετίζονται με την πιθανότητα έκθεσης, εξαρτώνται Eëë. Åðéè. Äåñì. Áöñ. 22: , 2011

8 64 Β. Παπαρίζος, Π. Βέρρα σε σημαντικό βαθμό από τη συμπεριφορά του ατόμου. 1 Η ανθρώπινη συμπεριφορά συνολικά, και κατά συνέπεια και η σεξουαλική συμπεριφορά, διαμορφώνεται ως συνισταμένη πολλαπλών, ανεξάρτητων μεταξύ τους ή αλληλοεξαρτώμενων μεταβλητών, ό- πως η οικονομική και κοινωνική θέση, το φύλο, η ηλικία, το επίπεδο εκπαίδευσης, η θρησκεία, η δομή της προσωπικότητας κ.λπ. Η μεταβολή της συμπεριφοράς υψηλού κινδύνου και η προώθηση ασφαλέστερων αντιλήψεων και πρακτικών είναι θεμελιώδες συστατικό των στρατηγικών μείωσης της επίπτωσης των ΣΜΝ. Όλοι οι τύποι και οι μορφές πρόληψης ή προφύλαξης εμπεριέχουν το στοιχείο της συμπεριφοράς, όχι μόνον όταν αποσκοπούν σε άμεση μεταβολή της (μείωση αριθμού ερωτικών συντρόφων, σταθερή χρήση προφυλακτικού), αλλά ακόμη και επί βιολογικών παρεμβάσεων, όπως οι εμβολιασμοί. Η παρεχόμενη από τους εμβολιασμούς προστασία, προϋποθέτει την αποδοχή του εμβολιασμού από το άτομο, αλλά και την συνέπεια στο σχήμα και την δοσολογία του. Κατά συνέπεια, η γνώση των παραγόντων που διαμορφώνουν τη σεξουαλική συμπεριφορά και μπορούν να επιδράσουν αυξάνοντας ή μειώνοντας τον κίνδυνο για ΣΜΝ, αποτελεί προαπαιτούμενο για την κατανόηση των μηχανισμών διασποράς των ΣΜΝ και τον σχεδιασμό παρεμβάσεων πρόληψης. ΕΦΗΒΕΙΑ Η εμφάνιση της εφηβείας συνοδεύεται από αύξηση του ενδιαφέροντος και της γνώσης του ατόμου για το σώμα του, σημαντικές συναισθηματικές μεταβολές και έναρξη των σεξουαλικών ενδιαφερόντων. Κατά την εφηβεία εμφανίζονται αλλαγές συμπεριφοράς σχετιζόμενες με την επίδραση των ορμονικών μεταβολών, αλλά και της διαφορετικής αντίληψης του ατόμου για τον εαυτό του υπό την επίδραση της ανάπτυξης των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου. Ο χρόνος εμφάνισης της εφηβείας έχει ισχυρή επίδραση στον κίνδυνο για ΣΜΝ. Η πρώιμη ήβη στα θήλεα συνδέεται με μεγαλύτερη πιθανότητα πρώιμης έναρξης σεξουαλικής ζωής και η πρώιμη σεξουαλική δραστηριότητα έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο για ΣΜΝ. 2 Γυναίκες με έναρξη σεξουαλικής ζωής μεταξύ 10 και 14 ετών είναι σημαντικά πιθανότερο να έχουν πολλαπλούς συντρόφους, επαφές με συντρόφους υψηλού κινδύνου όπως χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών ή HIV-οροθετικά άτομα και πρώιμο ιστορικό ΣΜΝ. 3 Μετά την έναρξη της εμμήνου ρύσεως, το κυλινδρικό επιθήλιο συνεχίζει να επεκτείνεται και στην ε- ξωτερική επιφάνεια του τραχήλου της μήτρας επί 3-4 ακόμη έτη. Αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη ευαισθησία σε λοιμώξεις από χλαμύδια, εφ όσον αυτά έχουν εκλεκτικότητα για το κυλινδρικό επιθήλιο. 4 Κατά συνέπεια, τα πρώτα έτη από την έναρξη της εφηβείας είναι ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδος που συνδέεται και βιολογικά με αυξημένο κίνδυνο γεννητικών λοιμώξεων. ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΥΠΑΘΕΙΑ Επί οποιασδήποτε ηλικιακής ομάδας, οι γυναίκες εμφανίζουν υψηλότερη αναλογία ΣΜΝ σε σχέση με τους άνδρες και υποφέρουν περισσότερο από τις συνέπειές τους, όπως η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. 5 H ευπάθεια του γυναικείου φύλου σχετίζεται με τα βιολογικά χαρακτηριστικά της γυναικείας ανατομίας, 6 αλλά και τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και τη οικογένεια, που την καθιστά ευάλωτη σε βία και καταναγκασμό σε συνεύρεση ή, άλλοτε, σε εξώθηση σε πορνεία. 7 Συχνά, καθιερωμένες αντιλήψεις και παραδοσιακοί ή θρησκευτικοί κανόνες, περιορίζουν όχι μόνον τη σεξουαλική ελευθερία της γυναίκας, αλλά και την πρόσβαση σε πληροφόρηση σχετικά με τη σεξουαλικότητα και την υγεία της. Άλλοτε, η οικονομική εξάρτηση από τον άνδρα μειώνει τη δυνατότητα διαπραγμάτευσης ασφαλέστερων πρακτικών στο πλαίσιο της σχέσης τους. 7 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η επίπτωση για τα περισσότερα ΣΜΝ είναι μεγαλύτερη σε σεξουαλικώς ενεργούς εφήβους σε σχέση με τους ενηλίκους. 8 Τόσο μεταξύ εφήβων, όσο και μεταξύ ενηλίκων, υφίστανται υπο-ομάδες με συμπεριφορά εξαιρετικά υψηλού κινδύνου, που συνιστούν εστίες υψηλής επίπτωσης ( core groups ) και διασποράς των ΣΜΝ. Παράγοντες όπως η φτώχεια, το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και μειονεκτική θέση στα πλαίσια του άμεσου περιβάλλοντος, όπως και στην υπόλοιπη κοινωνία, έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο για ΣΜΝ. Ο κίνδυνος αυτός καθορίζεται όχι μόνον από της ατομική συμπεριφορά υψηλού κινδύνου, αλλά και από τον υψηλό επιπολασμό ΣΜΝ στη ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÄÅÑÌÁÔÏËÏÃÉÁÓ ÁÖÑÏÄÉÓÉÏËÏÃÉÁÓ

9 ΑΤΟΜΙΚΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 65 «δεξαμενή» αναζήτησης συντρόφων και την έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας. Στις ΗΠΑ, οι άστεγοι έφηβοι και ενήλικες, έφηβοι φυγόδικοι ή τακτικοί θαμώνες κρατητηρίων και εκδιδόμενα άτομα χαρακτηρίζονται από έντονα επικίνδυνη συμπεριφορά και υψηλή αναλογία ΣΜΝ Άτομα που έχουν υποστεί στο παρελθόν σεξουαλική βία γίνονται επιρρεπή σε μετέπειτα συμπεριφορά υψηλού κινδύνου. 13 Περαιτέρω, ομάδα υφιστάμενη κίνδυνο ΣΜΝ θεωρούνται νεογνά μητέρων με επικίνδυνη συμπεριφορά λόγω της κάθετης μετάδοσης λοιμώξεων. 14 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ AΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ Οι ασυμπτωματικές λοιμώξεις είναι συχνό φαινόμενο, αναλόγως ΣΜΝ. Η απουσία συμπτωμάτων είναι χαρακτηριστική στη μεγάλη πλειοψηφία των κονδυλωμάτων, στην πλειοψηφία των γονοκοκκικών λοιμώξεων σε γυναίκες και στο 70% των χλαμυδιακών λοιμώξεων. 1 Η έλλειψη πόνου ή άλλων ε- νοχλημάτων δεν υποχρεώνει τον ασθενή να αναζητήσει ιατρική περίθαλψη και, πιθανώς, να λάβει κατάλληλα προφυλακτικά μέτρα για να αποτρέψει την περαιτέρω διασπορά του νοσήματος. Άρα, η έγκαιρη αναζήτηση ιατρικών υπηρεσιών επί υποψίας και η τακτική διενέργεια ελέγχων ενός ατόμου με απροφύλακτες επαφές είναι ουσιαστική για τη διάγνωση των ασυμπτωματικών λοιμώξεων. Οι συνέπειες της καθυστέρησης της θεραπείας ποικίλλουν αναλόγως του είδους του παθογόνου αίτιου και της διάρκειας της μολυσματικότητας της νόσου. Για βακτηριακές λοιμώξεις (χλαμύδια, γονόρροια) ο συνδυασμός ασυμπτωματικής λοίμωξης και συχνής εναλλαγής συντρόφων οδηγεί σε σημαντική αύξηση της διασποράς τους. Για ιογενείς λοιμώξεις με περιοδική μολυσματικότητα, όπως ο έρπης, η εναλλαγή συντρόφων είναι επίσης σημαντική, όμως και οι σταθερές, μακροχρόνιες σχέσεις εκθέτουν σε κίνδυνο. Οι ασυμπτωματικές λοιμώξεις συνεισφέρουν ουσιωδώς στο εύρος και την ταχύτητα διασποράς ενός ΣΜΝ, λόγω του αυξημένου κινδύνου μετάδοσης από τον μολυνθέντα ασθενή σε επόμενους συντρόφους. 15,16 ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Η αντίληψη του κινδύνου είναι σημαντική παράμετρος που, μεταξύ άλλων, καθορίζει τη δυνατότητα ενός ατόμου να προσαρμόσει τη συμπεριφορά του σε ασφαλέστερα πρότυπα. Για την προσαρμογή της συμπεριφοράς, προϋπόθεση αποτελεί η ορθή και α- κριβής πληροφόρηση και η κατανόηση του κινδύνου. Η πληροφόρηση και η γνώση δεν είναι αρκετές, εφ όσον ακόμη και με επαρκή κατανόηση του κινδύνου ένα άτομο δεν έχει πάντοτε την ικανότητα ή την ευχέρεια μεταβολής της συμπεριφοράς. Εάν μία γυναίκα φοβάται ότι η απαίτηση χρήσης προφυλακτικού μπορεί να οδηγήσει σε σεξουαλική βία ή σε απόρριψη από τον σύντροφό της, παρά την κατανόηση του κινδύνου για ΣΜΝ είναι πιθανό να μην επιμείνει σ αυτήν. Περαιτέρω, η πληροφόρηση σχετικά με τα ΣΜΝ συχνά είναι ανεπαρκής. Στις ΗΠΑ, πολλοί ενήλικες υποεκτιμούν ή αγνοούν την ύπαρξη των ΣΜΝ και αδυνατούν έστω και να κατονομάσουν άλλα ΣΜΝ πλην της HIV λοίμωξης. 17 Η υποεκτίμηση των ΣΜΝ συμβάλλει σε αδυναμία κατανόησης του προσωπικού κινδύνου. Άλλοτε, η εμπλοκή σε επικίνδυνη πρακτική χωρίς άμεση συνέπεια, όπως επί παραδείγματι ένα αρνητικό αντι-hiv τεστ μετά από πολλαπλές α- προφύλακτες επαφές, οδηγεί σε αντίληψη χαμηλής ατομικής ευπάθειας. Νεαρά άτομα, όπως μαθητές και σπουδαστές, υποεκτιμούν τον κίνδυνο από αλλεπάλληλες, βραχυχρόνιες, «μονογαμικές» σχέσεις. 18 Παρόμοιες αντιλήψεις χαμηλού ατομικού κινδύνου διαμορφώνουν την αίσθηση του άτρωτου και ελαχιστοποιούν το κίνητρο για υιοθέτηση ασφαλέστερης συμπεριφοράς. Άτομα που εστιάζουν και περιορίζουν την προσοχή και το φόβο τους στην HIV λοίμωξη, υποτιμούν τον κίνδυνο από άλλα ΣΜΝ. 19 Επιπλέον, οι ασυμπτωματικές λοιμώξεις συμβάλλουν επίσης στην ανεπαρκή κατανόηση του κινδύνου. Η άγνοια της έννοιας του ασυμπτωματικού νοσήματος και του κινδύνου μετάδοσής του, διαμορφώνει επίσης την πίστη ότι ο ασυμπτωματικός σεξουαλικός σύντροφος δεν είναι μεταδοτικός. 5 Άλλοτε, υπαρκτά συμπτώματα ενός ΣΜΝ αποδίδονται σε λάθος αιτία ή επικρατεί η ιδέα ότι θα αυτά θα υποχωρήσουν αυτόματα, έτσι ώστε ο πάσχων δεν αναζητά ιατρική συμβουλή. 20 ΑΤΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ Η προσωπικότητα του ατόμου είναι δύσκολο να μεταβληθεί και συνεπώς θεωρείται δυσπρόσιτος στόχος προληπτικών παρεμβάσεων. 15 Εν τούτοις, η κατανόηση της συμβολής της προσωπικότητας στην Ôüìïò 22, Ôåý ïò 2, Απρίλιος - Ιούνιος 2011

10 66 Β. Παπαρίζος, Π. Βέρρα διαμόρφωση της σεξουαλικής συμπεριφοράς συνεισφέρει στον σχεδιασμό των παρεμβάσεων αυτών. Επί παραδείγματι, έχει αναφερθεί ότι οι ετεροφυλόφιλοι άνδρες με εξωστρεφή χαρακτηριστικά προσβάλλονται συχνότερα από ΣΜΝ, 21 επειδή ο εξωστρεφής χαρακτήρας συνδέεται σε μεγαλύτερο βαθμό με ε- πικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά. 22 Eπί γυναικών εφηβικής ηλικίας, οι περισσότερο αυθόρμητες ή οι επιρρεπείς σε άγχος εμφανίζουν περισσότερο ε- πικίνδυνη συμπεριφορά. 23 Χαρακτηριστικό της προσωπικότητας αποτελεί η αντίληψη ότι ο έλεγχος της σεξουαλικής υγείας του ατόμου είναι υπόθεση του ίδιου του ατόμου, ή, αντιστρόφως, αρμοδιότητα του άλλου φύλου ή της μοίρας. Επιπλέον στις ομάδες υψηλού κινδύνου ο έ- λεγχος της αναπαραγωγικής υγείας δεν είναι πάντοτε επιθυμητός, στα πλαίσια προσωπικότητας με γενικότερη απουσία ενδιαφέροντος για την ατομική υγεία. 24,25 ΕΙΔΟΣ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ Η σεξουαλική συμπεριφορά αναφέρεται πάντοτε στα πλαίσια μιας σχέσης και η σεξουαλική δραστηριότητα, αν και ιδιαιτέρως ευαίσθητη λειτουργία, δεν ασκείται πάντοτε με αμοιβαίο σεβασμό, αποκλειστικότητα και ειλικρινή και έντιμη επικοινωνία. Η φύση και τα χαρακτηριστικά της σχέσης συχνά καθορίζουν την χρήση του προφυλακτικού. Στα χαρακτηριστικά που επιδρούν στη χρήση του προφυλακτικού περιλαμβάνονται η αντίληψη της σχέσης αυτής ως μόνιμης ή προσωρινής, ο βαθμός εμπιστοσύνης στον σύντροφο, αλλά και το κατά πόσο το προφυλακτικό χρησιμοποιήθηκε ευθύς εξαρχής στη συγκεκριμένη σχέση Γενικώς, σε μία ετεροφυλική σχέση οι γυναίκες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη δυσκολία από τους άνδρες στο επιβάλλουν προφυλακτικά μέτρα. 29 Αν και θεωρητικά μπορούν να απαιτήσουν τη χρήση προφυλακτικού και να αποφύγουν την επαφή εάν αυτό δεν γίνει δεκτό, συνήθως οι άνδρες ελέγχουν τελικώς τη χρήση του. Σε πολλές περιπτώσεις, ο φόβος της σεξουαλικής βίας εμποδίζει την διατύπωση της απαίτησης από τη γυναίκα. 30 ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ Η σχέση μεταξύ χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών και μετάδοσης ΣΜΝ είναι σύνθετη και περίπλοκη. Οι χρήστες ουσιών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ΣΜΝ και σε επιδημιολογικό επίπεδο, οι τάσεις των ΣΜΝ στον πληθυσμό συχνά ακολουθούν τις τάσεις της χρήσης. 5,31 H χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών συνδέεται με πρώιμη έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας, μεγαλύτερο αριθμό συντρόφων, επιλογή συντρόφων υψηλού κινδύνου και μη χρήση προφυλακτικού. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο ΣΜΝ τόσο μεταξύ ενηλίκων, όσο και μεταξύ εφήβων ενώ επί ομοφυλοφίλων, με αναζωπύρωση και έξαρση προηγούμενης επικίνδυνης σεξουαλικής συμπεριφοράς. 32,33 Η αιτιολογική σχέση μεταξύ χρήσης ουσιών και επικίνδυνης σεξουαλικής συμπεριφοράς έχει ερευνηθεί εκτεταμένα. Συνιστώσες θεωρούνται η μειωμένη ευθυκρισία λόγω μέθης ή τοξικής επίδρασης των ουσιών, η άρση των αναστολών και του φόβου, η επιδίωξη εντυπωσιασμού, η συναισθηματική αστάθεια, οι υποκείμενες διαταραχές προσωπικότητας κλπ, αν και η διάκριση μεταξύ αιτίων και αποτελέσματος είναι συχνά δυσχερής. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ Η δυνατότητα χρήσης υπηρεσιών υγείας είναι α- ναγκαία προκειμένου να εξασφαλισθεί η σωστή διάγνωση και θεραπεία των ΣΜΝ. Στις ΗΠΑ, το 25% περίπου των εφήβων και νέων ενηλίκων, που θεωρούνται ως πληθυσμιακή ομάδα υψηλού κινδύνου για ΣΜΝ, δεν έχουν δυνατότητα πρόσβασης σε παρόμοιες υπηρεσίες 5 επειδή είναι ανασφάλιστοι. Στις ανεπτυγμένες χώρες, το πρόβλημα είναι έντονο κυρίως σε οικονομικά ασθενέστερους, οικονομικούς μετανάστες, αλλοδαπούς, ανέργους και μειονότητες. 34 Αντιθέτως, η ύπαρξη κατάλληλων δομών περίθαλψης παρέχει δυνατότητες επικέντρωσης σε προβλήματα δημόσιας υγείας, διαθέτει υψηλής εκπαίδευσης προσωπικό και ασκεί επαρκή επιδημιολογική ε- πιτήρηση. Η άσκηση σοβαρών δραστηριοτήτων πρόληψης δεν είναι εφικτή χωρίς επαρκώς ανεπτυγμένο δίκτυο δημόσιας περίθαλψης. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΥΝΤΡΟΦΩΝ Η ενημέρωση του ή των ερωτικών συντρόφων ενός ασθενούς που διαγιγνώσκεται με ΣΜΝ, είναι παράγων αποφασιστικής σημασίας για την άσκηση ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÄÅÑÌÁÔÏËÏÃÉÁÓ ÁÖÑÏÄÉÓÉÏËÏÃÉÁÓ

11 ΑΤΟΜΙΚΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 67 πρόληψης. Είναι σημαντικό όχι μόνο για την πρόληψη της διασποράς της λοίμωξης σε άλλους συντρόφους, αλλά και για την πρόληψη της αναμόλυνσης του θεραπευομένου ασθενούς. 35 Η συνηθέστερη μέθοδος ενημέρωσης συντρόφου είναι η ειδοποίηση από τον ίδιο τον ασθενή. Είναι δυνατή επίσης η ενημέρωση από επίσημους φορείς υγείας, από εξειδικευμένο προσωπικό. Ιδιαιτέρως επί ασθενών εφηβικής ηλικίας, η ενημέρωση των συντρόφων από ειδικό υγειονομικό προσωπικό θεωρείται καταλληλότερη. 36 Προϋπόθεση της ενημέρωσης από τον ίδιο τον ασθενή είναι η αίσθηση ασφάλειας για να το πραγματοποιήσει και η κατανόηση των πιθανών συνεπειών, ό- πως της διακοπής της σχέσης. 37 ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΣΜΝ Η κατανόηση των ψυχολογικών συνεπειών των ΣΜΝ είναι απαραίτητη, γιατί μπορεί να δώσει τη δυνατότητα πρόληψης επακόλουθης ψυχολογικής νοσηρότητας, αλλά και μελλοντικών υποτροπών. Πολλές μελέτες έχουν διεξαχθεί προκειμένου να διευκρινισθεί κατά πόσον η νόσηση από ένα ΣΜΝ τροποποιεί απόψεις και συμπεριφορές και κατά πόσον οι συμπεριφορές και οι αντιλήψεις καθορίζουν τον κίνδυνο για ΣΜΝ. Έφηβοι με λιγότερο αρνητική αντίληψη για τα ΣΜΝ, ήταν πιο πιθανό να έχουν πολλαπλά επεισόδια και υποτροπές. 37 Ένα επεισόδιο ΣΜΝ μπορεί να προσληφθεί ως αμιγώς ιατρικό ή διαπροσωπικό συμβάν, και η αντίστοιχη θεώρηση να επιδράσει στον τρόπο αποδοχής και αντιμετώπισης του ΣΜΝ από ένα άτομο. Είναι σαφές ότι άτομα που προτάσσουν την υγεία τους μπορεί να αντιδρούν διαφορετικά από άτομα που σκέπτονται περισσότερο τις επιπλοκές στην ερωτική σχέση τους. Γενικώς, συνήθης απάντηση σε ένα ΣΜΝ είναι η ευχή αυτό να μην είχε συμβεί ποτέ ή η αποφυγή οποιουδήποτε παράγοντα το θυμίζει, αντίδραση όχι ιδιαίτερα αποτελεσματική. 38 ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Οι προσπάθειες μείωσης του κινδύνου ΣΜΝ πρέπει να στηρίζονται στις βασικές αρχές μεταβολής της συμπεριφοράς, να είναι σωστά προσαρμοσμένες στο στόχο, κοινωνικά και πολιτισμικά κατάλληλες και να αξιολογούνται με βάση τον σχεδιασμό τους. Οι παρεμβάσεις μπορούν να διεξάγονται σε επίπεδο ατόμων, ζευγαριών ή πληθυσμιακών ομάδων. Κάθε πρόγραμμα μπορεί να έχει διαφορετικό τελικό στόχο-κριτήριο αξιολόγησης, όπως η μεταβολή γνώσεων ή στάσης, η μεταβολή συμπεριφοράς ή ο επιπολασμός των ΣΜΝ. Η χρήση των κοινωνικο-ψυχολογικών θεωριών αλλαγής συμπεριφοράς είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τη διαμόρφωση της μεθοδολογίας παρέμβασης. Οι θ- εωρίες αυτές (Health Belief Model, Theory of Reasoned Action, Protective Motivation Theory) διαφέρουν στις λεπτομέρειες, αλλά έχουν ως κοινή βάση την κατανόηση των παραγόντων που καθορίζουν γιατί ένα άτομο ακολουθεί ή όχι μια δεδομένη συμπεριφορά. 39 Η εκτίμηση της πιθανότητας ένα άτομο να ακολουθήσει ασφαλέστερη συμπεριφορά, προϋποθέτει τον προσδιορισμό των απόψεων και των προθέσεών του. Η «πρόθεση» είναι συνισταμένη της προσωπικής αντίληψης για τα οφέλη και τους κινδύνους, της άποψης για τις αξίες ή τις προσδοκίες των άλλων και της σημασίας ανταπόκρισης σε αυτές τις προσδοκίες. Αυτές οι θεωρίες θεωρούν ως αξίωμα ότι η μεταβολή συμπεριφοράς είναι ζήτημα ατομικής βούλησης. Ατυχώς όμως, οι μεταβολές που απαιτούνται για τη μείωση του κινδύνου ΣΜΝ συχνά δεν τελούν υπό τον άμεσο έλεγχο του ατόμου, ιδιαιτέρως δε όταν πρόκειται για γυναίκα. Το συχνότερο μέσο προφύλαξης είναι το ανδρικό προφυλακτικό, και σε περιθωριακές ομάδες, όπως στις εκδιδόμενες για να εξασφαλίσουν πόρους επιβίωσης ή για αγορά ναρκωτικών, δεν υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα επιλογής και ελέγχου του σεξουαλικού συντρόφου ή η αποδοχή χρήσης προφυλακτικού από τον σύντροφο. Περαιτέρω, υπάρχουν σημαντικές δυσχέρειες για τους προερχόμενους από διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο να υιοθετήσουν τη σωστή γλώσσα επικοινωνίας για παρόμοια ζητήματα. Τα διάφορα προγράμματα προληπτικών παρεμβάσεων θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη τη διαφορά ανάπτυξης και το γνωσιακό επίπεδο των ατόμων, ιδιαιτέρως όταν απευθύνονται σε εφήβους ή άτομα με μειωμένη αντιληπτική ικανότητα. Άτομα που βιώνουν το ίδιο γεγονός μπορεί να το αντιλαμβάνονται και να το αξιολογούν διαφορετικά και το γεγονός ότι δεν υπάρχει πάντοτε η άμεση συσχέτιση της συμπεριφοράς με τη νόσηση από ένα ΣΜΝ μπορεί να οδηγήσει σε εσφαλμένες αντιλήψεις κινδύνου. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ Ιδανικά, η πρόληψη των ΣΜΝ αρχίζει με την πα- Ôüìïò 22, Ôåý ïò 2, Απρίλιος - Ιούνιος 2011

12 68 Β. Παπαρίζος, Π. Βέρρα ροχή σωστής ενημέρωσης πριν ακόμη από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Παρά τις επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν για την σεξουαλική αγωγή στα σχολεία, έχει αποδειχθεί ότι δεν συνέβαλε σε πρώιμη έναρξη της ερωτικής δραστηριότητας. 15 Στην πραγματικότητα, η αγωγή αυτή μπορεί να προσφέρει σημαντικά εφόδια, ιδιαιτέρως σε εφήβους που δεν έχουν ικανοποιητική παροχή γνώσεων από τους γονείς τους. 40 Εν τούτοις, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία προϋποθέτει επαρκή, ενιαία εκπαίδευση των διδασκόντων σε αυτά τα προγράμματα. Στις ΗΠΑ το 1994, διαπιστώθηκε ότι μόνον το 16% των καθηγητών είχαν υποστεί ειδική εκπαίδευση και μόνον το 37% εξ αυτών δίδασκαν σωστά τη χρήση του προφυλακτικού. 41 Tα χαρακτηριστικά των επιτυχών προγραμμάτων σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία περιλαμβάνουν την επικέντρωση στην ασφαλέστερη σεξουαλική συμπεριφορά με εκπαίδευση στην επίγνωση των κινδύνων και την αποφυγή απροφύλακτων επαφών, την αναγνώριση των επιρροών του κοινωνικού περιβάλλοντος και των μέσων ενημέρωσης και την ενίσχυση των προτύπων ασφαλέστερων σχέσεων. 42 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Η πρόληψη των ΣΜΝ αποτελεί ιδιαίτερα σύνθετη δραστηριότητα, εφόσον οφείλει να αντιμετωπίζει την ψυχολογία που διαμορφώνει την συμπεριφορά των ατόμων. Οι προληπτικές παρεμβάσεις πρέπει να είναι πολύπλευρες, συνδυασμένες και προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες ανάγκες των ομάδων-στόχων και να διεξάγονται σε πολλαπλά επίπεδα. 43 H πρωτογενής πρόληψη περιλαμβάνει την καθοδήγηση κυρίως των εφήβων για αποφυγή πρώιμης έναρξης της σεξουαλικής δραστηριότητας και υιοθέτηση ασφαλέστερης συμπεριφοράς, την εκπαίδευση στη χρήση προφυλακτικού και την συνέπεια στους εμβολιασμούς. Η δευτερογενής πρόληψη εστιάζει στην αντιμετώπιση λοιμώξεων που έχουν ήδη συμβεί, την πρόληψη της περαιτέρω μετάδοσης σε ερωτικούς συντρόφους, αλλά και της κάθετης μετάδοσης. Η τριτογενής δε, σε αντιμετώπιση των επιπλοκών των λοιμώξεων. Τα ΣΜΝ παραμένουν μείζον πρόβλημα Δημόσιας Υγείας. Η γνώση των παραγόντων διαμόρφωσης της συμπεριφοράς είναι αναγκαία και πρέπει να αποτελεί άξονα για την κατάρτιση αποτελεσματικών στρατηγικών σε όλα τα επίπεδα πρόληψης. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Garnett GP. The Transmission Dynamics of Sexually Transmitted Infections. In: KK Holmes, Sexually Transmitted Diseases, 4th edition, McGraw-Hill 2008, p Brooks-Gunn J, Paikoff RL. In promoting the health of adolescents: new directions for the twenty-first century (eds Millstein SG, Petersen AC, Nightingale EO). Oxford University Press, New York 1993; p Greenberg J, Magder L, Aral S. Age at first coitus. A marker for risky sexual behavior in women. Sex Transm Dis. 1992;19(6): Harrison HR, Costin M, Meder JB, Bownds LM, Sim DA, Lewis M et al. Cervical Chlamydia trachomatis infection in university women: relationship to history, contraception, ectopy, and cervicitis. Am J Obstet Gynecol. 1985; 153(3): Institute of Medicine (US): Comitee of prevention and control of Sexually Transmitted Diseases. The hidden epidemic: confronting Sexually Transmitted Diseases (eds. Tng TR, Butler WT). National Academy Press 1997, Washington DC 6. Cates W Jr. The Epidemiology and Control of Sexually Transmitted Diseases in Adolescents. Adolesc Med. 1990;1(3): Buve A, Gourbin C, Laga M. Gender and Sexually Transmitted Diseases. In: KK Holmes, Sexually Transmitted Diseases, 4th edition, McGraw-Hill 2008, p Biro FM. Adolescents and sexually transmitted diseases. Maternal and Child Health Technical Information Bulletin Washington DC: National center for education in maternal and child health in cooperation with the Maternal and Child Health Bureau, Health Resources and Services Administration, Public Health Service, US Department od Health and Human Services. 9. Breakey WR, Fischer PJ, Kramer M, Nestadt G, Romanoski AJ, et al. Ross A Health and mental health problems of homeless men and women in Baltimore. JAMA. 1989;262(10): DiClemente RJ, Lanier MM, Horan PF, Lodico M. Comparison of AIDS knowledge, attitudes, and behaviors among incarcerated adolescents and a public school sample in San Francisco. Am J Public Health. 1991; 81(5): Rosenblum L, Darrow W, Witte J, Cohen J, French J, Gill PS, et al. Sexual practices in the transmission of hepatitis B virus and prevalence of hepatitis delta virus infection in female prostitutes in the United States. JA- MA. 1992; 267(18): Sugerman ST, Hergenroeder AC, Chacko MR, Parcel GS. Acquired immunodeficiency syndrome and adolescents. Knowledge, attitudes, and behaviors of runaway and homeless youths. Am J Dis Child. 1991; 145(4): Zierler S, Feingold L, Laufer D, Velentgas P, ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÄÅÑÌÁÔÏËÏÃÉÁÓ ÁÖÑÏÄÉÓÉÏËÏÃÉÁÓ

13 ΑΤΟΜΙΚΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 69 Kantrowitz-Gordon I, Mayer K. Adult survivors of childhood sexual abuse and subsequent risk of HIV infection. Am J Public Health. 1991;81(5): Peloquin, L.J. and Davidson, P.W. (1988). In: 'Handbook of Pediatric Psychology' (ed. D.K. Routh), Psychological Sequelae of Pediatric Infectious Diseases, pp , Guilford Press, New York. 15. Rosenthal SL, Cohen SS, Biro FM. Behavioral and psychological factors associated with STD risk. In: Sexually Transmitted Diseases: vaccines, prevention and control, Stanburry R, Bernstein DI eds, Academic Press 2000, p Corey L. The current trend in genital herpes: progress in prevention. Sex Transm Dis 1994; 21(suppl): s38- s American Social Health Association. Teenagers know more than adults about STDs, but knowledge among both groups is low. STD News 1996; 3: Hernandez JT, Smith FJ. Inconsistencies and misperceptions putting college students at risk of HIV infection. J Adolesc Health Care. 1990;11(4): MacDonald NE, Wells GA, Fisher WA, Warren WK, K- ing MA, Doherty JA, et al. High-risk STD/HIV behavior among college students. JAMA. 1990; 263(23): Hook EW 3rd, Richey CM, Leone P, Bolan G, Spalding C, Henry K, et al. Delayed presentation to clinics for sexually transmitted diseases by symptomatic patients. A potential contributor to continuing STD morbidity. Sex Transm Dis. 1997;24(8): Hart G. Sexual maladjustment and disease: an introduction to modern Venereology. Nelson-Hall Chicago, Eysenck HJ, Wilson G. The psychology of sex. Dent JM eds, London Muram D, Rosenthal TL, Tolley EA, Peeler MM, Dorko B. Race and personality traits affect high school senior girls sexual reports. J Sex Educ Therapy 1991; 17: Millstein SG, Moscicki AB. Sexually-transmitted disease in female adolescents: effects of psychosocial factors and high risk behaviors. J Adolesc Health. 1995; 17(2): Visher S. The relationship of locus of control and contraception use in the adolescent population. J Adolesc Health Care. 1986;7(3): Jadack RA, Fresia A, Rompalo AM, Zenilman J. Reasons for not using condoms of clients at urban sexually transmitted diseases clinics. Sex Transm Dis. 1997; 24(7): Lear D. Sexual communication in the age of AIDS: the construction of risk and trust among young adults. Soc Sci Med. 1995;41(9): Reisen CA, Poppen PJ. College women and condom use: importance of partner relationship. J Applied Soc Psychol 1995; 25: Elias CJ, Heise LL. Challenges for the development of female-controlled vaginal microbicides. AIDS. 1994; 8(1): Rosenthal SL, Cohen SS. Primary prevention of sexually transmitted disease: self-efficacy in the context of sexual coercion. Adolesc Pediatr Gynaecol 1994; 7: Marx R, Aral SO, Rolfs RT, Sterk CE, Kahn JG.. Crack, sex, and STD. Sex Transm Dis. 1991;18(2): Siegel K, Mesagno FP, Chen JY, Christ G. Factors distinguishing homosexual males practicing risky and safer sex. Soc Sci Med. 1989;28(6): Stall R, McKusick L, Wiley J, Coates TJ, Ostrow DG Alcohol and drug use during sexual activity and compliance with safe sex guidelines for AIDS: the AIDS Behavioral Research Project. Health Educ Q Winter; 13(4): Holmes KK. Human ecology and behavior and sexually transmitted bacterial infections. Proc Natl Acad Sci U S A 1994; 91(7): Potterat JJ, Dukes RL, Rothenberg RB. Disease transmission by heterosexual men with gonorrhea: an empiric estimate. Sex Transm Dis. 1987; 14(2): Oh MK, Boker JR, Genuardi FJ, Cloud GA, Reynolds J, Hodgens JB. Sexual contact tracing outcome in adolescent chlamydial and gonococcal cervicitis cases. J Adolesc Health. 1996; 18(1): Rosenthal SL, Biro FM, Cohen SS, Succop PA, Stanberry LR. Strategies for coping with sexually transmitted diseases by adolescent females. Adolescence. 1995; 30(119): Biro FM, Rosenthal SL. Psychological sequelae of sexually transmitted diseases in adolescents. Obstet Gynecol Clin North Am. 1992; 19(1): Biro FM, Rosenthal SL. Adolescents and sexually transmitted diseases: diagnosis, developmental issues, and prevention. J Pediatr Health Care 1995; 9(6): Adelman HS, Barker LA, Nelson P. A study of a school-based clinic: who uses it and who doesn t? J Clin Child Psychol 1993; 22: CDC. School-based HIV-prevention education-united S- tates MMWR 1996; 45: Kirby D, Short L, Collins J et al. Scholl-based programs to reduce sexual risk behaviors: a review of effectiveness. Public Health Rep 1994; 109: Rosentahl SL, Cohen SS, Biro FM. Ιn «Risk, Resilience and Prevention: Promoting the well being of all children (ed. Simeonsson RJ), Sexually Transmitted Diseases: a paradigm for risk taking among teens, pp Paul Brookes, Baltimore Áë ëç ëï ãñá ößá: Β. Παπαρίζος Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος, Διευθυντής ΕΣΥ Íï óï êï ìåßï Á. Óõã ãñüò, Ι. Äñá ãïý ìç 5, Êá é óá ñéá íþ Ôçë.: , Fax: vpaparizos@yahoo.gr Ôüìïò 22, Ôåý ïò 2, Απρίλιος - Ιούνιος 2011

14

15 Eιδικό Άρθρο Μαύροι κύκλοι στην περιοχή των ματιών. Πού οφείλονται; Πώς τους αντιμετωπίζουμε; Μπαλαμώτη Ε. Βαβούλη Χ. Κοντοχριστόπουλος Γ. Β Κρατική Δερματολογική Κλινική, Νοσοκομείο Αφροδισίων και Δερματικών Νοσημάτων Α. Συγγρός Ðå ñß ëç øç Με τον όρο μαύροι κύκλοι ματιών ορίζεται η αμφοτερόπλευρη ομοιογενής υπερμελάγχρωση με τη μορφή κηλίδων και πλακών στην περιοφθαλμική χώρα. Αν και η έκφραση «μαύροι κύκλοι» δεν είναι δόκιμος ιατρικός όρος, εντούτοις χρησιμοποιείται τόσο από δερματολόγους ό- σο και από ασθενείς. Παρά την υψηλή συχνότητα εμφάνισης του προβλήματος, τα δημοσιευμένα στοιχεία σχετικά με την αιτιοπαθογένειά του είναι πολύ λίγα. Οι μαύροι κύκλοι οφείλονται σε πολλαπλούς αιτιολογικούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται η επιδερμιδική εναπόθεση μελανίνης, η μεταφλεγμονώδης υπερμελάγχρωση ως συνέπεια ατοπικής ή αλλεργικής δερματίτιδας, το περιοφθαλμικό οίδημα, η επιφανειακή εμφάνιση του αγγειακού δικτύου καθώς και η λέπτυνση και χαλαρότητα του δέρματος των βλεφάρων. Σκοπός της ανασκόπησης είναι να αναλύσει την αιτιολογία και τις θεραπευτικές επιλογές που αφορούν στο θέμα των μαύρων κύκλων. 1 Summa ry Dark Circles under the Eyes: Causes and Treatment Options Balamoti E., Vavouli Ch., Kontochristopoulos G. Dark circles under the eyes are defined as bilateral, round, homogenous pigment macules on the infraorbital regions. «Dark circles» is not a formal medical term, but both dermatologists and patients use it to indicate periorbital hypercromic macules and patches. Despite its significant prevalence, there are a few published studies about its pathogenesis. Dark circles are caused by multiple etiologic factors that include dermal melanin deposition, postinflammatory hyperpigmentation secondary to atopic or allergic contact dermatitis, periorbital edema, superficial location of vasculature and shadowing due to skin laxity. The purpose of this review is to discuss the causes and treatment options for infraorbital dark circles. 1 ËÅ ÎÅÉÓ ÅÕ ÑÅ ÔÇ ÑÉÏÕ Mαύροι κύκλοι, περιοφθαλμική υπερμελάγχρωση KEY WORDS Dark circles, periorbital hyperpigmentation ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τ α μάτια αποτελούν ένα από τα πιο εντυπωσιακά και κύρια χαρακτηριστικά του ανθρώπινου προσώπου. Εκφράζουν πληθώρα συναισθημάτων και αντικατοπτρίζουν ψυχικές διακυμάνσεις. Οι μαύροι κύκλοι (περιοφθαλμική υπερμελάγχρωση) δίνουν στο πρόσωπο ταλαιπωρημένη, λυπημένη ή γερασμένη όψη. Αποτελούν ένα δύσκολο πρόβλημα της ιατρικής κοσμητολογίας που επηρεάζει σε ένα μεγάλο ποσοστό το γυναικείο φύλο και σε ένα μικρότερο το ανδρικό (Eικόνες 1, 2). Ωστόσο η ακριβής αιτιοπαθογένειά τους δεν έχει πλήρως διαλευκανθεί. 1-3 Eëë. Åðéè. Äåñì. Áöñ. 22: , 2011

16 72 E. Mπαλαμώτη, Χ. Βαβούλη, Γ. Κοντοχριστόπουλος Åé êü íá 1 Μαύροι κύκλοι σε νεαρή γυναίκα. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Η περιοφθαλμική υπερμελάγχρωση διακρίνεται σε πρωτοπαθή (ιδιοπαθή) και δευτεροπαθή που μπορεί να σχετίζεται με συστηματικές παθήσεις ή τοπικές διαταραχές γνωστής αιτιολογίας. 4 ΑΙΤΙΟΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ 1. Πρωτοπαθής μελάνωση του επιπεφυκότα Μία από τις κύριες αιτίες που συμμετέχουν στη δημιουργία του προβλήματος είναι η υπερμελάγχρωση στην περιοχή των βλεφάρων. Ο επιπεφυκότας είναι λεπτός βλεννογόνος χιτώνας, που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια των βλεφάρων και την εξωτερική του οφθαλμικού βολβού. Μεταξύ των παθήσεων του επιπεφυκότα συγκαταλέγονται και οι μελαγχρωματικές αλλοιώσεις του. Η υπέρχρωση της μεμβράνης αυτής ονομάζεται μελάνωση του επιπεφυκότα. 5,6 Διακρίνεται σε επιθηλιακή και υποεπιθηλιακή και ι- στολογικά συνδέεται με υπερπλασία των μελανοκυττάρων. Η επιθηλιακή μελάνωση ανευρίσκεται στο 90% των ατόμων της μαύρης φυλής και στο 10% των ατόμων της λευκής φυλής. Περιορίζεται αποκλειστικά στο επιθήλιο του επιπεφυκότα και δεν υπάρχει συμμετοχή του δέρματος. Στην υποεπιθηλιακή μελά- Åé êü íá 2 Μαύροι κύκλοι σε νεαρό άνδρα. ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÄÅÑÌÁÔÏËÏÃÉÁÓ ÁÖÑÏÄÉÓÉÏËÏÃÉÁÓ

17 ΜΑΥΡΟΙ ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΜΑΤΙΩΝ. ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ; ΠΩΣ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ; 73 νωση παρατηρείται αύξηση της χρωστικής του σύστοιχου δέρματος, η οποία βρίσκεται σε αντιστοιχία με την περιοχή νεύρωσης του πρώτου και δεύτερου κλάδου του τριδύμου (σπίλος του Ota). 7 Στην περίπτωση αυτή η υπερμελάγχρωση αφορά τόσο το δέρμα όσο και τους βλεννογόνους που νευρώνονται από τους οφθαλμικούς και τους γναθικούς κλάδους του τριδύμου και συνίσταται σε μία διάστικτη υπερμελάγχρωση κυανών και καστανών α- ποχρώσεων. Ο σπίλος του Ota παρατηρείται κυρίως σε ασιατικούς πληθυσμούς, στη μαύρη και σπανίως στη λευκή φυλή. Η προσβολή είναι συνήθως μονόπλευρη, σπανίως ετερόπλευρη. Θεωρείται μόνιμη βλάβη και συνήθως παρουσιάζεται στην πρώιμη παιδική ηλικία ή κατά την εφηβεία. H υποεπιθηλιακή μελάνωση μπορεί να συνδυάζεται με υπέρχρωση του ραγοειδή και του σκληρού χιτώνα του οφθαλμού. 1,8 2. Κληρονομικότητα Σε μεγάλο βαθμό η εμφάνιση των μαύρων κύκλων οφείλεται σε αυξημένη υποδερματική αγγείωση και υπερβολική διαφάνεια του δέρματος που αποτελούν κληρονομικό χαρακτηριστικό πολλών ατόμων. Το δέρμα γύρω από τα βλέφαρα είναι το πιο λεπτό στο σώμα (πάχος περίπου 0,5 mm σε σχέση με 2 mm σε άλλες περιοχές). Μια συνήθης αιτία δημιουργίας των μαύρων κύκλων είναι η λεπτή και διαφανής υφή του δέρματος που υπέρκειται του κυκλοτερούς μυός του οφθαλμού. Ο μυς βρίσκεται ακριβώς κάτω από το δέρμα. Στην ανατομική αυτή θέση μπορεί να υπάρχει μικρή ποσότητα υποδόριου λίπους ή μπορεί να μην υφίσταται υποδόριο λίπος. Μέσα από το λεπτό δέρμα της συγκεκριμένης περιοχής, το υποδόριο αγγειακό πλέγμα διαφαίνεται πιο έντονο και προσδίδει μια μπλε-μωβ απόχρωση. Η εμφάνιση των αιμοφόρων αγγείων είναι εντονότερα ορατή στο έσω ήμισυ των κάτω βλεφάρων. Η υπέρχρωση επιτείνεται κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως. 2 Σε άτομα με βαθειά ανατομική θέση οστών η σκίαση μπορεί επίσης να συμβάλλει στην εμφάνιση σκούρου χρώματος κάτω από τα μάτια. Επιπλέον, η υπερμελάγχρωση εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα με φωτότυπο κατά Fitzpatrick III IV 4 (Εικόνα 3). Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1969 πρωτοαναφέρθηκαν περιστατικά περιοφθαλμικής υπερμελάγχρωσης οικογενούς αιτιολογίας. Πιο συγκεκριμένα, επρόκειτο για είκοσι δύο μέλη έξι συνεχόμενων γενεών που παρουσίαζαν μία γενετικά προκαθορισμένη μορφή υπερμελάγχρωσης Αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής, ατοπική δεματίτιδα Περιοφθαλμική υπερμελάγχρωση μπορεί να αναπτυχθεί στα πλαίσια αλλεργικής δερματίτιδας εξ ε- παφής (μεταφλεγμονώδους αιτιολογίας). Ουσίες που ενοχοποιούνται για την πρόκληση δερματίτιδας στα βλέφαρα είναι οι βαφές τριχών, τα καλλυντικά ματιών και βλεφαρίδων, οι μεταλλικοί βοστρυχωτές βλεφαρίδων, αεροαλλεργιογόνα ή πτητικές ουσίες ό- πως τα αρώματα, καθώς και αλλεργιογόνα μεταφερόμενα με τα χέρια όπως τα βερνίκια νυχιών. Δερματίτιδα μπορεί επίσης να προκαλέσουν τα διαλύμα- Åé êü íá 3 Περιοφθαλμική μελάγχρωση σε άνδρα με φωτότυπο IV κατά Fitzpatrick. Ôüìïò 22, Ôåý ïò 2, Απρίλιος - Ιούνιος 2011

18 74 E. Mπαλαμώτη, Χ. Βαβούλη, Γ. Κοντοχριστόπουλος Åé êü íá 4 Υποφθάλμια πτυχή (σημείο Dennie-Morgan) σε παιδί με ατοπική δερματίτιδα. τα των φακών επαφής, τα κολλύρια και οι κρέμες οφθαλμολογικών παθήσεων. Στην ατοπική δερματίτιδα απαντάται μερικές φορές περιοφθαλμική μελάγχρωση λόγω του έντονου κνησμού και του επακόλουθου ξεσμού. 1,2 Πολλές φορές μπορεί να συνυπάρχει και η χαρακτηριστική διπλή υποφθάλμιος πτυχή σημείο Dennie-Morgan (Eικόνα 4). 4. Ηλιακή ακτινοβολία, φάρμακα, ορμόνες Η περιοφθαλμική μελάγχρωση μπορεί να είναι απότοκη της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο που ωθεί στην παραγωγή περισσότερης μελανίνης. Διαταραχές της μελάγχρωσης μπορούν επίσης να προκληθούν σχετικά συχνά από φάρμακα ή φαρμακευτικές αντιδράσεις, όπως το σταθερό φαρμακευτικό εξάνθημα. 2 Ουσίες που ενοχοποιούνται είναι το αρσενικό, η μινοκυκλίνη, τα αγγειοδιασταλτικά της αδενοσίνης, η προστακυκλίνη, το sildenafil citrate, το μονοξείδιο του αζώτου, οι φαινοθειαζίδες, η υδαντοΐνη, τα ανθελονοσιακά, η πίσσα, οι υδρογονάνθρακες. Επίσης τα ενδογενή ή εξωγενή οιστρογόνα, η προγεστερόνη, η κύηση ίσως παίζουν ρόλο στη δευτεροπαθή υπερμελάγχρωση των βλεφάρων Ηλικία Με την πάροδο της ηλικίας οι μαύροι κύκλοι είναι πιθανό να γίνονται περισσότερο εμφανείς, μόνιμοι και ταυτόχρονα μπορεί να συνδυάζονται με την εμφάνιση ρυτίδων περιοφθαλμικά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, το δέρμα χάνει μέρος του κολλαγόνου, γίνεται όλο και πιο λεπτό και διαφανές. Σε ιστολογικό επίπεδο, οι ρυτίδες είναι το αποτέλεσμα της ελάττωσης του κολλαγόνου στο χόριο λόγω μειωμένης σύνθεσης ή αυξημένης αποδόμησης της θεμέλιας ουσίας από τις μεταλλοπρωτεϊνάσες που εκλύονται από τις ελεύθερες ρίζες. Απότοκη της ηλικίας είναι και η επίταση της δακρυϊκής αύλακας, λόγω απώλειας του υποδόριου λίπους και λέπτυνσης του δέρματος των κάτω βλεφάρων που δημιουργούν ένα κενό στην περικογχική χώρα (tear trough). Ο συνδυασμός αυτού του κενού με τον ψευδοεγκολεασμό του κογχικού λίπους προσδίδουν μία εντονότερη σκιά στην περιοχή κάτω από τα μάτια (Eικόνες 5, 6). 2,10,11 6. Τρόπος ζωής Η εμφάνιση μελάγχρωσης περιοφθαλμικά μπορεί να είναι προσωρινό φαινόμενο που οφείλεται σε ε- πιβαρυντικούς για τον οργανισμό παράγοντες, όπως η έλλειψη ύπνου, η υπερβολική κόπωση, το stress, η κακή διατροφή, η μειωμένη πρόσληψη υγρών, το κάπνισμα, η χρόνια χρήση alcohol, το καθημερινό και υπερβολικό μακιγιάζ. Τέτοιου είδους παράγοντες προκαλούν αγγειοδιαστολή, έντονη διαγραφή του αγγειακού πλέγματος και επίταση του προβλήματος των μαύρων κύκλων. 7. Αναιμία και άλλες συστηματικές παθήσεις Η έλλειψη μιας ισορροπημένης διατροφής, η εμ- ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÄÅÑÌÁÔÏËÏÃÉÁÓ ÁÖÑÏÄÉÓÉÏËÏÃÉÁÓ

19 ΜΑΥΡΟΙ ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΜΑΤΙΩΝ. ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ; ΠΩΣ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ; 75 Åé êü íá 5 Περιοφθαλμική υπερμελάγχρωση σε γυναίκα ηλικίας 68 ετών. μηνορρυσία, η κύηση μπορεί να οδηγήσουν στον πιο κοινό τύπο αναιμίας, τη σιδηροπενική, λόγω έλλειψης σιδήρου. Κατά συνέπεια μπορεί να προκληθεί ωχρότητα στο δέρμα, που επιτρέπει στις υποκείμενες φλέβες της περιοχής των ματιών να γίνουν περισσότερο ορατές. `Ετσι εμφανίζεται μια μπλε ή πιο σκούρα απόχρωση στην περιοχή των ματιών. Άλλα συστηματικά νοσήματα που σχετίζονται με το δευτεροπαθή τύπο υπερμελάγχρωσης είναι η νόσος του Addison, όγκοι της υπόφυσης, θυρεοειδοπάθειες, το σύνδρομο Cushing, χρόνιες συστηματικές παθήσεις όπως η σύφιλη, η φυματίωση, η κίρρωση του ήπατος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η συστηματική σκλήρυνση, η αιμοχρωμάτωση, η ελονοσία, παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, νοσήματα των νεφρών κ.α Περκογχικό οίδημα Το περιοκογχικό οίδημα και οι μαύροι κύκλοι μπορεί να συνυπάρχουν σε μεγάλο ποσοστό (Eικόνα 7). Το οίδημα των βλεφάρων μπορεί να αποτελεί κλινική εκδήλωση τοπικού ή γενικευμένου οιδήματος. 1 Προϋποθέτει σημαντική αύξηση του όγκου του διάμεσου υγρού και οφείλεται σε τοπική απόφραξη φλεβικής ή/και λεμφικής οδού καθώς και σε συμφο- Åé êü íá 6 Μαύροι κύκλοι στην περιοχή των ματιών, ρυτίδες και tear trough λόγω προχωρημένης ηλικίας. Ôüìïò 22, Ôåý ïò 2, Απρίλιος - Ιούνιος 2011

20 76 E. Mπαλαμώτη, Χ. Βαβούλη, Γ. Κοντοχριστόπουλος Åé êü íá 7 Περικογχικό οίδημα και μαύροι κύκλοι. ρητική καρδιακή ανεπάρκεια, νόσους του περικαρδίου, ηπατοπάθειες, μυξοίδημα, νεφρικές και άλλες παθήσεις, όπως προαναφέρθηκε. Μπορεί να επιδεινώνεται μετά τη βραδινή κατάκλιση ή μετά από έ- να αλμυρό γεύμα και επηρεάζει την ένταση των μαύρων κύκλων. Ως εκ τούτου η διερεύνηση της αιτιολογίας του είναι σημαντική. ΔΙΑΓΝΩΣΗ Στην αξιολόγηση και τη διαφορική διάγνωση της προέλευσης της χρωστικής συμβάλλει σημαντικά η χρήση της λυχνίας του Wood καθώς και η χρήση πεπολωμένου φωτός. 2 Κύριο ιστολογικό χαρακτηριστικό των μαύρων κύκλων είναι η αύξηση της μελανίνης του δέρματος της περιοχής των βλεφάρων και εναπόθεση της χρωστικής εντός των μακροφάγων του χορίου. 4 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ Μεγάλος αριθμός προϊόντων και θεραπευτικών μεθόδων εφαρμόζονται σήμερα για την αντιμετώπιση του προβλήματος των μαύρων κύκλων. Όμως, παρά τις πολλές θεραπευτικές επιλογές, δεν υπάρχουν στοιχειοθετημένες συγκριτικές μελέτες και πρωτόκολλα που να αφορούν στη μείωση και την εξάλειψη του τόσο συχνά εμφανιζόμενου προβλήματος. Η θεραπεία θα πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με την αιτιολογία. 1. Τοπικοί λευκαντικοί παράγοντες Οι λευκαντικές ουσίες συνταγογραφούνται συχνά στη θεραπεία των μελαγχρωματικών βλαβών. Πολλά τοπικά σκευάσματα είναι διαθέσιμα για την αντιμετώπιση αυτών των διαταραχών. Η υδροκινόνη είναι παγκοσμίως ο πιο δημοφιλής λευκαντικός παράγοντας και αποτελεί πραγματικά τον «ακρογωνιαίο λίθο» και το πιο συχνά συνταγογραφούμενο φάρμακο στη θεραπεία των υπερμελαγχρώσεων. Ο μηχανισμός δράσης της έγκειται στην αναστολή της μετατροπής της τυροσίνης σε μελανίνη, μέσω συναγωνιστικής σύνδεσης με την τυροσινάση, επιβραδύνοντας με αυτόν τον τρόπο τη βιοσύνθεση της μελανίνης. Επίσης, αναστέλλει τη σύνθεση ή επιταχύνει την καταστροφή των μελανοσωμάτων ή και τα δύο. Τέλος, η υδροκινόνη αναστέλλει τη σύνθεση του DNA και του RNA στα μελανοκύτταρα. Η εκλεκτική δράση της στη σύνθεση της μελανίνης οφείλεται κυρίως στη χημική της ομοιότητα με ουσίες πρόδρομες της μελανίνης, καθώς και στην ικανότητά της να μεταβολίζεται στο εσωτερικό των μελανοκυττάρων. 12,13 Οι συνηθέστερες ανεπιθύμητες ενέργειές της είναι η ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής, η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής, η μεταφλεγμονώδης υπερμελάγχρωση και η δυσχρωμία των ονύχων. Στα άτομα της μαύρης φυλής μία πολύ σπάνια επιπλοκή της υδροκινόνης α- ποτελεί η ωχρόνωση (μόνιμος γκρι ή μελανοκύανος αποχρωματισμός). Το 1975 οι Kligman και Willis μέσα από μελέτες τους απέδειξαν ότι η λευκαντική δράση της υδρο- ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÄÅÑÌÁÔÏËÏÃÉÁÓ ÁÖÑÏÄÉÓÉÏËÏÃÉÁÓ

Τ ο γαγγραινώδες πυόδερμα αποτελεί μια σπάνια. Eνδιαφέρουσα Περίπτωση

Τ ο γαγγραινώδες πυόδερμα αποτελεί μια σπάνια. Eνδιαφέρουσα Περίπτωση Γαγγραινώδες πυόδερμα σε ασθενή με διαπυητική ιδρωταδενίτιδα. Θετική ανταπόκριση στην κολχικίνη Eνδιαφέρουσα Περίπτωση Σαρακηνός Α. Μπαλαμιώτη Ε. Ζουριδάκη Ε. Κατσαβού Α. Γρηγορίου Σ. Ζακοπούλου Ν. Κοντοχριστόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

Ατομικοί και κοινωνικοί παράγοντες διαμόρφωσης της σεξουαλικής συμπεριφοράς υψηλού κινδύνου. Νοσοκομείο Αφροδισίων και Δερματικών Νοσημάτων Α.

Ατομικοί και κοινωνικοί παράγοντες διαμόρφωσης της σεξουαλικής συμπεριφοράς υψηλού κινδύνου. Νοσοκομείο Αφροδισίων και Δερματικών Νοσημάτων Α. Ατομικοί και κοινωνικοί παράγοντες διαμόρφωσης της σεξουαλικής συμπεριφοράς υψηλού κινδύνου Ιατρική Επικαιρότητα Παπαρίζος Β. Βέρρα Π. Νοσοκομείο Αφροδισίων και Δερματικών Νοσημάτων Α. Συγγρός Ðå ñß ëç

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ - ΧΛΑΜΥΔΙΑ - ΜΥΚΟΠΛΑΣΜΑ - ΕΡΠΗΣ - ΚΟΝΔΥΛΩΜΑΤΑ - ΣΥΦΙΛΗ - HIV - ΓΟΝΟΡΡΟΙΑ

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ - ΧΛΑΜΥΔΙΑ - ΜΥΚΟΠΛΑΣΜΑ - ΕΡΠΗΣ - ΚΟΝΔΥΛΩΜΑΤΑ - ΣΥΦΙΛΗ - HIV - ΓΟΝΟΡΡΟΙΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ - ΧΛΑΜΥΔΙΑ - ΜΥΚΟΠΛΑΣΜΑ - ΕΡΠΗΣ - ΚΟΝΔΥΛΩΜΑΤΑ - ΣΥΦΙΛΗ - HIV - ΓΟΝΟΡΡΟΙΑ Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες ή αφροδίσια νοσήματα ονομάζονται

Διαβάστε περισσότερα

www.printo.it/pediatric-rheumatology/cy/intro Συνδρομο Papa Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ PAPA 1.1 Τι είναι; Ο ακρωνύμιο PAPA προέρχεται από τις λέξεις Pyogenic Arthritis, Pyoderma gangrenosum and Acne

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Πάνω από ένα αιώνα πριν, ο J. Hutchinson, ένας χειρουργός-δερματολόγος, αναγνώρισε την πρώτη περίπτωση σαρκοείδωσης, στο Λονδίνο. Στα χρόνια πριν και μετά την

Διαβάστε περισσότερα

Σεξουαλικά µεταδιδόµενα νοσήµατα και AIDS στους εφήβους. Χαράλαµπος Ανταχόπουλος 3 η Παιδιατρική Κλινική ΑΠΘ

Σεξουαλικά µεταδιδόµενα νοσήµατα και AIDS στους εφήβους. Χαράλαµπος Ανταχόπουλος 3 η Παιδιατρική Κλινική ΑΠΘ Σεξουαλικά µεταδιδόµενα νοσήµατα και AIDS στους εφήβους Χαράλαµπος Ανταχόπουλος 3 η Παιδιατρική Κλινική ΑΠΘ Εφηβική ηλικία και σεξουαλικά µεταδιδόµενα νοσήµατα (STDs) Έναρξη σεξουαλικής ζωής Έλλειψη προφυλάξεων

Διαβάστε περισσότερα

Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα. Εργασία: Γιάννης Π.

Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα. Εργασία: Γιάννης Π. Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα Εργασία: Γιάννης Π. Εισαγωγή Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες ή αφροδίσια νοσήματα ονομάζονται ασθένειες ή μολύνσεις, οι οποίες

Διαβάστε περισσότερα

Νεανική Δερματομυοσίτιδα

Νεανική Δερματομυοσίτιδα www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Νεανική Δερματομυοσίτιδα Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΟΜΥΟΣΙΤΙΔΑ 1.1 Τι είδους νόσημα είναι; Η νεανική δερματομυοσίτιδα (ΝΔΜ) είναι ένα σπάνιο

Διαβάστε περισσότερα

Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας.

Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας. Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας. Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος Η κλινική εικόνα της πάθησης περιλαμβάνει την παρουσια γενικων συμπτωματων

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος. www.rheuma,gr

Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος. www.rheuma,gr Πολλες από τις ρευματικες παθησεις των ενηλικων προσβαλουν και τα παιδια,αν και σε μικροτερη συχνοτητα. Επιπλεον καποιες παθησεις όπως είναι ο συστηματικης έναρξης ή ο ολιγοαρθρικος τυπος εναρξης της Νεανικης

Διαβάστε περισσότερα

35o. Αθήνα 29 Απριλίου 2009

35o. Αθήνα 29 Απριλίου 2009 Αθήνα 29 Απριλίου 2009 Ετήσιο Πανελλήνιο 35o Ιατρικό Συνέδριο 2-5 Μαΐου 2007 Ξενοδοχείο Hilton ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Αυξητικές τάσεις στη διασπορά των «ξεχασμένων»» Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων ( πρώιμη

Διαβάστε περισσότερα

Αρχική εμπειρία από την χορήγηση anakinra σε δέκα ενήλικες ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα

Αρχική εμπειρία από την χορήγηση anakinra σε δέκα ενήλικες ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα Αρχική εμπειρία από την χορήγηση anakinra σε δέκα ενήλικες ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα Γ. Λάζαρος, Π. Βασιλείου, Κ. Αντωνάτου, Χ. Κουτσιανάς, Γ. Γεωργιόπουλος, Δ. Βασιλόπουλος,

Διαβάστε περισσότερα

Σχετιζομενος Με Το NLRP-12 Υποτροπιαζων Πυρετος

Σχετιζομενος Με Το NLRP-12 Υποτροπιαζων Πυρετος www.printo.it/pediatric-rheumatology/cy/intro Σχετιζομενος Με Το NLRP-12 Υποτροπιαζων Πυρετος Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΟΣ ΜΕ ΤΟ NLRP12 ΥΠΟΤΡΟΠΙΑΖΩΝ ΠΥΡΕΤΟΣ 1.1 Τι είναι; Ο σχετιζόμενος με

Διαβάστε περισσότερα

HPV εµβολιασµός εναντίον κονδυλωµάτων. Α.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Αναπληρωτής Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας Α Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Α.Π.Θ.

HPV εµβολιασµός εναντίον κονδυλωµάτων. Α.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Αναπληρωτής Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας Α Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Α.Π.Θ. HPV εµβολιασµός εναντίον κονδυλωµάτων Α.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Αναπληρωτής Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας Α Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Α.Π.Θ. Η σηµασία των κονδυλωµάτων ως πρόβληµα υγείας Επίπτωση:

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι ο HPV; Μετάδοση Η μετάδοση του HPV μπορεί να γίνει με τους παρακάτω τρόπους:

Τι είναι ο HPV; Μετάδοση Η μετάδοση του HPV μπορεί να γίνει με τους παρακάτω τρόπους: Τι είναι ο HPV; Ο HPV (Human Pappiloma Virus) είναι ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων. Είναι μια από τις πιο συχνές σεξουαλικώς μεταδιδόμενες μολύνσεις στον άνθρωπο. Ο HPV είναι ο πιο συχνά σεξουαλικά μεταδιδόμενος

Διαβάστε περισσότερα

Μελάνωμα: Πληθυσμιακός έλεγχος και δευτερογενής πρόληψη

Μελάνωμα: Πληθυσμιακός έλεγχος και δευτερογενής πρόληψη Α' ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΦΡΟΔΙΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΕΡΜΑΤΙΚΩΝ ΝΟΣΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ "Ανδρέας Συγγρός" Μελάνωμα: Πληθυσμιακός έλεγχος και δευτερογενής πρόληψη ΜΑΡΙΑ ΚΩΣΤΑΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ Μονάδα Σπίλων και Μελανώματος

Διαβάστε περισσότερα

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Χ. Μ. ΜουτσόπουΛος Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών α ρευματικά νοσήματα είναι ασθένειες που προσβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών

Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών Οι ρευματικές παθήσεις είναι συχνές στην αναπαραγωγική ηλικία των γυναικών. Στην πρόσφατη πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα για τις ρευματικές παθήσεις στο γενικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 5 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ 7 1.1 Γενικά 8 1.2 Στιβάδες του Δέρματος 10 1.2.1 Επιδερμίδα 10 1.2.2 Χόριο 14 1.2.3 Υπόδερμα ή Υποδόριο Λίπος 17 1.3 Εξαρτήματα

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ «Η μεγαλύτερη δύναμη της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη»

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί πρωτοκάνουν σεξ οι έφηβοι

Γιατί πρωτοκάνουν σεξ οι έφηβοι Γιατί πρωτοκάνουν σεξ οι έφηβοι Αλέξανδρος Ζησόπουλος Ουρολόγος ΕΦΗΒΕΙΑ Η εξελικτική διεργασία στη ζωή του ανθρώπου που αρχίζει ''βιολογικά'' µε τις µεταβολές της φυσιολογίας της ήβης και τελειώνει ''ψυχολογικά''

Διαβάστε περισσότερα

εξουαλικώς t μεταδιδόμενα

εξουαλικώς t μεταδιδόμενα ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΖΩΗ M i / τεχνολογικά χρονικά εξουαλικώς t μεταδιδόμενα της Ε. Βαβουράκη* Τι είναι τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα; Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) είναι ασθένειες που μεταδίδονται

Διαβάστε περισσότερα

Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη

Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη upadate swfobject.embedswf('/plugins/content/avreloaded/mediaplayer.swf','avreloaded0','400',' 320','7.0.14','/plugins/content/avreloaded/expressinstall.swf', {file:'http://www.aretaieio-obgyn.com/images/stories/videos/emino.flv',width:'400',height:'

Διαβάστε περισσότερα

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΙΚΟΓΕΝΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ 1.1 Τι είναι; Ο Οικογενής Μεσογειακός Πυρετός (ΟΜΠ) είναι ένα γενετικά

Διαβάστε περισσότερα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Αντώνης Φανουριάκης Μονάδα Ρευματολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» Αθήνα, 01/02/2016

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Α. ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΕ ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ (ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ): ΗΛΙΚΙΑ < 50 ΕΤΩΝ: Κατάγματα χαμηλής βίας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΝΙΔΩΣΗ ΕΞΑΝΘΗΜΑΤΑ ΟΙΔΗΜΑ ΒΛΕΦΑΡΩΝ ΟΙΔΗΜΑ ΓΛΩΣΣΑΣ ΟΙΔΗΜΑ ΧΕΙΛΕΩΝ ΚΝΗΣΜΟΣ

ΚΝΙΔΩΣΗ ΕΞΑΝΘΗΜΑΤΑ ΟΙΔΗΜΑ ΒΛΕΦΑΡΩΝ ΟΙΔΗΜΑ ΓΛΩΣΣΑΣ ΟΙΔΗΜΑ ΧΕΙΛΕΩΝ ΚΝΗΣΜΟΣ ΚΝΙΔΩΣΗ ΕΞΑΝΘΗΜΑΤΑ ΟΙΔΗΜΑ ΒΛΕΦΑΡΩΝ ΟΙΔΗΜΑ ΓΛΩΣΣΑΣ ΟΙΔΗΜΑ ΧΕΙΛΕΩΝ ΚΝΗΣΜΟΣ Τι είναι κνίδωση; Κνίδωση είναι η αλλεργική αντίδραση που εμφανίζεται στο δέρμα, έναντι εξωγενών ή ενδογενών ερεθισμάτων. Εκδηλώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Eπιδημιολογία σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων στην Ελλάδα σήμερα Σεξουαλικές συμπεριφορές και νοσήματα: Από την εφηβεία στην ενηλικίωση

Eπιδημιολογία σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων στην Ελλάδα σήμερα Σεξουαλικές συμπεριφορές και νοσήματα: Από την εφηβεία στην ενηλικίωση Eπιδημιολογία σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων στην Ελλάδα σήμερα Σεξουαλικές συμπεριφορές και νοσήματα: Από την εφηβεία στην ενηλικίωση Mήνα Ψυχογυιού Επικ Καθ Παθολογίας Λοιμώξεων Α ΠΚ Λαϊκό, ΕΚΠΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ/ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΧΛΑΜΥΔΙΑ Αιτία : βακτήρια Πρόληψη : Η χρήση προφυλακτικού Μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ/ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΧΛΑΜΥΔΙΑ Αιτία : βακτήρια Πρόληψη : Η χρήση προφυλακτικού Μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ/ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΧΛΑΜΥΔΙΑ Αιτία : βακτήρια Πρόληψη : Η χρήση προφυλακτικού Μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης Αυξημένες εκκρίσεις από τα γεννητικά όργανα ή τον πρωκτό.

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή Η παιδική παχυσαρκία έχει φτάσει σε επίπεδα επιδημίας στις μέρες μας. Μαστίζει παιδιά από μικρές ηλικίες μέχρι και σε εφήβους. Συντείνουν αρκετοί παράγοντες που ένα παιδί γίνεται παχύσαρκο

Διαβάστε περισσότερα

Simponi (γολιμουμάμπη)

Simponi (γολιμουμάμπη) EMA/792301/2018 EMEA/H/C/000992 Περίληψη EPAR για το κοινό Ανασκόπηση του Simponi και αιτιολογικό έγκρισης στην ΕΕ Τι είναι το Simponi και σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται; Το Simponi είναι αντιφλεγμονώδες

Διαβάστε περισσότερα

Το Humira είναι φάρμακο που δρα στο ανοσοποιητικό σύστημα και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των ακόλουθων παθήσεων:

Το Humira είναι φάρμακο που δρα στο ανοσοποιητικό σύστημα και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των ακόλουθων παθήσεων: EMA/518634/2017 EMEA/H/C/000481 Περίληψη EPAR για το κοινό αδαλιμουμάμπη Το παρόν έγγραφο αποτελεί σύνοψη της Ευρωπαϊκής Δημόσιας Έκθεσης Αξιολόγησης (EPAR) του. Επεξηγεί τον τρόπο με τον οποίο ο Οργανισμός

Διαβάστε περισσότερα

2 ο ΓΕΛ Βόλου

2 ο ΓΕΛ Βόλου 2 ο ΓΕΛ Βόλου 2016-2017 Ορισμός Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες ή αφροδίσια νοσήματα ονομάζονται ασθένειες ή μολύνσεις οι οποίες μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο

Διαβάστε περισσότερα

Ευάγγελος Καφετζόπουλος

Ευάγγελος Καφετζόπουλος Ευάγγελος Καφετζόπουλος Η λοίμωξη HVCστον παγκόσμιο χάρτη Οι χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών αποτελεί παγκοσμίως την κύρια αιτία της HCV λοίμωξης Ηπατίτιδα C: Ασθένεια των περιθωριοποιημένων; Πηγή: Ward JW,

Διαβάστε περισσότερα

Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας.

Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΑΣΘΜΑ Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. Αν από το τρέξιμο, τη γυμναστική ή άλλη εργασία, δυσκολεύεται η αναπνοή, αυτό λέγεται άσθμα. Αρεταίος Καππαδόκης, 100 μχ Οι γυναίκες ήταν

Διαβάστε περισσότερα

Ανεπαρκεια Της Μεβαλονικης Κινασης (MKD) (Ή Υπερ-Igd Σύνδρομο)

Ανεπαρκεια Της Μεβαλονικης Κινασης (MKD) (Ή Υπερ-Igd Σύνδρομο) www.printo.it/pediatric-rheumatology/cy/intro Ανεπαρκεια Της Μεβαλονικης Κινασης (MKD) (Ή Υπερ-Igd Σύνδρομο) Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ MKD 1.1 Τι είναι; Η ανεπάρκεια της μεβαλονικής κινάσης είναι

Διαβάστε περισσότερα

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Πυελική μάζα

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Πυελική μάζα Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών Πυελική μάζα Επιδημιολογία Η πυελική μάζα είναι ένα σχετικά συχνό κλινικό εύρημα. Σε αρκετές περιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία. Εφηβεία και χρήση αλκοόλ. Νάνσυ Σταματοπούλου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία. Εφηβεία και χρήση αλκοόλ. Νάνσυ Σταματοπούλου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Εφηβεία και χρήση αλκοόλ Νάνσυ Σταματοπούλου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Φύλο (sex) Σεξουαλικότητα (sexuality) Σεξουαλική υγεία (sexual health) Κοινωνική ταυτότητα (γένος) (gender) Κοινωνική ταυτότητα φύλου (gender identity) Σεξουαλικός προσανατολισµός

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

1o ΕΠΑΛ ΚΙΑΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»

1o ΕΠΑΛ ΚΙΑΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» 1o ΕΠΑΛ ΚΙΑΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013 Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» Με τον τουρισμό γίνονται νέες γνωριμίες που μπορεί να κρύβουν παγίδες για

Διαβάστε περισσότερα

Το Simponi είναι αντιφλεγμονώδες φάρμακο. Χορηγείται για τη θεραπεία των ακόλουθων νόσων:

Το Simponi είναι αντιφλεγμονώδες φάρμακο. Χορηγείται για τη θεραπεία των ακόλουθων νόσων: EMA/412395/2016 EMEA/H/C/000992 Περίληψη EPAR για το κοινό γολιμουμάμπη Το παρόν έγγραφο αποτελεί σύνοψη της Ευρωπαϊκής Δημόσιας Έκθεσης Αξιολόγησης (EPAR) του. Επεξηγεί τον τρόπο με τον οποίο ο Οργανισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΙΦΝΕ (ΕΚ, ν.crohn, απροσδιόριστη) Συνήθεις λοιμώδεις, παρατεταμένες συστηματικές, αφροδισιακές-παρασιτικές, ιογενείς λοιμώξεις Φάρμακα και τοξίνες

ΙΦΝΕ (ΕΚ, ν.crohn, απροσδιόριστη) Συνήθεις λοιμώδεις, παρατεταμένες συστηματικές, αφροδισιακές-παρασιτικές, ιογενείς λοιμώξεις Φάρμακα και τοξίνες ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Π.Ε ΙΦΝΕ (ΕΚ, ν.crohn, απροσδιόριστη) Συνήθεις λοιμώδεις, παρατεταμένες συστηματικές, αφροδισιακές-παρασιτικές, ιογενείς λοιμώξεις Φάρμακα και τοξίνες (ΜΣΑΦ κ.ά) Ισχαιμική Μετακτινική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Σοφία Τούσα, Ειδικευόµενη Γενικής Ιατρικής στο Γενικό Νοσοκοµείο Έδεσσας, MSc, υποψήφια διδάκτωρ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Αντωνίου Χαρά Διευθύντρια Β Χειρουργικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Χανίων ΣΕ ΤΙ ΘΑ ΑΝΑΦΕΡΘΟΥΜΕ??? Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του μαστού? Ποια αίτια τον προκαλούν?

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΥΣ, ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ Πρόδρομος Χυτίρογλου Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Τμήματος Ιατρικής Α.Π.Θ. ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΒΙΟΨΙΑΣ ΗΠΑΤΟΣ Χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

Περιορισμοί στη χρήση του Xeljanz ενώ ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) εξετάζει τον κίνδυνο εμφάνισης θρόμβων αίματος στους πνεύμονες

Περιορισμοί στη χρήση του Xeljanz ενώ ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) εξετάζει τον κίνδυνο εμφάνισης θρόμβων αίματος στους πνεύμονες 17 Μαίου 2019 ΕΜΑ/267216/2019 Περιορισμοί στη χρήση του Xeljanz ενώ ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) εξετάζει τον κίνδυνο εμφάνισης θρόμβων αίματος στους πνεύμονες Η Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης

Διαβάστε περισσότερα

-Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται από το θυρεοειδή αδένα -Ανοσοκατασταλτική δράση με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής

-Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται από το θυρεοειδή αδένα -Ανοσοκατασταλτική δράση με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής Άννα Ναξάκη Επιμελήτρια Α Γ Παθολογική Κλινική ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΘΕΙΟΥΡΙΑΣ(ΠΡΟΠΥΛΟ ΚΑΙ ΜΕΘΥΛΟΘΕΙΟΥΡΑΚΙΛΗ) ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΙΜΙΔΑΖΟΛΗΣ(ΚΑΡΒΙΜΑΖΟΛΗ ΚΑΙ ΘΕΙΑΜΑΖΟΛΗ) -Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Σακχαρώδης Διαβήτης Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Number of people with diabetes by IDF Region, 2013 IDF Diabetes Atlas.

Διαβάστε περισσότερα

Οξεία μονοαρθρίτιδα. 2 ο Κλινικό Σεμινάριο Εσωτερικής Παθολογίας Οκτ 2015, Πάτρα

Οξεία μονοαρθρίτιδα. 2 ο Κλινικό Σεμινάριο Εσωτερικής Παθολογίας Οκτ 2015, Πάτρα Οξεία μονοαρθρίτιδα 2 ο Κλινικό Σεμινάριο Εσωτερικής Παθολογίας Οκτ 2015, Πάτρα Δαούσης Δημήτρης Επίκουρος καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Γενικώς η ρευματολογία είναι

Διαβάστε περισσότερα

Διάγνωση λανθάνουσας φυματίωσης. Χαράλαμπος Μόσχος Επιμελητής Α Πνευμονολόγος-Φυματιολογος ΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ

Διάγνωση λανθάνουσας φυματίωσης. Χαράλαμπος Μόσχος Επιμελητής Α Πνευμονολόγος-Φυματιολογος ΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ Διάγνωση λανθάνουσας φυματίωσης 1 Χαράλαμπος Μόσχος Επιμελητής Α Πνευμονολόγος-Φυματιολογος ΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ Τι είναι η λανθανουσα φυματική λοίμωξη (ΛΦ)? 2 Υποκλινική νόσος ΛΦ είναι η παρουσία M. tuberculosis

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ;

ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ; ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ; Αλλεργία, όπως ορίζει και η λέξη, σημαίνει άλλο έργο. Είναι η μη αναμενόμενη αντίδραση του ανοσιακού συστήματος του οργανισμού εναντίον ακίνδυνων

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

www.printo.it/pediatric-rheumatology/cy/intro Το σύνδρομο Blau Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ BLAU / ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΑΡΚΟΕΙΔΩΣΗ 1.1 Τι είναι; Το σύνδρομο Blau είναι ένα γενετικό νόσημα που χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Η αποτελεσματικότητα των σχολικών προγραμμάτων στην πρόληψη της εφηβικής εγκυμοσύνης. Ονομα :Μυροφόρα Σαζού

Η αποτελεσματικότητα των σχολικών προγραμμάτων στην πρόληψη της εφηβικής εγκυμοσύνης. Ονομα :Μυροφόρα Σαζού Η αποτελεσματικότητα των σχολικών προγραμμάτων στην πρόληψη της εφηβικής εγκυμοσύνης. Ονομα :Μυροφόρα Σαζού Εισαγωγή Στις αναπτυγμένες χώρες 47%-63% των αγοριών και 42%-48% των κοριτσιών έχουν σεξουαλική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. Η στυτική δυσλειτουργία είναι ένα από τα συχνότερα νοσήματα των ανδρών στην σημερινή εποχή.σε νεαρότερες ηλικίες το 30% οφείλεται σε οργανικές αιτίες και το 70 % σε ψυχολογικά αίτια

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΟΞΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ. ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Ειδικός Καρδιολόγος Επιμελητής Β, Γ.Ν. Κοζάνης Μαμάτσειο

ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΟΞΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ. ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Ειδικός Καρδιολόγος Επιμελητής Β, Γ.Ν. Κοζάνης Μαμάτσειο ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΟΞΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Ειδικός Καρδιολόγος Επιμελητής Β, Γ.Ν. Κοζάνης Μαμάτσειο Get to the point It s 2:30 a.m. You re paged to the ED to see this

Διαβάστε περισσότερα

Α) Η Αγωγή της Υγείας. Η αγωγή της υγείας στοχεύει στην Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την υιοθέτηση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών.

Α) Η Αγωγή της Υγείας. Η αγωγή της υγείας στοχεύει στην Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την υιοθέτηση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών. Α) Η Αγωγή της Υγείας Η αγωγή της υγείας στοχεύει στην Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την υιοθέτηση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών. Α) Η Αγωγή της Υγείας Η αγωγή υγείας είναι μια διαδικασία που στηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ)

ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) {Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR)} η ταχύτητα με την οποία καθιζάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια μέσα στον εξεταστικό σωλήνα του μεγαλύτερου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΙΘΑΝΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ SAPHO ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΥΓΚΑΣ ΕΠΙΚ. ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΓΝΗ

ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΙΘΑΝΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ SAPHO ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΥΓΚΑΣ ΕΠΙΚ. ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΓΝΗ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΙΘΑΝΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ SAPHO ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΥΓΚΑΣ ΕΠΙΚ. ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΓΝΗ Καμία σύγκρουση συμφερόντων Περίγραμμα Εισαγωγή-επιδημιολογία Παθογένεια Κλινική εικόνα Διάγνωση Θεραπεία

Διαβάστε περισσότερα

Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ. Γενικό Νοσοκομείο «Αμαλία. Δόνου Α.,

Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ. Γενικό Νοσοκομείο «Αμαλία. Δόνου Α., ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ. Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΑΣ ΣΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ, ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΑΜΑΛΙΑ ΦΛΕΜΙΝΓΚ». Μεϊμέτη Ε., Καφαντάρης Ι., Δόνου Α., Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ.

Διαβάστε περισσότερα

HIV & Ca τραχήλου μήτρας. Άτομα μολυσμένα με HIV έχουν αυξημένη ροπή για την ανάπτυξη καρκίνου.

HIV & Ca τραχήλου μήτρας. Άτομα μολυσμένα με HIV έχουν αυξημένη ροπή για την ανάπτυξη καρκίνου. HIV & Ca τραχήλου μήτρας Άτομα μολυσμένα με HIV έχουν αυξημένη ροπή για την ανάπτυξη καρκίνου. ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Πολλαπλοί παράγοντες μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της κακοήθειας σε ασθενείς με AIDS. Οι

Διαβάστε περισσότερα

είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα

είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα Χ.Μ. Μουτσόπουλος Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών ο ανοσολογικό (αμυντικό) σύστημα έχει σκοπό την προστασία του οργανισμού από ξένους εισβολείς, όπως είναι τα

Διαβάστε περισσότερα

Ευστάθιος Α. Ράλλης. Επικ. Καθηγητής Δερματολογίας - Αφροδισιολογίας

Ευστάθιος Α. Ράλλης. Επικ. Καθηγητής Δερματολογίας - Αφροδισιολογίας Ευστάθιος Α. Ράλλης Επικ. Καθηγητής Δερματολογίας - Αφροδισιολογίας Ο έρπητας των γεννητικών οργάνων είναι ένα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενο Νόσημα (ΣΜΝ) που οφείλεται στη λοίμωξη των γεννητικών οργάνων από

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ 1 Ο ΘΕΜΑ 1. Η γέννηση ενός παιδιού με σύνδρομο Down συνήθως οφείλεται: α. στην προσβολή της μητέρας από ερυθρά κατά τη διάρκεια της κύησης, β. στην ανεπαρκή πρόσληψη ασβεστίου

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας Γυναικολόγος Νεότερες απόψεις και θεραπείες Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι η συχνότερη ορμονική πάθηση της σύγχρονης γυναίκας. Υπολογίζεται ότι περίπου

Διαβάστε περισσότερα

'' Παιδο-δερματολογίας''

'' Παιδο-δερματολογίας'' ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Α ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΦΡΟΔΙΣΙΩΝ ΝΟΣΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «Α. ΣΥΓΓΡΟΣ» Διευθύντρια: Καθηγήτρια Χ.Αντωνίου ΠΑΙΔΟ-ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Υπεύθυνη: Καθηγήτρια Α. Κατσαρού

Διαβάστε περισσότερα

«ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ» ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ GAMIAN- EUROPE

«ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ» ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ GAMIAN- EUROPE «ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ» ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ GAMIAN- EUROPE We would like to invite you to participate in GAMIAN- Europe research project. You should only participate if you want to and choosing

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ Εισαγωγή Η πρόληψη των επεισοδίων οξείας απόρριψης και η μακροχρόνια διατήρηση του νεφρικού μοσχεύματος αποτελούν

Διαβάστε περισσότερα

Πηγή: Πρόγραμμα ΥΔΡΙΑ (MIS 346816) 6/10/2015. Δείκτες υγείας αντιπροσωπευτικού δείγματος του πληθυσμού στην Ελλάδα

Πηγή: Πρόγραμμα ΥΔΡΙΑ (MIS 346816) 6/10/2015. Δείκτες υγείας αντιπροσωπευτικού δείγματος του πληθυσμού στην Ελλάδα Δείκτες υγείας αντιπροσωπευτικού δείγματος του πληθυσμού στην Ελλάδα Υπέρταση Υπερχοληστερολαιμία Χρόνια Κατάθλιψη Φαρμακοληψία Ελένη-Μαρία Παπατέστα, Iατρός Επιστημονική Συνεργάτις Ελληνικού Ιδρύματος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2.

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2. Χαράλαμπος Ταμβάκος, Αναστάσιος Κουτσοβασίλης, Αλέξης Σωτηρόπουλος, Μαρία Παππά, Ουρανία Αποστόλου,

Διαβάστε περισσότερα

«Ασθενής με πυρετό, κεραυνοβόλο ακμή και άλγος σπονδυλικής στήλης»

«Ασθενής με πυρετό, κεραυνοβόλο ακμή και άλγος σπονδυλικής στήλης» ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ «Ασθενής με πυρετό, κεραυνοβόλο ακμή και άλγος σπονδυλικής στήλης» Κλαυδιανού Καλλιόπη Ιατρός Ακαδημαϊκός Υπότροφος Κοινό Πρόγραμμα Ρευματολογίας Μονάδα Κλινικής

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ.

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ. Η αναγνώριση της σηµασίας της θρόµβωσης στα οξέα καρδιαγγειακά συµβάµατα, οδήγησε σε πολλές µεγάλες µελέτες, µε στόχο την εκτίµηση της αποτελεσµατικότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΝΕΦΡΟΥ 2017 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΝΕΦΡΟΥ 2017 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Παχυσαρκία και νεφρική νόσος ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΝΕΦΡΟΥ 2017 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟΣ Κριτήρια* Η διαπίστωση για 3 μήνες: Νεφρικής βλάβης GFR < 60 ml/min/1.73m2 με ή χωρίς νεφρική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Είναι ασθένειες που μεταδίδονται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή. Τα κυριότερα σεξουαλικά νοσήματα: Κονδυλώματα Γονόρροια Σύφιλη Χλαμύδια HIV/ AIDS, ηπατίτιδα β Ψείρες,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ ΚΑΙ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς»

ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ ΚΑΙ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς» ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ ΚΑΙ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς» ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ Οι επιπλοκές του διαβήτη στον άκρο πόδα αποτελούν μια από τις συχνότερες αιτίες: νοσηρότητας,

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Χρίστος Κουνούδης, Χειρουργός

Γράφει: Χρίστος Κουνούδης, Χειρουργός Γράφει: Χρίστος Κουνούδης, Χειρουργός Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος και αποτελείται από τρεις στιβάδες: επιδερμίδα, χόριο και το υποδόριο λίπος. Τα εξαρτήματα του δέρματος είναι οι τρίχες,

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματική ανασκόπηση όλων των δημοσιευμένων περιπτώσεων χορήγησης Anakinra σε ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα

Συστηματική ανασκόπηση όλων των δημοσιευμένων περιπτώσεων χορήγησης Anakinra σε ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα Συστηματική ανασκόπηση όλων των δημοσιευμένων περιπτώσεων χορήγησης Anakinra σε ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα Γ. Λάζαρος, Π. Βασιλείου, M. Imazio, Χ. Βλαχόπουλος, Ε. Οικονόμου,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕ ΩΝ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΑΙΤΙΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΨΥΧΟΓΕΝΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Γεωργία Χαραλάµπους Λεµεσός

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΟΡΙΣΜΟΙ v Σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα είναι ασθένειες ή λοιμώξεις οι οποίες προκαλούνται από οργανισμούς οι οποίοι μεταδίδονται κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής.

Διαβάστε περισσότερα

Πυελική μάζα. Ενότητα 3: Πύελος Παθολογία πυέλου

Πυελική μάζα. Ενότητα 3: Πύελος Παθολογία πυέλου Πυελική μάζα Ενότητα 3: Πύελος Παθολογία πυέλου Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Ιατρική Σχολή Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών Σκοποί ενότητας Παρουσίαση Πυελικής Μάζας Πρόπτωση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Εισηγήτρια: Σουλτάνα Αυγέρη 1 Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) Σύνθετη διαταραχή μεταβολισμού των υδατανθράκων που προκαλείται μερική ή ολική έλλειψη

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2017 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια Σημεία Η δηλούμενη επίπτωση της ηπατίτιδας Α είναι σχετικά σταθερή στο γενικό πληθυσμό,

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια με τον όρο περιγεννητική περίοδος αναφερόμαστε στο χρονικό διάστημα της κύησης, της λοχείας και των

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΘ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΘ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΘ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ Ε. Παρασκάκης Επικ. Καθηγητής Παιδιατρικής Μονάδα Αναπνευστικών Νοσημάτων Παίδων Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Θράκης Ορισμός Το άσθμα είναι μία χρόνια φλεγμονώδης

Διαβάστε περισσότερα

Με ποια συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνεται η κοιλιοκάκη;

Με ποια συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνεται η κοιλιοκάκη; ΚΟΙΛΙΟΚΑΚΗ Σαββίδου Αβρόρα Η κοιλιοκάκη είναι η δυσανεξία (κάτι που ο οργανισμός δεν ανέχεται) στη γλουτένη, πρωτεΐνη που υπάρχει στο σιτάρι, το κριθάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη. Η αντίδραση του οργανισμού

Διαβάστε περισσότερα

HPV λοίμωξη Κλινική εικόνα. Κλινική εικόνα HPV αλλοιώσεων στην γεννητική περιοχή του άνδρα DR ΚΟΛΙΑΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΟΥΡΟΛΟΓΟΣ ΠΑΝΕΠ. ΥΠΟΤΡΟΦΟΣ Β ΟΥΡ ΑΠΘ

HPV λοίμωξη Κλινική εικόνα. Κλινική εικόνα HPV αλλοιώσεων στην γεννητική περιοχή του άνδρα DR ΚΟΛΙΑΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΟΥΡΟΛΟΓΟΣ ΠΑΝΕΠ. ΥΠΟΤΡΟΦΟΣ Β ΟΥΡ ΑΠΘ HPV λοίμωξη Κλινική εικόνα Κλινική εικόνα HPV αλλοιώσεων στην γεννητική περιοχή του άνδρα DR ΚΟΛΙΑΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΟΥΡΟΛΟΓΟΣ ΠΑΝΕΠ. ΥΠΟΤΡΟΦΟΣ Β ΟΥΡ ΑΠΘ Οξυτενή κονδυλώματα Ιός HPV (ομάδες 6, 11 αλλά και 16,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΕΣ

ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΕΣ ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΕΣ Η έννοια της οροαρνητικής ΣπΑ Προακτινολογική ΣπΑ ΣΠΥΡΟΣ ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ ΣπΑ Ομάδα φλεγμονωδών αρθροπαθειών Με κοινά κλινικά χαρακτηριστικά και γενετικούς προδιαθεσικούς παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι η ωχρά κηλίδα;

Τι είναι η ωχρά κηλίδα; Τι είναι η ωχρά κηλίδα; Η ωχρά κηλίδα είναι το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδή, ένα λεπτό στρώμα φωτοευαίσθητων νευρικών κυττάρων και ινών που βρίσκεται στο πίσω μέρος του οφθαλμού. Ο αμφιβληστροειδής

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ 1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ Κυριακή Σταματέλου Ειδικός Νεφρολόγος, MBA Τι είναι η νεφρολιθίαση; Η νεφρολιθίαση λέγεται κοινά «πέτρες στα νεφρά» και είναι γνωστή στην ανθρωπότητα από τα αρχαία χρόνια.

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΡΙΠΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο ΓΡΙΠΗΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΡΙΠΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο ΓΡΙΠΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΡΙΠΗ 2010-2011 ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο ΓΡΙΠΗΣ 2010-2011 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗΣ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ 15 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2011 ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ Κατά την περίοδο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Λουκία Βασιλείου

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Λουκία Βασιλείου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ: ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Λουκία Βασιλείου 2010646298 Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Δρ.

Διαβάστε περισσότερα

Το Ilaris είναι φάρμακο που περιέχει τη δραστική ουσία κανακινουμάμπη. Διατίθεται σε μορφή σκόνης (150 mg) για την παρασκευή ενέσιμου διαλύματος.

Το Ilaris είναι φάρμακο που περιέχει τη δραστική ουσία κανακινουμάμπη. Διατίθεται σε μορφή σκόνης (150 mg) για την παρασκευή ενέσιμου διαλύματος. EMA/467814/2016 EMEA/H/C/001109 Περίληψη EPAR για το κοινό κανακινουμάμπη Το παρόν έγγραφο αποτελεί σύνοψη της Ευρωπαϊκής Δημόσιας Έκθεσης Αξιολόγησης (EPAR) του. Επεξηγεί τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτισμός και ψυχοπαθολογία:

Πολιτισμός και ψυχοπαθολογία: Πολιτισμός και ψυχοπαθολογία: Επιπτώσεις στη συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία με μετανάστες και τις οικογένειές τους Βασίλης Παυλόπουλος Τομέας Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών vpavlop@psych.uoa.gr http://www.psych.uoa.gr/~vpavlop

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ Απλά

Διαβάστε περισσότερα

HPV Human Papilloma Virus. Ιός των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων

HPV Human Papilloma Virus. Ιός των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων HPV Human Papilloma Virus Ιός των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων Καρκίνος τραχήλου της μήτρας Υψηλή θνησιμότητα Ο δεύτερος σε συχνότητα που αφορά τις γυναίκες παγκόσμια 500.000 γυναίκες εμφανίζουν καρκίνο τραχήλου

Διαβάστε περισσότερα