ΠΝΕΥΜΩΝ. PNEUMON VOL. 26 No 3 july-september 2013 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΟΜΟΣ 26 ΤΕΥΧΟΣ 3 ΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟς 2013 PNEUMON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΝΕΥΜΩΝ. PNEUMON VOL. 26 No 3 july-september 2013 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΟΜΟΣ 26 ΤΕΥΧΟΣ 3 ΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟς 2013 PNEUMON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ"

Transcript

1 ΠΝΕΥΜΩΝ/PNEUMON ΤΟΜΟΣ/VOL. 26 ΤΕΥΧΟΣ/No 3 ΙΟΥΛΙΟΣ/JULY - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ/SEPTEMBER 2013 ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ Ταχ. Γραφείο ΚΕΜΠ Αθηνών Αριθμός Άδειας 4/2007 ôåχíïãñáììámed Λ. Μεσογείων Áãßá ÐáñáóêåõÞ AÖÌ: PNEUMON VOL. 26 No 3 july-september 2013 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΟΜΟΣ 26 ΤΕΥΧΟΣ 3 ΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟς 2013 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΡΙΜΗΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ PNEUMON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ GREEK BRONCHOLOGIC HELLENIC THORACIC SOCIETY SOCIETY QUARTERLY MEDICAL JOURNAL Cited in: SCOPUS Εmbase Copernicus Index Google Scholar doaj ΑΘΗΝΑ ATHENS ISSN X e-issn

2 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΡΙΜΗΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ PNEUMON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟNOΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ GREEK BRONCHOLOGIC HELLENIC THORACIC SOCIETY SOCIETY QUARTERLY MEDICAL JOURNAL ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÐÍÅÕÌÏÍÏËÏÃÉÊÇÓ ÅÔÁÉÑÅÉÁÓ ΕΠΙΣΗΜΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÂÑÏÃ ÏËÏÃÉÊÇÓ ÅÔÁÉÑÅÉÁÓ Ιδιοκτήτης: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ISSN X e-issn ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Περιοδικό ΠΝΕΥΜΩΝ Μεσογείων 152 Αθήνα Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών "Η Σωτηρία" Τηλ.: , FREE ONLINE ACCESS ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Eσωτερικού Μέλη ΕΠΕ - ΕΒΕ Ειδικευόμενοι - Φοιτητές Εταιρείες - Οργανισμοί Βιβλιοθήκες Εξωτερικού Εκτύπωση: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑ Λ. Μεσογείων 380, Αγία Παρασκευή Τηλ: , fax: techn@hol.gr Εκδότης: Μ. Στεφανάκης Διευθυντής Σύνταξης: Βοηθοί σύνταξης: Διεθνής Συντακτική Επιτροπή Philippe Astoul (France) Bruno Balbi (Italy) Peter J. Barnes (UK) Robert Baughman (USA) Semra Bilaceroglou (Turkey) Philippe Camus (France) John Catravas (USA) Carlos Robalo Cordeiro (Portugal) Ulrich Costabel (Germany) Vincent Cotin (France) Claudio Donner (Italy) Elisabeth Fireman (Israel) Patricia Haslam (UK) Kazuhiro Ito (UK) Talmadge King (USA) Meinhard Kneussl (Austria) Richard Light (USA) Fernando Martinez (USA) Dario Olivieri (Italy) Paco Panadero (Spain) Panos Pantelidis (UK) Martin Petrek (CZ) Vesna Petrovic (Serbia) Udaya Prakash (USA) Ganesh Raghu (USA) Steven Rennard (USA) Paola Rotoli (Italy) Cuneyt Tetikkurt (Τurkey) Theocharis Theocharides (USA) Argyris Theophilopoulos (USA) George Tselepis (USA) Athol Wells (UK) ΣυντακτικH ΕπιτροπH Δημοσθένης Μπούρος Κώστας Κωστίκας Στέλιος Λουκίδης Πέτρος Μπακάκος Ιωάννης Πνευματικός Γεώργιος Σταθόπουλος Joanna Floros PhD (USA) Μέλη Εθνικής Συντακτικής Επιτροπής Αντώνης Αντωνιάδης (Σέρρες) Νικόλαος Γαλάνης (Θεσ/νίκη) Δημήτριος Γεωργόπουλος (Ηράκλειο) Μίνα Γκάγκα (Αθήνα) Κώστας Γουργουλιάνης (Λάρισα) Γεώργιος Δημόπουλος (Αθήνα) Κώστας Ζαρογουλίδης (Θεσ/νίκη) Κωνσταντίνος Κατής (Αθήνα) Γεώργιος Κολιός (Αλεξανδρούπολη) Επαμεινώνδας Κοσμάς (Αθήνα) Νικόλαος Κουλούρης (Αθήνα) Αντωνία Κουτσούκου (Αθήνα) Σταύρος Κωνσταντινίδης (Αλεξανδρούπολη) Κώστας Κωνσταντίνου (Αθήνα) Σταύρος Κωνσταντόπουλος (Ιωάννινα) Κατερίνα Μαλαγάρη (Αθήνα) Αργύρης Μιχαλόπουλος (Αθήνα) Γεώργιος Μπαλτόπουλος (Αθήνα) Παναγιώτης Μπεχράκης (Αθήνα) Γεώργιος Νάκος (Ιωάννινα) Σπύρος Παπίρης (Αθήνα) Βλάσης Πολυχρονόπουλος (Αθήνα) Κώστας Πρίφτης (Αθήνα) Αντώνης Ρασιδάκης (Αθήνα) Νικόλαος Σιαφάκας (Ηράκλειο) Μιχάλης Τουμπής (Αθήνα) Μάριος Φρουδαράκης (Αλεξανδρούπολη)

3 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΡΙΜΗΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ PNEUMON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟNOΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ GREEK BRONCHOLOGIC HELLENIC THORACIC SOCIETY SOCIETY QUARTERLY MEDICAL JOURNAL THE HELLENIC THORACIC SOCIETY (HTS) OFFICIAL JOURNAL THE GREEK BRONCHOLOGIC SOCIETY (GBS) Owner: GREEK BRONCHOLOGIC SOCIETY ISSN X e-issn Address: PNEUMON Medical Journal Athens Chest Hospital (Sotiria) 152 Messogion Ave. Athens Greece Tel.: pneumon@hts.org.gr FREE ONLINE ACCESS Annual Subscriptions Inland Members of HTS and GBS Interns-Medical Students Medical Societies Medical Libraries Abroad Publisher: Technogramma 380 Messogion Ave., Athens - Greece Tel.: , Fax: techn@hol.gr Editor-in-Chief: Associate Editors: Demosthenes Bouros, MD, PhD, FCCP Kostas Kostikas, MD, FCCP Stelios Loukidis, MD, FCCP Petros Bakakos, MD International Board Philippe Astoul (France) Bruno Balbi (Italy) Peter J. Barnes (UK) Robert Baughman (USA) Semra Bilaceroglou (Turkey) Philippe Camus (France) John Catravas (USA) Carlos Robalo Cordeiro (Portugal) Ulrich Costabel (Germany) Vincent Cotin (France) Claudio Donner (Italy) Elisabeth Fireman (Israel) Patricia Haslam (UK) Kazuhiro Ito (UK) Talmadge King (USA) Meinhard Kneussl (Austria) Richard Light (USA) Fernando J. Martinez (USA) Dario Olivieri (Italy) Paco Panadero (Spain) Panos Pantelidis (UK) Martin Petrek (CZ) Vesna Petrovic (Serbia) Udaya Prakash (USA) Ganesh Raghu (USA) Steven Rennard (USA) Paola Rotoli (Italy) Cuneyt Tetikkurt (Τurkey) Theocharis Theocharides (USA) Argyris Theophilopoulos (USA) George Tselepis (USA) Athol Wells (UK) EDITORIAL BOARD Ioannis Pneumatikos, MD, FCCP Georgios Stathopoulos, MD Joanna Floros PhD (USA) National Board Antonis Antoniadis (Serres) George Baltopoulos (Athens) Panagiotis Behrakis (Athens) George Dimopoulos (Athens) Marios Froudarakis (Alexandroupolis) Mina Gaga (Athens) Nikolaos Galanis (Thessaloniki) Demetrios Georgopoulos (Heraklion) Kostas Gourgoulianis (Larisa) Konstantinos Katis (Athens) George Kolios (Alexandroupolis) Stauros Konstantinidis (Alexandroupolis) Kostas Konstantinou (Athens) Stavros Konstantopoulos (Ioannina) Epameinondas Kosmas (Athens) Nikolaos Koulouris (Athens) Antonia Koutsoukou (Athens) Katerina Malagari (Athens) Argyris Michalopoulos (Athens) George Nakos (Ioannina) Spyros Papiris (Athens) Vlasis Polychronopoulos (Athens) Kostas Priftis (Athens) Antonis Rassidakis (Athens) Nikolaos Siafakas (Heraklion) Michael Toumbis (Athens) Kostas Zarogoulidis (Thessaloniki)

4 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΡΙΜΗΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟNOΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ GREEK BRONCHOLOGIC HELLENIC THORACIC SOCIETYPNEUMON SOCIETY QUARTERLY MEDICAL JOURNAL Άρθρο Σύνταξης Περιεχόμενα ERS, Προεδρικές Σύνοδοι Κορυφής και το μέλλον της υγείας του αναπνευστικού M. Gaga, F. Blasi Ανασκοπήσεις Ζωικά πρότυπα κακόηθους υπεζωκοτικής συλλογής Μ. Ηλιοπούλου, Α. Μαραζιώτη, Γ. Σταθόπουλος Εισαγωγή στο διαθωρακικό υπέρηχο για τον Πνευμονολόγο Κ. Μποσταντζόγλου, Χ. Μόσχος Η Μειωμένη Ικανότητα για Άσκηση στη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια Μ. Παναγιώτου, Ε. Καστανάκης, Ι. Βογιατζής Παρουσίαση Περιστατικού Πολλαπλές οζώδεις πνευμονικές σκιάσεις άμφω σε νεαρή ασυμπτωματική ασθενή Γ. Στρατάκος, Φ. Σαμψώνας, Δ. Ροντογιάννη, E. Mάναλη, A. Tραυλός, N. Kουφός, N. Kουλούρης Mετάσταση πνεύμονα και καρκίνωμα παγκρέατος Χ. Κωτούλας, Π. Τσίπας, Ε. Πατσέα, Ν. Καντεποζίδης Εικόνες στην Πνευμονολογία Αδενοκυστικό Καρκίνωμα Πνεύμονα Ε. Χαΐνη, Α. Σούρλα, Τ. Νταχάμπρε, Ν.Δ. Χαΐνης Στρογγύλη Ατελεκτασία Σ. Ανευλαβής, Δ. Μπούρος ΠΝΕΥΜΩN Τόμος 26, Τεύχος 3 Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2013 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Όσοι επιθυμούν να λαμβάνουν την έντυπη μορφή του περιοδικού "ΠΝΕΥΜΩΝ" ταχυδρομικά, παρακαλούνται να το δηλώσουν και να γνωστοποιήσουν τα στοιχεία της διεύθυνσης αποστολής του (Ονοματεπώνυμο, Ειδικότητα, Διεύθυνση, Τ.Κ., Πόλη και τηλέφωνα επικοινωνίας) στο της Γραμματείας του Περιοδικού andriana_tsimpoukh@hotmail.com

5 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΡΙΜΗΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟNOΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ GREEK BRONCHOLOGIC HELLENIC THORACIC SOCIETYPNEUMON SOCIETY QUARTERLY MEDICAL JOURNAL Editorial Contents The European Respiratory Society, its presidential summits and the future of respiratory health M. Gaga, F. Blasi Reviews Mouse models of malignant pleural effusion M. Iliopoulou, A. Marazioti, G.T. Stathopoulos Introduction to transthoracic ultrasound for the pulmonologist C. Bostantzoglou, C. Moschos Exercise Limitation in COPD M. Panagiotou, E. Kastanakis, I. Vogiatzis Case Reports Bilateral nodular lung opacities with a benign course in a young patient G. Stratakos, F. Sampsonas, D Rontogianni, E. Manali, A. Travlos, N. Koufos, N. Koulouris Lung metastasis and pancreatic carcinoma C. Kotoulas, P. Tsipas, E. Patsea, N. Kentepozidis Images in Pneumonology Pulmonary Adenocystic Carcinoma E. Haini, A. Sourla, J. Dahambreh, N.D. Hainis Rounded Atelectasis S. Anevlavis, D. Bouros PNEUMON Vol. 26, No 3 July - September 2013

6 Άρθρο Σύνταξης ERS, Προεδρικές Σύνοδοι Κορυφής και το μέλλον της υγείας του αναπνευστικού Mina Gaga, Francesco Blasi 1 7 η Πνευμονολογική κλινική και Κέντρο Άσθματος, ΓΝΝΘΑ "Η Σωτηρία", Αθήνα 2 Dipartimento Fisiopatologia Medico- Chirurgica e dei Trapianti, University of Milan, IRCCS Fondazione Cà Granda, Milan, Italy Αλληλογραφία: Μίνα Γκάγκα, Πνευμονολόγος, Διευθύντρια 7ης Πνευμονολογικής Κλινικής και Κέντρο Άσθματος, ΓΝΝΘΑ "Η Σωτηρία", Αθήνα, Μεσογείων 152, Τηλ.: , Fax: minagaga@yahoo.com Τον περασμένο Ιούνιο, η Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία (ERS), σε συνεργασία με την Ιρλανδική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οργάνωσαν την 3 η ετήσια Προεδρική Σύνοδο Κορυφής. Οι Προεδρικές Σύνοδοι Κορυφής ξεκίνησαν το 2011, όταν ο τότε Πρόεδρος της ERS Καθ. Μ. Decramer, οργάνωσε στη Leuven, στο Βέλγιο, την πρώτη Σύνοδο Κορυφής και συγκέντρωσε ιατρούς, επιστημονικές εταιρείες, ασθενείς, πολιτικούς και φορείς χάραξης πολιτικής της υγείας καθώς και εκπροσώπους των μέσων μαζικής ενημέρωσης με στόχο να δοθούν στοιχεία για την τρέχουσα κατάσταση και τις ανεκπλήρωτες ανάγκες στην αναπνευστική υγεία και να προταθούν τομείς για μελλοντική έρευνα και φροντίδα. Τα στοιχεία και οι προτάσεις καταγράφηκαν σε ένα έντυπο που ονομάστηκε Ευρωπαϊκός Αναπνευστικός Χάρτης Υγείας (the European Respiratory Roadmap) 1,2. Ο σχεδιασμός του χάρτη αυτού είναι σημαντικός καθώς περισσότεροι από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο υποφέρουν από χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις όπως το άσθμα, η ΧΑΠ, η άπνοια στον ύπνο και οι βρογχεκτασίες και πολλοί ασθενείς καταλήγουν από αυτές. Επιπλέον, εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από άλλες ασθένειες των πνευμόνων όπως η πνευμονία και ο καρκίνος του πνεύμονα και για το λόγο αυτό, η πρόληψη και η θεραπεία για όλες τις παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος αποτελούν βασικές προτεραιότητες. Ο καθορισμός των προβλημάτων και ο προσδιορισμός της στρατηγικής που θα προσφέρει μελλοντικά λύσεις είναι αποφασιστικής σημασίας. Η 1 η Σύνοδος Κορυφής ήταν μια πολύ επιτυχημένη συνάντηση με εξαιρετικές παρουσιάσεις και ζωντανές συζητήσεις. Την επόμενη χρονιά ακολούθησε η 2 η ετήσια Προεδρική Σύνοδος Κορυφής, που οργανώθηκε από τον Καθ. Κ. Rabe στο Tallinn, στην Εσθονία, με θέμα τις ανισότητες στην υγεία 3. Η υγειονομική περίθαλψη και οι παροχές σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης είναι εξαιρετικές αλλά υπάρχουν περιοχές με πολύ λιγότερα διαθέσιμα μέσα και υπάρχει έτσι ένα κενό το οποίο χρειάζεται να καλυφθεί. Οι δαπάνες για την υγεία στα διάφορα ευρωπαϊκά κράτη μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους έως και έξι φορές (εξαπλάσιο κατά κεφαλή κόστος υγείας και κοινωνικής πρόνοιας στο Λουξεμβούργο και τη Σουηδία σε σχέση με την Πολωνία και τη Σλοβακία) 4,5. Το προσδόκιμο ζωής στους άντρες είναι 80 έτη στη Σουηδία, Ισλανδία και Ελβετία αλλά μόνο 63 έτη στη Ρωσική Ομοσπονδία. Το προσδόκιμο ζωής στις γυναίκες παρουσιάζει εξίσου σημαντικές διαφορές και κυμαίνεται από 73 έτη στο Kyrgystan έως 83 έτη στην Ισπανία και τη

7 ΠΝΕΥΜΩΝ Τεύχος 3ο, Τόμος 26ος, Ιούλιος - Σεπτέμβριος Σουηδία 4,5. Η διαφορά του προσδόκιμου ζωής από 10 έως 17 έτη είναι πολύ σημαντική και αναδεικνύει τις διαφορές στον τομέα της πρόληψης και φροντίδας υγείας. Κατά τη διάρκεια της 2 ης Συνόδου Κορυφής, αυτές οι διαφορές έγιναν εμφανείς στους εκπροσώπους της Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στους Υπουργούς Υγείας πολλών Ευρωπαϊκών χωρών. Αυτές οι διαφορές τονίστηκαν περαιτέρω στην πρόσφατη έκθεση του Task Force «Τhe European Initiative for Quality Management in Lung Cancer Care που ανέδειξε σημαντικές διαφορές όσον αφορά στην πρόσβαση στους πόρους και την αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα. Φέτος, η 3 η σύνοδος κορυφής, που διοργανώθηκε στο Δουβλίνο από τον Καθ. F. Blasi είχε τίτλο «Τα κενά στην έρευνα, οι ανάγκες των ασθενών και καινοτόμες λύσεις: μια ματιά στο μέλλον στην έρευνα για την αναπνευστική υγεία». Σκοπός της ήταν να εντοπίσει σημαντικά ερευνητικά κενά αναφορικά με τις αναπνευστικές παθήσεις και να προσδιορίσει τις προτεραιότητες, προκειμένου να συμβάλει στη διαμόρφωση της ατζέντας του χρηματοδοτικού προγράμματος «Ορίζοντας 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την έρευνα και την καινοτομία. Η εκδήλωση έφερε σε επαφή παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, ιατρούς, ασθενείς, ερευνητές και κορυφαίους εμπειρογνώμονες από το χώρο της πολιτικής και της βιομηχανίας, και αποτέλεσε ένα φόρουμ για ανταλλαγή ιδεών. Όπως είπε ο Πρόεδρος της ERS, Καθ. Francesco Blasi: «Η σύνοδος του Δουβλίνου πρόσφερε τη δυνατότητα σ όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη που βρίσκονται γύρω από το τραπέζι να εντοπίσουν τα κενά στην έρευνα και τις ανάγκες των ασθενών και να διατυπώσουν τα θέματα που πρέπει κατά προτεραιότητα να αντιμετωπιστούν στο πρόγραμμα Ορίζοντας Η συνάντηση παρείχε μια μεγάλη ευκαιρία για να διατυπωθούν ιδέες και η πρόκληση θα είναι να ενσωματώσουμε αυτές τις ιδέες σε συγκεκριμένες προτάσεις για το μέλλον». Μερικές από τις καλύτερες παρουσιάσεις προέρχονταν από ασθενείς που μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους, προσδιόρισαν προβλήματα που είναι σημαντικά για αυτούς, εκπροσώπησαν τους ίδιους αλλά και άλλους με την ίδια πάθηση και έδωσαν μια φρέσκια και διαφορετική νότα αναφορικά με τις ανεκπλήρωτες ανάγκες τους και τις προοπτικές τους. Επιπλέον, υπήρξαν παρουσιάσεις από αντιπροσώπους του ΠΟΥ (WHO), της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Πρωτοβουλίας για Καινοτόμα Φάρμακα (Innovative Medicines Initiative - ΙΜΙ), σχετικά με το πώς οι πολιτικές για την έρευνα του αναπνευστικού συστήματος μπορούν να επιφέρουν σημαντικές αλλαγές. Όλες αυτές οι απόψεις πρέπει τώρα να ενσωματωθούν στον καθορισμό μιας ατζέντας για το μέλλον και οι προεδρικές σύνοδοι κορυφής της ERS έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση ειδικών προγραμμάτων έρευνας και μεθόδων περίθαλψης. Οι Προεδρικές Σύνοδοι Κορυφής δεν είναι αυτόνομα γεγονότα και δεν συμβαίνουν χωρίς λόγο 5. Η δέσμευση της ERS προς τα μέλη της και τους ασθενείς είναι δεδομένη. Ο κύριος στόχος της ERS είναι να συμβάλλει στην ανακούφιση από τις παθήσεις του αναπνευστικού και να προωθήσει την αναπνευστική υγεία. Για την επίτευξη του στόχου αυτού η ERS δρα μέσω τεσσάρων σημαντικών πυλώνων: τη φροντίδα των ασθενών, την έρευνα των παθολογικών μηχανισμών και την εξεύρεση νέων φαρμάκων, την εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας και την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού. Έχει ακόμα ισχυρούς δεσμούς με τους ασθενείς και το ευρύ κοινό μέσω του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Πνεύμονα (European Lung Foundation - ELF), της δημόσιας φωνής της ERS. Η Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία είναι μια επαγγελματική ιατρική οργάνωση με μέλη σε περισσότερες από 100 χώρες σε όλο τον κόσμο, και περιλαμβάνει ειδικούς ιατρούς, νοσηλευτές και επιστήμονες στον τομέα της πνευμονολογίας και της αναπνευστικής έρευνας. Υπάρχουν 11 επιστημονικές ομάδες (assemblies) και τα μέλη μπορούν να επιλέξουν μια κύρια ομάδα, όπου έχουν δικαίωμα ψήφου, καθώς ακόμα και άλλες δύο, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους. Πνευμονολόγοι ή άλλοι ιατροί και επιστήμονες που ασχολούνται με τα προβλήματα του αναπνευστικού, φοιτητές ιατρικής, νοσηλευτές και φυσιοθεραπευτές μπορούν να γίνουν μέλη της ERS και η συνδρομή για τα άτομα ηλικίας κάτω των 35 ετών στα ERS είναι δωρεάν. (Περισσότερες πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με την ERS και την ένταξη σαν μέλος σε αυτήν βρίσκονται διαθέσιμα στην ιστοσελίδα Υπάρχει ένα Διοικητικό Συμβούλιο που αποτελείται από τον Προεδρικό Κύκλο, τον Γενικό Γραμματέα, τον Ταμία, τον Πρόεδρο της Επιστημονικής Επιτροπής, τον Πρόεδρο της Εκπαιδευτικής Επιτροπής, τον Πρόεδρο των υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και τους Προέδρους των ομάδων, καθώς επίσης και το Συμβούλιο της ERS (ERS Council) που ηγούνται της Εταιρείας ενώ διοικητικά γραφεία βρίσκονται στη Λωζάνη, στις Βρυξέλλες και στο Σέφιλντ. Με αυτή τη δομή αλλά και με τα μέλη της, τα οποία βρίσκονται στις επάλξεις της κλινικής ιατρικής και της βιοϊατρικής έρευνας και είναι πρόθυμα να αντιμετωπίσουν ερευνητικές προκλήσεις του αναπνευστικού στην τωρινή οικονομική κατάσταση, η ERS έχει μεγάλη ευθύνη και ένα σημαντικό ρόλο να παίξει. Οι προκλήσεις του μέλλοντος είναι η κάλυψη της ανάγκης παροχής καλής υγειονομικής περίθαλψης και υγειονομικών πόρων σε όλους τους ασθενείς και σε όλες τις περιοχές της Ευρώπης

8 206 ΠΝΕΥΜΩΝ Τεύχος 3ο, Τόμος 26ος, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2013 και του κόσμου, η παροχή καλής και ισότιμης εκπαίδευσης για τους ιατρούς σε όλα τα κράτη, η στήριξη της έρευνας και την παραγωγή νέων και αποτελεσματικών φαρμάκων κρατώντας πάντως το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης προσιτό μακροπρόθεσμα, για τους ασθενείς και τα συστήματα υγείας. Για να ανταποκριθεί σ αυτές τις προκλήσεις και να προωθήσει την υγεία των πνευμόνων, η ERS δρα παρέχοντας πόρους και ευκαιρίες. Το ετήσιο συνέδριο της ERS προσελκύει πάνω από επαγγελματίες από την Ευρώπη και τις άλλες ηπείρους. Οι συμμετέχοντες στο συνέδριο συζητούν νέα ερευνητικά αποτελέσματα, συναντούν ειδικούς και παρακολουθούν συνεδρίες και μεταπτυχιακά μαθήματα. Πέρα από το ετήσιο συνέδριο, πολλές άλλες ζωντανές εκπαιδευτικές και επιστημονικές εκδηλώσεις διοργανώνονται κάθε χρόνο, όπως εξωτερικά μαθήματα, ερευνητικά σεμινάρια και το Συνέδριο Επιστήμης Πνεύμονα (Lung Science Conference - LSC), μια συνάντηση αφιερωμένη στην έρευνα και στο να φέρει σε επαφή νέους και καταξιωμένους ερευνητές και ιατρούς που εργάζονται στη βασική έρευνα. Επιπλέον, το Σχολείο της ERS (ERS School) έχει εκπαιδευτικό υλικό και πηγές διαθέσιμα στο διαδίκτυο, που περιλαμβάνουν παρουσιάσεις με διαφάνειες, διαδραστικά κλινικά περιστατικά, ζωντανά online σεμινάρια, άρθρα περιοδικών και κατευθυντήριες οδηγίες. Η Εταιρεία παρέχει ερευνητικές υποτροφίες για να βοηθήσει νέους υποτρόφους να εργαστούν σε κέντρα αριστείας, χορηγίες για ερευνητικά/εκπαιδευτικά ταξίδια (travel grants), και παρέχει δωρεάν συνδρομή για τα μέλη που είναι κάτω των 35 ετών. Η ERS θέλει και υποστηρίζει τη συμμετοχή των νέων ιατρών, νοσηλευτών, ερευνητών και όλων των νέων ανθρώπων που εργάζονται στο χώρο της πνευμονολογίας και μια πρόσφατη εξέλιξη στην ERS είναι η δημιουργία του θεσμού της Επιτροπής των Νεαρών Μελών (Junior Members Committee), έτσι ώστε όλα τα μέλη κάτω των 35 ετών, εκτός από δωρεάν συνδρομή, έχουν το δικαίωμα να ψηφίζουν για τους δικούς τους εκπροσώπους στις επιτροπές μακρόπνοου σχεδιασμού κάθε επιστημονικής ομάδας, στην Επιστημονική Επιτροπή και στο Σχολείο της ERS, συμμετέχοντας έτσι στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Εταιρείας. Η ERS είναι ένας ζωντανός και εξελισσόμενος οργανισμός. Σκοπός της είναι η υγεία των πνευμόνων και η εξάλειψη των αναπνευστικών παθήσεων και βασίζεται στη δέσμευση των μελών της, στο έργο τους και στις καινοτόμες ιδέες. Δουλεύοντας μαζί με τους ασθενείς, τους φορείς χάραξης πολιτικής, τη φαρμακευτική βιομηχανία και τις αδελφές εταιρείες, βελτιώνοντας την εκπαίδευση και προωθώντας την έρευνα και την ευαισθητοποίηση του κοινού, η ERS βοηθά καλύτερα τη φροντίδα των ασθενών και την αναπνευστική υγεία. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βλέπε κείμενο στα Αγγλικά.

9 Editorial The European Respiratory Society, its presidential summits and the future of respiratory health Mina Gaga 1, Francesco Blasi 2 1 7th Department of Respiratory Medicine, Athens Chest Hospital Sotiria, Athens, Greece 2 Dipartimento Fisiopatologia Medico- Chirurgica e dei Trapianti, University of Milan, IRCCS Fondazione Cà Granda, Milan, Italy Correspondence to: Mina Gaga, Pneumonologist, Head of 7th Pneumonology Dept. and Asthma Centre, Athens Chest Hospital, Mesogion Ave. 152, Athens, Greece Tel.: , Fax: , minagaga@yahoo.com Last June, the European Respiratory Society (ERS), in association with the Irish Presidency of the Council of the European Union, hosted the 3 rd Annual Presidential Summit. The ERS presidential summits began in 2011, when Professor M Decramer, then President of the ERS, organized the first summit in Leuven, Belgium, bringing together doctors and professional societies, patients, policy makers and the media to discuss the current situation and unmet needs in respiratory health, and to propose areas of future research and care, in a concept that was named the European Respiratory Roadmap 1,2. Defining this roadmap in respiratory diseases is important because more than a billion people worldwide suffer and many die from chronic respiratory disease (CRD), including asthma, chronic obstructive pulmonary disease (COPD), sleep apnoea and bronchiectasis. In addition, millions die from other respiratory diseases such as pneumonia and lung cancer, and prevention and cure of all respiratory diseases are therefore key priorities. Defining where the problems lie and working towards a strategy for future solutions are of the utmost importance. The 1 st summit on the Roadmap was a very successful meeting with excellent presentations and lively discussions and this was followed the next year, 2012, by the 2 nd Annual Presidential Summit, which was organized by Professor K. Rabe in Tallinn, Estonia, on the topic of health care disparities 3. Health care is excellent in some areas in Europe but there are still areas with very few available health care resources and the gap needs to be closed. Health care expenditure in Europe ranges by a factor of six, and while male life expectancy is 80 years in Sweden, Iceland and Switzerland it is only 63 years in the Russian Federation 4,5. Female life expectancy is similarly diverse, ranging from 73 years in Kyrgystan to 83 years in Spain and Sweden. An age expectancy disparity of 10 to 17 years is extremely significant and highlights the differences in health care throughout Europe. During the second summit, these differences were made apparent to the EU Commission representatives and to health ministers from many European countries. These differences were further emphasized in the recent report of the ERS Task Force Τhe European Initiative for Quality Management in Lung Cancer Care which depicted marked differences in access to resources and management in lung cancer care.

10 208 PNEUMON Number 3, Vol. 26, July - September 2013 This year the 3 rd summit, organised in Dublin by Professor F. Blasi, was entitled Research gaps, patient needs and innovative solutions: a forward look on lung health research, and its aim was to identify important gaps in lung health research and to identify priority areas in order to help shape the agenda of the future funding programme of the EU for research and innovation, Horizon The event brought together healthcare providers, physicians, patients, researchers, leading experts from politics and representatives from the industry sector, and provided a forum for the exchange of ideas and a meeting of minds. As the ERS President, Professor Francesco Blasi, said: The Dublin summit offered the opportunity to get all stakeholders round the table to identify research gaps, meet patient needs and formulate priority topics which should be addressed in Horizon The meeting provided a great opportunity to formulate ideas and the challenge will be to integrate these ideas into concrete proposals for the future. Some of the most impressive presentations came from patients who shared their experiences and identified issues that are important to them, representing themselves and others with their condition, and gave a fresh and different perspective to unmet needs and future perspectives. Representatives from WHO Europe, the European Commission and the Innovative Medicines Initiative (IMI) shared their thoughts on how policies for respiratory research can make a difference. All these views must now be incorporated in the setting of an agenda for the future, and all the presidential summits have helped to shape specific research and care pathways. Presidential summits are not stand alone events and they do not happen out of the blue 6. The ERS has a consistent commitment to respiratory health, to patients and to its members. The core aim of the Society is to help alleviate suffering from respiratory disease and promote respiratory health. In order to achieve this aim, the Society acts through four important pillars: patient care, research into disease mechanisms and new drugs, education and advocacy. It also has a strong link with patients and the general public through the European Lung Foundation (ELF), the public voice of the ERS. The ERS is a professional medical organisation with members in over 100 countries across the globe, representing medical and scientific experts in the field of respiratory medicine and lung science. It incorporates 11 scientific assemblies, and members can chose one primary assembly where they have voting rights, and two others, according to their individual interests. Pulmonologists and any physicians with an interest in respiratory health, medical students, nurses, physiotherapists and other scientists may become ERS members and subscription for people aged under 35 years is free. (More information on membership is available on The Executive Committee is comprised of the presidential cycle, the Secretary General, Treasurer, Scientific and School Committee chairs, the EU affairs chair and Assembly Heads and the ERS council that heads the Society, and its administrative offices are located in Lausanne, Brussels and Sheffield. With this structure and its many members who are at the forefront of patient care and biomedical research and are keen to address respiratory research challenges in this current economic climate, the ERS has a heavy responsibility and a key role to play. The main challenges ahead are the need to provide good health care and health resources to all patients and all areas of Europe and the world, to help provide good, uniform education to doctors across all countries, to support research and to produce new and efficient medications while at the same time keeping the cost of health care affordable in the long term to patients and health care systems. In order to meet these challenges and promote lung health, the ERS acts by providing resources and opportunities. The annual congress attracts over 20,000 professionals from Europe and beyond and its delegates discuss new research results, meet experts, attend sessions and follow postgraduate courses. Apart from the annual meeting, many other live educational and scientific events are organized every year such as external courses, research seminars and the Lung Science Conference, a meeting dedicated to research and to bringing together young and established researchers working in basic science. The ERS School learning resources are available on the web, including slide presentations, interactive case reports, live online seminars, journal articles and guidelines. The Society provides research fellowships to help young fellows work in centres of excellence, provides travel grants and gives free membership to persons under 35 years of age. A recent development in the ERS is the inauguration of the Junior Members Committee, which involves all members aged under 35 years who vote for their own representatives in the long range planning committees of each assembly, in the Scientific Committee and the ERS School, thus enabling them to participate in the shaping of the Society s future. The ERS is a live and evolving organization. It is committed to respiratory health and it relies on the commitment of its members, their work and their innovative

11 PNEUMON Number 3, Vol. 26, July - September ideas. Working together with patients, policy makers, the pharmaceutical industry and sister societies and facilitating better education and promoting research and advocacy, the ERS is helping to improve patient care and health outcomes. REFERENCES 1. Decramer M; European Respiratory Roadmap Initiative. The European respiratory roadmap. Lancet 2011;378(9805): Sibille Y, Decramer M, Nicod LP, et al. Directing the future of lung health: the European Respiratory Roadmap. Eur Respir J 2011;38: Rabe KF, Ward B. Uncovering and tackling Europe s hidden respiratory illness. Lancet 2012;380(9842): McKee M, Stuckler D, Martin-Moreno JM. Protecting health in hard times. BMJ 2010;341:c Stuckler D, Basu S, McKee M. Budget crises, health, and social welfare programmes. BMJ 2010;340:c Blasi F, Barnes PJ, Gaga M, Migliori GB. Towards better respiratory health: the contribution of the Presidential plans. Eur Respir J In press.

12 Ανασκόπηση Ζωικά πρότυπα κακόηθους υπεζωκοτικής συλλογής Μαριάνθη Ηλιοπούλου, MD, 1 Αντωνία Μαραζιώτη, PhD, 2 Γεώργιος Σταθόπουλος, MD, PhD 3 1 Ιατρός, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών στις Βασικές Ιατρικές Επιστήμες 2 Βιολόγος PhD, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια 3 Ιατρός PhD, Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Λέξεις κλειδιά: - Κακοήθης υπεζωκοτική συλλογή, - Ζωικά πρότυπα, - Καρκίνος, - Αγγειογένεση, - Φλεγμονή Περiληψη. Η κακοήθης υπεζωκοτική συλλογή (ΚΥΣ) είναι μια κοινή επιπλοκή σε προχωρημένες κακοήθειες, όπως του πνεύμονα και του μαστού. Οι ασθενείς με ΚΥΣ παρουσιάζουν περιορισμένο χρόνο επιβίωσης και εξαιρετικά πτωχή ποιότητα ζωής. Φυσιολογικά, η υπεζωκοτική κοιλότητα περιέχει ένα λεπτό στρώμα υγρού, το οποίο παράγεται με αγγειακή διήθηση της συστηματικής κυκλοφορίας και απομακρύνεται μέσω των λεμφαγγείων. Κάθε επαγόμενη από νεοπλασία επιτάχυνση της παραγωγής και παρεμπόδιση της απομάκρυνσης του πλευριτικού υγρού έχει ως απότοκο τη δημιουργία ΚΥΣ. Μέχρι πρόσφατα, οι μηχανισμοί που οδηγούν σε συσσώρευση πλευριτικού υγρού δεν είχαν χαρακτηριστεί, διότι οι μελέτες για την παθογένεια της ΚΥΣ ήταν περιορισμένες ελλείψει κατάλληλων ζωικών προτύπων που θα μπορούσαν να αναπαραγάγουν την παθοβιολογία της ανθρώπινης ΚΥΣ. Ωστόσο κατά τη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας, διάφορες ερευνητικές ομάδες ανέπτυξαν πειραματικά πρότυπα που μιμούνταν την δημιουργία της ανθρώπινης ΚΥΣ, συμπεριλαμβανομένων μοντέλων που απαιτούσαν ανοσοκατασταλμένους ή ανοσοεπαρκείς ποντικούς. Αυτά τα πειραματικά πρότυπα ΚΥΣ παρέχουν σημαντικές πληροφορίες ως προς τη βιολογική συμπεριφορά των νεοπλασματικών κυττάρων όπως επίσης και ως προς τις αλληλεπιδράσεις όγκου-ξενιστή στην υπεζωκοτική κοιλότητα, ανοίγοντας τον δρόμο για αποτελεσματικούς θεραπευτικούς χειρισμούς αυτής της ασθένειας. Πνεύμων 2013, 26(3): ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αλληλογραφία: Αντωνία Μαραζιώτη, PhD; Εργαστήριο Μοριακής Καρκινογένεσης Αναπνευστικού, Τομέας Φυσιολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Πατρών, 2 ος όροφος, Αίθουσα B40, Πανεπιστημιούπολη Πατρών, Ρίο, Τηλ.: , Fax: , amarazioti@upatras.gr. H κακοήθης υπεζωκοτική συλλογή (ΚΥΣ) αποτελεί σημαντικό κλινικό πρόβλημα, προσβάλλοντας ετησίως ασθενείς μόνο στην Ελλάδα. Κατατάσσεται στη 2 η θέση κατά σειρά συχνότητας αιτία εξιδρωματικής υπεζωκοτικής συλλογής μετά από την παραπνευμονική συλλογή 1,2. Η επίπτωσή της είναι μεγάλη ( περιστατικά ανά κατοίκους/έτος), αγγίζοντας σχεδόν τη συχνότητα επίπτωσης του καρκίνου του πνεύμονα 3. H ΚΥΣ αποτελεί ως επί το πλείστον μεταστατική νόσο 4. Προκαλείται από

13 ΠΝΕΥΜΩΝ Τεύχος 3ο, Τόμος 26ος, Ιούλιος - Σεπτέμβριος πρωτοπαθείς ή μεταστατικούς όγκους που εξορμούνται από άλλες περιοχές. Συγκεκριμένα η ΚΥΣ προκύπτει λόγω μετάστασης αδενοκαρκινώματος πνεύμονα στην υπεζωκοτική κοιλότητα σε ένα ποσοστό 37,5% 2. Ακολουθεί ο καρκίνος του μαστού σε ποσοστό 17% και αιματολογικές κακοήθειες, π.χ. λεμφώματα σε ποσοστό 11,5%. Νεοπλάσματα του γαστρεντερικού και του ουροποιητικού συστήματος έπονται σε ποσοστά που ανέρχονται στο 7% και 9,5% αντίστοιχα ενώ η πρωτοπαθής εστία δεν ανευρίσκεται σε ένα ποσοστό 11% 5. Η κακοήθης υπεζωκοτική συλλογή ισοδυναμεί με προχωρημένη συστημική νόσο, χαμηλό προσδόκιμο επιβίωσης και κακή ποιότητα ζωής. Πιο συγκεκριμένα, η μέση επιβίωση κυμαίνεται περίπου στους 3-12 μήνες κατά την διάρκεια των οποίων ο ασθενής υποφέρει από δύσπνοια, βήχα και πόνο στο στήθος, ενώ παρουσιάζει απώλεια βάρους, ανορεξία και έντονη κόπωση. Οι θεραπευτικοί χειρισμοί σε ΚΥΣ που γίνονται σήμερα είναι κυρίως ανακουφιστικοί και στόχο έχουν τον περιορισμό της δύσπνοιας που προκαλεί η συλλογή. Αυτό επιτυγχάνεται είτε μέσω απομάκρυνσης του πλευριτικού υγρού είτε μέσω αποτροπής της συσσώρευσής του. Η απομάκρυνση του υγρού πραγματοποιείται είτε με επανειλημμένες παρακεντήσεις είτε με «μόνιμους» ενδοϋπεζωκοτικούς καθετήρες. Η αποτροπή της συσσώρευσης του υγρού πραγματοποιείται είτε μέσω πλευρεκτομής είτε μέσω πλευρόδεσης (με έγχυση σκληρυντικών μέσων π.χ. τάλκη, παράγωγα τετρακυκλίνης, μπλεομυκίνη) 6. ΠΑΘΟΓΕΝΕΣΗ ΚΥΣ Ο υπεζωκότας είναι λεπτή, ελαστική και ορρώδης μεμβράνη, η οποία περιβάλλει την εξωτερική επιφάνεια του πνευμονικού παρεγχύματος και την εσωτερική επιφάνεια του θωρακικού τοιχώματος. Αποτελείται από δύο πέταλα, περίτονο και περισπλάχνιο, μεταξύ των οποίων δημιουργείται η υπεζωκοτική κοιλότητα. Φυσιολογικά η υπεζωκοτική κοιλότητα περιέχει μικρή ποσότητα υγρού που ονομάζεται υπεζωκοτικό υγρό 7. Το υπεζωκοτικό υγρό παράγεται με διαδιήθηση από τα τριχοειδή του τοιχωματικού υπεζωκότα ενώ απομακρύνεται από τα λεμφαγγεία που εξορμούνται από τα στόματα αυτού. Ο οργανισμός έχει τη δυνατότητα να απομακρύνει φορές περισσότερο υπεζωκοτικό υγρό από αυτό που παράγεται σε φυσιολογικές καταστάσεις 8. Η ΚΥΣ σχηματίζεται όταν ο ρυθμός με τον οποίο απομακρύνεται το υπεζωκοτικό υγρό είναι μικρότερος από τον ρυθμό με τον οποίο παράγεται. Έχει υποστηριχθεί ότι η δημιουργία της ΚΥΣ οφείλεται κυρίως σε μείωση της παροχέτευσης του υπεζωκοτικού υγρού λόγω απόφραξης από νεοπλασματικά κύτταρα ή νεοπλασματικό ιστό της οδού παροχέτευσης, λόγου χάριν επί επινέμεσης των στομάτων του τοιχωματικού υπεζωκότα 9,10. Ωστόσο, νεότερα δεδομένα υποδεικνύουν ότι βασική προϋπόθεση δημιουργίας της ΚΥΣ είναι η αλληλεπίδραση όγκου ξενιστή, δηλαδή των καρκινικών κυττάρων με τα μεσοθηλιακά και φλεγμονώδη κύτταρα του υπεζωκότα, με αποτέλεσμα την τοπική παραγωγή φλεγμονωδών και αγγειογενετικών μεσολαβητών που προάγουν τρεις σημαντικές διαδικασίες: τη φλεγμονή, την αγγειογένεση και την αύξηση της αγγειακής διαπερατότητας στην υπεζωκοτική κοιλότητα. Επακόλουθο αυτών των διαδικασιών είναι η αυξημένη παραγωγή υγρού 11. ΖΩΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΥΣ Ανάπτυξη του κατάλληλου ζωικού προτύπου Την περασμένη δεκαετία, η έρευνα στη ΚΥΣ παρουσίασε σημαντική πρόοδο χωρίς όμως αντίκτυπο στην κλινική έκβαση της νόσου. Η επιλογή ενός απλού και εφικτού πειραματικού ζωικού προτύπου αποτελεί έναν απλό τρόπο μελέτης της παθογένειας και της θεραπευτικής της ΚΥΣ. Πράγματι, αναπτύχθηκαν ζωικά πρότυπα τα οποία παρείχαν νέα δεδομένα για τους μηχανισμούς δημιουργίας της ΚΥΣ. Οι περισσότερες από αυτές τις μελέτες αναπτύχθηκαν σε εργαστηριακά ποντίκια, τα οποία προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα περιλαμβανομένων το ότι διακρίνονται από 90% ομολογία στο γονιδίωμα τους με τον άνθρωπο, έχουν μικρό μέγεθος σώματος, γρήγορη ανάπτυξη νεοπλασμάτων, υπάρχουν πολλά καθαρά αλλά και γενετικώς τροποποιημένα στελέχη και έχει αλληλουχηθεί ολόκληρο το γονιδίωμά τους. Περιστασιακά, έχουν χρησιμοποιηθεί μεγαλύτερα ζώα, όπως τα κουνέλια και οι αρουραίοι, τα οποία λόγω μεγέθους προσφέρουν ευκολότερους πειραματικούς χειρισμούς και επαρκές βιολογικό υλικό για περαιτέρω εξέταση. Η αποτελεσματική εγκατάσταση νεοπλασματικών κυττάρων και ιστού στον υπεζωκοτικό χώρο δύναται να επιτευχθεί χρησιμοποιώντας διαφορετικές μεθόδους εμφύτευσης, όπως: Θωρακοτομή, όπου γίνεται ορθοτοπική εμφύτευση προσφάτως απομονωμένου κακοήθους ιστού. Ο όγκος δένεται στο περίτονο και περισπλάχνιο πέταλο του υπεζωκότα. Αυτή η μέθοδος προσφέρει ένα γοργό ρυθμό ανάπτυξης της νεοπλασίας ωστόσο είναι επεμβατική και οδυνηρή γεγονός που θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά το αναπνευστικό σύστημα των ζώων 12,13.

14 212 ΠΝΕΥΜΩΝ Τεύχος 3ο, Τόμος 26ος, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2013 Ενδοφλέβια έγχυση, με την οποία επιτυγχάνεται η μεταφορά καρκινικών κυττάρων μέσω της συστηματικής κυκλοφορίας στα αγγεία του πνεύμονα και από εκεί στην υπεζωκοτική κοιλότητα. Πράγματι, η ενδοφλέβια έγχυση ανθρώπινων κυττάρων αδενοκαρκινώματος πνεύμονα προκαλεί πολλές βλάβες στο πνευμονικό παρέγχυμα, υπεζωκοτικές μεταστάσεις και πλευριτικές συλλογές Αυτή η προσέγγιση προσομοιάζει με την μετάσταση στην υπεζωκοτική κοιλότητα στον άνθρωπο αλλά σχετίζεται με υψηλή θνησιμότητα των πειραματόζωων κατά την διαδικασία της εμφύτευσης. Επιπρόσθετα, μια επιτυχής αναπαραγωγή της ΚΥΣ με αυτή τη μέθοδο είναι εφικτή μόνο όταν χρησιμοποιούνται συγκεκριμένες κυτταρικές σειρές αδενοκαρκινωμάτων πνεύμονα. Ενδοϋπεζωκοτική έγχυση, όπου ένας μικρός αριθμός καρκινικών κυτταρικών σειρών που βρίσκονται σε καλλιέργεια εμφυτεύεται στην υπεζωκοτική κοιλότητα μέσω μιας μικρής τομής του δέρματος στην αριστερή προσθιοπλάγια θωρακική περιοχή. Αυτή η έγχυση έχει ως απότοκο τη δημιουργία τοπικών εμφυτεύσεων στο θωρακικό τοίχωμα, στο μεσοθωράκιο, στους πνεύμονες και στο διάφραγμα. Οι πλευριτικές συλλογές (που συνήθως είναι αιμορραγικές) αναπτύσσονται λίγες εβδομάδες μετά την εμφύτευση, μιμούμενες το προχωρημένο στάδιο της ανθρώπινης νόσου 17. Αυτή η μέθοδος δεν σχετίζεται με θνητότητα αφού απαιτείται ελάχιστη χειρουργική παρέμβαση και έχει τα πλεονεκτήματα της επιτόπιας επιβεβαίωσης της ορθοτοπικής μεταφοράς των νεοπλασματικών κυττάρων στον υπεζωκοτικό χώρο καθώς και της πλήρους και επιτυχούς αναπαραγωγής. Για τους λόγους αυτούς, τα πρότυπα ενδοϋπεζωκοτικής ορθοτοπικής εμφύτευσης υπερισχύουν στη μελέτη της ΚΥΣ. Η ανοσολογική κατάσταση του ζώου που χρησιμοποιείται μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του όγκου και την εξέλιξή του in vivo. Ανοσοανεπαρκή ζώα έχουν χρησιμοποιηθεί εκτενώς ως πρότυπα ΚΥΣ. Πολλά αλλογενή νεοπλασματικά κύτταρα έχουν εισαχθεί επιτυχώς στον υπεζωκοτικό χώρο ανοσοανεπαρκών ποντικών και αρουραίων, συνοδευόμενα από σχηματισμό ΚΥΣ 14,15, Ωστόσο, τα παραπάνω ζωικά πρότυπα δεν αντιπροσωπεύουν την πραγματική νεοπλασματική ανάπτυξη στο πραγματικό περιβάλλον μιας και ο σχηματισμός της ΚΥΣ είναι αποτέλεσμα σύνθετων αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στον όγκο και το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή. Επομένως καθίσταται σημαντικό τα δύο εμπλεκόμενα βιολογικά υποκείμενα να προέρχονται από το ίδιο είδος ώστε να εξασφαλίζεται η πλήρης αναπαραγωγή του βιολογικού φαινομένου που λαμβάνει χώρα στην υπεζωκοτική κοιλότητα. Τα πειραματικά πρότυπα ΚΥΣ που χρησιμοποιούν ανοσοεπαρκή ξενιστή στον οποίο εμφυτεύονται συγγενή νεοπλάσματα μπορούν καλύτερα να προσομοιάσουν την ΚΥΣ 17,21,22. Συγκεκριμένα, η ενδοϋπεζωκοτική έγχυση καρκινικών κυττάρων σε ανοσοεπαρκείς ποντικούς μιμείται σε μεγάλο βαθμό την ανθρώπινη νόσο και όλοι οι ποντικοί αναπτύσσουν ΚΥΣ 17. Αυτό το μοντέλο έχει το πλεονέκτημα ότι το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή είναι άθικτο, με αποτέλεσμα το μικροπεριβάλλον του όγκου να αναπαράγεται όσο το δυνατόν καλύτερα καθιστώντας εφικτή τη μελέτη του ρόλου συγκεκριμένων μορίων και γονιδίων στην ανάπτυξη και την εξέλιξη του όγκου σε όλα τα στάδια της ασθένειας. Ένα μειονέκτημα είναι ότι χρησιμοποιούνται νεοπλάσματα ποντικού τα οποία ίσως αντιδρούν διαφορετικά από τα αντίστοιχα ανθρώπινα στους πιθανούς θεραπευτικούς χειρισμούς. Επιμέρους Ζωϊκά Πρότυπα ΚΥΣ Μόνο ένα γενετικό ζωικό πρότυπο αυθόρμητης δημιουργίας ΚΥΣ υπάρχει προς το παρόν 28. Πιο συγκεκριμένα, οι ερευνητές δημιούργησαν ένα υπό όρους διαγονιδιακό ποντίκι με μεσοθηλιακά κύτταρα υπεζωκότα που είναι ανεπαρκή σε συγκεκριμένα γονίδια που βρίσκονται συχνά μεταλλαγμένα στο ανθρώπινο μεσοθηλίωμα (NF2;Ink 4a /Arf; 53). Το πειραματικό πρότυπο που προκύπτει αποτελεί ένα υπό όρους μοντέλο κακοήθους μεσοθηλιώματος συνοδευόμενο από σχηματισμό ΚΥΣ. Η πλειονότητα των ζωικών προτύπων ΚΥΣ έχει αναπτυχθεί σε ανοσοανεπαρκείς ξενιστές. Στα ανοσοανεπαρκή ζώα που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνονται τα severe combined immunodeficient (SCID) 18,19 και τα αθυμικά 14,15 ποντίκια καθώς επίσης και οι ανοσοανεπαρκείς αρουραίοι 20. Ο Yano και οι συνεργάτες του (2000) δημιούργησαν ένα πρότυπο ΚΥΣ χρησιμοποιώντας αθυμικούς ποντικούς. Κύτταρα ανθρώπινου αδενοκαρκινώματος πνεύμονα δίνονταν ενδοφλέβια προκαλώντας βλάβες στο πνευμονικό παρέγχυμα και εισβάλλοντας στον υπεζωκοτικό χώρο με αποτέλεσμα την ανάπτυξη ΚΥΣ 14. Το μοντέλο αυτό αναπαράχθηκε επιτυχώς από και από μια άλλη ερευνητική ομάδα 15. Αν και η ενδοφλέβια μεταφορά καρκινικών κυττάρων μιμείται την αιματογενή μετάσταση, λείπει ο πρωτοπαθής όγκος ως πηγή της μετάστασης. Επομένως, η εμφύτευση του όγκου ορθοτοπικά φαίνεται να σχετίζεται περισσότερο με την κλινική κατάσταση. Ο Boehle και οι συνεργάτες του εγκαθίδρυσαν ένα μοντέλο ορθοτοπικής μεταμόσχευσης ανθρώπινου καρκίνου του πνεύμονα με επακόλουθο σχηματισμό ΚΥΣ. Πιο συγκεκριμένα, χορηγήθηκαν ενδοπνευμονικά και ενδοϋπεζωκοτικά κύτταρα ανθρώπινου αδενοκαρκινώματος πνεύμονα σε ανοσοανεπαρκείς ποντικούς με 80%-

15 ΠΝΕΥΜΩΝ Τεύχος 3ο, Τόμος 26ος, Ιούλιος - Σεπτέμβριος % ποσοστό επιτυχούς μεταμόσχευσης 18. Παρόμοια μοντέλα ορθοτοπικής εμφύτευσης σε ανοσοανεπαρκείς ποντικούς χρησιμοποιήθηκαν για επαγωγή ΚΥΣ και από άλλες ερευνητικές ομάδες 19,25,29. Κυτταρικές σειρές ανθρώπινου μεσοθηλιώματος ή ανθρώπινου αδενοκαρκινώματος πνεύμονα εμφυτεύθηκαν ενδοϋπεζωκοτικά σε ανοσοανεπαρκείς ποντικούς και οδήγησαν στην τοπική ανάπτυξη του όγκου και τη δημιουργία ΚΥΣ. Επιπρόσθετα, ένα ορθοτοπικό μοντέλο αναπτύχθηκε σε ανοσοανεπαρκείς αρουραίους στο οποίο αναπτύχθηκε ΚΥΣ μετά από χορήγηση ανθρώπινων κυττάρων αδενοκαρκινώματος πνεύμονα απευθείας στη θωρακική κοιλότητα 20. Η χρησιμοποίηση ανοσοανεπαρκών ποντικών για την εμφύτευση ανθρώπινων καρκινικών κυττάρων στην υπεζωκοτική κοιλότητα έχουν συνεισφέρει σημαντικά στην κατανόηση των βασικών πτυχών της ΚΥΣ. Ωστόσο, πρόσφατα δεδομένα που υποδεικνύουν τη σημαντική επιρροή του μικροπεριβάλλοντος του όγκου στη νεοπλασματική ανάπτυξη και εξέλιξη οδήγησε στην χρήση ανοσοεπαρκών προτύπων. Ο Kimura και οι συνεργάτες του εμφύτευσαν meth A ινοσάρκωμα στον υπεζωκοτικό χώρο συγγενικών Balb/c ποντικών 21. Επίσης άλλο ένα μοντέλο ΚΥΣ δημιουργήθηκε σε ανοσοεπαρκή νεοζηλανδέζικα λευκά κουνέλια με ενδοϋπεζωκοτική εγκατάσταση σαρκώματος κουνελιού VX2 22,30,31. Ένα ακόμα σχετικό και 100% αναπαραγόμενο ζωικό πρότυπο αναπτύχθηκε από τον Stathopoulos και τους συνεργάτες του και περιλαμβάνει την ενδοϋπεζωκοτική έγχυση κυττάρων αδενοκαρκινώματος πνεύμονα (LLC) σε συγγενικού αγρίου τύπου ποντικούς C57BL/6 17. Η εμφύτευση και η ανάπτυξη των όγκων στην υπεζωκοτική κοιλότητα πυροδοτεί την ανοσολογική αντίδραση του ξενιστή με εμφανές στοιχείο την ύπαρξη μικτών φλεγμονωδών κυττάρων στο πλευριτικό υγρό που είναι παρόμοια με τα φλεγμονώδη κύτταρα που βρίσκονται σε ανθρώπινη ΚΥΣ. Το μοντέλο αυτό αναπαράχθηκε και εξελίχθηκε από την ίδια και από άλλες ερευνητικές ομάδες 29, Συγκεκριμένα, η ερευνητική μας ομάδα ανέπτυξε πρόσφατα νέα πειραματικά πρότυπα ΚΥΣ από διαφορετικούς ιστολογικούς τύπους καρκίνου, όπως το μεσοθηλίωμα και το αδενοκαρκίνωμα του παχέως εντέρου 29,32. Τα χαρακτηριστικά των μοντέλων ΚΥΣ που περιγράψαμε συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα. Στάδια σχηματισμού ΚΥΣ Η ενδοϋπεζωκοτική έγχυση καρκινικών κυττάρων σε ανοσοεπαρκείς ποντικούς οδηγεί βαθμιαία στο σχηματισμό ΚΥΣ σε περίπου 14 ημέρες 17,29,32,36,37. Η διαδικασία αυτή μπορεί να διαιρεθεί σε τέσσερις φάσεις: Φάση 1. Λαμβάνει χώρα από την ημέρα 0 έως την ημέρα 4. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης πραγματοποιείται η εμφύτευση του όγκου. Ως μέρα 0 ορίζεται η ημέρα της ενδοϋπεζωκοτικής έγχυσης των καρκινικών κυττάρων στους ποντικούς. Τις επόμενες ημέρες τα καρκινικά κύτταρα αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται και να σχηματίζουν μικρές νεοπλασματικές εστίες στην επιφάνεια του περίτονου και περισπλάχνιου πετάλου του υπεζωκότα. Φάση 2. Λαμβάνει χώρα από την ημέρα 5 έως την ημέρα 8 και αποτελεί τη φλεγμονώδη φάση της ΚΥΣ. Οι όγκοι αναπτύσσονται και εκκρίνουν κυτταροκίνες και χημειοκίνες που προσελκύουν ένα μικτό φλεγμονώδη κυτταρικό πληθυσμό. Το εξίδρωμα αρχίζει να σχηματίζεται και στο τέλος της φάσης αυτής ο όγκος του υγρού είναι μικρός, περιέχοντας υψηλές συγκεντρώσεις φλεγμονωδών μεσολαβητών εκκρινόμενων από τον όγκο και τον ξενιστή καθώς και μεγάλο αριθμό ανοσοποιητικών κυττάρων. Φάση 3. Λαμβάνει χώρα τις ημέρες 9 με 12. Κατά τη διάρκεια της φάσης αυτής παρατηρείται αύξηση της αγγειακής διαπερατότητας. Οι υπεζωκοτικές νεοπλασματικές εστίες εκκρίνουν αγγειογενετικές κυτταροκίνες που καθιστούν τα αγγεία υπερδιαπερατά. Πλάσμα και πρωτεϊνες διηθούνται μέσα στην υπεζωκοτική κοιλότητα. Το πλευριτικό υγρό συσσωρεύεται και αρχίζει να γίνεται αιμορραγικό όπως συμβαίνει και στα άτομα με προχωρημένη ΚΥΣ. Φάση 4. Λαμβάνει χώρα από την ημέρα 13 μέχρι και τον θάνατο του ζώου. Στη φάση αυτή το εμπλουτισμένο πλευριτικό υγρό τροφοδοτεί τις νεοπλασματικές εστίες οδηγώντας τες σε επιταχυνόμενη ανάπτυξη και μετάσταση σε γειτονικές δομές όπως τον πνεύμονα, το θωρακικό τοίχωμα και το διάφραγμα. Οι ποντικοί παρουσιάζουν σοβαρή αναπνευστική δυσχέρεια καθώς οι πνεύμονες συμπιέζονται από τον σχηματισμό πολλών όγκων και άφθονου υγρού, οδηγώντας σε σοβαρή δύσπνοια και επακόλουθο θάνατο. Εκτίμηση του σχηματισμού ΚΥΣ Η γενική κατάσταση του πειραματοζώου αποτελεί ένδειξη της νεοπλασματικής προόδου. Καθώς αναπτύσσεται η ΚΥΣ, οι ποντικοί χάνουν βάρος σταδιακά και παρουσιάζουν μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Σε προχωρημένα στάδια ΚΥΣ, οι ποντικοί εμφανίζουν δύσπνοια και καχεξία. Ωστόσο, είναι απαραίτητη η καθημερινή παρατήρηση των πειραματοζώων καθώς και ο προσδιορισμός του σωματικού βάρους ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Το πλευριτικό υγρό, οι όγκοι και ο γειτονικός ιστός συλλέγονται κατά τη νεκροψία των ζώων για να αναλυθούν με τη χρήση διάφορων τεχνικών. Το κύριο τελικό σημείο έκβασης της πειραματικής ΚΥΣ είναι ο όγκος του πλευριτικού υγρού και το περιεχόμενό

16 214 ΠΝΕΥΜΩΝ Τεύχος 3ο, Τόμος 26ος, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2013 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΕΤΟΣ ΕΙΔΟΣ ΚΑΚΟΗΘΗ ΚΥΤΤΑΡΑ/ΙΣΤΟΣ ΟΔΟΣ ΕΓΧΥΣΗΣ Yano et al 2000 ποντικοί Κύτταρα ανθρώπινου αδενοκαρκινώματος πνεύμονα ΒΑΘΜΟΣ ΑΝΟΣΟΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΚΥΡΙΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ Ενδοφλέβια αθυμικοί Μίμηση αιματογενούς μετάστασης Boehle et al 2000 ποντικοί Κύτταρα ανθρώπινου αδενοκαρκινώματος πνεύμονα, πλακώδους αδενοκαρκινώματος και αδενοκαρκινώματος εκ μεγάλων κυττάρων Ενδοπνευμονική και ενδοϋπεζωκοτική ανοσοανεπαρκείς Έγχυση ανθρώπινης καρκινικής σειράς Kimura et al 2000 Balb/C ποντικοί metha ινοσάρκωμα Ενδοϋπεζωκοτική ανοσοανεπαρκείς Ορθοτοπική εμφύτευση Ohta et al 2001 αρουραίοι Kύτταρα PC14 ανθρώπινου αδενοκαρκινώματος πνεύμονα Ενδοϋπεζωκοτική και υποπλευρική ανοσοανεπαρκείς Έγχυση ανθρώπινης καρκινικής σειράς Hatton et al 2002 Νεοζηλανδέζικα λευκά κουνέλια VX2 όγκος κουνελιού θωρακοτομή ανοσοεπαρκείς Συνδυασμένη μεταμόσχευση καρκινικών κυττάρων όγκου και στρώματος Yeh et al 2006 ποντικοί Κύτταρα PC14PE6/ AS2 ανθρώπινου αδενοκαρκινώματος πνεύμονα Ενδοφλέβια και ενδοπεριτοναϊκή έγχυση αθυμικοί Έγχυση ανθρώπινης καρκινικής σειράς Edakuni et al 2006 ποντικοί Κυτταρικές σειρές ανθρώπινου μεσοθηλιώματος Υποδόρια και ενδοϋπεζωκοτική έγχυση ανοσοανεπαρκείς Έγχυση ανθρώπινης καρκινικής σειράς Jongsma et al 2008 FVB ποντικοί υπό όρους διαγονιδιακό ποντίκι με μεσοθηλιακά κύτταρα υπεζωκότα που είναι ανεπαρκή σε συγκεκριμένα γονίδια που βρίσκονται συχνά μεταλλαγμένα στο ανθρώπινο μεσοθηλίωμα Αυθόρμητη ανάπτυξη μεσοθηλιώματος ανοσοεπαρκείς Αυθόρμητη δημιουργία ΚΥΣ Stathopoulos et al 2006 C57BL/6 ποντικοί Κύτταρα Lewis lung carcinoma ποντικού Ενδοϋπεζωκοτική ανοσοεπαρκείς Λαμβάνεται υπόψιν η επιρροή του μικροπεριβάλλοντος του όγκου στην ανάπτυξη αυτού ΚΥΡΙΟ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑ Λείπει ο πρωτοπαθής όγκος ως πηγή μετάστασης Δεν λαμβάνεται υπόψιν η επιρροή του μικροπεριβάλλοντος του όγκου στην ανάπτυξη αυτού Η καρκινική σειρά είναι ποντικίσια Δεν λαμβάνεται υπόψιν η επιρροή του μικροπεριβάλλοντος του όγκου στην ανάπτυξη αυτού Η θωρακοτομή είναι χρονοβόρα και με υψηλή θνητότητα Η συμπεριφορς των κυττάρων και ο βαθμός κάθαρσης στην περιτοναϊκή κοιλότητα ίσως είναι διαφορετικά Δεν λαμβάνεται υπόψιν η επιρροή του μικροπεριβάλλοντος του όγκου στην ανάπτυξη αυτού Απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα για να αναπτυχθεί η ΚΥΣ Η καρκινική σειρά είναι ποντικίσια

17 ΠΝΕΥΜΩΝ Τεύχος 3ο, Τόμος 26ος, Ιούλιος - Σεπτέμβριος του. Ο όγκος αυτού μετριέται με χρήση σύριγγας ή πιπέτας ακριβείας. Οι ΚΥΣ είναι εξιδρωματικές, αιμορραγικές, δεν πήζουν και έχουν όγκο μεταξύ 200 με 1500 μl. Ένα άλλο σημαντικό τελικό σημείο έκβασης είναι ο προσδιορισμός του αριθμού των υπεζωκοτικών όγκων και το μέγεθος αυτών. Οι περίτονες και περισπλάχνιες υπεζωκοτικές εμφυτεύσεις δύναται να μετρηθούν στο στερεοσκόπιο. Μια πιο ακριβής μέθοδος για την αξιολόγηση των υπεζωκοτικών όγκων είναι η στερεολογία 23,35. Βέβαια, αρκετές μη επεμβατικές τεχνικές (αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία, τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων, in vivo βιοφωταύγεια κτλ.) χρησιμοποιούνται ευρέως για την παρακολούθηση της νεοπλασματικής προόδου και του σχηματισμού υγρού σε ζωντανά πειραματόζωα Επιπρόσθετα, τελικά σημεία έκβασης που πρέπει να προσδιοριστούν είναι η επαγόμενη από τον όγκο φλεγμονή, η αγγειογένεση και η αύξηση της αγγειακής διαπερατότητας στην υπεζωκοτική κοιλότητα των πειραματικών ποντικών. Τα περισσότερα εμπύρηνα κύτταρα στο πλευριτικό υγρό, εκτός από τα καρκινικά και τα μεσοθηλιακά, είναι τα μονοκύτταρα, τα ουδετερόφιλα και τα λεμφοκύτταρα. Φλεγμονώδη κύτταρα καθώς και φλεγμονώδεις και αγγειογενετικοί μεσολαβητές μετρώνται στο πλευριτικό υγρό, στον όγκο και στο περιφερικό αίμα πειραματοζώων με ΚΥΣ. Ακόμη, η αυξημένη αγγειογένεση οδηγεί στην πιο γρήγορη αύξησή του όγκου. Επομένως, ο υπεζωκοτικός νεοπλασματικός ιστός δύναται επίσης να εξεταστεί για δείκτες κυτταρικού πολλαπλασιασμού και απόπτωσης. Η διήθηση του πλάσματος από τα υπεζωκοτικά αγγεία σε πειραματική ΚΥΣ συνήθως ποσοτικοποιείται με χρήση διαφόρων μεθόδων, όπως με τη χρώση Evan s Blue, την τροποποιημένη μέθοδο Miles ή μέσω σύγκρισης της ολικής πρωτεϊνης ανάμεσα στο υπεζωκοτικό υγρό και τον ορό του αίματος 17,27. ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΚΥΣ Η ΚΥΣ είναι μια θανατηφόρα ασθένεια που χρειάζεται εστιασμένες ερευνητικές προσπάθειες για βελτιώσεις που μπορούν να εισαχθούν στην κλινική πράξη. Κατά την τελευταία δεκαετία, διάφορες προκλινικές μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί χρησιμοποιώντας τα προαναφερθέντα πειραματικά μοντέλα ΚΥΣ προσφέροντας σημαντικές γνώσεις σχετικά με την παθοβιολογία της ΚΥΣ. Αν και οι περισσότερες εργασίες πάνω στην ΚΥΣ έχουν πραγματοποιηθεί σε ανοσοκατεσταλμένα ποντίκια, η ανάπτυξη ανοσοεπαρκών μοντέλων ΚΥΣ τα τελευταία χρόνια αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της μεταφραστικής υπεζωκοτικής έρευνας, αφού οι αλληλεπιδράσεις όγκου ξενιστή αποτελούν βασικούς παράγοντες στη διαμόρφωση και εξέλιξη της νόσου. Χρησιμοποιώντας αυτά τα μοντέλα έχει αποκαλυφθεί ο ρόλος σημαντικών μεσολαβητών καθώς και βιολογικών οδών στο σχηματισμό ΚΥΣ. Οι πιο σημαντικοί μεσολαβητές αλλά και μονοπάτια που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία φαίνεται να είναι ο VEGF, η IL-6/Stat3, η MCP-1, η Spp1, και η σηματοδότηση των αξόνων angiopoietin/ Tie2 και TNF /NF-κΒ 14,15,17,33, Αυτά τα ογκο-παραγόμενα γονιδιακά προϊόντα οδηγούν στην ανάπτυξη του όγκου με αυτοκρινή τρόπο και επίσης έλκουν κυτταρικούς πληθυσμούς του ξενιστή, οι οποίοι συνδέονται στενά με την εξέλιξη του όγκου του υπεζωκότα και τη συσσώρευση υγρού, αποτελώντας νέους θεραπευτικούς στόχους σε προκλινικά μοντέλα. Επιπλέον, μελέτες έχουν εξετάσει την αποτελεσματικότητα νέων θεραπειών τόσο σε ανοσοανεπαρκή όσο και σε ανοσοεπαρκή μοντέλα ΚΥΣ, και έχουν παράσχει γνώσεις σχετικά με πιθανές μελλοντικές θεραπείες κατά της συγκεκριμένης νόσου. Σε αυτό το πλαίσιο, το μπλοκάρισμα των ιντερλευκινών IL-12 και IL-15 δείχθηκε να είναι επωφελές έναντι πειραματικής ΚΥΣ 21, ενώ οι αναστολείς της τοποϊσομεράσης II 39 καθώς και το μπλοκάρισμα του VEGF-υποδοχέα κινάσης τυροσίνης 14 εφαρμόστηκαν σε προκλινικό επίπεδο. Η Μπορτεζομίμπη (έμμεσος αναστολέας του NF-κΒ) και το Ζολεδρονικό οξύ (ένα διφωσφονικό άλας που ασκεί ισχυρή αντικαρκινική δράση) βρέθηκαν επίσης ότι ασκούν ευεργετική επίδραση κατά της πειραματικής ΚΥΣ αναστέλλοντας τη σηματοδότηση του NF-κΒ και του Ras, αντίστοιχα, στον όγκο 40,41. Πρόσφατες μελέτες χρησιμοποιώντας ένα παράγωγο σουλινδάκης έδειξαν σημαντική επίδραση στη ενδοϋπεζωκοτική διάδοση του όγκου μέσω της μείωσης της αγγειακής διαπερατότητας υπεζωκότα 42. Επιπλέον, αντισώματα εξουδετέρωσης των CCL2 και CCL12 μειώνουν σημαντικά την ανάπτυξη ΚΥΣ που προκαλείται από αδενοκαρκινώματα ανθρώπου και ποντικού 29. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ΚΥΣ είναι μια κοινή και επώδυνη κατάσταση που σχετίζεται με προχωρημένο στάδιο διαφόρων μορφών καρκίνου. Η ανάπτυξη διαφόρων ζωικών προτύπων ΚΥΣ άνοιξε τον δρόμο για την κατανόηση της γενετικής και μοριακής βάσης της παθογένεσης της νόσου. Ωστόσο, απαιτείται ακόμα μεγάλη ερευνητική προσπάθεια για την ανάπτυξη αποτελεσματικών και στοχευμένων θεραπευτικών προσεγγίσεων. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (Βλέπε αγγλικό Κείμενο)

18 Review Mouse models of malignant pleural effusion Marianthi Iliopoulou, MD¹, Antonia Marazioti, PhD², Georgios T. Stathopoulos, MD, PhD³ ¹Postgraduate Student, Master s Programme in Basic Biomedical Sciences ²Postdoctoral Research Fellow ³Assistant Professor of Physiology, Principal Investigator Laboratory for Molecular Respiratory Carcinogenesis, Department of Physiology, Faculty of Medicine, University of Patras, Greece Key words: - malignant pleural effusion, - mouse models, - cancer, - angiogenesis, - inflammation SUMMARY. Malignant pleural effusion (MPE) is a common complication of advanced malignancies, particularly lung and breast cancer. The survival time of patients with MPE is often short, with poor quality of life. The pleural space normally contains a thin film of fluid that is regulated by the balance between production from systemic blood vessel filtration and lymphatic absorption. Tumourinduced disturbances of the pleural fluid production and clearance processes result in the development of MPE. Until recently the specific mechanisms underlying pleural fluid accumulation were poorly defined because studies of MPE pathogenesis were limited by a lack of animal models that could reproduce the pathobiology of human MPE. During the past decade, various research groups have established experimental models that mimic human pleural malignancies, including mice models that require either immunocompromised or immunocompetent mice for propagation of human or murine cancer induced-mpe, respectively. The experimental modelling of MPE has provided new insight into the biological behaviour of tumour cells and tumour-host interactions in the pleural cavity, paving the way for improved management of this end-stage condition. Pneumon 2013, 26(3): INTRODUCTION Corespondence: Antonia Marazioti, PhD; Laboratory for Molecular Respiratory Carcinogenesis, Department of Physiology, Faculty of Medicine, University of Patras; Basic Biomedical Sciences Research Building, 2nd floor, Room B40, 1 Asklepiou Str., University Campus (Panepistimioupolis), Rio, Greece; Phone: ; Fax: ; amarazioti@upatras.gr Malignant pleural effusion (MPE) is a significant clinical problem that affects 7,000 patients annually in Greece alone. In developed countries, MPE is the second most frequent cause of exudative pleural effusion after parapneumonic effusion 1,2. Its incidence is high ( cases per 100,000 residents per year) almost reaching lung cancer in incidence 3. MPE is caused by primary or metastatic tumours that enter the pleural cavity, but is mainly a metastatic disease 4. Lung cancer is the most common metastatic tumour to the pleura, accounting for approximately 37.5 % of all MPE 2. Breast cancer accounts for 17% and blood malignancies, such as lymphoma, for 11.5%. Neoplasms of the gastrointestinal and genitourinary tractsfollow, wiht rates reaching 7% and 9.5% respectively, but effusions from an unknown primary site account for 11% of all MPE 5. MPE signifies advanced systemic disease and is associated with a low

19 PNEUMON Number 3, Vol. 26, July - September survival rate and poor quality of life. Patients at diagnosis of MPE can expect a median survival of about 3-6 months and are likely to suffer from dyspnoea, cough and chest pain, usually accompanied by weight loss, anorexia and severe fatigue. Currently, the primary goal in MPE management is effective palliation of the associated respiratory symptoms. This is achieved by drainage of the pleural fluid and/or prevention of its reaccumulation. Treatment options include thoracentesis, pleurodesis, pleuroperitoneal shunting, pleurectomy and tunnelled pleural catheters 6. PATHOGENESIS OF MPE The pleural membrane is thin and moist and it covers the external surface of the lungs and the internal surface of the chest wall. It consists of two layers, visceral and parietal, which enclose the pleural cavity. The pleural cavity normally contains a small amount of fluid which is called pleural fluid 7. The pleural fluid is produced by diffusion from the capillaries of the parietal pleura and is removed by lymphatic drainage through the stomata of the parietal pleura 8. Under normal conditions, the body has the ability to remove up to 30 times the usual rate of fluid formation. A classical cause of MPE formation is reduced pleural fluid drainage due to tumour-associated blockage of the local lymphatic outflow 9,10. Recent findings, however, show that the basic prerequisite for MPE formation is interaction between pleural-based tumour cells and the vasculature and immune system of the host that results in increased net fluid production through enhanced plasma extravasation into the pleural space 11. animal models of MPE Development of a suitable animal model Over the past decade, significant progress has been made in research on MPE, but the relevant findings have yet to be translated into advances in treatment. Selection of a simple and feasible tumour-bearing animal model provides one means of studying the pathogenesis of and potential forms of treatment for MPE. Over the years, various animal models of MPE have been developed that have provided insight into the mechanisms of effusion formation. Most animal studies on MPE have been performed using laboratory mice, which present several advantages including 90% genome homology with humans, small body size, rapid tumour growth, with the availability of many inbred and genetically engineered strains and an entirely sequenced genome. Occasionally, larger animals such as rabbits and rats have been used, which provide easier experimental manipulation and more adequate amounts of biological material for examination. Effective cancer cell or tissue inoculation into the pleural cavity can be achieved using various different implantation methods: Thoracotomy, where orhtotopic implantation of freshly isolated malignant tissues is effected. The tumour tissue is tied into the visceral and parietal pleura. This method offers a high uptake rate of the cancer; but it is an invasive and painful method that may have negative effects on the respiratory system of the animal 12,13. Intravenous injection, with blood-borne translocation of tumour to the lung vasculature and lung/pleural outgrowth. Intravenous injection of human lung adenocarcinoma cells produces multiple lung lesions, pleural metastasis and effusions This approach resembles human cancer metastasis to the pleura, but it carries a high mortality rate, and interpretation of MPE is achieved only by using the specific lung adenocarcinoma cell lines. Intrapleural injection, where a small volume of cultured cancer cell lines is delivered into the pleural cavity via a small skin incision in the left posterolateral thoracic area. This injection method results in local implantation of tumour in the chest wall, mediastinum, lungs and diaphragm. Pleural effusions (usually bloody exudates) develop a few weeks after inoculation, mimicking the advanced stage of human disease 17. This method is not associated with mortality as it requires minimal surgery and has the advantages of on-site confirmation of orthotopic tumour cell delivery to the pleura and is of reliable reproducibility. For these reasons, intrapleural orthotopic implantation models prevail for the study of MPE. The immune status of the animal used may strongly influence tumour growth and progression in vivo. Immunodeficient animals have been extensively used for modelling MPE. Various types of xenogenic tumour cells have been successfully introduced into the pleural space of immunodeficient mice or rats, producing subsequent effusion formation 14,15, These animal models, however, do not represent the real tumour in a real environment, since MPE development is the result of a complex interaction between the tumour and the host immune response and it is important that the two interacting biological subjects use the same species-specific language to ensure

20 218 PNEUMON Number 3, Vol. 26, July - September 2013 that the biological phenomenon emulated by the model is fully developed. MPE models using immunocompetent hosts implanted with syngeneic tumours can better simulate human MPE 17,21,22. Specifically, the intrapleural injection of syngeneic cells in immune-intact mice is highly relevant to human disease and all the treated mice develop MPE 17. This model has the advantage that the host immune system is intact, so that the tumour microenvironment will mirror as closely as possible the human situation, and the role of specific molecules and genes in tumour development and progression can be explored at all stages. A disadvantage is that mice tumours are used and may behave differently from the human tumour with regard to the therapeutic response. Individual animal models of MPE At present there is only one animal model of spontaneous MPE generation 28. This model rests on a combined conditional knockout mouse with pleural mesothelial cells specifically deficient in genes frequently found altered in human mesothelioma (Nf2; Ink4a/Arf; p53). The resulting mouse provides a conditional model for malignant mesothelioma with pleural effusion formation. The majority of animal models of MPE have been developed in immune-deficient hosts. The immune-deficient animals used include severe combined immunodeficient (SCID) 18,19 and athymic (nude; natural cytotoxicity receptor, NCR-deficient) 14,15 mice, and immune-deficient rats 20. Yano and colleagues (2000) established a model using athymic nude mice to which human lung adenocarcinoma cells were delivered intravenously, causing lesions in the lung parenchyma and invading the pleura and producing MPE 14. This model was replicated successfully by another research group 15. The intravenous delivery of tumour cells mimics hematogenous metastasis but as in the models a defined primary tumour as a source of metastatic spread is missing implantation of the tumour in the organ specific orthotopic site could be more relevant to the clinical situation. Boehle and colleagues established a model of orthotopic xenotransplantation of human lung cancer with subsequent MPE formation. Specifically, they injected intrapulmonary and intrapleurally into SCID mice human adeonocarcinoma, squamous cell carcinoma and undifferentiated large cell carcinoma cells with an engraftment rate of 80% to 100% (Boehle 31). Similar models of orthotopic implantation in SCID mice have been used for inducing MPE by other research groups 19,25,29. Human mesothelioma cell lines or human lung adenocarcinoma cell lines were implanted intrapleurally in SCID mice, following which tumour growth and development of malignant pleural effusion were observed. In addition, one orthotopic model system has also been developed in immunodeficient rats, which developed MPE after inoculation of human lung adenocarcinoma cells directly into the thoracic cavity 20. Both athymic nude and SCID mice with human tumour cell implantation have contributed significantly to the understanding of basic aspects of MPE. Recent information regarding the important influence of the tumour microenvironment on tumour progression and growth, however, has led to greater reliance on immunocompetent models. Kimura and colleagues implanted syngeneic meth A fibrosarcoma into the pleural space of Balb/c mice 21. An MPE model has also been established in immunocompetent New Zealand white rabbits by intrapleural inoculation of rabbit VX2 sarcoma 22,30,31. Another highly relevant and 100% reproducible animal model which was developed by Stathopoulos and colleagues involves the intrapleural injection of Lewis lung carcinoma (LLC) cells to syngeneic wild type C57BL/6 mice 17. The implantation and growth of tumours in the pleural cavity triggers a host immune response, evident by a mixed inflammatory cell component in the pleural fluid that is similar to the inflammatory cells found in human MPE. This model has been replicated and further developed by the same and other research groups 29, With the aim of establishing mouse models of MPE induced by additional histological types of cancer, our group has in recent years developed syngeneic mouse models for MPE development using colon adenocarcinoma and mesothelioma 29,32. The features of the above MPE models are summarized in the following table. Stages of MPE formation Intrapleural injection of malignant cells in immunocompetent mice leads gradually to the formation of MPE in approximately 14 days 17,29,32,36,37. This phenomenon can be divided into four phases: Phase 1. Takes place from day 0 to day 4. During this phase tumour implantation occurs. Day 0 is the day of the intrapleural injection of tumour cells into the mice. Thereafter tumour cells start proliferating and forming small tumour foci on the surface of the visceral and parietal pleura. Phase 2. Takes place from day 5 to day 8 and represents an inflammatory phase of MPE development. Tumours are growing and secrete cytokines and chemokines that

Ζωικά πρότυπα κακόηθους υπεζωκοτικής συλλογής

Ζωικά πρότυπα κακόηθους υπεζωκοτικής συλλογής Ανασκόπηση Ζωικά πρότυπα κακόηθους υπεζωκοτικής συλλογής Μαριάνθη Ηλιοπούλου, MD, 1 Αντωνία Μαραζιώτη, PhD, 2 Γεώργιος Σταθόπουλος, MD, PhD 3 1 Ιατρός, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΛΕΜΕΣΟΣ 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Το κοινωνικό στίγμα της ψυχικής ασθένειας

Το κοινωνικό στίγμα της ψυχικής ασθένειας Διεπιζηημονική Φρονηίδα Υγείας(2015) Τόμος 7,Τεύχος 1, 8-18 ISSN 1791-9649 Το κοινωνικό στίγμα της ψυχικής ασθένειας Κνξδώζε Α 1, Σαξίδε Μ 2, Σνπιηώηεο Κ 3 1 Ννζειεύηξηα ΤΔ, MSc, Γεληθό Ννζνθνκείν Κνξίλζνπ.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΕΩΝΙΔΟΥ Λεμεσός, 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. Χρυσάνθη Στυλιανού Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

GR Πραγματοποιήθηκε με δυναμική παρουσία το 17 ο Ελληνικό Συμπόσιο Διαχείρισης Δεδομένων

GR Πραγματοποιήθηκε με δυναμική παρουσία το 17 ο Ελληνικό Συμπόσιο Διαχείρισης Δεδομένων GR Πραγματοποιήθηκε με δυναμική παρουσία το 17 ο Ελληνικό Συμπόσιο Διαχείρισης Δεδομένων 3 κεντρικοί ομιλητές, 20 σύντομες παρουσιάσεις, 21 ερευνητικές ομιλίες και πάνω από 140 συμμετέχοντες Το Ελληνικό

Διαβάστε περισσότερα

Υπό την αιγίδα: Ιατρικής Σχολής. ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Υπό την αιγίδα: Ιατρικής Σχολής. ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Υπό την αιγίδα: ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Ένωσης Επιστημονικού Προσωπικού Νοσοκομείου O Ευαγγελισμός ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠρόεδροΙ Σπύρος Ζακυνθινός Ιωάννης Καλομενίδης

Διαβάστε περισσότερα

Χειρουργική παρηγορητική θεραπεία για την αντιμετώπιση κακοήθων πλευριτικών συλλογών και παθήσεων Σ. Τσαγκαρόπουλος

Χειρουργική παρηγορητική θεραπεία για την αντιμετώπιση κακοήθων πλευριτικών συλλογών και παθήσεων Σ. Τσαγκαρόπουλος Χειρουργική παρηγορητική θεραπεία για την αντιμετώπιση κακοήθων πλευριτικών συλλογών και παθήσεων Σ. Τσαγκαρόπουλος Επιμελητής Β Χειρουργικής Θώρακος Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ The author has nothing to disclosure

Διαβάστε περισσότερα

ICTR 2017 Congress evaluation A. General assessment

ICTR 2017 Congress evaluation A. General assessment ICTR 2017 Congress evaluation A. General assessment -1- B. Content - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - C. Speakers/ Presentations/ Sessions - 6 - - 7 - D. Posters/ Poster sessions E. Organisation and coordination

Διαβάστε περισσότερα

Τα Οικονομικά της Υγείας

Τα Οικονομικά της Υγείας ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Τα Οικονομικά της Υγείας (Κωδ. Μαθήματος 510076) Παναγιώτης Μανωλιτζάς, PhD Σχολή Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Κοινωνικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΔΙΕΡΕΎΝΗΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΤΗΡΟΥΝ ΟΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΓΙΑ ΤA HIV ΟΡΟΘΕΤΙΚA ATOMA Ονοματεπώνυμο

Διαβάστε περισσότερα

HIV HIV HIV HIV AIDS 3 :.1 /-,**1 +332

HIV HIV HIV HIV AIDS 3 :.1 /-,**1 +332 ,**1 The Japanese Society for AIDS Research The Journal of AIDS Research +,, +,, +,, + -. / 0 1 +, -. / 0 1 : :,**- +,**. 1..+ - : +** 22 HIV AIDS HIV HIV AIDS : HIV AIDS HIV :HIV AIDS 3 :.1 /-,**1 HIV

Διαβάστε περισσότερα

H Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing (EIP on AHA).

H Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing (EIP on AHA). H Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing (EIP on AHA). Th. Vontetsianos, MD, PhD Consultant Pulmonary Physician Head, E-health Unit http://ec.europa.eu/research/innovationunion/index_en.cfm?section=active-healthy-ageing

Διαβάστε περισσότερα

Νόσημα: Άσθμα. Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθηγητής Χρήστος Λιονής UNIVERSITY OF CRETE FACULTY OF MEDICINE ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Νόσημα: Άσθμα. Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθηγητής Χρήστος Λιονής UNIVERSITY OF CRETE FACULTY OF MEDICINE ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ «Ανάπτυξη 13 Κατευθυντήριων Οδηγιών Γενικής Ιατρικής για τη διαχείριση των πιο συχνών νοσημάτων και καταστάσεων υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας», Κωδικός MIS: 464637 Νόσημα: Άσθμα Ομάδα εργασίας:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΓΝΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΕ ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΟΡΓΑΝΩΝ ΑΠΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

Priorities of the Greek ehealth ecosystem

Priorities of the Greek ehealth ecosystem Priorities of the Greek ehealth ecosystem Mina Boubaki IT Department, Ministry of Health ehealth Network, ehealth Forum 2014 Participants: Commercial, academic, health, well being and social care stakeholders,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο Μαργαρίτα Μάου Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΑΝΤΛΙΕΣ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΕΚΧΥΣΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

PUBLICATION. Participation of POLYTECH in the 10th Pan-Hellenic Conference on Informatics. April 15, Nafplio

PUBLICATION. Participation of POLYTECH in the 10th Pan-Hellenic Conference on Informatics. April 15, Nafplio Participation of POLYTECH in the 10th Pan-Hellenic Conference on Informatics Nafplio 15.4.2016 POLYTECH will participate as a sponsor and speaker in the 10th Pan-Hellenic Conference on Informatics organized

Διαβάστε περισσότερα

4000 specialists, 600 local points, more than 50 countries in Europe and beyond

4000 specialists, 600 local points, more than 50 countries in Europe and beyond 4000 specialists, 600 local points, more than 50 countries in Europe and beyond Wherever you are, we re there to support small business Providing information and advice on market opportunities, European

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή Η παιδική παχυσαρκία έχει φτάσει σε επίπεδα επιδημίας στις μέρες μας. Μαστίζει παιδιά από μικρές ηλικίες μέχρι και σε εφήβους. Συντείνουν αρκετοί παράγοντες που ένα παιδί γίνεται παχύσαρκο

Διαβάστε περισσότερα

Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης

Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης Ιωάννης µορφή κακοήθειας που αναπτύσεται από

Διαβάστε περισσότερα

GREECE BULGARIA 6 th JOINT MONITORING

GREECE BULGARIA 6 th JOINT MONITORING GREECE BULGARIA 6 th JOINT MONITORING COMMITTEE BANSKO 26-5-2015 «GREECE BULGARIA» Timeline 02 Future actions of the new GR-BG 20 Programme June 2015: Re - submission of the modified d Programme according

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ

Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΛΟΙΖΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΩΣ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΦΡΟΥΤΩΝ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ Όνομα φοιτήτριας ΚΑΛΑΠΟΔΑ ΜΑΡΚΕΛΛΑ

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΤΗΘΑΓΧΗ

Πτυχιακή Εργασία Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΤΗΘΑΓΧΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΤΗΘΑΓΧΗ Νικόλας Χριστοδούλου Λευκωσία, 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Σοφία Τούσα, Ειδικευόµενη Γενικής Ιατρικής στο Γενικό Νοσοκοµείο Έδεσσας, MSc, υποψήφια διδάκτωρ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας εναλλακτικών και συμπληρωματικών τεχνικών στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής σε άτομα με καρκίνο

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Πληροφορικής Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πληροφορική»

Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Πληροφορικής Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πληροφορική» Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Πληροφορικής Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πληροφορική» Μεταπτυχιακή Διατριβή Τίτλος Διατριβής Επίκαιρα Θέματα Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Ονοματεπώνυμο Φοιτητή Σταμάτιος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ Παναγιώτου Νεοφύτα 2008969752 Επιβλέπων καθηγητής Δρ. Νίκος Μίτλεττον,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΜΕ Α.Π.Ε

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΜΕ Α.Π.Ε Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών Τ.Ε. ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΜΕ Α.Π.Ε Πτυχιακή Εργασία Φοιτητής: Γεμενής Κωνσταντίνος ΑΜ: 30931 Επιβλέπων Καθηγητής Κοκκόσης Απόστολος Λέκτορας

Διαβάστε περισσότερα

Η Aξία των Κλινικών Μελετών στην Ανάπτυξη Καινοτόμων Φαρμάκων Mελέτιος A. Δημόπουλος

Η Aξία των Κλινικών Μελετών στην Ανάπτυξη Καινοτόμων Φαρμάκων Mελέτιος A. Δημόπουλος Η Aξία των Κλινικών Μελετών στην Ανάπτυξη Καινοτόμων Φαρμάκων Mελέτιος A. Δημόπουλος Πρύτανης Ε.Κ.Π.Α. Καθηγητής Αιματολογίας-Ογκολογίας Σήμερα, οι κλινικές μελέτες αποτελούν το κύριο μέσο, μέσα από το

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΡΟΠΤΙΜΙΣΤΡΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ

ΣΟΡΟΠΤΙΜΙΣΤΡΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΣΟΡΟΠΤΙΜΙΣΤΡΙΕΣ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΣΟΡΟΠΤΙΜΙΣΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΤΕΥΧΟΣ Νο 110 - Δ ΤΡΙΜΗΝΟ 2014 Το πρώτο βραβείο κέρδισε η Ελλάδα για την φωτογραφία Blue + Yellow = Green στον διαγωνισμό 2014 του

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝΔΡΕΟΥ Φ.Τ:2008670839 Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΡ. Γ. Ι. ΠΙΣΣΑΚΑΣ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΛΗΝ. ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ. ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΔΝΤΗΣ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΝΟΣ.

ΔΡ. Γ. Ι. ΠΙΣΣΑΚΑΣ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΛΗΝ. ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ. ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΔΝΤΗΣ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΝΟΣ. Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΔΡ. Γ. Ι. ΠΙΣΣΑΚΑΣ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΛΗΝ. ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ. ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΔΝΤΗΣ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΝΟΣ.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. «ΔΙΟΙΚΗΣΗ της ΥΓΕΙΑΣ» ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. «ΔΙΟΙΚΗΣΗ της ΥΓΕΙΑΣ» ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ της ΥΓΕΙΑΣ» ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Μαστρογιάννη Μαρία Διπλωματική Εργασία υποβληθείσα

Διαβάστε περισσότερα

H Συμμετοχή των Συλλόγων Ασθενών στη Λήψη Αποφάσεων Χτίζοντας Επιχειρηματολογία στην Αξιολόγηση Τεχνολογίας Υγείας

H Συμμετοχή των Συλλόγων Ασθενών στη Λήψη Αποφάσεων Χτίζοντας Επιχειρηματολογία στην Αξιολόγηση Τεχνολογίας Υγείας H Συμμετοχή των Συλλόγων Ασθενών στη Λήψη Αποφάσεων Χτίζοντας Επιχειρηματολογία στην Αξιολόγηση Τεχνολογίας Υγείας Μάγδα Χατζίκου Ευγενία Σταμούλη PharmEcons Easy Access Consulting Firm Αθήνα, 21 Νοεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΕ ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΕ ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΕ ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ενότητα 1β: Principles of PS Ιφιγένεια Μαχίλη Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΑΣΕΙΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS) Αλέξης Δημήτρη Α.Φ.Τ: 20085675385 Λεμεσός

Διαβάστε περισσότερα

Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων

Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων Θωμάς Μακατσώρης Επίκ. Καθ. Παθολογίας-Ογκολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών 5-11-2017 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας:

Διαβάστε περισσότερα

Διακήρυξη Λονδίνου-Μάλαγας περί. επένδυσης στην έρευνα για το άσθμα

Διακήρυξη Λονδίνου-Μάλαγας περί. επένδυσης στην έρευνα για το άσθμα Διακήρυξη Λονδίνου-Μάλαγας περί επένδυσης στην έρευνα για το άσθμα Εισαγωγή Το άσθμα είναι μια πάθηση η οποία έχει επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή 30 εκατομμυρίων Ευρωπαίων και 300 εκατομμυρίων ατόμων ανά

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙ Α ΓΙΑ ΤΑΞΙ ΙΩΤΕΣ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΑΣ ΙΑΡΚΕΙΑΣ

ΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙ Α ΓΙΑ ΤΑΞΙ ΙΩΤΕΣ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΑΣ ΙΑΡΚΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ, ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ ΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙ Α ΓΙΑ ΤΑΞΙ ΙΩΤΕΣ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΑΣ ΙΑΡΚΕΙΑΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΛΕΞΙΑ ΤΣΕΡΛΙΓΚΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Γ. Α. ΦΡΑΓΚΙΑ ΑΚΗΣ. 2012 σελ.

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ:

ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ: ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ: το κοστος για τους ασθενεις και το δημοσιο συστημα υγειας 18 Δεκεμβρίου 2014 Αμφιθέατρο της Ελληνοαμερικάνικης Ένωσης Η PALLADIAN COMMUNICATIONS SPECIALISTS διοργανώνει ημερίδα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΝΕΥΜΩΝ. PNEUMON VOL. 27 SUPPLEMENT No 1 2014 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΟΜΟΣ 27 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ 1 2014 PNEUMON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΠΝΕΥΜΩΝ. PNEUMON VOL. 27 SUPPLEMENT No 1 2014 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΟΜΟΣ 27 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ 1 2014 PNEUMON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ PNEUMON VOL. 27 SUPPLEMENT No 1 2014 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΟΜΟΣ 27 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ 1 2014 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΡΙΜΗΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ PNEUMON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ GREEK BRONCHOLOGIC

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Εργασία ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ. Ονοματεπώνυμο:

Διαβάστε περισσότερα

94 95 96 97 98 Ο ρόλος της αγγειογένεσης στη μετάσταση Η νεοαγγείωση αποτελεί ένα απαραίτητο τμήμα της ογκογόνου διεργασίας που διασφαλίζει τη γρηγορότερη και ανεμπόδιστη ανάπτυξη του όγκου. Η λειτουργική

Διαβάστε περισσότερα

NATIONAL AND KAPODISTRIAN UNIVERSITY OF ATHENS SCHOOL OF SCIENCE FACULTY OF INFORMATICS AND TELECOMMUNICATIONS

NATIONAL AND KAPODISTRIAN UNIVERSITY OF ATHENS SCHOOL OF SCIENCE FACULTY OF INFORMATICS AND TELECOMMUNICATIONS NATIONAL AND KAPODISTRIAN UNIVERSITY OF ATHENS SCHOOL OF SCIENCE FACULTY OF INFORMATICS AND TELECOMMUNICATIONS INTERDICIPLINARY POSTGRADUATE PROGRAMME "INFORMATION TECHNOLOGIES IN MEDICINE AND BIOLOGY"

Διαβάστε περισσότερα

22ο. Μετεκπαιδευτικό Συμπόσιο. 5-7 Ιουνίου 2015. Επιτροπή Νοτιοδυτικής Ελλάδος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας ΚΑΛΑΜΑΤΑ, ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ELITE

22ο. Μετεκπαιδευτικό Συμπόσιο. 5-7 Ιουνίου 2015. Επιτροπή Νοτιοδυτικής Ελλάδος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας ΚΑΛΑΜΑΤΑ, ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ELITE Επιτροπή Νοτιοδυτικής Ελλάδος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας 22ο Μετεκπαιδευτικό Συμπόσιο 5-7 Ιουνίου 2015 ΚΑΛΑΜΑΤΑ, ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ELITE www.synedra.gr ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πρόεδρος: Θεοχάρης Δήμου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπων Καθηγητής: Δρ. Νίκος Μίτλεττον Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Ονοματεπώνυμο: Ιωσηφίνα

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ. Με θερμούς χαιρετισμούς. Σπύρος Ζακυνθινός Πρόεδρος Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας οκτωβριου 2018, αθηνα 3

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ. Με θερμούς χαιρετισμούς. Σπύρος Ζακυνθινός Πρόεδρος Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας οκτωβριου 2018, αθηνα 3 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ), στην προσπάθειά της για βελτίωση της εκπαίδευσης των ειδικευομένων ιατρών στην Πνευμονολογία διοργανώνει τριήμερο σεμινάριο εντατικής εκπαίδευσης,

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα

Ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα Ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα Θεόδωρος Βασιλακόπουλος Πνευμονολόγος Αναπληρωτής Καθηγητής Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ειδικός Γραμματέας ΕΠΕ μεθοδολογία Pubmed search Limits: 20

Διαβάστε περισσότερα

HIV & Ca τραχήλου μήτρας. Άτομα μολυσμένα με HIV έχουν αυξημένη ροπή για την ανάπτυξη καρκίνου.

HIV & Ca τραχήλου μήτρας. Άτομα μολυσμένα με HIV έχουν αυξημένη ροπή για την ανάπτυξη καρκίνου. HIV & Ca τραχήλου μήτρας Άτομα μολυσμένα με HIV έχουν αυξημένη ροπή για την ανάπτυξη καρκίνου. ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Πολλαπλοί παράγοντες μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της κακοήθειας σε ασθενείς με AIDS. Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΚΑΙ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ HIV Μιλτιάδους Γιώργος Λεμεσός

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΡΙΣΟΚΚΑ Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV. Στυλιανού Στυλιανή

Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV. Στυλιανού Στυλιανή ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV Στυλιανού Στυλιανή Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Το Μοντέλο του IENE5 για το MOOC

Το Μοντέλο του IENE5 για το MOOC ERASMUS+ Programme Key Action 2: Strategic partnership Agreement number 2015-1-UK01-KA202-013466 ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΟΥΝΙΟΣ 2017 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ

ΙΟΥΝΙΟΣ 2017 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΙΟΥΝΙΟΣ 2017 EUROPE DIRECT ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων Αίθουσα Europe Direct Ακαδημίας 50, Αθήνα, (Είσοδος από Σόλωνος) Site: europedirect-cityofathens.gr ΔΕΥΤΕΡΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ Epidemiology and Public Health Dept of Epidemiology and Public Health N. TZANAKIS M.D. Consultant in Respiratory Medicine Assistant Professor in Epidemiology P.O. Box 1352, 71110

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΠΟΥ ΒΙΩΝΕΙ ΤΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΤΙΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΝΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Άντρη Αγαθαγγέλου Λεμεσός 2012 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ERASMUS LLP : ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

ERASMUS LLP : ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ERASMUS LLP : ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ D.M.REKKAS MSc,PhD ASSOCIATE PROFESSOR PHARMACEUTICAL TECHNOLOGY FACULTY OF PHARMACY UNIVERSITY OF ATHENS HELLAS ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ/ΙΚΥ. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΟΥΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΟΥΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑ Σ. ΛΑΠΠΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνία & Υγεία Οργάνωση Υπηρεσιών: Οι προσδιοριστές της Υγείας

Κοινωνία & Υγεία Οργάνωση Υπηρεσιών: Οι προσδιοριστές της Υγείας ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Κοινωνία & Υγεία Οργάνωση Υπηρεσιών: Οι προσδιοριστές της Υγείας Τάσος Φιλαλήθης Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Τμήμα Ιατρικής Κοινωνία & Υγεία Υγεία Κοινωνία Ιατρική

Διαβάστε περισσότερα

þÿ Ç»¹º ³µÃ ± : Ãż²» Ä Â

þÿ Ç»¹º ³µÃ ± : Ãż²» Ä Â Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2015 þÿ Ç»¹º ³µÃ ± : Ãż²» Ä Â þÿãå½±¹ã ¼±Ä¹º  ½ ¼ Ãͽ  þÿ±à ĵ»µÃ¼±Ä¹º

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Η Καρδιακή Ανεπάρκεια(ΚΑ) είναι ένα πολύπλοκο, προοδευτικά εξελισσόμενο σύνδρομο κλινικών, αιμοδυναμικών και νευροορμονικών διαταραχών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΉ ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑΝΟΏΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΙΔΙΚΈΣ ΟΔΗΓΊΕΣ

ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΉ ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑΝΟΏΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΙΔΙΚΈΣ ΟΔΗΓΊΕΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΉ ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑΝΟΏΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΙΔΙΚΈΣ ΟΔΗΓΊΕΣ Αυτός ο οδηγός γνώσεων περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με την πνευμονική αποκατάσταση της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας και της Αμερικάνικης

Διαβάστε περισσότερα

Από τις ρυθμίσεις στις διαρθρωτικές αλλαγές: η αναγκαία παρέμβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας

Από τις ρυθμίσεις στις διαρθρωτικές αλλαγές: η αναγκαία παρέμβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας ΕΝΟΤΗΤΑ IV: ΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ Από τις ρυθμίσεις στις διαρθρωτικές αλλαγές: η αναγκαία παρέμβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Κυριάκος Σουλιώτης

Διαβάστε περισσότερα

Pr. George Petrikkos - European University Cyprus

Pr. George Petrikkos - European University Cyprus Pr. George Petrikkos - European University Cyprus g.petrikkos@euc.ac.cy GLOBAL HEATH CARE SYSTEMS The Euro health consumer index ranked Cyprus 26th of 35 European countries in 2015, commenting that it

Διαβάστε περισσότερα

1) Abstract (To be organized as: background, aim, workpackages, expected results) (300 words max) Το όριο λέξεων θα είναι ελαστικό.

1) Abstract (To be organized as: background, aim, workpackages, expected results) (300 words max) Το όριο λέξεων θα είναι ελαστικό. UΓενικές Επισημάνσεις 1. Παρακάτω θα βρείτε απαντήσεις του Υπουργείου, σχετικά με τη συμπλήρωση της ηλεκτρονικής φόρμας. Διευκρινίζεται ότι στα περισσότερα θέματα οι απαντήσεις ήταν προφορικές (τηλεφωνικά),

Διαβάστε περισσότερα

þÿ Á±½Äà Å, šåá¹±º Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

þÿ Á±½Äà Å, šåá¹±º Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2016 þÿ ±¾ ± Ä Â ÃÉÃÄ Â ¹±Çµ Á¹Ã þÿ±½ ÁÉÀ ½ ŠŽ±¼¹º Í ÃÄ ÃÇ þÿ Á±½ÄÃ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Η ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Μαρία Χρίστου Λεμεσός 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Υπό την αιγίδα: ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας. Ένωσης Επιστημονικού Προσωπικού Νοσοκομείου O Ευαγγελισμός. Ιατρικής Σχολής ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Υπό την αιγίδα: ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας. Ένωσης Επιστημονικού Προσωπικού Νοσοκομείου O Ευαγγελισμός. Ιατρικής Σχολής ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Υπό την αιγίδα: ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Ένωσης Επιστημονικού Προσωπικού Νοσοκομείου O Ευαγγελισμός ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Πρόεδροι Μέλη Καλλιόπη

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκός Αριθμός 112.

Ευρωπαϊκός Αριθμός 112. Ευρωπαϊκός Αριθμός 112. Επίδραση στο χρόνο καθυστέρησης των ασθενών (patient delay) Δημήτριος Γ. Πύρρος, MD, EMDM Συντονιστής Διευθυντής, Τμ. Ιατρικών Υπηρεσιών, EKAB President, European Emergency Number

Διαβάστε περισσότερα

TEΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

TEΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ TEΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΟΥΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: MANΩΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ MEDICAL THORACOSCOPY ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ. Πιλιλίτσης Λεωνίδας Ειδικός πνευμονολόγος Γ.Ν.Λαμίας

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ MEDICAL THORACOSCOPY ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ. Πιλιλίτσης Λεωνίδας Ειδικός πνευμονολόγος Γ.Ν.Λαμίας Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ MEDICAL THORACOSCOPY ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Πιλιλίτσης Λεωνίδας Ειδικός πνευμονολόγος Γ.Ν.Λαμίας ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Ο όρος θωρακοσκόπηση εισήχθη από τον Hans Christian Jacobaeus περίπου πριν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ

ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Δ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: «Ζ εθαξκνγή εξγαιείσλ Γηνίθεζεο Οιηθήο Πνηφηεηαο ζην Γεκφζην θαη Ηδησηηθφ ηνκέα: Ζ πεξίπησζε ηνπ Κνηλνχ Πιαηζίνπ

Διαβάστε περισσότερα

Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις Πληροφορικής Ευκαιρίες Χρηματοδότησης σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο

Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις Πληροφορικής Ευκαιρίες Χρηματοδότησης σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις Πληροφορικής Ευκαιρίες Χρηματοδότησης σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο Ντίνα Μπάγκα Γραφείο Διαμεσολάβησης Επιτροπή Ερευνών Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων http://liaison.rc.uoi.gr Τηλ. 2651007976,

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία & Αριθμοί για την Κλινική Έρευνα Επιτροπή Κλινικών Μελετών

Στοιχεία & Αριθμοί για την Κλινική Έρευνα Επιτροπή Κλινικών Μελετών Στοιχεία & Αριθμοί για την Κλινική Έρευνα Επιτροπή Κλινικών Μελετών Ημέρα Κλινικής Έρευνας Αθήνα, 20 Μαΐου 2017 Η ανάπτυξη ενός νέου φαρμάκου σε αριθμούς 10.000 μόρια ανακαλύπτονται 5 μόρια δοκιμάζονται

Διαβάστε περισσότερα

Κατανοώντας και στηρίζοντας τα παιδιά που πενθούν στο σχολικό πλαίσιο

Κατανοώντας και στηρίζοντας τα παιδιά που πενθούν στο σχολικό πλαίσιο Κατανοώντας και στηρίζοντας τα παιδιά που πενθούν στο σχολικό πλαίσιο Δρ. Παναγιώτης Πεντάρης - University of Greenwich - Association for the Study of Death and Society (ASDS) Περιεχόµενα Εννοιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

Χρειάζεται να φέρω μαζί μου τα πρωτότυπα έγγραφα ή τα αντίγραφα; Asking if you need to provide the original documents or copies Ποια είναι τα κριτήρια

Χρειάζεται να φέρω μαζί μου τα πρωτότυπα έγγραφα ή τα αντίγραφα; Asking if you need to provide the original documents or copies Ποια είναι τα κριτήρια - University Θα ήθελα να εγγραφώ σε πανεπιστήμιο. Stating that you want to enroll Θα ήθελα να γραφτώ για. Stating that you want to apply for a course ένα προπτυχιακό ένα μεταπτυχιακό ένα διδακτορικό πλήρους

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

Υπό την αιγίδα: ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας. Ένωσης Επιστημονικού Προσωπικού Νοσοκομείου O Ευαγγελισμός. Ιατρικής Σχολής ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Υπό την αιγίδα: ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας. Ένωσης Επιστημονικού Προσωπικού Νοσοκομείου O Ευαγγελισμός. Ιατρικής Σχολής ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Υπό την αιγίδα: ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Ένωσης Επιστημονικού Προσωπικού Νοσοκομείου O Ευαγγελισμός ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πρόεδροι Σπύρος Ζακυνθινός Ιωάννης

Διαβάστε περισσότερα

Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η προβολή επιστημονικών θεμάτων από τα ελληνικά ΜΜΕ : Η κάλυψή τους στον ελληνικό ημερήσιο τύπο Σαραλιώτου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΝΕΥΜΩΝ PNEUMON. www.pneumon.org ΑΘΗΝΑ. Cited in: SCOPUS Εmbase Copernicus Index Google Scholar doaj ISSN 1105-848X. e-issn 1791-4914 ATHENS

ΠΝΕΥΜΩΝ PNEUMON. www.pneumon.org ΑΘΗΝΑ. Cited in: SCOPUS Εmbase Copernicus Index Google Scholar doaj ISSN 1105-848X. e-issn 1791-4914 ATHENS ΠΝΕΥΜΩΝ/PNEUMON ΤΟΜΟΣ/VOL. 23 ΤΕΥΧΟΣ/No 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ/OCTOBER - ΔΕΚεμβριΟΣ/DECember 2010 ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ Ταχ. Γραφείο ΚΕΜΠ Αθηνών Αριθμός Άδειας 4/2007 ôåχíïãñáììámed Λ. Μεσογείων 380-15341 Áãßá ÐáñáóêåõÞ

Διαβάστε περισσότερα

þÿ ɺÁ Ä ÅÂ, ±»Î¼ Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

þÿ ɺÁ Ä ÅÂ, ±»Î¼ Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2016 þÿ ͽ Á ¼ µà±³³µ»¼±ä¹º  þÿµ¾ Å ½Éà  ³º» ³¹ºÎ½ ½ à þÿ ɺÁ Ä ÅÂ,

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Συνάντησης

Πρόγραμμα Συνάντησης 4 th SPP NETWORK MEETING GREECE. Athens, 16 December 2011 Agenda Προεδρείο: Ε. Σκουλά, Κ. Γεωργίου, Α. Δαλαμάγκα Πρόγραμμα Συνάντησης Ώρα Θέμα Εισηγητής 10:00-10:05 Χαιρετισμός Νικόλαος Σαράντης Πρόεδρος

Διαβάστε περισσότερα

Απαιτούµενα Προσόντα για Θέσεις Ακαδηµαϊκού Προσωπικού / Qualifications of Academic Staff. (English text follows)

Απαιτούµενα Προσόντα για Θέσεις Ακαδηµαϊκού Προσωπικού / Qualifications of Academic Staff. (English text follows) Απαιτούµενα Προσόντα για Θέσεις Ακαδηµαϊκού Προσωπικού / Qualifications of Academic Staff. (English text follows) 23. (1) Για τη θέση Λέκτoρα απαιτείται διδακτoρικό δίπλωµα αvαγvωρισµέvoυ Παvεπιστηµίoυ

Διαβάστε περισσότερα

Υπεζωκοτικές συλλογές σε παθήσεις κάτω του διαφράγματος

Υπεζωκοτικές συλλογές σε παθήσεις κάτω του διαφράγματος Υπεζωκοτικές συλλογές σε παθήσεις κάτω του διαφράγματος Γιάννης Καλομενίδης 2η Πνευμονολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής Αθηνών ΔΙΙΔΡΩΜΑΤΑ Κίρρωση Περιτοναϊκή κάθαρση Ουροθώρακας Γλυκινοθώρακας ΕΞΙΔΡΩΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Δ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Σπουδάστρια: Διαούρτη Ειρήνη Δήμητρα Επιβλέπων καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ ΚΛΕΙΩ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Ε.Π. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 2009-2010. Ειδίκευσης ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΙ

ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ ΚΛΕΙΩ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Ε.Π. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 2009-2010. Ειδίκευσης ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ ΚΛΕΙΩ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Ε.Π. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 2009-2010 ιπλωµατική Εργασία για την απόκτηση Μεταπτυχιακού ιπλώµατος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. αναζωογόνησης, χωρίς εμφυσήσεις και το βάθος των θωρακικών συμπιέσεων.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. αναζωογόνησης, χωρίς εμφυσήσεις και το βάθος των θωρακικών συμπιέσεων. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: Ο ρόλος της έγκαιρης έναρξης της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης, χωρίς εμφυσήσεις και το βάθος των θωρακικών συμπιέσεων.

Διαβάστε περισσότερα

18 η. Μετεκπαιδευτική Διημερίδα. Σάββατο-Κυριακή 4 5 Ιουνίου 2011 Συνεδριακό & Πολιτιστικό Κέντρο Πανεπιστημίου Πατρών

18 η. Μετεκπαιδευτική Διημερίδα. Σάββατο-Κυριακή 4 5 Ιουνίου 2011 Συνεδριακό & Πολιτιστικό Κέντρο Πανεπιστημίου Πατρών Επιτροπή Νοτιοδυτικής Ελλάδος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας 18 η Μετεκπαιδευτική Διημερίδα Σάββατο-Κυριακή 4 5 Ιουνίου 2011 Συνεδριακό & Πολιτιστικό Κέντρο Πανεπιστημίου Πατρών www.synedra.gr

Διαβάστε περισσότερα

ANAKOYΦΙΣΤΙKΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ- ΕΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ

ANAKOYΦΙΣΤΙKΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ- ΕΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ANAKOYΦΙΣΤΙKΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ- ΕΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ Διακήρυξη της Πράγας: Προτρέποντας τις Κυβερνήσεις για την ανακούφιση του «υποφέρειν» και την αναγνώριση της Ανακουφιστικής Φροντίδας ως ανθρώπινο δικαίωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και Θρησκευτική Ετερότητα: εθνικές και θρησκευτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΗΖΟΥΝ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ. Σταυρούλα Μπουσμουκίλια Δ/ντρια Β Πνευμονολογικής κλινικής Γ.Ν.

ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΗΖΟΥΝ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ. Σταυρούλα Μπουσμουκίλια Δ/ντρια Β Πνευμονολογικής κλινικής Γ.Ν. ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΗΖΟΥΝ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ Σταυρούλα Μπουσμουκίλια Δ/ντρια Β Πνευμονολογικής κλινικής Γ.Ν. Καβάλας Ηαπλήα/α θώρακα Είναι το αρχικό απεικονιστικό εργαλείο του

Διαβάστε περισσότερα

(Biomass utilization for electric energy production)

(Biomass utilization for electric energy production) ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ T.Ε.I. ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ Επιβλέπων: ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΒΕΡΝΑΔΟΣ, Ομότιμος Καθηγητής Συνεπιβλέπουσα: ΕΡΙΕΤΤΑ Ι. ΖΟΥΝΤΟΥΡΙΔΟΥ, Παν. Υπότροφος

Διαβάστε περισσότερα

Professional Tourism Education EΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Ministry of Tourism-Υπουργείο Τουρισμού

Professional Tourism Education EΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Ministry of Tourism-Υπουργείο Τουρισμού Professional Tourism Education EΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ministry of Tourism-Υπουργείο Τουρισμού Need for Professional Tourism Education Η Ανάγκη για Επαγγελματική Τουριστική Εκπαίδευση Tourism:

Διαβάστε περισσότερα

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) και η Ανάπτυξη της Βασικής Έρευνας στον Ευρωπαϊκό χώρο

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) και η Ανάπτυξη της Βασικής Έρευνας στον Ευρωπαϊκό χώρο Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) και η Ανάπτυξη της Βασικής Έρευνας στον Ευρωπαϊκό χώρο Μπάμπης Σαββάκης Πανεπιστήμιο Κρήτης και ΙΜΒΒ-ΙΤΕ ΙΤΕ Το πρώτο βήμα : Επιστημονικό Συμβούλιο (ΕRC ScC) http://europa.eu.int/comm/research/future/basic_research/erc_sci_council_en.htm

Διαβάστε περισσότερα

Προκλήσεις στη πρόσβαση στους νέους βιοδείκτες για την εξατομικευμένη ιατρική

Προκλήσεις στη πρόσβαση στους νέους βιοδείκτες για την εξατομικευμένη ιατρική Προκλήσεις στη πρόσβαση στους νέους βιοδείκτες για την εξατομικευμένη ιατρική Η άποψη των ασθενών Καίτη Αποστολίδου Πρόεδρος Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου ΕΛΛ.Ο.Κ. Διημερίδα: «Νέες Θεραπείες για τον Καρκίνο:

Διαβάστε περισσότερα