Περιεχόμενα. Εισαγωγή 17

Transcript

1 Περιεχόμενα Εισαγωγή 17 Αρχές της αθλητικής προπόνησης 21 Η αρχή των ατομικών διαφορών 22 Η αρχή των αυξημένων απαιτήσεων 23 Η αρχή των συνεχών απαιτήσεων 26 Η αρχή της περιοδικότητας 26 Η αρχή της ιδιαιτερότητας 29 Η αποστολή του κάθε καθηγητή Φυσικής Αγωγής 31 Γιατί τρίαθλο; 33 Οι διάφορες αποστάσεις του τριάθλου 39 Σύντομη ιστορία του τριάθλου 45 Κολύμπι 49 Τα βασικά της τεχνικής του ελεύθερου 54 Ελεύθερο στιλ κολύμβησης 55 είσοδος του χεριού 56 πιάσιμο του νερού 56 τράβηγμα του νερού 57 σπρώξιμο του νερού 57 επαναφορά του χεριού 57 Αναπνοή κατά τη διάρκεια του κύκλου 58 Ρολάρισμα του σώματος 59 Κτύπημα ποδιών 60 Κολύμπι εκτός πισίνας 61 ασκήσεις προσανατολισμού 65 ασκήσεις κολύμβησης με άλλους 65 προβλήματα με τα γυαλάκια κολύμβησης 66 Στολή για κολύμπι (wet suit) 67 Ασκήσεις κολύμβησης 69 catch up 70 κολύμπι με ένα χέρι 70

2 άγγιγμα των δακτύλων στην επιφάνεια του νερού στη φάση της επαναφοράς 70 κολύμπι με κλειστές παλάμες (γροθιές) 71 κολύμπι σε πλάγια θέση 71 Ποδήλατο 73 Άλλος απαραίτητος εξοπλισμός 85 κράνος 85 ειδικά παπούτσια και πετάλια 86 ειδική στολή 87 μικρή τρόμπα και βαλιτσάκι με ανταλλακτικά 89 ταχύμετρο 89 γάντια 89 γυαλιά ηλίου 90 Βασικά σημεία τεχνικής στην ποδηλασία 90 Αποδοτικές πεταλιές 91 Περιστροφές το λεπτό (cadence) 94 Τρέξιμο 99 Τρέξιμο, μια φυσική δραστηριότητα που τείνει να εκλείψει 102 Τεχνική σωστού τρεξίματος 103 Τρία σε Ένα 121 Προπονητικό πρόγραμμα 123 Βασικές παράμετροι για το σχεδιασμό της προπόνησης 127 Όγκος προπόνησης 127 Ένταση προπόνησης 128 οι 5 ζώνες παλμών προπόνησης 131 Ζώνη αποκατάστασης και υγείας 131 Ζώνη «καψίματος λίπους» 131 Η αερόβια ζώνη 133 Η αναερόβια ζώνη 133 Η ζώνη της μέγιστης προσπάθειας 135 Συχνότητα προπόνησης 135 Κατανομή προπόνησης 136 Μέθοδος προπόνησης 136 Μορφή προπόνησης 138

3 Η προπονητική τέχνη 139 Παραδείγματα προπονητικών προγραμμάτων 141 Tρίαθλο 141 Tρέξιμο 144 Αλλαγές, το τέταρτο άθλημα 149 Προπόνηση αλλαγών 149 Γαστρεντερικές διαταραχές 155 Ο πρώτος σας αγώνας 159 Μικρές συμβουλές για ένα πετυχημένο αγώνα 159 Κλείνοντας 163 Bιβλιογραφία 165

4 17 ΕΙΣΑΓΩΓΉ Αν κοιτάξει κάποιος τις φωτογραφίες μου σαν παιδί, θα προσέξει αμέσως κάτι κοινό μεταξύ τους. Εκτός από τις κλασικές «στημένες» που έχει κάθε παιδί δίπλα από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, σχεδόν σε όλες τις υπόλοιπες τρέχω. Είχα την τύχη να μεγαλώσω τη δεκαετία του 70, στην οποία μπορούσε άνετα ένα παιδί 4-5 χρονών να κυκλοφορεί στη γειτονιά του (ή και πιο μακριά) χωρίς να αντιμετωπίζει οποιονδήποτε σοβαρό κίνδυνο, κάτι που φαίνεται αδιανόητο σήμερα για τα δικά μας παιδιά. Πολλές φορές, οι εξερευνήσεις που έκανα με την παρέα μου κατέληγαν σε κυνηγητό: είτε από οργισμένες γειτόνισσες που πατήσαμε τα λουλούδια τους, είτε από γείτονες που κόψαμε φρούτα από τα δέντρα τους, είτε από παιδιά άλλων γειτονιών με τα οποία είχαμε τσακωθεί. Όλες αυτές οι εξερευνήσεις με την απρόσμενη συχνά εξέλιξή τους, με έκαναν να εκτιμήσω ακόμη πιο πολύ το τρέξιμο. Από την ηλικία των 9 χρονών βρέθηκα να προπονούμαι σε γήπεδο στίβου και από τότε, 35 χρόνια μετά, συνεχίζω με τον ίδιο ενθουσιασμό. Απλά στην πορεία προστέθηκαν στο προπονητικό μου πρόγραμμα το κολύμπι και το ποδήλατο, κι αντί δρομέας, δηλώνω πλέον τριαθλητής, άθλημα το οποίο εκτός των άλλων, μπορεί κάποιος να κάνει για μια ζωή, ανεξαιρέτως ηλικίας. Ο αθλητισμός και το τρέξιμο είναι συνδεδεμένα με την όλη πορεία της ζωής μου, τις πιο σημαντικές στιγμές της και έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μου. Χάρη στον αθλητισμό σπούδασα στο Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Αθηνών, αφού ενώ πήγα σχεδόν αδιάβαστος

5 18 Χρίστος Χρίστου στις Εισαγωγικές Εξετάσεις, μετά από παρότρυνση συγγενικών μου προσώπων, οι αθλητικές μου επιδόσεις ήταν αυτές που με βοήθησαν να εξασφαλίσω στη σχολή μία θέση. Ο αθλητισμός με ακολουθεί σε κάθε έντονη συναισθηματική στιγμή που βιώνω κατά τη διάρκεια της ζωής μου, είτε ευχάριστη, είτε δυσάρεστη. Έτσι, την ημέρα της γέννησης των παιδιών μου έτρεξα από χαρά, ενώ αντίθετα την ημέρα της κηδείας της μητέρας μου έτρεξα για να πνίξω τη λύπη μου. Έτρεξα και την ημέρα του γάμου μου, αν ήταν όμως από χαρά ή λύπη ακόμη δεν ξέρω... Ποτέ δεν υπήρξα κορυφαίος αθλητής, ίσως ούτε καν μέτριος. Δεν με σταμάτησε ποτέ αυτό. Ακριβώς αυτή η έλλειψη ταλέντου με έκανε να προπονούμαι ακόμη πιο σκληρά, και στους αγώνες που λάμβανα μέρος έδινα πάντα το 110% των δυνάμεων μου, κάτι που κάνω ακόμα και σήμερα. Αυτό ακριβώς είναι και το μήνυμα που θέλω να στείλω με αυτό το βιβλίο: Ο αθλητισμός είναι για όλους μας, φτάνει να γίνεται σωστά. Στόχος αυτού του βιβλίου δεν είναι να αναλυθεί η παραμικρή λεπτομέρεια του τρεξίματος ή του τριάθλου αλλά, μέσα από τις γνώσεις μου ως καθηγητής Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού και μέσα από την εμπειρία μου ως αθλητής από τότε που μπορώ να θυμηθώ, να μοιραστώ μαζί σας κάποιες βασικές πληροφορίες για το πώς να γυμνάζεστε σωστά, είτε για το άθλημα του τριάθλου, είτε για κάποιο από τα τρία αθλήματα που αποτελούν το τρίαθλο, δηλαδή το κολύμπι, το ποδήλατο και το τρέξιμο. Θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω τις γνώσεις μου, αλλά περισσότερο την αγάπη μου για το τρίαθλο, αλλά και για τον αθλητισμό γενικά. Αν τελικά καταφέρω να πείσω έστω έναν από σας να σηκωθεί από τον καναπέ του και να αρχίσει να γυμνάζεται, όχι κατ ανάγκη για

6 Τρίαθλο: Να το λατρέψεις είναι εύκολο 19 να γίνει τριαθλητής, θα θεωρήσω ότι το βιβλίο είχε επιτυχία (δεν ξέρω βέβαια αν συμφωνεί με αυτό ο εκδότης μου). Επιτυχία επίσης θα είναι, αν πείσω κάποιον δρομέα το πόσο χρήσιμο είναι για το άθλημά του να αρχίσει έστω μια φορά την εβδομάδα να κάνει και ποδήλατο ή κολύμπι, αν πείσω κάποιον ποδηλάτη να αρχίσει να τρέχει ή να κολυμπά με την ίδια συχνότητα, ή κάποιον κολυμβητή να τρέχει ή να ποδηλατεί.

7 25 «Ναι, έπεσα μια φορά. Ποιος από σας θα έρθει να με ρίξει άλλες δύο;» κάνοντας έτσι το στάδιο να ξεσπάσει σε χειροκροτήματα και ζητωκραυγές για τον μεγάλο αυτό αθλητή. Ο Μίλων τερμάτισε την περίπου 24 ετών αθλητική του καριέρα, στην 7η Ολυμπιάδα που πήρε μέρος, προσπαθώντας να πάρει το 7ο του χρυσό μετάλλιο το 516 π.χ. Εκεί τέθηκε αντιμέτωπος με έναν αθλητή επίσης από τον Κρότωνα, τον Τιμάθεο, ο οποίος πάλευε με την τεχνική του ακροχειρισμού, δηλαδή πάλευε τον αντίπαλο του από μακρυά, χωρίς να εναγκαλιαστεί μαζί του. Αν ο Μίλων κατάφερνε να τον πάρει στα χέρια του, ήταν βέβαιο ότι δεν θα μπορούσε να αντιδράσει. Ο Μίλων, έκανε πολλές προσπάθειες να τον πιάσει και όταν στο τέλος δεν τα κατάφερε, κουρασμένος, σήκωσε το χέρι του ψηλά, κάτι που σήμαινε ότι παραδίδεται και η νίκη πάει στον αντίπαλο. Αυτή ήταν μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές της εποχής, μιας και όλο το στάδιο σηκώθηκε και αποθέωσε τον Μίλωνα αντί τον νικητή. Ο Μίλων έζησε ένδοξα, αλλά ο θάνατος του δεν ήταν αντάξιός του. Σε μία βόλτα του στο δάσος είδε έναν κορμό δέντρου, που μόλις είχε κοπεί, με σφήνες μπηγμένες μέσα για να τον ανοίξουν. Σε μια ακόμη επίδειξη δύναμης, χρησιμοποίησε τα χέρια του για να τον ανοίξει, αλλά, καθώς προσπαθούσε, οι σφήνες πετάχτηκαν και τα χέρια του παγιδεύτηκαν μέσα στον κορμό. Δεν κατάφερε να απελευθερωθεί και όταν ήρθε η νύχτα, ένα κοπάδι λύκων τον σκότωσε αφού δεν μπορούσε να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Πηγή: Wikipedia Milo of Croton του Joseph-Benoît Suvée

8 26 Χρίστος Χρίστου στού σχεδιασμού κάποιου προπονητικού προγράμματος και πρέπει να γίνεται σταδιακά και με διαφορετικό ρυθμό για τον κάθε αθλούμενο. 3. Η αρχή των συνεχών απαιτήσεων Η σύζυγός μου Άννα, πρέπει να ομολογήσω, έχει τις καλύτερες προθέσεις του κόσμου για να ακολουθήσει κάποιο προπονητικό πρόγραμμα, όχι για τρίαθλο ή κάποιους άλλους αγώνες, αλλά για την καλή της υγεία (και φυσικά και την καλή της εμφάνιση). Όμως, ως δασκάλα που είναι, έχει ένα δικό της τρόπο σκέψης. Μαζί με τους μαθητές της που αποχαιρετά τον Ιούνιο όταν κλείνουν τα σχολεία, για να τους ξαναδεί τον Σεπτέμβριο, αποχαιρετά δυστυχώς και το πρόγραμμα γυμναστικής της. Μετά τις διακοπές του καλοκαιριού, όταν κάποια στιγμή αποφασίσει να ξεκινήσει το πρόγραμμά της, διαπιστώνει (με έκπληξη κάθε φορά) ότι είναι σαν να ξεκινάει ξανά από την αρχή. Αυτό ακριβώς λέει και η αρχή των συνεχών απαιτήσεων, ότι η προπόνηση πρέπει να γίνεται ολόχρονα, χωρίς μακροχρόνιες διακοπές. 4. Η αρχή της περιοδικότητας Αυτή η αρχή περιγράφηκε πρώτα από τον Matveyev το Σύμφωνα με αυτή την αρχή, για να υπάρξει βελτίωση σε κάποιον αθλητή, πρέπει να περάσει από τα στάδια της εμπέδωσης, της σταθεροποίησης και της σχετικής απώλειας της αθλητικής φόρμας. Απώλεια της αθλητικής φόρμας είναι μια περίοδος μέσα στο πρόγραμμα, κατά την οποία ο αθλητής πρέπει να μειώσει τον όγκο και την ένταση της προπόνησής του. Αυτή η περίοδος ονομάζεται αποκατάσταση και είναι απαραίτητη, αφού αν δεν ξεκουράσει κάποιος το σώμα του, το σώμα θα τον εκδικηθεί, είτε με κάποιο τραυματισμό, είτε με υπερκόπωση, είτε με κάποια αρρώστια.

9 Τρίαθλο: Να το λατρέψεις είναι εύκολο 27 Δεν μπορεί να γίνει εκτενής αναφορά σε αυτό το βιβλίο για την περιοδικότητα, γιατί αυτή η αρχή, η οποία μπορώ να πω είναι το «ζουμί» της προπονητικής τέχνης, απαιτεί ένα βιβλίο από μόνη της, όπως και έχουν γραφτεί ήδη αρκετά για αυτό το θέμα (π.χ. Τζωρτζής Σταύρος. Προπονητική δρομικών αθλημάτων κλασικού αθλητισμού. Εκδόσεις Συμμετρία 1999). Η περιοδικότητα με λίγα λόγια, είναι ο διαχωρισμός του προπονητικού προγράμματος σε κύκλους. Αυτοί οι κύκλοι ανάλογα με τη διάρκειά τους ονομάζονται: Περιοδική αύξηση επιβάρυνσης (Οι εβδομάδες 4 & 8 είναι για αποκατάσταση) ώρες προπόνησης εβδομάδες προπόνησης

10 28 Χρίστος Χρίστου Μακρόκυκλοι: διαρκούν έξι μήνες ή ένα χρόνο. Αυτοί αποφασίζονται από την αρχή του σχεδιασμού του προγράμματος και είναι ανάλογα του χρόνου που θέλει ο αθλητής να βρίσκεται στην καλύτερη του φόρμα (κορύφωση). Αν επιλεγούν μακρόκυκλοι 6 μηνών σημαίνει ότι θα υπάρχει κορύφωση σε 2 περιόδους μέσα στη χρονιά, ενώ αν επιλεγεί μακρόκυκλος ετήσιος, σημαίνει ότι ο αθλητής θα κορυφωθεί μόνο μια φορά εκείνη τη χρονιά. Αυτή η μορφή επιλέγεται για παράδειγμα από τους μεγάλους αθλητές σε Ολυμπιακές χρονιές, όπου στοχεύουν στην καλύτερή τους φόρμα κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων. Μεσόκυκλοι: κύκλοι με διάρκεια τριών μέχρι έξι εβδομάδων. Είναι ουσιαστικά μια υποδιαίρεση των μακρόκυκλων, όπου βήμα-βήμα κτίζεται η αγωνιστική φόρμα του αθλητή. Διαμορφώνονται ανάλογα με την περίοδο, τον αθλητή κλπ. Ο πιο συνηθισμένος μεσόκυκλος είναι 4 εβδομάδων, όπου αποτελείται από 3 εβδομάδες δύσκολης προπόνησης και ακολουθεί η 4η εβδομάδα, που είναι εβδομάδα αποκατάστασης, δηλαδή εβδομάδα με λιγότερη προπόνηση, τόσο από πλευράς όγκου (διάρκειας) όσο και από πλευράς έντασης (δυσκολίας) της προπόνησης. Για να φέρω ένα παράδειγμα, η ομάδα που προπονώ και προπονούμαι μαζί της, αποτελείται ως επί το πλείστον από άτομα με επαγγελματικές, οικογενειακές και κοινωνικές υποχρεώσεις, για να μην αναφέρω και τις ηλικίες μας. Μεσόκυκλοι των 4 εβδομάδων είναι υπερβολικά δύσκολοι για εμάς και στο τέλος θα μας κάνουν ζημιά αντί καλό. Έτσι κάνουμε προγράμματα με μεσόκυκλους διάρκειας 3ων εβδομάδων, δηλαδή 2 εβδομάδες δύσκολης προπόνησης και 1 εβδομάδα αποκατάσταση. Μικρόκυκλοι: Διαρκούν 1 βδομάδα και είναι υποδιαίρεση των μεσόκυκλων. Εδώ αποφασίζονται ποιες θα είναι οι δύσκολες μέρες, ποιες οι ευκολότερες κλπ.

11 Τρίαθλο: Να το λατρέψεις είναι εύκολο Η αρχή της ιδιαιτερότητας Σύμφωνα με την αρχή της ιδιαιτερότητας, αν κάποιος γυμνάζεται με ένα συγκεκριμένο τρόπο και με συγκεκριμένες κινήσεις, θα βελτιωθεί μόνο σε αυτή τη συγκεκριμένη κίνηση. Ακριβώς σε αυτή την παγίδα πέφτουν πολλοί πετυχημένοι κατά τα άλλα ποδηλάτες, κολυμβητές και δρομείς στο άθλημα του τριάθλου, όπως συμβαίνει σε συναθλητές μου κάθε χρόνο, και φυσικά όπως έχει συμβεί και σ εμένα. Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα δρομέα. Αυτός ο συμπαθής κατά τα άλλα αθλητής, ο οποίος έχει κτίσει μια εξαιρετική αερόβια ικανότητα, αποφασίζει να ασχοληθεί με το τρίαθλο και πιθανόν να θεωρεί ότι, αφού έχει την αντοχή, θα καταφέρει να διακριθεί. Αυτό που δεν είναι διατεθειμένος όμως να κάνει ο δρομέας μας, είναι να μειώσει την προπόνηση του τρεξίματος. Απλά, προσθέτει μια ποδηλασία την εβδομάδα, και μια με δύο προπονήσεις κολύμβησης. Όταν έρθει ο αγώνας, ο φίλος μας θα πάει γεμάτος αισιοδοξία για το καλύτερο αποτέλεσμα. Το πρώτο σοκ θα είναι μόλις μπει στο νερό για την εκκίνηση στο κολύμπι. Ειδικά αν η εκκίνηση είναι έξω από το νερό και πρέπει να τρέξουν οι αθλητές στη θάλασσα μέχρι να αρχίσουν να κολυμπούν. Εκεί, ως δρομέας, θα τα δώσει όλα για να κερδίσει έδαφος. Και ξαφνικά θα αρχίσουν να περνούν κολυμβητές από παντού: από δεξιά, αριστερά, από πάνω του. Θα τον σπρώχνουν, θα τον κτυπούν και αυτός θα ψάχνει γυαλάκια και κάποιο τρόπο να αναπνεύσει. Σε περίπτωση που καταφέρνει ακόμη να βλέπει τι γίνεται, θα βλέπει γύρω του άτομα κάθε ηλικίας (κοριτσάκια, παππούδες κλπ.) και κάθε σωματότυπου, να κολυμπούν αβίαστα και με άνετες χεριές. Όταν με το καλό τα καταφέρει να βγει, θα μπορεί πλέον να λέει ότι ξέρει γιατί οι τριαθλητές ονομάζουν αυτή την κατάσταση: «λες και ήμουν σε πλυντήριο». Το μόνο καλό αυτής της ιστορίας είναι, ότι δεν πρόκειται να δυ-

12 30 Χρίστος Χρίστου σκολευτεί να βρει το ποδήλατό του στο χώρο αλλαγής. Πιθανόν να είναι το μοναδικό ακόμη εκεί, αφού τα υπόλοιπα μαζί με τους αναβάτες τους θα έχουν ήδη φύγει προ πολλού. Φύσει αισιόδοξος όμως ο δρομέας μας, παίρνει το ποδήλατό του, θεωρώντας ότι οι απαιτήσεις από πλευράς προπόνησης είναι παρόμοιες με το τρέξιμο, και αρχίζει την προσπάθειά του να φτάσει τους υπόλοιπους. Κάποια στιγμή διαπιστώνει ότι, όχι μόνο δεν τους φτάνει αλλά η απόσταση όλο και μεγαλώνει. Ο λόγος είναι ότι το ποδήλατο δεν έχει σχέση μόνο με την αντοχή, αλλά απαιτεί ιδιαίτερες δεξιότητες, όπως να μπορεί ο αθλητής να στρίβει στις απότομες στροφές χωρίς να μειώνει ταχύτητα, να έχει σωστή αεροδυναμική στάση, να εφαρμόζει σωστή επιλογή ταχυτήτων, να βάζει σωστά τη δύναμη σε όλο το εύρος της κάθε πεταλιάς κλπ. Τελευταίο σοκ για τον δρομέα, και πιθανόν το πιο δυνατό, είναι όταν κατεβεί επιτέλους από το ποδήλατο και αρχίσει να τρέχει. Αν δεν έχει κάνει προπόνηση στις εναλλαγές ποδήλατο τρέξιμο, τα πόδια του για αρκετό χρονικό διάστημα δεν θα τον υπακούουν. Θα νομίζει ότι έχει τούβλα δεμένα πάνω στα πόδια του. Αυτό είχε συμβεί και σ εμένα, όταν την πρώτη φορά νόμιζα ότι έβαλα το δεξί παπούτσι στο αριστερό πόδι και αντίθετα. Με λίγα λόγια, αν κάποιος θέλει να είναι ανταγωνιστικός σε κάποιο άθλημα, πρέπει να προπονηθεί σε αυτό, και αν το άθλημά του ονομάζεται τρίαθλο πρέπει να προπονηθεί στο κολύμπι, στο ποδήλατο και στο τρέξιμο εξίσου (καθώς και σε ασκήσεις για ενδυνάμωση) και όχι στο μπάσκετ ή στο τένις. Και αφού έχω αναφέρει το τένις, η αρχή της ιδιαιτερότητας λέει επίσης ότι αν κάποιος γυμνάζει ένα συγκεκριμένο μέρος του σώματος, αυτό θα αναπτυχθεί περισσότερο. Προσέξτε τα χέρια κάποιου τενίστα, πόσο διαφορετικά είναι το ένα από το άλλο. Ειδικά του Rafael Nadal, λόγω του ότι ήδη είναι ογκώδης αθλητής, το αριστερό του χέρι με το οποίο κρατά τη ρακέτα είναι σχεδόν διπλάσιο από το δεξί.

13 31 Η αποστολή του κάθε Καθηγητή Φυσικής Αγωγής Καθ όλη την αθλητική και προπονητική μου σταδιοδρομία, υπήρξα και συνεχίζω να είμαι λάτρης και μελετητής του τρόπου ζωής των αρχαίων Ελλήνων αθλητών, εκτός, οφείλω να ομολογήσω, του αυστηρού τρόπου διατροφής, η οποία αποτελείτο από ψωμί, ελιές, φρέσκα λαχανικά, αποξηραμένα σύκα, τυρί και ψάρι. Στην αρχαία Ελλάδα λοιπόν, πρώτη αρχή αποτελούσε το ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιεί». Δηλαδή ένα υγιές μυαλό πρέπει να συνυπάρχει με ένα υγιές σώμα. Η εκπαίδευση των αρχαίων Ελλήνων στόχευε στην τριπλή μόρφωση: του νου, της ψυχής και του σώματος και αυτό ίσχυε εφ όρου ζωής. Αυτό δεν ίσχυε μόνο για τους αθλητές αλλά για όλους τους πολίτες και ένας από τους λόγους ήταν ότι εκείνη την εποχή οι πόλεμοι ήταν συχνό φαινόμενο και μόνο καλά γυμνασμένα άτομα μπορούσαν να αντεπεξέλθουν. Κάπως έτσι θα έπρεπε να ήταν τα πράγματα και σήμερα. Να εμπεδώσει δηλαδή ο σημερινός άνθρωπος πόσο ωφέλιμη είναι για την υγεία του η γυμναστική και να γυμνάζεται ανεξάρτητα αν είναι αθλητής ή όχι, και όχι βέβαια για σκοπούς πολέμου όπως έκαναν οι αρχαίοι Έλληνες. Αυτή είναι εξάλλου και η αποστολή κάθε καθηγητή Φυσικής Αγωγής, από όποιο πόστο και αν υπηρετεί, σε σχολεία, γυμναστήρια, γήπεδα, κολυμβητήρια κλπ. Θυμάμαι την πρώτη μέρα στο Πανεπιστήμιο Φυσικής Αγωγής στην Αθήνα, όπου έκανα το πρώτο μου πτυχίο, στο αμφιθέατρο όπου ήμασταν όλοι μαζεμένοι, ο καθηγητής μας ρώτησε: «Ποια νομίζετε είναι η πιο σημαντική δουλειά που έχετε να κάνετε;»

14 32 Χρίστος Χρίστου Για περίπου 20 λεπτά, θαυμάσαμε την υπομονή του και δοκιμάσαμε τα νεύρα του, λέγοντας ο καθένας από μας για το άθλημά του, για οτιδήποτε, αλλά όχι αυτό που έπρεπε και που τώρα στην ηλικία που είμαι, είναι τόσο εμφανές. Η προφανής απάντηση στον καθηγητή μας, λοιπόν, είναι ότι η πιο σημαντική δουλειά μας, είναι να κάνουμε τον κόσμο να αγαπήσει και να κατανοήσει τη σημασία της Φυσικής Αγωγής, βοηθώντας τον καθένα να βρει τον τρόπο γύμνασης που του ταιριάζει, και αυτό να του γίνει τρόπος ζωής. Και εδώ μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι το τρίαθλο είναι άθλημα ζωής.

15 33 ΓΙΑΤΙ ΤΡΙΑΘΛΟ; Τι ακριβώς έχει το τρίαθλο που το κάνει να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα αθλήματα; Κατ αρχήν, ακριβώς το γεγονός ότι αποτελείται από τρία αθλήματα, τελείως διαφορετικά μεταξύ τους, το καθένα εκ των οποίων απαιτεί καλή έως άριστη γνώση. Αυτό από μόνο του κάνει τη διαδικασία εκμάθησης αυτού του αθλήματος ενδιαφέρουσα και προκλητική, μιας και ουσιαστικά δεν ολοκληρώνεται ποτέ, αφού πάντα κάτι καινούριο υπάρχει για να μάθει κανείς. Το ίδιο ισχύει και για την προπόνηση του τριάθλου. Οι συνεχείς εναλλαγές προπόνησης κάνουν την όλη διαδικασία πολύ ενδιαφέρουσα και καθόλου ανιαρή. Η ανία είναι ένας από τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν αυτοί που κάνουν για πολλά χρόνια μόνο ένα άθλημα. Αυτό το ένιωσα κι εγώ με το τρέξιμο, και ξεκίνησα το τρίαθλο σαν εναλλακτική μορφή προπόνησης, μέχρι που «κόλλησα» μ αυτό. Επίσης, με το τρίαθλο μειώνονται οι κίνδυνοι τραυματισμού τους οποίους θα είχε κάποιος αν έκανε ένα μόνο άθλημα. Αυτό συμβαίνει γιατί οι συνεχώς επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως π.χ. στο τρέξιμο, λόγω υπερχρήσης κάποιων συγκεκριμένων μυών και αρθρώσεων δημιουργούνται διάφορες φλεγμονές, τενοντίτιδες κλπ. στις περιοχές αυτές, που για το τρέξιμο είναι τα γόνατα, τα ισχία, οι αστραγάλοι, οι γαστροκνήμιοι κλπ. Οι εκφράσεις «αγκώνας του τενίστα», «ώμος του κολυμβητή», «γόνατο του άλτη» κλπ. δηλώνουν ακριβώς το πόσο συνδεδεμένοι είναι κάποιοι τραυματισμοί υπερχρήσης με συγκεκριμένα αθλήματα. Με το τρίαθλο, ακριβώς γιατί γίνονται συνεχείς εναλλαγές κινήσε-

16 34 Χρίστος Χρίστου ων, άρα μυών και αρθρώσεων που χρησιμοποιούνται, δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος, τουλάχιστον για τους ερασιτέχνες τριαθλητές. Ακόμα όμως και σε περίπτωση τραυματισμού, με το τρίαθλο πάντα υπάρχει εναλλακτική λύση. Αν π.χ. τραυματιστεί κάποιος στο πόδι, μπορεί να κάνει κολύμπι με τα κατάλληλα βοηθήματα, όπως το «βαρελάκι» (pull buoy), ούτως ώστε να χρησιμοποιεί μόνο τα χέρια του. Αν τραυματιστεί στο χέρι, μπορεί να βάλει το ποδήλατό του στη σταθερή βάση για ποδήλατο (turbo trainer) και να ποδηλατεί με ασφάλεια στο σαλόνι του. Τέλος, το τρίαθλο μαζί με το μαραθώνιο είναι τα μόνα αθλήματα τα οποία έχουν ξεχωριστές κατηγορίες (age groups) και μαζική συμμετοχή για άτομα όλων των ηλικιών. Η δομή των διεθνών αγώνων τριάθλου είναι τέτοια, ώστε να ενθαρρύνει συμμετοχή και ανταγωνισμό μεταξύ ατόμων παρόμοιων ηλικιών. Κάθε φορά που γίνεται κάποιος αγώνας Παγκόσμιου, Πανευρωπαϊκού Πρωταθλήματος, κλπ., εκτός από τον αγώνα στον οποίο συμμετέχουν οι κορυφαίοι αθλητές (elite), γίνονται, την επόμενη συνήθως ημέρα, αγώνες για τους αθλητές ηλικιακών κατηγοριών. Εκεί βραβεύονται οι αθλητές ανά 5 χρόνια. Π.χ χρονών, χρονών, χρονών κλπ. Αξέχαστη θα μου μείνει η πρώτη φορά που έλαβα μέρος σε τέτοιους αγώνες, όταν διαπίστωσα ότι υπήρχε ηλικιακή ομάδα ετών, και μάλιστα με πολύ αξιόλογες επιδόσεις. Σε άλλες χώρες υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των αθλητών όλων των ηλικιακών κατηγοριών για συμμετοχή σε αγώνες τριάθλου με τα χρώματα της εθνικής τους ομάδας, και υπάρχουν αγώνες πρόκρισης και κριτήρια για τη συμμετοχή τους αυτή. Αυτή η έξυπνη πολιτική εκ μέρους της Διεθνούς Ομοσπονδίας Τριάθλου, να ενθαρρύνει δηλαδή τη συμμετοχή στους αγώνες σε άτομα όλων των ηλικιών, είναι ακόμη ένας λόγος για τον οποίο το τρίαθλο μπορεί να είναι για κάθε άτομο άθλημα με το οποίο μπορεί να ασχολείται και να ανταγωνίζεται για όλη του τη ζωή.

17 102 Χρίστος Χρίστου χαρακτηριστικός θόρυβος βέβαια δεν είναι σύμμαχός τους). Έτυχε ωστόσο να δούμε και αυτοσχέδιες στολές με σακούλες σκουπιδιών τις οποίες οι κάτοχοί τους φόραγαν με καμάρι. Θεωρούν λοιπόν ότι φορώντας αυτές τις σακούλες θα ιδρώσουν περισσότερο, άρα θα χάσουν και κιλά. Ουδέν αναληθέστερον. Αυτό που πραγματικά χάνουν είναι σωματικά υγρά, τα οποία μόλις πιουν νερό θα αναπληρώσουν. Δυστυχώς για αυτούς όμως χάνουν και πολύτιμα μεταλλικά άλατα μαζί με τα ποτάμια ιδρώτα που χύνουν, κάτι που δεν είναι και τόσο σίγουρο ότι θα αναπληρώσουν επαρκώς και αυτό μπορεί να αποβεί επικίνδυνο για την υγεία τους. Επίσης, καθαρά από πλευράς απόδοσης, η υπερβολική ζέστη στην οποία εκθέτουν το σώμα τους, τους αναγκάζει, ή να σταματήσουν γρηγορότερα την προπόνηση ή να πηγαίνουν πιο αργά από ό,τι αν δεν φορούσαν αυτές τις σακούλες, με αποτέλεσμα τελικά να «κάψουν» λιγότερες θερμίδες. Πιθανόν στους παλαιότερους από σας να θυμίσαμε τους πικρόχολους γεράκους στο περίφημο «Μάπετ Σόου», οι οποίοι κάθονταν στον εξώστη και σχολίαζαν με δόση χαιρεκακίας τα πάντα. Σας διαβεβαιώνω ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα. Πολλές φορές προσπαθήσαμε να δώσουμε κάποιες συμβουλές σε αυτά τα άτομα και τις περισσότερες αποτύχαμε. Κατ ακρίβεια, όχι μόνο αποτύχαμε αλλά μας κατσάδιασαν κιόλας. Αν σκεφτείτε ότι τα μισά από αυτά τα άτομα είναι κοπέλες, εύκολα μπορείτε να αντιληφθείτε ότι η όποια καλή μας πρόθεση για να τις πλησιάσουμε και να τις συμβουλέψουμε αναλόγως, θεωρήθηκε εκ μέρους τους κάτι σαν προσπάθεια για φλερτ. Για αποφυγή άλλων τέτοιων παρεξηγήσεων λοιπόν, σταματήσαμε να προσπαθούμε να βοηθήσουμε αρχάριες κοπέλες. Τρέξιμο, μια φυσική δραστηριότητα που τείνει να εκλείψει Αν και όπως ανέφερα πιο πάνω το τρέξιμο αποτελεί μια φυσική δραστηριότητα του ανθρώπου, αυτό δεν σημαίνει κιόλας ότι οποιοσδήποτε, από τη μια μέρα στην άλλη μπορεί να αρχίσει να τρέχει,

18 Τρίαθλο: Να το λατρέψεις είναι εύκολο 103 όπως συμβαίνει με άλλες φυσικές δραστηριότητες. Εξάλλου, αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε με ειλικρίνεια την πραγματικότητα, αλλιώς είναι ο άνθρωπος σήμερα και αλλιώς ήταν οι πρόγονοί του. Διαφορετικές φυσικά είναι και οι συνθήκες ζωής, καθώς και ο εξοπλισμός σήμερα από ό,τι παλαιότερα. Ίσως λοιπόν να ήταν πιο σωστό εκ μέρους μου να έλεγα ότι το τρέξιμο αποτελούσε κάποτε μια φυσική δραστηριότητα του ανθρώπου, η οποία όμως τη σημερινή εποχή, τείνει να εκλείψει και ουσιαστικά ο άνθρωπος πρέπει να την ανακαλύψει ξανά. Πιθανόν να ακούγεται υπερβολικό αυτό που λέω, και για το λόγο αυτό θα το αναλύσω κάπως για να δείτε ότι υπάρχει κάποια βάση στην όποια υπερβολή εκ μέρους μου. Σκεφτείτε λοιπόν πόσο διαφορετική είναι η ζωή του ανθρώπου τα τελευταία χρόνια, όπου έγινε και η μεγάλη «έκρηξη» της τεχνολογικής ανάπτυξης, από ό,τι ήταν τις χιλιάδες χρόνια που προηγήθηκαν. Η ζωή του ανθρώπου, τα επαγγέλματα τότε και ουσιαστικά η επιβίωσή του βασιζόταν στην κίνηση και πολλές φορές στο τρέξιμο. Αυτό συνέβαινε είτε για να κυνηγήσει, είτε γιατί τον κυνηγούσαν, είτε για να πάει στον προορισμό του, είτε ακόμη και για επαγγελματικούς λόγους (βοσκοί, αγγελιαφόροι κλπ.). Ο σημερινός άνθρωπος, στην πατρίδα μου τουλάχιστον, αν χρειαστεί να πάει μισό χιλιόμετρο απόσταση θα πάει με το αυτοκίνητο ή άλλο μεταφορικό μέσο. Σκεφτείτε επίσης ότι, εκτός λίγων εξαιρέσεων, τότε δεν υπήρχαν παχύσαρκοι ή άτομα με υψηλή πίεση ή χοληστερόλη. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου, που όλες αυτές οι παθήσεις ονομάστηκαν «ασθένειες του σύγχρονου πολιτισμού». Τεχνική σωστού τρεξίματος Εκτός από τις συνθήκες ζωής, κάτι άλλο που άλλαξε στη σύγχρονη εποχή, και έχει σχέση με το τρέξιμο, είναι ο εξοπλισμός. Συγκεκριμένα, αναφέρομαι στα αθλητικά παπούτσια. Συστήματα στα παπούτσια που απορροφούν τους κραδασμούς, επιστρέφουν την ενέργεια κλπ., όσο και αν έχουν πλεονεκτήματα και βοηθούν το

19 104 ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ΚΑΙ ΑΥΤΑ... Παθήσεις σύγχρονου πολιτισμού Μέχρι τον περασμένο αιώνα, οι κύριες αιτίες θανάτου ήταν τα λοιμώδη νοσήματα και επιδημίες, όπως χολέρα, τύφος, πανώλη, πανούκλα, φυματίωση, ελονοσία κλπ. Αυτές οι ασθένειες οφείλονταν κυρίως στις κακές συνθήκες υγιεινής, στην εξαθλίωση και στην πείνα. Όσο οι κοινωνίες αναπτύσσονταν τεχνολογικά και οικονομικά, τόσο αυτές οι ασθένειες άρχισαν να εκλείπουν ή να γίνονται λιγότερο θανατηφόρες. Στη θέση τους άρχισαν να εμφανίζονται άλλα, εκφυλιστικά νοσήματα, όπως τα καρδιοαγγειακά, αναπνευστικά, μεταβολικά, καρκίνοι κλπ., νοσήματα που ουσιαστικά έχουν σχέση με τον τρόπο ζωής των ασθενών (καθιστική ζωή, διατροφή, παχυσαρκία, άγχος, κάπνισμα κ.ά.). Από μόνος του ο όρος «εκφυλιστικά νοσήματα» είναι νομίζω αρκετά εύγλωττος. Κοιτάζοντας στο λεξικό, εκφυλισμός σημαίνει φθορά, μαρασμός, ελάττωση ή απώλεια της αρχικής ιδιότητας, ικανότητας, δύναμης. Αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό, όταν μιλάμε για ηλικιωμένα άτομα. Το προσδόκιμο ζωής στις μέρες μας είναι αρκετά μεγαλύτερο από ό,τι ήταν παλαιότερα, άρα και τα εκφυλιστικά νοσήματα αφορούν τα ηλικιωμένα άτομα που είναι και οι συχνότεροι χρήστες των Υπηρεσιών Υγείας. Είναι όμως έτσι; Δυστυχώς όχι. Όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι υποφέρουν από τέτοια νοσήματα. Σκεφτείτε απλά πόσους φίλους και γνωστούς έχετε, ηλικίας κάτω των 50 ετών, οι οποίοι πρέπει να λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή για υπέρταση, χοληστερόλη, διαβήτη κλπ. Αυτά τα εκφυλιστικά νοσήματα ονομάζονται και ασθένειες της σύγχρονης εποχής ή ασθένειες του πολιτισμού, μιας και η εποχή που ζούμε, αλλά προπαντός ο τρόπος ζωής μας, βοηθά στην εμφάνισή τους. Ερχόμαστε στη σημερινή εποχή ξανά και παίρνουμε για παράδειγμα κάποιο μεσήλικα κύριο, ο οποίος κάνει καθιστική ζωή, και ανακάλυψε μετά από εξέταση ότι έχει υψηλή χοληστερόλη και αρτηριακή πίεση. Ο φίλος μας πιθανόν να είναι και υπέρβαρος και, αν και του το απεύχομαι, καπνιστής. Συνήθως, αν δεν ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου και οι με-

20 105 τρήσεις δεν είναι σε επικίνδυνο σημείο, οι γιατροί στην αρχή, πριν ξεκινήσουν φαρμακευτική θεραπεία (που θα είναι εφ όρου ζωής), προτείνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής, δηλαδή υγιεινή διατροφή, λιγότερο άγχος και άσκηση. Όσον αφορά τα 2 πρώτα δεν θεωρώ σωστό, μιας και δεν είναι η ειδικότητά μου να αναφερθώ. Για την άσκηση όμως, μια καλή λύση, την οποία θα πρότεινα κιόλας, είναι να αποταθεί σε κάποιο γυμναστήριο, όπου με τη βοήθεια και την επίβλεψη του ειδικού γυμναστή θα αρχίσει να γυμνάζεται σωστά. Μπορεί όμως να αποφασίσει να αρχίσει μόνος του να περπατά σε κάποιο γήπεδο, πάρκο, πεζόδρομο κλπ. Όπως και να έχει, κάπου σε αυτή την πορεία θα θυμηθεί ότι όταν ήταν παιδί έτρεχε και γιατί να μην δοκιμάσει να τρέξει και τώρα; Έλα ντε. Αυτό ακριβώς εννοώ όταν λέω ότι ο σημερινός άνθρωπος πρέπει να ανακαλύψει ξανά το τρέξιμο, το οποίο κάποτε ήταν φυσική δραστηριότητα και τείνει να εκλείψει. Το σώμα του συγκεκριμένου (και αυτός συμπαθής φυσικά) κυρίου, παρόλο ότι είναι κατασκευασμένο για να αντέχει κακουχίες, να τρέχει, να πηδά,να σκαρφαλώνει κλπ., στην πορεία της ζωής του «εκπαιδεύτηκε» τελείως διαφορετικά από αυτό που κατασκευάστηκε να κάνει. Εκπαιδεύτηκε να κάθεται για πολλές ώρες τη μέρα, να τρώει περισσότερο από ό,τι χρειάζεται και αμφιβόλου θρεπτικής αξίας τροφές, να μην εκτίθεται σε αλλαγές θερμοκρασίας. Αποτέλεσμα αυτών είναι οι μύες να ατροφήσουν, το ανοσοποιητικό σύστημα να αδυνατίσει, ο μεταβολισμός να είναι μειωμένος, όργανα όπως καρδιά και πνεύμονες να μη λειτουργούν όσο αποδοτικά θα έπρεπε κ.ά. Βάζοντας λοιπόν αυτόν τον άνθρωπο σε ένα γήπεδο για να τρέξει, όχι μόνο δεν θα είναι ωφέλιμο για την υγεία του, αλλά αντιθέτως θα είναι επώδυνο και επικίνδυνο. Πρέπει να «εκπαιδευτεί» ξανά, να θυμίσει ουσιαστικά στο σώμα του μια φυσική δραστηριότητα από καιρό ξεχασμένη.

21 106 ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ΚΑΙ ΑΥΤΑ... ΑΜΠΕΠΕ ΜΠΙΚΙΛΑ Ένας από τους πιο διάσημους ξυπόλυτους αθλητές ήταν ο Αιθίοπας μαραθωνοδρόμος Αμπέπε Μπικίλα. Πήγε στους Ολυμπιακούς Αγώνες στη Ρώμη το 1960 και χωρίς να είναι το φαβορί κέρδισε το μαραθώνιο τρέχοντας ξυπόλυτος, σηματοδοτώντας τη μετέπειτα κυριαρχία των Αφρικανών δρομέων. Η συγκεκριμένη κούρσα ήταν από τις συγκλονιστικότερες όλων των εποχών. Περίπου 2 χιλιόμετρα πριν τον τερματισμό, ο Μπικίλα, μαζί με τον Μαροκινό αθλητή Ράντι, ήταν στη πρωτοπορία, αφού οι υπόλοιποι διεκδικητές δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν πλέον το ρυθμό τους. Στο σημείο αυτό, υπήρχε ένα μνημείο το οποίο ονομαζόταν οβελίσκος του Άξουμ, και που το είχε κλέψει ο Μουσολίνι από την Αιθιοπία και το εγκατέστησε εκεί για να του θυμίζει τη νίκη της Ιταλίας επί της Αιθιοπίας κατά τη διάρκεια του δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου. Ακριβώς αυτό το σημείο, καθόλου τυχαία βέβαια, επέλεξε ο Αμπέπε Μπικίλα για να κάνει την επίθεσή του και να ξεφύγει από τον αντίπαλό του νικώντας τελικά την κούρσα. Την άλλη μέρα οι εφημερίδες έγραφαν ότι, «χρειάστηκε ολόκληρος ο Ιταλικός στρατός για να κατακτήσει την Αιθιοπία, αλλά μόνο ένας Αιθίοπας στρατιώτης (ο Μπικίλα ανήκε στη φρουρά του βασιλιά της Αιθιοπίας) για να κατακτήσει τη Ρώμη». Μετά από την κούρσα, όταν τον ρώτησαν γιατί έτρεχε ξυπόλυτος, απάντησε: «Ήθελα να δείξω στον κόσμο ότι η χώρα μου Αιθιοπία πάντα νικά με αποφασιστικότητα και ηρωισμό». Η «ξυπόλυτη» νίκη του Μπικίλα ήταν πιθανόν το πιο αξιομνημόνευτο γεγονός των αγώνων, κάτι που σίγουρα δεν χαροποίησε ιδιαίτερα τη γνωστή μάρκα παπουτσιών Adidas, η οποία ήταν ο χορηγός των αγώνων. Για να τιμήσει τον Αμπέπε Μπικίλα, ο συμπατριώτης του Σιράζ Γκένα, τερματίζοντας στην πρώτη θέση στο μαραθώνιο της Ρώμης το 2010 (ο οποίος διεξήχθη για να γιορταστούν τα 50 χρόνια από τον ιστορικό μαραθώνιο του 1960), έβγαλε τα παπούτσια του και έτρεξε ξυπόλυτος τα τελευταία 300 μέτρα. Πηγή: Λεπτομέρεια από το εξώ φυλλο του βιβλίου Barefoot Runner, 2007