Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Ιατρικής Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Δημόσια Υγεία»

Transcript

1 Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Ιατρικής Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Δημόσια Υγεία» Διαχρονική εκτίμηση επικινδυνότητας της Δημόσιας Υγείας του πληθυσμού της Σάμου λόγω της διαμονής των προσφύγων - μεταναστών στο νησί Εικόνα από Επιμέλεια Ερευνητικής Εργασίας: Ρέππας Στέφανος, Α.Μ: Πανεπιστήμιο Πατρών Επιβλέπων Επιστημονικός Υπεύθυνος: Απόστολος Βανταράκης, Καθηγητής Υγιεινής, Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Πατρών Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στο πλαίσιο των σπουδών μου για την απόκτηση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών στη Δημόσια Υγεία του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών. Οκτώβριος 2019

2 Τριμελής Επιτροπή Βανταράκης Απόστολος Γώγος Χαράλαμπος Ακινόσογλου Καρολίνα - Ανθούλα 1

3 ... στην οικογένειά μου! 2

4 Ευχαριστίες Η απόκτηση αυτού του μεταπτυχιακού αποτελούσε ένα μακροχρόνιο στόχο, ένα όνειρο ζωής που δεν θα το είχα καταφέρει χωρίς τη στήριξη των καθηγητών/τριών μου, των φίλων μου και πάνω απ όλα της οικογένειά μου στην οποία και αφιερώνω τη συγκεκριμένη εργασία. Είμαι ευγνώμων που αποτέλεσα μέλος αυτού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών καθώς μου δόθηκε η ευκαιρία μέσα από αυτόν τον περιεκτικό κύκλο σπουδών να αποκτήσω τις κατάλληλες γνώσεις, να καλλιεργήσω τις απαραίτητες δεξιότητες και να ευαισθητοποιηθώ σε στάσεις καλής πρακτικής πάνω σε θέματα που άπτονται του πλαισίου της Δημόσιας Υγείας. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά όλο το Διδακτικό Επιστημονικό Προσωπικό που συνέβαλε στην απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων και προσωπικά τον κο Βανταράκη για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε, την υπομονή και την καθοδήγησή του στην εκπόνηση της ερευνητικής μελέτης. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κο Γώγο Χαράλαμπο, καθηγητή του Τμήματος Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών και την κα Ακινόσογλου Καρολίνα Ανθούλα, Επίκουρη Καθηγήτρια Παθολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών για τις πολύτιμες γνώσεις τους στα μαθήματα αλλά και για την αποδοχή τους να είναι μέλη της Τριμελούς Επιτροπής αξιολόγησης της διπλωματικής μου εργασίας. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους καθηγητές μου για τις γνώσεις που μου παρείχαν και την άψογη συνεργασία που είχαμε καθ όλη την διάρκεια σπουδών. Θα ήθελα από καρδιάς να ευχαριστήσω όλους τους συναδέλφους από το Γενικό Νοσοκομείο Σάμου και τους υπόλοιπους δημότες Σάμου που με βοήθησαν στην ολοκλήρωση αυτής της έρευνας. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους συμφοιτητές μου για την άψογη συνεργασία τους τον ενάμιση χρόνο που είμασταν μαζί και πάνω απ όλα να ευχαριστώ θερμά τους φίλους μου και την οικογένειά μου που με στήριξαν σε κάθε μου στιγμή και πίστεψαν σε μένα. Ευχαριστώ 3

5 Περιεχόμενα Ευχαριστίες... 3 Κατάλογοι... 7 Κατάλογος Εικόνων... 7 Κατάλογος Πινάκων... 7 Κατάλογος Σχημάτων Κατάλογος Γραφημάτων Περίληψη Summary Διάρθρωση Εργασίας Θεωρητικό μέρος (Α) Ειδικό μέρος (Β) Εισαγωγή Θεωρητικό Μέρος (Α) Μετανάστευση Δικαιούχος Διεθνούς Προστασίας/ασύλου Στατιστικά στοιχεία μετανάστευσης και ασύλου Πρόσφυγες - λοιμώδη και χρόνια νοσήματα Ευρωπαϊκά Δεδομένα Προβλήματα Υγείας κατά την διάρκεια του ταξιδιού Πρόσφυγες και ψυχική υγεία Προβλήματα Υγείας των προσφύγων στα Κέντρα Πρώτης Υποδοχής και Κέντρα Φιλοξενίας Πρόσφυγες και Εθνικό Σύστημα Υγείας Πρόσφυγες - Ευρωπαϊκή κοινή γνώμη (δείκτες εγκληματικότητας και απασχόλησης) Προβλήματα στην τοπική κοινότητα της Σάμου Εκτίμηση Επικινδυνότητας Ορισμοί Εκτίμηση επικινδυνότητας (αναλυτικά) Εκτίμηση επικινδυνότητας στη Δημόσια Υγεία Τα βήματα εκτίμησης επικινδυνότητας στη Δημόσια Υγεία Ειδικό Μέρος (Β) Μεθοδολογία έρευνας Ερευνητικό ερώτημα

6 1.2 Σκοπός Ερευνητική διαδικασία Χρονοδιάγραμμα Υλοποίησης (GANTT) Μάρτιος - Σεπτέμβριος Παράγοντες κινδύνου Υλικό και συλλογή δεδομένων Εξασφάλιση απαιτούμενων αδειών Δείγμα Έρευνας Υλικό και Συλλογή δεδομένων Ανάπτυξη και διαμόρφωση ερωτηματολογίου Εσωτερική αξιολόγηση ερωτηματολογίου Συνθήκες διεξαγωγής της έρευνας Διαδικασία Συλλογής Δεδομένων Πρόσβαση σε ιατρικά και διοικητικά αρχεία Διασφάλιση προστασίας προσωπικών δεδομένων Χρηματοδότηση/Οικονομικές Συμφωνίες Διάχυση Αποτελεσμάτων Στατιστική επεξεργασία Δυσχέρειες, προβλήματα και περιορισμοί Δυσχέρειες και προβλήματα Περιορισμοί Αποτελέσματα Ανάλυση του ερωτηματολογίου Ενότητα 1: Περιγραφή έρευνας Ενότητα 2: Δημογραφικά στοιχεία Ενότητα 3: Διαχρονική εκτίμηση στάσης της κοινότητας Ενότητα 4: Πρόσφυγες μετανάστες - πρόβλημα Δημόσιας Υγείας Ενότητα 5: Λοιμώδη και χρόνια νοσήματα / Εμβολιαστική Κάλυψη / Γ. Ν. Σάμου Ενότητα 6: Πρόσφυγες και ψυχικά νοσήματα Ενότητα 7: Ασφάλεια και πρόσφυγες μετανάστες Ενότητα 8:Κοινωνικοοικονομικοί Δείκτες και Πρόσφυγες μετανάστες Ενότητα 9: Δικαίωμα πρόσβασης σε Δημόσιες Δομές Ενότητα 10: Προσφυγικό Μεταναστευτικό Ζήτημα Λύση; Ανάλυση στοιχείων από δεδομένα του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου Στοιχεία από το Τμήμα Αιμοδοσίας Αιματολογικό εργαστήριο Τμήμα Καλλιεργειών Στοιχεία από την Επιτροπή Νοσοκομειακών Λοιμώξεων του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου

7 Στοιχεία από το Τμήμα Επισκεπτών Στοιχεία από τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση Γιατροί χωρίς Σύνορα Στοιχεία από το Κλινική Παιδιατρική του Γ.Ν. Σάμου Στοιχεία από τη Διεύθυνση Οικονομικής Διοικητικής Υπηρεσίας Στοιχεία από την Κοινωνική Υπηρεσία Συμπεράσματα - συσχετίσεις Συσχετίσεις απαντήσεων ερωτηματολογίου Συσχετίσεις ερωτηματολογίου με δεδομένα από φορείς Αξιολόγηση έκθεσης στον κίνδυνο Συζήτηση Έργα που αναφέρονται Παραρτήματα Παράρτημα 1 - Ερωτηματολόγιο Παράρτημα 2 Άδεια από το Διοικητικό Συμβούλιο του Γ.Ν. Σάμου

8 Κατάλογοι Κατάλογος Εικόνων Εικόνα 1: Εικόνα μέσα σε container στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής και Ταυτοποίησης, Πηγή: Προσφυγικό : Εκτός ορίων η κατάσταση στο hotspot, παραδέχεται ο Βίτσας, άρθρο από την εφημερίδα Το Βήμα (1/2/19) Εικόνα 2: Αριθμός αιτήσεων ασύλου ανά έτος από το 2013 έως το 2019,Πηγή: (Υπηρεσία Ασύλου, 2019) Εικόνα 3: Οι απόψεις των δυτικών και νότιων ευρωπαϊκών χωρών σχετικά με τους μουσουλμάνους, Πηγή: (Wike R, Stokes B, & Simmons K,, 2016) Εικόνα 4: Διάγραμμα σειράς εξετάσεων, ανάλογα με το αποτέλεσμα του κάθε τεστ Εικόνα 5: Επιπολασμός HIV σε άτομα ηλικίας από 15 μέχρι 49 ετών ανά περιοχή από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) για το Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 1: Τύποι μετανάστευσης, Πηγή: (Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, 2019).. 27 Πίνακας 2: Αιτήσεις Ασύλου - Τοποθεσία καταγραφής ανά έτος και τρέχοντα μήνα (Ιούνιος 2019), Πηγή: (Υπηρεσία Ασύλου, 2019) Πίνακας 3: Οι πιο κοινές εθνικότητες που έφτασαν από την Μεσόγειο θάλασσα και την ξηρά (Έβρος) τον Ιανουάριο του 2019, Πηγή: (UNHCR, 2019) Πίνακας 4: Η κατάσταση υγείας των νεοεισερχόμενων μεταναστών Πίνακας 5: Πίνακας αναφοράς νοσημάτων από πρόσφυγες που εξετάστηκαν από τις κινητές ιατρικές μονάδες την ΜΚΟ Praksis κατά την φάση 1 και φάση 2 από τον Οκτώβριο του 2015 έως τον Ιούνιο του 2016 σε Σάμο, Λέρο, Κω και λιμάνι Πειραιά Πίνακας 6: Εκτίμηση της άποψης πολιτών 10 ευρωπαϊκών χωρών για την συσχέτιση των προσφυγικών ροών με την τρομοκρατία και την οικονομική επίπτωση, Πηγή: (Wike R, Stokes B, & Simmons K,, 2016) Πίνακας 7: Τάσεις ευρωπαϊκών χωρών σε ερωτήσεις που αφορούν την μετανάστευση, την αλληλεγγύη και την εμπιστοσύνη, Πηγή: (Glorius B, 2018) Πίνακας 8: Σχήμα βαθμολόγησης ημι-ποσοτικής εκτίμησης κινδύνων, Πηγή: (Βανταράκης. Α, 2017) Πίνακας 9: Πίνακας δύο διαστάσεων της κατάταξης της επικινδυνότητας (risk) Πηγή: (Χατζηαντωνίου Στ, 2017) Πίνακας 10: Χρωματικός πίνακας τεσσάρων επιπέδων διαβάθμισης επικινδυνότητας. Πηγή: Άρθρο του Καμενόπουλου Σ. Επιχειρησιακή Διαχείριση Επικινδυνότητας Operational Risk Management (ORM), από την εφημερίδα Capital.gr

9 Πίνακας 11: Πίνακας με τους ενδεχόμενους παράγοντες κινδύνου που μπορεί να αντιμετωπίσει η τοπική κοινωνία της Σάμου κατά την φιλοξενία των προσφύγων μεταναστών στο νησί Πίνακας 12: Αποτύπωση της εθνικής εικόνας κατάστασης για το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα την 4/9/2019, Πηγή: Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη Πίνακας 13: Παράγοντες ανάπτυξης ερωτηματολογίου Πηγή: (Δήμας Γ) Πίνακας 14: Λίστα διάθεσης ερωτηματολογίου σε έντυπη και ψηφιακή μορφή Πίνακας 15: Λίστα με γνωστά νοσήματα όπως αυτά αναφέρονται στο ECDC και επέλεξε να χρησιμοποιήσει στην έρευνά του ο ερευνητής Πίνακας 16: Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντιγόνου HbsAg (ηπατίτιδα Β) σε πρόσφυγες μετανάστες τον χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) Πίνακας 17: Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντιγόνου HBsAg στον τοπικό πληθυσμό το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) Πίνακας 18: : Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντισώματος έναντί της ηπατίτιδας C σε πρόσφυγες μετανάστες τον χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) Πίνακας 19: Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντισώματος έναντι της ηπατίτιδας C στην κοινότητα το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) Πίνακας 20: Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντισώματος έναντι του ιού HIV στους πρόσφυγες μετανάστες το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) Πίνακας 21: Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντισώματος έναντι του HIV στην κοινότητα το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) Πίνακας 22: Στατιστικά στοιχεία για την ύπαρξη της σύφιλης σε αιμοδότες και ασθενείς την χρονική περίοδο Πίνακας 23: Απεικόνιση της διαφοράς μεταξύ των θετικών κρουσμάτων για τη σύφιλη στον προσφυγικό πληθυσμό και την τοπική κοινότητα (Έλληνες αλλοδαποί) για το χρονικό διάστημα Πίνακας 24: Απεικόνιση δεδομένων καλλιεργειών πτυέλων για την ανίχνευση μυκοβακτηριδίου φυματίωσης με PCR Πίνακας 25: Απεικόνιση αποτελεσμάτων με την μέθοδο PCR για διάγνωση φυματίωσης σε πρόσφυγες μετανάστες και Έλληνες αλλοδαπούς από 23/10/2018 έως 27/06/ Πίνακας 26: Απεικόνιση δεδομένων σχετικά με τον ιό της γρίπης τύπου Α (Η1Ν1) σε πρόσφυγες μετανάστες και Έλληνες αλλοδαπούς για το έτος 2019 (έως 27/06/2019) Πίνακας 27: Αποτέλεσμα διάγνωσης φυματίωσης με τη μοριακή μέθοδο PCR Πίνακας 28: Στοιχεία από την Επιτροπή Νοσοκομειακών Λοιμώξεων του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου σχετικά με έξι νοσήματα για το χρονικό διάστημα Πίνακας 29: Δράσεις του Τμήματος Επισκεπτριών Υγείας ( ) έως 31/05/2019 στον τοπικό πληθυσμό. Πηγή: (Γενικό Νοσοκομείο Σάμου, 2019)

10 Πίνακας 30: Εμβολιασμοί το ΚΥΤ Σάμου σε παιδιά προσφύγων μεταναστών από <1 έτους έως 15 ετών Πίνακας 31: Εμβολιασμός ηπατίτιδας Β σε ανήλικα ασυνόδευτα > 14 ετών Πίνακας 32: Στοιχεία από την Μ.Κ.Ο. Γιατροί χωρίς Σύνορα για εμβολιασμούς από το 2015 έως το Πίνακας 33: Αριθμός εμβολιασμών σε παιδιά ηλικίας έως 14 ετών Πίνακας 34: Αριθμός Mantoux σε παιδιά ηλικίας έως 14 ετών Πίνακας 35: Στοιχεία καταγραφής προσέλευσης προσφύγων μεταναστών στο νοσοκομείο, ( ) από το Τμήμα Κίνησης του Γ.Ν. Σάμου Πίνακας 36: Στοιχεία από τον Συνοπτικό Απολογισμό του Γ.Ν. Σάμου για την οικονομική διαχείριση του προσφυγικού μεταναστευτικού, Πηγή: (Γενικό Νοσοκομείο Σάμου, 2019) Πίνακας 37: Στοιχεία από τον Συνοπτικό Απολογισμό του Γ.Ν. Σάμου για τον αριθμό των περιστατικών από το 2015 έως το 2019, Πηγή: (Γενικό Νοσοκομείο Σάμου, 2019) Πίνακας 38: Εκτίμηση της τιμής σημαντικότητας p-value για την συσχέτιση φύλο επικινδυνότητα επαφής Πίνακας 39: Εκτίμηση της τιμής σημαντικότητας p-value για την συσχέτιση φύλο εκτίμηση κοινότητας για μετάδοσης ασθενειών στην κοινότητα Πίνακας 40: Συγκεντρωτικό πίνακας με τις τιμές p-value για την μεταβλητή «φύλο» Πίνακας 41: Εκτίμηση της τιμής σημαντικότητας p-value για την συσχέτιση τόπος κατοικίας επικινδυνότητα διαμονής με τους πρόσφυγες μετανάστες Πίνακας 42: Εκτίμηση της τιμής σημαντικότητας p-value για την συσχέτιση του τόπου κατοικίας με την κατάσταση του ΚΥΤ Σάμου Πίνακας 43: Συγκεντρωτικός πίνακας με τις τιμές p-value για την μεταβλητή «τόπος κατοικίας» Πίνακας 44: Εκτίμηση σημαντικότητας p-value για την συσχέτιση επαγγέλματος με το οικονομικό επίπεδο Πίνακας 45: Εκτίμηση σημαντικότητας p-value για την συσχέτιση επαγγέλματος με το προσωπικό επίπεδο Πίνακας 46: Εκτίμηση σημαντικότητας p-value για την συσχέτιση επαγγέλματος με το επαγγελματικό επίπεδο Πίνακας 47: Συγκεντρωτικός πίνακας με τις τιμές p-value για την μεταβλητή «επάγγελμα» Πίνακας 48: Πίνακας εκτίμησης της πιθανότητας και σοβαρότητας των κινδύνων για τη δημόσια υγεία της κοινότητας λόγω της διαμονής των προσφύγων μεταναστών στο νησί Πίνακας 49: Επεξήγηση διατάξιμων μεταβλητών πιθανότητας και σοβαρότητας

11 Πίνακας 50: Συνολική εκτίμησης επικινδυνότητας για την δημόσια υγεία της κοινότητας λόγω της διαμονής των προσφύγων μεταναστών στο νησί Πίνακας 51: Πίνακας κωδικοποίησης της επικινδυνότητας Πίνακας 52: Πίνακας επεξήγησης των κινδύνων Κατάλογος Σχημάτων Σχήμα 1: Τα τέσσερα στάδια της εκτίμησης επικινδυνότητας και στη συνέχεια ακολουθεί η διαχείριση επικινδυνότητας. Πηγή: (Γλυκύς. Χρ, 2016) Σχήμα 2: Ο κύκλος διαχείρισης της εκτίμησης επικινδυνότητας στην Δημόσια Υγεία, Πηγή: (WHO, 2012) Σχήμα 3: Τα βήματα εκτίμησης επικινδυνότητας, Πηγή: (WHO, 2012) Σχήμα 4: Κωδικοποιήσεις πιθανότητας, σοβαρότητας και επικινδυνότητας του πίνακα Σχήμα 5: Ερευνητική διαδικασία που ακολουθήθηκε στην έρευνα Κατάλογος Γραφημάτων Γράφημα 1: Αναλογία φύλου ερωτηθέντων Γράφημα 2: Ηλικιακή κατανομή ανά ηλικιακές ομάδες, ορισμένες από τον ερευνητή Γράφημα 3: Ερώτηση σχετικά με την υπηκοότητα του ερωτηθέντος Γράφημα 4: Ανάλυση του τόπου κατοικίας των ερωτηθέντων στη Σάμο Γράφημα 5: Αναλογία ερωτηθέντων όσον αφορά τον τόπο κατοικίας εκτός και εντός της πόλης της Σάμου Γράφημα 6: Επάγγελμα των ερωτηθέντων Γράφημα 7: Γράφημα απεικόνισης των χρόνων εργασίας των κατοίκων της Σάμου Γράφημα 8: Συλληφθέντες παράνομα εισερχόμενοι στην Ελλάδα (χερσαία και θαλάσσια σύνορα), Πηγή: (Κοτζαμάνης Β, Καρκούλη Α,, 2016) Γράφημα 9: Απεικόνιση της οικογενειακής κατάστασης της ερωτηθέντων Γράφημα 10: Απεικόνιση του οικογενειακού εισοδήματος των ερωτηθέντων Γράφημα 11: Μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων κατοίκων της Σάμου Γράφημα 12: Η άποψη των κατοίκων για του πρόσφυγες μετανάστες που μένουν στο νησί τώρα Γράφημα 13: Η άποψη των κατοίκων για τους πρόσφυγες μετανάστες πριν έρθουν στο νησί Γράφημα 14: Συγκεντρωτικό διάγραμμα παρουσίασης της διαφοράς της στάσης των κατοίκων πριν την άφιξη των προσφύγων μεταναστών στο νησί και την σήμερα

12 Γράφημα 15: Απεικόνιση της εκτίμησης επικινδυνότητας από τους ερωτηθέντες ως προς τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησί Γράφημα 16: Εκτίμηση επικινδυνότητας για την κατάσταση που βρίσκεται το ΚΥΤ Σάμου 71 Γράφημα 17: Συχνότητα επαφής των κατοίκων με τους πρόσφυγες μετανάστες στο χώρο εργασίας τους Γράφημα 18: Εκτίμηση επικινδυνότητας της επαφής των κατοίκων με τους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 19: Εκτίμηση του βαθμού αλλαγής σε προσωπικό επίπεδο από τους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 20: Εκτίμηση του βαθμού αλλαγής σε οικονομικό επίπεδο από τους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 21: Εκτίμηση του βαθμού αλλαγής σε επαγγελματικό επίπεδο από τους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 22: Απεικόνιση της εκτίμησης των ερωτηθέντων στο κατά πόσο οι πρόσφυγες μετανάστες αποτελούν πρόβλημα δημόσιας υγείας για την κοινότητα Γράφημα 23: Απεικόνιση της εκτίμησης των κατοίκων γιατί θεωρούν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες αποτελούν πρόβλημα δημόσιας υγείας με βάση παράγοντες που εκτίμησε ο ερευνητής ότι αποτελούν κίνδυνοι για την κοινότητα Γράφημα 24: Απεικόνισης της εκτίμησης των ερωτηθέντων σχετικά με το ποια από τις επιλογές που όρισε ο ερευνητής θεωρούν ότι αποτελεί το κυριότερο πρόβλημα δημόσιας υγείας για την κοινότητα Γράφημα 25: Εκτίμηση της στάσης των κατοίκων στη Σάμου για την μεταφορά ασθενειών των προσφύγων μεταναστών από το τόπο καταγωγής τους Γράφημα 26: Απεικόνιση της άποψης των κατοίκων για την μετάδοση ασθενειών στην κοινότητα από τους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 27: Απεικόνιση της άποψης των κατοίκων για την τήρηση των κανόνων υγιεινής των προσφύγων μεταναστών Γράφημα 28: Εκτίμηση της κοινότητας για την μετάδοσης των προσφύγων μεταναστών Γράφημα 29: Απεικόνιση της εκτίμησης των ερωτηθέντων για τη συχνότητα μετάδοσης νοσημάτων από τους πρόσφυγες μετανάστες τα οποία θα αποτελέσουν πρόβλημα δημόσιας υγείας στην κοινότητα Γράφημα 30: Εκτίμηση για το αν για τα χρόνια νοσήματα που εμφανίζονται στην κοινότητα οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 31: Εκτίμηση της επικινδυνότητας για την ύπαρξη χρόνιων νοσημάτων από τους πρόσφυγες μετανάστες στην κοινότητα Γράφημα 32: Εκτίμηση της άποψης της κοινότητας για την εμβολιαστική κάλυψη των προσφύγων μεταναστών από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς

13 Γράφημα 33: Εκτίμηση επικινδυνότητας για την μη εμβολιαστική κάλυψη των προσφύγων μεταναστών στην κοινότητα Γράφημα 34: Εκτίμηση της κοινότητας για τις ασθένειες που εμφανίζονται στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου και σχετίζονται με τους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 35: Εκτίμηση της κοινότητας για την κατάσταση που επικρατεί όσον αφορά την υγιεινή στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου Γράφημα 36: Εκτίμηση της τοπικής κοινωνίας για την επιβάρυνση που έχει επέλθει τις υπηρεσίες παροχής υγείας δείκτης αναμονή στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου Γράφημα 37: Εκτίμηση της επικινδυνότητας από την κοινότητα για την προσέλευση των προσφύγων μεταναστών στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου Γράφημα 38: Εκτίμηση της άποψης της κοινότητας για τη εμφάνιση ψυχικών νοσημάτων στους πρόσφυγες μετανάστες λόγω της διαμονής τους στο νησί Γράφημα 39: Εκτίμηση της επικινδυνότητας για την κοινότητα οι μετανάστες να πάσχουν από ψυχικά νοσήματα Γράφημα 40: Απεικόνιση της άποψης της κοινότητας σχετικά με το αν οι πρόσφυγες μετανάστες εμπίπτουν σε αξιόποινες πράξεις Γράφημα 41: Απεικόνιση της άποψης των συμμετεχόντων για την αίσθηση ασφάλειας που επικρατεί με τους πρόσφυγες μετανάστες στο νησί Γράφημα 42: Απεικόνιση της άποψης των συμμετεχόντων για το αίσθημα ασφάλειας που επικρατούσε στο νησί πριν έρθουν οι πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 43: Απεικόνιση της άποψης της κοινότητας για το αν η παρουσία των προσφύγων μεταναστών έχει πλήξει οικονομικά την πόλη Γράφημα 44: Απεικόνιση της άποψης της κοινότητας για το αν η παρουσία των προσφύγων μεταναστών έχει αυξήσει το ποσοστό ανεργίας Γράφημα 45: Απεικόνιση της εκτίμησης των κατοίκων για το δικαίωμα πρόσβασης των προσφύγων μεταναστών σε δομές εκπαίδευσης Γράφημα 46: Απεικόνιση της εκτίμησης των κατοίκων για το δικαίωμα πρόσβασης των προσφύγων μεταναστών σε δομές απασχόλησης Γράφημα 47: Απεικόνιση της εκτίμησης των κατοίκων για το δικαίωμα πρόσβασης των προσφύγων μεταναστών σε δομές του Εθνικού Συστήματος Υγείας Γράφημα 48: Απεικόνισης της άποψης των ερωτηθέντων για τη καλύτερη λύση του προσφυγικού προβλήματος λαμβάνοντας υπόψιν τη Δημόσια Υγεία της κοινότητας Γράφημα 49: Απεικόνιση της διαφοράς μεταξύ των θετικών κρουσμάτων ηπατίτιδας Β ανάμεσα στο προσφυγικό Γράφημα 50: Απεικόνιση της διαφοράς μεταξύ των θετικών κρουσμάτων ηπατίτιδας C ανάμεσα στο προσφυγικό πληθυσμό και στην τοπική κοινότητα (Έλληνες αλλοδαποί) για το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19)

14 Γράφημα 51: Απεικόνιση της διαφοράς μεταξύ των θετικών κρουσμάτων για το ιό HIV ανάμεσα στο προσφυγικό πληθυσμό και στην τοπική κοινότητα (Έλληνες αλλοδαποί) για το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) Γράφημα 52: Στοιχεία από την Επιτροπή Νοσοκομειακών Λοιμώξεων για το χρονικό διάστημα Γράφημα 53: Συσχέτιση φύλου με την επικινδυνότητα επαφής με τους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 54: Συσχέτιση φύλου με εκτίμηση άποψης για την επικινδυνότητα μετάδοσης ασθενειών από τους πρόσφυγες μετανάστες προς την κοινότητα Γράφημα 55: Συσχέτιση τόπου κατοικίας με την εκτίμηση επικινδυνότητας να διαμένουν οι κάτοικοι μαζί με τους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 56: Συσχέτιση τόπου κατοικίας με την εκτίμηση επικινδυνότητας για την διαμονή μαζί με τους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 57: Συσχέτιση μεταξύ του επαγγέλματος και του πόσου έχει επηρεαστεί η κοινότητα σε επαγγελματικό επίπεδο από τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών Γράφημα 58: Συσχέτιση μεταξύ του επαγγέλματος και του πόσου έχει επηρεαστεί η κοινότητα σε προσωπικό επίπεδο από τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών Γράφημα 59: Συσχέτιση μεταξύ του επαγγέλματος και του πόσου έχει επηρεαστεί η κοινότητα σε οικονομικό επίπεδο από τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών Γράφημα 60: Συσχέτιση επιπέδου μόρφωσης με την άποψη της κοινότητας για τους πρόσφυγες μετανάστες που μένουν στο νησί

15 Περίληψη Εισαγωγή Το Κέντρο Πρώτης Υποδοχής και Ταυτοποίησης στη Σάμο (Κ.Υ.Τ. Σάμου) είναι ένα από τα κέντρα ανοικτής δομής που έχει δημιουργήσει η Ελληνική Κυβέρνηση για την προσωρινή φιλοξενία των προσφύγων μεταναστών. Αν παρατηρήσουμε πιο προσεκτικά θα δούμε ότι οι συνθήκες διαβίωσης είναι άθλιες. Οι ελληνικές αρχές εκτιμούν ότι πάνω από άνθρωποι αδυνατούν να βρουν χώρο σε ένα τόσο επικίνδυνα υπερπλήρη χώρο φιλοξενίας με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες να διαβιούν δεξιά και αριστερά αυτού σε ελαιώνες. Επιπλέον η κατάσταση υγιεινής και υγειονομικής περίθαλψης είναι απολύτως ανεπαρκής. Η τοπική κοινωνία θεωρεί ότι τέτοιου είδους παράγοντες (κίνδυνοι) ευθύνονται για την επικινδυνότητα της Δημόσιας Υγείας της κοινότητας. Στην προσπάθεια εντοπισμού των πιθανών κινδύνων με τους οποίους η κοινότητα θεωρεί ότι υπάρχει επικινδυνότητα να διαμένουν οι κάτοικοι μαζί με τους πρόσφυγες μετανάστες πραγματοποιήθηκε μια διαχρονική εκτίμηση επικινδυνότητας της δημόσιας υγείας της κοινότητας με εντοπισμό, ανάλυση και εκτίμηση των πιθανών κινδύνων που πιθανών να εμφανιστούν στην τοπική κοινότητα λόγω του προσφυγικού πληθυσμού. Επιπλέον πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση της στάσης της κοινότητας μέσω κοινωνικοοικονομικών δεικτών με σκοπό να εκτιμηθεί το επίπεδο αλλαγής της στάση τους απέναντι στους πρόσφυγες που διαμένουν στο ΚΥΤ Σάμου. Μεθοδολογία Ως εργαλείο συλλογής δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο. Οι περισσότερες ερωτήσεις ήταν τύπου Likert κλίμακας 1 έως 5, κάποιες ήταν πολλαπλής επιλογής και μία ήταν κλειστού τύπου. Η χρήση του ερωτηματολογίου έγινε με σκοπό να εκτιμηθεί το επίπεδο επικινδυνότητας της δημόσιας υγείας της κοινότητας σε σχέση με τους πρόσφυγες μετανάστες. Το ερωτηματολόγιο διαμορφώθηκε πάνω σε δείκτες δημόσιας υγείας της κοινότητας. Επίσης περιελάμβανε και ερωτήσεις βασισμένες σε κοινωνικοοικονομικούς δείκτες όπως, καθημερινές συνήθειες, οικογενειακός προϋπολογισμός, ασφάλεια και απασχόληση. Στη συνέχεια προκειμένου να διαπιστώσουμε εάν η επικινδυνότητα είναι αληθής ή όχι, συλλέχθηκαν δεδομένα από το Γενικό Νοσοκομείο Σάμου και από άλλους δημόσιους, ιδιωτικούς φορείς και οργανώσεις και συγκρίθηκαν με τα δεδομένα του ερωτηματολογίου με σκοπό να 14

16 διαπιστωθεί εάν η παρουσία των προσφύγων μεταναστών επηρεάζει την κοινότητα μέσω προβλημάτων δημόσιας υγείας. Επίσης, ερευνήθηκε από τον ερευνητή, μέσω μέτρησης της τιμών p-value, εάν οι υποθέσεις που έκανε για την εκτίμηση της επικινδυνότητας στην κοινότητα και τις απόψεις για τους πρόσφυγες είναι αληθείς ή όχι. Αποτελέσματα Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από το ερωτηματολόγιο δείχνουν ότι η κοινότητα δείχνει να έχει επηρεαστεί αρκετά από την παραμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησί. Σχετικά με τη στάση που εκδηλώνει η κοινότητα φαίνεται να εμφανίζεται ένα αυξημένο αίσθημα κινδύνου απέναντι στον προσφυγικό πληθυσμό θεωρώντας κυρίως ότι οι πρόσφυγες μεταδίδουν ασθένειες και παρανομούν. Αυτό που προκύπτει από την συλλογή δεδομένων μέσα από ιατρικά αρχεία και στοιχεία άλλων φορέων δείχνει ότι υπήρχε μια αύξηση νοσηρότητας διαφόρων νόσων το 2018 στον προσφυγικό πληθυσμό. Ωστόσο όμως, ο αριθμός των κρουσμάτων που εμφανίζονται στην κοινότητα δεν είναι τόσο υψηλός που να δικαιολογεί την αυξημένη επικινδυνότητα που θεωρεί η κοινότητα. Συμπεράσματα Το κυρίως συμπέρασμα που εξάγεται από την παρούσα έρευνα είναι ότι η τοπική κοινωνία έχει εκδηλώσει μια ανησυχία και ένα αίσθημα φόβου ως προς τους κινδύνους που θεωρεί ότι οφείλονται στον προσφυγικό πληθυσμό. Ένα άλλο συμπέρασμα αποτελεί η αρνητική στάση μεγάλης μερίδας ντόπιων η όποια συνδέεται με μια αντιμεταναστευτική ρητορική η οποία θεωρεί ότι οι πρόσφυγες μετανάστες προκαλούν πολλά προβλήματα δημόσιας υγείας. Δεδομένου ότι τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει αύξηση νοσηρότητας σε μερικές ασθένειες η κοινότητα πρέπει να λάβει δράση οργανώνοντας ένα σχέδιο και μια μακροπρόθεσμη στρατηγική επικεντρωμένη στη λύση των επερχόμενων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες στο ΚΥΤ Σάμου, όπως καλύτερες συνθήκες υγιεινής και αποσυμφόρηση της εν λόγω Δομής. Αν δεν παρθούν μέτρα τόσο η τοπική κοινωνία όσο και οι πρόσφυγες μετανάστες θα επιβαρύνονται ολοένα και περισσότερο από τα προβλήματα που σχετίζονται με τη Δημόσια Υγεία. Λέξεις κλειδιά: Πρόσφυγες, Μετανάστες, Κοινότητα, Σάμος, Επικινδυνότητα, Δημόσια Υγεία, Λοιμώδη Νοσήματα, Εμβολιαστική Κάλυψη, Ασφάλεια 15

17 Summary Abstract Samos camp is one of the hotspot camps that have been established by the Greek Government. If we look over, we will see that the living conditions are atrocious. The Greek authorities estimate that over vulnerable people live in the camp, unable to find space in the dangerously overcrowded camp. They live in extremely bad conditions in the woods and olive groves adjoining it. Moreover, the condition of sanitation, hygiene and healthcare is absolutely insufficient. The local society considers that these factors are responsible for the risks in the public health of the community. Trying to find what is happening we carry out a community based public health risk assessement identifying, analyzing and measuring the potential risks for the community based on the refugees population. Moreover, we did an assessement in order to measure the level of change in the local public opinion about refugees who live in the camp. Methodology In order to do the research, we used a questionnaire as a data collection tool. In most of the questions we used the Likert Scale, 1 to 5. Some of the questions were multiple choice and one was closed-ended question. We used the questionnaire with a purpose of assessing the level of risks in the community compared to living with the refugee s population. Each one of the questions was based on public health indicators. In addition, some of the questions were based on socio-economic indicators, such as daily habits, safety, employment and family budget. In order to justify if the risks are real or not, we collected medical data from the General Hospital of Samos and other public agencies so as to establish whether or not the Samian community is affected by the large number of refugees and immigrants in the island based on upcoming public health risks. Results Looking at the results of the questionnaire we indicate that the community has been affected by living with the refugee s population in the same town. Data from the public opinion about refugees seems to show an increased sense of risk caused by the belief that refugees have infectious and many other diseases. Regarding medical records we notice an increase in morbidity from 2018 in the vulnerable population. However, the number of outbreaks that appear in the community is not capable of justifying the 16

18 increased sense of risk expressed by the community. It was also investigated by the researcher, measuring the p-value, whether his assumptions about community risk assessment and opinions about the refugees were true or not. Conclusions The main conclusion of this study is the expressed concern and the sense of fear of the local community about the public health indicators which seem to appear due to the refugees in town. Moreover, for most of the locals, negative attitudes toward the refugees are connected to an anti-immigrant rhetoric leading to the belief that refugees cause many public health and socio-economic problems. Due to the fact that data shows that there is an increase in some infectious diseases, the local community should take action by organizing a proper plan and a long-term strategy focused on resolving the upcoming problems that appear in the camp, such as better sanitation and hygiene conditions and decongestion of the hotspot. If not, then both the local community and the refugee s population will be facing increasingly public health problems. Keywords: Refugees, Migrants, Community, Samos, Risk, Public Health, Infectious Diseases, Vaccination, Safety 17

19 Διάρθρωση Εργασίας Η εργασία χωρίζεται σε δύο μέρη, το Θεωρητικό Μέρος (Α) και το Ειδικό μέρος (Β). Θεωρητικό μέρος (Α) Στο πρώτο μέρος (Α), το οποίο αποτελεί και το θεωρητικό κομμάτι, θα γίνει αναφορά σε όρους που περικλείονται γύρω από το πλαίσιο του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος. Πιο συγκεκριμένα θα αναφερθούμε στον όρο, «Μετανάστευση», θα αναλυθεί η διαφορά μεταξύ του όρου «Μετανάστης» και «Πρόσφυγας» καθώς επίσης θα παρουσιαστούν οι έννοιες όπως «Δικαιούχος Διεθνούς Προστασίας/ασύλου» ώστε να γίνει αντιληπτό γιατί απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα για να χαρακτηριστεί κάποιος πρόσφυγας με τα δικαιώματα που του διασφαλίζουν ασφαλή παραμονή σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε). Μετέπειτα θα παρουσιαστούν παγκόσμια και ευρωπαϊκά δεδομένα Δεικτών Υγείας, όπως αυτά παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον κατάλογο της κοινής δράσης (ΚΔ) για την παρακολούθηση των δεικτών υγείας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ECHIM), (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, χ.χ.) και στην ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ως Καθοριστικοί Παράγοντες Υγείας (WHO, n.d.). Πιο συγκεκριμένα θα αναφερθούμε σε δείκτες που αφορούν, δημογραφικούς και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες (ηλικία, φύλο, εργασία, οικογενειακή κατάσταση, οικονομική κατάσταση, υπηκοότητα, μορφωτικό επίπεδο) κατάσταση υγείας (λοιμώδη νοσήματα, χρόνιες ασθένειες, ψυχικά νοσήματα, επίπεδο υγιεινής) παρεμβάσεις στον τομέα της υγείας: υγειονομικές υπηρεσίες (εμβολιασμός παιδιών, κατάσταση νοσοκομείων, δαπάνες για την υγεία) (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, χ.χ.) 1 1 Οι εν λόγω ενότητες αποτελούν ομαδοποιήσεις των Ευρωπαϊκών Βασικών Δεικτών Υγείας (ECHI) οι οποίοι είναι αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας συνεργασίας μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στη σελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ενότητα Δείκτες Υγείας μπορείτε να βρείτε δεδομένα για περισσότερους από 60 δείκτες οι οποίοι έχουν ταξινομηθεί ανά φύλο, ηλικία, κοινωνικοοικονομική κατάσταση και περιφέρεια. Πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ: 18

20 Επιπρόσθετα θα αναφερθούμε, με βάση ερευνητικά δεδομένα, στη σχέση των ευρωπαϊκών κοινωνιών με τους προσφυγικούς πληθυσμούς ως προς τη στάση που έχουν διαμορφώσει απέναντι σε αυτές τις μεταναστευτικές ροές στηριζόμενοι σε κοινωνικοοικονομικούς δείκτες όπως η ανεργία και η εγκληματικότητα. Επιπρόσθετα, θα γίνει αναφορά στις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δημόσιοι φορείς και οι τοπικές κοινωνίες στην προσπάθεια τους να παρέχουν υπηρεσίες φροντίδας, υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής υποστήριξης στον προσφυγικό πληθυσμό. Τέλος, στο πρώτο μέρος θα αναλύσουμε το πλαίσιο της εκτίμησης επικινδυνότητας (risk assessement) και της σημασίας της που έχει σε αναδρομικές μελέτες καθώς η πραγματοποίησή της θεωρείται σημαντικό εργαλείο στο πλαίσιο της έγκαιρης παρέμβασης και της πρόληψης με στόχο την ασφάλεια του ατόμου και της κοινότητας. Επίσης θα γίνει αναφορά και στην εκτίμηση της επικινδυνότητας στο πλαίσιο της Δημόσια Υγεία. Ειδικό μέρος (Β) Το ειδικό μέρος (Β) αποτελεί ουσιαστικά το ερευνητικό κομμάτι της μελέτης. Σε αυτό το κομμάτι θα ξεκινούμε με το ερευνητικό ερώτημα. Θα παρουσιαστεί ο σκοπός και η ερευνητική διαδικασία που ακολουθήθηκε και θα αναφερθούν οι παράγοντες κινδύνου που ενδεχομένως να οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες. Επιπλέον θα αναφερθούμε στο υλικό και τη συλλογή δεδομένων (δείγμα έρευνας). Επίσης θα παρουσιαστούν τα όποια προβλήματα και δυσχέρειες αντιμετώπισε ο ερευνητής κατά την διαδικασία συλλογής δεδομένων. Προχωρώντας στο 2 ο μέρος θα γίνει ανάλυση του ερωτηματολογίου και παρουσίαση των αποτελεσμάτων. Πιο συγκεκριμένα θα γίνει αναφορά στο σκοπό της κάθε ερώτησης και πως αυτή εξυπηρετεί την παρούσα αναδρομική διαχρονική μελέτη. Το παρόν ερωτηματολόγιο σχεδιάστηκε για να καλύψει το σκοπό αλλά και τους στόχους της παρούσας έρευνας. Έχει διαμορφωθεί σε 10 ενότητες όπου κάθε ενότητα περιλαμβάνει και ένα αντικείμενο της έρευνας. 19

21 Πιο αναλυτικά, Στην 1η ενότητα περιγράφετε ο σκοπός του ερωτηματολογίου. Η 2η ενότητα αφορά την συμπλήρωση μερικών δημογραφικών στοιχείων από τους συμμετέχοντες. (ερωτήσεις 1-9) Η 3η ενότητα αφορά την άποψη της κοινότητας για τους πρόσφυγες μετανάστες, για την κατάσταση στο ΚΥΤ Σάμου, την συχνότητα επαφής με πρόσφυγες μετανάστες και αν αυτό είναι επικίνδυνο καθώς και σε τι επίπεδο έχει επηρεαστεί η κοινότητα με βάση κοινωνικοοικονομικούς δείκτες. Η 4η ενότητα αφορά την άποψή της κοινότητας σχετικά τι θεωρεί ως το μεγαλύτερο πρόβλημα δημόσιας υγείας που σχετίζεται με τους πρόσφυγες μετανάστες. Η 5η ενότητα αφορά την άποψη της κοινότητας ως προς την επικινδυνότητα που αφορά τα λοιμώδη και χρόνια νοσήματα, την ενδεχόμενη έλλειψη της εμβολιαστική κάλυψης καθώς και την κατάσταση που επικρατεί στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου λόγω την παρουσίας των προσφύγων μεταναστών. Η 6η ενότητα αφορά την άποψη της κοινότητας για τα ψυχικά νοσήματα και την εκτίμηση επικινδυνότητας σε σχέση με τους πρόσφυγες μετανάστες. Η 7η ενότητα αφορά την ασφάλεια και την εκτίμηση επικινδυνότητας ως προς την παρανομία που εμφανίζεται από πρόσφυγες μετανάστες. Η 8η ενότητα αφορά την άποψη της κοινότητας όσον αφορά την οικονομική ύφεση και την ανεργία σε σχέση με την παρουσία των προσφύγων μεταναστών στο νησί. Η 9η ενότητα αφορά την άποψη της κοινότητας στο δικαίωμα πρόσβασης των προσφύγων μεταναστών σε δομές εκπαίδευσης, δομές φροντίδας υγείας (π.χ. νοσοκομείο) και πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες. Η 10 ενότητα αφορά την άποψη της κοινότητας ως προς τη λύση του Μεταναστευτικού - Προσφυγικού σε συνάρτηση με την βελτίωση της δημόσιας υγείας. Μετά την ανάλυση των απαντήσεων του ερωτηματολογίου θα ακολουθήσει παρουσίαση των δεδομένων από τους διάφορους φορείς (Γ.Ν. Σάμου, Ελληνική Αστυνομία, ΕΛ.ΣΤΑΤ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή). 20

22 Πιο συγκεκριμένα θα παρουσιαστούν δεδομένα από τους παρακάτω τομείς: Επιτροπή Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων Από την Επιτροπή Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων θα παρουσιαστούν δεδομένα που αφορούν λοιμώδη νοσήματα ασθενών στο νοσοκομείο. Εργαστηριακός Τομέας (Τμήμα Αιμοδοσίας - Αιματολογικό Εργαστήριο) Από το Τμήμα Αιμοδοσίας θα παρουσιαστούν δεδομένα εξωτερικών ασθενών και ασθενών που νοσηλεύτηκαν στο νοσοκομείο που αφορούν νοσήματα που μεταδίδονται με το αίμα (Ηπατίτιδα Β, C, ιός HIV, Σύφιλη). Διεύθυνση Διοικητικής Οικονομικής Υπηρεσίας Από τη Διεύθυνση Οικονομικής Διοικητικής Υπηρεσίας θα παρουσιαστούν δεδομένα που αφορούν τον αριθμό εισερχόμενων προσφύγων και μεταναστών. Τμήμα Επισκεπτών Υγείας Από το Τμήμα Επισκεπτών Υγείας θα παρουσιαστούν δεδομένα που αφορούν την εμβολιαστική κάλυψη παιδιών άνω των 14 ετών και ενηλίκων καθώς και δεδομένα δερματικής αντίδρασης MANTOUX. Παιδιατρική Κλινική Από την Παιδιατρική κλινική θα γίνει εκτίμηση του αριθμού των εμβολιασμών και της δερματικής αντίδρασης MANTOUX 2 σε παιδιά κάτω των 14 ετών του ντόπιου, του αλλοδαπού και του προσφυγικού πληθυσμού. Τμήμα Κοινωνικής Υπηρεσίας Από την Κοινωνική Υπηρεσία θα συλλεχθούν δεδομένα που αφορούν τα περιστατικά υποθέσεων προσφύγων μεταναστών και ντόπιου πληθυσμού. Συνεχίζοντας θα παρουσιαστούν δεδομένα από τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Γιατροί χωρίς Σύνορα», την ιστοσελίδα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ) όσο αφορά το επίπεδο ανεργίας και απασχόλησης και από την ιστοσελίδα της Ελληνικής Αστυνομίας όσο αφορά την εγκληματικότητα. Έπειτα θα ακολουθήσουν συσχετίσεις σε υποθέσεις που έκανε ο ερευνητής με την μέτρηση της τιμής p-value μέσω της δοκιμασίας x 2 - test και θα παρουσιαστούν τα 2 H εξέταση Mantoux είναι η χορήγηση ενδοδερμικά μικρής ποσότητας διαλύματος φυματίνης (το διάλυμα δεν περιέχει ζωντανά μυκοβακτηρίδια, αλλά πρωτεϊνικά συστατικά των βακτηριδίων και του θρεπτικού υλικού). Αν έχει προηγηθεί μόλυνση με το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, τότε στο σημείο της ένεσης συγκεντρώνονται ειδικά κύτταρα και απελευθερώνονται συγκεκριμένες ουσίες που προκαλούν την εμφάνιση σκληρότητας στο δέρμα. Πηγή: (Καλαμπόκα. Σ, 2014) 21

23 συμπεράσματα από την ανάλυση των αποτελεσμάτων και των δεδομένων. Επίσης θα γίνει αναφορά στην έκθεση αξιολόγησης στους διάφορους κινδύνους που θεωρεί ο ερευνητής με εκτίμηση της επικινδυνότητας τους. Τέλος, η τελευταία ενότητα θα αφορά την συζήτηση όπου ο ερευνητής θα αναφερθεί σε προτάσεις για την διαχείριση της επικινδυνότητας καθώς και τη λήψη μέτρων που πρέπει να παρθούν ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα δημόσιας υγείας που αντιμετωπίζει τόσο ο προσφυγικός πληθυσμός όσο και η τοπική κοινότητα. 22

24 Εισαγωγή Η παρούσα διπλωματική εργασία εκπονήθηκε στο πλαίσιο φοίτησής μου στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα σπουδών «Δημόσια Υγεία» του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών, στην κατεύθυνση «Κοινωνική και Προληπτική Ιατρική». Η επιλογή της μελέτης προέκυψε μέσα από τη διαμονή μου στην πόλη της Σάμου και από τον χώρο εργασίας μου ως υπάλληλος του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου βλέποντας πως η κατάσταση όσον αφορά τα προβλήματα δημόσιας υγείας έχει επιδεινωθεί τόσο για τον προσφυγικό πληθυσμό όσο και για την τοπική κοινωνία. Η χώρα μας εδώ και λίγα χρόνια λόγω της γεωγραφικής της θέσης στη Μεσόγειο θάλασσα αποτελεί το σταυροδρόμι πολλών προσφυγικών πληθυσμών καθώς αυτοί προσπαθούν να φτάσουν σε χώρες της Ευρώπης. Για τη διαχείριση αυτού του μεγάλου όγκου προσφύγων και μεταναστών έχουν δημιουργηθεί Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης Εικόνα 1: Εικόνα μέσα σε container στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής και Ταυτοποίησης, Πηγή: Προσφυγικό : Εκτός ορίων η κατάσταση στο hotspot, παραδέχεται ο Βίτσας, άρθρο από την εφημερίδα Το Βήμα (1/2/19) (Κ.Υ.Τ.) στα νησιά του Βορείου Αιγαίου, όπως η Σάμος. Εικόνα 2: Φωτογραφία από το φωτογραφικό άλμπουμ της φωτοδημιοσιογράφου, Sophia Maier, Πηγή: Σελίδα στο Facebook, NoBorders Μια σειρά από παράγοντες όμως όπως, η μακροχρόνια διαμονή των προσφύγων - μεταναστών στο ΚΥΤ Σάμου και ο υπερπληθυσμός στη εν λόγω Δομή (βλ. εικόνα 1) (4.646 άτομα σε ένα καταυλισμό 648 θέσεων 3 ) δημιουργήσαν 3 Στοιχείο από το άρθρο Σάμος. Νέες αφίξεις μεταναστών. Ξεπερνούν τους 200 σε μια ημέρα της ηλεκτρονικής εφημερίδας Samos24 23

25 ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης και υγιεινής (βλ. εικόνα 2) οι οποίες μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο όχι μόνο την υγεία των προσφύγων μεταναστών αλλά και των κατοίκων της πόλης της Σάμου. Εικόνα 3: Πορεία διαμαρτυρίας των κατοίκων της Σάμου για την κατάσταση που επικρατεί στο νησί, Πηγή: Νέκρωσε η Σάμος: «Stop στο έγκλημα να κλείσει το Hotspot», άρθρο από την ηλεκτρονική εφημερίδα Samos24 Δεδομένης αυτής της τραγικής κατάστασης που επικρατεί στο νησί, η τοπική κοινωνία, ένας μικρός πληθυσμός άνω κάτοικων, (απογραφή 2011) 4 αντέδρασε με διαμαρτυρίες και πορείες (βλ. εικόνα 3) με σκοπό να βρεθεί μια λύση αποσυμφόρησης, θεωρώντας πολύ επικίνδυνη τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησί καθώς δυσκολεύεται να παρέχει τις απαραίτητες υπηρεσίες και υποδομές στον ολοένα αυξανόμενο προσφυγικό πληθυσμό. Η κοινότητα ήδη αντιμετωπίζει μια σειρά από μεγάλα προβλήματα αφού ο μεγάλος όγκος απορριμμάτων, η έλλειψη υδροδότησης και ηλεκτροδότησης αποτελούν παράγοντες που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία του νησιού. Δεδομένων αυτών των γεγονότων επέλεξα να κάνω την παρούσα έρευνα για τρεις κυρίως λόγους. Ο πρώτος λόγος αφορά τις άθλιες και τραγικές συνθήκες υγιεινής και διαβίωσης ενός πολύ μεγάλου αριθμού προσφύγων και μεταναστών στο ΚΥΤ Σάμου. Ο δεύτερος λόγος αφορά τα ολοένα αυξανόμενα προβλήματα δημόσιας υγείας που εμφανίζονται τόσο στον προσφυγικό πληθυσμό όσο και στην κοινότητα, στην προσπάθεια που κάνει να εξυπηρετήσει τις βασικές καθημερινές ανάγκες του νησιού και ο τρίτος λόγος αφορά την υιοθέτηση μιας στάσης με στερεότυπα και προκαταλήψεις από το μεγαλύτερο μέρος της τοπικής κοινωνίας προβάλλοντας ως άκρως επικίνδυνη την κατάσταση της δημόσιας υγείας της κοινότητας λόγω της 4 Στοιχείο από την ηλεκτρονική διεύθυνση Βικιπαιδεία: Σάμος (Πόλη) CE%B7) 24

26 καθημερινής παρουσίας των προσφύγων μεταναστών στις δημόσιες υπηρεσίες αλλά και της παρουσίας τους στην καθημερινότητα της πόλης. Βασισμένος σε αυτούς τους τρεις λόγους αποφάσισα ως ενεργός πολίτης με υψηλό το αίσθημα του ανθρωπισμού, της αλληλεγγύης, της κοινωνικής ευθύνης και του σεβασμού στον συνάνθρωπο να εκτιμήσω το επίπεδο επικινδυνότητας εμφάνισης κινδύνων με βάσει Ευρωπαϊκούς Δείκτες Δημόσιας Υγείας στην κοινότητα με σκοπό τη μελλοντική πραγματοποίηση προγραμμάτων προαγωγής υγείας που θα έχουν ως στόχο την ενημέρωση τόσο του προσφυγικού πληθυσμού όσο της κοινότητας ώστε να ελαχιστοποιηθούν τα όποια αναδυόμενα προβλήματα δημόσιας υγείας. Σκοπός Ο σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η εκτίμηση της επικινδυνότητας της δημόσιας υγείας του πληθυσμού της Σάμου λόγω της μακροχρόνιας παραμονής των προσφύγων και μεταναστών στο νησί. Ποιο συγκεκριμένα εξετάζονται οι παρακάτω στόχοι, Εκτίμηση της άποψη της κοινότητας και της διαχρονικής αλλαγής της στάσης της για το χρονικό διάστημα πριν την άφιξη των προσφύγων μεταναστών μέχρι και σήμερα. Εκτίμηση και καταγραφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κοινότητα από την παραμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησί. Εκτίμηση της επικινδυνότητας του πληθυσμού του νησιού βασισμένη σε δείκτες δημόσιας υγείας, όπως λοιμώδη και χρόνια νοσήματα, εμβολιαστική κάλυψη και ψυχικές ασθένειες. Εκτίμηση μεταβολής κοινωνικοοικονομικών δεικτών της κοινότητας λόγω της μακρόχρονης παραμονής των προσφύγων μεταναστών στο νησί. Εκτίμηση και καταγραφή δεικτών νοσηρότητας με βάση ιατρικά δεδομένα από το Γενικό Νοσοκομείο Σάμου και από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και σύγκριση αυτών με κινδύνους που ενδεχομένως να εμφανιστούν στο πληθυσμό της Σάμου. Εκτίμηση και καταγραφή δεικτών απασχόλησης και εγκληματικότητας που σχετίζονται με τους πρόσφυγες μετανάστες από διάφορους φορείς. 25

27 Θεωρητικό Μέρος (Α) 1. Μετανάστευση Σύμφωνα το γλωσσάρι 5 που έχει εκδώσει ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, (ΔΟΜ), ο οποίος αποτελεί υπηρεσία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), με τον όρο «Μετανάστευση» εννοούμε την πράξη κίνησης (μετακίνησης) ανθρώπων από μια χώρα στην οποία έχουν την ιθαγένεια ή είναι μόνιμοι κάτοικοι, προς μια χώρα στην οποία δεν έχουν την ιθαγένεια προκειμένου να εγκατασταθούν και να γίνουν μελλοντικά μόνιμοι κάτοικοι της χώρας αυτής. (IOM, 2019) Στη νέα Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη πολιτών τρίτων χωρών που εκπονήθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών, το , η μετανάστευση ορίζεται ως η προσωρινή ή η μόνιμη μεταβολή του τόπου εγκατάστασης ενός ατόμου, μιας ομάδας ή ενός κοινωνικού συνόλου. Στην ουσία αφορά την μετακίνηση μεμονωμένων ατόμων ή/και μεγάλων ομάδων πληθυσμού τόσο στο εσωτερικό της χώρας τους όσο και μεταξύ άλλων κρατών λόγω παραγόντων όπως, κοινωνικές αλλαγές, πολιτική και οικονομική κρίση, επαναστάσεις, πόλεμοι, ανισοκατανομή του παγκόσμιου πλούτου μεταξύ αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών, απορρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και ανθρωπογενείς καταστροφές (κλιματική αλλαγή). Τα κύρια αίτια μετανάστευσης συνοψίζονται σε Αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης και οικονομικής ευημερίας Οικογενειακή επανένωση Φυγή από συνθήκες που απειλούν τη ζωή και την ασφάλεια του ατόμου ή της ομάδας που μετακινείται κυρίως από εμπόλεμες περιοχές και από απολυταρχικά καθεστώτα που παραβιάζουν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. 5 Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) δημοσίευσε το 2019 το «Glossary on Migration». Το γλωσσάριο αποτελεί μια προσβάσιμη και ολοκληρωμένη συλλογή ορολογίας σχετικά με την μετανάστευση. 6 Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο έγγραφο «Στρατηγική για την Ένταξη», το οποίο εκδόθηκε από ομάδα του Υπουργείου Εσωτερικών τον Ιούνιο του

28 Μετανάστης Αν και επίσημα δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος νομικός ορισμός για τον διεθνή μετανάστη η πλειοψηφία των ειδικών συμφωνεί ότι «διεθνής μετανάστης» είναι αυτός που αλλάζει τον τόπο της συνήθους κατοικίας του, ανεξαρτήτως του λόγου μετανάστευσης ή του νομικού καθεστώτος. Γενικά, υπάρχει διάκριση μεταξύ μικρής διάρκειας ή προσωρινής μετανάστευσης, που περιλαμβάνει μετακινήσεις διάρκειας μεταξύ 3 και 12 μηνών, και μακράς διάρκειας ή μόνιμης μετανάστευσης, που έχει να κάνει με την αλλαγή της χώρας κατοικίας για διάρκεια ενός χρόνου και άνω. Η επιθυμία για οικογενειακή επανένωση θεωρείται ένας από τους κύριους λόγους μετανάστευσης όπως αναφέρουν οι Helms και Leblang (2019) στην έρευνα Global Migration: Causes and Consequences. Θεωρούν πως μια πολύ σημαντική αιτία αποτελεί η αναζήτηση εργασίας για καλύτερες οικονομικές απολαβές. Ένας ακόμα σημαντικός λόγος αποτελεί επίσης και η πεποίθηση ότι οι συνθήκες σε άλλη χώρα θα προσφέρουν στο μετακινούμενο άτομο κοινωνικά ή/και πολιτικά οφέλη τα οποία είτε δεν είναι διαθέσιμα είτε στερούνται στην πατρίδα του. (Helms B, & Leblang D, 2019) Η μετανάστευση διακρίνεται σε διάφορους τύπους οι οποίοι εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες. (βλ. πίνακα 1) Τύποι Μετανάστευσης Ανάλογα με τη χρονική περίοδο Ανάλογα με τη διάρκεια παραμονής της μετανάστευσης Ανάλογα με το βαθμό επιλογής της μετακίνησης Ανάλογα με το αριθμητικό μέγεθος του μετακινούμενου πληθυσμού Ανάλογα αν υπάρχει καταγραφή του ατόμου ή της ομάδας που μεταναστεύει Ανάλογα αν η μετανάστευση συντελείται εκτός ή εντός ορίων ενός κράτους Παραδοσιακή Μόνιμη Εκούσια Ατομική Νόμιμη Εσωτερική Σύγχρονη ή νεωτερική Προσωρινή Ακούσια Ομαδική Παράνομη Εξωτερική / διεθνής Πίνακας 1: Τύποι μετανάστευσης, Πηγή: (Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, 2019) 27

29 Πρόσφυγας Ο κόσμος συχνά ταυτίζει τον όρο «μετανάστης» με τον όρο «πρόσφυγας» και τα χρησιμοποιεί αδιακρίτως και εσφαλμένα. Σε αντίθεση με τον μετανάστη, ο όρος «πρόσφυγας» χαρακτηρίζει ένα άτομο που εξαναγκάζεται να μεταναστεύσει εκτός της χώρας καταγωγής του εξαιτίας του φόβου διώξεων, γενικευμένης βίας ή άλλων καταστάσεων που απειλούν τη ζωή του και γι αυτό έχει δικαίωμα να αιτείται διεθνή προστασία. (UNRIR, 2019) 1.1 Δικαιούχος Διεθνούς Προστασίας/ασύλου Όπως αναφέρει η Ύπατη αρμοστεία για τον Ο.Η.Ε. (UNHCR) με έγγραφο της που δημοσίευσε τον Ιούνιο του 2017, 7 Δικαιούχος διεθνούς προστασίας (Person in need of International Protection) είναι όποιος/α βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του/της ή της συνήθης διαμονής του/της και αδυνατεί ή δεν επιθυμεί να επιστρέψει σε αυτήν λόγω, σοβαρών απειλών για τη ζωή του, της ελευθερίας του, της σωματικής του ακεραιότητα που οφείλονται σε ένοπλες συγκρούσεις, δημόσια διαταραχή ή διαφορετικές καταστάσεις βίας. επιβεβαιωμένου φόβου δίωξης για λόγους φυλής, εθνικότητας, διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων, σεξουαλικών προτιμήσεων και συμμετοχής σε ορισμένη κοινωνική ομάδα. κινδύνων που μπορεί να οφείλονται σε καταστάσεις φτώχειας, πείνας, έλλειψης στέγης και να συνδέονται με περιβάλλον ένοπλης σύγκρουσης, φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές. Αιτών διεθνούς προστασίας Το άτομο που χαρακτηρίζεται ως «αιτών διεθνούς προστασίας» είναι ο/η αλλοδαπός/ή ανιθαγενής που δηλώνει προφορικά ή γραπτά σε οποιαδήποτε αρμόδια κρατική αρχή ότι ζητά άσυλο ή ζητά να μην απελαθεί γιατί φοβάται δίωξη λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα ή πολιτικών πεποιθήσεων, ή γιατί κινδυνεύει να υποστεί σοβαρή βλάβη στη χώρα καταγωγής ή προηγούμενης 7 Το έγγραφό της ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ μπορείτε να το βρείτε εδώ: 28

30 διαμονής του/της, ιδίως γιατί κινδυνεύει με θανατική ποινή ή εκτέλεση, με βασανιστήρια ή απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή κινδυνεύει η ζωή ή η ακεραιότητά του/της λόγω διεθνούς ή εμφύλιας σύρραξης. Σημειώνουμε εδώ ότι κάθε πρόσφυγας (άνδρας/γυναίκα) που φτάνει στη χώρα μας χαρακτηρίζεται κατ αρχήν ως αιτών/αιτούσα άσυλου. Όμως, κάθε αιτών/αιτούσα άσυλου δεν αναγνωρίζεται αυτομάτως και ως δικαιούχος διεθνούς προστασίας. Ο λόγος για τον οποίο οι πρόσφυγες χαρακτηρίζονται ως δικαιούχοι διεθνούς προστασίας είναι γιατί εγκαταλείπουν τη χώρα στην οποία διαμένουν μόνιμα χωρίς την θέλησή τους λόγω του φόβου διωγμών ή κίνδυνο για τη ζωή τους. Αντίθετα, οι μετανάστες και οι μετανάστριες απολαμβάνουν την προστασία των πατρίδων τους, αλλά επιλέγουν με τη βούλησή τους να αναχωρήσουν από αυτές, με σκοπό να βελτιώσουν την οικονομική τους κατάσταση ή να επανασυνδεθούν με την οικογένειά τους. 1.2 Στατιστικά στοιχεία μετανάστευσης και ασύλου Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μια μεγάλη αύξηση της μεταναστευτικής ροής από τα παράλια της ανατολικής Τουρκίας προς τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, τα Δωδεκάνησα και την περιοχή του Έβρου. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις επίσημες αναφορές του Εθνικού Συντονιστικού Κέντρου Ελέγχου Συνόρων, Μετανάστευσης και Ασύλου (ΕΣΚΕΣΜΑ), στις 5/8/2019 καταγράφηκε υπέρβαση άνω των εγκλωβισμένων για πρώτη φορά από στοιχεία καταγραφής των διαφόρων Δομών, ενώ πέρσι την ίδια περίοδο (5/8/2018), είχαν καταγραφεί πρόσφυγες και μετανάστες. Εικόνα 2: Αριθμός αιτήσεων ασύλου ανά έτος από το 2013 έως το 2019,Πηγή: (Υπηρεσία Ασύλου, 2019) Σύμφωνα με τα στοιχεία από την Υπηρεσία Ασύλου 8 βλέπουμε πως υπάρχει αυξητική τάση στις οι αιτήσεις για άσυλο, με τις πιο πολλές να καταγράφονται το 8 Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ: 29

31 2018 (66.957) ενώ μέχρι στιγμής για το 2019 (έως ) ο αριθμός έχει φτάσει τις (βλ. εικόνα 2). Όσον αφορά τη Σάμο, η Υπηρεσία Ασύλου αναφέρει ότι οι αιτήσεις από το 2016 έως σήμερα ανήλθαν στις ενώ συνολικά από το 2013 έως οι αιτήσεις για άσυλο ανέρχονται στις (βλ. πίνακα 2) Πίνακας 2: Αιτήσεις Ασύλου - Τοποθεσία καταγραφής ανά έτος και τρέχοντα μήνα (Ιούνιος 2019), Πηγή: (Υπηρεσία Ασύλου, 2019) 2. Πρόσφυγες - λοιμώδη και χρόνια νοσήματα 2.1 Ευρωπαϊκά Δεδομένα Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα της Ύπατης Αρμοστείας από τον Ιανουάριο του 2019 οι πρόσφυγες και μετανάστες που διασχίζουν τη Μεσόγειο Θάλασσα και τα χερσαία σύνορα προέρχονται κυρίως από τις παρακάτω χώρες όπως, Αφγανιστάν, Πίνακας 3: Οι πιο κοινές εθνικότητες που έφτασαν από την Μεσόγειο θάλασσα και την ξηρά (Έβρος) τον Ιανουάριο του 2019, Πηγή: (UNHCR, 2019) 30

32 Μαρόκο Συρία, Μάλι, Γουινέα, Δημοκρατία του Κονγκό, Ιράκ, Κράτος της Παλαιστίνης, Ακτή Ελεφαντοστού και άλλες χώρες (UNCHR, 2019) (βλ. πίνακας 3) Όπως αναφέρει η Angela Burnett στο άρθρο «The health of forced migrants» (Burnett. A, 2018) τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες μετανάστες που εξαναγκάζονται να μεταναστεύσουν από την περιοχή τους σε μια άλλη μοιάζουν με τα προβλήματα υγείας του πληθυσμού που τους φιλοξενεί. Tο είδος των ασθενειών και των προβλημάτων υγείας που εμφανίζονται περισσότερο εξαρτάται από την περιοχή από την οποία προέρχονται και το είδος του ταξιδιού από την περιοχή προέλευσης μέχρι την περιοχή εγκατάστασης τους με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται αυξημένος κίνδυνος νόσησης από φυματίωση, HIV λοίμωξη, ελονοσία, μηνιγγίτιδα, ηπατίτιδα ιλαρά, δερματικές παθήσεις, παρασιτώσεις, αναιμία, υποσιτισμός, κακή διατροφή, μυοσκελετικές κακώσεις και τραύματα από βασανιστήρια. Επίσης υπάρχουν και συμπτώματα που αφορούν τη ψυχική υγεία των προσφύγων όπως, νευρολογικές παθήσεις, stress, μετα-τραυματική επιληψία, πονοκέφαλοι κ.α. Σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ευρώπη «Health of refugees and immigrants, Regional situation analysis, practices, experiences, lessons learned and ways forward» που δημοσιεύτηκε το 2018 (WHO, 2018), ασθένειες όπως φυματίωση (TB), HIV/AIDS, ηπατίτιδα, ιλαρά, και ερυθρά δεν έχουν εξ ολοκλήρου εξαλειφθεί από την Ευρωπαϊκή ήπειρο ανεξάρτητα των μεταναστευτικών προφίλ. Ωστόσο, η μετάδοση της φυματίωσης από τους μετανάστες στους πληθυσμούς υποδοχής είναι περιορισμένη και ο κίνδυνος εισαγωγής του HIV από τους μετανάστες στην Ευρώπη είναι χαμηλός. Οι πρόσφυγες και μετανάστες αντιπροσωπεύουν μόλις το 6.3% όλων των αναφερόμενων περιπτώσεων από φυματίωση στην Ευρώπη. Επίσης, οι πρόσφυγες και μετανάστες δεν αποτελούν απειλή μετάδοσης του ιού της γρίπης (influenza virus) και άλλων πνευμονολογικών λοιμώξεων οι οποίες έχουν ευρεία μετάδοση. Επιπλέον ο κίνδυνος εισαγωγής εξωτικών μεταδοτικών ασθενειών, όπως το αναπνευστικό σύνδρομο Έμπολα, από τους πρόσφυγες μετανάστες είναι εξαιρετικά χαμηλός και η μετάδοση αφορά κυρίως τακτικούς ταξιδιώτες, τουρίστες ή εργαζόμενους στον τομέα της υγείας στις περιοχές που ενδημεί ο ιός. Εντούτοις όμως, το ποσοστό φυματίωσης μεταξύ των προσφυγικών πληθυσμών σε κάποιες χώρες είναι αρκετά υψηλό (Σουηδία, 89.5%, Νορβηγία, 88.7%, Ισλανδία, 31

33 85.7% κ.α.). Οι πρόσφυγες και μετανάστες αντιπροσώπευαν το 40% των νέων διαγνώσεων λοίμωξης από τον ιό HIV στην Ευρωπαϊκή Ένωση το Από στοιχεία που μας δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με τον επιπολασμό της ηπατίτιδας Β, φαίνεται ότι είναι υψηλότερος σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Τουρκία (8%), η Ρουμανία (6%) και η Βουλγαρία (4%) σε σύγκριση με χώρες της Δυτικής Ευρώπης όπως η Ολλανδία (<0,5%). Παρόλο που οι εκθέσεις σχετικά με τον επιπολασμό στους πρόσφυγες και μετανάστες είναι λίγες, τα δεδομένα από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Νόσων (ECDC) δείχνουν ότι το 53% των φορέων ηπατίτιδας Β γεννήθηκαν εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μελέτες από τουλάχιστον 7 κράτη έδειξαν ότι ο επιπολασμός της ηπατίτιδας Β είναι υψηλότερος στον πληθυσμό των μεταναστών από ότι στον αυτόχθονα πληθυσμό. Από μια μετα-ανάλυση του επιπολασμού της ηπατίτιδας Β που έγινε πάνω στους πρόσφυγες διαπιστώθηκε ότι τα ποσοστά επιπολασμού αντικατοπτρίζουν τον επιπολασμό των χωρών καταγωγής από τις οποίες προέρχονται οι πρόσφυγες μετανάστες με μεγαλύτερο ποσοστό (>10%) μεταξύ των μεταναστών που προέρχονται από την Ανατολική Ασία και την Υποσαχάρια Αφρική. Τα δεδομένα του ECDC σχετικά με τον επιπολασμό της ηπατίτιδας C στους μετανάστες είναι περιορισμένα λόγω έλλειψης στοιχείων από πολλά κράτη μέλη. Ωστόσο μελέτες δείχνουν ότι οι μετανάστες αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου με παράδειγμα τις Κάτω Χώρες όπου το 50% των οροθετικών στην ηπατίτιδα C ήταν πρόσφυγες μετανάστες με επιπολασμό 10 φορές υψηλότερο από τον εγγενή πληθυσμό (2% έναντι 0,2%). Στο Ηνωμένο Βασίλειο τα δεδομένα δείχνουν ότι ο επιπολασμός της ηπατίτιδας Β μεταξύ των μεταναστών από τη Νότια Ασία και ιδιαίτερα από το Πακιστάν μπορεί να φτάσει το 2,7%, ενώ μόλις το 0,5% του πληθυσμού εκτιμάται ότι έχει χρόνια ηπατίτιδα C. (Sharma S et all, 2015) Όσον αφορά την ελονοσία, πραγματοποιήθηκε μια αναδρομική μελέτη (Sondén Κ. et all, 2019) από το 2011 έως το 2016 και αφορούσε την ανίχνευση της ελονοσίας σε αιτούντες άσυλου από την Ερυθραία, περιοχή όπου ενδημεί το Plasmodium vivax, σε εφτά ευρωπαϊκές χώρες (Δανία, Γερμανία, Ολλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία και Ηνωμένο Βασίλειο). Η έρευνα έδειξε ότι από τους πρόσφυγες αιτούντες άσυλο από την Ερυθραία, που δέχτηκαν οι εφτά ευρωπαϊκές χώρες, είχαμε αύξηση στην επίπτωση το 2014 (18/1000) σε αντίθεση με τις χρονιές (6/100). Το

34 είχαμε μια μικρή μείωση (15/1000) ενώ το 2016 η επίπτωση έπεσε στα επίπεδα της περιόδου Η αύξηση αφορούσε μόνο το Plasmodium Vivax για το έτος ενώ όσον αφορά το Plasmodium falciparum, η επίπτωση στους αιτούντες άσυλο από την Ερυθραία παρέμενε (1/1000) σε όλες τις χώρες για το χρονικό διάστημα Στα χρόνια νοσήματα φαίνεται πως έχουμε μεγάλη αύξηση της νοσηρότητας και θνησιμότητας στους μετανάστες στην Ευρώπη. Αυτό οφείλεται κυρίως λόγω του μεγάλου επιπολασμού στις υποανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες από τις οποίες προέρχονται σε ποσοστό που αγγίζει το 25 35%. Οι καρδιαγγειακές παθήσεις, οι διάφοροι τύποι καρκίνου, ο σακχαρώδης διαβήτης και οι χρόνιες αναπνευστικές νόσοι αποτελούν τις τέσσερις κύριες μη μεταδοτικές ασθένειες που αντιπροσωπεύουν το 60% των θανάτων παγκοσμίως. Το 80% αποτελούν χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα όπου μεταξύ αυτών είναι και χώρες από όπου προέρχονται οι πρόσφυγες μετανάστες. (WHO, 2018) 2.3 Προβλήματα Υγείας κατά την διάρκεια του ταξιδιού Η καταστροφή της Δομών Υγειονομικής Περίθαλψης (Νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας) συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών εμβολιασμού στις χώρες προέλευσης καθώς και η καταστροφή υποδομών δημόσιας υγείας, (δίκτυο πόσιμου νερού, στέγαση), ο συνωστισμός, τα ανεπαρκή μοντέλα υγιεινής κατά το ταξίδι των προσφύγων μεταναστών και ο υποσιτισμός έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση της ευαλωτότητας τους στα λοιμώδη νοσήματα. (WHO, 2018) Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι οι πρόσφυγες και μετανάστες που μετακινούνται εμφανίζουν διαταραχή του ύπνου, ένα σύμπτωμα που συσχετίζεται με ψυχοκοινωνικές ανησυχίες, την ηλικία και την κατάσταση μετανάστευσης. (Lies J, 2019) 3. Πρόσφυγες και ψυχική υγεία Οι πρόσφυγες αποτελούν μια ευάλωτη ομάδα που εμφανίζει ψυχικά προβλήματα και συγκεκριμένα τραύματα που συνδέονται με διαταραχές. Στοιχεία από μελέτη (Slewa- Younan S, et all, 2017) που πραγματοποιήθηκε σε δύο Κέντρα φιλοξενίας προσφύγων στην Αυστραλία και αφορούσε τις αιτίες και τους παράγοντες κινδύνου για διαταραχές 33

35 μετατραυματικού στρες σε ενήλικες πρόσφυγες από το Αφγανιστάν και το Ιράκ έδειξε ότι η έλλειψη γνώσης από τους ίδιους τους πρόσφυγες που έχουν ψυχικά προβλήματα αποτελεί τον κύριο παράγοντα μη σωστής θεραπευτικής αγωγής. Ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των Αφγανών και τον Ιρακινών προσφύγων θεωρεί πως είναι πιο πιθανό οι διαταραχές μετατραυματικού στρες να οφείλονται στο γεγονός ότι προέρχονται από μια χώρα όπου υπάρχει πόλεμος ή γεννήθηκαν σε μια χώρα όπου επικρατεί ο πόλεμος. Άλλες αιτίες ήταν η άσχημη παιδική ηλικία και η εμπειρία ενός τραυματικού γεγονός. Σε μια συστηματική ανασκόπηση 47 μελετών από το 1990 έως το 2017, σχετικά με την επιδημιολογία των ψυχικών διαταραχών των προβλημάτων ψυχικής υγείας ανάμεσα σε νεαρούς πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο σε Ευρωπαϊκές χώρες, έδειξε ότι οι πρόσφυγες - μετανάστες εμφανίζουν κατά μέση τιμή, διαταραχή άγχους, 15%, κατάθλιψη 20,7 %, συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα 25,2%, και διαταραχή μετατραυματικού στρες 35,3 %. (Kien Ch, et all., 2018) Ωστόσο όμως, δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα στη διεθνή βιβλιογραφία για τον επιπολασμό των ψυχιατρικών διαταραχών μεταξύ των βίαια εκτοπισμένων πληθυσμών σε συνθήκες ένοπλης σύγκρουσης. (Naser M, et all, 2018) Ένα άλλο παράδειγμα που δείχνει ότι οι πρόσφυγες και ιδιαίτερα οι ευάλωτες ομάδες, εμφανίζουν ψυχικά νοσήματα, αποτελεί μια μελέτη που έγινε σε έγκυες μητέρες από τη Συρία κατά την οποία παρατηρήθηκε αύξηση συμπτωμάτων κατάθλιψης τα οποία συνδέονταν με την παράνομη διαμονή, την ενδοοικογενειακή βία και το ιστορικό ψυχικής ασθένειας. (Stevenson K, 2019) Όσον αφορά τα παιδιά, υπολογίζεται ότι παιδιά ηλικίας <18 ετών αποτελούν το 50% του προσφυγικού πληθυσμού παγκοσμίως. Λόγω συρράξεων, όπως ο πόλεμος που συμβαίνει στη Συρία, τα παιδιά είναι συνεχώς εκτεθειμένα σε τραυματικά γεγονότα. Αυτή η συνεχόμενη έκθεση έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών που αυξάνουν τη θνησιμότητα και τη θνητότητα. Δυστυχώς στη διεθνή βιβλιογραφία οι έρευνες στις οποίες χρησιμοποιήθηκαν έγκυρα εργαλεία εκτίμησης των παιδικών ψυχικών τραυμάτων και προβλημάτων στον παιδικό προσφυγικό πληθυσμό είναι πολύ λίγες και ιδιαίτερα σε παιδιά κάτω των 6 ετών. (Gadeberg AK, et all, 2017) Σε μια προοπτική μελέτη κοόρτης που πραγματοποιήθηκε στη Γερμανία και αφορούσε παιδιά και εφήβους που εγκαταστάθηκαν στις δυτικές χώρες έδειξε αυξημένα επίπεδα ψυχολογικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένου του μετατραυματικού συνδρόμου, 34

36 κατάθλιψης και άγχους. Τα παιδιά των οποίων οι αιτήσεις ασύλου είχαν απορριφθεί παρουσίαζαν σε σημαντικό επίπεδο περισσότερα συμπτώματα σε σχέση με τις αιτήσεις ασύλου των παιδιών που είχαν γίνει αποδεκτές μετά από αξιολογήσεις. Πιστεύεται ότι οι αποφάσεις που δίνονται σχετικά με τις αιτήσεις ασύλου συμβάλουν στην πορεία των συμπτωμάτων. (LRF M, 2019) Επίσης πολλές φορές τα παιδιά που ζητούν άσυλο μπορεί να έχουν βιώσει μια ποικιλία τραυμάτων σε όλη τη διαδικασία της μετανάστευσης όπως το να είναι μάρτυρες ή δέκτες σωματικής ή σεξουαλικής βίας, απώλειας ή διαχωρισμού από τον γονέα και να πέσουν θύματα απαγωγής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζουν το σύνδρομο διάχυτης άρνησης (PRS) 9. Το σύνδρομο αυτό δεν εμφανίζεται συχνά, αποτελεί όμως σοβαρή απειλή για την κατάσταση του νέου που αιτείται άσυλο. (Ngo Th, 2019) 4. Προβλήματα Υγείας των προσφύγων στα Κέντρα Πρώτης Υποδοχής και Κέντρα Φιλοξενίας Η παραμονή των προσφύγων μεταναστών σε Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης καθώς και σε Κέντρα Φιλοξενίας με άσχημες συνθήκες υγιεινής και υπερσυνωστισμό έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης λοιμωδών νοσημάτων. (Eonomopoulou Α, et al, 2017) Οι καταγραφές δείχνουν ότι κατά την άφιξή τους στα Πίνακας 4: Η κατάσταση υγείας των νεοεισερχόμενων μεταναστών Κέντρα Ταυτοποίησης παρουσιάζουν προβλήματα που πιθανότατα να σχετίζονται με τη χώρα προέλευσή και το ταξίδι όπως, τραυματισμοί κατά το ταξίδι, υποθερμία, γυναικολογικές και μαιευτικές επιπλοκές, γαστρεντερικά και αναπνευστικά νοσήματα, δερματολογικά και καρδιαγγειακά προβλήματα ψυχικές ασθένειες και μεταβολικά σύνδρομα. (Firenze A, 2016). 9 Το σύνδρομο διάχυτης άρνησης αφορά την σθεναρή άρνηση του ατόμου στο να φάει, να πιει, να μιλήσει, να περπατήσει ή να φροντίσει τον εαυτό του. Πηγή: (Λαζαράτου Ε, 2019) 35

37 Σε έρευνα (Pavli. A, Maltezou. H,, 2017) που έγινε σε Κέντρα Υποδοχής στα παράλια της Ελλάδας και της Ιταλίας το 2014 (βλ. πίνακας 4) διαπιστώθηκε ότι οι πρόσφυγες και μετανάστες εμφανίζουν αύξηση στην εμφάνιση νοσημάτων όταν διαμένουν σε διάφορες Δομές Φιλοξενίας. Η διαπίστωση αυτή συμφωνεί και με έρευνα που έγινε το 2017 όπου βρέθηκε αυξημένος αριθμός παιδιών προσφύγων μεταναστών με ηπατίτιδα Α, κυρίως κάτω των 15 ετών 10, λόγω των κακών συνθηκών υγιεινής. (Mellou K. et al, 2017) Σε μελέτη που πραγματοποίησε η Μη κυβερνητική Οργάνωση Praksis σε έναν πληθυσμό 6688 προσφύγων, που διέμεναν στα Κέντρα Πρώτης Υποδοχής και Ταυτοποίησης σε Σάμο, Κω και Λέρο και στο Κέντρο εξέτασης που βρίσκεται στο λιμάνι του Πειραιά από τον Οκτώβριο του 2015 έως τον Ιούνιο του 2016, διαπιστώθηκε πως τα μεταδιδόμενα νοσήματα μειώθηκαν καθώς ο προσφυγικός πληθυσμός μετακινούνταν από τα Κέντρα Πρώτης Υποδοχής και Ταυτοποίησης (φάση 1) προς την ενδοχώρα (Λιμάνι Πειραιά) (φάση 2) ενώ αντιθέτως υπήρξε αύξηση της συχνότητας εμφάνισης νοσημάτων διαφόρων άλλων κατηγοριών. (Kakalou E. et al, 2018) (βλ. πίνακας 5) Πίνακας 5: Πίνακας αναφοράς νοσημάτων από πρόσφυγες που εξετάστηκαν από τις κινητές ιατρικές μονάδες την ΜΚΟ Praksis κατά την φάση 1 και φάση 2 από τον Οκτώβριο του 2015 έως τον Ιούνιο του 2016 σε Σάμο, Λέρο, Κω και λιμάνι Πειραιά Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ασύλου (ΔΟΜ) σε έρευνα που έγινε το 2018 σε Κέντρο Φιλοξενίας προσφύγων στην Αττική έδειξε ότι ο επιπολασμός της μείζονος 10 Σε άλλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε 2016 (Απρίλιο μέχρι Δεκέμβριο) σε πρόσφυγες και μετανάστες που διέμεναν σε δομές φιλοξενίας (Κέντρα Φιλοξενίας, Ξενοδοχεία και διαμερίσματα) καταγράφηκε αύξηση των κρουσμάτων Ηπατίτιδας Α όπου από τα 177 επιβεβαιωμένα εργαστηριακά κρούσματα που καταγράφηκαν τα 149 (84%) αφορούσαν παιδιά από την Συρία κάτω των 15 ετών. Σε όλες τις περιπτώσεις αναφέρθηκαν συμπτώματα μετά την είσοδό τους στη χώρα μας. 36

38 καταθλιπτικής διαταραχής 11 είναι πολύ αυξημένος μεταξύ των Σύριων προσφύγων αιτούντων άσυλο και φτάνει σε ποσοστό δεκαπλάσιο του επιπολασμού μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής την περίοδο πριν τον πόλεμο στη Συρία. Επίσης ήταν εννιά φορές αυξημένος σε σχέση με πρόσφυγες που είχαν ήδη εγκατασταθεί και ενάμιση φορές μεγαλύτερος από πρόσφυγες που διέμεναν σε καταυλισμό στην Ιορδανία. Οι λόγοι αυτής της αύξησης είναι οι συγκρούσεις, οι κοινωνικές και φυσικές συνθήκες στον καταυλισμό των προσφύγων και η παρατεταμένη περίοδος αναμονής πάνω από ένα χρόνο μέχρι την έκδοση της απόφασης του αιτήματος ασύλου από τις υπηρεσίες ασύλου. (N. Poole D., 2018; Helms B, & Leblang D, 2019) 5. Πρόσφυγες και Εθνικό Σύστημα Υγείας Η μακροχρόνια παραμονή των προσφύγων μεταναστών σε Κέντρα Φιλοξενίας με αυξημένους παράγοντες κινδύνου που αφορούν τη δημόσια υγεία έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση νοσημάτων που σχετίζονται με την κατάσταση της υγείας τους. Μελέτη σε πρόσφυγες και μετανάστες που διέμεναν σε Κέντρα Φιλοξενίας στη Λέσβο για μεγάλο χρονικό διάστημα έδειξε πως αυτό που απαιτείται κυρίως είναι ψυχική και οδοντιατρική περίθαλψη. Επίσης ως πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι η εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών. (P. J. Hermans Maaike, 2017). Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο προσφυγικός πληθυσμός αφορούν τόσο την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας όσο και την Δευτεροβάθμια. Στην Α/θμια φροντίδα αυτό που διαφαίνεται είναι η έλλειψη ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού ώστε να αντιμετωπιστούν περιστατικά στο πεδίο χωρίς να απαιτείται η μεταφορά στο νοσοκομείο. Τα κυριότερα αφορούν αυτοκτονίες λόγω της μακροχρόνιας διαμονής στα Κέντρα φιλοξενίας. Όσον αφορά την Β/θμια Φροντίδα Υγείας οι δυσκολίες οφείλονται στο γεγονός ότι σε πολλά νοσοκομεία είτε είναι ελλιπής ο αριθμός των διερμηνέων είτε δεν υπάρχει καθόλου υπηρεσία διερμηνείας ανάμεσα στον πρόσφυγα ασθενή και τον ιατρό του δημόσιου νοσοκομείου. Επίσης ένα άλλο πρόβλημα είναι η έλλειψη μέσων μεταφοράς για τους πρόσφυγες που μένουν μακριά από κάποιο νοσοκομείο. Τέλος, δυσκολία συναντάται και στα παραπεμπτικά τα οποία είναι γραμμένα στην ελληνική αντί για την αγγλική 11 Η μείζων καταθλιπτική διαταραχή (γνωστή και ως κλινική κατάθλιψη, μείζων κατάθλιψη, μονοπολική διαταραχή ) είναι μία κοινή διαταραχή της διάθεσης στην ψυχολογία και την ψυχιατρική, στην οποία η καθημερινότητα ενός ατόμου διαταράσσεται από την έντονη θλίψη, μελαγχολία ή απελπισία. Πηγή: 37

39 γλώσσα με αποτέλεσμα να ταλαιπωρούνται τόσο ο πρόσφυγας ασθενής όσο και ο επαγγελματίας υγείας με επανειλημμένες επισκέψεις στο νοσοκομείο. (L. De Paoli, 2018) 6. Πρόσφυγες - Ευρωπαϊκή κοινή γνώμη (δείκτες εγκληματικότητας και απασχόλησης) Η εκτίμηση της σχέσης των προσφύγων με την εγκληματικότητα είναι περίπλοκη γιατί η επανεγκατάσταση δεν είναι τυχαία. Τυπικά, οι πρόσφυγες επαναεγκαθιστάται σε περιοχές με χαμηλό πληθυσμό, όπου κάποιες είναι ασφαλείς ενώ άλλες αντιμετωπίζουν υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας. Η συσχέτιση των προσφύγων με την αύξηση της εγκληματικότητας καταρρίφθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά την απόφαση του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Trump να αναστείλει την είσοδο των προσφύγων μεταναστών στη χώρα για 120 μέρες. Όπως αναφέρεται στο άρθρο της εφημερίδας Bloomberg με τίτλο Busting the Refugee-Crime Connection (7 Ιανουαρίου 2019), η οποία έκανε και τη σχετική συσχέτιση, η τάση για εγκληματικότητα επηρεάζεται ποικιλοτρόπως, άλλοτε με μικρή μείωση εγκληματικότητας και άλλοτε με μικρή αύξηση ανάλογα με τον όγκο των προσφύγων μεταναστών αλλά δεν υπάρχουν ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία που να αποδεικνύουν τη σχέση της εγκληματικότητας με τις προσφυγικές ροές. (Kominers Sc, 2019) Σύμφωνα με έκθεση που διεξήχθη από το Pew Research Center το 2016 σχετικά με την άποψη των Ευρωπαίων για τις προσφυγικές ροές το αποτέλεσμα δείχνει ότι οι Ευρωπαίοι φοβούνται ότι με τις συνεχείς προσφυγικές ροές θα υπάρξει περισσότερη τρομοκρατία και λιγότερες θέσεις εργασίας. Οι οκτώ από τις δέκα χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, θεωρούν ότι ο ερχομός των προσφύγων θα επιφέρει αύξηση της τρομοκρατίας στη χώρα τους. Οι ισχυρισμοί τους αυτοί έχουν ενισχυθεί από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια αντι-μεταναστευτική ρητορική από τα ευρωπαϊκά δεξιά κόμματα. (βλ. πίνακας 6). Τέσσερις χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, θεωρούν ως μεγαλύτερη ανησυχία τις οικονομικές επιπτώσεις που θα έχουν από την έλευση των προσφύγων μεταναστών στην χώρα τους καθώς θα υπάρξει αύξηση ανεργίας και οι πρόσφυγες θα έχουν κοινωνικά οφέλη. Μόνο στις δύο από τις δέκα χώρες το 50% και άνω θεωρεί ότι οι 38

40 πρόσφυγες θα ισχυροποιήσουν περισσότερο το κράτος τους μέσω της εκπαίδευσης που διαθέτουν. Πίνακας 6: Εκτίμηση της άποψης πολιτών 10 ευρωπαϊκών χωρών για την συσχέτιση των προσφυγικών ροών με την τρομοκρατία και την οικονομική επίπτωση, Πηγή: (Wike R, Stokes B, & Simmons K,, 2016) Επίσης η έρευνα (βλ. εικόνα 3) δείχνει ότι τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες βλέπουν σε μεγάλο ποσοστό αρνητικά τους μουσουλμάνους πρόσφυγες, με την Ελλάδα να φτάνει στο 65%. Αυτή η αρνητική αντίληψη οφείλεται στο γεγονός της σύνδεσης ότι οι μουσουλμάνοι θα υποστηρίζουν εξτρεμιστικές οργανώσεις, όπως η ISIS, καθώς προέρχονται από χώρες τις οποίες δραστηριοποιούνται οι οργανώσεις αυτές. (Wike R, Stokes B, & Simmons K,, 2016) Εικόνα 3: Οι απόψεις των δυτικών και νότιων ευρωπαϊκών χωρών σχετικά με τους μουσουλμάνους, Πηγή: (Wike R, Stokes B, & Simmons K,, 2016) 39

41 Η καταγραφή της δημόσιας γνώμης από την Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με την διαχείριση του μεταναστευτικού προβλήματος από το 2015 έως το 2017 δείχνει πως υπάρχουν σημαντικές διαφορές σε όλα τα κράτη ως προς τη διαχείριση ασύλου των προσφύγων - μεταναστών. Χώρες όπως η Τσεχία, η Σλοβακία ή η Πολωνία αν και δεν επηρεάστηκαν άμεσα από την μετανάστευση των προσφύγων ωστόσο αντιστέκονται στην ιδέα της δίκαιης κατανομής των βαρών μεταξύ των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντιθέτως χώρες όπως η Γαλλία ή οι Κάτω Χώρες (Ολλανδία, Βέλγιο) έχουν μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση ως προς την πρόκληση της μετανάστευσης των προσφύγων, βασισμένοι στις προηγούμενες εμπειρίες με περιόδους μετανάστευσης. Αν και επικρατεί μια άνοδος λαϊκίστικων αντι-μεταναστευτικών κομμάτων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μετά τις αυξημένες ροές στην Ελλάδα ( μετανάστες), η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων, σε διαδοχικές δημοσκοπήσεις από το 2015 και μετά, θεωρεί ότι υπάρχει εθνική ευθύνη για τη βοήθεια των προσφύγων. Το 2018 πραγματοποιήθηκε από το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου (ΚΕΣΑ) 12 μια έκθεση (Glorius B, 2018) που αφορούσε τη γνώμη των πολιτών σχετικά την μετανάστευση στους πρόσφυγες και τα μοντέλα πολιτικοποίησή τους. Τα αποτελέσματα δείχνουν πως υπάρχουν σημαντικές διαφορές όσον αφορά την αντιμετώπιση και την αντίδραση των χωρών στη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος. (βλ. πίνακας 7) Πίνακας 7: Τάσεις ευρωπαϊκών χωρών σε ερωτήσεις που αφορούν την μετανάστευση, την αλληλεγγύη και την εμπιστοσύνη, Πηγή: (Glorius B, 2018) 12 Το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου (ΚΕΣΑ) αποτελεί μια υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που έχει ως στόχο την βελτίωση της προστασίας και της αλληλεγγύης για τα άτομα που ζητούν διεθνή προστασία. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο φυλλάδιο: 40

42 Ως παράδειγμα μπορούμε να δούμε τον πίνακα 7. Στην ερώτηση για δέσμευση βοήθειας στους πρόσφυγες μετανάστες στην Ελλάδα, στη Βουλγαρία, στην Ιταλία και στην Ουγγαρία οι ερωτηθέντες αντιλαμβάνονται ότι εθνικά ζητήματα όπως η οικονομία, η ανάπτυξη, η ανεργία είναι πιο σημαντικά από την συμβολή στην βοήθεια των μεταναστών, οπότε η αντίδρασή τους είναι αρνητική. Στη Γερμανία και στην Φιλανδία, υπάρχει κάπως θετική αντίδραση για βοήθεια προς τους πρόσφυγες μετανάστες ενώ στην Ισπανία φαίνεται ξεκάθαρα φαίνεται πως οι πολίτες είναι θετικοί στη βοήθεια προς τις προσφυγικές ροές. 7. Προβλήματα στην τοπική κοινότητα της Σάμου Κάθε κοινωνία που δέχεται να φιλοξενήσει έναν μετακινούμενο πληθυσμό ανάλογα με τον όγκο του πληθυσμού ενδεχομένως να αντιμετωπίσει και ορισμένα προβλήματα. Τα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει σχετίζονται με την ποιότητα των υποδομών που έχει και των υπηρεσιών που προσφέρει. Ο πληθυσμός της πόλης δεν ξεπερνά τους μόνιμους και προσωρινούς κατοίκους. Η μικρή αυτή πόλη προσπαθεί να καλύψει εκτός από τις βασικές τις ανάγκες και τις ανάγκες του προσφυγικού πληθυσμού που ξεπερνά τους 5000 ανθρώπους χωρίς ωστόσο να έχει τις απαραίτητες υποδομές αλλά και το προσωπικό για την κάλυψη αυτών των αναγκών. Δεδομένης αυτής της κατάστασης αντιλαμβάνεται κανείς ότι αναδύονται εύκολα προβλήματα δημόσιας υγείας που πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα. Οι κάτοικοι αντιλαμβανόμενοι αυτών των προβλημάτων προχωρούν συχνά σε πορείες και διαμαρτυρίες προς τους φορείς που έχουν αναλάβει τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος ζητώντας επανειλημμένα να δοθεί μια λύση. Στα τοπικά μέσα ενημέρωσης υπάρχουν δεκάδες επιστολές διαμαρτυρίας. Οι επιστολές αυτές προέρχονται από φορείς που δραστηριοποιούνται στην πόλη. (Samostoday, 2019). Ένα παράδειγμα αποτελεί η επιστολή του δημάρχου της πόλης σε υπουργούς με θέμα «Συνέπειες Λειτουργίας Κ.Υ.Τ Σάμου», (Samostoday, 2019) στην οποία αναφέρονται τα προβλήματα που προκύπτουν ή θα προκύψουν από τις συνέπειες λειτουργίας του ΚΥΤ Σάμου. Με βάση τα παραπάνω, τα προβλήματα δημόσιας υγείας της κοινότητας που φαίνεται να προκύπτουν αφορούν στην υδροδότηση του νησιού, στη διαχείριση του μεγάλου όγκου απορριμμάτων του ΚΥΤ Σάμου, στην ηλεκτροδότηση καθώς και στην γενική εικόνα (ευημερία) της πόλης. 41

43 8. Εκτίμηση Επικινδυνότητας 8.1. Ορισμοί Πριν αναφερθούμε στην εκτίμηση επικινδυνότητας θα διαχωρίσουμε τις έννοιες, κίνδυνος (hazard), πηγή κινδύνου (hazard source), επικινδυνότητα (risk), εκτίμηση επικινδυνότητας (risk assessment) και ατύχημα (mishap). Κίνδυνος (hazard): αποτελεί οποιαδήποτε πηγή πρόκλησης αρνητικών συνεπειών στον άνθρωπο, στον εξοπλισμό και στο περιβάλλον όπως παραδείγματος χάριν, μια ασθένεια ή ένας τραυματισμός στον άνθρωπο, καταστροφή εξοπλισμού ή επιβλαβής επίπτωση στο περιβάλλον. Πίνακας 8: Σχήμα βαθμολόγησης ημι-ποσοτικής εκτίμησης κινδύνων, Πηγή: (Βανταράκης. Α, 2017) Επικινδυνότητα (risk): αποτελεί το μέτρο εκτίμησης του μεγέθους των συνεπειών αρνητικών του κινδύνου. Είναι δηλαδή ο συνδυασμός της πιθανότητας και της σοβαρότητας ενός ανεπιθύμητου γεγονότος που πραγματοποιείται λόγω ενός κινδύνου. (βλ. πίνακας 8) Εκτίμηση επικινδυνότητας (risk assessement): H διαδικασία αξιολόγησης της επικινδυνότητας (risk) μιας απόφασης η οποία απορρέει από τις συνθήκες εμφάνισης μιας πηγής κινδύνου (hazard source). Πηγή κινδύνου (hazard source): H εγγενής ιδιότητα ή η ικανότητα κάποιου στοιχείου ενός συστήματος που ενδέχεται να προκαλέσει κίνδυνο (δηλ. βλάβη ή διακοπή ή παρέμβαση σε μία διαδικασία/δραστηριότητα). Ατύχημα (Mishap): Ένα συμβάν το οποίο απορρέει ως αποτέλεσμα μιας πηγής κινδύνου (hazard source) και το οποίο (ατύχημα) μπορεί να προκαλέσει βλάβη στον άνθρωπο, βλάβη ή διακοπή ή παρέμβαση σε μια διαδικασία/δραστηριότητα ενός οργανισμού. 42

44 8.2. Εκτίμηση επικινδυνότητας (αναλυτικά) Η εκτίμηση επικινδυνότητας (risk assessement) είναι μια συνδυασμένη προσπάθεια, εντοπισμού και ανάλυσης δυνητικά (μελλοντικών) συμβάντων τα οποία ενδέχεται να έχουν αρνητικό αντίκτυπο σε άτομα, ακίνητη περιουσία ή/ και το περιβάλλον (ανάλυση κινδύνου) και λήψης αποφάσεων σχετικά με τις συνέπειες του κινδύνου μέσα από την ανάλυση των αρνητικών συνέπειών που μπορεί να προκαλέσει αυτός. (εκτίμηση κινδύνου). Με άλλα λόγια η εκτίμηση επικινδυνότητας αποτελεί ένα εργαλείο με το οποίο αξιολογούμε τον κίνδυνο, τόσο για την ανθρώπινη υγεία (π.χ. πολιτών, κατοίκων, εργαζομένων κτ.λ.) όσο και για τους οργανισμούς που αφορούν το περιβάλλον (πουλιά, άγρια ζώα, οικόσιτα), που προέρχεται από παράγοντες που είναι επιβλαβείς γι αυτές τις δύο κατηγορίες (χημικοί ρύποι, δείκτες νοσηρότητας κτ.λ.) (Rausand M, 2013) Η εκτίμηση επικινδυνότητας μπορεί να υποδιαιρεθεί στα ακόλουθα τέσσερα στάδια, (1) αναγνώριση κίνδυνου, (2) εκτίμηση σχέσης δόσης - απόκρισης, (3) εκτίμηση έκθεσης, (4) χαρακτηρισμός επικινδυνότητας. Έπειτα από τον χαρακτηρισμό της επικινδυνότητας ακολουθεί η διαχείριση επικινδυνότητας. (Γλυκύς. Χρ, 2016) (βλ. σχήμα 1) Αναγνώριση κινδύνου Εκτίμηση της σχέσης δόσης - απόκρισης Εκτίμηση του κινδύνου Χαρακτηρισμός επικινδυνότητας Διαχείριση επικινδυνότητας Σχήμα 1: Τα τέσσερα στάδια της εκτίμησης επικινδυνότητας και στη συνέχεια ακολουθεί η διαχείριση επικινδυνότητας. Πηγή: (Γλυκύς. Χρ, 2016) 43

45 Η αναγνώριση κινδύνου είναι η διαδικασία καθορισμού του εάν και κατά πόσο μια συγκεκριμένη ουσία ή ένας επιβλαβής παράγοντας προκαλεί συγκεκριμένες επιπτώσεις στην υγεία όπως καρκίνο. Η εκτίμηση της σχέσης δόσης - απόκρισης είναι ο χαρακτηρισμός της σχέσης μεταξύ της χορηγούμενης δόσης μιας ουσίας και της εμφάνισης αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία. Η εκτίμηση κινδύνου συνδέεται με την (α) διαχείριση του κινδύνου και την (β) την ενημέρωση για τον κίνδυνο. Οι στόχοι της εκτίμησης κινδύνου είναι: Η παρέμβαση με σκοπό την εξάλειψη ή αποφυγή των κινδύνων Η καταγραφή των μέτρων πρόληψης και λήψη συμπληρωματικών μέτρων Η ενημέρωση και κατάρτιση Η ταυτοποίηση και εκτίμηση των κινδύνων γίνεται με τη χρήση ποιοτικών, ημιποσοτικών και ποσοτικών τεχνικών. (Βανταράκης. Α, 2017) Οι ποιοτικές τεχνικές βασίζονται κυρίως σε αναλυτικές διαδικασίες υπολογισμού μεγεθών κατάλληλα καθορισμένων αλλά για να επιτευχθούν αυτές προαπαιτούμενο αποτελεί η εμπειρία και η κριτική ικανότητα του αναλυτή σε κατάλληλα ικανοποιητικό βαθμό, η εμπειρία με την ενσωμάτωση υφιστάμενων διατάξεων, προδιαγραφών και η πρακτική. Στις ποσοτικές τεχνικές η εκτίμηση της επικινδυνότητας θεωρείται ως ένα μετρήσιμο μέγεθος και εκφράζεται με μαθηματικές σχέσεις. Σε τέτοιου είδους μετρήσεις απαιτούνται ακριβή δεδομένα στοχευμένων μετρήσεων ατυχημάτων ή έκθεσης σε πηγές κινδύνου. Οι ημι-ποσοτικές τεχνικές αποτελούν τον συνδυασμό μεταξύ των ποιοτικών και ποσοτικών τεχνικών. (Μαρχαβίλας Π.Κ., Κουλουριώτης Δ, & Γεμενή Β,, 2010) Ο χαρακτηρισμός επικινδυνότητας αποτελεί τη σύνθεση των τριών παραπάνω σταδίων, στα οποία χωρίστηκε η εκτίμηση επικινδυνότητας, έτσι ώστε να εκτιμηθεί το μέγεθος του προβλήματος για τη δημόσια υγεία. Η διαχείριση επικινδυνότητας παρέχει τις ενέργειες και τις δράσεις που βασίζονται στην αναλυτική εξέταση και αποτίμηση των ανωτέρων πληροφοριών. (Γλυκύς. Χρ, 2016) 44

46 9. Εκτίμηση επικινδυνότητας στη Δημόσια Υγεία Η αξιολόγηση κινδύνων είναι μια συστηματική διαδικασία συλλογής, αξιολόγησης, και τεκμηρίωσης πληροφοριών που πρέπει να αναλυθούν σε επίπεδο κινδύνου. Μέσω της αξιολόγησης παρέχετε η βάση για τη λήψη αποφάσεων, τη διαχείριση και τη μείωση των αρνητικών συνεπειών για τους κινδύνους της δημόσιας υγείας. Ο κύκλος διαχείρισης της επικινδυνότητας περιλαμβάνει: (βλ. σχήμα 2) Εκτίμηση κινδύνου, εκτίμηση της έκθεσης και χαρακτηρισμός του κινδύνου σχετικά με το επίπεδο και την κατάσταση που θα προκαλέσει τον κίνδυνο. Προσδιορισμός των πιθανών μέτρων ελέγχου κατατάσσοντας τους κατά προτεραιότητα, λαμβάνοντας υπόψιν την πιθανότητα επιτυχίας, τη σκοπιμότητα υλοποίησης και τις ακούσιες συνέπειες για τον πληθυσμό και την κοινωνία ευρύτερα. Τη συνεχή παρακολούθηση και αξιολόγηση καθώς εκτυλίσσεται το συμβάν. Την αποτελεσματική και συνεχή επικοινωνία ώστε οι διαχειριστές του κινδύνου, οι ενδιαφερόμενοι και οι επηρεαζόμενες κοινότητες να κατανοούν και να υποστηρίζουν τα μέτρα ελέγχου που εφαρμόζονται. Την αξιολόγηση των διδαγμάτων που αποκόμισαν στο τέλος της ανταπόκρισης στη διαχείριση του κινδύνου. Σχήμα 2: Ο κύκλος διαχείρισης της εκτίμησης επικινδυνότητας στην Δημόσια Υγεία, Πηγή: (WHO, 2012) 45

47 9.1 Τα βήματα εκτίμησης επικινδυνότητας στη Δημόσια Υγεία 1. Σχηματισμός ομάδας για την εκτίμηση επικινδυνότητας μετά την επιβεβαίωση ότι ένα αναφερόμενο συμβάν είναι πραγματικό και μπορεί να θεωρηθεί άμεσος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και πρέπει να καθοριστεί. 2. Σχηματισμός ερωτήσεως όπως: Ποιος πιθανότατα να επηρεαστεί από τον κίνδυνο; Ποια θα είναι η πιθανή έκθεση στον κίνδυνο; Πότε, γιατί και πώς ο πληθυσμός μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις από την έκθεση στον κίνδυνο; 3. Υλοποίηση της εκτίμησης επικινδυνότητας (βλ. σχήμα 3). Το επίπεδο κινδύνου που αποδίδεται σε ένα συμβάν βασίζεται στον πιθανό (ή γνωστό) κίνδυνο, την έκθεση στον κίνδυνο και το πλαίσιο στο οποίο συμβαίνει το συμβάν. Η αξιολόγηση των κινδύνων περιλαμβάνει τρεις συνιστώσες, (1) εκτίμηση κινδύνου, (2) εκτίμηση έκθεσης και (3) εκτίμηση περιβάλλοντος. Το αποτέλεσμα αυτών των τριών αξιολογήσεων χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει το συνολικό επίπεδο κινδύνου. (WHO, 2012) Ο Πίνακας Επικινδυνότητας ή Πίνακας Απόφασης Επικινδυνότητας (Risk Decision Matrix), όπως έχει αναφερθεί και παραπάνω, είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται στον καθορισμό της σοβαρότητας επικινδυνότητας ενός εμφανιζόμενου περιστατικού. Εκφράζεται με μαθηματικό πίνακα δύο διαστάσεων, όπου η πρώτη διάσταση απεικονίζει την πιθανότητα εμφάνισης της πηγής κινδύνου ή του ανεπιθύμητου συμβάντος, και η δεύτερη αφορά τις συνέπειες ή τον αντίκτυπο της πηγής κινδύνου. (βλ. πίνακας 9) Σχήμα 3: Τα βήματα εκτίμησης επικινδυνότητας, Πηγή: (WHO, 2012) 46

48 Σοβαρότητα γεγονότος Πιθανότητα να συμβεί το γεγονός Μικρή πιθανότητα ενός σοβαρού Μεγάλη πιθανότητα σοβαρού γεγονότος γεγονότος (πρέπει να δοθεί άμεσα (χρειάζεται επείγουσα προσοχή) προσοχή κατά προτεραιότητα) Μικρή πιθανότητα ενός ήπιου γεγονότος Μεγάλη πιθανότητα ήπιου γεγονότος (μπορεί να αγνοηθεί ή να το δοθεί μικρή (ενδιάμεση προσοχή κατά προτεραιότητα) προσοχή) Πίνακας 9: Πίνακας δύο διαστάσεων της κατάταξης της επικινδυνότητας (risk) Πηγή: (Χατζηαντωνίου Στ, 2017) H κατάρτιση και συμπλήρωση του πίνακα Επικινδυνότητας, είναι θέμα κρίσης και προτίμησης του αναλυτή, ο οποίος ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν σε ένα χώρο π.χ. εργασίας, μπορεί να καθορίσει τη διαβάθμιση του πίνακα στην επικινδυνότητα και να προσδιορίσει τον αριθμό των γραμμών και των στηλών όπως επίσης και να βάλει ανάλογη χρωματική απόχρωση για την επικινδυνότητα σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο (Χατζηαντωνίου Στ, 2017) (βλ. πίνακας 10) Πίνακας 10: Χρωματικός πίνακας τεσσάρων επιπέδων διαβάθμισης επικινδυνότητας. Πηγή: Άρθρο του Καμενόπουλου Σ. Επιχειρησιακή Διαχείριση Επικινδυνότητας Operational Risk Management (ORM), από την εφημερίδα Capital.gr Πιθανότητα Α- μέγιστη πιθανότητα εώς πλήρης βεβαιότητα πως θα συμβεί άμεσα Β- Μεγάλη πιθανότητα πως θα συμβεί Γ- Μεσαία πιθανότητα να συμβεί Δ - απίθανο να συμβεί Σοβαρότητα I - Θάνατος ή πλήρης καταστροφή II - Σοβαρός τραυματισμός ή μεγάλη ζημιά III - Μικρός τραυματισμός ή μικρή ζημιά IV - Ελάχιστη σοβαρότητα Επικινδυνότητας 1= Επικινδυνότητα Καταστροφική (κόκκινο χρώμα) 2= Επικινδυνότητα Σοβαρή (Πορτοκαλί χρώμα) 3= Επικινδύνότητα Μέτρια (Κίτρινο χρώμα) 4= Επικινδυνότητα Μικρή (Μπλε χρώμα) 5= Επικινδυνότητα Αμελητέα (Πράσινο χρώμα) Σχήμα 4: Κωδικοποιήσεις πιθανότητας, σοβαρότητας και επικινδυνότητας του πίνακα 10 47

49 Ειδικό Μέρος (Β) 1. Μεθοδολογία έρευνας 1.1 Ερευνητικό ερώτημα Η εκτίμηση των ενδεχόμενων κινδύνων σε διαχρονικό επίπεδο που μπορεί να αντιμετωπίσει μια τοπική κοινωνία κατά την φιλοξενία ενός προσφυγικού πληθυσμού με πολυπολιτισμικά χαρακτηριστικά (πολιτισμός, κουλτούρα, ήθη, έθιμα, θρησκεία κ.τ.λ.) αποτελεί ένα σημαντικό βήμα τόσο για τη λήψη αποφάσεων όσο και μέτρων πρόληψης που θα αφορούν τον περιορισμό προβλημάτων δημόσιας υγείας και θα είναι ωφέλιμα τόσο για την τοπική κοινότητα όσο και για τον προσφυγικό μεταναστευτικό πληθυσμό που φιλοξενεί. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν αναδυόμενα προβλήματα και να αμβλυνθούν ανισότητες ανάμεσα στις δύο κοινότητες τέθηκε το ερευνητικό ερώτημα, πόσο εκτιμάται ότι κινδυνεύει η τοπική κοινωνία από την παρουσία των προσφύγων μεταναστών στην περιοχή της; Η εκτίμηση της εμφάνισης κινδύνων αξιολογήθηκε με το εργαλείο της επικινδυνότητας. 1.2 Σκοπός Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η δημιουργία μιας ολοκληρωμένης έκθεσης εκτίμησης επικινδυνότητας καταγραφής της κοινής γνώμης του πληθυσμού της Σάμου ώστε να εντοπιστούν οι κίνδυνοι, να αναλυθούν και να εκτιμηθεί ο τρόπος αντιμετώπισης με τη λήψη και χρήση κατάλληλων μέτρων για την εξομάλυνση των προβλημάτων δημόσιας υγείας που έχουν δημιουργηθεί λόγω των αυξημένων προσφυγικών ροών σε συνάρτηση με τις ανεπαρκείς κρατικές υπηρεσίες του νησιού. Η εκτίμηση επικινδυνότητας αφορά την πιθανότητα έκθεσης της τοπικής κοινωνίας σε κινδύνους που ενδεχομένως να προέρχονται από τον προσφυγικό πληθυσμό και μπορεί να επηρεάσουν τη δημόσια υγεία της κοινότητας. Με τη διαχρονική καταγραφή αλλαγής της διάθεσης των πολιτών απέναντι στους πρόσφυγες μετανάστες που χρησιμοποιούν τις ίδιες δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες για την κάλυψη των καθημερινών τους αναγκών θα διαφανεί κατά πόσο η τοπική κοινωνία έχει επηρεαστεί από τη συνεχή παρουσία τους σε τέτοιο επίπεδο ώστε να δείχνει σημάδια κόπωσης και δημιουργίας μιας αίσθησης δυσφορίας που αγγίζει τα 48

50 όρια μιας αντι-μεταναστευτική αντίληψης ως προς την παροχή βοήθειας και αλληλεγγύης προς τους μετακινούμενους πληθυσμούς. Στόχοι: Πιο συγκεκριμένα οι επιμέρους στόχοι της παρούσας μελέτης είναι, Εκτίμηση της άποψης της κοινότητας και της διαχρονικής αλλαγής της στάση της πριν την άφιξη των προσφύγων μεταναστών μέχρι και σήμερα. Εκτίμηση και καταγραφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κοινότητα. Εκτίμηση επικινδυνότητας του πληθυσμού του νησιού με δείκτες δημόσιας υγείας, όπως λοιμώδη, χρόνια και ψυχικά νοσήματα, εμβολιαστική κάλυψη. Εκτίμηση μεταβολής κοινωνικοοικονομικών δεικτών της κοινότητας λόγω της μακρόχρονης παραμονής των προσφύγων μεταναστών στο νησί. Εκτίμηση και καταγραφή δεικτών νοσηρότητας με βάση ιατρικά δεδομένα από το Γ.Ν. Σάμου και από Μη Κυβερνητική Οργάνωση και σύγκριση αυτών με κινδύνους που ενδεχομένως να εμφανιστούν στο πληθυσμό της Σάμου. Εκτίμηση και καταγραφή δεικτών απασχόλησης και εγκληματικότητας που σχετίζονται με τους πρόσφυγες μετανάστες από διάφορους φορείς. 1.3 Ερευνητική διαδικασία 1. Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 2. Εντοπισμός παραγόντων κινδύνου και διαμόρφωση δείγματος 3. Ανάπτυξη ερωτηματολογίου 4. Συλλογή δεδομένων από διάφορους φορείς 5. Ανάλυση δεδομένων ερωτηματολογίου (αποτελέσματα) 6.Ανάλυση δεδομένων από διάφορους φορείς (αποτελέσματα) 7. Εκτίμηση κινδύνων (Συμπεράσματα) 8.Διαχείριση και επικοινωνία κινδύνων (Συζήτηση) 9. Λήψη μέτρων (Συζήτηση) Σχήμα 5: Ερευνητική διαδικασία που ακολουθήθηκε στην έρευνα 49

51 1.4 Χρονοδιάγραμμα Υλοποίησης (GANTT) Μάρτιος - Σεπτέμβριος 2019 Στάδια- Ενότητες Ε 1 Ε 2 Ε 3 Ε 4 Ε 5 Ε 6 Ε 7 Ε - 8 Ε 9 Ε 10 Ε 11 Μάρτιος Απρίλιος Μάϊος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Βιβλιογραφική Βιβλιογραφική αναζήτηση αναζήτηση Σχεδιασμός Σχεδιασμός μελέτης μελέτης Δημιουργία πρωτοκόλλου Δημιουργία ερωτηματολογί ου Έλεγχος και αποδοχή ερωτηματο λογίου Διεξαγωγή Διεξαγωγή Διεξαγωγή της της της έρευνας έρευνας έρευνας Συλλογή Συλλογή Συλλογή δεδομένων δεδομένων δεδομένων Εισαγωγή Εισαγωγή των των δεδομένων δεδομένων στη βάση στη βάση δεδομένων δεδομένων Ανάλυση δεδομένων Εξαγωγή Εγγραφή αποτελεσμάτων εργασίας Παρουσίαση της έρευνας 1.5 Παράγοντες κινδύνου Μετά τον ορισμό του προβλήματος, επόμενο βήμα αποτελεί η καταγραφή των παραγόντων κινδύνου. Ως παράγοντας κινδύνου, όπως είπαμε στο θεωρητικό μέρος, μπορεί να είναι ένας βιολογικός, χημικός, φυσικός ή οποιοσδήποτε άλλος παράγοντας που θέτει το άτομο ή τον πληθυσμό σε κίνδυνο λοίμωξης, μόλυνσης και υποβάθμισης της ποιότητας ζωής. Όσον αφορά την έρευνά μας, οι παράγοντες κινδύνου σχετίζονται με την πιθανότητα ο υπό εξέταση πληθυσμός της Σάμου να εκτεθεί σε λοιμώξεις από διάφορες ασθένειες, περιβαλλοντικούς παράγοντες μόλυνσης λόγω κακής υγιεινής στη 50

52 Δομή Πρώτης Υποδοχής και Ταυτοποίησης και παράγοντες που υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής του λόγω της διαμονής των προσφύγων μεταναστών στο νησί. Στο παρακάτω πίνακα (βλ. πίνακα 11) παρουσιάζονται οι παράγοντες κινδύνου όπως αναφέρονται στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (Greek Council Refugees, 2019), στον Διεθνή Τύπο (Borgen Maganize, 2014) και που θεωρεί ο αναλυτής, με βάση τη κατάσταση που επικρατεί στην πόλη, ότι μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στην τοπική κοινωνία. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες έχουν ενταχθεί στο ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο συλλογής δεδομένων της εν λόγω έρευνας. Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται παράγοντες κινδύνου, όπως τους εκτίμησε ο αναλυτής, που σχετίζονται με τη δημόσια υγείας της κοινότητας. Α/Α Παράγοντες κινδύνου 1. Κακές συνθήκες υγιεινής στο ΚΥΤ Σάμου 2. Υπερσυνωστισμός στο ΚΥΤ Σάμου 3. Η έλλειψη ιατρικής περίθαλψης στο ΚΥΤ Σάμου 4.. Η συχνότητα επαφής της κοινότητας με τους πρόσφυγες μετανάστες (π.χ. στην πόλη, σε δημόσιες υπηρεσίες) 5. Η άσχημη κατάσταση στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου (συνθήκες υγιεινής, συνωστισμός στα ΤΕΠ) 6. Η μη τήρηση των κανόνων υγιεινής από τους πρόσφυγες μετανάστες 7. Η ύπαρξη χρόνιων νοσημάτων στους πρόσφυγες μετανάστες 8. Η ύπαρξη ψυχικών νοσημάτων στους πρόσφυγες μετανάστες 9. Η ύπαρξη λοιμωδών νοσημάτων στους πρόσφυγες μετανάστες 10. Η έλλειψη εμβολιαστική κάλυψης στον προσφυγικό πληθυσμό 11. Η παραβατικότητα στους πρόσφυγες μετανάστες Πίνακας 11: Πίνακας με τους ενδεχόμενους παράγοντες κινδύνου που μπορεί να αντιμετωπίσει η τοπική κοινωνία της Σάμου κατά την φιλοξενία των προσφύγων μεταναστών στο νησί 51

53 2 Υλικό και συλλογή δεδομένων 2.1. Εξασφάλιση απαιτούμενων αδειών Η συλλογή δεδομένων από τα διάφορα τμήματα του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου καθώς και η δημοσιοποίηση και διαμοιρασμός του ερωτηματολόγιου πραγματοποιήθηκε κατόπιν έγκρισης αιτήματος από το Διοικητικό Συμβούλιο του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου και χορήγησης της σχετικής άδειας για την πραγματοποίηση του ερευνητικού τμήματος της μελέτης. (βλ. παράρτημα 2) Όσον αφορά την άδεια εισόδου στο Κέντρο Ταυτοποίησης και Κράτησης της Σάμου ο ερευνητής αποφάσισε ότι δεν είναι απαραίτητο να ζητηθεί καθώς στο διαδίκτυο υπάρχει επαρκής ενημέρωση τόσο από ελληνικές όσο και διεθνείς ειδησεογραφικές ιστοσελίδες καθώς και πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό που παρουσιάζει εκτενώς την κατάσταση που επικρατεί τόσο στον καταυλισμό όσο και στην πόλη της Σάμου Δείγμα Έρευνας Στην έρευνα δικαίωμα συμμετοχής είχε ο ενήλικος πληθυσμός της Σάμου από 18 ετών και άνω, ανεξαρτήτου τόπου διαμονής εντός του νησιού, φύλου, οικογενειακής κατάστασης, κοινωνικοοικονομικών κριτηρίων, θρησκεύματος, πολιτικών και σεξουαλικών προτιμήσεων καθώς και επαγγελματικής κατάστασης (βολικό τυχαιοποιημένο δείγμα). Παρακάτω, για λόγους σύγκρισης θα παραθέσουμε και τους δύο πληθυσμούς (τον ντόπιο και τον προσφυγικό). Παρακάτω τα δημογραφικά στοιχεία της πόλης της Σάμου και του Κέντρου Πρώτης Υποδοχής και Ταυτοποίησης Σάμου Όσον αφορά την κοινότητα της πόλης της Σάμου «Η Σάμος (ή Κάτω Βαθύ, παλαιότερα Λιμένας Βαθέος) είναι παράλια πόλη και κύριος λιμένας του ομώνυμου νησιού και πρωτεύουσα σήμερα του νομού Σάμου, και της άλλοτε Ηγεμονίας Σάμου. Είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στο ΒΑ. και Α. μυχό του κόλπου Βαθέος Σάμου, στην Β.ΒΑ. πλευρά του νησιού. Αποτελεί έδρα του δήμου Σάμου. Ο πληθυσμός της πόλης της Σάμου, σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 13 Η μηχανή αναζήτησης της google βγάζει περίπου αποτελέσματα στη φράση «Samos hotspot» με περίπου αποτελέσματα στο φίλτρο «ειδήσεις» και περίπου αποτελέσματα στο φίλτρο «βίντεο» από ελληνικές και ξένες ιστοσελίδες. 52

54 6.191 κάτοικοι ενώ ο πληθυσμός του πολεοδομικού συγκροτήματος Σάμου - Βαθέος ξεπερνά τις » 14 Όσον αφορά το πληθυσμό των προσφύγων μεταναστών που διαμένουν στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης στη Σάμο. Πίνακας 12: Αποτύπωση της εθνικής εικόνας κατάστασης για το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα την 4/9/2019, Πηγή: Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη Τα στοιχεία που υπάρχουν για τον πληθυσμό των προσφύγων μεταναστών που μένει στο ΚΥΤ Σάμου διαφέρουν ανάλογα με την υπηρεσία που κάνει την απογραφή και όπως μπορείτε να δείτε παρακάτω υπάρχει μια μικρή διακύμανση στον αριθμό των προσφύγων. Το Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο Ελέγχου Συνόρων, Μετανάστευσης και Ασύλου (Ε.Σ.Κ.Ε.Μ.Α.) αναφέρει ότι αυτή τη στιγμή (4/9/2019) διαμένουν στη Σάμο κοντά στους πρόσφυγες και μετανάστες (Υπουργείο Προστασία του Πολίτη, 2019). (βλ. πίνακας 12). Η Ύπατη Αρμοστεία αναφέρει ότι στη Σάμο, διαμένουν περίπου πρόσφυγες και μετανάστες. Η πλειονότητα του πληθυσμού στη Σάμο είναι από το Αφγανιστάν (35%), τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (15%), και το Ιράκ (12%). Οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 22% του πληθυσμού. Τα παιδιά αντιπροσωπεύουν το 30%, και περισσότερα από 6 στα 10 είναι κάτω των 12 ετών. Περίπου το 20% των 14 Οι πληροφορίες για τον πληθυσμό της πόλης της Σάμου ανακτήθηκαν από την ιστοσελίδα 53

55 παιδιών είναι ασυνόδευτα ή χωρισμένα από την οικογένειά τους, και στην πλειοψηφία τους είναι από το Αφγανιστάν και τη Συρία. Το 42% του πληθυσμού είναι άντρες μεταξύ 18 και 39 ετών. Πληθυσμός ανά τοποθεσία (92%) στο κέντρο υποδοχής στο Βαθύ, 253 (5%) στο πρόγραμμα στέγασης Υ.Α. και 153 (3%) Λοιποί (Περιλαμβάνονται άλλου είδους δομές και στέγαση με ίδια μέσα). (Ύπατη Αρμοστεία, 2019) Κριτήρια επιλογής - αποκλεισμού Η επιλογή των ενήλικων ατόμων θα πληρούσε τα παρακάτω κριτήρια. Οι ερωτηθέντες θα πρέπει να έχουν συμπληρώσει το 18 έτος. Οι ερωτηθέντες θα πρέπει να διαμένουν στην πόλη της Σάμου ή σε διάφορες περιοχές και χωριά της νήσου Σάμου. Αποκλείστηκαν, Ανήλικα άτομα <18 ετών Άτομα που διαμένουν και εργάζονται εκτός της νήσου Σάμου Άτομα με αναπηρίες (ΑμΕΑ), άτομα που δεν είναι ικανά να δώσουν την συγκατάθεσή τους. Άτομα (ξένοι υπήκοοι) που εργάζονται σε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις Επιτράπηκαν, Ενήλικα άτομα που δεν διαμένουν μόνιμα αλλά προσωρινά στη Σάμο και έρχονται ή όχι σε επαφή με πρόσφυγες μετανάστες στο χώρο εργασίας τους. 3. Υλικό και Συλλογή δεδομένων Ως μέθοδος συλλογής δεδομένων αποφασίστηκε από τον ερευνητή το ερωτηματολόγιο. Με τα ερωτηματολόγια συλλέγονται δεδομένα ζητώντας από ανθρώπους να απαντήσουν ακριβώς στο ίδιο σύνολο ερωτήσεων. Χρησιμοποιούνται συνήθως στα πλαίσια μιας ερευνητικής στρατηγικής προκειμένου να συλλεχθούν περιγραφικά και επεξηγηματικά δεδομένα για απόψεις, συμπεριφορές, χαρακτηριστικά, στάσεις κ.λπ. (Beiske Ben, 2002) 54

56 Παράγοντες ανάπτυξης ερωτηματολογίου Η αξιοπιστία των απαντήσεων Το ερωτηματολόγιο αναπτύχθηκε με μια σειρά από παράγοντες που σχετίζονται με τον σκοπό της έρευνας. (βλ. πίνακας 13) Τεχνική δειγματοληψίας Οι τεχνικές δειγματοληψίας ταξινομούνται σε δύο κατηγορίες, τη δειγματοληψία με πιθανότητες ή αντιπροσωπευτική δειγματοληψία και τη δειγματοληψία χωρίς πιθανότητες ή δειγματοληψία κρίσης. Η πρώτη περίπτωση περιλαμβάνει τεχνικές όπως, η απλή τυχαία δειγματοληψία ή δειγματοληψία κατά στρώματα, κατά ομάδες ενώ στην δεύτερη περίπτωση έχουμε τεχνικές όπως, η δειγματοληψία ποσοστών, η δειγματοληψία της χιονόμπαλας κτ.λ. (Δήμας Γ) Από τις παραπάνω τεχνικές αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί η τεχνική της «απλής τυχαίας δειγματοληψίας» καθώς αυτό που μας ενδιέφερε είναι το δείγμα μας να περιλαμβάνει όσον το δυνατόν δημογραφικά χαρακτηριστικά που θα αφορούσαν, (α) την ηλικία, (β) την γεωγραφική κατανομή (περιοχή κατοικίας), (γ) την επαγγελματική κατάσταση, (δ) την οικονομική κατάσταση και (ε) το επίπεδο μόρφωσης του ερωτηθέντα έτσι ώστε να είναι πιο αξιόπιστο. Το μέγεθος του δείγματος Το μέγεθος του ερωτηματολογίου Ο διαθέσιμος χρόνος Πίνακας 13: Παράγοντες ανάπτυξης ερωτηματολογίου Πηγή: (Δήμας Γ) 3.1 Ανάπτυξη και διαμόρφωση ερωτηματολογίου Για την ανάγκες της ερευνητικής διαδικασίας, η δημιουργία του ερωτηματολογίου πραγματοποιήθηκε στο προ-ερευνητικό στάδιο βάσει κινδύνων και δεικτών από τους Ευρωπαϊκούς Δείκτες Καλής Υγείας. Πριν τον διαμοιρασμό του πραγματοποιήθηκε pre-test συμπλήρωσης του από μια μικρή ομάδα ερωτηθέντων (γνωστών και μη στον ερευνητή) ώστε να διαπιστωθούν τυχών λάθη, παραλείψεις, παρανοήσεις, παρερμηνείες και μεροληπτική στάση από μέρους του ερευνητή. Μετά την διόρθωση του, ξεκίνησε η διαδικασία συλλογής απαντήσεων. Το ερωτηματολόγιο αποτελούνταν από 10 διακριτές ενότητες και συνολικά 46 ερωτήσεις. (βλ. παράρτημα 1) Κάθε ενότητα περιελάμβανε ερωτήσεις που σχετίζονταν με εκτίμηση κινδύνων και τους Δείκτες Καλής Υγείας καθώς και με ερωτήσεις που αφορούσαν τη διαχρονική εκτίμηση της στάσης του πληθυσμού της Σάμου. Κάποιες 55

57 από τις ενότητες περιλάμβαναν μόνο τη διαχρονική εκτίμηση της στάσης του πληθυσμού της Σάμου. Το ερωτηματολόγιο περιελάμβανε κάποιες ερωτήσεις κλειστού τύπου «Ναι», «Όχι», κάποιες ερωτήσεις κειμένου, όπου ο ερωτηθέν είχε την δυνατότητα να γράψει κάτι. (π.χ. ερώτηση 4: τόπο κατοικίας, ερώτηση 5 επάγγελμα). Οι περισσότερες ερωτήσεις ήταν διαβαθμισμένες με βάση την κλίμακα Likert 1 έως 5 με τον ανάλογο βαθμό θετικής στάσης από το 1 (καθόλου ή όχι) έως το 5 (Πάρα πολύ ή Ναι) (βλ. παρακάτω πίνακα). Όλες οι διαβαθμισμένες ερωτήσεις είχαν επιπλέον και την επιλογή «Δεν ξέρω / δεν απαντώ» ώστε να δοθεί η ευχέρεια στον ερωτώμενο να απαντήσει ότι δεν ήξερε ή ότι δεν γνώριζε. Δεν υπήρχαν σωστές ή λάθος απαντήσεις και ο ερωτώμενος είχε την ελευθερία να απαντήσει όπως αυτός έκρινε με βάση την κριτική του σκέψη ως προς αν ο παράγοντας κινδύνου θα επηρέαζε και κατά πόσο την κοινωνία της Σάμου Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Πάρα πολύ Όχι Μάλλον όχι Και ναι και όχι Μάλλον ναι Ναι Το ερωτηματολόγιο διαμορφώνεται σε 10 ενότητες όπου κάθε ενότητα περιλαμβάνει και ένα αντικείμενο της έρευνας. Πιο συγκεκριμένα: Η 1η ενότητα αφορά τον σκοπό του ερωτηματολογίου. Η 2η ενότητα αφορά τη συμπλήρωση δημογραφικών στοιχείων από τους συμμετέχοντες. Περιλαμβάνονται οι ερωτήσεις σχετικά με, το φύλο (1) 15, την ηλικία (2), την υπηκοότητα (3), τον τόπο κατοικίας (4), το επάγγελμα (5), τα χρόνια εργασίας στη Σάμο (6), την οικογενειακή κατάσταση (7), το οικογενειακό / ατομικό εισόδημα (8) και το επίπεδο μόρφωσης (9). Η 3η ενότητα έχει ως τίτλο «Διαχρονική στάση της κοινότητας» και περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με, τη διαχρονική άποψη της κοινότητας για τους πρόσφυγες μετανάστες (10 & 11), το πόσο επικίνδυνη θεωρούν [οι πολίτες] τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησί για την κοινότητα (12), πόσο επικίνδυνη 15 Ο αριθμός σε κάθε παρένθεση αφορά και την αντίστοιχη ερώτηση που υπάρχει στο ερωτηματολόγιο. 56

58 θεωρούν οι πολίτες την κατάσταση στο ΚΥΤ Σάμου για την κοινότητα (13), την συχνότητα επαφής με πρόσφυγες μετανάστες στο χώρο εργασίας (14), το πόσο επικίνδυνο θεωρούν να έρχονται σε επαφή με πρόσφυγες μετανάστες για την κοινότητα (15) και το πόσο έχουν επηρεαστεί από τους πρόσφυγες μετανάστες σε, προσωπικό επίπεδο (καθημερινές συνήθειες) (16), οικονομικό επίπεδο (ανεργία, οικονομική κρίση) (17) και επαγγελματικό επίπεδο (μεγαλύτερο φόρτο εργασίας) (18). Η 4η ενότητα αφορά την άποψη της κοινότητας σχετικά με το αν θεωρεί τους πρόσφυγες μετανάστες ως πρόβλημα δημόσιας υγείας (19) και αν ναι, να επιλέξουν τον λόγο ανάμεσα στις επιλογές που τους δίνονται (20). Επίσης να απαντήσουν στην ερώτηση ποιον παράγοντα θεωρούν ως το μεγαλύτερο πρόβλημα δημόσιας υγείας για την κοινότητα σε σχέση με τους πρόσφυγες μετανάστες (21). Η 5η ενότητα αφορά τα λοιμώδη νοσήματα, τα χρόνια νοσήματα, την εμβολιαστική κάλυψη και την κατάσταση στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου. Πιο συγκεκριμένα σχετικά με τα λοιμώδη νοσήματα γίνονται ερωτήσεις όπως, αν θεωρούν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες μεταφέρουν ασθένειες από τον τόπο καταγωγής τους (22), αν μεταδίδουν ασθένειες στην κοινότητα της Σάμου (23), αν τηρούν τους κανόνες υγιεινής (24), πόσο επικίνδυνο θεωρούν για την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να μεταδίδουν ασθένειες (25) και ποιες από τις ασθένειες που αναφέρονται στη λίστα μεταδίδονται από τους πρόσφυγες μετανάστες με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η κοινότητα της Σάμου (26). Σχετικά με τα χρόνια νοσήματα γίνονται ερωτήσεις με το, αν θεωρούν ότι τα χρόνια νοσήματα στην κοινότητα οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες (27) και πόσο επικίνδυνο θεωρούν για την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να έχουν χρόνια νοσήματα (28). Σχετικά με την εμβολιαστική κάλυψη γίνονται ερωτήσεις με το, αν θεωρούν ότι παρέχεται η εμβολιαστική κάλυψη στους πρόσφυγες μετανάστες που έρχονται στο νησί (29), αν θεωρούν ότι τα παιδιά είναι εμβολιασμένα από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς (Γ.Ν. Σάμου, ΚΕ.ΕΛ.ΠΝΟ, Μ.Κ.Ο κτ.λ.) (30) και πόσο επικίνδυνο θεωρούν για την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να μην είναι εμβολιασμένοι (31). Όσον αφορά το Γενικό Νοσοκομείο Σάμου γίνονται ερωτήσεις σχετικά με το, αν οι ασθένειες που εμφανίζονται στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες (32), αν η 57

59 κατάσταση στο νοσοκομείο έχει επιδεινωθεί (33), αν η παροχή υπηρεσιών έχει επιβαρυνθεί (μεγαλύτερη αναμονή) (34) και πόσο επικίνδυνο θεωρούν για την κοινότητα το Γενικό Νοσοκομείο Σάμου να δέχεται πρόσφυγες μετανάστες (35). Η 6η ενότητα αφορά την άποψη της κοινότητα για ψυχικά νοσήματα. Περιλαμβάνει ερωτήσεις όπως το, αν θεωρούν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες εμφανίζουν ψυχικά νοσήματα λόγω της διαμονής τους στο νησί (36) και πόσο επικίνδυνο θεωρούν για την κοινότητα ότι οι πρόσφυγες να πάσχουν από ψυχικά νοσήματα (37). Η 7η ενότητα αφορά την ασφάλεια και την εγκληματικότητα και γίνονται ερωτήσεις σχετικά με το, αν θεωρούν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες είναι επικίνδυνοι (παρανομούν) (38), πόσο ασφαλείς νιώθουν σήμερα με τους πρόσφυγες μετανάστες (39) και πως ένιωθαν πριν έρθουν οι πρόσφυγες στο νησί (40). Η 8η ενότητα αφορά κοινωνικοοικονομικούς δείκτες με ερωτήσεις όπως, αν θεωρούν ότι η παρουσία των προσφύγων μεταναστών έχει πλήξει οικονομικά την πόλη (τουρισμός) (41) και αν έχει αυξηθεί το ποσοστό ανεργίας από την παρουσία τους (42). Η 9η ενότητα αφορά την άποψη της κοινότητας για το δικαίωμα πρόσβασης των προσφύγων μεταναστών σε Δομές Εκπαίδευσης (43), σε Δομές Β/θμιας & Γ/θμια Φροντίδας Υγείας (44) καθώς και πρόσβαση σε Κοινωνικές Υπηρεσίες (45). Η 10η ενότητα αφορά την άποψη της κοινότητας ως προς την καλύτερη λύση του Μεταναστευτικού - Προσφυγικού σε συνάρτηση με την βελτίωση της δημόσιας υγείας της κοινότητας (46). 3.2 Εσωτερική αξιολόγηση ερωτηματολογίου Το ερωτηματολόγιο αξιολογήθηκε με βάση το βαθμό συσχέτισης των ερωτήσεων του με κάποιους από τους Ευρωπαϊκούς Δείκτες Καλής Υγείας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, χ.χ.) και τους Καθοριστικούς Δείκτες Υγείας όπως αυτοί αναφέρονται στην ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO, χ.χ.) ώστε να καταγραφεί η αξιοπιστία ως προς την έκβαση των αποτελεσμάτων που αφορούν την εκτίμηση της επικινδυνότητας που εμφανίζεται βάσει των αξιολόγησης παραγόντων κινδύνου στον πληθυσμό της Σάμου από την παραμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησί. 58

60 3.2 Συνθήκες διεξαγωγής της έρευνας Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στη Σάμο και αφορούσε όλον τον ενήλικο πληθυσμό της Σάμου που εργάζεται ή όχι στο νησί και έρχεται ή όχι σε επαφή με πρόσφυγες μετανάστες. Το χρονικό διάστημα που απαιτήθηκε ώστε να συγκεντρωθεί όσον το δυνατόν αντιπροσωπευτικό δείγμα (337) ήταν 2 μήνες (από 01/07/19 έως 01/09/19). Οι συνθήκες διεξαγωγής της έρευνας ήταν αρκετά εύκολες καθώς υπήρχε άριστη συνεργασία και αμέριστη συμπαράσταση από όλο το προσωπικό του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου τόσο από τα τμήματα, από τα οποία ο ερευνητής άντλησε δεδομένα, όσο και στην διάθεση του ερωτηματολογίου στο προσωπικό και στους επισκέπτες - συνοδούς στο νοσοκομείο. Το ίδιο εύκολες ήταν οι συνθήκες διάθεσης του ερωτηματολογίου στον γενικό πληθυσμό καθώς υπήρχε προθυμία από τους κατοίκους να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο. 3.3 Διαδικασία Συλλογής Δεδομένων Το ερωτηματολόγιο διανεμήθηκε τόσο σε έντυπη όσο και σε ψηφιακή μορφή μέσω της online εφαρμογής δημιουργίας φόρμας - google form σε ομάδες και σελίδες ποικίλου περιεχομένου που αφορούσαν τη Σάμο μέσω της ιστοσελίδας Κοινωνικής Δικτύωσης: Facebook (βλ. πίνακας 14) Διάθεση online ερωτηματολογίου Αριθμός Διάφορες ομάδες/ σελίδες με αναφορά τη Σάμο (Facebook) 35 ΜΜΜ Σάμου (Facebook) 11 Σύλλογοι / Οργανώσεις Σάμου (Facebook) 60 Σελίδες / ομάδες από πόλεις και χωριά της Σάμου (Facebook) 12 Πολιτικές / Συνδικαλιστικές σελίδες Σάμου στο Facebook 15 Αθλητικές σελίδες Σάμου (Facebook) 3 Στρατιωτικές σελίδες Σάμου (Facebook) 2 Σελίδες καταστημάτων Εστίασης & Ψυχαγωγίας Σάμου στο Facebook 4 Σύνολο 142 Διάθεση έντυπης μορφής ερωτηματολογίου 56 Πίνακας 14: Λίστα διάθεσης ερωτηματολογίου σε έντυπη και ψηφιακή μορφή 59

61 Πρόσβαση σε ιατρικά και διοικητικά αρχεία Η συλλογή δεδομένων έγινε από τα βιβλία καταστάσεων των παρακάτω τμημάτων του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου και την Επιτροπή Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων. Τμήμα Αιμοδοσίας - Αιματολογικό εργαστήριο Τμήμα Καλλιεργειών Τμήμα Επισκεπτών Υγείας Παιδιατρική Κλινική Επιτροπή Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων Διεύθυνση Οικονομικής Διοικητικής Υπηρεσίας Κοινωνική Υπηρεσία Συλλογή δεδομένων που αφορούσαν την εμβολιαστική κάλυψη των προσφύγων μεταναστών για το χρονικό διάστημα έγινε μετά από αίτημα του ερευνητή στο ελληνικό τμήμα της Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Médecins Sans Frontières/MSF)» 16 καθώς η οργάνωση σε συνεργασία με το Γενικό Νοσοκομείο Σάμου (Τμήμα Επισκεπτών Υγείας), τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) 17 και άλλες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις όπως η Medin 18 οργάνωσαν εκστρατείες για μαζικό εμβολιασμό των παιδιών προσφύγων μεταναστών στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης στη Σάμο. (Γιατροί χωρίς Σύνορα, 2018) Συλλογή δεδομένων έγινε επίσης από τις παρακάτω ιστοσελίδες: την ιστοσελίδα της Ελληνικής Αστυνομίας όσον αφορά επιδημιολογικά στοιχεία εγκληματικότητας. την ιστοσελίδα της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) για στοιχεία απασχόλησης του εργατικού δυναμικού και του επιπέδου ανεργίας. 16 Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Médecins Sans Frontières/MSF) είναι μια διεθνής, ανεξάρτητη, ιατρική ανθρωπιστική οργάνωση που παρέχει ιατρική φροντίδα σε ανθρώπους αποκλεισμένους από την υγειονομική περίθαλψη, σε θύματα βίας, φυσικών καταστροφών ή ενόπλων συγκρούσεων. Πηγή: 17 Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) είναι ο καθολικός διάδοχος του προϋφιστάμενου Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.ΠΝΟ.). Πηγή: 18 Η Ιατρική Παρέμβαση Medical Intervention (Medin) είναι αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία και αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου. Παρέχει επείγουσα ανθρωπιστική βοήθεια στο εξωτερικό, αλλά και στο εσωτερικό της χώρας. Κεντρικός στόχος της είναι να συνδράμει ώστε να αντιμετωπιστούν βασικά προβλήματα επιβίωσης όπως φαγητό, στέγη, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Πηγή: 60

62 3.3.2 Διασφάλιση προστασίας προσωπικών δεδομένων Κατά την συλλογή των δεδομένων τηρήθηκαν στους διάφορους φορείς όλοι οι κανονισμοί που διέπουν την προστασία προσωπικών δεδομένων από τον ερευνητή. Το ερωτηματολόγιο ήταν ανώνυμο και ο ερευνητής δεν είχε το δικαίωμα να δημοσιεύσει και να κοινοποιήσει τα ερωτηματολόγια που εντάσσονται στην έρευνα. Δεν καταγράφηκαν προσωπικές πληροφορίες που να αφορούσαν την ονοματολογία (όνομα, επώνυμο), τη σεξουαλική και θρησκευτική προτίμηση καθώς και πολιτικές πεποιθήσεις Χρηματοδότηση/Οικονομικές Συμφωνίες Διάχυση Αποτελεσμάτων Δεν υπήρξε οποιαδήποτε χρηματοδότηση ή οικονομική συμφωνία μεταξύ των ερωτηθέντων που συμμετείχαν στην έρευνα. Δεν δόθηκε καμιά οικονομική αποζημίωση σε κανέναν από τους συμμετέχοντες στην έρευνα. Οι ερωτηθέντες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα δεν είχαν καμιά οικονομική επιβάρυνση. Δεν δόθηκε καμιάς μορφής αμοιβή, αποζημίωση, δώρου/ή και υπηρεσία στον ερευνητή ή στους συνεργάτες του, σε σχέση με το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημόσια Υγεία» Στατιστική επεξεργασία Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν τόσο στην έντυπη μορφή όσο και στην ηλεκτρονική ταξινομήθηκαν με βάση την ημερομηνία συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου. Οι απαντήσεις των ερωτήσεων αλλά και τα δεδομένα από τους διάφορους φορείς καταχωρήθηκαν στο λογισμικό υπολογιστικού φύλλου Excel. Στην περιγραφική στατιστική χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα Excel και στην αναλυτική το πρόγραμμα SPSS. Το Excel χρησιμοποιήθηκε στην παρουσίαση των στοιχείων του ερωτηματολογίου και των δεδομένων από τους διάφορους φορείς ενώ το SPSS Ver. 20 χρησιμοποιήθηκε σε συσχετίσεις στην ενότητα «Συμπεράσματα». 61

63 4. Δυσχέρειες, προβλήματα και περιορισμοί 4.1 Δυσχέρειες και προβλήματα Δεδομένου ότι η συμπλήρωση του ερωτηματολογίου έγινε κυρίως ηλεκτρονικά, μέσω της φόρμας google form, δεν αντιμετωπίστηκαν ιδιαίτερα προβλήματα και δυσχέρειες. Δεν παρουσιάστηκαν προβλήματα κατά τη διανομή των έντυπων ερωτηματολογίων σε πολίτες και σε προσωπικό του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου. Προβλήματα δεν αντιμετωπίστηκαν επίσης κατά τη συλλογή δεδομένων τόσο από τα διάφορα τμήματα του νοσοκομείου όσο και από τους διάφορους φορείς καθώς υπήρξε άριστη συνεργασία με τους υπαλλήλους των διάφορων τμημάτων Όσον αφορά τις δυσχέρειες, υπήρχε μικρός αριθμός ερωτηθέντων που εξέφρασαν την δυσαρέσκειά τους για το περιεχόμενο κάποιων ερωτήσεων, όπως ερωτήσεις που αφορούσαν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, και έτσι απέφυγαν να τις απαντήσουν ή έδωσαν γενικές πληροφορίες όπως π.χ. στην ερώτηση, Ποιο είναι το επάγγελμά σου; δόθηκε απάντηση, «υπάλληλος» χωρίς να διευκρινίζεται ο τόπος και ο χαρακτήρας του επαγγέλματος Περιορισμοί 1. Πλήρης κατανόηση από τους παραλήπτες των ερωτήσεων του ερωτηματολογίου Σε κάποιες ερωτήσεις υπήρχε δυσκολία κατανόησης του σκοπού από τους ερωτηθέντες κατά την συμπλήρωση της έντυπης μορφής του ερωτηματολογίου. Σε αυτές τις περιπτώσεις υπήρχε παρέμβαση του ερευνητή ώστε να δοθούν οι κατάλληλες διευκρινήσεις και επεξηγήσεις και να περιοριστεί η δυσκολία κατανόησης που τυχών να εκδήλωναν οι ερωτηθέντες. 2. Βαθμός ανταπόκρισης του δείγματος Η μέθοδος διαμοιρασμού της έντυπης μορφής των ερωτηματολογίων είχε ως πρόβλημα την χαμηλή ανταπόκριση του δείγματος παρόλο που αφορούσε όλους τους ενήλικες διαμένοντες στη Σάμο. Από τα 70 έντυπα ερωτηματολόγια που μοιράστηκαν, συμπληρώθηκαν τα 56. Για να γίνει πιο αντιπροσωπευτικό το δείγμα ο ερευνητής προχώρησε σε δημιουργία πανομοιότυπου online ερωτηματολογίου με το έντυπο, μέσω της φόρμα, google form. 62

64 4. Αποτελέσματα 4.1 Ανάλυση του ερωτηματολογίου Στο ερωτηματολόγιο απάντησαν συνολικά 337 άτομα. Από αυτά, 56 άτομα συμπλήρωσαν την έντυπη μορφή και 281 την ηλεκτρονική. (google form). Ενότητα 1: Περιγραφή έρευνας Η 1 η ενότητα αφορούσε τον σκοπό διεξαγωγής της έρευνας σε ένα μικρό επεξηγηματικό κείμενο στο οποίο αναφερόταν το είδος της έρευνας και οι πληροφορίες σχετικά με τα προστασία προσωπικών δεδομένων (ανωνυμία). Ενότητα 2: Δημογραφικά στοιχεία Στην 2 η ενότητα του ερωτηματολογίου με τίτλο «Δημογραφικά Στοιχεία» παρουσιάστηκαν 9 ερωτήσεις. Ερώτηση 1: Φύλο 195; 58% Άνδρας 142; 42% Γυναίκα Γράφημα 1: Αναλογία φύλου ερωτηθέντων συμμετέχοντες ήταν στο ηλικιακό διάστημα από 31 έως 55 ετών. Στη συνέχεια σχεδόν 90 άτομα ήταν ηλικίας μεταξύ και γύρω στους 40 ήταν ηλικία ετών. Δύο συμμετέχοντες που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο ήταν ηλικίας άνω των 70 ετών. Όπως μπορεί να παρατηρήσει κανείς το Στην 1 η ερώτηση που αφορούσε το φύλο μπορούμε να δούμε στο διπλανό γράφημα (βλ. γράφημα 1) ότι το 58% (195) των ερωτηθέντων ήταν γυναίκες και το 42% (142) ήταν άνδρες. Η ερώτηση 2 αφορούσε την ηλικία. Όπως μπορείτε να δείτε από το παρακάτω γράφημα (βλ. γράφημα 2) περισσότεροι από Ερώτηση 2: Ηλικία >70 Σύνολο Γράφημα 2: Ηλικιακή κατανομή ανά ηλικιακές ομάδες, ορισμένες από τον ερευνητή 63

65 μεγαλύτερο ποσοστό 62,6% (211) που απάντησε στο ερωτηματολόγιο ήταν από 31 έως 55 ετών. Ο μεγάλος αυτός αριθμός δικαιολογείται καθώς οι περισσότεροι ερωτηθέντες της ομάδας αυτής εργάζονται σε υπηρεσίες που δέχονται πρόσφυγες μετανάστες, όποτε έδειξαν μεγαλύτερη προθυμία στην συμπλήρωση του ερωτηματολογίου. Ερώτηση 3: Υπηκοότητα Ελληνική Η 3 η ερώτηση αφορούσε την υπηκοότητα (γράφημα 3). Το 100% των ατόμων που απάντησαν το ερωτηματολόγιο έχουν ελληνική υπηκοότητα. Το ερωτηματολόγιο δεν συμπληρώθηκε από κανέναν υπήκοο ξένης χώρας. Γράφημα 3: Ερώτηση σχετικά με την υπηκοότητα του ερωτηθέντος Η 4 η ερώτηση αφορούσε τον τόπο μόνιμης ή προσωρινής κατοικίας (βλ. γράφημα 4). Σε αυτήν την ερώτηση δόθηκε η δυνατότητα γραφής της περιοχής κατοικίας σε σύντομο κείμενο. Ο ερευνητής στην προσπάθεια να δημιουργήσει δύο κατηγορίες ομαδοποίησε τα δεδομένα στην ομάδα των ατόμων που μένουν στην πόλη της Σάμου (ή παλιότερα με την ονομασία «Βαθύ»), όπου και βρίσκεται το Κέντρο Πρώτης Υποδοχής και Ταυτοποίησης, και στην ομάδα των ατόμων που μένουν στις υπόλοιπες περιοχές του νησιού (βλ. γράφημα 5). 4. Ποιος είναι ο τόπος κατοικίας σας στη Σάμο; Γράφημα 4: Ανάλυση του τόπου κατοικίας των ερωτηθέντων στη Σάμο 64

66 Αναλογία κατοίκων εντός και εκτός της πόλης Σάμου Εντός της Πόλης 130; 38,6% Εκτός της πόλης 207; 61,4% Γράφημα 5: Αναλογία ερωτηθέντων όσον αφορά τον τόπο κατοικίας εκτός και εντός της πόλης της Σάμου κατοικούν σε διάφορες περιοχές εκτός της πόλης. (130, 38,6%) Όπως μπορείτε να παρατηρήσετε οι περισσότεροι κάτοικοι που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο κατοικούν στην πόλη της Σάμου. Ένα πιο συγκεντρωτικό γράφημα (βλ. γράφημα 5) μας δείχνει σε ποσοστιαία αναλογία ότι 207 άτομα, το 61,4% των ερωτηθέντων ζουν στην πόλη της Σάμου ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες στην έρευνα Όσον αφορά την ερώτηση 6 σχετικά με την επαγγελματική κατάσταση των ερωτηθέντων, παρατηρούμε στο παρακάτω γράφημα (βλ. γράφημα 6) αρκετές επαγγελματικές ομάδες να έχουν απαντήσει στο ερωτηματολόγιο όπως, δημόσιοι υπάλληλοι (διοικητικοί υπάλληλοι), επαγγελματίες υγείας εκπαιδευτικοί, ιδιωτικοί υπάλληλοι, ελεύθεροι επαγγελματίες όπως ιδιοκτήτες καταστημάτων ένδυσης, υπόδησης και εστίασης καθώς στρατιωτικοί και σώματα ασφαλείας. Επίσης παρατηρείται και ένας σημαντικός αριθμός φοιτητών που διαμένουν στην άλλη μεγάλη πόλη του νησιού, το Καρλόβασι, να έχουν απαντήσει το ερωτηματολόγιο. Σε στατιστική ανάλυση παρατηρείται ότι οι περισσότεροι που έχουν απαντήσει είναι οι ιδιωτικοί υπάλληλοι (65) και ακολουθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι (56) και ελεύθεροι επαγγελματίες (55). Ο αριθμός αυτός είναι δικαιολογημένος καθώς τόσο οι δημόσιες υπηρεσίες όπως, το Γενικό Νοσοκομείο Σάμου, η Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία Σάμου (Δ.Ο.Υ. Σάμου), το Ελληνικό Ταχυδρομείο καθώς ιδιωτικές όπως εμπορικά και τραπεζικά καταστήματα φαίνεται να έχουν υποστεί τη μεγαλύτερη επιβάρυνση για την κάλυψη οποιονδήποτε αναγκών του προσφυγικού πληθυσμού και έχουν επηρεαστεί αρκετά. Οπότε επέδειξαν μεγαλύτερη προθυμία από τις υπόλοιπες επαγγελματικές και κοινωνικές ομάδες για την συμπλήρωση του ερωτηματολογίου 65

67 5. Ποιο είναι το επάγγελμά σας; Φοιτητής/τρια Συνταξιούχος Στρατιωτικός Οικιακά Ιδιωτικός Υπάλληλος Επαγγελματίες Υγείας (ιατρικό προσωπικό, Επαγγελματίες στη Ναυτιλία Ελεύθερος Επαγγελματίας (Εστίαση / Είδη Εκπαιδευτικος Δημόσιος Υπάλληλος Σώματα ασφαλείας Άνεργος Αγρότης Γράφημα 6: Επάγγελμα των ερωτηθέντων στην συμπλήρωση του ερωτηματολογίου Σχετικά με τα χρόνια εργασίας στη Σάμο στην ερώτηση 7, παρατηρούμε στο γράφημα 7 ότι οι μισοί από τους ερωτηθέντες σε ποσοστό 50,4% (170 άτομα) εργάζονται 5 με 10 χρόνια στη Σάμο Πόσα χρόνια εργάζεστε στη Σάμο; Αυτό το ποσοστό αποδεικνύει ότι μιλάμε για έναν πληθυσμό που έχει γνώση του προσφυγικού προβλήματος. Θεωρούμε ότι ήταν οι πρώτοι που δέχτηκαν τις προσφυγικές ροές και επωμίσθηκαν το βάρος της βοήθειας και της φιλοξενίας των προσφυγικών ροών από το 2015 έως σήμερα. Αυτό αποδεικνύεται όπως φαίνεται στο γράφημα 8, και από τα δεδομένα του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων. Η πολύ μεγάλη αύξηση αφίξεων από τα απέναντι παράλια της Τουρκίας (θαλάσσια σύνορα) ξεκίνησε το (Κοτζαμάνης Β, Καρκούλη Α,, 2016) ) <1 χρόνο 2) 1-5 χρόνια 3) 5-10 χρόνια 4) >10 χρόνια 5) Δεν εργάζομαι Γράφημα 7: Γράφημα απεικόνισης των χρόνων εργασίας των κατοίκων της Σάμου

68 Γράφημα 8: Συλληφθέντες παράνομα εισερχόμενοι στην Ελλάδα (χερσαία και θαλάσσια σύνορα), Πηγή: (Κοτζαμάνης Β, Καρκούλη Α,, 2016) Στην ερώτηση 7 για την οικογενειακή κατάσταση παρατηρούμε στο γράφημα 9 ότι λίγο πάνω από το μισό των ερωτηθέντων (57%, 193) είναι έγγαμοι με παιδιά. Οπότε ουσιαστικά αναφερόμαστε σε μια κοινωνία όπου κυριαρχεί ο οικογενειακό μοντέλο και λιγότερο τα ελεύθερα άτομα (35%. 116). 7. Ποια είναι η οικογενειακή σας κατάσταση; 3. Έγγαμος (με παιδιά) 57% 1. Άγαμος 35% 2. Έγγαμος (χωρίς παιδιά) 8% 1. Άγαμος 2. Έγγαμος (χωρίς παιδιά) 3. Έγγαμος (με παιδιά) Γράφημα 9: Απεικόνιση της οικογενειακής κατάστασης της ερωτηθέντων Ο αριθμός αυτός είναι δικαιολογημένος καθώς στο νησί το μεγαλύτερο ποσοστό αποτελούν εργαζόμενοι με οικογένεια, μόνιμου ή προσωρινού χαρακτήρα, σε δημόσιους φορείς όπως, στο Γενικό Νοσοκομείο, στα σχολεία, και άλλες δημόσιες υπηρεσίες καθώς και εργαζόμενοι σε Σώματα Ασφαλείας., όπως στην ελληνική αστυνομία, στο λιμενικό σώμα και σε στρατιωτικά τμήματα. Επίσης μια αρκετά μεγάλη μερίδα του πληθυσμού (κυρίως ντόπιο πληθυσμός) έχει ως κύριο επάγγελμα την παροχή υπηρεσιών στον κλάδο του τουρισμού (ξενοδοχειακές μονάδες, εστιατόρια κ.α.) 67

69 Στην ερώτηση 8 ο ερευνητής θέτει το ερώτημα του οικογενειακού ή ατομικού εισοδήματος των ερωτηθέντων. Στο γράφημα 10 παρατηρούμε ότι 173 από τα 337 άτομα έχουν εισόδημα από έως Έτσι, αυτό που διακρίνεται είναι ότι αναφερόμαστε σε μια μέση αστική κοινωνία όπου κυριαρχεί η οικογένεια, μια κοινωνία η οποία ασχολείται με τον πρωτογενή (αγροτικές εργασίες), δευτερογενή (μεταποίηση των πρώτων υλών) και τριτογενή τομέα (παροχή υπηρεσιών) που ενδεχομένως να θεωρεί ότι η αυξημένη ροή των προσφύγων μεταναστών έχει πλήξει το οικογενειακό ή ατομικό τους επίδομα (πτώση οικογενειακού προϋπολογισμού). Η ενότητα 2 ολοκληρώνεται με την 9 η ερώτηση σχετικά με το μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων. Ερωτηση 8: Ποιο είναι το οικογενειακό σας εισόδημα; ) < ) ) > ) Δεν ξέρω / δεν απαντώ Συνολο Γράφημα 10: Απεικόνιση του οικογενειακού εισοδήματος των ερωτηθέντων 9. Ποιο είναι το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης που έχετε ολοκληρώσει; 5. Κάτοχοι Μεταπτυχιακού /Διδακτορικού (M.Sc. / PhD) 4. ΑΤΕΙ/Ανώτατη ΠανεπιστημιακήΕκπαίδευση (B.Sc.) 3. ΙΕΚ,ΚΕΚ, κολέγια, ανώτερεςεπαγγελματικές σχολές 2. Γενικό Λύκειο, ΕΠΑΛ, ΕΠΑΣ Γυμνάσιο και Κατώτερες ΤεχνικέςΣχολές Γράφημα 11: Μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων κατοίκων της Σάμου Στο γράφημα 11 παρατηρούμε ότι το 1/3 των ερωτηθέντων (115) έχει ολοκληρώσει την τριτοβάθμια εκπαίδευσης (επίπεδο 5, στο Εθνικό Πλαίσιο Εκπαίδευσης Προσόντων) και ένα μικρό ποσοστό έχουν στην κατοχή τους και έναν μεταπτυχιακό ή 68

70 διδακτορικό τίτλο (56) (επίπεδα 6 και 7 αντίστοιχα). Στο αντίποδα παρατηρούμε ότι 74 άτομα να έχουν ολοκληρώσει την τριτοβάθμια εκπαίδευσης και περίπου στο ίδιο ποσοστό την μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση (73). Ένα πολύ μικρό ποσοστό ολοκλήρωσε μόνο την δευτεροβάθμια εκπαίδευση (19). Ενότητα 3: Διαχρονική εκτίμηση στάσης της κοινότητας Σε αυτήν την ενότητα γίνονται ερωτήσεις από τον ερευνητή με σκοπό να διερευνήσει την αλλαγή στάσης της κοινότητας από την έναρξη των αφίξεων έως σήμερα, να εκτιμήσει την άποψη των κατοίκων για την κατάσταση στο Κέντρο Ταυτοποίησης και Υποδοχής στη Σάμο καθώς και το βαθμό στον οποίο έχουν επηρεαστεί από την παρουσία των προσφύγων μεταναστών στο νησί. Οι ερωτήσεις 10 & 11 αφορούσαν τη διαχρονική στάση της τοπικής κοινωνίας απέναντι στους πρόσφυγες μετανάστες από την έναρξη των αφίξεων (2015) έως και σήμερα. 10. Ποια είναι η άποψή σας για τους πρόσφυγες μετανάστες που διαμένουν στο νησί; 1. Πολύ κακή 2. Κακή 3. Ούτε κακή ούτε καλή 4. Καλή 5. Πολύ καλή 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ 11. Ποια ήταν η άποψή σας για τους πρόσφυγες μετανάστες πριν έρθουν στη Σάμο; 1. Πολύ κακή 2. Κακή 3. Ούτε κακή ούτε καλή 4. Καλή 5. Πολύ καλή 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ Γράφημα 12: Η άποψη των κατοίκων για τους πρόσφυγες μετανάστες που μένουν στο νησί τώρα Γράφημα 13: Η άποψη των κατοίκων για τους πρόσφυγες μετανάστες πριν έρθουν στο νησί Σύμφωνα με τα παραπάνω γραφήματα (12 & 13) παρατηρούμε τη μεγαλύτερη διαφορά στη θετική στάση (απάντηση «καλή») από 85, στο γράφημα 13, σε 30 στο γράφημα 12 69

71 με ποσοστιαία μείωση στο 16,3% (55). Ακολουθεί η διαφορά στη μείωση μεταξύ των δύο διαγραμμάτων στην ουδέτερη στάση (ούτε καλή ούτε κακή) σε ποσοστό 11,6 % (39) και τέλος έχουμε μείωση στην πολύ θετική στάση (πολύ καλή) σε ποσοστό 7,4 % (25). Σε αντιδιαστολή με την πτώση της θετικής στάσης έχουμε αύξηση της αρνητικής στάσης στην απάντηση «κακή» και στην απάντηση «πολύ κακή» με την μεγαλύτερη αύξηση να αγγίζει το 20,5% (69) στην απάντηση «πολύ κακή». Συνοπτική εικόνα των αυξομειώσεων όσον αφορά τη θετική και την αρνητική στάση μπορείτε να δείτε παρακάτω στο γράφημα 14 όπου παρουσιάζεται η διαφορά μεταξύ των απαντήσεων πριν έρθουν οι πρόσφυγες μετανάστες και των απαντήσεων τη σημερινή περίοδο όπου διαμένουν στο νησί. Η εικόνα αυτή είναι δικαιολογημένη καθώς οι κάτοικοι θεωρούν ότι έχει μεταβληθεί η κανονικότητα της καθημερινότητας τους και έχει υποβαθμιστεί η ποιότητα ζωή τους, με βάση κοινωνικοοικονομικούς δείκτες καλής υγείας, με αποτέλεσμα να θεωρούν ότι αυτή η υποβάθμιση οφείλεται στο μεγάλο αριθμό των προσφύγων μεταναστών που διαμένουν στο νησί. Διαχρονική εκτίμηση στάσης των κατοίκων της Σάμου για τους πρόσφυγες μετανάστες πριν την άφιξη τους και σήμερα Πολύ κακή 2. Κακή 3. Ούτε κακή ούτε καλή Καλή 5. Πολύ καλή 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ Τότε Τώρα Διαφορά Γράφημα 14: Συγκεντρωτικό διάγραμμα παρουσίασης της διαφοράς στη στάση των κατοίκων για τους πρόσφυγες μετανάστες πριν την άφιξη τους στο νησί και την σήμερα Στην ερώτηση 12 ο ερευνητής κάνει ερώτηση όσον αφορά την εκτίμηση της επικινδυνότητας για την διαμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησί. Σύμφωνα με το παρακάτω γράφημα (βλ. γράφημα 15), το 1/3 (115) των ερωτηθέντων απάντησαν 70

72 πως θεωρούν αρκετά επικίνδυνη τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησί ενώ ακολουθεί ένας εξίσου σημαντικός αριθμός ατόμων (71) που πιστεύει ότι είναι «πάρα πολύ» επικίνδυνη η διαμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησί για την κοινότητα. Ο αριθμός αυτός μπορεί να δικαιολογηθεί καθώς πολλοί θεωρούν ότι η εικόνα της κοινότητας έχει υποστεί μεταβολές στο αίσθημα ασφάλειας είτε λόγω μετάδοσης ασθενειών είτε λόγω αύξησης της εγκληματικότητας λόγω της παρουσίας των προσφύγων μεταναστών στο νησί. 12: Πόσο επικίνδυνη θεωρείτε για την κοινότητα τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησι; 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ 5. Πάρα πολύ 4. Πολύ 3. Αρκετά 2. Λίγο 1. Καθόλου Πάρα 6. Δεν ξέρω / 1. Καθόλου 2. Λίγο 3. Αρκετά 4. Πολύ πολύ δεν απαντώ Αριθμός Γράφημα 15: Εκτίμησης επικινδυνότητας για την κοινότητα από τους ερωτηθέντες ως προς τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησί Στην ερώτηση 13 για την εκτίμηση επικινδυνότητας όσον αφορά την κατάσταση στο ΚΥΤ Σάμου, παρατηρούμε ότι ένας πολύ μεγάλος αριθμός ατόμων (313) απάντησε ότι η κατάσταση είναι από «αρκετά» έως «πάρα πολύ» επικίνδυνη για την κοινότητα. 13: Πόσο επικίνδυνη θεωρείτε για την κοινότητα την κατάσταση που βρίσκεται το ΚΥΤ Σάμου; Καθόλου Λίγο 3. Αρκετά 4. Πολύ 5. Πάρα πολύ Δεν ξέρω / δεν απαντώ Γράφημα 16: Εκτίμηση επικινδυνότητας για την κοινότητα ως προς την κατάσταση που βρίσκεται το ΚΥΤ Σάμου 71

73 Σε αντίθεση, μόλις 12 άτομα απάντησαν «καθόλου» και «λίγο» για την επικινδυνότητα στο ΚΥΤ Σάμου. Ο μεγάλος αυτός αριθμός οφείλεται στο γεγονός ότι λόγω του συνωστισμού σε έναν καταυλισμό, όπου ο πληθυσμός είναι 8 φορές πάνω από την δηλωμένη χωρητικότητα οι κάτοικοι πιστεύουν ότι θα αναδυθούν προβλήματα δημόσιας υγείας όπως, λοιμώξεις κ.α. Προχωρώντας στην ενότητα 3, στην ερώτηση 14, ο ερευνητής διερευνά το επίπεδο συχνότητας επαφής των κατοίκων με τους πρόσφυγες μετανάστες στο χώρο εργασίας τους (βλ. γράφημα 17). Από το γράφημα παρατηρούμε ότι σ ένα αρκετά μεγάλο 1. Καθόλου 2. Λίγο 3. Αρκετά 4. Πολύ ποσοστό 29,4% (99 άτομα) αλλά και σ ένα λίγο μικρότερο (25,2%, 85 άτομα) οι κάτοικοι δεν έρχονται σε επαφή με τους πρόσφυγες μετανάστες ενώ μόλις ένα 15,1% (51 άτομα) έρχεται σε καθημερινή επαφή με αυτούς. 14. Πόσο συχνά έρχεστε σε επαφή με πρόσφυγες μετανάστες στον χώρο εργασίας σας; 5. Πάρα πολύ 15. Πόσο επικίνδυνο θεωρείτε για την κοινότητα να έρχεστε σε επαφή με πρόσφυγες μετανάστες; 44; 13,1% 58; 17,2% 76; 22,6% 3; 0,9% 1. Καθόλου 2. Λίγο 3. Αρκετά 4. Πολύ 48; 14,2% 51; 15,1% 49; 14,5% Η ερώτηση 15 αφορά την επικινδυνότητα για την κοινότητα, να έρχονται σε επαφή οι κάτοικοι με τους πρόσφυγες μετανάστες. Αυτό που παρατηρούμε στο γράφημα 18 είναι ότι σχεδόν το 30% των ερωτηθέντων (27%, 91 άτομα) θεωρούν ότι είναι μικρό το επίπεδο επικινδυνότητας (λίγο) και σε ένα μικρότερο ποσοστό πιστεύουν ότι δεν υπάρχει καμιά 5; 1,5% 99; 29,4% 85; 25,2% Γράφημα 17: Συχνότητα επαφής των κατοίκων με τους πρόσφυγες μετανάστες στο χώρο εργασίας τους 65; 19,3% 91; 27,0% 5. Πάρα πολύ 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ Γράφημα 18: Εκτίμηση επικινδυνότητας της επαφής των κατοίκων με τους πρόσφυγες μετανάστες επικινδυνότητα (19,3%) όσον αφορά την επαφή τους με τους πρόσφυγες μετανάστες. Από την άλλη 72

74 πλευρά λίγο πάνω από τους μισούς ερωτηθέντες (22,6% + 13,1% + 17,2% = 52,9%) θεωρούν ότι είναι από «αρκετά» έως «πάρα πολύ επικίνδυνο» να έρχονται σε επαφή με τους πρόσφυγες μετανάστες. Αυτό ίσως να οφείλεται στις αύξηση ορισμένων λοιμώξεων που εμφανίστηκαν μεταξύ των προσφύγων μεταναστών με αποτέλεσμα η άποψη του κόσμου να έχει αρνητική στάση ως προς την επαφή τους με τους πρόσφυγες. Οι ερωτήσεις 16, 17 και 18 αφορούσαν κάποιους από τους Ευρωπαϊκούς Βασικούς Δείκτες Υγείας (ECHI) (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, n.d.), που σχετίζονται με το κοινωνικονομικό προφίλ. Πιο συγκεκριμένα οι ερωτήσεις αφορούσαν την αλλαγή της καθημερινότητας του κάτοικου σε προσωπικό, οικονομικό και επαγγελματικό επίπεδο. 16. Πόσο έχετε επηρεαστεί από τους πρόσφυγες μετανάστες σε προσωπικό επίπεδο; Πόσο έχετε επηρεαστεί από τους πρόσφυγες μετανάστες σε οικονομικό επίπεδο; Γράφημα 19: Εκτίμηση του βαθμού αλλαγής σε προσωπικό επίπεδο από τους πρόσφυγες μετανάστες 18. Πόσο έχετε επηρεαστεί από τους πρόσφυγες μετανάστες σε επαγγελματικό επίπεδο; Γράφημα 21: Εκτίμηση του βαθμού αλλαγής σε επαγγελματικό επίπεδο από τους πρόσφυγες μετανάστες 3 Γράφημα 20: Εκτίμηση του βαθμού αλλαγής σε οικονομικό επίπεδο από τους πρόσφυγες μετανάστες Στην ερώτηση 16, στο κατά πόσο έχει επηρεαστεί ο ερωτώμενος από τους πρόσφυγες μετανάστες σε προσωπικό επίπεδο (π.χ. αλλαγή των καθημερινών συνηθειών) βλέπουμε στο γράφημα 19 ότι, το 1/3 (104) να μην έχει επηρεαστεί καθόλου, ενώ στον αντίποδα, μόλις 69 από τους 337 συμμετέχοντες έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο (πολύ) και σε πολύ μεγάλο επίπεδο (πάρα πολύ). Αρκετά αυξημένος είναι ο αριθμός των ερωτηθέντων που δεν έχουν επηρεαστεί 73

75 καθόλου σε οικονομικό (179) και επαγγελματικό επίπεδο (142) στα γραφήματα 20 και 21 αντίστοιχα. Χαμηλό είναι το ποσοστό των ερωτηθέντων που θεωρούν ότι έχουν επηρεαστεί πάρα πολύ τόσο σε οικονομικό επίπεδο (1/10, 31) όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο (περίπου 1/7, 51). Ενότητα 4: Πρόσφυγες μετανάστες - πρόβλημα Δημόσιας Υγείας Σε αυτήν την ενότητα οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να απαντήσουν εάν οι πρόσφυγες μετανάστες αποτελούν πρόβλημα δημόσιας υγείας για την κοινότητα ή όχι. Αυτοί που απάντησαν ναι, κλήθηκαν να απαντήσουν στο γιατί θεωρούν ότι ο προσφυγικός πληθυσμός αποτελεί πρόβλημα επιλέγοντας μέσα από επιλογές που τους έδινε ο ερευνητής (ερώτηση 20). Στην τελευταία ερώτηση της ενότητας (ερώτηση 21) οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να επιλέξουν μέσα από άλλες επιλογές που τους δόθηκαν, ποιες από αυτές θεωρούν ότι αποτελούν προβλήματα δημόσιας υγείας για την κοινότητα, σχετιζόμενα με τους πρόσφυγες μετανάστες, και μετέπειτα να τα κατατάξουν από το μεγαλύτερο στο μικρότερο. 19. Θεωρείτε ότι οι πρόσφυγες μετανάστες αποτελούν πρόβλημα Δημόσιας Υγείας; Ναι Όχι 61; 18% 276; 82% Γράφημα 22: Απεικόνιση της εκτίμησης των ερωτηθέντων στο κατά πόσο οι πρόσφυγες μετανάστες αποτελούν πρόβλημα δημόσιας υγείας για την κοινότητα Πιο συγκεκριμένα, στην ερώτηση 19 (βλ. γράφημα 22), η οποία είναι μια ερώτηση κλειστού τύπου, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων (82%, 276) απάντησε ότι αποτελούν πρόβλημα δημόσιας υγείας για την κοινότητα ενώ μόλις το 18%, 61 άτομα, απάντησε πως οι πρόσφυγες μετανάστες δεν αποτελούν πρόβλημα δημόσιας υγείας. Στην ερώτηση 20, όσοι από τους συμμετέχοντες απάντησαν «Ναι» κλήθηκαν να απαντήσουν στο «γιατί» επιλέγοντας ανάμεσα από τους λόγους που τους δίνονταν από τον ερευνητή. Τους δόθηκε η δυνατότητα να επιλέξουν περισσότερους από έναν λόγους. Σύμφωνα με το παρακάτω γράφημα, (βλ. γράφημα 23) η πλειοψηφία των συμμετεχόντων (260) θεωρούν ότι ο κίνδυνος να μεταδώσουν ασθένειες στην κοινότητα αποτελεί τον κυριότερο από τους πέντε λόγους, που επέλεξε ο ερευνητής στην έρευνα του, για να 74

76 χαρακτηρίσουν τους πρόσφυγες μετανάστες ως πρόβλημα δημόσιας υγείας για την κοινότητα. Ακολουθούν οι επιλογές, η επιβάρυνση του αστικού και παραθαλάσσιου περιβάλλοντος της πόλης (202), η επιβάρυνση στις δημόσιες υπηρεσίες (201) και η αύξηση της εγκληματικότητας (198) κατά τις οποίες οι κάτοικοι θεωρούν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες επιβαρύνουν τη δημόσια υγεία της κοινότητας. 20. Αν ναι, γιατί; Μπορείτε να επιλέξετε περισσότερες από μία επιλογές. Αποτελούν κίνδυνο οικονομικής κρίσης στην πόλη (αύξηση ανεργίας, μείωση τουρισμού) 148 Αποτελούν κίνδυνο αύξησης εγκληματικότητας (παρανομία) Επιβαρύνουν το αστικό και παραθαλάσσιο περιβάλλον της πόλης (π.χ. σκουπίδια, Επιβαρύνουν τις Δημόσιες Υπηρεσίες (μεγάλη αναμονή, έλλειψη υλικού, απαιτείται Αποτελούν κίνδυνο μετάδοσης ασθενειών (δεν τηρούν τους κανόνες υγιεινής) 260 Γράφημα 23: Εκτίμηση των κατοίκων ως προς τι θεωρούν ότι αποτελεί πρόβλημα δημόσιας υγείας, σχετιζόμενο με πρόσφυγες, με βάση παράγοντες που εκτίμησε ο ερευνητής ότι αποτελούν κίνδυνοι για την κοινότητα Στην ερώτηση 21 οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να ταξινομήσουν παράγοντες, που έχει επιλέξει ο ερευνητής, ως πρόβλημα δημόσιας υγείας για την κοινότητα, με βάση το επίπεδο κίνδυνου που πιστεύουν, από το μικρότερο έως το μεγαλύτερο πρόβλημα δημόσιας υγείας. Σύμφωνα με το παρακάτω γράφημα (βλ. γράφημα 24) παρατηρούμε ότι οι περισσότεροι συμμετέχοντες (231) απάντησαν ότι «οι συνθήκες υγιεινής στο ΚΥΤ Σάμου» αποτελούν «πολύ μεγάλό πρόβλημα για την δημόσια υγεία της κοινότητας. Στην μόνη περίπτωση που η επιλογή «πολύ μικρό πρόβλημα δημόσιας υγείας» βρίσκεται υψηλότερα από την επιλογή «πολύ μεγάλο πρόβλημα δημόσιας υγείας» είναι στη απάντηση «Η διαφορετική κουλτούρα των προσφύγων μεταναστών» καθώς το 1/5 θεωρεί ότι η θρησκεία των προσφυγικών πληθυσμών αποτελεί ένα πολύ μικρό πρόβλημα για την δημόσια υγεία της κοινότητας. Δηλαδή παρατηρούμε στην κοινότητα ότι οι έξι από τις εφτά απαντήσεις αποτελούν για τους κατοίκους «πολύ μεγάλο πρόβλημα» για την δημόσια υγεία της κοινότητας. 75

77 21. Ποιο πιστεύετε ότι είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα από πλευρά Δημόσιας Υγείας για την κοινότητα; Ο Υπερπληθυσμός προσφύγων μεταναστών στο ΚΥΤ Σάμου Η Τοποθεσία του ΚΥΤ (πολύ κοντά στην πόλη) Οι συνθήκες Υγειινής στο ΚΥΤ Σάμου Οι συνθήκες απ ' όπου προέρχονται οι πρόσφυγες μετανάστες Η έλλειψη ιατρικής περίθαλψης στο ΚΥΤ Σάμου Η διαφορετική κουλτούρα των προσφύγων μεταναστών Η διαφορετική θρησκεία των προσφύγων μεταναστών 1. ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ 2. ΜΙΚΡΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ 3. ΜΕΤΡΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ 4. ΜΕΓΑΛΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ 5. ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ 6. ΔΕΝ ΞΕΡΩ / ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ Γράφημα 24: Απεικόνισης της εκτίμησης των ερωτηθέντων σχετικά με το ποια από τις επιλογές που όρισε ο ερευνητής θεωρούν ότι αποτελεί το κυριότερο πρόβλημα δημόσιας υγείας για την κοινότητα Ενότητα 5: Λοιμώδη και χρόνια νοσήματα / Εμβολιαστική Κάλυψη / Γ. Ν. Σάμου Στην ενότητα 5 έγιναν ερωτήσεις που αφορούσαν τα λοιμώδη νοσήματα, την εμβολιαστική κάλυψη και την κατάσταση που επικρατεί στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου ως ο μοναδικός φορέας ιατροφαρμακευτικής και ενδονοσοκομειακής περίθαλψης, παροχής υπηρεσιών υγείας, θεραπείας αποκατάστασης και πρόληψης καλύπτοντας σε αρκετές περιπτώσεις και την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας λόγω έλλειψης σταθερής και πλήρης στελεχωμένης ιατρικής μονάδας για αντιμετώπιση περιστατικών στο ΚΥΤ Σάμου. Στην ερώτηση 22, ο ερευνητής εκτιμά την άποψη του δείγματος όσον αφορά την μεταφορά ασθενειών των προσφύγων μεταναστών από τον τόπο καταγωγής τους στην 76

78 Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στο νησί. Όπως μπορείτε να παρατηρήσετε στο γράφημα 25, πάνω από το 1/3 των συμμετεχόντων απαντά πως «ΝΑΙ» μεταφέρουν ασθένειες οι πρόσφυγες μετανάστες από τον τόπο καταγωγή τους ενώ σε μικρότερο ποσοστό (92/337) απαντούν «και ναι και όχι». 22. Θεωρείτε ότι οι πρόσφυγες μετανάστες μεταφέρουν ασθένειες από τον τόπο καταγωγή τους; 6. ΔΕΝ ΞΈΡΩ / ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΏ 5. ΝΑΙ 4. ΜΆΛΛΟΝ ΝΑΙ 3. ΚΑΙ ΝΑΙ ΚΑΙ ΌΧΙ 2. ΜΆΛΛΟΝ ΌΧΙ 1. ΌΧΙ Αριθμός ερωτηθέντων Γράφημα 25: Εκτίμηση της στάσης των κατοίκων της Σάμου για τη μεταφορά ασθενειών των προσφύγων μεταναστών από το τόπο καταγωγής τους Στην ερώτηση 23, ο ερευνητής διερευνά την άποψη των κατοίκων σχετικά με το αν μεταδίδουν τις ασθένειες που μεταφέρουν από τον τόπο προέλευσής τους, στην κοινότητα της Σάμου. Σύμφωνα με το παρακάτω γράφημα (γράφημα 26), σχεδόν το 1/3 των ερωτηθέντων απαντά πως «ΝΑΙ» μεταδίδουν ασθένειες στην κοινότητα ενώ στον αντίποδα μόλις 23 ερωτηθέντες απαντούν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες δεν μεταδίδουν ασθένειες στην κοινότητα. Όσον αφορά την ερώτηση 24, οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να απαντήσουν αν πιστεύουν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες τηρούν τους κανόνες υγιεινής. Οι κανόνες υγιεινής αποτελούν δείκτη που σχετίζεται με την ποιότητα της δημόσιας υγείας. Σύμφωνα με το γράφημα 27, παραπάνω από τους μισούς πιστεύουν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες δεν τηρούν τους κανόνες υγιεινής. Η άποψη αυτή πιστεύεται ότι σχετίζεται με τις πολύ άσχημες συνθήκες διαβίωσης λόγω του υπερσυνωστισμού στο ΚΥΤ Σάμου, με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες μετανάστες να μην έχουν πάντοτε ή πολλές φορές και καθόλου πρόσβαση σε τουαλέτες, και άλλες εγκαταστάσεις υγιεινής για την κάλυψη των βασικών τους αναγκών ή ακόμα και κατάλληλα καταλύματα για να μείνουν. 77

79 23. Θεωρείτε ότι οι 24. Θεωρείτε ότι οι πρόσφυγες μετανάστες πρόσφυγες μετανάστες μεταδίδουν ασθένειες τηρούν τους κανόνες στην κοινότητα της υγιεινής Σάμου; Γράφημα 26: Απεικόνιση της άποψης των κατοίκων για την μετάδοση ασθενειών στην κοινότητα από τους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 27: Απεικόνιση της άποψης των κατοίκων για την τήρηση των κανόνων υγιεινής των προσφύγων μεταναστών Η ερώτηση 25 αφορά την εκτίμηση επικινδυνότητας από πλευράς των κατοίκων της Σάμου σχετικά με τη μετάδοση ασθενειών των προσφύγων μεταναστών στην κοινότητα. Στο παρακάτω γράφημα (βλ. γράφημα 28) παρατηρούμε ότι, περίπου το 40% (139) των συμμετεχόντων στην έρευνα θεωρούν ότι είναι «πάρα πολύ» επικίνδυνο οι πρόσφυγες μετανάστες να μεταδίδουν ασθένειες στην κοινότητα ενώ μόλις το 5% (16) των ερωτηθέντων απαντούν «καθόλου» στην ερώτηση. 25. Πόσο επικίνδυνο θεωρείτε για την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να μεταδίδουν ασθένειες; 133; 39% 9; 3% 46; 14% 1. Καθόλου 2. Λίγο 16; 5% 65; 19% 3. Αρκετά 4. Πολύ 68; 20% 5. Πάρα πολύ 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ Γράφημα 28: Εκτίμηση της κοινότητας για την μετάδοσης των προσφύγων μεταναστών Η ερώτηση 26 αφορά μια λίστα με κάποια από τα πιο γνωστά νοσήματα, όπως αυτά καταγράφονται στις ετήσιες αναφορές του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων. (European Centre for Disease Prevention and Control, n.d.) Έγινε 78

80 προσπάθεια από τον ερευνητή να γίνει μια συνοπτική λίστα με τα πιο γνωστά νοσήματα με κριτήριο τη συχνότητα εμφάνισής τους στο αλλά και του χρόνου που χρειαζόταν ώστε να απαντηθεί η ερώτηση λόγω του μεγάλου σκέλους της. Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να ταξινομήσουν με βάση ποια από τα παρακάτω νοσήματα (βλ. πίνακας 15) θεωρούν ότι μεταδίδονται από τους πρόσφυγες μετανάστες, από αυτά με την «καθόλου μετάδοση» έως αυτά με την «μεγαλύτερη μετάδοση», και μπορεί να προκαλέσουν πρόβλημα δημόσιας υγείας για την κοινότητα. Στην ερώτηση υπήρχε και η επιλογή «δεν ξέρω / δεν απαντώ» ως εναλλακτική εάν ως συμμετέχων δεν ήξερε τι να δώσει ως απάντηση. Να σημειώσουμε εδώ ότι παρόλο που η ηπατίτιδα Β, η ηπατίτιδα C και το AIDS (ιός HIV) συγκαταλέγονται στα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (Μ.Ν.Σ.) ο ερευνητής επέλεξε να τα βάλεις ως ξεχωριστές κατηγορίες. Λίστα με τα λοιμώδη μεταδιδόμενα νοσήματα Ιός της Ανθρώπινης Ανοσοανεπάρκειας (HIV) Ηπατίτιδα Β Ηπατίτιδα C Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (Μ.Ν.Σ.) (Σύφιλη, Χλαμύδια, Γονόρροια/βλεννόρροια) Ελονοσία Φυματίωση Μικροβιακές λοιμώξεις δέρματος Γρίπη Παρασιτικές ασθένειες (λεϊσμανίαση, σχιστοσωμίαση κ.α.) Ιός του Δυτικού Νείλου Πίνακας 15: Λίστα με γνωστά νοσήματα όπως αυτά αναφέρονται στο ECDC και επέλεξε να χρησιμοποιήσει στην έρευνά του ο ερευνητής 79

81 26. Ποιες από τις παρακάτω ασθένειες θεωρείτε ότι μεταδίδονται από τους πρόσφυγες μετανάστες επηρεάζοντας την κοινότητα; 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ 5. Μεταδίδεται παρά πολύ συχνά 4. Μεταδίδεται πολύ συχνά 3. Μεταδίδεται αρκετά συχνά 2. Μεταδίδεται λίγο 1. Δεν μεταδίδεται Ιός του Δυτικού Νείλου Παρασιτικές ασθένειες (λεϊσμανίαση, σχιστοσωμίαση κ.α.) Γρίπη Μικροβιακές λοιμώξεις δέρματος Φυματίωση Ελονοσία Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (Σύφιλη, Χλαμύδια Γονόρροια/βλεννόρροια) Ηπατίτιδα C Ηπατίτιδα Β Ιός της Ανθρώπινης Ανοσοανεπάρκειας (HIV) Γράφημα 29: Απεικόνιση της εκτίμησης των ερωτηθέντων για τη συχνότητα μετάδοσης νοσημάτων από τους πρόσφυγες μετανάστες τα οποία θα αποτελέσουν πρόβλημα δημόσιας υγείας στην κοινότητα 80

82 Όπως θα παρατηρήσετε στο γράφημα σε ποσοστό 54% η κοινότητα θεωρεί ότι η φυματίωση μεταδίδεται από αρκετά έως πάρα πολύ συχνά από τους πρόσφυγες μετανάστες και αποτελεί πρόβλημα δημόσιας υγείας της κοινότητας. Ακολουθεί η ηπατίτιδα Β (51,03%), τα Σεξουαλικών Μεταδιδόμενα Νοσήματα (50,1%) κ.α. Η άποψη αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι μια περίοδο υπήρξε μικρή εμφάνιση κρουσμάτων φυματίωσης στο νοσοκομείο της Σάμου, τα οποία οφείλονταν στους πρόσφυγες μετανάστες που διέμεναν στο ΚΥΤ Σάμου με αποτέλεσμα η κοινότητα να έχει επηρεαστεί από αυτό το γεγονός. (Samostoday, 2018) Σχετικά με τα άλλα νοσήματα τα μεγάλα αυτά ποσοστά σχετίζονται με την άποψη της κοινότητας ότι λόγω το υπερσυνωστισμού, της έλλειψης ενδυμάτων και κατάλληλων καταλυμάτων καθώς και έλλειψης κατάλληλων συνθηκών υγιεινής θα υπάρχει συχνή μετάδοση. Στο γράφημα επίσης παρατηρείται σχεδόν στο 1/3 των ερωτηθέντων ότι η κοινότητα πιστεύει πως υπάρχει μικρή συχνότητα μετάδοση του ιό HIV (97), των παρασιτικών ασθενειών (104), της γρίπης (94) και της ελονοσίας (101). Όσον αφορά τα χρόνια νοσήματα υπήρχαν δύο ερωτήσεις. Η ερώτηση 26, στην οποία ο ερευνητής εκτιμούσε την άποψη της κοινότητας σχετικά με το αν τα χρόνια νοσήματα που εμφανίζονται στην τοπική κοινωνία οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες και η ερώτηση 27, στο κατά πόσο επικίνδυνη θεωρείται η ύπαρξη χρόνιων νοσημάτων από τους πρόσφυγες μετανάστες στην κοινότητα. 27. Θεωρείτε ότι τα χρόνια νοσήματα στην κοινότητα οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες; 1. Όχι 28. Πόσο επικίνδυνο θεωρείτε για την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να έχουν χρόνια νοσήματα; 1. Καθόλου 9% 7% 7% 20% 23% 34% 2. Μάλλον όχι 3. Και ναι και όχι 4. Μάλλον ναι 5% 8% 27% 17% 13% 30% 2. Λίγο 3. Αρκετά 4. Πολύ 5. Ναι 5. Πάρα πολύ Γράφημα 30: Εκτίμηση για το αν για τα χρόνια νοσήματα που εμφανίζονται στην κοινότητα οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες Γράφημα 31: Εκτίμηση της επικινδυνότητας για την ύπαρξη χρόνιων νοσημάτων από τους πρόσφυγες μετανάστες στην κοινότητα 81

83 Όπως παρατηρούμε στο γράφημα 30, το 1/3 των ερωτηθέντων (34%) θεωρεί ότι τα χρόνια νοσήματα που έχει η κοινότητα δεν οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες ενώ σε ένα μικρότερο ποσοστό (23%) θεωρούν ότι «μάλλον» δεν οφείλονται στον προσφυγικό πληθυσμό. Αθροιστικά δηλαδή, ένα 55% δεν θεωρεί ότι τα χρόνια νοσήματα που εμφανίζονται στη κοινότητα οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες. Όσον αφορά την επικινδυνότητα (βλ. γράφημα 31), το ποσοστό των ερωτηθέντων, που πιστεύουν ότι είναι από «πολύ επικίνδυνο» έως,«πάρα πολύ επικίνδυνο» για την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να έχουν χρόνια νοσήματα, είναι κοντά στο 45% (43%). 30. Θεωρείτε ότι τα παιδιά των προσφύγων μεταναστών είναι εμβολιασμένα από δημόσιους και ιδιωτικούς Φορείς (Γ.Ν. Σάμου, ΚΕ.ΕΛ.ΠΝΟ, Μ.Κ.Ο.) 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ 5. Όλα 4. Πολλά 3. Αρκετά 2. Λίγα 1. Κανένα 11,3% 38 7,4% 25 19,9% 19,3% 37,7% 4,5% 15 Συνεχίζοντας στην ενότητα 4 προχωράμε σε ερωτήσεις που αφορούν την εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών μεταναστών. προσφύγων Στην ερώτηση 30, ο ερευνητή διερευνά αν η κοινότητα θεωρεί ότι τα παιδιά των προσφύγων μεταναστών είναι εμβολιασμένα από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Όπως φαίνεται στο παραπάνω γράφημα (βλ. γράφημα 33), το 37,7% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι ο αριθμός των παιδιών που έχουν εμβολιαστεί από τους διάφορους φορείς είναι μικρός ενώ υπάρχει και ένα πολύ μικρό ποσοστό που θεωρεί ότι κανένα παιδί δεν είναι εμβολιασμένο. Αυτό ίσως να οφείλεται στην πεποίθηση της κοινότητας ότι εφόσον τα παιδιά των προσφύγων μεταναστών ζουν σε άθλιες συνθήκες στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής και Ταυτοποίησης τότε δεν θα είναι και εμβολιασμένα. Ενδεχομένως και περιστατικά που συνέβησαν πέρσι και σχετίζονται με την υγιεινή των προσφύγων και την εμβολιαστική τους κάλυψη, όπως αναφέρονται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, (Το Βήμα, 2019) να έχουν επηρεάσει την κοινή γνώμη σχετικά με το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών προσφύγων μεταναστών Γράφημα 32: Εκτίμηση της άποψης της κοινότητας για την εμβολιαστική κάλυψη των προσφύγων μεταναστών από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς 82

84 Στην επόμενη ερώτηση ο ερευνητής εκτιμά το πόσο επικίνδυνο για την κοινότητα θεωρούν οι κάτοικοι να μην είναι εμβολιασμένοι οι πρόσφυγες μετανάστες. 31. Πόσο επικίνδυνο θεωρείτε για την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να μην είναι εμβολιασμένοι; 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ 5. Πάρα πολύ 4. Πολύ 3. Αρκετά 2. Λίγο 1. Καθόλου 1,2% 4 49,6% 19,0% 23,4% 4,2% 14 2,7% 9 Όπως παρατηρούμε στο διπλανό γράφημα (βλ. γράφημα 33), σχεδόν οι μισοί από τους ερωτηθέντες σε ποσοστό 49,6%, (167) θεωρούν ότι είναι «πάρα πολύ επικίνδυνο» για την κοινότητα, οι πρόσφυγες - μετανάστες να μην είναι εμβολιασμένοι. Σημειώσουμε εδώ ότι ο εμβολιασμός αφορά πρώτα τα ίδια τα άτομα και μετά την κοινότητα. Αποτελεί πάρα πολύ σημαντική παρέμβαση για την δημόσια υγεία και αφορά την προστασία του ίδιου του ατόμου που εμβολιάζεται καθώς όταν υπάρχει πολύ μεγάλος αριθμός εμβολιασμένων ατόμων σε ένα δεδομένο πληθυσμό, η παρουσία τους μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη της ασθένειας σε άτομα του ίδιου πληθυσμού, τα οποία δεν έχουν εμβολιαστεί Γράφημα 33: Εκτίμηση επικινδυνότητας για την μη εμβολιαστική κάλυψη των προσφύγων μεταναστών στην κοινότητα Η επόμενη ερώτηση αφορούσε την εκτίμηση του κόσμου για το αν οι ασθένειες που εμφανίζονται στο Γενικό Νοσοκομείο της Σάμου οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες. Σύμφωνα με το διπλανό γράφημα (βλ. γράφημα 34), 87 από τους Θεωρείτε ότι στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου οι ασθένειες που εμφανίζονται κατά καιρούς οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες; Καθόλου 2. Λίγο 3. Αρκετά 4. Πολύ 5. Πάρα πολύ Δεν ξέρω / δεν απαντώ Γράφημα 34: Εκτίμηση της κοινότητας για τις ασθένειες που εμφανίζονται στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου και σχετίζονται με τους πρόσφυγες μετανάστες 83

85 συμμετέχοντες θεωρούν ότι οι ασθένειες που εμφανίζονται στο Γενικό Νοσοκομείο της Σάμου οφείλονται «λίγο» στους πρόσφυγες μετανάστες. Από την άλλη πλευρά ο ίδιος σχεδόν αριθμός ατόμων 93 θεωρούν από «πολύ» (41) έως «πάρα πολύ,» (52) ότι οι πρόσφυγες μετανάστες είναι η αίτια εμφάνισης λοιμωδών νοσημάτων στο νοσοκομείο. 27 Συνεχίζοντας στην ενότητα 5 στην επόμενη ερώτηση (33), παρατηρούμε στο γράφημα ότι το 1/3 (109) των συμμετεχόντων θεωρεί ότι η κατάσταση, όσον αφορά την υγιεινή στο νοσοκομείο έχει επιδεινωθεί πάρα πολύ ενώ αρκετοί (88/337) είναι και οι συμμετέχοντες που θεωρούν ότι η υγιεινή στο νοσοκομείο έχει επηρεαστεί σε σημαντικό βαθμό. Η επόμενη ερώτηση (34) σχετίζεται με την ποιότητα των υπηρεσιών στο Γ.Ν. Σάμου. Πιο συγκεκριμένα, ο ερευνητής διερευνά την άποψη της κοινότητας για το αν η παροχή υπηρεσιών υγείας έχει επιβαρυνθεί από την παρουσία των προσφύγων μεταναστών 33. Θεωρείτε ότι στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου η κατάσταση υγιεινής έχει επιδεινωθεί; στο νοσοκομείο. Σύμφωνα με το γράφημα 36, οι μισοί και περισσότεροι από τους συμμετέχοντες (51,9%, 175) στην έρευνα θεωρούν ότι η παροχή υπηρεσιών ως προς τον δείκτη «αναμονή» έχει επιβαρυνθεί πάρα πολύ Καθόλου 2. Λίγο 3. Αρκετά 4. Πολύ 5. Πάρα πολύ Δεν ξέρω / δεν απαντώ Γράφημα 35: Εκτίμηση της κοινότητας για την κατάσταση που επικρατεί όσον αφορά την υγιεινή στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου Καθόλου 34. Θεωρείτε ότι στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου η παροχή υπηρεσιών έχει επιβαρυνθεί (μεγαλύτερη αναμονή); Λίγο 3. Αρκετά 4. Πολύ 5. Πάρα πολύ 7 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ Γράφημα 36: Εκτίμηση της τοπικής κοινωνίας για την επιβάρυνση που έχει επέλθει τις υπηρεσίες παροχής υγείας δείκτης αναμονή στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου 84

86 Το αποτέλεσμα, αυτό σε συνάρτηση με τις προηγούμενες ερωτήσεις 32 και 33 που αφορούσαν την κατάσταση στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου, θεωρούμε ότι είναι δικαιολογημένο καθώς μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι είτε μέσα από πλήθος πολλών ειδησεογραφικών ενημερωτικών ιστοσελίδων είτε από την έρευνα που πραγματοποίησε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων Δημόσιων Νοσοκομείων (ΠΟΕΔΗΝ, 2018) το νοσοκομείο είναι υποστελεχωμένο σε πολλές ειδικότητες με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εξυπηρετήσει σε ικανοποιητικό βαθμό ούτε την τοπική κοινότητα, ούτε τον προσφυγικό πληθυσμό, ούτε τους τουρίστες κατά την καλοκαιρινή περίοδο. 35. Πόσο επικίνδυνο θεωρείτε για την κοινότητα το Γενικό Νοσοκομείο Σάμου να δέχεται πρόσφυγες μετανάστες; 30,6% 10,4% 2,4% 16,6% 27,0% 1. Καθόλου 2. Λίγο 3. Αρκετά 4. Πολύ Στην τελευταία ερώτηση της ενότητας 5, ο ερευνητής εκτιμά την επικινδυνότητα για την κοινότητα το Γενικό Νοσοκομείο Σάμου να δέχεται πρόσφυγες και μετανάστες. Σημειώνουμε εδώ ότι το νοσοκομείο αποτελεί ίσως τον μοναδικό δημόσιο φορέα που χρησιμοποιεί ταυτόχρονα και η τοπική κοινωνία αλλά και ο προσφυγικός πληθυσμός για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, (βλ. γράφημα 37), το 68% των συμμετεχόντων θεωρεί ότι είναι από «αρκετά» έως «παρά πολύ επικίνδυνο» για την κοινότητα να δέχεται το Γενικό Νοσοκομείο Σάμου πρόσφυγες και μετανάστες. Αυτό το αποτέλεσμα συνδέεται με την εμφάνιση σποραδικών κρουσμάτων φυματίωσης, στο Γενικό Νοσοκομείο της Σάμου όπως παρουσιάστηκαν στα τοπικά και Εθνικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. (Ζαβουάκης, 2018). Επίσης υπήρχε και μια μικρή έξαρση κρουσμάτων ηπατίτιδας Β και HIV. 13,1% 5. Πάρα πολύ 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ Γράφημα 37: Εκτίμηση της επικινδυνότητας από την κοινότητα για την προσέλευση των προσφύγων μεταναστών στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου 85

87 Ενότητα 6: Πρόσφυγες και ψυχικά νοσήματα Σε αυτήν την ενότητα ο ερευνητής μελετά την εκτίμηση της άποψης της κοινότητας σχετικά με την εμφάνιση ψυχικών νοσημάτων των προσφύγων μεταναστών λόγω παραμονής τους στο νησί. Επίσης εκτιμά τον βαθμό επικινδυνότητας που μπορεί να εμφανιστεί στην κοινότητα λόγω των ψυχικών προβλημάτων των προσφύγων μεταναστών. Στην ερώτηση 36, σύμφωνα με το παρακάτω γράφημα (βλ. γράφημα 38), σχεδόν οι μισοί συμμετέχοντες (47%, 159) θεωρούν από «Μάλλον Ναι» μέχρι «Ναι» ότι εμφανίζονται ψυχικά νοσήματα στους πρόσφυγες μετανάστες λόγω της διαμονής τους στο νησί. «Όχι» και «Μάλλον όχι» θεωρεί το 24% (81) των συμμετεχόντων στην έρευνα. Στην επόμενη ερώτηση (37), στο γράφημα 39, παρατηρούμε ότι το 70,1% των συμμετεχόντων θεωρεί ότι είναι από «αρκετά» έως «πάρα πολύ επικίνδυνο» για την κοινότητα για την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να έχουν ψυχικά νοσήματα. Στον αντίποδα, σε ποσοστό 11,6% οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι δεν είναι «καθόλου επικίνδυνο» για την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να έχουν ψυχικά νοσήματα. 36. Θεωρείτε ότι οι πρόσφυγες μετανάστες εμφανίζουν ψυχικά νοσήματα λόγω της διαμονής τους στο νησί; 37. Πόσο επικίνδυνο θεωρείτε για την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να πάσχουν από ψυχικά νοσήματα; 20; 6% 15; 4% 1. Όχι 17; 5,0% 39; 11,6% 1. Καθόλου 77; 23% 66; 20% 2. Μάλλον όχι 74; 22,0% 2. Λίγο 45; 13,4% 3. Και ναι και όχι 3. Αρκετά 4. Μάλλον ναι 4. Πολύ 50; 15% 109; 32% 5. Ναι 75; 22,3% 87; 25,8% 5. Πάρα πολύ Γράφημα 38: Εκτίμηση της άποψης της κοινότητας για τη εμφάνιση ψυχικών νοσημάτων στους πρόσφυγες μετανάστες λόγω της διαμονής τους στο νησί Γράφημα 39: Εκτίμηση της επικινδυνότητας για την κοινότητα οι μετανάστες να πάσχουν από ψυχικά νοσήματα 86

88 Ενότητα 7: Ασφάλεια και πρόσφυγες μετανάστες Σε αυτήν την ενότητα γίνονται τρεις ερωτήσεις που αφορούν τον δείκτη της εγκληματικότητας και τη διαχρονική αλλαγή του αισθήματος ασφάλειας από την περίοδο πριν την άφιξη των μεταναστών μέχρι και σήμερα. Πιο αναλυτικά, στην ερώτηση 38, ο ερευνητής διερευνά τη στάση των κατοίκων σχετικά με το αν οι πρόσφυγες μετανάστες που μένουν στο νησί παρανομούν. Σύμφωνα με το γράφημα 40, φαίνεται πως λίγο πάνω από το ¼ των συμμετεχόντων (27,9%) θεωρούν ότι δεν παρανομούν, ενώ σχεδόν το 1/3 (29,1%) πιστεύουν πως μπορεί και να παρανομούν. Το αποτέλεσμα αυτό προκύπτει ενδεχομένως από το γεγονός ότι ο αριθμός των αξιόποινων πράξεων των προσφύγων μεταναστών που έχει καταγραφεί από τις ελληνικές αρχές δεν δικαιολογεί αυξημένη ανησυχία της κοινότητας (βλ. Συμπεράσματα). 38. Θεωρείτε ότι οι πρόσφυγες μετανάστες που έρχονται στο νησί είναι επικίνδυνοι (παρανομούν); 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ 8 2,37% 5. Ναι 4. Μάλλον ναι ,73% 14,54% 3. Και ναι και όχι 2. Μάλλον όχι ,08% 27,89% 1. Όχι 35 10,39% Γράφημα 40: Απεικόνιση της άποψης της κοινότητας σχετικά με το αν οι πρόσφυγες μετανάστες εμπίπτουν σε αξιόποινες πράξεις Συνεχίζοντας, οι επόμενες δύο ερωτήσεις αφορούσαν τη διαχρονική αλλαγή αίσθησης της κοινότητα ως προς το αίσθημα ασφάλειας που είχαν πριν την έλευση των προσφύγων μεταναστών στο νησί και το αίσθημα ασφάλειας που έχουν σήμερα. Όπως θα δείτε στα δύο παρακάτω γραφήματα (βλ. γραφήματα 41 & 42) η άποψη των κατοίκων της Σάμου απέναντι στους πρόσφυγες μετανάστες ως προς το αίσθημα ασφάλειας είναι τελείως αντίθετη πριν την έλευση των προσφύγων στο νησί και της σημερινής κατάστασης. Στο γράφημα 41 παρατηρούμε ότι ένας αρκετά μεγάλος αριθμός ερωτηθέντων (129) θεωρεί ότι δεν νιώθουν καθόλου ασφαλείς με την 87

89 παρουσία των προσφύγων μεταναστών στο νησί ενώ από την άλλη, ένας εξίσου μεγάλος αριθμός ερωτηθέντων (161) θεωρούν ότι νιώθανε πάρα πολύ ασφαλείς πριν την έλευση των προσφύγων μεταναστών στο νησί. 39. Πόσο ασφαλείς νιώθετε σήμερα με τους πρόσφυγες μετανάστες; 40. Πόσο ασφαλείς νιώθατε πριν έρθουν οι μετανάστες στη Σάμο; Γράφημα 41: Απεικόνιση της άποψης των συμμετεχόντων για την αίσθηση ασφάλειας που επικρατεί με τους πρόσφυγες μετανάστες στο νησί Γράφημα 42: Απεικόνιση της άποψης των συμμετεχόντων για το αίσθημα ασφάλειας που επικρατούσε στο νησί πριν έρθουν οι πρόσφυγες μετανάστες Ενότητα 8:Κοινωνικοοικονομικοί Δείκτες και Πρόσφυγες μετανάστες Στην ενότητα 8 έγιναν δύο ερωτήσεις που αποσκοπούσαν στην εκτίμηση της άποψης της κοινότητας για το ποσοστό μεταβολής του δείκτη της απασχόλησης (ανεργία) και της οικονομίας της τοπικής αγοράς. Στην ερώτηση 41, ο ερευνητής διερευνά αν η παρουσία των προσφύγων μεταναστών έχει πλήξει οικονομικά την πόλη της Σάμου (πτώση τζίρου/τουριστικής κίνησης). Σύμφωνα με το παρακάτω γράφημα (βλ. γράφημα 43) οι κάτοικοι σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (62,6%, 211) θεωρούν ότι η παρουσία των προσφύγων μεταναστών έχει πλήξει από «αρκετά» έως «πάρα πολύ» την πόλη της Σάμου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι συνδέουν την πτώση της τουριστικής κίνησης με το πληθυσμό των προσφύγων που μένει στο νησί θεωρώντας ότι αυτός είναι η αιτία ύφεσης της τουριστικής κίνησης. Όσον αφορά την άλλη ερώτηση, (βλ. γράφημα 44) οι 88

90 συμμετέχοντες σε ποσοστό 45,9% (153) θεωρούν ότι η παρουσία των προσφύγων μεταναστών δεν έχει επηρεάσει καθόλου το επίπεδο ανεργίας της πόλης. Η λογική αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι οι πρόσφυγες μετανάστες με τον χαρακτήρα του «αιτών άσυλο» δεν έχουν αποκτήσει το δικαίωμα για νόμιμη εργασία 19 στη χώρα μας (Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, χ.χ.) όποτε δεν επηρεάζουν τον δείκτη απασχόλησης. 41. Θεωρείτε ότι η παρουσία των προσφύγων μεταναστών έχει πλήξει οικονομικά την πόλη; 42. Θεωρείτε ότι η παρουσία των προσφύγων μεταναστών έχει αυξήσει το ποσοστό ανεργίας; 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ 5. Πάρα πολύ Δεν ξέρω / δεν απαντώ 5. Πάρα πολύ 4. Πολύ 3. Αρκετά 2. Λίγο 1. Καθόλου Πολύ 3. Αρκετά 2. Λίγο 1. Καθόλου Γράφημα 43: Απεικόνιση της άποψης της κοινότητας για το αν η παρουσία των προσφύγων μεταναστών έχει πλήξει οικονομικά την πόλη Γράφημα 44: Απεικόνιση της άποψης της κοινότητας για το αν η παρουσία των προσφύγων μεταναστών έχει αυξήσει το ποσοστό ανεργίας Ενότητα 9: Δικαίωμα πρόσβασης σε Δημόσιες Δομές Σε αυτήν την ενότητα ο ερευνητής εκτιμά την άποψη της κοινότητας για το δικαίωμα να έχουν πρόσβαση οι πρόσφυγες μετανάστες σε δημόσιες δομές υγείας (π.χ. νοσοκομείο), εκπαίδευσης (σχολείο) και απασχόλησης (Ο.Α.Ε.Δ.). 19 Το 2018 εκδόθηκε διευκρινιστική εγκύκλιος από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σύμφωνα με την οποία δίνεται το δικαίωμα στον εργοδότης να υποβάλει στην αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης του τόπου διαμονής του αίτηση για την κατ' εξαίρεση απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών, οι οποίοι στερούνται τίτλου διαμονής στην χώρα, προκειμένου για την αντιμετώπιση επειγουσών αναγκών της αγροτικής εκμετάλλευσης. Πηγή: (Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, 2018) 89

91 Στην ερώτηση 43 ζητήθηκε από τους ερωτηθέντες να απαντήσουν στο αν θεωρούν ή όχι ότι οι πρόσφυγες μετανάστες έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε δομές εκπαίδευσης (π.χ. σχολεία). Όπως παρατηρούμε στο γράφημα 45, σε ποσοστό κοντά στο 40% οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε δομές εκπαίδευσης όπως τα σχολεία ενώ και ένα 11% απαντά πως «Μάλλον ναι». 43. Θεωρείτε σήμερα ότι οι πρόσφυγες μετανάστες δικαιούνται πρόσβαση σε δομές εκπαίδευσης; 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ 5. Ναι 4. Μάλλον ναι 3. Και ναι και όχι 2. Μάλλον όχι 1. Όχι 3,0% 10 39,8% 11,0% 22,6% 7,4% 16,3% Γράφημα 45: Απεικόνιση της εκτίμησης των κατοίκων για το δικαίωμα πρόσβασης των προσφύγων μεταναστών σε δομές εκπαίδευσης Προχωρώντας στην επόμενη ερώτηση (44) διερευνάται η άποψη της κοινότητας εάν θεωρεί ότι οι πρόσφυγες μετανάστες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε δομές του Εθνικού Συστήματος Υγείας (π.χ. Κέντρα Υγείας/Νοσοκομεία). Παρατηρούμε στο γράφημα 46 ότι οι συμμετέχοντες σε ποσοστό 42,7 % (144) θεωρούν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες πρέπει να έχουν δικαίωμα σε δομές του Εθνικού Συστήματος Υγείας για υγειονομική περίθαλψη Θεωρείτε σήμερα ότι οι πρόσφυγες μετανάστες δικαιούνται πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας; 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ 2,4% 8 5. Ναι 42,7% Μάλλον ναι 10,1% Και ναι και όχι 24,6% Μάλλον όχι 8,3% Όχι 11,9% Γράφημα 46: Απεικόνιση της εκτίμησης των κατοίκων για το δικαίωμα πρόσβασης των προσφύγων μεταναστών σε δομές του Εθνικού Συστήματος Υγείας 90

92 Στην ερώτηση 45, (βλ. γράφημα 47) οι συμμετέχοντες απάντησαν στο αν θεωρούν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες πρέπει να έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε δομές απασχόλησης (π.χ. Ο.Α.Ε.Δ.). Παρατηρούμε ότι ένα ποσοστό κοντά στο μισό (47,4%, 160 απάντησαν «Όχι» και «Μάλλον όχι» θεωρώντας ότι οι πρόσφυγες μετανάστες δεν πρέπει να έχουν δικαίωμα σε δομές απασχόλησης (Ο.Α.Ε.Δ.). Ένα ωστόσο μικρό ποσοστό των ερωτηθέντων (23,1%, 78) θεωρεί ότι πρέπει να έχουν δικαίωμα οι πρόσφυγες μετανάστες στην απασχόληση. 45. Θεωρείτε σήμερα ότι οι πρόσφυγες μετανάστες δικαιούνται πρόσβαση σε Δομές στήριξης - απασχόλησης (Ο.Α.Ε.Δ) 6. Δεν ξέρω / δεν απαντώ 5. Ναι 4. Μάλλον ναι 3. Και ναι και όχι 2. Μάλλον όχι 1. Όχι 5,9% 23,1% 6,2% 17,2% 11,9% 35,6% Γράφημα 47: Απεικόνιση της εκτίμησης των κατοίκων για το δικαίωμα πρόσβασης των προσφύγων μεταναστών σε δομές στήριξης και απασχόλησης (Ο.Α.Ε.Δ.) Ενότητα 10: Προσφυγικό Μεταναστευτικό Ζήτημα Λύση; Η ενότητα 10 αποτελεί και την τελευταία ενότητα του ερωτηματολογίου και περιλαμβάνει την τελευταία ερώτηση (46) κατά την οποία ο ερευνητής διερευνά την άποψη της κοινότητας σχετικά με λύση του προσφυγικού ζητήματος από την σκοπιά της δημόσιας υγείας της κοινότητα καθώς απ ότι φαίνεται το προσφυγικό ως θέμα επέχει θέση χαρακτήρα καθημερινού προβλήματος στην κοινωνία του νησιού. Σύμφωνα με το τελευταίο γράφημα του ερωτηματολογίου (βλ. γράφημα 48) περισσότεροι από του μισούς συμμετέχοντες στην έρευνα (51,3%, 173) θεωρούν ότι η καλύτερη λύση για τη δημόσια υγεία της κοινότητας είναι ο επαναπατρισμός των προσφύγων μεταναστών στον τόπο καταγωγής τους. Ακολουθούν σε μικρότερα ποσοστά, η ενσωμάτωση των προσφύγων στην κοινότητα (24,3%, 82), η μετακίνηση στην ενδοχώρα (19%, 64) και η μετακίνηση σε άλλο μέρος του νησιού (5,3%, 18). 91

93 46. Ποια πιστεύετε πως είναι η καλύτερη λύση για την Δημόσια Υγεία της κοινότητας; 4. Να επιστρέψουν οι πρόσφυγες και μετανάστες στον τόπο καταγωγή τους. 51,3% Να ενσωματωθούν οι πρόσφυγες στην κοινότητα μέσω προγραμμάτων εκπαίδευσης / ενσωμάτωσης. 24,3% Να μετακινηθούν όλοι οι πρόσφυγες και μετανάστες στην ενδοχώρα. 1. Να γίνει μετεγκατάσταση των προσφύγων σε άλλο μέρος στο νησί. 19,0% 5,3% Γράφημα 48: Απεικόνισης της άποψης των ερωτηθέντων για τη καλύτερη λύση του προσφυγικού προβλήματος λαμβάνοντας υπόψιν τη Δημόσια Υγεία της κοινότητας 4.2 Ανάλυση στοιχείων από δεδομένα του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου Σε αυτήν την ενότητα ο ερευνητής ανέλυσε στοιχεία από την συλλογή δεδομένων από τα διάφορα τμήματα του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου τα οποία σχετίζονται με τους πρόσφυγες μετανάστες και τον ντόπιο πληθυσμό. Η ανάλυση αυτή είχε ως στόχο να συσχετίσει τα δεδομένα αυτά με τις απόψεις της κοινότητας, όπως αυτές αποτυπώθηκαν στο ερωτηματολόγιο και αναλύθηκαν στην ενότητα «Αποτελέσματα» ώστε να διευκρινιστεί αν η ύπαρξη κινδύνων είναι βάσιμη από πλευράς των κατοίκων. Αν όχι, τότε θα αποδειχτεί ότι η τοπική κοινωνία στερείται ορθής ενημέρωσης είτε λόγω διαστρέβλωσης αυτής (παραπληροφόρηση που οδηγεί σε στερεότυπα, προκαταλήψεις, παρερμηνείες) είτε λόγω έλλειψης αυτής (αδιαφορία από μεριάς των φορέων) για την πραγματική κατάσταση με τους πρόσφυγες μετανάστες στο πλαίσιο της δημόσιας υγείας της κοινότητας Στοιχεία από το Τμήμα Αιμοδοσίας Αιματολογικό εργαστήριο Από το Τμήμα Αιμοδοσίας αντλήθηκαν στοιχεία όσον αφορά νοσήματα που μεταδίδονται με το αίμα και πιο συγκεκριμένα στοιχεία που αφορούσαν τις λοιμώξεις, Ηπατίτιδα Β, Ηπατίτιδα C, HIV Λοίμωξη / AIDS καθώς και Σύφιλη. Η επιλογή των εξετάσεων αυτών έγινε από τον ερευνητή καθώς αυτές αποτελούν εξετάσεις αναφοράς για τους πρόσφυγες μετανάστες. Οι εξετάσεις αυτές έρχονται μετά από γνωματεύσεις 92

94 της ιατρικής ομάδας που κάνει ελέγχους στο ΚΥΤ Σάμου με την υποψία λοίμωξης ή νόσησης. Πιο συγκεκριμένα η συλλογή στοιχείων περιελάμβανε δεδομένα εξετάσεων για ανίχνευση αντιγόνου επιφάνειας Ηπατίτιδας Β (HbsAg) 20, αντισώματος έναντι του ιού της Ηπατίτιδας C (anti-hcv) 21, αντισώματα έναντι του ιού HIV ½ 22 και αντίσωμα έναντι της ώχρας σπειροχαίτης ή ωχρό Τρεπόνημα (Treponema pallidum) με την μέθοδο RPR (Rapid Plasma Reagin) 23 Χρονολογία Πρόσφυγες μετανάστες θετικοί στη ηπατίτιδα Β Πρόσφυγες, στοιχεία για ηπατίτιδα Β (27/01/2016 έως 31/07/19) Πρόσφυγες μετανάστες αρνητικοί στην ηπατίτιδα Β Σύνολο Επιπολασμός περιόδου Σύνολο ,66% Πίνακας 16: Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντιγόνου HbsAg (ηπατίτιδα Β) σε πρόσφυγες μετανάστες τον χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) 20 Το αντιγόνο της επιφανείας Ηπατίτιδας Β (HBsAg) είναι ένα πρωτεϊνικό αντιγόνο που παράγεται από τον ιό της Ηπατίτιδας Β. Είναι ο δείκτης που εμφανίζεται πρώτος σε μια οξεία ηπατίτιδα Β και συχνά ανιχνεύει τα μολυσμένα άτομα πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα. Το HBsΑg εξαφανίζεται από το αίμα κατά την διάρκεια της περιόδου ανάρρωσης. Σε ορισμένα άτομα (ιδιαίτερα σε αυτά που μολύνθηκαν στην παιδική ηλικία ή σε αυτά με ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα, όπως π.χ. αυτοί που πάσχουν από AIDS) είναι δυνατόν να υφίσταται χρόνια λοίμωξη από τον HBV και το HBsAg να παραμένει θετικό. Πηγή: (LAB TESTS ONLINE, 2008) 21 H anti-hcv εξέταση ανιχνεύει την παρουσία αντισωμάτων έναντι του ιού, που δείχνουν έκθεση στην Ηπατίτιδα C. Αυτές οι εξετάσεις δεν μπορούν να δείξουν εάν ακόμα υπάρχει μία ενεργός ιική λοίμωξη, αλλά μόνον ότι το άτομο έχει εκτεθεί στο παρελθόν στον ιό. Συνήθως το αποτέλεσμα της εξέτασης αναφέρεται ως θετικό ή αρνητικό. Υπάρχουν ενδείξεις ότι, εάν η εξέταση είναι ασθενώς θετική, μπορεί να μην υπάρχει έκθεση στον ιό της Ηπατίτιδας C. Πηγή: (LAB TESTS ONLINE, 2009) 22 Οι γενικές εξετάσεις αίματος ΔΕΝ ανιχνεύουν τον ιό HIV ή τα αντισώματά του, για αυτό το λόγο απαιτείται μια ειδική εξέταση για να διαπιστωθεί αν κάποιος έχει μολυνθεί. Η ανίχνευση της HIV λοίμωξης στηρίζεται στην εφαρμογή μιας αρχικής ανοσοενζυμικής δοκιμασίας ΕΙΑ. Σήμερα χρησιμοποιούνται οι ανοσοαντιδράσεις EΙΑ 4 ης γενιάς, που ανιχνεύουν ταυτόχρονα τα IgG και IgM αντισώματα καθώς και το αντιγόνο HIV p24. Πηγή (HIVAIDS, n.d.): 23 Η σύφιλη είναι μια συστηματική, λοιμώδης νόσος που προκαλείται από τη σπειροχαίτη Τρεπόνημα το ωχρό ή ωχρά Σπειροχαίτη(Treponema pallidum). Ο μικροοργανισμός μεταδίδεται κυρίως μέσω της άμεσης σεξουαλικής επαφής και επίσης μέσω του πλακούντα από τη μητέρα στο έμβρυο. Η RPR είναι δοκιμασία αρχικού ελέγχου (screening test). Αποτελεί ουσιαστικά μια ανοσοδοκιμασία για την αναζήτηση IgG και IgM αντισωμάτων έναντι αντιγόνων του μικροοργανισμού. Πηγή: (Διαγνωστική Αθηνών, χ.χ.) 93

95 Ο παραπάνω πίνακας (βλ. πίνακα 16) αφορά την ανίχνευση του αντιγόνου επιφάνειας ηπατίτιδας Β (HBsAg) στους πρόσφυγες από το 2016 έως τα τέλη Ιουλίου, Από τον πίνακα παρατηρούμε ότι από τους συνολικά 1789 πρόσφυγες που εξετάστηκαν από το 2016 έως σήμερα, βρέθηκαν θετικοί 155 στον ιό της ηπατίτιδας Β. Ο επιπολασμός περιόδου είναι 8,66%. Από τα δεδομένα παρατηρούμε επίσης ότι η μεγαλύτερη έξαρση κρουσμάτων παρατηρήθηκε το 2018 με 88/ 867 ασθενείς, δηλαδή 10% ή 1:10 να είναι θετικοί στην ηπατίτιδα Β. Χρονολογία Έλληνες - Έλληνες - Αλλοδαποί,στοιχεία για Ηπατίτιδα Β Αλλοδαποί θετικοί στην ηπατίτιδα Β (27/01/2016 έως 31/07/19) Έλληνες - Αλλοδαποί αρνητικοί στην ηπατίτιδα Β Σύνολο Επιπολασμός περιόδου Σύνολο ,67% Πίνακας 17: Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντιγόνου HBsAg στον τοπικό πληθυσμό το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) Προχωρώντας στα στοιχεία που αφορούν την ύπαρξη του ιού στο ντόπιο πληθυσμό την ίδια χρονική περίοδο ( ), παρατηρούμε, στον πίνακα 17, ότι από τα 1915 άτομα που εξετάστηκαν 32 βρέθηκαν θετικά στην ηπατίτιδα Β. Το μεγαλύτερο ποσοστό ηπατίτιδας Β στον υπό εξέταση πληθυσμό από όλες τις χρονιές εμφανίζεται το 2017 σε ποσοστό 2,3% (11/476). Ο επιπολασμός περιόδου για το χρονικό διάστημα είναι 1,67%. Στο παρακάτω γράφημα (βλ. γράφημα 49) μπορείτε να δείτε συγκεντρωτικά την διαφορά μεταξύ των θετικών κρουσμάτων των δύο πληθυσμών για την ηπατίτιδα Β για το χρονικό διάστημα από το 27/01/ 2016 έως 31/07/

96 Συγκεντρωτικά στοιχεία για θετικά κρούσματα ηπατίτιδας Β (27/01/2016 έως 31/07/19) , , , , ,5 Πρόσφυγες - μετανάστες Έλληνες - Αλλοδαποί Σύνολο Γράφημα 49: Απεικόνιση της διαφοράς μεταξύ των θετικών κρουσμάτων ηπατίτιδας Β ανάμεσα στο προσφυγικό πληθυσμό και την τοπική κοινότητα (Έλληνες αλλοδαποί) για το χρονικό διάστημα 27/01/19-31/07/19. Όπως μπορείτε να παρατηρήσετε στον προσφυγικό πληθυσμό υπήρξε πολύ μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων ηπατίτιδας Β το 2018 πιθανολογώντας να οφείλεται στο γεγονός ότι είτε να ήταν πρόσφατοι φορείς όταν έφτασαν στο νησί είτε να νόσησαν λόγω κοινής χρήσης αντικειμένων (έλλειψη ενημέρωσης για μέτρα προφύλαξης) είτε για οποιοδήποτε άλλη αιτία που να προκάλεσε νόσηση από τον ιό της ηπατίτιδας Β. Συνεχίζοντας με τον ιό της ηπατίτιδας C, σύμφωνα με τον πίνακα 18, παρατηρούμε ότι από το 2016 έως σήμερα (2019, 31/07/19) είχαμε μόλις 53 θετικά κρούσματα Χρονολογία Πρόσφυγες - μετανάστες Θετικοί στο Anti-HCV Πρόσφυγες, στοιχεία για ηπατίτιδα C (27/01/2016 έως 31/07/19) Πρόσφυγες μετανάστες αρνητικοί στο Anti-HCV Σύνολο Επιπολασμός περιόδου Σύνολο ,9% Πίνακας 18: : Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντισώματος έναντί της ηπατίτιδας C σε πρόσφυγες μετανάστες τον χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) 95

97 ηπατίτιδας C σε πρόσφυγες μετανάστες σε σύνολο 1787 με τα περισσότερα κρούσματα ηπατίτιδα C να εμφανίζονται το 2017 με ποσοστό 5,8% (18/308). Ο επιπολασμός περιόδου είναι 2,9%. Στον πίνακα 19 παρατηρούμε τα στατιστικά στοιχεία όσον αφορά την ηπατίτιδα C στην κοινότητα. Χρονολογία Έλληνες Έλληνες Αλλοδαποί, στοιχεία για ηπατίτιδα C Αλλοδαποί θετικοί στο Anti-HCV ( από 27/01/2016 έως 31/07/19) Έλληνες Αλλοδαποί αρνητικοί στο Anti-HCV Σύνολο Επιπολασμός περιόδου Σύνολο ,7% Πίνακας 19: Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντισώματος έναντι της ηπατίτιδας C στην κοινότητα το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) Από τον παραπάνω πίνακα εξάγεται το συμπέρασμα ότι από τα 1920 άτομα που εξετάστηκαν, το χρονικό διάστημα από το 2016 (27/01/19) έως το 2019 (31/07/19), μόλις 34 βρέθηκαν θετικά στην ηπατίτιδα C με την μεγαλύτερη έξαρση το Ο επιπολασμός περιόδου είναι 1,7% Συγκεντρωτικά στοιχεία για θετικά κρούσματα ηπατίτιδας C (27/01/2016 έως 31/07/19) , , , , ,5 Πρόσφυγες - μετανάστες Έλληνες - Αλλοδαποί Σύνολο 42 Γράφημα 50: Απεικόνιση της διαφοράς μεταξύ των θετικών κρουσμάτων ηπατίτιδας C ανάμεσα στο προσφυγικό πληθυσμό και στην τοπική κοινότητα (Έλληνες αλλοδαποί) για το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) 96

98 Στο παραπάνω γράφημα (βλ. γράφημα 50) μπορείτε να δείτε συγκεντρωτικά την διαφορά μεταξύ των θετικών κρουσμάτων των δύο πληθυσμών για την ηπατίτιδα C για το χρονικό διάστημα από το 2016 έως το Εικόνα 4: Διάγραμμα σειράς εξετάσεων, ανάλογα με το αποτέλεσμα του κάθε τεστ Χρονολογία Πρόσφυγες - μετανάστες Προχωρώντας με τα δεδομένα από το Τμήμα Αιμοδοσίας αιματολογικό εργαστήριο ο ερευνητής συνέλλεξε στοιχεία όσον αφορά τον ιό HIV. H τυπική διαδικασία που ακολουθούνταν για την επιβεβαίωση ύπαρξη του ιού HIV στον ασθενή ήταν, (1) η βιοχημική μέθοδο ELISA (Enzyme-linked Immunosorbent Assay) 24 και (2) επιβεβαίωση με τη μέθοδο ανοσοαποτύπωσης Western Blot (Πετρίδου Ε, 1999). (βλ. εικόνα 6) Πρόσφυγες - μετανάστες, στοιχεία για HIV θετικοί στον HIV (27/01/2016 έως 31/07/2019) Πρόσφυγες - μετανάστες αρνητικοί στον HIV Σύνολο Επιπολασμός περιόδου σύνολο ,77% Πίνακας 20: Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντισώματος έναντι του ιού HIV στους πρόσφυγες μετανάστες το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) 24 Η ELISA (Enzyme-linked Immunosorbent Assay) είναι βιοχημική μέθοδος ανίχνευσης της παρουσίας ενός αντισώματος ή ενός αντιγόνου σε ένα δείγμα. Όσον αφορά τον ιό HIV, για την εξέταση χρησιμοποιείται η μέθοδος της ανοσοχρωματογραφίας για την ανίχνευση των αντισωμάτων του ιού HIV 1/2 σε δείγμα ολικό αίμα ή ορό, ή πλάσμα. 97

99 Όπως παρατηρούμε στον παραπάνω πίνακα (βλ. πίνακα 20), σε σύνολο 1695 προσφύγων μεταναστών, 64 άτομα βρέθηκαν θετικά στον ιό HIV κατά την περίοδο από 27/01/2016 έως 31/07/2016, (επιπολασμός περιόδου , 3,77%). Παρατηρούμε επίσης ότι το 2018 είχαμε μια μεγάλη αύξηση θετικών κρουσμάτων στον HIV σε σχέση με το 2017 καθώς ο αριθμός των νοσούντων αυξήθηκε από 3 άτομα το 2017, σε 34 το Συνεχίζοντας με τον ντόπιο πληθυσμό, βλέπουμε στον πίνακα 21 ότι τα ποσοστά είναι πολύ μικρά όσον αφορά την εμφάνιση οροθετικών στον ιό HIV. Συνολικά, από τα 1848 άτομα που εξετάστηκαν για την ανίχνευση αντισωμάτων κατά του ιού HIVμόλις 6 βρέθηκαν θετικά από το 2016 έως το Έλληνες - αλλοδαποί, στοιχεία για HIV (27/01/2016 έως 31/07/2019) Χρονολογία Έλληνες Αλλοδαποί θετικοί στον HIV Έλληνες Αλλοδαποί αρνητικοί στον HIV Σύνολο Επιπολασμός περιόδου Σύνολο ,32% Πίνακας 21: Στατιστικά στοιχεία για ανίχνευση αντισώματος έναντι του HIV στην κοινότητα το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) Στατιστικα για HIV Θετικά από 27/01/2016 έως 31/07/ , , , , ,5-10 Πρόσφυγες - Μετανάστες Έλληνες - Αλλοδαποί Σύνολο Γράφημα 51: Απεικόνιση της διαφοράς μεταξύ των θετικών κρουσμάτων για το ιό HIV ανάμεσα στο προσφυγικό πληθυσμό και την τοπική κοινότητα (Έλληνες αλλοδαποί) για το χρονικό διάστημα (27/01/19-31/07/19) 98

100 Στο παραπάνω γράφημα (βλ. γράφημα 51) μπορείτε να δείτε συγκεντρωτικά την διαφορά μεταξύ των θετικών κρουσμάτων των δύο πληθυσμών για τον ιό HIV, για το χρονικό διάστημα από το 2016 έως το Η τελευταία συλλογή δεδομένων από το Τμήμα Αιμοδοσίας Αιματολογικό εργαστήριο αφορούσε την εξέταση RPR για την ανίχνευση αντισωμάτων έναντι του Treponema pallidum. Σε αυτήν την εξέταση η συλλογή δεδομένων έγινε για τα έτη 2017 και Όπως μπορείτε να διακρίνεται στον παρακάτω πίνακα (βλ. πίνακα 22) το σύνολο όλων των εξεταζόμενων, είτε αιμοδοτών είτε ασθενών (ντόπιου και προσφυγικού πληθυσμού ήταν Από αυτούς μόλις 19 βρέθηκαν θετικοί στη σύφιλη με τη δοκιμασία RPR. Ο επιπολασμός περιόδου για τους ασθενείς, ήταν 0,009%. Αιμοδότες που ελέγχθηκαν στο ΕΚΕΑ Ασθενείς που ελέγχθηκαν για σύφιλη Σύνολο Θετικοί αιμοδότες στην σύφιλη Σύνολο Θετικοί επιβεβαιωμένοι ασθενείς Πίνακας 22: Στατιστικά στοιχεία για την ύπαρξη της σύφιλης σε αιμοδότες και ασθενείς την χρονική περίοδο Όσον αφορά τους θετικούς επιβεβαιωμένους ασθενείς, στο παρακάτω πίνακα (βλ. πίνακα 24) παρατηρούμε ότι υπήρχαν θετικά κρούσματα και στον ντόπιο πληθυσμό και στον προσφυγικό με μια μικρή αύξηση στον πληθυσμό των προσφύγων μεταναστών. Θετικοί επιβεβαιωμένοι ασθενείς για σύφιλη Χρονολογία Έλληνες - αλλοδαποί Πρόσφυγες - μετανάστες Σύνολο 6 13 Πίνακας 23: Απεικόνιση της διαφοράς μεταξύ των θετικών κρουσμάτων για τη σύφιλη στον προσφυγικό πληθυσμό και την τοπική κοινότητα (Έλληνες αλλοδαποί) για το χρονικό διάστημα Σε αυτό το σημείο επισημαίνουμε ότι ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων που παρουσιάστηκαν σε αυτό το κεφάλαιο για ηπατίτιδα Β, ηπατίτιδα C, HIV λοίμωξη και Σύφιλη αφορά τόσο νοσηλευόμενους όσο και εξωτερικούς ασθενείς. Η παρουσίαση 99

101 του αριθμού μόνο των νοσηλευόμενων γίνεται στον πίνακα 28, όπου παρουσιάζονται στοιχεία από την Επιτροπή Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου Τμήμα Καλλιεργειών Από το τμήμα Καλλιεργειών ο ερευνητής πραγματοποίησε συλλογή δεδομένων σχετικά με τη φυματίωση και τη γρίπη Η1Ν1 για το χρονικό διάστημα από 23/10/2018 έως 27/06/2019. Για την ανίχνευση της φυματίωσης πραγματοποιείται βακτηριολογικός έλεγχος [άμεση χρώση πτυέλων (AFB)] και στη συνέχεια μοριακή τεχνική ανίχνευσης του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης (PCR (Amplicor) DNA). (Μόσχος Χ, 2017) Όπως παρατηρούμε στον παρακάτω πίνακα (βλ. πίνακα 24) έγιναν συνολικά 89 εξετάσεις μοριακής ανίχνευσης μυκοβακτηριδίου φυματίωσης με την μέθοδο PCR είτε σε εξωτερικούς ασθενείς είτε σε νοσηλευόμενους. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών (81 από 89) αφορούσε τους πρόσφυγες μετανάστες (91,%, 81). Στατιστικά στοιχεία για Φυματίωση (TB) (από 23/10/2018 έως 27/06/2019) Χρονολογία. Μέθοδος PCR για TBC σε πρόσφυγες μετανάστες Μέθοδος PCR για TBC σε Έλληνες - αλλοδαπούς Σύνολο Σύνολο Πίνακας 24: Απεικόνιση δεδομένων καλλιεργειών πτυέλων για την ανίχνευση μυκοβακτηριδίου φυματίωσης με PCR Στο επόμενο πίνακα (βλ. πίνακα 25) παρατηρούμε το αποτέλεσμα της διάγνωσης στα 89 δείγματα που εξετάστηκαν με την μέθοδο της PCR. Ανίχνευση του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης είχαμε μόνο στο προσφυγικό πληθυσμό και καθόλου στον ντόπιο. Από τα 89 δείγματα που εξετάστηκαν τα 9 (10,1%) ήταν θετικά με την μέθοδο PCR για μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης και αφορούσαν πρόσφυγες μετανάστες ενώ κανένα θετικό δείγμα δεν εντοπίστηκε στον ντόπιο πληθυσμό. Δηλαδή 1:10 ήταν θετικός στην σύφιλη για το έτη 2018 και 2019 (27/06/2019). 100

102 Αποτέλεσμα με την μέθοδο PCR για διάγνωση φυματίωσης (TB) (από 23/10/2018 έως 27/06/2019) Αποτέλεσμα Πρόσφυγες - Έλληνες - μετανάστες αλλοδαποί Σύνολο PCR θετική PCR αρνητική Σύνολο Πίνακας 25: Απεικόνιση αποτελεσμάτων με την μέθοδο PCR για διάγνωση φυματίωσης σε πρόσφυγες μετανάστες και Έλληνες αλλοδαπούς από 23/10/2018 έως 27/06/2019 Συνεχίζοντας, παρακάτω (βλ. πίνακα 26) απεικονίζονται τα αποτελέσματα για τον ιό της γρίπης τύπου Α (H1N1). Στατιστικά στοιχεία έχουμε μόνο για το Στην ανίχνευση του ιού της γρίπης τύπου Α χρησιμοποιήθηκε η μοριακή μέθοδος (PCR). Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε δεν εξετάστηκε κανένας πρόσφυγας μετανάστης ύποπτος στην εμφάνιση του ιού της γρίπης, ενώ η εξέταση πραγματοποιήθηκε σε 5 άτομα από τον πληθυσμό της Σάμου και των γύρω νησιών. Στοιχεία για τον ιό της γρίπης τύπου Α (Η1Ν1) για το 2019 (έως 27/06/2019) Δείγμα Πρόσφυγες μετανάστες Έλληνες αλλοδαποί PCR σε ρινοφαρυγγικό δείγμα PCR σε δείγμα Εγκεφαλονωτιαίου υγρού Σύνολο Σύνολο Πίνακας 26: Απεικόνιση δεδομένων σχετικά με τον ιό της γρίπης τύπου Α (Η1Ν1) σε πρόσφυγες μετανάστες και Έλληνες αλλοδαπούς για το έτος 2019 (έως 27/06/2019) Αποτέλεσμα Έλληνες - αλλοδαποί Θετική PCR 2 Αρνητική PCR 3 Σύνολο 5 Πίνακας 27: Αποτέλεσμα διάγνωσης φυματίωσης με τη μοριακή μέθοδο PCR Στον επόμενο πίνακα (βλ. πίνακα 27) παρατίθενται τα αποτελέσματα της διάγνωσης του ιού της γρίπης τύπου Α (Η1Ν1) για τους Έλληνες αλλοδαπούς που βρέθηκαν θετικοί στον ιό. Είχαμε 2 θετικές περιπτώσεις στον ντόπιο πληθυσμό. 101

103 Αριθμός ατόμων Στοιχεία από την Επιτροπή Νοσοκομειακών Λοιμώξεων του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου Στον παρακάτω πίνακα μπορείτε να δείτε τα στοιχεία που δόθηκαν από την Επιτροπή Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων του νοσοκομείου για το χρονικό διάστημα από το (31/07/2019). Τα στοιχεία αυτά αφορούν μόνο τους ασθενείς που νοσηλεύτηκαν στο νοσοκομείο. Στατιστικά στοιχεία από την Επιτροπή Λοιμώξεων ( , 31/07/2019) Ηπατίτιδα Α Ηπατίτιδα Β HIV Φυματίωση Ελονοσία Σύφιλη Σύνολο Πίνακας 28: Στοιχεία από την Επιτροπή Νοσοκομειακών Λοιμώξεων του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου σχετικά με έξι νοσήματα για το χρονικό διάστημα Όπως παρατηρούμε στον πίνακα 28 το 2018 υπήρξε μια πολύ μεγάλη αύξηση θετικών κρουσμάτων στον ιό HIV και στην φυματίωση σε άτομα που νοσηλεύτηκαν στο νοσοκομείο. Αυτά τα δεδομένα επιβεβαιώνονται από το Τμήμα Αιμοδοσία αιματολογικό εργαστήριο και αφορούν πρόσφυγες μετανάστες. Σχετικά με τις υπόλοιπες λοιμώξεις ο επιπολασμός ήταν πολύ χαμηλός (βλ. γράφημα 52) Στοιχεία από την Επιτροπή Νοσοκομειακών Λοιμώξεων του Γ.Ν. Σάμου Ηπατίτιδα Α' Ηπατίτιδα Β' HIV Φυματίωση (TB) Είδος λοιμώξεων Ελονοσία Σύφιλη Γράφημα 52: Στοιχεία από την Επιτροπή Νοσοκομειακών Λοιμώξεων για το χρονικό διάστημα

104 Στοιχεία από το Τμήμα Επισκεπτών Παρακάτω παρουσιάζονται, από τον Συνοπτικό Απολογισμό του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου (Γενικό Νοσοκομείο Σάμου, 2019) για το χρονικό διάστημα , στοιχεία από το Τμήμα Επισκεπτών Υγείας. Τα στοιχεία αυτά αφορούν δράσεις εμβολιασμού του τμήματος τόσο στον τοπικό πληθυσμό όσο και στον προσφυγικό, από το 2015 έως σήμερα. Σε κάποιες από αυτές τις δράσεις συμμετείχαν Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις καθώς και ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (Ε.Ο.Δ.Υ). Δράσεις του Τμήματος Επισκεπτριών Υγείας ( ) έως 31/05/2019 Mantoux Απολογισμός Γ.Ν. Σάμου Mantoux στα νηπιαγωγεία Εμβολιασμοί BCG στα σχολεία Στο παραπάνω πίνακα (βλ. πίνακα 29) μπορείτε να δείτε τις δράσεις εμβολιαστικής κάλυψης του Τμήματος Επισκεπτών Υγείας του Γ.Ν. Σάμου στην τοπική κοινωνία. Επίσης, μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί εμβολιασμοί παιδιών μέχρι 18 χρονών στο ΚΥΤ Σάμου και 219 εμβολιασμοί στο νοσοκομείο. Επιπλέον έχουν πραγματοποιηθεί και 80 αντιγριπικοί εμβολιασμοί στο ΚΥΤ Σάμου. Εμβολιασμός πληθυσμού Σύνολο Αντιγριπικός Εμβολιασμός Πίνακας 29: Δράσεις του Τμήματος Επισκεπτριών Υγείας ( ) έως 31/05/2019 στον τοπικό πληθυσμό. Πηγή: (Γενικό Νοσοκομείο Σάμου, 2019) Εμβολιασμοί στο ΚΥΤ για παιδιά από <1 έως 15 ετών MMR - Priorix PCV Synflorix Hexyon 25/9/ /20/ /05/ /9/ Σύνολο Πίνακας 30: Εμβολιασμοί το ΚΥΤ Σάμου σε παιδιά προσφύγων μεταναστών από <1 έτους έως 15 ετών 103

105 Στον παραπάνω πίνακα μπορείτε να δείτε το είδος και τον αριθμό των εμβολίων που πραγματοποιήθηκαν από το Τμήμα Επισκεπτών Υγείας σε συνεργασία με τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Γιατροί χωρίς Σύνορα» και τον Ε.Ο.Δ.Υ. 25 Επιπλέον πραγματοποιήθηκαν και εμβολιασμοί κατά της ηπατίτιδας Β και σε ανήλικα άνω των 14 ετών (βλ. πίνακα 31) με την συνεργασία Μ.Κ.Ο. Μετάδραση. Εμβολιασμός ηπατίτιδας Β σε ανήλικα ασυνόδευτα > 14 ετών σε συνεργασία με την Μ.Κ.Ο. Μετάδραση Χρονική περίοδος Αριθμός εμβολιασμένων Πίνακας 31: Εμβολιασμός ηπατίτιδας Β σε ανήλικα ασυνόδευτα > 14 ετών σε συνεργασία με την Μ.Κ.Ο. Μετάδραση Στοιχεία από τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση Γιατροί χωρίς Σύνορα Στο παρακάτω πίνακα παρατίθενται στοιχεία που αφορούν εμβολιασμούς σε παιδιά από <1 έτους έως 15 ετών, που πραγματοποίησε η οργάνωση Γιατροί χωρίς Σύνορα από το 2015 έως το Στοιχεία από τη Μ.Κ.Ο. Γιατροί χωρίς Σύνορα για εμβολιασμούς από το 2015 έως το 2019 Αριθμός MMR PREVENAR Hexavalent- PCV- Polio Pentavalent HEP B εμβολίων Hexyon Synflorix Vaccine Χρονολογία Σύνολο Πίνακας 32: Στοιχεία από την Μ.Κ.Ο. Γιατροί χωρίς Σύνορα για εμβολιασμούς από το 2015 έως το Ο πίνακας 30 δεν είναι ολοκληρωμένος καθώς λείπουν κάποια στοιχεία. 26 Το 2016 οι εμβολιασμοί έγιναν σε συνεργασία με την Μ.Κ.Ο. MEDIN. Το 2017 οι εμβολιασμοί έγιναν σε συνεργασία με το ΚΕ.ΕΛ.ΠΝΟ. Το 2018 οι εμβολιασμοί έγιναν σε συνεργασία με το ΚΕ.ΕΛ.ΠΝΟ. Το 85% των παιδιών (927) εμβολιάστηκαν. 104

106 4.2.5 Στοιχεία από το Κλινική Παιδιατρική του Γ.Ν. Σάμου Από την Παιδιατρική Κλινική ο ερευνητής συνέλλεξε στοιχεία που αφορούσαν τον εμβολιασμό και την εξέταση Mantoux τόσο σε παιδιά του ντόπιου πληθυσμού (Έλληνες αλλοδαποί) όσο και σε παιδιά προσφύγων μεταναστών (βλ. πίνακες 33 και 34). Τα δεδομένα αφορούσαν το χρονικό διάστημα από το 2015 έως το Το 2019 η Παιδιατρική Κλινική σταμάτησε να πραγματοποιεί εμβολιασμούς λόγω υποστελέχωσης του τμήματος σε ιατρικό προσωπικό. Αριθμός εμβολιασμών σε παιδιά ηλικίας έως 14 ετών Πρόσφυγες - Έλληνες - μετανάστες αλλοδαποί Σύνολο Πίνακας 33: Αριθμός εμβολιασμών σε παιδιά ηλικίας έως 14 ετών Αριθμός Μantoux σε παιδιά ηλικίας έως 14 ετών Πρόσφυγες - μετανάστες Έλληνες - αλλοδαποί Σύνολο Πίνακας 34: Αριθμός Mantoux σε παιδιά ηλικίας έως 14 ετών Στοιχεία από τη Διεύθυνση Οικονομικής Διοικητικής Υπηρεσίας Στο παρακάτω πίνακα μπορείτε να δείτε τις προσελεύσεις των προσφύγων μεταναστών στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου για το χρονικό διάστημα από το 2015 έως το 2019 (31/06.19). Στοιχεία καταγραφής προσέλευσης προσφυγών μεταναστών στο νοσοκομείο. Χρονολογία Εισαγωγές ΤΕΙ/ΤΕΠ (έως ) Πίνακας 35: Στοιχεία καταγραφής προσέλευσης προσφύγων μεταναστών στο νοσοκομείο, ( ) από το Τμήμα Κίνησης του Γ.Ν. Σάμου Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι από το 2015 έως και σήμερα υπάρχει μια συνεχής αυξανόμενη προσέλευση προσφύγων μεταναστών στο νοσοκομείο. Το 2018 είχαμε την μεγαλύτερη καταγραφή προσέλευσης προσφύγων μεταναστών σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές είτε ως εισαγωγές (707) είτε ως επείγοντα περιστατικά (11.213). Μια αύξηση στις εισαγωγές σχεδόν διπλάσια από ότι το

107 Την ίδια ανοδική πορεία ακολουθεί και ο προϋπολογισμός που δαπανήθηκε για την περίθαλψη των προσφύγων μεταναστών. Πιο συγκεκριμένα στον παρακάτω πίνακα (βλ. πίνακα 36) βλέπουμε το συνολικό κόστος δαπάνης και τον αριθμό των προσφύγων μεταναστών που εξετάστηκαν/νοσηλεύτηκαν στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου. Διαχείριση Προσφυγικού - Μεταναστευτικού Χρονολογία Αριθμός προσφύγων μεταναστών που νοσηλεύτηκαν / εξετάστηκαν Συνολικό κόστος , , , , (31/05/19) ,50 Πίνακας 36: Στοιχεία από τον Συνοπτικό Απολογισμό του Γ.Ν. Σάμου για την οικονομική διαχείριση του προσφυγικού μεταναστευτικού, Πηγή: (Γενικό Νοσοκομείο Σάμου, 2019) Στοιχεία από την Κοινωνική Υπηρεσία Από την Κοινωνική Υπηρεσία συλλέχθηκαν στοιχεία από περιστατικά υποθέσεων από το 2015 έως το 2019 όπου το 90% αφορούσε πρόσφυγες μετανάστες. (βλ. πίνακα 37) Περιστατικά Πίνακας 37: Στοιχεία από τον Συνοπτικό Απολογισμό του Γ.Ν. Σάμου για τον αριθμό των περιστατικών από το 2015 έως το 2019, Πηγή: (Γενικό Νοσοκομείο Σάμου, 2019) 106

108 5. Συμπεράσματα - συσχετίσεις Σε αυτήν την ενότητα θα εξάγουμε συμπεράσματα συσχετίζοντας ερωτήσεις μεταξύ τους ώστε να διαπιστώσουμε εάν οι ανεξάρτητες μεταβλητές δημογραφικά χαρακτηριστικά) επηρεάζουν τις εξαρτημένες (επικινδυνότητα) κάνοντας υποθέσεις και υπολογίζοντας το p-value 27. Έπειτα θα συσχετίσουμε τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου με τα δεδομένα που πήραμε από άλλους φορείς (Γ.Ν. Σάμου, Ελληνική Αστυνομία, ΕΛΣΤΑΤ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή) με σκοπό να αποδείξουμε εάν η επικινδυνότητα που εκφράζεται από την κοινότητα είναι δικαιολογημένη ή όχι. 5.1 Συσχετίσεις απαντήσεων ερωτηματολογίου Πίνακας 38: Εκτίμηση της τιμής σημαντικότητας p- value για τη συσχέτιση φύλο επικινδυνότητα επαφής Η πρώτη συσχέτιση που προχώρησε ο ερευνητής αφορούσε το φύλο σε σχέση με το πόσο επικίνδυνο θεωρούν οι κάτοικοι να έρχονται σε επαφή με τους πρόσφυγες μετανάστες. Σύμφωνα με τα δεδομένα που εξήχθησαν από το πρόγραμμα SPSS διακρίνουμε ότι τόσο οι γυναίκες όσο και οι Γράφημα 53: Συσχέτιση φύλου με την επικινδυνότητα επαφής με τους πρόσφυγες μετανάστες 27 Η τιμή p-value είναι το μικρότερο επίπεδο σημαντικότητας, α, στο οποίο η αρχική υπόθεση μπορεί να απορριφθεί. Όταν p<0.05 (p-value στατιστικά σημαντική) απορρίπτω την αρχική υπόθεση. Όταν p>0,05 (p-value στατιστικά μη σημαντική) δεν απορρίπτω την υπόθεση. Η p-value αφορά την ισχύ του τεστ. Δηλαδή μας δείχνει πόσο ικανό είναι το τεστ να απορρίψει την μηδενική υπόθεση όταν αυτή είναι λάθος. 107

109 άνδρες (βλ. γράφημα 53) θεωρούν ότι είναι επικίνδυνο να έρχονται σε επαφή με τους πρόσφυγες μετανάστες (p-value=0,452, πίνακας 38). Οπότε η αρχική υπόθεση ότι η επικινδυνότητα είναι ανεξάρτητη του φύλου είναι αληθής. Συνεχίζοντας ο ερευνητής συσχέτισε τη μεταβλητή «φύλο» με την μεταβλητή «Εκτίμηση της κοινότητας για το αν θεωρεί ότι οι πρόσφυγες μετανάστες μεταδίδουν ασθένειες στην κοινότητα» ώστε να διαπιστώσει αν το φύλο επηρεάζεται από την επικινδυνότητα μετάδοσης Πίνακας 39: Εκτίμηση της τιμής σημαντικότητας p-value για τη συσχέτιση φύλο εκτίμηση κοινότητας για μετάδοσης ασθενειών στην κοινότητα ασθενειών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το φύλο είναι ανεξάρτητο από την άποψη των κατοίκων για τη μετάδοση ασθενειών στην κοινότητα (p-value = 0,977, πίνακας 39). Άρα η υπόθεση που έκανε ο ερευνητής ότι η κοινότητα ανεξαρτήτως φύλου θεωρεί Γράφημα 54: Συσχέτιση φύλου με εκτίμηση άποψης για την επικινδυνότητα μετάδοσης ασθενειών από τους πρόσφυγες μετανάστες προς την κοινότητα 108

110 ότι οι πρόσφυγες μετανάστες μεταδίδουν ασθένειες ήταν αληθής. Τα αποτελέσματα μπορείτε να τα δείτε και στον παραπάνω γράφημα (βλ. γράφημα 54) Στο παρακάτω πίνακα μπορείτε να δείτε συγκεντρωτικά τις τιμές p-value για την μεταβλητή «φύλο». Μεταβλητή «φύλο» Συσχέτιση μεταβλητής «φύλο» με την μεταβλητή «επικινδυνότητα επαφής με τους πρόσφυγες μετανάστες» Συσχέτιση μεταβλητής «φύλο» με την μεταβλητή «άποψη μετάδοσης ασθενειών στην κοινότητα από τους πρόσφυγες μετανάστες» Πίνακας 40: Συγκεντρωτικό πίνακας με τις τιμές p-value για την μεταβλητή «φύλο». p-value 0,452 0,977 Πίνακας 41: Εκτίμηση της τιμής σημαντικότητας p-value για τη συσχέτιση τόπος κατοικίας επικινδυνότητα διαμονής με τους πρόσφυγες μετανάστες Στη συνέχεια ο ερευνητής συσχέτισε τον τόπο κατοικίας με την εκτίμηση επικινδυνότητας να διαμένουν οι κάτοικοι με τους πρόσφυγες μετανάστες στο νησί θέτοντας την υπόθεση ότι ο τόπος κατοικίας είναι ανεξάρτητος της επικινδυνότητας. Αυτό που διαπιστώθηκε βάση αποτελεσμάτων είναι ότι η εκτίμηση επικινδυνότητας δεν εξαρτάται από το τόπο Γράφημα 55: Συσχέτιση τόπου κατοικίας με την εκτίμηση επικινδυνότητας να διαμένουν οι κάτοικοι μαζί με τους πρόσφυγες μετανάστες. 109

111 κατοικίας των κατοίκων. (p-value=0,662, πίνακας 41). Δηλαδή, ανεξάρτητα του τόπου κατοικίας τους οι περισσότεροι κάτοικοι θεωρούν ότι είναι από «αρκετά» έως «πάρα πολύ επικίνδυνο» να διαμένουν μαζί με τους οι πρόσφυγες μετανάστες στο νησί. (βλ. γράφημα 55) Επίσης, σημαντική είναι και η συσχέτιση του τόπου κατοικίας με την εκτίμηση των κατοίκων του νησιού για την κατάσταση που επικρατεί στο ΚΥΤ Σάμου. Δηλαδή, η αρχική υπόθεση που έκανε ο ερευνητής ότι ανεξαρτήτως του τόπου κατοικίας τους οι κάτοικοι θα θεωρούν ότι η κατάσταση που επικρατεί στο ΚΥΤ Σάμου είναι από «αρκετά» έως «πάρα πολύ επικίνδυνη» είναι αληθής. (p-value=121, πίνακας 42). Το ίδιο μπορούμε να δούμε και στο παρακάτω γράφημα (βλ. γράφημα 56) Πίνακας 42: Εκτίμηση της τιμής σημαντικότητας p-value για τη συσχέτιση του τόπου κατοικίας με την κατάσταση του ΚΥΤ Σάμου Γράφημα 56: Συσχέτιση τόπου κατοικίας με την εκτίμηση επικινδυνότητας για τη διαμονή μαζί με τους πρόσφυγες μετανάστες 110

112 Μεταβλητή «τόπος κατοικίας» Συσχέτιση μεταβλητής «τόπος κατοικίας» με την μεταβλητή «εκτίμηση επικινδυνότητας διαμονής με τους πρόσφυγες μετανάστες» Συσχέτιση μεταβλητής «τόπος κατοικίας» με την μεταβλητή «εκτίμηση επικινδυνότητας της κατάσταση του ΚΥΤ Σάμου» p-value 0,662 0,121 Πίνακας 43: Συγκεντρωτικός πίνακας με τις τιμές p-value για την μεταβλητή «τόπος κατοικίας» Στον παραπάνω πίνακα (βλ. πίνακα 43) μπορείτε να δείτε συγκεντρωτικά τις συσχετίσεις με τις τιμές p-value για την μεταβλητή «τόπος κατοικίας». Όσον αφορά τους κοινωνικούς και οικονομικούς δείκτες ο ερευνητής συσχέτισε το επάγγελμα με την επιρροή που ενδεχομένως να έχει η διαμονή των προσφύγων μεταναστών στους κατοίκους σε προσωπικό, οικονομικό και επαγγελματικό επίπεδο. Με αυτήν τη συσχέτιση ήθελε να αποδείξει Πίνακας 44: Εκτίμηση σημαντικότητας p-value για τη συσχέτιση επαγγέλματος με το οικονομικό επίπεδο εάν οι κάτοικοι ανεξαρτήτως επαγγέλματος έχουν επηρεαστεί σε προσωπικό, οικονομικό και επαγγελματικό επίπεδο ή όχι από τους πρόσφυγες μετανάστες. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι κάτοικοι δεν έχουν επηρεαστεί ούτε σε προσωπικό (pvalue=0,003, πίνακας 45) ούτε σε επαγγελματικό (p-value=0,000, πίνακας 46) ούτε σε οικονομικό επίπεδο (p-value=0,028, πίνακας 44). Οπότε η αρχική υπόθεση που είχε κάνει ότι οι κάτοικοι έχουν επηρεαστεί σε προσωπικό, επαγγελματικό και οικονομικό επίπεδο απορρίπτεται καθώς η τιμές p-value είναι μικρότερες του 0,05 ως το μικρότερο σημαντικότητας α όπου η αρχική υπόθεση μπορεί να απορριφθεί. Πίνακας 45: Εκτίμηση σημαντικότητας p-value για τη συσχέτιση επαγγέλματος με το προσωπικό επίπεδο Πίνακας 46: Εκτίμηση σημαντικότητας p-value για τη συσχέτιση επαγγέλματος με το επαγγελματικό επίπεδο 111

113 Γράφημα 57: Συσχέτιση μεταξύ του επαγγέλματος και του βαθμού που έχει επηρεαστεί η κοινότητα σε επαγγελματικό επίπεδο από τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών Γράφημα 58: Συσχέτιση μεταξύ του επαγγέλματος και του βαθμού που έχει επηρεαστεί η κοινότητα σε προσωπικό επίπεδο από τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών 112

114 Γράφημα 59: Συσχέτιση μεταξύ του επαγγέλματος και του βαθμού που έχει επηρεαστεί η κοινότητα σε οικονομικό επίπεδο από τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών Στον παρακάτω πίνακα μπορείτε να δείτε συγκεντρωτικά τις τιμές p-value για την μεταβλητή «επάγγελμα». Μεταβλητή «επάγγελμα» Συσχέτιση μεταβλητής «επάγγελμα» με την μεταβλητή «πόσο έχουν επηρεαστεί σε οικονομικό επίπεδο» Συσχέτιση μεταβλητής «επάγγελμα» με την μεταβλητή «πόσο έχουν επηρεαστεί σε προσωπικό επίπεδο» Συσχέτιση μεταβλητής «επάγγελμα» με την μεταβλητή «πόσο έχουν επηρεαστεί σε επαγγελματικό επίπεδο» p-value 0,028 0,003 0,000 Πίνακας 47: Συγκεντρωτικός πίνακας με τις τιμές p-value για την μεταβλητή «επάγγελμα» Έτσι μπορούμε να εξάγουμε το συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι δεν έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο ποσοστό σε προσωπικό επαγγελματικό και οικονομικό επίπεδο από την διαμονή των προσφύγων μεταναστών. Αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε και στα παραπάνω γραφήματα. (βλ. γράφημα 57, 58 & 59) 113

115 Από τις παραπάνω συσχετίσεις διαπιστώσουμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό των κατοίκων ανεξαρτήτως φύλου, τόπου κατοικίας και επαγγέλματος θεωρεί ότι είναι από αρκετά έως πάρα πολύ επικίνδυνο να διαμένουν μαζί με τους πρόσφυγες μετανάστες. Επίσης θεωρούν ότι η κατάσταση στο ΚΥΤ Σάμου είναι επικίνδυνη. Επιπλέον φαίνεται να μην έχουν επηρεαστεί σε προσωπικό, οικονομικό και επαγγελματικό από τη διαμονή των προσφύγων μεταναστών στο νησί. 5.2 Συσχετίσεις ερωτηματολογίου με δεδομένα από φορείς Τα αποτελέσματα σχετικά με τη συχνότητα επαφής και την επικινδυνότητα από την επαφή δείχνουν ότι αν και ένα μεγάλο ποσοστό γύρω στο 50% των κατοίκων, είτε δεν έρχεται σε επαφή είτε έρχεται λίγο, εντούτοις θεωρεί πολύ επικίνδυνη την επαφή της κοινότητας με αυτούς. Εδώ εξάγουμε το συμπέρασμα ότι η κοινότητα κινείται με βάση τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που έχουν σχηματιστεί γύρω από τον προσφυγικό πληθυσμό. Αυτές οι προκαταλήψεις δεν εμφανίζονται μόνο στην χώρα μας αλλά τις συναντάμε και σε όλη την Ευρώπη καθώς η κοινή ευρωπαϊκή γνώμη επηρεασμένη από τι συμβαίνει στις αραβικές χώρες τείνει να ανταμείβει, να τιμωρεί και να δείχνει προτιμήσεις σε αιτούντες άσυλο ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους (μορφωτικό επίπεδο, θρησκεία, οικονομική κατάσταση, αντι-μουσουλμανικό συναίσθημα) (Bansak K et all, 2016) Σε συντριπτικό ποσοστό (82%) οι κάτοικοι θεωρούν ότι η παρουσία του προσφυγικού πληθυσμού αποτελεί πρόβλημα Δημόσιας Υγείας. Η πιο μεγάλος κίνδυνος για την κοινότητα είναι η μετάδοση ασθενειών καθώς πιστεύουν ότι οι πρόσφυγες μετανάστες ζουν σε άθλιες συνθήκες υγιεινής. Επίσης πιστεύουν ότι μεταφέρουν ασθένειες από τον τόπο καταγωγής τους με αποτέλεσμα να ενισχύεται το στερεότυπο ότι αφού τις μεταφέρουν ενδεχομένως να τις μεταδίδουν και στην κοινότητα. Από την ανάλυση του ερωτηματολογίου φαίνεται ότι η κοινότητα πιστεύει πως οι πρόσφυγες μετανάστες μεταδίδουν πολύ συχνά τη φυματίωση, ενώ σε μικρότερα ποσοστά μεταδίδονται πολύ συχνά η ηπατίτιδα Β και τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ). Σε μικρότερο ποσοστό οι κάτοικοι πιστεύουν ότι η μετάδοση παρασιτικών ασθενειών, ελονοσίας, γρίπης και του ιού HIV είναι μικρή. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που συλλέχθηκαν από το Τμήμα Αιμοδοσίας Αιματολογικό εργαστήριο φαίνεται ότι υπήρχε έξαρση κρουσμάτων της ηπατίτιδας Β στον 114

116 προσφυγικό πληθυσμό το 2018 καθώς 88 άτομα βρέθηκαν θετικά στο αντιγόνο επιφάνειας HbsAg και 64 θετικά στον ιό HIV την ίδια χρονιά. Κατά τη συλλογή δεδομένων παρατηρήθηκε συλλοίμωξη, ηπατίτιδας Β, HIV και ηπατίτιδας Α σε πολλούς ασθενείς, κάτι το οποίο είναι αρκετά συνηθισμένο σε ασθενείς με HIV. (onmed.gr, 2015) Ωστόσο αυτό που πρέπει να μας ανησυχεί είναι το επίπεδο του επιπολασμού της ηπατίτιδας Β για το χρονικό διάστημα (8,66%) στον προσφυγικό πληθυσμό καθώς φαίνεται ότι περίπου κάθε 9/100 άτομα προσβάλλονται από τον ιό της Ηπατίτιδας Β. Σχετικά με τον επιπολασμό του HIV (3,77%) στον προσφυγικό πληθυσμό, από δεδομένα που μας δίνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, για τον επιπολασμό του HIV σε ηλικίες από 15 έως 49 ετών (βλ. εικόνα 5), βλέπουμε ότι αγγίζει το επίπεδο επιπολασμού που υπάρχει στην Αφρική με 1/25 άτομα να μολύνονται από τον ιό του HIV. (WHO, 2018). Δυστυχώς λόγω της εμπόλεμης κατάστασης δεν υπάρχουν διαχρονικά δεδομένα για τον επιπολασμό ανά χώρα. Εικόνα 5: Επιπολασμός HIV σε άτομα ηλικίας από 15 μέχρι 49 ετών ανά περιοχή από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) για το 2018 Επίσης, αν και φαίνεται ότι υπήρχε έξαρση κρουσμάτων φυματίωσης το 2018 (50 κρούσματα), στον πληθυσμό, προσφυγικό εντούτοις όπως αναφέρετε σε Δελτίο Τύπου του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου, και δημοσιεύτηκε στα τοπικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, μόνο σε έναν ασθενή τεκμηριώθηκε εργαστηριακά η ύπαρξη φυματίωσης. Οι υπόλοιποι νοσηλεύτηκαν σε απομονωμένους θαλάμους και δεν ήρθαν σε επαφή με τους υπόλοιπους ασθενείς και τους συνοδούς, το 115

117 δε προσωπικό του Νοσοκομείου έλαβε και λαμβάνει αυστηρά μέτρα προφύλαξης. (Samostoday, 2018). Σχετικά με τα χρόνια νοσήματα η κοινότητα θεωρεί σε μεγάλο ποσοστό ότι δεν οφείλονται στους πρόσφυγες μετανάστες που διαμένουν στο νησί. Εντούτοις όμως, οι κάτοικοι θεωρούν ότι είναι επικίνδυνο για την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να έχουν χρόνια νοσήματα. Θεωρούμε ότι αυτή η στάση απέναντι στους πρόσφυγες μετανάστες με χρόνια νοσήματα οφείλεται στην γενίκευση που επικρατεί μεταξύ των κατοίκων ότι οι πρόσφυγες μετανάστες μεταδίδουν ασθένειες ανεξάρτητα από το εάν η ασθένεια μπορεί να μεταδοθεί ή όχι. Το επόμενο συμπέρασμα αφορά τη συσχέτιση της άποψης των κατοίκων με την εμβολιαστική κάλυψη των προσφύγων μεταναστών. Ένα μεγάλο ποσοστό των κατοίκων θεωρεί ότι ο αριθμός των παιδιών προσφύγων μεταναστών που είναι εμβολιασμένα, είναι μικρός. Η άποψη των κατοίκων πιθανότατα να προέρχεται από την στερεότυπη αντίληψη ότι οι πρόσφυγες μετανάστες αρνούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους ή ότι δεν έχουν πραγματοποιηθεί προγράμματα εμβολιαστική κάλυψης από φορείς της πολιτείας. Σε αντίθεση με αυτήν την πεποίθηση τα στοιχεία από το Τμήμα Επισκεπτών Υγείας, την Παιδιατρική κλινική και τους Γιατρούς χωρίς Σύνορα δείχνουν ότι υπάρχει πολύ μεγάλη εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών προσφύγων μεταναστών και των ύποπτων ενηλίκων για λοιμώδη νοσήματα. Συνεχίζοντας η κοινότητα θεωρεί ως «πάρα πολύ επικίνδυνο» να μην είναι εμβολιασμένοι οι πρόσφυγες μετανάστες. Η αντίληψη αυτή οφείλεται στην πεποίθηση ότι όποιος δεν είναι εμβολιασμένος μπορεί να νοσήσει και να μεταδώσει την ασθένεια. Η αντίληψη αυτή όσον αφορά την επικινδυνότητα της κοινότητας, δεν θεωρείται σωστή καθώς η επαφή των κατοίκων με τους πρόσφυγες μετανάστες, όπως προείπαμε παραπάνω είναι μικρή. Η επικινδυνότητα αφορά κυρίως έναν καθορισμένο πληθυσμό καθώς όταν υπάρχει πολύ μεγάλος αριθμός εμβολιασμένων ατόμων 28 σε ένα δεδομένο πληθυσμό, η παρουσία τους μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη της ασθένειας σε ανεμβολίαστα μέλη του ίδιου πληθυσμού. (Εμβολιάζω, χ.χ.) Ο εμβολιασμός συμβάλλει στην 28 Ο εμβολιασμός αποτελεί το κυριότερο εργαλείο προκειμένου οι άνθρωποι να προστατευτούν από τα λοιμώδη νοσήματα. Σκοπός του εμβολιασμού είναι να ισχυροποιηθεί το ανοσοποιητικό σύστημα εναντίον συγκεκριμένων μικροβίων έτσι ώστε ο οργανισμός να είναι ικανός να αντισταθεί στα συγκεκριμένα μικρόβια σε δεύτερη επαφή μαζί τους. Επίσης αποτελεί ένα από τα πλέον αποτελεσματικά από πλευράς κόστους μέτρα για τη δημόσια υγεία. Πηγή: (Εμβολιάζω, χ.χ.) 116

118 κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη μειώνοντας τις επιδημίες, την απώλεια της παραγωγικότητας, τις εισαγωγές σε νοσοκομεία και το υψηλό κόστος των θεραπειών, περιορίζοντας με αυτό τον τρόπο τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των ασθενειών στην κοινωνία. (GSK, n.d.) Προχωρώντας στην άποψη της κοινότητας για το Γενικό Νοσοκομείο Σάμου, η τοπική κοινωνία πιστεύει ότι η κατάσταση έχει επιδεινωθεί πάρα πολύ από την παρουσία των προσφύγων μεταναστών στο νοσοκομείο και είναι πάρα πολύ επικίνδυνο να έρχονται στο νοσοκομείο. Ωστόσο, με βάση τη γενική εικόνα, η κατάσταση στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου, θεωρείτε αρκετά καλή όσον αφορά την τήρηση των κανόνων υγιεινής από όλους τους επαγγελματίες υγείας σε όλους τους χώρους του νοσοκομείου. Στην καλή εικόνα συμβάλει η καθημερινή δραστηριότητα για την ασφάλεια, την υγιεινή και την ευεξία του νοσοκομείου παρόλο που το νοσοκομείο επιβαρύνεται όλο και πιο πολύ κάθε χρόνο με την εξυπηρέτηση όλων των περιστατικών που αφορούν πρόσφυγες μετανάστες, όπως φαίνεται και από τα δεδομένα της Διεύθυνσης Οικονομικής και Διοικητικής Υπηρεσίας. Επίσης οι υπηρεσίες παρέχονται σε ικανοποιητικό βαθμό από όλα τα τμήματα με μικρές βέβαια καθυστερήσεις λόγω προβλημάτων όπως υποστελέχωση σε ιατρικό, νοσηλευτικό και Παραϊατρικό προσωπικό, απουσία μεταφραστών κτ.λ. (Samos24, 2018) Σχετικά με τα ψυχικά νοσήματα, η κοινότητα σε μεγάλο ποσοστό πιστεύει ότι οι πρόσφυγες μετανάστες εμφανίζουν ψυχικά νοσήματα λόγω της διαμονής τους στο νησί. Επίσης θεωρεί ως «πάρα πολύ επικίνδυνο» για την ίδια την κοινότητα οι πρόσφυγες μετανάστες να εμφανίζουν ψυχικά νοσήματα. Θεωρούμε ότι η επικινδυνότητα που εκφράζεται από την κοινότητα είναι αβάσιμη δεδομένου ότι οι ψυχικές νόσοι δεν μπορούν να μεταδοθούν από τον ίδιο τον πάσχοντα. Οπότε δεν μπορούν να επηρεάσουν την κοινότητα στο πλαίσιο της επικινδυνότητας. Η ύπαρξή όμως ψυχικών διαταραχών δεν παύει να αποτελεί έναν κίνδυνο που επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της δημόσιας υγείας. Γενικά η εικόνα της υγείας μεταξύ του ντόπιου πληθυσμού και των προσφύγων μεταναστών δεν παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις. Αυτό αποδεικνύεται και σε πρόσφατη έρευνα (WHO, 2018) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) που έδειξε ότι σε γενικές γραμμές η εικόνα της υγείας μεταξύ των ντόπιων και των προσφύγων μεταναστών δεν έχει μεγάλες διαφοροποιήσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις 117

119 μάλιστα, οι μεταναστευτικοί πληθυσμοί, ιδιαίτερα της πρώτης γενιάς, εμφανίζονται να είναι πιο υγιείς. Η θνησιμότητα από νοσήματα, όπως νεοπλασματικές ασθένειες, ψυχικές και συμπεριφορικές διαταραχές, τραυματισμούς, ενδοκρινικές ανωμαλίες και ασθένειες του πεπτικού συστήματος εκτιμάται ότι είναι χαμηλότερη στους πρόσφυγες και τους μετανάστες σε σχέση με αυτή των πληθυσμών στις ευρωπαϊκές χώρες υποδοχής, αλλά υψηλότερη, όταν αυτή οφείλεται σε λοιμώξεις, εξωγενείς αιτίες, ασθένειες του αίματος και των αιμοποιητικών οργάνων, καθώς και σε καρδιαγγειακές παθήσεις. Στις υπόλοιπες κατηγορίες οι δείκτες είναι παρόμοιοι, σύμφωνα με την έκθεση. Όσον αφορά τα μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως ο HIV, δεν σημειώνονται σημαντικές περιπτώσεις έξαρσης στο μεταναστευτικό πληθυσμό. Επίσης, σε χώρες, όπως η Ελλάδα, όπου το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού περιλαμβάνει πρόσφυγες και μετανάστες, πολλές ασθένειες προλαμβάνονται με τον εμβολιασμό. (ΕΘΝΟΣ, 2019) Συνεχίζοντας με την ασφάλεια και τον δείκτη εγκληματικότητας τα αποτελέσματα δείχνουν μια πολύ μεγάλη διαχρονική αλλαγή στην αίσθηση ασφάλειας της κοινότητας από την περίοδο πριν την άφιξη των μεταναστών μέχρι σήμερα. Οι κάτοικοι σε μεγάλο ποσοστό θεωρούν ότι είναι πολύ επικίνδυνο ή ότι δεν είναι καθόλου ασφαλές να διαμένουν με τους πρόσφυγες μετανάστες στο νησί. Αυτό συμβαίνει, όπως μας αναφέρουν οι Παπαστέργιου και Τάκου (2015), γιατί, «όταν γίνεται μια αξιόποινη πράξη η αστυνομία προσανατολίζεται προς τους μετανάστες σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ ότι προς τους γηγενείς, λόγω προκαταλήψεων και ορατότητας του συγκεκριμένου πληθυσμού. Η προκατάληψη δυστυχώς, συχνά αφορά και τη δικαιοσύνη, όπου επιπροσθέτως συχνά οι αλλοδαποί στερούνται τις εγγυήσεις της δίκαιης δίκης (παράσταση με συνήγορο, επαρκείς διερμηνεία)» (Παπαστεργίου & Τάκου, 2015). Επί τάπητος, σύμφωνα με την Ειδική Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, «Το φαινόμενο της ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα και η αντιμετώπισή του» η εγκληματικότητα των μεταναστών στη χώρα δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Πιο συγκεκριμένα αναφέρεται ότι, «Η φερόμενη ως εκτεταμένη και επικίνδυνη εγκληματικότητα των μεταναστών, που υποτίθεται ότι έχει προκαλέσει ιδιαίτερη έξαρση της εν γένει βαριάς, ιδίως της βίαιης εγκληματικότητας στη χώρα [ ], δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.» (Συνήγορος του Πολίτη, 2013) 118

120 Επιπλέον, όπως αναφέρεται στον απολογισμό της συνολικής δραστηριότητας της Ελληνικής Αστυνομίας, (Ελληνική Αστυνομία, 2019) καταγράφηκε μείωση στις κλοπές διαρρήξεις και στις κλοπές τροχοφόρων, σε σχέση με το έτος 2017, ενώ στα ίδια επίπεδα, με ελαφρά διακύμανση, καταγράφηκαν οι ληστείες. Στις άλλες κατηγορίες αδικημάτων αισθητή μείωση εμφάνισαν οι υποθέσεις παραχάραξης, οι υποθέσεις παράβασης της νομοθεσίας για την πνευματική ιδιοκτησία, οι υποθέσεις κυκλοφορίας παραχαραγμένων, οι υποθέσεις απατών και οι υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας. Αυτό αποδεικνύεται και από τα δεδομένα για το 2017 και 2018 που δείχνουν ότι οι αλλοδαποί, εάν συμπεριλάβουμε σε αυτούς τους πρόσφυγες μετανάστες, σε όλες σχεδόν τις κατηγορίες, ανθρωποκτονίες, κλοπές διαρρήξεις, κλοπές τροχοφόρων και ληστείες είναι λιγότεροι από τους ημεδαπούς. 29 Τέλος όσον αφορά την εκτίμηση της κοινότητας για την πτώση της τουριστικής κίνησης οι κάτοικοι θεωρούν ότι έχουν πληγεί οικονομικά από την παρουσία των προσφύγων μεταναστών στο νησί. Ωστόσο, τα δεδομένα δείχνουν ότι το 2017 αποτέλεσε χρονιά ανάκαμψης για το σύνολο των προορισμών του Βορείου Αιγαίου σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) (Λάμπρου & Ίκκος, 2018). Συνολικά το περασμένο έτος επισκέφθηκαν την Περιφέρεια Βόρειου Αιγαίου σχεδόν ξένοι επισκέπτες, οι οποίοι πραγματοποίησαν 3,2 εκατ. διανυκτερεύσεις και δαπάνησαν (αμιγώς ταξιδιωτικές εισπράξεις) περισσότερα από 167 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 13% στις αφίξεις σε σχέση με το 2016, 30% στις διανυκτερεύσεις και 29% στις εισπράξεις αντίστοιχα. Όχι μόνο ήρθαν περισσότεροι ξένοι επισκέπτες στα νησιά του Βορείου Αιγαίου, αλλά έμειναν εντυπωσιακά περισσότερο και δαπάνησαν αρκετά παραπάνω σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές ( ), σύμφωνα με τα οριστικά στοιχεία της Έρευνας Συνόρων. (Τράπεζα της Ελλάδος, χ.χ.) Τα δεδομένα από το παρακάτω γράφημα δείχνουν ότι η άποψη των κατοίκων που έχουν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια και μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι στο 29 Τα δεδομένα που αφορούν στατιστικά στοιχεία για την εγκληματικότητα στην Επικράτεια για το 2018 μπορείτε να τα βρείτε στον παρακάτω σύνδεσμο: Στατιστικά στοιχεία εγκληματικότητας για το 2018 Στατιστικά στοιχεία εγκληματικότητας για το

121 μεγαλύτερο ποσοστό, από «αρκετά» έως «πολύ κακή» για τους πρόσφυγες μετανάστες που μένουν στο νησί. (βλ. γράφημα 60) Γράφημα 60: Συσχέτιση επιπέδου μόρφωσης με την άποψη της κοινότητας για τους πρόσφυγες μετανάστες που μένουν στο νησί Θεωρούμε ότι ίσως νιώθουν ότι απειλούνται στην εύρεση εργασίας και στην απασχόληση καθώς ενδεχομένως να αντικατασταθούν με πρόσφυγες λόγω μικρότερου ημερομισθίου ή οι εργοδότες να προτιμήσουν να προσλάβουν πρόσφυγες αντί για ντόπιο πληθυσμό. Τα δεδομένα όμως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αγορά εργασίας διαψεύδουν αυτήν την προκατάληψη καθώς δείχνουν, βάσει ανάλυσης δεδομένων της 31 ης Οκτωβρίου 2017, ότι η συγκεκριμένη Περιφέρεια εμφανίζει την τρίτη χαμηλότερη ανεργία στη χώρα με ποσοστό 1,55% και εγγεγραμμένους ανέργους και την πέμπτη χαμηλότερη με δείκτη 6,43 όσον αφορά την επιβάρυνση του μόνιμου πληθυσμού από την ανεργία. (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2019) 5.1 Αξιολόγηση έκθεσης στον κίνδυνο Σε γενικές γραμμές υποστηρίζουμε ότι το επίπεδο της επικινδυνότητας που εκτιμάται πολλές φορές ως αρκετά σοβαρό και πιθανό από την κοινότητα θεωρείται ότι δεν αντικατοπτρίζει την πραγματική εικόνα της κατάστασης που επικρατεί με την παρουσία των προσφύγων μεταναστών στο νησί. Με βάση όλα τα συμπεράσματα της έρευνας ο ερευνητής προχωρά παρακάτω στην εκτίμηση της σοβαρότητας και της πιθανότητας να συμβούν οι κίνδυνοι που 120

122 Επεξήγηση διατάξιμων μεταβλητών αναφέρθηκαν στην ενότητα «1.5 Παράγοντες κινδύνου» και σχετίζονται με την δημόσια υγεία της κοινότητας λόγω της διαμονής των προσφύγων μεταναστών στο νησί (βλ. πίνακας 11) Παράγοντες κινδύνου Risk factors Πιθανότητα (Occurrence) Σοβαρότητα Severity) Κακές συνθήκες υγιεινής στο ΚΥΤ Σάμου 4 3 Υπερσυνωστισμός στο ΚΥΤ Σάμου 3 4 Η έλλειψη ιατρικής περίθαλψης στο ΚΥΤ Σάμου Η συχνότητα επαφής της κοινότητας με τους πρόσφυγες μετανάστες (π.χ. στην πόλη, σε δημόσιες 2 2 υπηρεσίες) 5 Η άσχημη κατάσταση Γενικό Νοσοκομείο Σάμου (συνθήκες υγιεινής, συνωστισμός στα ΤΕΠ) Η μη τήρηση των κανόνων υγιεινής από τους πρόσφυγες μετανάστες Η ύπαρξη χρόνιων νοσημάτων των προσφύγων μεταναστών H ύπαρξη ψυχικών διαταραχών των προσφύγων μεταναστών Η ύπαρξη λοιμωδών νοσημάτων από τους πρόσφυγες μετανάστες Η έλλειψη εμβολιαστικής κάλυψης στον προσφυγικό πληθυσμό Η παραβατικότητα των προσφύγων μεταναστών 3 3 Πίνακας 48: Πίνακας εκτίμησης της πιθανότητας και σοβαρότητας των κινδύνων για τη δημόσια υγεία της κοινότητας λόγω της διαμονής των προσφύγων μεταναστών στο νησί *O = Η πιθανότητα να αποτελέσει πρόβλημα δημόσιας υγείας στην κοινότητα *S = Η σοβαρότητα το πρόβλημα να απειλήσει την τοπική κοινότητα *Επικινδυνότητα = Πιθανότητα x Σοβαρότητα Πιθανότητα Σοβαρότητα 1 Υψηλά απίθανο να αποτελέσει πρόβλημα 1 Ελάχιστη σοβαρότητα για την κοινότητα 2 Δυνατό να αποτελέσει πρόβλημα 2 Το πρόβλημα επηρεάζει κάπως την κοινότητα 3 Αρκετά πιθανό να αποτελέσει πρόβλημα 3 Το πρόβλημα επηρεάζει αρκετά την κοινότητα 4 Πολύ πιθανό να αποτελέσει πρόβλημα 4 Το πρόβλημα θεωρείται επικίνδυνο για την κοινότητα Πίνακας 49: Επεξήγηση διατάξιμων μεταβλητών πιθανότητας και σοβαρότητας 121

123 Πιθανότητα Στον παρακάτω πίνακα (βλ. πίνακας 47) αποτυπώνεται συνολικά η εκτίμηση του ερευνητή για την επικινδυνότητα της δημόσιας υγείας της κοινότητας. Παράγοντες κινδύνου Risk factors Κακές συνθήκες υγιεινής στο ΚΥΤ Σάμου Πιθανότητα (Occurrence) Σοβαρότητα (Severity) Επικινδυνότητα (Risk) Υπερσυνωστισμός στο ΚΥΤ Σάμου Η έλλειψη ιατρικής περίθαλψης στο ΚΥΤ Σάμου Η συχνότητα επαφής της κοινότητας με τους πρόσφυγες μετανάστες (π.χ. στην πόλη, σε δημόσιες υπηρεσίες) Η άσχημη κατάσταση Γενικό Νοσοκομείο Σάμου (συνθήκες υγιεινής, συνωστισμός στα ΤΕΠ). Η μη τήρηση των κανόνων υγιεινής Η ύπαρξη χρόνιων νοσημάτων των προσφύγων μεταναστών H ύπαρξη ψυχικών διαταραχών των προσφύγων μεταναστών Η ύπαρξη λοιμωδών νοσημάτων των προσφύγων μεταναστών Η έλλειψη εμβολιαστικής κάλυψης στον προσφυγικό πληθυσμό Η παραβατικότητα των προσφύγων μεταναστών Πίνακας 50: Συνολική εκτίμησης επικινδυνότητας για την δημόσια υγεία της κοινότητας λόγω της διαμονής των προσφύγων μεταναστών στο νησί Παρακάτω σχηματίσαμε έναν πίνακας κινδύνου τύπου risk Matrix (βλ. πίνακα 48) για την καλύτερη εκτίμηση της συνολικής επικινδυνότητας. 1 Απίθανο 2 Πιθανό 3 Αρκετά πιθανό 4 Πολύ πιθανό 1 Ελάχιστα σοβαρό Πίνακας 51: Πίνακας κωδικοποίησης της επικινδυνότητας Σοβαρότητα 2 Πιθανώς Σοβαρό 3 Αρκετά σοβαρό 4 Πολύ σοβαρό

124 Η κωδικοποίηση της επικινδυνότητας από τον πίνακα 51 είναι η εξής: Επικινδυνότητα μικρή Πράσινο χρώμα Επικινδυνότητα μέτρια Πορτοκαλί χρώμα Επικινδυνότητα σοβαρή Κίτρινο χρώμα Επικινδυνότητα πολύ σοβαρή Κόκκινο χρώμα Πίνακας 52: Πίνακας επεξήγησης των κινδύνων Οι επικινδυνότητες 1 και 2 οφείλουν απλώς να καταγράφονται και μπορούν ακόμα και να αγνοηθούν. Οι επικινδυνότητες με 3 και 4 οφείλουν να παρακολουθούνται και να αντιμετωπιστούν στο παρόν και μέλλον. Οι επικινδυνότητες 6, 8 και 9 καλό είναι να αντιμετωπιστούν με την λήψη μέτρων σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι επικινδυνότητες με 12 και 16 πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα από την κοινότητα με συγκεκριμένα μέτρα χωρίς καθυστέρηση. 123

125 Συζήτηση Σε αυτήν την ενότητα ο ερευνητής θα αναφερθεί στην διαχείριση της επικινδυνότητας και στη λήψη μέτρων που πρέπει να παρθούν ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα δημόσιας υγείας που αντιμετωπίζει τόσο ο προσφυγικός πληθυσμός όσο και η τοπική κοινότητα. Η τοπική κοινότητα θεωρεί πως δεν είναι δίκαιη η μεταχείριση μεταξύ των Κέντρων Φιλοξενίας που έχουν οριστεί από τις ελληνικές αρχές όσον αφορά την φιλοξενία των προσφύγων μεταναστών. Πιστεύουν ότι έχουν επωμισθεί πολύ μεγάλο βάρος του μεταναστευτικού ζητήματος χωρίς να έχουν δημιουργηθεί οι κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης και χωρίς να τηρούνται οι δεσμεύσεις της πολιτείας ως προς την αποσυμφόρηση της κατάστασης. Αυτή η άποψη κυριαρχεί και σε πολλές περιοχές την Ευρώπης καθώς σε έρευνα που διεξήχθη φαίνεται πως και οι ευρωπαίοι πολίτες θεωρούν ότι πρέπει να υπάρχει ένας μηχανισμός ίσης και δίκαιης κατανομής των προσφύγων και μεταναστών που θα επιμερίζει τις ευθύνες κάθε χώρας στο πλαίσιο της πολιτικής ασύλου ανάλογα με την υπάρχουσα κατάσταση (status quo) κάθε χώρας. (Bansak Κ,, 2017) Οι έρευνες της κοινής γνώμης σχετικά με τη μετανάστευση είναι πολλές και συνήθως κοινές σε πολλές χώρες. Ο δημοσκοπήσεις που γίνονται τείνουν να κάνουν ερωτήσεις σχετικά με τις γενικές απόψεις του πληθυσμού για τη μετανάστευση και τους μετανάστες. Η κοινή γνώμη συχνά διαμορφώνεται από την εκάστοτε μεταναστευτική πολιτική η οποία επηρεάζει την στάση της κοινότητας ως προς τους πρόσφυγες και μετανάστες. (Migration Data Portal, 2019) Αυτό που παρατηρείται στην Ευρώπη, ειδικά μετά την 9/11 (επίθεση στου Δίδυμους Πύργους), είναι ότι έχει δημιουργηθεί ένα τεράστιο χάσμα, μετά την αναπροσαρμογή της πολιτικής για το δικαίωμα ασύλου, μεταξύ της στάσης του κοινού και της μεταχείρισης των δικαιούχων και των αιτούντων άσυλο. (Blitz B, 2018). Αυτή η κυρίαρχη στάση στην Ευρώπη παρατηρείται και στη τοπική κοινότητα η οποία διακατέχεται από το αίσθημα του φόβου της μετάδοσης ασθενειών και του πολιτισμικού ανταγωνισμού. Όμως, παρόλη την αντιμεταναστευτική στάση υπάρχουν παραδείγματα, όπως αυτό που παρουσιάζεται στο άρθρο «Οι πρόσφυγες στην τοπική κοινωνία της Σάμου», (dw.com, 2019) που δείχνουν θετική στάση στην παρουσία των προσφύγων μεταναστών και περιπτώσεις ευημερίας και οικονομικής ανάκαμψης της κοινότητας. 124

126 Πέρα όμως από την άποψη της κοινής γνώμης για τους πρόσφυγες μετανάστες οι πολιτικές και κρατικές αρχές πρέπει να επικεντρωθούν σε μέτρα για τη βελτιστοποίηση και τη σταθεροποίηση της κατάστασης που επικρατεί σήμερα στο νησί. Τα μέτρα που θα πρέπει να παρθούν θα έχουν ως στόχο την ανακούφιση τόσο του προσφυγικού πληθυσμού όσο και της τοπικής κοινωνίας στην προσπάθειά της να παρέχει κάθε δυνατή βοήθεια στις μεταναστευτικές ροές που καταφτάνουν στο νησί. Μέτρα όπως η παρουσία υγειονομικής μονάδας (ιατρός, νοσηλευτής, διερμηνέας και κοινωνικός λειτουργός) μέσα στα Κέντρα Φιλοξενίας σε εβδομαδιαία βάση και η ύπαρξη υπηρεσιών διερμηνείας στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, σε περιπτώσεις ασθενών που αντιμετωπίζουν λοιμώδη και ψυχικά νοσήματα και θα πρέπει να νοσηλευτούν στο νοσοκομείο, θα βοηθήσουν στην εξομάλυνση της κατάστασης που επικρατεί στο νοσοκομείο και στο ΚΥΤ Σάμου. Επίσης μπορούν να γίνουν προγράμματα, όπως η δημιουργία προγράμματος παροχής εισιτηρίων στους πρόσφυγες μετανάστες οι οποίοι θα χρησιμοποιούν τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς ώστε να μειωθούν οι άσκοπες κλήσεις για ασθενοφόρο. Επίσης, μπορεί να περιοριστούν επιπλέον εάν υπάρξουν προγράμματα εκπαίδευσης πρώτων βοηθειών σε πρόσφυγες που έχουν ιατρικές γνώσεις για την αντιμετώπιση μικρών τραυμάτων. (L. De Paoli, 2018) Αναβάθμιση και επέκταση των εγκαταστάσεων υγιεινής μέσα στο ΚΥΤ καθώς και καλύτερη πρόσβαση σε αυτές μέσα από διάφορα προγράμματα προώθησης της υγιεινής θα βοηθήσουν στην μείωση μετάδοσης ασθενειών ανάμεσα σε πρόσφυγες μετανάστες. (International Catholic Migration Commition, 2016). Επίσης η εφαρμογή προγραμμάτων ψυχικής και οδοντιατρικής περίθαλψης καθώς και εμβολιαστικής κάλυψης θεωρείται επιτακτική λύση η οποία θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής των προσφύγων και κατ επέκταση της κοινότητας. (Hermans P. J. Μ, 2017) Επιπλέον, η σωστή διαχείριση των απορριμμάτων αποτελεί ακόμα έναν παράγοντα που θα συμβάλει στην μείωση της μετάδοσης ασθενειών. (Garfi M et all, 2009) Ένα ακόμη μέτρο που πρέπει να παρθεί άμεσα είναι η πλήρης στελέχωση του νοσοκομείου με ανθρώπινο δυναμικό και σύγχρονο εξοπλισμό ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι αυξημένες ανάγκες των ντόπιων και των προσφύγων. Έχει αποδειχτεί ότι όσο μεγαλύτερη είναι η πρόσβαση των προσφύγων μεταναστών στο σύστημα υγείας της χώρας που τους φιλοξενήσει τόσο μειώνονται τα προβλήματα δημόσιας υγείας. (Langlois E. V, 2016) 125

127 Επίσης φαίνεται ότι με παρεμβάσεις, δράσεις και πρωτοβουλίες μεταξύ των κατοίκων και των προσφύγων βελτιώνεται η δημόσια υγεία της κοινότητας. Ένα παράδειγμα αποτέλεσε η Εθελοντική δράση καθαρισμού της παραλιακής με την συμμετοχή της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το σύνολο των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στο νησί και πολιτών κάθε ηλικίας. (Samos24, 2019) Ένα άλλο παρόμοιο παράδειγμα ευημερίας μέσα από κοινές δράσεις πολιτείας και προσφύγων, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αποτέλεσε η έρευνα (Simsa, 2017) που έγινε στην Αυστρία το μια χώρα που δέχτηκε πολύ μεγάλο αριθμό προσφύγων. Τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι μέσα από την κοινή προσπάθεια και συμμετοχή όλων των φορέων της πολιτείας, εθελοντικών ομάδων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων πετυχαίνετε η σταθερότητα και η ασφάλεια στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης. Οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών, όπως οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί και οι εθελοντές, διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση των ανθρωπιστικών προτύπων και στην αποτελεσματική διαχείριση της προσφυγικής κρίσης. Παράγοντες που αποτελούν κλειδιά στην βελτίωση της δημόσιας υγείας. Η προσφυγική κρίση στη Σάμο δεδομένης της τωρινής κατάστασης με τον υπερπληθυσμό που επικρατεί στο ΚΥΤ, τείνει να χαρακτηριστεί «κατάσταση έκτακτης ανάγκης». Το κυριότερο μέτρο που φαίνεται ότι θα δώσει την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στη βελτίωση της δημόσιας υγείας είναι η αποσυμφόρηση της δομής και η μεταφορά των ευάλωτων ομάδων σε ασφαλείς δομές με επαρκείς υγειονομικές εγκαταστάσεις. Ένα επίσης από τα βασικά ζητήματα που πρέπει να τεθούν είναι η διαμόρφωση της πολιτική υγείας στην διαχείριση των μεταναστευτικών πληθυσμών. Οι γνώσεις που έχουμε αποκομίσει μέχρι στιγμής, μέσα από έρευνες, δείχνουν ότι έχοντας ένα ισχυρό Εθνικό Συστήμα Υγείας με υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας καταφέρνεις την αποτελεσματικότερη πρόληψη και θεραπεία χωρίς τον αποκλεισμό καμιάς ευάλωτης ομάδας. Σε αυτό μπορεί να συμβάλουν και οι δυνητικοί ρόλοι των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων παρέχοντας κατάλληλες υπηρεσίες στους μετανάστες, στους πρόσφυγες και στους αιτούντες άσυλο. (Tsitsakis A. C, 2017). Δυστυχώς οι πολιτικές που έχουν ακολουθηθεί από τις εκάστοτε κυβερνήσεις τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο με μέτρα που έχουν παρθεί όπως, περισσότερη 126

128 φύλαξη των συνόρων και αποκλεισμός ευάλωτων ομάδων από το Σύστημα Υγείας δείχνουν ότι δεν έχουν αποδώσει με αποτέλεσμα να απειλείται όλο και περισσότερο η δημόσια υγεία. Επιπλέον στην επίλυση του προσφυγικού μεταναστευτικού προβλήματος προτίθεται και η οικονομική κρίση που ξεκίνησε στην Ελλάδα το Η επιβάρυνση που έχει δεχτεί η χώρα από τις μεταναστευτικές ροές οδήγησε σε αποδυνάμωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας που έχει να αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις συνδυάζοντας την ανθρωπιστική και πολιτική ανταπόκριση στην εξατομικευμένη ανθρωποκεντρική φροντίδα ως θεμελιώδες δικαίωμα κάθε ανθρώπου. (Kotsiou OS. et all, 2018) Το προσφυγικό ζήτημα πρέπει να τεθεί στον άξονα της ανθρωπιστικής κρίσης και να αντιμετωπιστεί πάνω σε αυτή τη βάση. Η βελτίωση της δημόσιας υγείας θα επιτευχθεί μόνο μέσα την εφαρμογή κοινής πολιτικής γραμμής Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ελλάδας και Τουρκίας. Στο πλαίσιο οποιασδήποτε συνολικής προσέγγισης, παρεμβάσεων και δράσεων και σύμφωνα με τις δεσμεύσεις για παγκόσμια κατανομή των ευθυνών, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να μπορούν να προσφέρουν προστασία εφαρμόζοντας μηχανισμούς αλληλεγγύης σε όσους την χρειάζονται εντός της ΕΕ μέσω ενός σωστά διαχειριζόμενου κοινού συστήματος ασύλου. (Magennis, 2017) 127

129 Έργα που αναφέρονται Bansak K et all. (2016, October 14). How economic, humanitarian, and religious concerns shape European attitudes toward asylum seekers. Science, σσ doi: /science.aag2147 Bansak Κ,. (2017, June 26). Europeans support a proportional allocation of asylum seekers. Nature Research Journal. doi: /s Beiske Ben. (2002). Research methods. Uses and limitations of questionnaires, interviews, and case studies. Munich: GRIN Verlag. Ανάκτηση September 05, 2019, από Blitz B. (2018, August 8). Another Story: What Public Opinion Data Tell Us about Refugee and Humanitarian Policy. Journal on Migration and Human Security. doi: / Borgen Maganize. (2014, April 04). Risks for Refugees. Borgen Maganize. Ανάκτηση September 05, 2019, από Burnett. A, &. N. (2018, Oct 24). The Health of forced migrants. The BMJ. doi: dw.com. (2019, Ιούνιος 06). dw.com. Ανάκτηση από Οι πρόσφυγες στην τοπική κοινωνία της Σάμου: %CF%80%CF%81%CF%8C%CF%83%CF%86%CF%85%CE%B3%CE%B5%CF%82- %CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD- %CF%84%CE%BF%CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%AE- %CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1- %CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%83%CE%AC%CE%BC%CE%BF%CF%85/av-4 Eonomopoulou Α, et al. (2017, April 2). Migrant screening: Lessons learned from the migrant holding level at the Greek Turkish borders. Journal of Infection and Public Health, σσ doi: /j.jiph European Centre for Disease Prevention and Control. (χ.χ.). European Centre for Disease Prevention and Control. Ανάκτηση September 08, 2019, από Annual Epidemiological Reports (AERs): Firenze A, e. a. (2016, November). Health status of immigrants arrived to Italian coast. Epidemiol Prev, 38(6), σσ doi: Gadeberg AK, et all. (2017, May 01). Assessing trauma and mental health in refugee children and youth: a systematic review of validated screening and measurement tools. European Journal of Public Health, 27(3), σσ doi: Garfi M et all. (2009, June 27). Multi-criteria decision analysis for waste management in Saharawi refugee camps. Elsevier. doi: /j.wasman Glorius B. (2018). Public opinion on immigration and refugees and refugees and patterns of politicisation. CEASEAVAL, Chemnitz. Ανάκτηση September 02,

130 Greek Council Refugees. (2019, May 09). Conditions in reception facilities. (G. C. Refugees, Συντάκτης) Ανάκτηση September 05, 2019, από GSK. (χ.χ.). Εμβολιασμός. Ανάκτηση από Η Αξία του Εμβολιασμού: %CF%85%CE%B3%CE%B5%CE%AF%CE%B1%CF%82/%CE%B5%CE%BC%CE%B2%CE% BF%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82/ Helms B, & Leblang D. (2019, 02). Global Migration: Causes and Consequences. Oxford Research Encyclopedias. doi: /acrefore/ Henry J Kaiser Family Foundation. (2019, September 09). KFF. Ανάκτηση September 15, 2019, από The Global HIV/AIDS Epidemic: Hermans P. J. Μ. (2017, June 08). Healthcare and disease burden among refugees in longstay refugee camps at Lesbos, Greece. European Journal of Epidemiology, 32(9), σσ doi: /s HIVAIDS. (χ.χ.). HIVAIDS. Ανάκτηση από Το test για HIV: International Catholic Migration Commition. (2016, July 28). ICMC. Ανάκτηση από Afghan refugees in Pakistan benefit from improved access to sanitation services: IOM. (2019). International Organization for Migration. Ανάκτηση 06 30, 2019, από Glossay on Migration No 34: Kakalou E. et al. (2018, July 10). Demographic and clinical characteristics of refugees seeking primary healthcare services in Greece in the period : a descriptive study. International Health, 10(6), σσ doi: /inthealth/ihy042 Kien Ch, et all. (2018, August 27). Prevalence of mental disorders in young refugees and asylum seekers in European Countries: a systematic review. European Child & Adolescent Psychiatry, σσ doi: /s z Kominers Sc. (2019, January 9). Busting the Refugee-Crime Connection. Bloomberg. Kotsiou OS. et all. (2018, August 20). Impact of the Refugee Crisis on the Greek Healthcare System: A Long Road to Ithaca. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(8), σ doi: /ijerph L. De Paoli. (2018, April). Access to health services for the refugee community in Greece: lessons learned. Ανάκτηση September 1, 2019, από Dihub LAB TESTS ONLINE. (2008, Δεκέμβριος 01). LAB TESTS ONLINE. Ανάκτηση από Ηπατίτιδα Β: 129

131 LAB TESTS ONLINE. (2009). LAB TESTS ONLINE. Ανάκτηση από Ηπατίτιδα C: Langlois E. V. (2016, January 23). Refugees: towards better access to health-care services. Lancet, σσ doi: /s (16)00101-x Lies J. (2019, August 4). Prevalence of sleep disturbance and its relationships with mental health and psychosocial issues in refugees and asylum seekers attending psychological services in Australia. Sleep Health, 5(4), σσ doi: /j.sleh LRF M. (2019, July 8). 1-year follow-up of the mental health and stress factors in asylumseeking children and adolescents resettled in Germany. Health., BMC Public, 19(1). doi: /s Magennis, S. (2017). Setting the EU scene: a management crisis, not a refugee crisis. opendemocracy. Ανάκτηση September 30, 2019, από Mellou K. et al. (2017, January 26). Hepatitis A among refugees, asylum seekers and migrants living in hosting facilities, Greece, April to December 2016 separator. Eurosurveillance, 22(4). doi:/ / es Migration Data Portal. (2019, September 22). Public opinion on migration. Ανάκτηση από Migration Data Portal: N. Poole D. (2018, July 24). Major depressive disorder prevalence and risk factors among Syrian asylum seekers in Greece. BMC Public Health. doi: /s x Naser M, et all. (2018, September 21). Psychiatric Disorders in Refugees and Internally Displaced Persons After Forced Displacement: A Systematic Review. Front Psychiatry, 9. doi: %2ffpsyt Ngo Th. (2019, May 19). Pervasive refusal syndrome in asylum-seeking children: Review of the current evidence. Clinical Child Psychology and Psychiatry. doi: / onmed.gr. (2015, Σεπτέμβριος 18). onmed.gr. Ανάκτηση από Συνεχίζει να διασπείρεται ο ιός HIV στην Ελλάδα - Κίνδυνος με την Ηπατίτιδα με πάνω από τους μισούς φορείς να την αγνοούν: P. J. Hermans Maaike. (2017, June 08). Healthcare and disease burden among refugees in long-stay. Ανάκτηση September 01, 2019, από Pavli. A, Maltezou. H,. (2017). Health problems of newly arrived migrants and refugees. Journal of Travel Medicine, 24(4), σσ doi: /jtm/tax

132 Rausand M. (2013). Risk Assessment: Theory, Methods, and Applications. John Wiley & Sons. Ανάκτηση September 02, 2019 Samos24. (2018, Σεπτέμβριος 17). %CF%80%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%BB%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B 1-%CF%84%CE%BF%CF%85- %CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D- %CE%BD%CE%BF%CF%83%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE% BF/. Samos24. Ανάκτηση Σεπτέμβριος 27, 2019, από %CF%80%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%BB%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B 1-%CF%84%CE%BF%CF%85- %CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D- %CE%BD%CE%BF%CF%83%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE% BF/ Samos24. (2019, Σεπτέμβριος 15). Εθελοντική δράση καθαρισμού της παραλιακής. Samos24. Ανάκτηση Σεπτέμβριος 28, 2019, από Samostoday. (2018, Μάϊος 31). Ανακοίνωση του Γενικού Νοσοκομείου Σάμου για περιστατικά «πιθανής» φυματίωσης. SAMOSTODAY. Ανάκτηση Σεπτέμβριος 25, 2019, από Samostoday. (2019, Σεπτεμβρίου 16). Επιστολή Δημάρχου Αν. Σάμου Γιώργου Στάντζου σε Υπουργούς με θέμα «Συνέπειες Λειτουργίας Κ.Υ.Τ Σάμου». Samostoday. doi: Samostoday. (2019, Σεπτέμβριος 19). Κάτοικοι και επιχειρηματίες οδού Καπετάν Σταμάτη: Απαιτούμε ως Έλληνες φορολογούμενοι πολίτες τα αυτονόητα, σε μια ευνομούμενη πολιτεία. Samostoday. Ανάκτηση Σεπτέμβριος 18, 2019, από Sharma S et all. (2015, August). Immigration and viral hepatitis. Journal of Hepatology, 63(2), σσ doi: /j.jhep Simsa, R. (2017, January 12). Leaving Emergency Management in the Refugee Crisis to Civil Society? The Case of Austria. Journal of Applied Security Research, doi: / Slewa-Younan S, et all. (2017, January 3). Causes of and risk factors for posttraumatic stress disorder: the beliefs of Iraqi and Afghan refugees resettled in Australia. International Journal of Mental Health System. doi: /s z Sondén Κ. et all. (2019, January 31). Malaria in Eritrean migrants newly arrived in seven European countries, 2011 to Eurosurveillance journal, 24(5). doi:/ / es

133 Stevenson K. (2019, August 14). High rates of maternal depression amongst Syrian refugees in Lebanon - a pilot study. a naturereseach journal, 9(1). doi: /s Tsitsakis A. C. (2017, Marth). Features of public healthcare services provided to migrant patients in the Eastern Macedonia and Thrace Region (Greece). Health Policy, 121(3), σσ doi: /j.healthpol UNCHR. (2019). Most common nationalities of Mediterranean sea and land arrivals from January UNCHR. Ανάκτηση από UNHCR. (2019). UNHCR, The UN Refugee Agency, Greece. Ανάκτηση από Operational Portal Refugee Situations, Meditterranian Situation: UNRIR. (2019). Περιφερειακό Κέντρο Πληροφόρησης των Ηνωμένων Εθνών. Ανάκτηση 06 30, 2019, από Ποια η διαφορά ανάμεσα στον πρόσφυγα και στον μετανάστη;: r-lr&catid=38:together WHO. (2012). Rapid risk assessment of acute public health events. Ανάκτηση September 04, 2019, από WHO. (2018). Health of refugees and immigrants, Regional situation analysis, practices, experiences, lessons learned and ways forward. WHO Europian Region. Ανάκτηση Aug 10, 2019, από WHO. (2018). Report on the health of refugees and migrants in the WHO European Region: no public health without refugee and migrant health. WHO. Ανάκτηση September 14, 2019, από WHO. (2018). WHO. Ανάκτηση από Prevalence of HIV among adults aged (%): WHO. (2018). World Health Organization. Ανάκτηση από World Health Statistics 2018: Monitoring health for the SDGs: eng.pdf?ua=1 WHO. (2018, September 18). World Health Organization. Ανάκτηση από Global tuberculosis report 2018: WHO. (2018). World Health Organization. Ανάκτηση August 12, 2019, από HIV/AIDS: WHO. (χ.χ.). Health Impact Assessment (HIA). Ανάκτηση από The determinants of health: Wike R, Stokes B, & Simmons K,. (2016). Europeans Fear Wave of Refugees Will Mean More Terrosirm, Fewer Jobs. PewResearchCenter. 132

134 Βανταράκης. Α. (2017). Εκτίμηση επικινδυνότητας και βιολογικοί παράγοντες. Ανάκτηση από Πλατφόρμα Ασύγχρονης Τηλεκπαίδευσης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ: B1%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CF%82% /2_Risk_Assess_Intro_4_3.pdf Γενικό Νοσοκομείο Σάμου. (2019, Ιούνιος 19). Γενικό Νοσοκομείο Σάμου. Ανάκτηση Σεπτέμβριος 17, 2019, από Απολογισμός Διοίκησης : %CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%8E%CF%83%CE% B5%CE%B9%CF%82/751- %CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B F%CF%83-%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B7%CF Γιατροί χωρίς Σύνορα. (2018, Δεκέμβριος 04). Γιατροί χωρίς Σύνορα. Ανάκτηση από Γιατροί Χωρίς Σύνορα: Εκστρατεία εμβολιασμού 790 παιδιών στη Σάμο: Γλυκύς. Χρ. (2016). Κεφάλαιο14 Εκτίμηση και διαχείριση επικινδυνότητας. Ανάκτηση από Δήμας Γ. (χ.χ.). Μέθοδοι Συλλογής Δεδομένων, Χρήση Ερωτηματολογίων, Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας. Ανάκτηση από Πλατφόρμα Τηλεκπαίδευσης ΤΕΙ Αθήνας: eclass.teiion.gr Διαγνωστική Αθηνών. (χ.χ.). Ανάκτηση από Οροαντίδραση RPR: ΕΘΝΟΣ. (2019, Φεβρουάριος 15). Έκθεση ΠΟΥ: Πιο υγιείς οι πρόσφυγες από τους κατοίκους χωρών υποδοχής. ΕΘΝΟΣ. Ανάκτηση από Ελληνική Αστυνομία. (2019, ΜάΪος 11). astynomia.gr. Ανάκτηση από Στατιστικά στοιχεία - απολογισμός συνολικής δραστηριότητας της Ελληνικής Αστυνομίας για το έτος 2018 : m=view&id=86396&itemid=2273&lang= Εμβολιάζω. (χ.χ.). Εμβολιάζω. Ανάκτηση από Τι είναι τα εμβόλια και ο εμβολιασμός: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (2019, Σεπτέμβριος). Πληροφορίες για την αγορά εργασίας. Ανάκτηση από Ελλάδα - Βόρειο Αιγαίο: regionid=gr4&nuts2code=gr41&nuts3code=null&regionname=%ce%92%cf%8c% CF%81%CE%B5%CE%B9%CE%BF%20%CE%91%CE%B9%CE%B3%CE%B1%CE%AF%CE %BF 133

135 Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (χ.χ.). ΕυρωπαΪκή Επιτροπή. Ανάκτηση 06 30, 2019, από Δείκτες για την υγεία: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (χ.χ.). Ευρωπαϊκοί βασικοί δείκτες υγείας (ECHI). Ανάκτηση από Δείκτες για την υγεία : Ζαβουάκης, Χ. (2018, Ιούνιος 16). Σάμος: «Κάλιο αργά παρά ποτέ». Ανάκτηση Σεπτέμβριος 25, 2019, από ΕΡΤ: Καλαμπόκα. Σ. (2014, Ιούλιος 20). Καλαμπόκα Σοφία, Πνευμονολόγος. Ανάκτηση Σεπτέμβριος 03, 2019, από Δερματική αντίδραση Mantoux: Κοτζαμάνης Β, Καρκούλη Α,. (2016, 2016). Οι μεταναστευτικές εισροές στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία: ένταση και βασικά χαρακτηριστικά των παρατύπως εισερχόμενων ως και των αιτούντων άσυλο. Ανάκτηση Σεπτέμβριος 07, 2019, από Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων: Λαζαράτου Ε. (2019, Σεπτέμβριος). Από την βρεφική ηλικία στην ενήλικη ζωή: Η αναπτυξιακή πορεία της ψυχογενούς ανορεξίας. ΕΓΚΑΦΑΛΟΣ, 56(3). Ανάκτηση Σεπτέμβριος 25, 2019, από Λάμπρου, Ε., & Ίκκος, Α. (2018). Ανάλυση εισερχόμενου τουρισμού στην Ελλάδα ανά Περιφέρεια και ανά αγορά, ΣΕΤΕ. Ανάκτηση Σεπτέμβριος 14, 2019, από Μαρχαβίλας Π.Κ., Κουλουριώτης Δ, & Γεμενή Β,. (2010). Μέθοδοι ανάλυσης και εκτίμήσης επικινδυνότητας στους χώρους εργασίας. Ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας. 1(1), σσ Μόσχος Χ. (2017). Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία. Ανάκτηση από Διάγνωση και Θεραπεία Φυματίωσης: FRESHING%20COURSES% pdf Παπαστεργίου, Β., & Τάκου, Ε. (2015). Η Μετανάστευση στην Ελλάδα, Έντεκα μύθοι και περισσότερες αλήθειες. Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ. Ανάκτηση Σεπτέμβριος 14, 2019, από Πετρίδου Ε. (1999). Ανοσοαποτύπωση. Πρακτικά 4ου Πανελλήνιου Συνεδρίου για το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, (σσ ). Αθήνα. Ανάκτηση Σεπτέμβριος 12, 2019, από ΠΟΕΔΗΝ. (2018, Μάιος 06). Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων Δημόσιων Νοσοκομείων. Ανάκτηση από Μεγάλη Έρευνα της ΠΟΕΔΗΝ για την κατάσταση των Νοσοκομείων- Κέντρων Υγείας - ΕΚΑΒ στις τουριστικές περιοχές : 134

136 Συνήγορος του Πολίτη. (2013). Το φαινόμενο της ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα και η αντιμετώπισή του. Αθήνα: Συνήγορος του Πολίτη. Ανάκτηση Σεπτέμβριος 14, 2019, από Το Βήμα. (2019, Μάιος 03). Σάμος: Νέο «όχι» από γονείς σε ένταξη προσφυγόπουλων σε σχολείο. Ανάκτηση από Τράπεζα της Ελλάδος. (χ.χ.). Τράπεζα της Ελλάδος. Ανάκτηση από Ταξιωτικές Υπηρεσίες: aspx Ύπατη Αρμοστεία. (2019, Σεπτέμβριος 03). Samostoday. Ανάκτηση από Στους περίπου οι πρόσφυγες και μετανάστες στη Σάμο για την Ύπατη Αρμοστεία : Υπηρεσία Ασύλου. (2019, Ιούνιος 31). Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Ανάκτηση από Στατιστικά Στοιχεία Υπηρεσία Ασύλου: Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. (2018, 07). Ανάκτηση από Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη: Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. (2018, Απρίλιος 01). Ανάκτηση από Αρθρο 13α. Απασχόληση παράτυπα διαμενόντων πολιτών τρίτων χωρών στην αγροτική οικονομία: Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. (2019, Φεβρουάριος 15). Πρώην Μεταναστευτικής Πολιτικής. Ανάκτηση από Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη: Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. (χ.χ.). Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. Ανάκτηση από Άδειες διαμονής: Υπουργείο Προστασία του Πολίτη. (2019, Σεπτέμβριος 5). Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας. Ανάκτηση από Υπ. Προστασίας του Πολίτη Αποτύπωση της εθνικής εικόνας κατάστασης για το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα την 4/9/2019: Χατζηαντωνίου Στ. (2017). Εκτίμηση επικινδυνότητας μικροβιακών παραγόντων στις παιδικές χαρές της Πάτρας και του Πύργου. doi: 135

137 Παραρτήματα 136

138 Παράρτημα 1 - Ερωτηματολόγιο 137

139 138

140 139

141 140

142 141

143 142

144 143