ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΣΕΥΠ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ: ΚΟΙΝ.ΝΟΣ/ΚΗ ΙΙ ΙΡΥΜΑΤΑ. Υπεύθυνη καθηγήτρια : Κα Κυπαρίσση

Transcript

1 ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΣΕΥΠ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ: ΚΟΙΝ.ΝΟΣ/ΚΗ ΙΙ ΙΡΥΜΑΤΑ Υπεύθυνη καθηγήτρια : Κα Κυπαρίσση ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Οφέλη της άσκησης στην τρίτη ηλικία ΠΑΠΑΔΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Λάρισα 2010

2 ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ Την περίοδο αυτή που διανύουμε ο ορισμός της τρίτης ηλικίας έχει διαφοροποιηθεί. Δεν οριοθετείται με μια συγκεκριμένη ηλικία για τους άνδρες και γυναίκες αλλά πιο σωστά καθορίζεται από την λειτουργική ικανότητα του ανθρώπου να εκτελέσει κινήσεις και δραστηριότητες οι οποίες τον κατατάσσουν σε μια ηλικιακή κατηγορία. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο η πολιτεία προσανατολίζεται στην παροχή υπηρεσιών γυμναστικής σε ομάδες πληθυσμού οι οποίες αν και τις έχουν ιδιαίτερη ανάγκη δεν γνώριζαν τον τρόπο ή δεν είχαν την δυνατότητα να επωφεληθούν από αυτές. Μια από τις ομάδες που ανταποκρίνεται ιδιαίτερα είναι αυτή των ηλικιωμένων. Μάλιστα υπάρχουν άνθρωποι που ενώ δεν υπήρξαν αθλητές σε νεαρή ηλικία, άρχισαν να γυμνάζονται αργότερα κάνοντας την άσκηση τρόπο ζωής. Υπάρχουν πολλοί άλλοι όμως, οι οποίοι πραγματικά το χρειάζονται αλλά για διάφορους λόγους δεν το αποφασίζουν. Με το πέρασμα των ετών και τη μετάβαση σε ένα νέο τρόπο ζωής, που τις περισσότερες φορές σηματοδοτείται από το τέλος της εργασίας δύο είναι τα σημαντικότερα είδη προβλημάτων που προκύπτουν για τα άτομα αυτά. Προβλήματα που οφείλονται στην αδυναμία του σώματος, στην εξασθένιση της μνήμης, στην ελάττωση όρασης, όσφρησης και ακοής, αλλά και προβλήματα ψυχολογικής φύσης που οφείλονται στη μοναξιά και την ανασφάλεια. Πριν μιλήσουμε για οτιδήποτε άλλο θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο πρώτος και σημαντικότερος σκοπός της άσκησης στην τρίτη ηλικία είναι διατήρηση σε καλή κατάσταση των κινητικών, οπτικών και ακουστικών λειτουργιών για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Εκτός αυτού όμως, στόχος της άσκησης πρέπει να είναι η καλλιέργεια διαπροσωπικών σχέσεων και κατά συνέπεια η βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας. Ο μέσος όρος της μέγιστης ηλικίας που φτάνουν οι άνδρες και γυναίκες ανά το παγκόσμιο βάση στοιχείων που καταγράφονται στην εγκυκλοπαίδεια Wikipedia το 2006, είναι 73.6 και 79.4 αντίστοιχα. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει στοιχεία για την επιμήκυνση της ζωής του ανθρώπου λόγω αντιμετώπισης ασθενειών και νόσων και την προσθήκη άλλων ιατρικών παρεμβάσεων. εν είναι καθόλου παράξενο να παρατηρήσουμε άτομα στα 70 τους να μπορούν να λαμβάνουν μέρος σε αγώνες αντοχής με στόχο την αναψυχή. Η ικανότητα τους αυτή είναι άμεσα συγκρίσιμη με την ικανότητα που έχουν 30 χρόνοι και 40 χρονοι να τερματίσουν την αγωνιστική αυτή προσπάθεια, με μόνη διαφορά το χρόνο τερματισμού. Παρόμοια αλλά σε λιγότερους αριθμούς παρατηρείται η ικανότητα αυτή και στις γυναίκες. Αξιοσημείωτα παραδείγματα είναι ο 79 Αμερικάνος Bill Bell ο οποίος έχει τερματίσει με επιτυχία 5 Ironman Τρίαθλα (κολύμβηση 4 χλμ / ποδηλασία 180 χλμ / τρέξιμο 42 χλμ συνεχόμενα) και η Αδελφή Madona Budder 75 η οποία επίσης έχει 15 Ironman Τρίαθλα και έχει στο ενεργητικό της 200 πιο μικρά τρίαθλα παράλληλα με τις άλλες της κοινωφελή δραστηριότητες. Και οι δύο τους ακολουθούσαν ένα δραστήριο τρόπο ζωής από νωρίς και δεν σταμάτησαν να κάνουν κάποιο είδος φυσικής άσκησης σε όλο το εύρος της ζωής τους.

3 Ένα άλλο σημείο αλληλένδετο με τις λειτουργικές ικανότητές που μελετείται είναι η διαφορά της χρονολογικής με την βιολογική ηλικία. Για παράδειγμα ένα άτομο που μπορεί να διανύει το 63 έτος της ζωής του εμφανισιακά, λειτουργικά και αιματολογικά υποδεικνύει στοιχεία ενός 45 χρόνου, και αντίθετα ένα άτομο στα 45 του χρόνια έχει τις λειτουργικές ικανότητές, εμφάνιση και αιματολογικό προφίλ ενός 63 χρόνου. Οπότε καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι με την άσκηση τα προαναφερόμενα βελτιώνονται και βάζουμε κάποιο φρένο στην βιολογική μας ηλικία. Η άσκηση στην τρίτη ηλικία είναι ένα «εργαλείο» το οποίο μπορεί να εμβολιάσει την ικανότητα ενός ανθρώπου αλλά εάν δεν εισαχθεί σωστά στο πρόγραμμα μπορεί να φέρει δυσάρεστα αποτελέσματα. Η καρδιο-αναπνευστική ικανότητα βελτιώνεται με την συχνή αερόβια άσκηση και η πιο ασφαλισμένη και πρακτική μέθοδος για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι το περπάτημα. Η ένταση πρέπει να είναι χαμηλή στα αρχικά στάδια μέχρι και 45% της μεγίστης καρδιακής συχνότητας ή 50-55% σε πιο γυμνασμένα άτομα. ηλαδή για ένα 65 χρόνο που δεν γυμναζόταν πριν, με μέγιστη καρδιακή συχνότητα 155 κτύπους ανά λεπτό(καλ) η αρχική του ένταση πρέπει να είναι περίπου στους (ΚΑΛ).

4 Σε μετέπειτα στάδιο η ένταση μπορεί να φτάσει και το 60-65%. Επίσης ενδείκνυται το σταθερό ποδήλατο, το περπάτημα στο νερό και σε πιο σταθερά και απεξαρτοποιημένα άτομα το ελλειπτικό μηχάνημα. Στόχος είναι η άσκηση τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας από 30 λεπτά και άνω και αύξηση της διάρκειας και όχι της έντασης. Καθόλου παράξενο να δούμε άτομα τα οποία στην ηλικία των 65 + μπορούν να πηγαίνουν για ποδηλασίες 2 και 3 ώρες με απίστευτα αποτελέσματα. Η προπόνηση ενδυνάμωσης έχει πάρει σημαντικό ρόλο στην αυτοεξυπηρέτηση ηλικιωμένων ατόμων τα οποία θα πρέπει να έχουν την δυνατότητα να ανέβουν σκάλες, να μεταφέρουν σακούλες με τρόφιμα, κτλ. Χαμηλή πυκνότητα των οστών, αδύνατοι συνδετικοί ιστοί, καθιστούν τα ηλικιωμένα άτομα σε επικίνδυνη κατάσταση σε περίπτωση πτώσεων και τραυματισμών/ καταγμάτων των οστών. Με την προπόνηση με αντιστάσεις αντιστρέφονται σε κάποιο βαθμό τα προαναφερόμενα και τα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά. Ενδείκνυνται τα μηχανήματα με βάρη & με αέρα, ελεύθερα βάρη, λάστιχα και ασκήσεις με το βάρος του σώματος τους. Όλα τα παραπάνω δείχνουν εκπληκτικά στοιχεία στην αύξηση της μυϊκής δύναμης και ισχύς σε Journals. Σημαντικό είναι επίσης να δαπανείται λίγος χρόνος για προπόνηση ιδιοδεκτικότητας και ισορροπίας προς βελτίωση των αντανακλαστικών και πρόληψη τραυματισμών και αυτοπροστασίας σε περίπτωση πτώσεων. Πρέπει αν είμαστε προσεκτικοί για το εύρος κίνησης, να μην προκαλεί πόνο, να αναπνέει κανονικά ο γυμναζόμενος, να εστιάσουμε πρώτα στην σωστή τεχνική και μετά στην αύξηση επαναλήψεων και τελευταία στην αύξηση φορτίων. Επίσης καλό θα ήταν να εστιάσουμε σε όλες τις κύριες μυϊκές ομάδες με 7-9 διαφορετικές ασκήσεις. Ο καλύτερος τρόπος άσκησης είναι εκείνος που ταιριάζει στην καθημερινή σας ζωή, μια απλή δραστηριότητα που απολαμβάνετε, όπως το να κυκλοφορείτε με ποδήλατο, να ανεβαίνετε με τα πόδια τις σκάλες, να δουλεύετε στον κήπο να περπατάτε. Το περπάτημα είναι ιδανική μορφή άσκησης, όπως και το κολύμπι. Μπορούν να ταιριάξουν στο καθημερινό σας πρόγραμμα, έχουν μικρό αριθμό τραυματισμών και μπορούν να τα απολαύσουν όλες οι ηλικίες. Βελτιώνουν το ρυθμό της καρδιάς τονώνουν το κυκλοφορικό σύστημα, μας βοηθούν να διατηρούμε τη χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια σε φυσιολογικά επίπεδα και συμβάλλουν στη πρόληψη της οστεοπόρωσης. Ας δούμε μερικά είδη ασκήσεων που συνιστώνται σε μία ποικιλία ιατρικών καταστάσεων που συναντάμε στις μεγαλύτερες και όχι μόνο ηλικίες. Α. καρδιακές παθήσεις

5 Η ήρεμη άσκηση κάνει καλό στους περισσότερους ασθενείς με στηθάγχη, καθώς βελτιώνει τη φυσική τους κατάσταση και το ηθικό τους. Ένα πρόγραμμα αερόβιων ασκήσεων μπορεί να βελτιώσει την ικανότητα άντλησης της καρδιάς, όπως είναι η δύσπνοια και τα οιδήματα των αστραγάλων. Πριν αρχίσετε οποιαδήποτε σωματική άσκηση, ζητήστε από τον γιατρό σας κατευθυντήριες οδηγίες. Μην ασκήστε σε πολύ κρύο ή ζεστό περιβάλλον, η μετά από γεύμα. Αποφύγετε την άρση μεγάλων βαρών ή την επίπονη άσκηση. Σταματήστε, αν εμφανιστούν συμπτώματα όπως πόνος στο στήθος, ίλιγγοι, βαριά δύσπνοια, θόλωμα της όρασης, αίσθημα λιποθυμίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις ζητούμε ιατρική βοήθεια. Β. πόνοι στη πλάτη Μία πρόσφατη μελέτη, έδειξε ότι οι άνθρωποι με χρόνιους υποτροπιάζοντες πόνους στη πλάτη οι οποίοι ασκούνται τακτικά, αντιμετωπίζουν τον πόνο καλύτερα από όσους μένουν αδρανείς. Ο γιατρός, ή ο φυσιοθεραπευτής θα σας καθοδηγήσει στο κατάλληλο πρόγραμμα ασκήσεων. Σε κάθε περίπτωση το κολύμπι και το περπάτημα επιδρούν θετικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της ράχης. Γ. εγκεφαλικά επεισόδια Ένα πρόγραμμα ασκήσεων, μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να επανακτήσει τη χρήση των μυών και των αρθρώσεων του και να αποκαταστήσει την ευκινησία και ανεξαρτησία του. Δ. σακχαρώδης διαβήτης Τακτική, ακόμα και καθημερινή άσκηση είναι σημαντική για το διαβητικό. Ο διαβητικός ανάλογα με το πρόγραμμα άσκησης που ακολουθεί θα πρέπει να προσαρμόζει το διαιτολόγιο του και τη δοσολογία των φαρμάκων για τη θεραπεία του. Ο γιατρός του είναι εκείνος που θα του υποδείξει το κατάλληλο πρόγραμμα. Ε. αρθρίτιδα Η σωματική άσκηση ωφελεί στις περισσότερες περιπτώσεις ασθενών με αρθρίτιδα, καθώς βοηθάει στη διατήρηση της ευκαμψίας των αρθρώσεων και στην ενδυνάμωση των γύρω μυών, τενόντων και συνδέσμων. Σε περίπτωση που μία άσκηση προκαλεί πόνο δεν θα πρέπει να επιμείνετε σε αυτή, δοκιμάστε μία άλλη. ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΤΕ ΟΤΙ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ!!! Τρίτη ηλικία: Η άσκηση αναζωογονεί τους μυς - Mελέτες πάνω στη σύσταση σώματος των ηλικιωμένων αναφέρουν ότι παρατηρείται απώλεια της μυϊκής μάζας με την αύξηση της ηλικίας. Υπολογίζεται ότι από την ηλικία των 20 μέχρι των 70 ετών η απώλεια μυϊκού ιστού φτάνει στο 20-30%. Ο γενικός όρος \'σαρκοπενία\' χρησιμοποιείται για την απόδοση της απώλειας της μυϊκής μάζας και εκτός αυτής περιλαμβάνει μια σειρά από φαινόμενα, τα οποία έχουν επιπτώσεις τόσο στη λειτουργική κατάσταση του οργανισμού, όσο και στην ποιότητα

6 ζωής των ηλικιωμένων. Η σαρκοπενία σχετίζεται με μειωμένη μυϊκή δύναμη, συσταλτικότητα, αιμάτωση και αγγείωση, καθώς και μειωμένη ικανότητα μεταβολισμού των ενεργειακών υποστρωμάτων και γρήγορο κάματο. Στις επιπτώσεις της περιλαμβάνονται η μειωμένη ικανότητα κίνησης, η μειωμένη ικανότητα προσαρμογής σε καταστάσεις στρες που προκαλούνται από ασθένειες και γενικότερα τα αυξημένα επίπεδα νοσηρότητας. Επίσης η σαρκοπενία σχετίζεται με αυξημένη απώλεια οστικής μάζας και αυξημένη συχνότητα πτώσεων εξαιτίας της μειωμένης μυϊκής δύναμης και ισορροπίας. Η οστεοπόρωση και η αυξημένη τάση για πτώσεις εξαιτίας της μειωμένης αίσθησης της ισορροπίας αποτελούν δύο από τους σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για την πρόκληση οστεοπορωτικών καταγμάτων στους ηλικιωμένους (ιδιαίτερα στις γυναίκες). Αν και δεν έχουν διαλευκανθεί ακόμα πλήρως οι αιτίες πρόκλησης της σαρκοπενίας, θεωρείται ότι η απώλεια του μυϊκού ιστού είναι το αποτέλεσμα των μεταβολών πολλών λειτουργικών μηχανισμών. Αλλαγές στο ορμονικό προφίλ όπως, για παράδειγμα, η μείωση των επιπέδων της αυξητικής ορμόνης, η μη-φυσιολογική ενζυμική δραστηριότητα, οι αλλαγές στη διαδικασία της πρωτεϊνοσύνθεσης και γενικότερα του μεταβολισμού των πρωτεϊνών, το αυξημένο οξειδωτικό στρες εξαιτίας της ανεπαρκούς αντιοξειδωτικής άμυνας του οργανισμού που μπορεί να προκαλέσει βλάβες των μυϊκών κυττάρων, είναι ορισμένες από τις μεταβολές που θεωρούνται \'υπεύθυνες\' για την εμφάνιση της σαρκοπενίας. Η εμφάνισή της όμως μπορεί να αποδοθεί και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως στην ανεπαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών από τη διατροφή, αλλά και στη μειωμένη φυσική δραστηριότητα που παρατηρείται συχνά στους ηλικιωμένους. Ήπια και συστηματική άσκηση Η άσκηση όχι μόνο δυναμώνει τους μυς αλλά και απομακρύνει τη γήρανσή τους. Έρευνα που έγινε σε ανθρώπους άνω των 65 ετών έδειξε ότι η άσκηση με βαράκια, αντιστρέφει τα σημάδια γήρανσης στους μυς. Η ανάλυση των ιστών των μυών έδειξε ότι τα κύτταρα στους μυς, μετά την άσκηση, έγιναν το ίδιο ενεργά με αυτά ενός ανθρώπου είκοσι ετών. Οι Καναδοί ερευνητές της μελέτης, η οποία δημοσιεύεται στο περιοδικό PLoS One, αποκάλυψε τα οφέλη του να παραμένει κανείς ενεργός. Στη συγκεκριμένη έρευνα, περίπου 25 υγιείς ενήλικες, άνω των 65 ετών, ασκήθηκαν δυο μέρες την εβδομάδα, για μια ώρα και για διάστημα έξι μηνών. Τα αποτελέσματα συγκρίθηκαν με αυτά ανθρώπων ηλικίας 20 έως 35 ετών. Πριν από την έναρξη του προγράμματος γυμναστικής, οι ηλικιωμένοι ήταν κατά 59% πιο αδύναμοι από τους νεότερους. Ωστόσο, μετά το πρόγραμμα άσκησης το ποσοστό βελτιώθηκε, φθάνοντας στο 38%. Οι ερευνητές πήραν επίσης δείγματα ιστού για να εξετάσουν τις αλλαγές στα μιτοχόνδρια, που βρίσκονται σε κάθε κύτταρο και δημιουργούν ενέργεια. Τα αποτελέσματα έρχονται να υπογραμμίσουν τη σημασία της γυμναστικής, όχι μόνο σα μέσο για τη βελτίωση της υγείας, αλλά και για την αντίσταση κατά της διαδικασίας γήρανσης. Τέσσερις μήνες μετά, οι συμμετέχοντες στην έρευνα δεν ακολουθούσαν κάποιο πρόγραμμα σε γυμναστήριο αλλά έκαναν ελαφρές ασκήσεις στο σπίτι. Παρέμεναν το ίδιο δυνατοί και είχαν την ίδια μυϊκή μάζα. Έρευνες έχουν δείξει ότι η γονιδιακή έκφραση μειώνεται με το πέρασμα των ετών. Ωστόσο η άσκηση φάνηκε να αντιστρέφει τη γονιδιακή έκφραση σε παρόμοια επίπεδα με αυτά των νέων.

7 Η έρευνα έδειξε ότι δεν είναι ποτέ αργά να αρχίσει κάποιος γυμναστική Η Καθηγήτρια Marion McMurdo του University of Dundee, δήλωσε ότι υπάρχει μείωση στη δύναμη των ιστών των μυών που σχετίζεται με τo πέρασμα των χρόνων και αρχίζει από την ηλικία των 35 ετών. Το ενθαρρυντικό στοιχείο, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι ότι η άσκηση δεν χρειάζεται να είναι έντονη. Ακόμα και άνθρωποι 90 ετών μπορούν να επανακτήσουν χαμένο μυϊκό ιστό και μυϊκή δύναμη με μέτρια άσκηση. Η κατάλληλη άσκηση στην τρίτη ηλικία Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο η πολιτεία προσανατολίζεται στην παροχή υπηρεσιών γυμναστικής σε ομάδες πληθυσμού οι οποίες αν και τις έχουν ιδιαίτερη ανάγκη δεν γνώριζαν τον τρόπο ή δεν είχαν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από αυτές. Μια από τις ομάδες που ανταποκρίνεται ιδιαίτερα είναι αυτή των ηλικιωμένων. Μάλιστα υπάρχουν άνθρωποι που ενώ δεν υπήρξαν αθλητές σε νεαρή ηλικία, άρχισαν να γυμνάζονται αργότερα κάνοντας την άσκηση τρόπο ζωής. Υπάρχουν πολλοί άλλοι όμως, οι οποίοι πραγματικά το χρειάζονται αλλά για διάφορους λόγους δεν το αποφασίζουν. Με το πέρασμα των ετών και τη μετάβαση σε ένα νέο τρόπο ζωής, που τις περισσότερες φορές σηματοδοτείται από το τέλος της εργασίας δύο είναι τα σημαντικότερα είδη προβλημάτων που προκύπτουν για τα άτομα αυτά. Προβλήματα που οφείλονται στην αδυναμία του σώματος, στην εξασθένιση της μνήμης, στην ελάττωση όρασης, όσφρησης και ακοής, αλλά και προβλήματα ψυχολογικής φύσης που οφείλονται στη μοναξιά και την ανασφάλεια. Πριν μιλήσουμε για οτιδήποτε άλλο θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο πρώτος και σημαντικότερος σκοπός της άσκησης στην τρίτη ηλικία είναι διατήρηση σε καλή κατάσταση των κινητικών, οπτικών και ακουστικών λειτουργιών για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Εκτός αυτού όμως, στόχος της άσκησης πρέπει να είναι η καλλιέργεια διαπροσωπικών σχέσεων και κατά συνέπεια η βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας.