ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ. Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας με τη χρήση της μεθόδου project. Απόψεις εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ. Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας με τη χρήση της μεθόδου project. Απόψεις εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης"

Transcript

1 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ: ΣΤΕΛΕΧΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας με τη χρήση της μεθόδου project. Απόψεις εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Θεμιστοκλής Χαρπαντίδης, A.E.M.: 165 Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Μαρίνα Κουγιουρούκη, Επίκουρη Καθηγήτρια ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ, 2019

2 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ: ΣΤΕΛΕΧΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας με τη χρήση της μεθόδου project. Απόψεις εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Θεμιστοκλής Χαρπαντίδης, A.E.M.: 165 Η παρούσα Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης υποβλήθηκε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης για την απόκτηση του τίτλου μεταπτυχιακών σπουδών ειδίκευσης στις Επιστήμες της Αγωγής. ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Μαρίνα Κουγιουρούκη, Επίκουρη Καθηγήτρια 2ο Μέλος: Αθανάσιος Καραφύλλης, Καθηγητής 3ο Μέλος: Πελαγία Στραβάκου, Επίκουρη Καθηγήτρια ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ, 2019

3 Πνευματικά δικαιώματα Copyright [Θεμιστοκλής Χαρπαντίδης, 2019] Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Απαγορεύεται η αντιγραφή μέρους ή του συνόλου της παρούσας διατριβής. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για εκπαιδευτικό ή ερευνητικό σκοπό, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης. Η έγκριση της μεταπτυχιακής εργασίας ειδίκευσης από το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης δεν δηλώνει απαραιτήτως την αποδοχή των απόψεων του/της συγγραφέα. Υπεύθυνη Δήλωση Βεβαιώνω ότι είμαι συγγραφέας της παρούσας Μεταπτυχιακής Εργασίας Ειδίκευσης και ότι κάθε βοήθεια που προσφέρθηκε στην εκπόνησή της αναγνωρίζεται και αναφέρεται στο κείμενο. Επιπλέον, αναφέρονται όλες οι βιβλιογραφικές πηγές που αξιοποιήθηκαν, πρωτογενείς και δευτερογενείς, είτε η συμβολή τους παρατίθεται επακριβώς ως απόσπασμα είτε ως παράφραση. Ο συγγραφέας της εργασίας

4 DEMOCRITUS UNIVERSITY OF THRACE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES PRIMARY EDUCATION DEPARTMENT SECTOR OF PEDAGOGY AND PSYCHOLOGY POSTGRADUATE COURSE: EDUCATIONAL LEADERSHIP, MANAGEMENT AND ADMINISTRATION MASTER DISSERTATION Implementation of the project method in teaching local history. Primary School Teachers views Themistoklis Charpantidis A thesis submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master in Education, Department of Primary Education, Democritus University of Thrace Supervisor: Marina Kougiourouki Member 2: Athanasios Karafillis Member 3: Pelagia Stravakou COMMITTEE OF EXAMINERS ALEXANDROUPOLIS, 2019

5 All rights reserved Copyright [Themistoklis Charpantidis, 2019] The approval of the Master s Dissertation by the Department of Primary Education, Democritus University of Thrace, does not necessarily indicate the acceptance of the views of the author. Statutory Declaration I certify that I am the author of this Master s Dissertation thesis and that all the help offered for its compilation is acknowledged and is clearly indicated in the text. Furthermore, all primary as well as secondary resources used as well as the materials appearing in it have been properly quoted and attributed. The author of the report

6 Περίληψη Η παρούσα εργασία σκοπεύει να ερευνήσει τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας με τη χρήση της μεθόδου project. Στο θεωρητικό μέρος αποσαφηνίζονται βασικές έννοιες, παρουσιάζονται οι τρεις επιστημολογικές προσεγγίσεις της τοπικής ιστορίας και οι δύο βασικοί τρόποι καταγραφής της, καθώς και γίνεται λόγος για την ιστορική πορεία της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επίσης, εξετάζονται τα αντικείμενα της τοπικής ιστορίας και η θεματολογία για σχολική και διδακτική έρευνα και επισημαίνεται η αναγκαιότητα διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας. Συνεχίζοντας, παρουσιάζεται η μετάβαση από την παραδοσιακή στη σύγχρονη διδασκαλία της ιστορίας και ειδικότερα θα προσεγγιστεί η μέθοδος project, με τις προϋποθέσεις, τα πλεονεκτήματα και τα όριά της. Τέλος, γίνεται ανασκόπηση της βιβλιογραφίας για τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας με τη μέθοδο project. Στο ερευνητικό μέρος της εργασίας διερευνώνται μέσω συνεντεύξεων οι απόψεις εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σχετικά με τη θεματολογία, την οργάνωση και τη μεθοδολογία των projects τοπικής ιστορίας, με βασικό σκοπό την ανάδειξη της σημασίας και της συμβολής της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας με χρήση της μεθόδου project στο δημοτικό σχολείο. Από την ανάλυση των ερευνητικών δεδομένων διαπιστώνεται η συμβολή της βιωματικής μάθησης μέσα από τα ερεθίσματα του οικείου περιβάλλοντος στην πολύπλευρη ανάπτυξη των μαθητών. Ωστόσο, γίνεται κατανοητή και η ανάγκη λήψης πρωτοβουλιών από τους εκπαιδευτικούς και ανάληψης πιο ενεργού ρόλου στη διδασκαλία της σχολικής ιστορίας, καθώς η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας έγκειται στη δική τους πρωτοβουλία. Τα ευρήματα της παρούσης έρευνας φιλοδοξούν να αποτελέσουν αφορμή για τους εκπαιδευτικούς για περαιτέρω σκέψη και προσπάθεια, καθώς και να εμπλουτίσουν τη βιβλιογραφία σχετικά με το θέμα. Λέξεις κλειδιά: τοπική ιστορία, μέθοδος project, βιωματική μάθηση, ενδιαφέρον μαθητών, κοινωνικός περίγυρος

7 Abstract The present work aims at shedding light on the teaching of local history using the project method. The theoretical part clarifies basic concepts, presents the three epistemological approaches of the local history and the two main ways of recording it, and talks about the historical course of teaching local history in Greece and abroad. We also examine the topics of local history and the subjects for school and teaching research and the necessity of teaching local history is highlighted. Moreover, the transition from the traditional to the modern way of teaching history is presented herein. Specifically, the method of approach is the project method, along with its prerequisites, advantages and limitations. Finally, a literature review on the teaching of local history is conducted with the project method. In the research part of the work we investigate, through the use of interviews, the views of primary school teachers on the topics, the organization and the methodology of local history projects, mainly with the aim of highlighting the importance and contribution of teaching local history using the project method in elementary school. Through the analysis of the research data, we unveil the contribution of experiential learning through the stimuli of the relevant environment to the multifaceted development of the pupils. However, the need for teachers to take initiatives and to take a more active role in teaching school history becomes clear, as the teaching of local history is within their jurisdiction. Through the findings of the present study we aspire to give teachers an incentive for further thought and effort, as well as to enrich the literature on the subject. Keywords: local history, the Project method, experiential learning, student interest, social background

8 Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή Εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Η έννοια του «τόπου» Η έννοια της «κοινότητας» και οι άνθρωποι Η έννοια του ιστορικού χρόνου Επιστημολογικές προσεγγίσεις της Τοπικής Ιστορίας Βασικοί τρόποι καταγραφής της τοπικής ιστορίας Σχέση μερικού-γενικού Ιστορική πορεία της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας στο εξωτερικό Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας στην Ελλάδα Τι εξετάζει η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας Η θεματολογία της τοπικής ιστορίας Η ιστορία του σχολείου ως πεδίο τοπικής ιστορίας Άνοιγμα των συνόρων του σχολείου προς τον έξω κόσμο μέσω της τοπικής ιστορίας Μάθηση μέσα από το άμεσο και οικείο περιβάλλον Αναγκαιότητα διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας Δυνατότητες και οφέλη από τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας Σύνδεση τοπικής και γενικής ιστορίας Η παραδοσιακή διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας Μετάβαση από την παραδοσιακή στη σύγχρονη διδασκαλία της ιστορίας Η μέθοδος Project Ορισμός και απαρχές της μεθόδου project Η ιστορική προέλευση της μεθόδου project Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας με τη χρήση της μεθόδου project Η συνηγορία υπέρ της μεθόδου project και οι βασικοί λόγοι επιλογής της Προϋποθέσεις για την εφαρμογή του project... 52

9 9. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου project Τα όρια της μεθόδου project και οι δυσκολίες εφαρμογής της Βιβλιογραφική ανασκόπηση ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. Αφετηρία, σκοπός και ερευνητικά ερωτήματα Μεθοδολογία της έρευνας Ερευνητικό εργαλείο Το ερευνητικό υλικό και οι συμμετέχοντες Η μέθοδος ανάλυσης και η διαμόρφωση του συστήματος κατηγοριών Ανάλυση ερευνητικών δεδομένων Οι απόψεις των εκπαιδευτικών για τους λόγους που τους ώθησαν στην υλοποίηση ενός project τοπικής ιστορίας Οι θεματικές περιοχές που επιλέγονται προς διερεύνηση Ενέργειες στις οποίες προέβησαν οι εκπαιδευτικοί πριν την υλοποίηση του project Δραστηριότητες που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του project Δραστηριότητες εντός σχολείου Δραστηριότητες εκτός σχολείου Παρουσίαση του τελικού προϊόντος σε κοινό Εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση του προγράμματος Η συμβολή του project τοπικής ιστορίας στους μαθητές Συνεργασία με εξωσχολικούς παράγοντες και φορείς Προβλήματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος Ο ρόλος του εκπαιδευτικού Αξιολόγηση της όλης εμπειρίας Πώς επηρεάζει το αναλυτικό πρόγραμμα τις επιλογές των εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας Γνώση των εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας και της μεθόδου project Προτάσεις των εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας με τη μέθοδο project Διαπιστώσεις Συζήτηση Βιβλιογραφία

10 Εισαγωγή Η τάση ανανέωσης που παρατηρείται στο μάθημα της ιστορίας τις τελευταίες δεκαετίες είναι φανερή. Στην παρούσα εργασία επιχειρείται η θεωρητική και εμπειρική διερεύνηση της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας με τη χρήση της μεθόδου project. Το ενδιαφέρον που οδήγησε στη μελέτη του παραπάνω θέματος, πηγάζει από την αίσθηση ανάγκης για την ανάδειξη της συμβολής και της σημασίας της τοπικής ιστορίας στη διδακτική πράξη, με τη χρήση βιωματικών μεθόδων, όπως το project. Αναλυτικότερα, το πρώτο μέρος της εργασίας, το θεωρητικό, αποτελείται από δέκα κεφάλαια. Αρχικά, αποσαφηνίζονται βασικές έννοιες της τοπικής ιστορίας, όπως ο τόπος, η κοινότητα και ο ιστορικός χρόνος. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι επιστημολογικές προσεγγίσεις της τοπικής ιστορίας και οι βασικοί τρόποι καταγραφής της. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για το ιστορικό της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάζεται η θεματολογία της τοπικής ιστορίας, η οποία προωθεί τη μάθηση μέσα από το άμεσο και οικείο περιβάλλον και τη σύνδεση του σχολείου με την κοινωνία. Στο πέμπτο κεφάλαιο επισημαίνεται η αναγκαιότητα διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας, επιδεικνύοντας τα οφέλη και τις δυνατότητες που προσφέρει η ενασχόληση με την τοπική ιστορία και η σύνδεση με τη γενική ιστορία. Στο έκτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η μετάβαση από την παραδοσιακή στη σύγχρονη διδασκαλία της ιστορίας και στο έβδομο προσεγγίζεται η μέθοδος project, οι απαρχές και το ιστορικό της, η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας με τη μέθοδο project και η συνηγορία υπέρ της. Στο όγδοο κεφάλαιο αναφέρονται οι προϋποθέσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την εφαρμογή του project, ενώ στο ένατο παρουσιάζονται τα πλεονεκτήματα και τα όρια της μεθόδου. Τέλος, στο δέκατο κεφάλαιο γίνεται μια βιβλιογραφική ανασκόπηση για τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας με τη χρήση της μεθόδου project. Στο δεύτερο μέρος, το ερευνητικό, καταβάλλεται προσπάθεια να διερευνηθούν οι απόψεις δεκαέξι (16) εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σχετικά με το θέμα, με τη χρήση ημιδομημένων συνεντεύξεων. Ειδικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους αναφέρονται η αφετηρία, ο σκοπός και τα 10

11 ερευνητικά ερωτήματα. Το δεύτερο κεφάλαιο περιλαμβάνει τη μεθοδολογία της έρευνας, παρουσιάζοντας το ερευνητικό εργαλείο της συνέντευξης, το ερευνητικό υλικό και τη διαμόρφωση του συστήματος κατηγοριών για την ανάλυση των απόψεων των εκπαιδευτικών. Στο τρίτο κεφάλαιο πραγματοποιείται η ανάλυση των ερευνητικών δεδομένων με βάση το σύστημα κατηγοριών που προέκυψε από τις απομαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις και τις απαντήσεις των εκπαιδευτικών. Η έρευνα ολοκληρώνεται με τις διαπιστώσεις που προκύπτουν και τη συζήτηση των δεδομένων. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς όλους τους εκπαιδευτικούς που δέχθηκαν να συμμετέχουν στην έρευνά μας και αφιέρωσαν λίγο από τον πολύτιμό τους χρόνο. Χωρίς τη βοήθειά τους δεν θα ήταν δυνατή η εκπόνηση της έρευνας. Όλοι τους ήταν πολύ πρόθυμοι και συνέβαλαν στην προσπάθεια εύρεσης συναδέλφων που έχουν ασχοληθεί με την τοπική ιστορία και τη μέθοδο project. Τις πιο θερμές ευχαριστίες τις οφείλω στην επιβλέπουσα της εργασίας, επίκουρη καθηγήτρια κα. Μαρίνα Κουγιουρούκη, για την άριστη συνεργασία, την αμέριστη υποστήριξη και τις πολύτιμες συμβουλές και κατευθύνσεις που μου παρείχε καθ όλη τη διάρκεια της εκπόνησης της εργασίας. Επίσης, ιδιαίτερες ευχαριστίες απευθύνονται στα μέλη της τριμελούς επιτροπής, τον καθηγητή κ. Αθανάσιο Καραφύλλη και την επίκουρη καθηγήτρια κα. Πελαγία Στραβάκου, για τον χρόνο που αφιέρωσαν για την εξέταση της εργασίας. Ως πράξη ευγνωμοσύνης και εκτίμησης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς μου, για τη συνεχή ηθική, πνευματική και ψυχολογική συμπαράσταση που μου παρέχουν από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω αγαπημένους φίλους και ανθρώπους, οι οποίοι, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, με υποστήριξαν ανιδιοτελώς σε ευχάριστες και δυσάρεστες στιγμές. Τους οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ για όλες τις εποικοδομητικές συζητήσεις τις ατελείωτες ώρες που μοιραζόμουν τις σκέψεις, τις ιδέες και τους προβληματισμούς μου. 11

12 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ 12

13 1. Εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Ο όρος τοπική ιστορία έχει αποκτήσει κατά καιρούς διαφορετικό περιεχόμενο, χωρίς ωστόσο να έχει διατυπωθεί ένας κοινά αποδεκτός ορισμός (Τζήκας, 2009: 24, Κυρίτσης & Φούκας, 2010: 21). Ο όρος εξακολουθεί να παραμένει ασαφής και διφορούμενος (Romano, 1988: 48, Ρεπούση, 2000α: 2, Βεντούρα, 2008: 39) και παρακάτω θα γίνει προσπάθεια αποσαφήνισής του. Σύμφωνα με τα νέα ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ (ΦΕΚ 303Β/ ), «με τον όρο Τοπική Ιστορία εννοούμε τη συνολική (κοινωνική, πολιτισμική, οικονομική και πολιτική) Ιστορία ενός συγκεκριμένου τόπου σε συσχετισμό με την Ιστορία του ευρύτερου γεωγραφικού χώρου στον οποίο βρίσκεται (επαρχία, γεωγραφικό διαμέρισμα), αλλά και με την εθνική και παγκόσμια Ιστορία, όσο αυτό είναι εφικτό». Για τον Βώρο (1993: 72), «η τοπική ιστορία μπορεί να περιλάβει το σύνολο των γεγονότων (καταστάσεων, έργων, εξελίξεων, μνημείων) που σχετίζονται με κάποιο τόπο, που έγιναν με συμμετοχή ή πρωτοβουλία των κατοίκων και είχαν ή έχουν επιπτώσεις στη ζωή των κατοίκων (οικονομική, κοινωνική, πολιτισμική, πολιτική). Μπορεί να μην ανιχνεύονται όλα αυτά τα κριτήρια σε ένα θέμα τοπικής ιστορίας, αλλά τουλάχιστον δυο είναι αναγκαία και επαρκή: τοπικότητα-συμμετοχή / τοπικότητασυνέπειες». Ως τοπική ιστορία ορίζεται η μελέτη της ιστορίας ενός γεωγραφικά τοπικού πλαισίου, η οποία συχνά εστιάζει και στην τοπική κοινότητα, διερευνώντας το ανθρώπινο παρελθόν, ενσωματώνοντας πολιτισμικές και κοινωνικές πτυχές της ιστορίας και στηριζόμενη στην παράδοση, τον τρόπο ζωής και τις αξίες της τοπικής κοινωνίας (Γκιρτζή-Μπάφα, 2007: 257, Kanchan, 2012: 23). Η ιστορία αυτή του συγκεκριμένου τόπου δεν νοείται αποκομμένη από τον ευρύτερο γεωγραφικό της χώρο και βρίσκεται πάντα σε σύνδεση με την εθνική ή ακόμα και την παγκόσμια ιστορία (Τσέπας & Κολοβός, 2004: 158). Ο Leuillot, ήδη από τη δεκαετία του 1960, κάνει λόγο για την τοπική ιστορία ως κατά βάση ποιοτική και ελαστική στη διάρκεια και στη μέθοδο, ως μια ιστορία 13

14 που ανάγεται από το παρόν στο παρελθόν. Υποστηρίζει ότι ασχολείται και προωθεί το ατομικό, το συγκεκριμένο και το καθημερινό, σε αντίθεση με το γενικό. Η τοπική ιστορία αποτελεί μια ιστορία συγκριτική για τον Leuillot, η οποία μελετά τους διαφορετικούς εξελικτικούς ρυθμούς ανάμεσα στο τοπικό και το γενικό. Είναι τέλος, ιστορία εμπειρική και πειραματική, δύσπιστη στα προκατασκευασμένα θεωρητικά μοντέλα και αρνητική στις γενικεύσεις (Leuillot, 1967 στο Ρεπούση 2000α: 4-5). Η τοπική ιστορία εντάσσεται με το δικό της τρόπο στον κλάδο της ιστορικής επιστήμης, δηλαδή της γενικής ιστορίας, της οποίας αποτελεί μερίκευση και εντοπισμό σε συγκεκριμένα όρια, με αποτέλεσμα να συμβάλλει στην ευκολότερη προσέγγιση και μελέτη της. Θεωρείται επομένως ένα γνωστικό αντικείμενο των ιστορικών επιστημών με συμπληρωματική θέση στο σχολικό πρόγραμμα της διδασκόμενης ιστορίας, το οποίο διαπερνά τις θεματικές περιοχές της γενικής και εθνικής ιστορίας, φέροντας έντονα το στοιχείο του τόπου (Χαρίτος, 2009: 12, 22). Η Βαϊνά (1997: 36) επεκτείνοντας το συλλογισμό περί τόπου, προσθέτει ότι παρά το γεγονός πως ο όρος «τοπική ιστορία» φαίνεται απλός και κατανοητός, όταν χρειαστεί να προσδιοριστούν τα όρια του «τόπου μας», τότε εμφανίζεται ένας σχετικός προβληματισμός. Δεν γνωρίζουμε δηλαδή, αν γίνεται λόγος για την ιδιαίτερη πατρίδα του καθενός, για το συγκεκριμένο τόπο ζωής, για μια ευρύτερη περιοχή ή πιθανόν και για ένα ολόκληρο γεωγραφικό διαμέρισμα Η έννοια του «τόπου» «Ο τόπος δεν προσδιορίζεται μονοδιάστατα-γεωγραφικά. Αντίθετα, είναι δεμένος με όλο το φάσμα της ανθρώπινης κοινωνικής ζωής που βαστάζει» (Βαϊνά, 1997: 37-38). Κάθε τόπος προσφέρει πολύτιμο ιστορικό υλικό (προφορικό, οπτικό, γραπτό), προς αναζήτηση απαντήσεων σε ερωτήματα που αφορούν την καθημερινότητα. Ο τόπος ανάγεται λοιπόν, σε ιδανικό περιβάλλον για τις μεθοδολογικές καινοτομίες της σχολικής ιστορίας, συνδέοντας την ιστορική γνώση με την έρευνα (Ροντογιάννης, 2011: 37). 14

15 Είναι δυνατόν να διακρίνουμε πολλά επίπεδα τοπικής ιστορίας, από τα όρια της κοινότητας και του δήμου έως και εκείνα του γεωγραφικού διαμερίσματος (Χατζηγιάννη, Μελάς & Μπελεγράτης, 1995: 85). Φανερή καθίσταται η νοηματική ελαστικότητα της νεοελληνικής λέξης «τόπος» καθώς αυτή δύναται να σημαίνει έκταση γης, χώρο, θέση, μέρος, τοποθεσία, περιοχή, πόλη, πατρίδα, χώρα κ.α. Εξαιτίας της ελαστικότητας αυτής, ο όρος «τοπική ιστορία» περιλαμβάνει ως υπάλληλες και άλλες έννοιες, όπως: Ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας, Ιστορία της περιοχής, Ιστορία της ευρύτερης περιφέρειας και πολεο-ιστορία (Βαϊνά, 1997: 38-39). Συγκεκριμένα, ο καθορισμός του τόπου της τοπικής ιστορίας πραγματοποιείται από το υποκείμενο της έρευνας και τις περισσότερες φορές ταυτίζεται με τον τόπο καταγωγής, γέννησης ή και διαμονής, ενώ το μέγεθος του τόπου εξαρτάται από την κρίση του ίδιου του ερευνητή (Χαρίτος, 2009: 22, Λεοντσίνης & Ρεπούση, 2002 στο Κοψιδά-Βρεττού, 2011: 225). Υπό την αντίληψη ότι ο τόπος αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση της ιστορίας, συχνά παραβλέπεται το γεγονός ότι κανένας τόπος δεν συνιστά κλειστό σύνολο, με αποτέλεσμα οι μεγάλες ιστορικές αλλαγές να έχουν ως αφετηρία τους τη μεταβολή ορισμένων παραμέτρων του ιστορικού γίγνεσθαι σε τοπικό επίπεδο (Παπαγιαννόπουλος, κ.α., 1999 στο Φραγκούλης, 2013: 6) Η έννοια της «κοινότητας» και οι άνθρωποι Διάφοροι μελετητές θεωρούν τον όρο «κοινότητα» ως θεμελιώδη για την τοπική ιστορία, καθώς τα θέματα της τοπικής ιστορίας εξετάζονται μέσα στο σύνολο των λειτουργιών της. Ωστόσο ο όρος «τοπική κοινότητα» καθίσταται ασαφής: ως προς την έκταση που νοείται υπό τον όρο «τοπική» ως προς την ποιότητα των σχέσεων μεταξύ των μελών της (πολιτιστική ταυτότητα, συγκρούσεις, ομαδοποιήσεις κ.α.) (Φραγκούλης, 2013: 7) «Ως κοινότητα ορίζεται το σύνολο των ανθρώπων που κατοικούν σε μια περιοχή με καθορισμένα τοπικά όρια και κατ επέκταση με κοινό τρόπο σκέψης και 15

16 δράσης, ώστε να αισθάνονται ότι αποτελούν σύνολο σε αντίθεση με όσους δεν ανήκουν σε αυτή. Ο ορισμός αυτός της κοινότητας παραπέμπει σε ένα μικρό σύνολο ανθρώπων (οικισμός, ενορία, χωριό, πόλη) όπως και σε ευρύτερα σύνολα εγκατεστημένα σε έναν τόπο (επαρχία, νομό ή περιφέρεια)» (Riden, 1983, Ζιώγου & Δαλακούρα χ.χ. στο Κυρίτσης & Φούκας, 2010: 23). Λόγω της διεύρυνσης του όρου στη σημερινή κοινωνία και καθώς η περιοχή της κοινότητας με την παραδοσιακή της έννοια φαντάζει πολύ μικρή για να κατέχει μια συνεχόμενη και ευδιάκριτη ιστορική πορεία, προτείνεται η στροφή της έρευνας στο επίπεδο της πόλης, του τοπίου και της περιφέρειας. Ταυτόχρονα, η σύγχρονη έρευνα εστιάζει στην εσωτερική δομή της τοπικής κοινωνίας με τη μετατόπιση του κέντρου βάρους από το χώρο στον άνθρωπο και τις ανθρώπινες σχέσεις (Φραγκούλης & Φραντζή, 2010: 13). Πρόκειται για μια μετατόπιση από τα «σημαντικά» στα «ασήμαντα», από τους επώνυμους στους ανώνυμους, από τις μεγάλες μορφές στους μικρούς ανθρώπους, από τα μεγάλα πολιτικό-στρατιωτικά γεγονότα σε μια ιστορία που εμβαθύνει στις νοοτροπίες, τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα των καθημερινών ανθρώπων (Τζήκας, 2009: 23, Χαρίτος, 2009: 23, Γιώτης, 2011: ). Η τοπική ιστορία δεν θα διδάξει μόνο το μοναδικό, το εξαιρετικό και το μνημειακό, αλλά θα οδηγήσει τους ερευνητές και τους μαθητές προς το καθημερινό (Ασωνίτης & Παππάς, 2006: 18). Οι κάτοικοι κάθε κοινότητας, ως εκφραστές της ανθρώπινης καθημερινής δραστηριότητας, σηματοδοτούν τη μεταβολή αυτή από τα θεωρούμενα «σημαντικά» στα «ασήμαντα», τα οποία αποτελούν αντικείμενο μελέτης και έρευνας της τοπικής ιστορίας (Κολοβελώνη, 2014: 196). Στην περίπτωση αυτή, κυριαρχούν οι εξελίξεις, οι νοοτροπίες, οι δημιουργίες, οι σχέσεις των ανθρώπων και όχι οι χρονολογίες και τα ονόματα. Η τοπική ιστορία, που τις περισσότερες φορές, στερείται «μεγάλων ανδρώνηρώων», ρίχνει το φως στους ανώνυμους. Το νέο πνεύμα στην ιστορία, ιδιαίτερα για τα ελληνικά δεδομένα, επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στους πολλούς, τους μικρούς και τους ανώνυμους κάθε τόπου (Χατζηγιάννη, Μελάς & Μπελεγράτης, 1995: 17-18, 78, Κασίδου, 2008: ) Η έννοια του ιστορικού χρόνου 16

17 Κάθε τόπος έγκειται στο χρόνο, έχοντας μια αδιάσπαστη και συνεχή παρουσία σ αυτόν, με την τοπική ιστορία να αφήνει τα ίχνη της στο τοπίο, στις οικίες, στους δρόμους και τα σοκάκια, αλλά και στο σύνολο των όψεων του τόπου και των ανθρώπων (Κολοβελώνη, 2014: 196). Στη σύγχρονη ιστορική πραγματικότητα, η έννοια του χρόνου προσεγγίζεται και στις τρεις διαστάσεις της: παρελθόν, παρόν, μέλλον. Τα τρία αυτά επίπεδα αναγνωρίζονται ως ισοδύναμα, αλληλένδετα και αναπόσπαστα για την ιστορία ενός τόπου (Friedman, 1992 στο Φραγκούλης, 2013: 12) και αποτελούν κρίκο στην ατέρμονη αλυσίδα της ιστορίας (Τατίδου & Σκαράκης, 1998: 6). Το παρελθόν για τους μαθητές φαντάζει σκοτεινό και απόμακρο, δυσνόητο και δύσκολα ερμηνεύσιμο, καθώς οι ανθρώπινες σχέσεις, πράξεις και δραστηριότητες αποτελούν ένα πεδίο έρευνας που δύσκολα ερευνάται, όντας σχεδόν ακατανόητο για τις μικρές ηλικίες. Οι λόγοι για τους οποίους συνέβη ένα γεγονός, ο τρόπος με τον οποίο επετεύχθη, όπως και το περιβάλλον μέσα στο οποίο υλοποιήθηκε, κινούνται έξω από τη σφαίρα κατανόησης των μικρών παιδιών τις περισσότερες φορές (Χουρδάκης, 2001: , Λεοντσίνης, 2013: ). Το γεγονός αυτό, καθιστά την καλλιέργεια της ικανότητας προσανατολισμού στον ιστορικό χρόνο και τη δεξιότητα της χρονολογικής σκέψης απαραίτητες (Παληκίδης, Σωκράτους, Γιαννακίδου, 2014: 5). Ουσιαστικά, προσεγγίζουμε την τοπική ιστορία και την ιστορική γνώση μέσα από τα ίχνη που αφήνει το παρελθόν στο παρόν και στη βάση της θεμελιώδους αντίθεσής τους. Ανοίγει συνεπώς ένας διάλογος ανάμεσα στα παρελθοντικά γεγονότα και τους μελλοντικούς σκοπούς κάθε εποχής και κοινωνίας (Βεντούρα, 2008: 32-34, Κουνέλη & Γαλάνης, 2011: 243). «Αυτή η σύνδεση της ιστορίας με το παρόν αποτελεί ταυτόχρονα, με κριτήρια της εκάστοτε ιστορικής περιόδου που μελετούμε, αφετηρία και αποτέλεσμα απόκτησης δεξιοτήτων προσέγγισης των ιδεών και των συναισθημάτων του ανθρώπου στο παρελθόν, αναπαράστασης, με φαντασία και κριτικό νου, των ιστορικών δρωμένων και αναστοχασμού των τρόπων ερμηνείας τους με σκοπό την ανάπτυξη ιστορικής σκέψης και συνείδησης» (Λεοντσίνης, 2009: 49). 17

18 2. Επιστημολογικές προσεγγίσεις της Τοπικής Ιστορίας Η μελέτη, η σπουδή και η έρευνα της ιστορίας μιας τοπικής κοινωνίας ενδείκνυται να αποτελούν τον άξονα γύρω από τον οποίο περιστρέφεται το περιεχόμενο του γνωστικού αντικειμένου της τοπικής ιστορίας (Λεοντσίνης, 1996: 93). Ωστόσο, μέσω του προβληματισμού που αναπτύχθηκε για την τοπική ιστορία ως αντικείμενο μελέτης, έκαναν την εμφάνισή τους τρεις βασικές προσεγγίσεις: Εθνική κατά τόπους ιστορία: Σύμφωνα με την τάση αυτή και έπειτα από τον φαινομενικό διαχωρισμό μεταξύ τοπικής και γενικής ιστορίας, οι τοπικές κοινότητες μελετώνται με σκοπό να εξακριβωθούν γεγονότα αναφορικά με τη γενική ιστορία. Επιπλέον, αναδεικνύεται η πολυπλοκότητα και η διαφορετικότητα του ιστορικού παρελθόντος, καθώς και εμπλουτίζεται η Εθνική Ιστορία. Μελέτη της Τοπικής Ιστορίας perse: Εν αντιθέσει με την πρώτη προσέγγιση, υποστηρίχθηκε ότι οι τοπικές κοινότητες οφείλουν να αντιμετωπίζονται ως αυτόνομες στην ιστορική πραγματικότητα και να μην εισχωρούν απαραιτήτως στην Εθνική Ιστορία, λόγω της διαφορετικότητας και της μοναδικότητας κάθε τόπου. Συνεπώς, ακατόρθωτες καθίστανται οι γενικεύσεις σε εθνικό επίπεδο. «Μέση οδός»: Στην προσπάθεια να βρεθεί μια μέση λύση, οι τοπικές κοινότητες δεν αναγνωρίζονται πλέον ως περιοχές, αλλά ως κοινωνικές ομάδες, διαγράφοντας τη ζωή τους στον ιστορικό χρόνο και χώρο. Η ιδέα αυτή αμβλύνει τις αντιθέσεις της τοπικής και εθνικής-γενικής ιστορίας, υποστηρίζοντας την άποψη πως οι μορφές της κοινωνικής ζωής έχοντας η καθεμιά τη δικής της χρονολογική και τοπική έκταση, όσο διαφορετικές και να είναι, δεν παύουν να λειτουργούν συμπληρωματικά μεταξύ τους (Κυρίτσης & Φούκας, 2010: 25) Ένα ερώτημα που προκύπτει για τον ιστορικό που ερευνά την τοπική ιστορία ή τον εκπαιδευτικό που τη διδάσκει, είναι το εάν η περίοδος της τοπικής ιστορίας που θα μελετηθεί είναι κατ επέκταση και η αντίστοιχη περίοδος της γενικής ιστορίας. 18

19 Πιθανόν, μια σύντομη και συνοπτική παρουσίαση των γενικών ιστορικών γνώσεων και της διαχρονικότητας της τοπικής κοινότητας μέσα στον ιστορικό χρόνο να θεωρείται χρήσιμη, αλλά όχι στο επίπεδο ανάλυσης της συνολικής παρουσίας της περιοχής σε όλες τις περιόδους της ιστορίας. Θεμιτό θα ήταν να αφοσιώνονται σε μία μόνο ιστορική περίοδο με σαφώς προσδιορισμένες θεματικές και ιστορικές διαστάσεις (Χατζηγιάννη, Μελάς & Μπελεγράτης, 1995: 83-85, Λεοντσίνης, 1996: 97-98) Βασικοί τρόποι καταγραφής της τοπικής ιστορίας Ανάλογα με το περιεχόμενο της τοπικής ιστορίας, δύο θεωρούνται ως οι κύριοι τρόποι μελέτης και καταγραφής της: α) η θεματικά ολόπλευρη και συνολική μελέτη της ιστορίας ενός τόπου, η οποία ενδέχεται να ονομαστεί και «γενική τοπική ιστορία» και β) η σε βάθος ανάλυση ενός συγκεκριμένου θέματος από την ιστορία του τόπου (Βαϊνά, 1997: 107, Βεντούρα, 2008: 43). Για να είναι όσο το δυνατόν πιο σαφής ο προσδιορισμός του ιστορικού θέματος έχουν προταθεί αρκετές τυπολογίες, οι οποίες οδηγούν στην υιοθέτηση παραμέτρων, όπως του τόπου, του χρόνου, των ανθρώπων, καθώς και των σχέσεων, των συμπεριφορών και των δραστηριοτήτων που αναπτύσσουν μεταξύ τους (Ρεπούση, 2000β: 5). Η πρώτη περίπτωση αναλογίζεται όλες τις εκφάνσεις μιας τοπικής κοινωνίας, οι οποίες λαμβάνουν χώρα σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αποσκοπώντας στη σφαιρικότητα της προσέγγισης. Με τον τρόπο αυτό, γίνεται αντιληπτή μια όσο το δυνατόν πληρέστερη διαχρονική εικόνα του τόπου και της ζωής των ανθρώπων (Βαϊνά, 1997: 107, Βεντούρα, 2008: 43). Με τη δεύτερη προσέγγιση ανασύρεται και αναλύεται μια συγκεκριμένη θεματική περιοχή μέσα από το πλήθος άλλων σχετικών, οι οποίες για παράδειγμα δύνανται να εντοπιστούν στο παρελθόν ενός τόπου. Μέσα από την επικείμενη ανάλυση του θέματος, αναδεικνύονται οι περίπλοκες αλληλεξαρτήσεις του επί μέρους ζητήματος, σε σχέση με τα άλλα μέρη και με το όλο (Βαϊνά, 1997: , Βεντούρα, 2008: 43). 19

20 Και για τις δυο μεθόδους γίνεται κατανοητό ότι απαιτείται η ύπαρξη μιας γενικότερης και συνολικής γνώσης για την ιστορία του τόπου που θα επιλεγεί προς μελέτη, καθώς επίσης και η γνώση των επιμέρους, λιγότερο γνωστών θεματικών, μέσω των οποίων θα επιτευχθεί η σύζευξη του μερικού-ειδικού με το γενικόσυνολικό Σχέση μερικού-γενικού Η ανάγνωση, η ανάλυση, η εξιστόρηση και η ένταξη του μερικού στο γενικό, είναι γνωστό θέμα στην ιστοριογραφία (Χατζηϊωάννου, 1998: 153). Πρόκειται για τη μετάβαση από το συνολικό στο μερικό, στο τοπικό, στην πραγματική λεπτομέρεια (Τζήκας, 2009: 23). Στη μάθηση, το εγγύτερο προηγείται από το πιο μακρινό. Στην περίπτωση της ιστορίας, εγγύτερο αποτελεί το πιο πρόσφατο, ενώ ως μακρινό θεωρείται το παλαιότερο (Βαμβούρη-Δημάκη, 2007: 111). Η ανεπεξέργαστη αρχικά βιωμένη εμπειρία του κοντινού και του οικείου θα καταστεί αρωγός στην κατανόηση του γενικού και αφηρημένου (Κόκκινος & Γατσωτής, 2008: 428). Σε αντίθεση με τη γενική ιστορία, η οποία ασχολείται με το μακρινό και απαιτεί σημαντική αφαιρετική ικανότητα, η τοπική ιστορία βοηθά το μαθητή να διεισδύσει στο παρελθόν μέσα από τα βιώματά και τις εμπειρίες του, μέσα από το «χειροπιαστό» και το απτό, καθοδηγώντας τον με βάση τα τεκμήρια της ιστορίας του τόπου του (Ασωνίτης & Παππάς, 2006: 17, Χουρδάκης, 2009: 35, Σιγούρος & Κέκκερης, 2016: 159). Ο μαθητής μέσω των εμπειριών έχει τη δυνατότητα να παρατηρήσει να περιγράψει και να ερμηνεύσει αντικείμενα και καταστάσεις, καθώς και να εξηγήσει πράγματα που τα θεωρεί στην αρχή απόμακρα (Κοσσυβάκη, 2006: 220). «Η κίνηση από το κοντινό, φιλικό και οικείο (στον τόπο και στο χρόνο) που προσφέρει το μικροπεριβάλλον της τοπικής ιστορίας- προς το μακρινό, άξενο και ανοίκειο (στον τόπο και στο χρόνο) της γενικής ιστορίας, και αντίστροφα, απαιτεί μια διδακτική δεξιότητα με την οποία μπορεί να καταστεί ο μαθητής άνετος οικοδεσπότης του κόσμου του. Ερευνητικές δεξιότητες και η καλλιέργεια της τέχνης του παρατηρείν και απορείν μπορούν ευχερέστερα να εφαρμοστούν στο πεδίο της 20

21 τοπικής ιστορίας, όπου η γνώση διασυνδέεται με το βίωμα και το βίωμα μετατρέπεται πάλι με την επιστημονική ανάλυση και ερμηνεία- σε γνώση» (Κοψιδά-Βρεττού, 2011: 12). Η Βαϊνά (1997: 66-67) ωστόσο, έχει διαφορετική άποψη για τη σχέση μερικού-γενικού και τη μεταξύ τους σύνδεση. Υποστηρίζει πως είναι λάθος ένα μάθημα τοπικής ιστορίας να στηρίζεται εξ ολοκλήρου στη βιωματική εμπειρία και στην εποπτεία, καθώς αυτό δεν σημαίνει αυτόματα και κατάκτηση της ιστορικής γνώσης. Σχολιάζει ως ένα είδος «απάτης» την ευρύτατα διαδεδομένη άποψη του «από τα κοντινά στα μακρινά», η οποία μεταφράστηκε ως «από την τοπική ιστορία στην γενική και παγκόσμια ιστορία». Για την ίδια δεν υφίσταται η μεταφορά των εννοιών «γνωστά και άγνωστα» στο επίπεδο μέσα στο χώρο, καθώς η εγγύτητα στο χώρο δεν σημαίνει και γνωστική ή συναισθηματική εγγύτητα. Επεξηγώντας, ειδικά στη σύγχρονη κοινωνία με την εκρηκτική αύξηση της πληροφορίας και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, γνωστό ενδέχεται να είναι κάτι που στο χώρο βρίσκεται πολύ μακριά και όχι απαραίτητα ένα μνημείο που βρίσκεται στο γειτονικό τόπο. 3. Ιστορική πορεία της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας Το παιδαγωγικό ενδιαφέρον και η σπουδαιότητα της τοπικής ιστορίας στο σχολείο την έχουν αναδείξει σε μεγάλο βαθμό ως ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα αντικείμενα διδασκαλίας, μάθησης και εκπαιδευτικής δραστηριότητας, καθιστώντας την ένα ελκυστικό πεδίο μελέτης (Περδίκης, 2005: 616, Σιγούρος & Κέκκερης, 2016: ). Στα ελληνικά, ο όρος «διδακτικό αντικείμενο» ή «γνωστικό αντικείμενο» είναι εξαιρετικά σύγχρονος, με τον πρώτο να υπερέχει στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και το δεύτερο στην τριτοβάθμια. Ο κοινός όρος «αντικείμενο» χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό ενός αντικειμένου που διέπεται από κοινά αποδεκτούς επιστημολογικούς κανόνες και χαρακτηρίζεται από συστηματική δομή και πειθαρχία. Ως διδακτικό αντικείμενο δεν ερμηνεύεται οποιοδήποτε σύνολο μαθημάτων διδάσκεται στο σχολείο, αλλά απαιτείται η συνοχή 21

22 που αφορά στη μεθοδολογία, συγκροτώντας έτσι ένα συνεκτικό σύνολο εννοιών και μεθοδολογιών (Ρεπούση, 2004α: ). Η ένταξη της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας στο σχολικό πρόγραμμα συνδέεται με την εκπαιδευτική πολιτική του «νέου σχολείου», το οποίο ανοίγει τον εαυτό του στην κοινωνία και ωθεί τους μαθητές να έρθουν σε επαφή και να εξερευνήσουν όχι μόνο τις ομορφιές του τόπου τους, αλλά και κάθε είδους προβλήματα (Βαμβούρη-Δημάκη, 2007: 111). Η εισαγωγή καινοτόμων δράσεων στην εκπαίδευση, επανέφερε το ενδιαφέρον για την τοπική ιστορία, αποσκοπώντας στην αύξηση της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού έργου και στη γέννηση πηγαίου ενδιαφέροντος, τόσο για τους μαθητές, όσο και για τους εκπαιδευτικούς, όσον αφορά τη σχολική ζωή (Κυρίτσης & Φούκας, 2010: 15). Η τοπική ιστορία ως σύγχρονη πρόταση αποτελεί μία από τις αλλαγές με σκοπό την ανανεωμένη θεώρηση του ιστορικού μαθήματος. Πραγματεύεται όψεις της σχολικής ιστορίας απαιτώντας ένα νέο εκπαιδευτικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο μεταβάλλεται και αμφισβητείται η παραδοσιακή διδακτική διαδικασία που προωθεί την αφηγηματική σχολική ιστορία, με στόχο την ιστορική κατανόηση και τη σύνδεση γνώσης και έρευνας (Ρεπούση, 2000α: 1, Ρεπούση, 2000β: 1) Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας στο εξωτερικό Η συνύπαρξη και η αμοιβαιότητα των σχέσεων μεταξύ γενικής και τοπικής ιστορίας χρονολογούνται από τη στιγμή της γέννησης της ιστοριογραφίας στους νεότερους χρόνους (16 ος αιώνας). Ωστόσο, σε παγκόσμια κλίμακα, η εισαγωγή της τοπικής ιστορίας στην εκπαίδευση πραγματοποιείται στις αρχές του 20 ου αιώνα, χωρίς να έχει επιδείξει αισθητή διάδοση έως τότε (Λεοντσίνης, 1996: 50, Παληκίδης, 2010: 15, Νταβαρίνος, 2011: ). Για την αναγνώριση της τοπικής ιστορίας και την ένταξή της στο σχολικό πρόγραμμα, ευνοϊκές υπήρξαν οι μεταβολές στο περιεχόμενο της ιστορικής επιστήμης, όπως: η εμφάνιση νέων αντικειμένων ιστορικής έρευνας και μελέτης, τα οποία αντλούνται από την καθημερινή ζωή 22

23 η σταδιακή ενίσχυση και επικράτηση του ατομικού-μερικού σε βάρος του συλλογικού-γενικού η ανάδειξη της μικρο-ιστορίας απέναντι στις μακρο-ιστορικές αναλύσεις (Χαρίτος, 2009: 21) Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας ξεκίνησε με το βρετανικό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο την εισήγαγε το 1908, με εγκύκλιο του συμβουλίου εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας. Βασικό στοιχείο της εγκυκλίου αποτέλεσε η ανάδειξη της σημασίας της συνύπαρξης μεταξύ γενικής και τοπικής ιστορίας, καθώς και της εκπαιδευτικής τους χρησιμότητας. Η τοπική ιστορία στη Μεγάλη Βρετανία αναπτύσσεται μέσω τριών βασικών προσεγγίσεων. Η πρώτη παραπέμπει στη γενική ιστορία, την οποία συγκεκριμενοποιεί και αισθητοποιεί, λειτουργώντας συμπληρωματικά στην κατανόηση γεγονότων, φαινομένων και περιόδων, τοποθετώντας τα στο συγκεκριμένο προς μελέτη τόπο. Ωστόσο, η τάση αυτή κατηγορήθηκε ότι υποβαθμίζει τη σπουδαιότητα της τοπικής ιστορίας στο σχολείο, εφόσον τη θεωρεί συμπληρωματική και υπάλληλη προς τη γενική ιστορία. Στη δεύτερη προσέγγιση, το βάρος μετατοπίζεται από το θέμα στη μέθοδο. Στη περίπτωση αυτή, η τοπική ιστορία αποκτά την ιδιότητα της σχολικής δραστηριότητας της ιστορικής αναζήτησης και επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην ανάπτυξη νοητικών και ψυχοκινητικών δεξιοτήτων, που επιτυγχάνονται μέσω της μεθόδου. Η τρίτη προσέγγιση παραπέμπει στις περιβαλλοντικές σπουδές και στο διαθεματικό χαρακτήρα της τοπικής ιστορίας ως σχολική δραστηριότητα στο περιβάλλον του σχολικού χώρου. Μαθήματα όπως, τα μαθηματικά, η βιολογία, η χημεία, η γεωγραφία κ.α. συμβάλλουν στο ιστορικό μάθημα (Douch, 1972 στο Ρεπούση, 2000α: 8, Ρεπούση, 2000α: 8, Χαρίτος, 2009: 26). Η επιρροή του βρετανικού συστήματος στα εκπαιδευτικά προγράμματα των υπόλοιπων χωρών υπήρξε κρίσιμη και αποφασιστική. Έκτοτε, σε διεθνές επίπεδο, η τοπική ιστορία χαίρει καλών και κακών στιγμών, ενώ σήμερα αναγνωρίζεται πλέον ευρύτατα η σημασία της στα αναλυτικό πρόγραμμα της ιστορίας όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης (Λεοντσίνης, 1996: 51). 23

24 Στις ΗΠΑ επίσης, η τοπική ιστορία κεντρίζει το ενδιαφέρον της εκπαιδευτικής κοινότητας από τα τέλη του 19 ου αιώνα. Η αναγκαιότητα και η σημασία της τοπικής ιστορίας γίνεται φανερή στα πρώτα βιβλία που δημοσιεύονται για τη διδασκαλία της ιστορίας και έμφαση δίνεται στην ιστορική μέθοδο με βάση τις ιστορικές πηγές και όχι το εγχειρίδιο. Η τοπική κοινότητα και η αξιοποίηση της για την εύρεση πρωτογενών πηγών θεωρείται ως η ιδανική λύση απέναντι στην αφηγηματική ιστορία που κυριαρχούσε (Hall, 1885 στο Ρεπούση, 2000α: 7, Downey, 1982 στο Ρεπούση, 2000α: 7) Αν και δεν κατορθώθηκε να κλονιστεί η παντοδυναμία του σχολικού εγχειριδίου στις επίσημες οδηγίες (1890), η τοπική ιστορία επανέρχεται δυναμικά τις επόμενες δεκαετίες, υποστηρίζοντας ότι η τοπική κοινωνία αποτελεί την καταλληλότερη δίοδο για την κατανόηση της αμερικανικής κουλτούρας και την εκτίμηση των δημοκρατικών αξιών της. Δημιουργήθηκε έτσι το πλαίσιο για την επίσημη ένταξη της τοπικής ιστορίας στην αμερικανική εκπαίδευση με τις επίσημες οδηγίες του 1939, όπου προτείνεται η αξιοποίηση της κοινότητας ως ιστορικής πηγής και διευρύνεται η υποστήριξη της τοπικής ιστορίας από ιστορικούς και εκπαιδευτικούς (Utilization of Community Resources in the Social Studies, 1938 στο Ρεπούση, 2000α: 7-8) Στη Γερμανία κατά τη δεκαετία του 1970, προκειμένου να διατηρηθεί η αυτονομία του ιστορικού μαθήματος και να μην συγχωνευθεί μαζί με πολλά άλλα κάτω από το γενικό τίτλο «κοινωνικές επιστήμες», αξιοποιήθηκε η τοπική ιστορία, τα θέματα και η διδακτική μεθοδολογία της. Το ενδιαφέρον δεν στράφηκε προς τη διαχρονική συνέχεια μιας τοπικής κοινωνίας ή περιφέρειας, αλλά απώτερος σκοπός υπήρξε η παραστατικότερη παρουσίαση των γεγονότων της γενικής ιστορίας, προσδίδοντας στο μάθημα συμπληρωματική ιδιότητα που οδηγεί στην καλλιέργεια εθνικής και ευρωπαϊκής ταυτότητας. Επιπρόσθετα, υπάρχει ακόμα μια κατεύθυνση του μαθήματος της τοπικής ιστορίας στα γερμανικά σχολεία. Αυτή είναι η ιστορία της καθημερινότητας, η οποία εστιάζει στις συνθήκες ζωής των λιγότερο προνομιούχων κοινωνικών ομάδων και όχι στην αφήγηση μεγάλων πολιτικών και στρατιωτικών πράξεων. Γίνεται σαφές, ότι η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας στη Γερμανία δημιούργησε συμπληρωματικές προοπτικές για το μάθημα της γενικής ιστορίας (Freiling, 1981 & Schneider, 1990 & Peyrot, 2002 στο Νταβαρίνος, 2011: ). 24

25 Στη Γαλλία της περιόδου το σχολείο είχε οργανώσει τη διδασκαλία της ιστορίας και γεωγραφίας μέσω των «μικρών πατρίδων», προσκομίζοντας στην τοπική διάσταση πατριωτικούς σκοπούς και την αγάπη προς τη μεγάλη πατρίδα. Το 1937 λαμβάνεται απόφαση για την κατασκευή εργαστηρίων-σχολείων, τα οποία θα διεύρυναν το σχολικό έργο στην καθημερινή ζωή για τη γνωριμία με την τοπική ιστορία και γεωγραφία. Σήμερα, η διδασκαλία κινείται από το κοντινό στο μακρινό και από το οικείο στο λιγότερο οικείο, ευνοώντας την εισαγωγή δραστηριοτήτων στο μάθημα της ιστορίας σε τοπικό επίπεδο (Γαλάνη, 2011: ) Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας στην Ελλάδα Όσον αφορά την ελληνική πραγματικότητα, ενώ η τοπική ιστορία ως πεδίο έρευνας εμφανίστηκε πριν ακόμη συγκροτηθεί το ελληνικό κράτος, η συστηματική εκπαίδευση της δεν υφίστατο μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες για τον ελληνικό λαό (Ασωνίτης & Παππάς, 2006: 16). «Το θέμα δεν είναι άγνωστο στην Εκπαίδευση οι εκπαιδευτικοί όσο τους επέτρεπαν τα ασφυκτικά επίσημα προγράμματα και οι ειδικές περιστάσεις- πάντα έριχναν μια ματιά στην τοπική ιστορία, για ποικίλους λόγους επίσημα δεν γνωρίζω να έχει εισαχθεί το ζήτημα αυτό στα σχολεία πριν από το σχολ. έτος » (Βώρος, 1993: 64). Στην παραμέληση της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας, πρωτεύοντα ρόλο κατέχει το γεγονός, ότι η ιστορία ως επιστήμη και γνωστικός κλάδος της εκπαίδευσης αποτελεί «γέννημα» των νεωτερικών χρόνων (η ιστορία ως μάθημα εισάγεται στις ευρωπαϊκές χώρες στα μέσα του 19 ου αιώνα). Από τις σημαντικότερες αιτίες στην έκρηξη του ενδιαφέροντος για την ιστορία θεωρείται η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και των μέσω μαζικής ενημέρωσης. Ωστόσο, χωρίς να έχει ακόμη αναδειχθεί η σημασία της σχέσης και της σύνδεσης με την καθημερινή ζωή του ανθρώπου και τις πολιτισμικές, κοινωνικές και οικονομικές αναζητήσεις (Γαζή, 2002: 45, Λεοντσίνης, 2009: 49). Η ιστορία του τόπου του σχολείου ή της μόνιμης κατοικίας των μαθητών παραγνωρίζεται, αγνοώντας τη διδακτική προσέγγιση, το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία που αρμόζει για τη διδακτική εκμετάλλευση της τοπικής ιστορίας, κατά κύριο λόγο στις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Απουσιάζει από το ιστορικό αφήγημα η μύηση των μαθητών στις δραστηριότητες 25

26 των μελών της κοινωνίας, εκτοπίζοντας το ειδικό βάρος της τοπικής ιστορίας (Λεοντσίνης, 1996: 51-52, Λεοντσίνης, 2011β: 295, Λεοντσίνης, 2013: 128). Ωστόσο, στη διάρκεια των τελευταίων τριών δεκαετιών παρατηρήθηκαν αξιοσημείωτες προσπάθειες για την ένταξη της τοπικής ιστορίας στα σχολεία. Εκδόσεις, αναλυτικά προγράμματα, υποστηρικτές δομές, αλλά και πρωτοβουλίες εκπαιδευτικών εντάσσονταν σε ένα θεωρητικό, κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον, το οποίο στόχευε στον εκσυγχρονισμό του ιστορικού μαθήματος, με ανανέωση των αντιλήψεων για το σχολείο, αναδιάρθρωση της σχολικής δομής και προώθηση της συμμετοχικής μάθησης και του συνεργατικού πνεύματος (Μαυροσκούφης, 2003 στο Κυρίτσης & Φούκας, 2010: 37, Ροντογιάννης, 2011: 36-37). Η τοπική ιστορία ως αντικείμενο διδασκαλίας απασχόλησε για πρώτη φορά το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο τη σχολική χρονιά (Βώρος, 1990 στο Κυρίτσης & Φούκας, 2010: 38). Το πρώτο επίσημο βήμα για την εισαγωγή της τοπικής ιστορίας στο μάθημα της γενικής ιστορίας πραγματοποιήθηκε το 1989 με τη συγκρότηση Ομάδας Μελέτης της Τοπικής Ιστορίας, με απόφαση του τότε υφυπουργού Παιδείας. Η Ομάδα υπέβαλε σχετικό Υπόμνημα και σχέδιο Εγκυκλίου, το οποίο προωθήθηκε στα σχολεία ως κείμενο-οδηγός για τη μελέτη της τοπικής ιστορίας, με την υπογραφή του τότε υπουργού Παιδείας (Βώρος, 1993: 64-65). Σε μια από τις πρώτες εγκυκλίους του Υπουργείου Παιδείας (Γ2/563/ ) με θέμα «Τοπική Ιστορία: Αντικείμενο και μεθοδολογία», προβλέπεται η πειραματική εφαρμογή της έρευνας της τοπικής ιστορίας με διάθεση δύο ωρών από το μάθημα της Ιστορίας για τη Β Γυμνασίου και Α Λυκείου. Συγκεκριμένα, αναφέρονται τα παρακάτω: «στα πλαίσια της ευαισθητοποίησης των μαθητών για το άμεσο περιβάλλον και τα προβλήματά του, θεωρείται χρήσιμη η μελέτη της τοπικής ιστορίας, με σκοπό να συμβάλλει στην πολιτιστική και δομημένη (οικήματα κατοικίες) πραγματικότητα του παρόντος. Επιδίωξη της μελέτης της τοπικής ιστορίας είναι: α) να διαμορφώσει συνειδητούς πολίτες που να ενδιαφέρονται για τη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής, λόγω της υποβάθμισης του κοινωνικού περιβάλλοντος και της φθοράς της πολιτιστικής κληρονομίας β) να καλλιεργήσει την κριτική (οπτική) προσέγγιση του περιβάλλοντος 26

27 γ) να δημιουργήσει κίνητρα και εθισμούς για ατομική και συλλογική δράση μέσα και έξω από το σχολείο δ) να αποκτήσουν οι μαθητές γνώσεις μέσα από το περιβάλλον σε συνδυασμό με το γνωστικό αντικείμενο της ιστορίας που προβλέπεται από το οικείο αναλυτικό πρόγραμμα ε) να καλλιεργήσει δεξιότητες για άντληση πληροφοριών και επαλήθευση των δεδομένων (Λεοντσίνης, 1996: 36, Περδίκης, 2005: 618, Λεοντσίνης, 2011β: 297) Το όλο εγχείρημα της περιόδου έγινε πρόχειρα και χωρίς ιδιαίτερη προεργασία, ενώ ταυτόχρονα εκφράστηκαν και αρκετές επιφυλάξεις για τους ιδεολογικούς κινδύνους που ενείχε η πιθανή μελέτη επίμαχων τοπικών ιστορικών ζητημάτων. Επομένως, το μάθημα της τοπικής ιστορίας απομακρύνθηκε από τον επιστημονικό και παιδαγωγικό του χαρακτήρα και μετετράπη σε μέσο τόνωσης της εθνικής συνείδησης και απόδειξης της εθνικής ομοιογένειας (Μαυροσκούφης, 2003 στο Παληκίδης, 2010: 18). Το 1995 το ζήτημα επανέρχεται στο προσκήνιο με την Υπουργική Απόφαση Φ36/723/Γ1/835/ Στελεχώθηκαν δύο ομάδες εργασίας με σκοπό την εκπόνηση Αναλυτικών Προγραμμάτων και Διδακτικού Υλικού για τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας, με την όλη ενέργεια να δοκιμάζεται σε συγκεκριμένα δημοτικά σχολεία της Θεσσαλονίκης και της Κρήτης. Ωστόσο, ούτε αυτή η προσπάθεια ευοδώθηκε, μένοντας σε πειραματικό στάδιο (Κυρίτσης & Φούκας, 2010: 38). Ουσιαστικά, η τοπική ιστορία εντάσσεται ως μάθημα στην υποχρεωτική εκπαίδευση τη σχολική χρονιά και συμπεριλαμβάνεται το 2003 στο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (Α.Π.Σ.), με τη διάθεση πέντε ωρών για τις Δ, Ε, και ΣΤ δημοτικού και δέκα ωρών για την τελευταία τάξη του γυμνασίου. Ως κατευθυντήριο βοήθημα για το δύσκολο έργο των εκπαιδευτικών, διανέμεται το εγχειρίδιο Η τοπική ιστορία ως πεδίο σπουδής στο πλαίσιο της σχολικής παιδείας, το οποίο παρέχει τόσο θεωρητική κατάρτιση με βάση τις γνώσεις που έχουν συγκεντρωθεί για την τοπική ιστορία, όσο και πρακτική βοήθεια με παραδείγματα και ιδέες προγραμμάτων (Κυρίτσης & Φούκας, 2010: 38, Παληκίδης, 2010: 18) 27

28 Σύμφωνα με τα ΦΕΚ 303Β/ και 304Β/ προβλέπεται η ενασχόληση των μαθητών με θέματα τοπικής ιστορίας και γενικό σκοπό «να συνειδητοποιήσουν τις επιρροές που ασκεί η ανθρώπινη δραστηριότητα στο περιβάλλον και να εκτιμήσουν την αξία και την ποιότητα του τοπικού φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Να αναπτύξουν κριτική στάση και ερευνητική διάθεση για ζητήματα τοπικής κοινωνίας». Ως επιμέρους στόχοι για τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας στις τρεις τελευταίες τάξεις του δημοτικού ορίζονται: «Να γνωρίσουν (οι μαθητές/τριες) την ιστορία του τόπου τους, να την εκτιμήσουν και να την εντάξουν στη Γενική Ιστορία. Να έρθουν σε επαφή με ιστορικά στοιχεία, ερευνήσιμα και προσιτά. Να εθιστούν στην παρατήρηση και στην έρευνα συγκεκριμένων ιστορικών χώρων. Να ασκηθούν στη διαθεματική προσέγγιση θεμάτων της Τοπικής ιστορίας. Να ευαισθητοποιηθούν ως προς τα προβλήματα της τοπικής κοινωνίας». Όσον αφορά τη μέθοδο προσέγγισης, «Η Τοπική Ιστορία πρέπει να προσεγγίζεται διαθεματικά και με τη μέθοδο project, όπου εμπλέκονται σχεδόν όλα τα γνωστικά αντικείμενα. Οι μαθητές πραγματοποιούν επισκέψεις, παρατηρούν, καταγράφουν, φωτογραφίζουν, αναπαριστούν εικαστικά, περιγράφουν γραπτά ή προφορικά και επεξεργάζονται το θέμα πολύπλευρα». Συνεπώς, γίνεται σαφής η έμφαση που δίνεται στη σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις και ειδικά στην ερευνητική μέθοδο, στα σχέδια εργασίας, στις βιωματικές προσεγγίσεις και στη διαθεματικότητα (Παληκίδης, 2010: 18). 4. Τι εξετάζει η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας Η συνεχής ανανέωση των ιστορικών σπουδών κατά τον 20 ο αιώνα και ιδιαίτερα στις τελευταίες δεκαετίες του, έχει ως αποτέλεσμα τη θεαματική αύξηση των αντικειμένων ιστορικής έρευνας. Κάθε παρουσία ή απουσία που σχετίζεται με τους ανθρώπους μέσα στο χρόνο εμπλουτίζει τον ιστορικό λόγο και η ίδια η εννοιολόγηση του παρελθόντος διευρύνεται οδεύοντας προς τον παρόντα χρόνο (Ρεπούση, 2000α: 10). 28

29 Το ανθρώπινο παρελθόν ακόμα και στη μικρή κλίμακα ενός τόπου είναι απεριόριστο. Η διεύρυνση των αντικειμένων ανέδειξε ακριβώς αυτή την πλευρά της ιστορίας και έκανε ορατή την απεριόριστη φύση της (Ρεπούση, 2000β: 4). Τα αντικείμενα που επιλέγονται από τον ερευνητή ή το δάσκαλο της τοπικής ιστορίας δύνανται να σχετίζονται με θέματα ιστορίας, τα οποία αφορούν σε μικρές τοπικές κοινωνίες (Λεοντσίνης, 1996: 80): την ιστορία μιας μικρής περιοχής, της οποίας η έκταση καθορίζεται από τα ιδιαίτερα ορατά χαρακτηριστικά του τοπίου της και ασκούν επίδραση στη ζωή των κατοίκων της την ιστορία μιας μικρής κοινωνίας ανθρώπων. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν κοινές μνήμες, παραστάσεις και συνήθειες, σαφώς διακριτές από εκείνες κατοίκων γειτονικών γεωγραφικών περιοχών την ιστορία συμβάντων και προσώπων της μικρής αυτής περιοχής, τα οποία επηρέασαν την ιστορική της εξέλιξη την ιστορία όλων των καταλοίπων της ανθρώπινης δραστηριότητας μιας συγκεκριμένης περιοχής (Παπαγιαννόπουλος, κ.α., 1999 στο Φραγκούλης, 2013: 14, Φραγκούλης & Φραντζή, 2010: 15). Αποφασιστικό κριτήριο και ταυτόχρονα περίγραμμα της μελέτης της τοπικής ιστορίας είναι η ανθρώπινη κοινωνική παρουσία, δράση και ανάπτυξη. Επιπρόσθετες προϋποθέσεις για το αν ένα θέμα αποτελεί αντικείμενο της τοπικής ιστορίας, αποτελούν η ύπαρξη της ιστορικής προοπτικής, δηλαδή του «ιστορικού βλέμματος», το οποίο δεν αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό των θετικών επιστημών, η υπαγωγή του επιμέρους τοπικού φαινομένου στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο και τέλος, ύστατο κριτήριο για την εισαγωγή μιας δραστηριότητας στο πεδίο της τοπικής ιστορίας αποτελεί η καλλιέργεια της ιστορικής συνείδησης, ως απώτερο σκοπό της σχολικής ιστορίας (Βαϊνά, 1997: ). Η δυναμική σχέση ανάμεσα στην οικονομική, πολιτιστική και κοινωνική αλλαγή μιας περιοχής σε τοπικό επίπεδο συνιστά το πεδίο εξέτασης της τοπικής ιστορίας, από την πλευρά της σχολικής έρευνας και διδακτικής μελέτης και εξέτασης. Για τον εκπαιδευτικό, αντικείμενο έρευνας είναι η σπουδή και η ανάλυση της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης μιας περιοχής σε μια συγκεκριμένη χρονική 29

30 περίοδο, καθώς και η συγκριτική παραβολή αυτής με άλλες περιοχές με τη βάση της έρευνας να απαρτίζεται από τις αιτίες και τα κίνητρα που οδήγησαν στο αποτέλεσμα αυτό σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό ή ακόμα και παγκόσμιο επίπεδο (Λεοντσίνης, 1996: 93-96) Η θεματολογία της τοπικής ιστορίας Στην επιλογή ενός θέματος τοπικής ιστορίας, κανένας κανόνας δεν δύναται να ισχύσει απόλυτα. Ωστόσο, οι εργασίες και οι έρευνες που θα εκπονήσουν οι μαθητές οφείλουν να εντάσσονται, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω στην προσπάθεια ορισμού της τοπικής ιστορίας, στα γενικά κριτήρια της τοπικότητας, της συμμετοχής των κατοίκων σε ένα σύνολο γεγονότων και της επίδρασης που αυτά είχαν στη ζωή τους (Τατίδου & Σκαράκης, 1998: 15-16). Η επιλογή ενός θέματος για τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας, δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση και το ζήτημα επηρεάζεται από αρκετούς παράγοντες. Αρχικά, πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν οι γνώσεις που κατέχουμε για το θέμα ως εκπαιδευτικοί, καθώς φυσικά και οι διαθέσιμες πηγές. Έπειτα, οφείλουμε να δώσουμε βάση στο πόσο ευχάριστο είναι το θέμα για τους μαθητές, διαλέγοντας εκείνες τις πλευρές της ανθρώπινης κοινωνίας που δεν θα κουράσουν, ούτε θα προκαλέσουν κάποια ενόχληση στους μαθητές. Επίσης, καλό θα ήταν να επιλέξουμε ένα καινοτόμο θέμα που δεν έχει ερευνηθεί και να σχεδιάσουμε σωστά τον τρόπο με τον οποίο θα απευθυνθούμε στο κοινό, αλλά και το χρόνο που απαιτείται για την ολοκλήρωση της έρευνας. Πολλές φορές, ενδιαφέροντα θέματα δεν υπολογίζονται ως αντικείμενα ιστορικής έρευνας, καθώς δεν απασχολούνται με κάποια μεγάλη προσωπικότητα ή ένα σημαντικό γεγονός. Οφείλουμε να στρέψουμε το ενδιαφέρον μας από τις χρονολογίες και τους ήρωες, στις εξελίξεις, τις νοοτροπίες και τους πολλούς, μικρούς και ανώνυμους μιας κοινωνίας ανθρώπων (Χατζηγιάννη, Μελάς & Μπελεγράτης, 1995: 77-80). Ο πιο καθοριστικός παράγοντας όμως για την επιλογή του θεματικού πεδίου είναι το γνήσιο ενδιαφέρον των μελών της τάξης (μαθητές, εκπαιδευτικός), μιας ομάδας εργασίας, ή ακόμα και το προσωπικό ενδιαφέρον ενός μαθητή, που πηγάζει από την όρεξη για ανακάλυψη και μελέτη μιας πλευράς της καθημερινής ζωής των 30

ΔΕΠΠΣ. ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

ΔΕΠΠΣ. ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ ΔΕΠΠΣ ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών ΔΕΠΠΣ Φ.Ε.Κ., 303/13-03-03, τεύχος Β Φ.Ε.Κ., 304/13-03-03, τεύχος Β Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην σύνταξη των ΔΕΠΠΣ Γενικότερες ανάγκες

Διαβάστε περισσότερα

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)»

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» «Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» Εισαγωγικά Στη σημερινή πρώτη μας συνάντηση θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε με απλό και ευσύνοπτο τρόπο

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη. [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων]

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη. [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων] Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων] 1. Είστε ικανοποιημένος/η από το Πρόγραμμα; Μ. Ο. απαντήσεων: 4,7 Ικανοποιήθηκαν σε απόλυτο

Διαβάστε περισσότερα

12 Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ στην εκπαιδευση

12 Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ στην εκπαιδευση προλογοσ Το βιβλίο αυτό αποτελεί καρπό πολύχρονης ενασχόλησης με τη θεωρητική μελέτη και την πρακτική εφαρμογή του παραδοσιακού χορού και γράφτηκε με την προσδοκία να καλύψει ένα κενό όσον αφορά το αντικείμενο

Διαβάστε περισσότερα

«Ανακαλύπτοντας τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Επαρχίας Ελασσόνας»- Μια διδακτική προσέγγιση

«Ανακαλύπτοντας τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Επαρχίας Ελασσόνας»- Μια διδακτική προσέγγιση «Ανακαλύπτοντας τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Επαρχίας Ελασσόνας»- Μια διδακτική προσέγγιση Μαρία Θ. Παπαδοπούλου, PhD Σχολική Σύμβουλος 6 ης Περιφέρειας Π.Ε. ν. Λάρισας Ελασσόνα, 7 Νοεμβρίου 2015

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

www.themegallery.com LOGO

www.themegallery.com LOGO www.themegallery.com LOGO 1 Δομή της παρουσίασης 1 Σκοπός και στόχοι των νέων ΠΣ 2 Επιλογή των περιεχομένων & Κατανομή της ύλης 3 Ο ρόλος μαθητή - εκπαιδευτικού 4 Η ΚΠΑ στο Δημοτικό & το Γυμνάσιο 5 Η Οικιακή

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2014-2015 - ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2014-2015 - ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2014-2015 - ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΙΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Δ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ 1. Σύντομη ενημέρωση (βασική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. Εισαγωγή Το μάθημα εισάγει τους μαθητές και τις μαθήτριες στην σύγχρονη οικονομική επιστήμη, τόσο σε επίπεδο μικροοικονομίας αλλά και σε επίπεδο μακροοικονομίας. Ο προσανατολισμός

Διαβάστε περισσότερα

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Κωδικός μαθήματος: ΚΕΠ 302 Διδάσκων: Δημήτρης Θ. Ζάχος Πιστωτικές μονάδες: 10 Χρόνος και τόπος διεξαγωγής: Τετάρτη 6-9 αίθουσα 907 Εισαγωγικά Η επιτυχής συμμετοχή σ ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ. «Τα μυστικά ενός αγγείου»

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ. «Τα μυστικά ενός αγγείου» ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ «Τα μυστικά ενός αγγείου» ΜΠΙΛΙΟΥΡΗ ΑΡΓΥΡΗ 2011 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ «ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΑΓΓΕΙΟΥ» ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η παρούσα εργασία αποτελεί το θεωρητικό

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα: Προσχολικής & Πρωτοβάθμιας Φωκίδας. Φορέας ιεξαγωγής: ΠΕΚ Λαμίας Συντονιστής: ημητρακάκης Κωνσταντίνος Τηλέφωνο:

Τμήμα: Προσχολικής & Πρωτοβάθμιας Φωκίδας. Φορέας ιεξαγωγής: ΠΕΚ Λαμίας Συντονιστής: ημητρακάκης Κωνσταντίνος Τηλέφωνο: Τμήμα: Προσχολικής & Πρωτοβάθμιας Φωκίδας Φορέας ιεξαγωγής: ΠΕΚ Λαμίας Συντονιστής: ημητρακάκης Κωνσταντίνος Τηλέφωνο: 2231081842 Χώρος υλοποίησης: ΕΚΦΕ Φωκίδας Υπεύθυνος: Μπεμπή Ευαγγελία Τηλέφωνο επικοινωνίας:

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών MA in Education (Education Sciences) ΑΣΠΑΙΤΕ-Roehampton ΠΜΣ MA in Education (Education Sciences) Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Εκπαίδευση (Επιστήμες της Αγωγής),

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2017-2018 - ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΙΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Δ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ 1. Σύντομη ενημέρωση: βασική ιδέα και

Διαβάστε περισσότερα

Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους. του Σταύρου Κοκκαλίδη. Μαθηματικού

Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους. του Σταύρου Κοκκαλίδη. Μαθηματικού Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους του Σταύρου Κοκκαλίδη Μαθηματικού Διευθυντή του Γυμνασίου Αρχαγγέλου Ρόδου-Εκπαιδευτή Στα προγράμματα Β Επιπέδου στις ΤΠΕ Ορισμός της έννοιας του σεναρίου.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΗΣ ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ Φυσικός, M.Ed. Εκπαιδευτικός-Συγγραφέας

ΑΡΗΣ ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ Φυσικός, M.Ed. Εκπαιδευτικός-Συγγραφέας ΑΡΗΣ ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ Φυσικός, M.Ed. Εκπαιδευτικός-Συγγραφέας Ομιλία με θέμα: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ & ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ Εκδήλωση αριστούχων μαθητών: Οι μαθητές συναντούν τη Φυσική και η Φυσική

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές αρχές σχεδιασμού και οργάνωσης Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο. Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φ.Α.

Βασικές αρχές σχεδιασμού και οργάνωσης Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο. Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φ.Α. Βασικές αρχές σχεδιασμού και οργάνωσης Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φ.Α. Βιωματικές Δράσεις Γυμνασίου Στην Α τάξη υλοποιούνται θέματα του διδακτικού αντικειμένου

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων & Προσχολικής Αγωγής Συντονίστρια: Επίκουρη Καθηγήτρια, Ελένη Μουσένα [Σύγχρονες Τάσεις στην Παιδαγωγική Επιστήμη] «Παιδαγωγικά μέσω Καινοτόμων

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: B ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ημερομηνία: Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο συγγραφέας αναφέρεται στη φυσιογνωμία και στον ρόλο

Διαβάστε περισσότερα

Διερευνητική ιστορική µάθηση: Η χρήση και αξιοποίηση των ιστορικών πηγών

Διερευνητική ιστορική µάθηση: Η χρήση και αξιοποίηση των ιστορικών πηγών Διερευνητική ιστορική µάθηση: Η χρήση και αξιοποίηση των ιστορικών πηγών Αρμόδιος Τσιβάς Δρ. Επιστημών Αγωγής Σχολικός Σύμβουλος περιεχόμενα Ιστορική εκπαίδευση Διδακτική της ιστορίας Διερευνητική μάθηση

Διαβάστε περισσότερα

Επαγγελματικός Προσανατολισμός στη Δευτεροβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση

Επαγγελματικός Προσανατολισμός στη Δευτεροβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση ΜΟΝΙΚΑ ΚΑΡΑΜΑΛΑΚΟΥ-ΛΑΠΠΑ ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΗ ΑΤΕΠ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Επαγγελματικός Προσανατολισμός στη Δευτεροβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση Επαγγελματικός

Διαβάστε περισσότερα

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ

ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ Οι Δ/τές ως προωθητές αλλαγών με κέντρο τη μάθηση Χαράσσουν τις κατευθύνσεις Σχεδιάσουν την εφαρμογή στη σχολική πραγματικότητα Αναπτύσσουν

Διαβάστε περισσότερα

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Α/ Α Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Απλή Αν κάνετε αναζήτηση µιας λέξης σε ένα αρχαιοελληνικό σώµα κειµένων, αυτό που θα λάβετε ως αποτέλεσµα θα είναι: Μια καταγραφή όλων των εµφανίσεων της λέξης στο συγκεκριµένο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : ΤΟ

ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : ΤΟ ΝΟΗΣΙΑΡΧΙΚΟ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟ 7 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΕΡΕΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΟΥ ΕΞΕΛΙΞΗ 9 1.1. Η ΝΟΗΣΙΑΡΧΙΚΗ ΚΑΙ Η ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ 0009364186 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ, 2016 ΔΠΘ/ ΠΤΔΕ: Οδηγός Συγγραφής

Διαβάστε περισσότερα

Παιδί και Ιστορικά Αρχεία: Προβληματισμοί, Μεθοδολογία, Μελέτη περίπτωσης. Λεωνίδας Κ. Πλατανιώτης Εκπαιδευτικός ΠΕ 02 (Φιλόλογος)

Παιδί και Ιστορικά Αρχεία: Προβληματισμοί, Μεθοδολογία, Μελέτη περίπτωσης. Λεωνίδας Κ. Πλατανιώτης Εκπαιδευτικός ΠΕ 02 (Φιλόλογος) Παιδί και Ιστορικά Αρχεία: Προβληματισμοί, Μεθοδολογία, Μελέτη περίπτωσης Λεωνίδας Κ. Πλατανιώτης Εκπαιδευτικός ΠΕ 02 (Φιλόλογος) 1. Εισαγωγή Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι: να αναδείξει τη σημασία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ MATHDebate - Η Φωνή των Φοιτητών - Ψάχνοντας την Αριστεία στην Εκπαίδευση Μαθηματικών μέσω της Αύξησης των Κινήτρων για Μάθηση (project 2016-2018) mathdebate.eu Σύντομη

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακό στην Εκπαιδευτική/Σχολική Ψυχολογία

Μεταπτυχιακό στην Εκπαιδευτική/Σχολική Ψυχολογία Μεταπτυχιακό στην Εκπαιδευτική/Σχολική Ψυχολογία Στόχοι του Προγράμματος Ο γενικός στόχος του προγράμματος είναι η ανάπτυξη επιστημονικής γνώσης στη θεωρία και στην εφαρμογή των ψυχολογικών και κοινωνικών

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης ί>ηγο^η 26 Επιστήμες της Αγωγής 26 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Η θέση της Πανελλήνιας Ένωσης Καθηγητών Πληροφορικής Επιμέλεια κειμένου: Δ.Σ. ΠΕΚαΠ κατόπιν δημόσιας διαβούλευσης των μελών της Ένωσης από 20/07/2010. Τελική έκδοση κειμένου:

Διαβάστε περισσότερα

Αναγκαιότητα - Χρησιμότητα

Αναγκαιότητα - Χρησιμότητα Διδακτικά Σενάρια Σενάρια Ως διδακτικό σενάριο θεωρείται η περιγραφή μιας διδασκαλίας- παρέμβασης με εστιασμένο γνωστικό αντικείμενο, συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς στόχους, διδακτικές αρχές και πρακτικές.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ) ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Μαρία Νέζη Σχολική Σύμβουλος Πειραιά

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ) ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Μαρία Νέζη Σχολική Σύμβουλος Πειραιά ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ) ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Μαρία Νέζη Σχολική Σύμβουλος Πειραιά 15-9-2016 Πώς δουλέψαμε στο γλωσσικό μάθημα; Προγράμματα Σπουδών. Στοχοκεντρικός

Διαβάστε περισσότερα

Πειραματικό εργαστήρι στη βιωματική μάθηση και στη σχολική θρησκευτική αγωγή

Πειραματικό εργαστήρι στη βιωματική μάθηση και στη σχολική θρησκευτική αγωγή Πειραματικό εργαστήρι στη βιωματική μάθηση και στη σχολική θρησκευτική αγωγή Εργαστήριο Ιστορίας και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Αιγαίου Διδάσκουν: Πολύκαρπος Καραμούζης, (Πανεπιστήμιο Αιγαίου)

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 3: Εισαγωγή στη θεματική

Ενότητα 3: Εισαγωγή στη θεματική ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 3: Εισαγωγή στη θεματική Βασίλης Α. Φούκας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Δομή επιμόρφωσης 1 η Μέρα Γνωριμία ομάδας Παρουσίαση θεωρητικού υποβάθρου Προσομοίωση : α) Επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

Το Αναλυτικό Πρόγραμμα. Δρ Δημήτριος Γκότζος

Το Αναλυτικό Πρόγραμμα. Δρ Δημήτριος Γκότζος Το Αναλυτικό Πρόγραμμα Δρ Δημήτριος Γκότζος Τι είναι το αναλυτικό πρόγραμμα Διαδικασία σύνταξης Αποτέλεσμα διαδικασίας Γραπτή διατύπωση των χαρακτηριστικών μιας διδακτικής πρότασης Στάδια εφαρμογής αναλυτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Ενότητα: Εκπαιδευτικό υλικό και σχολικό εγχειρίδιο Διδάσκων: Κατσαρού Ελένη ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Πότε ένας δάσκαλος θα κρίνεται ελλιπής και πότε εξαιρετικός

Πότε ένας δάσκαλος θα κρίνεται ελλιπής και πότε εξαιρετικός Πότε ένας δάσκαλος θα κρίνεται ελλιπής και πότε εξαιρετικός Στο σχέδιο της αξιολόγησης το μεγαλύτερο μέρος (περισσότερες από 5.000 λέξεις!) καταλαμβάνεται από αναλυτικές οδηγίες για το πώς ο διδάσκων μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Η αυθεντική μάθηση και αξιολόγηση. Δρ Δημήτριος Γκότζος

Η αυθεντική μάθηση και αξιολόγηση. Δρ Δημήτριος Γκότζος Η αυθεντική μάθηση και αξιολόγηση Δρ Δημήτριος Γκότζος Ορισμός αυθεντικής μάθησης Μάθηση που έχει αξία στον πραγματικό κόσμο χρησιμοποιείται για την επίλυση πραγματικών προβλημάτων και για την ολοκλήρωση

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Βασίλης Κόμης, Επίκουρος Καθηγητής Ερευνητική Ομάδα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της

Διαβάστε περισσότερα

Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Προσδοκώμενα αποτελέσματα: Στη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτητές/τριες

Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Προσδοκώμενα αποτελέσματα: Στη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτητές/τριες Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Περιγραφή του μαθήματος - στόχοι: Το μάθημα εξετάζει τις κοινωνικές, πολιτισμικές και ιστορικές διαστάσεις της ανάπτυξης του θεσμού του μουσείου και η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

þÿ ½ Á Å, ˆ»µ½± Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

þÿ ½ Á Å, ˆ»µ½± Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2016-08 þÿ µà±³³µ»¼±ä¹º ½ ÀÄž ÄÉ þÿµºà±¹ µåä¹ºî½ - ¹µÁµÍ½ à Äɽ þÿ³½îãµé½

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητικές Εργασίες. Μέθοδος Project στις Ερευνητικές Εργασίες

Ερευνητικές Εργασίες. Μέθοδος Project στις Ερευνητικές Εργασίες Ερευνητικές Εργασίες Μέθοδος Project στις Ερευνητικές Εργασίες Δομή παρουσίασης Θεωρητική παρουσίαση της Μεθόδου Project Εφαρμογές της μεθόδου Project Στάδια-σταθμοί υλοποίησης project Θεωρητική παρουσίαση

Διαβάστε περισσότερα

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση 1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση Στη βασική παιδεία, τα μαθηματικά διδάσκονται με στατικά μέσα α) πίνακα/χαρτιού β) κιμωλίας/στυλού γ) χάρτινου βιβλίου.

Διαβάστε περισσότερα

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που

Διαβάστε περισσότερα

3. Περιγράμματα Μαθημάτων Προγράμματος Σπουδών

3. Περιγράμματα Μαθημάτων Προγράμματος Σπουδών 3. Περιγράμματα Μαθημάτων Προγράμματος Σπουδών Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται τα συνοπτικά περιγράμματα των μαθημάτων που διδάσκονται στο Πρόγραμμα Σπουδών, είτε αυτά προσφέρονται από το τμήμα που είναι

Διαβάστε περισσότερα

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον!

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον! Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον! 1 ΣΥΝΟΨΗ 150.000 εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα συμμετάσχουν μέχρι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ»

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ» ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ» ΕΙΣΗΓΗΣΗ: «Πρακτικές αξιολόγησης κατά τη διδασκαλία των Μαθηματικών» Γιάννης Χριστάκης Σχολικός Σύμβουλος 3ης Περιφέρειας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΣ Γεωγραφίας στα πλαίσια του Νέου Σχολείου

ΑΠΣ Γεωγραφίας στα πλαίσια του Νέου Σχολείου ΕΣΠΑ 2007-13\Ε.Π. Ε&ΔΒΜ\Α.Π. 1-2-3 «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21 ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450 Με συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε. Κ. Τ.) ΑΠΣ Γεωγραφίας

Διαβάστε περισσότερα

«Τίποτα για πέταμα. Tα παλιά γίνονται καινούργια»

«Τίποτα για πέταμα. Tα παλιά γίνονται καινούργια» Ανοιχτή Εκπαιδευτική Πρακτική Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη Ανακύκλωση: «Τίποτα για πέταμα. Tα παλιά γίνονται καινούργια» Κρύστα Ρακαλλίδου Π.Ε. 60 rakallidou@sch.gr

Διαβάστε περισσότερα

Πρόσκληση Υποβολής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων ή/και Εκπαιδευτικού Υλικού

Πρόσκληση Υποβολής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων ή/και Εκπαιδευτικού Υλικού ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Αθήνα, 17.05.2018 Α ΚΥΚΛΟΥ Αρ. Πρωτ.: 20-12-2018 «ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ, 2019» Ταχ. Δ/νση: Αν. Τσόχα 36 Τ. Κ. Πόλη: 115 21-Αμπελόκηποι, ΑΘΗΝΑ Ιστοσελίδα: www.iep.edu.gr Επικοινωνία:

Διαβάστε περισσότερα

Δ.Ε.Π.Π.Σ. Α.Π.Σ. & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. Δρ Δημήτριος Γκότζος

Δ.Ε.Π.Π.Σ. Α.Π.Σ. & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. Δρ Δημήτριος Γκότζος Δ.Ε.Π.Π.Σ. Α.Π.Σ. & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Δρ Δημήτριος Γκότζος Γενικές αρχές της εκπαίδευσης Παροχή γενικής παιδείας Καλλιέργεια δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ενδιαφερόντων του Η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS Εκπαιδευτικό υλικό βιωματικών δραστηριοτήτων και Θεατρικού Παιχνιδιού για την ευαισθητοποίηση μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων καθώς και για την καλλιέργεια ενταξιακής κουλτούρας στα σχολικά πλαίσια Στυλιανός

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνικές συλλογής δεδομένων στην ποιοτική έρευνα

Τεχνικές συλλογής δεδομένων στην ποιοτική έρευνα Το κείμενο αυτό είναι ένα απόσπασμα από το Κεφάλαιο 16: Ποιοτικές ερμηνευτικές μέθοδοι έρευνας στη φυσική αγωγή (σελ.341-364) του βιβλίου «Για μία καλύτερη φυσική αγωγή» (Παπαιωάννου, Α., Θεοδωράκης Ι.,

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικές εφαρμογές Η/Υ. Μάθημα 1 ο

Παιδαγωγικές εφαρμογές Η/Υ. Μάθημα 1 ο Παιδαγωγικές εφαρμογές Η/Υ Μάθημα 1 ο 14/3/2011 Περίγραμμα και περιεχόμενο του μαθήματος Μάθηση με την αξιοποίηση του Η/Υ ή τις ΤΠΕ Θεωρίες μάθησης Εφαρμογή των θεωριών μάθησης στον σχεδιασμό εκπαιδευτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Ι ΣΤΑΘΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Ι ΣΤΑΘΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ............................... 15 ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ................................... 17 ΜΕΡΟΣ Ι ΣΤΑΘΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.)

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Π.Ι.Ε.)

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΠΕΪΚΑΚΗ Επιβλέπων καθηγητής: Αντωνιάδης Νικόλαος ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Εκπαίδευση από απόσταση Η τηλεμάθηση Ιδρυματική εκπαίδευση

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Κατερίνα Σάλτα ΔιΧηΝΕΤ 2017-2018 ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Διεπιστημονικότητα Ιστορία & Φιλοσοφία της Χημείας Γλωσσολογία Χημεία Διδακτική της Χημείας Παιδαγωγική Ψυχολογία

Διαβάστε περισσότερα

þÿÿ ÁÌ» Â Ä Â ³µÃ ±Â ÃÄ ½ ±À

þÿÿ ÁÌ» Â Ä Â ³µÃ ±Â ÃÄ ½ ±À Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2018 þÿÿ ÁÌ» Â Ä Â ³µÃ ±Â ÃÄ ½ ±À þÿä  µäµáìä ı õ À»ÅÀ»¹Ä þÿã绵

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ Δ.Σ. ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: ΠΟΥΓΑΡΙΔΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΑΞΗ : Γ

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ Δ.Σ. ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: ΠΟΥΓΑΡΙΔΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΑΞΗ : Γ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ Δ.Σ. ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: ΠΟΥΓΑΡΙΔΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΑΞΗ : Γ ΦΛΩΡΙΝΑ 2014 1 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ : «ΣΕΡΓΙΑΝΙ ΣΤΟΥΣ ΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ» ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΣ : ΠΟΥΓΑΡΙ ΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ-ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010 Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Δημοτικής, Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης για τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα (21-22 Δεκεμβρίου 2010 και 7 Ιανουαρίου 2011) Δ Φάση Επιμόρφωσης Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Διαβάστε περισσότερα

Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, 104 40 Αθήνα. Τηλ- Fax. 210 8228795 E-mail:schools@medsos.gr www.medsos.gr www.climateactions.gr

Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, 104 40 Αθήνα. Τηλ- Fax. 210 8228795 E-mail:schools@medsos.gr www.medsos.gr www.climateactions.gr Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, 104 40 Αθήνα. Τηλ- Fax. 210 8228795 E-mail:schools@medsos.gr www.medsos.gr www.climateactions.gr Εισαγωγή Η αλλαγή του κλίματος αποτελεί στις μέρες μας ένα αδιαμφισβήτητο

Διαβάστε περισσότερα

H ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Κατσιφή Βενετία εκπαιδευτικός

H ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Κατσιφή Βενετία εκπαιδευτικός H ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Κατσιφή Βενετία εκπαιδευτικός Γιατί; Αν, «Ιστορία είναι κάθε ανθρώπινη παρέμβαση ή δραστηριότητα πάνω στο περιβάλλον», τότε. «ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΣΤΟΝ (Ή ΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Ρώσσης, Φάνη Στυλιανίδου Ελληνογερμανική Αγωγή. http://www.creative-little-scientists.eu

Δημήτρης Ρώσσης, Φάνη Στυλιανίδου Ελληνογερμανική Αγωγή. http://www.creative-little-scientists.eu Τι έχουμε μάθει για την προώθηση της Δημιουργικότητας μέσα από τις Φυσικές Επιστήμες και τα Μαθηματικά στην Ελληνική Προσχολική και Πρώτη Σχολική Ηλικία; Ευρήματα για την εκπαίδευση στην Ελλάδα από το

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Morela Eri, PhD Έννοια της Ολυμπιακής Παιδείας Μορφωτική διαδικασία που αποσκοπεί στην αγωγή των νέων σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛ201 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 1 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΘΕΩΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Σεμιναριακό Εργαστήριο

Σεμιναριακό Εργαστήριο Σεμιναριακό Εργαστήριο Μέθοδοι και τεχνικές στη σύγχρονη Θρησκευτική Εκπαίδευση Εργαστήριο Ιστορίας και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Αιγαίου Διδάσκουν: Πολύκαρπος Καραμούζης, (Πανεπιστήμιο Αιγαίου)

Διαβάστε περισσότερα

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Χριστίνα Τσακαρδάνου Εκπαιδευτικός Πανθομολογείται πως η ανάπτυξη του παιδιού ορίζεται τόσο από τα γενετικά χαρακτηριστικά του, όσο και από το πλήθος των ερεθισμάτων που δέχεται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΑΛ 102 Προφορικός λόγος 6 ΓΑΛ 103 Γραπτός λόγος I 6 ΓΑΛ 170 e-french 6 ΓΑΛ 100-299 Μάθημα περιορισμένης επιλογής 6

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΑΛ 102 Προφορικός λόγος 6 ΓΑΛ 103 Γραπτός λόγος I 6 ΓΑΛ 170 e-french 6 ΓΑΛ 100-299 Μάθημα περιορισμένης επιλογής 6 πρώτο δεύτερο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΑΛ 102 Προφορικός λόγος ΓΑΛ 103 Γραπτός λόγος I ΓΑΛ 170 e-french ΓΑΛ 100-299 Μάθημα περιορισμένης επιλογής ΓΑΛ 104 Γραπτός λόγος II ΓΑΛ 111 Φωνητική ΓΑΛ 1 Από

Διαβάστε περισσότερα

Διαθεματικότητα: πλαίσιο εφαρμογής, αποτελέσματα, πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα, κριτική θεώρηση. Δρ Δημήτριος Γκότζος

Διαθεματικότητα: πλαίσιο εφαρμογής, αποτελέσματα, πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα, κριτική θεώρηση. Δρ Δημήτριος Γκότζος Διαθεματικότητα: πλαίσιο εφαρμογής, αποτελέσματα, πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα, κριτική θεώρηση Δρ Δημήτριος Γκότζος Τρόποι εφαρμογής διαθεματικότητας Παράλληλης συνεξέτασης θεμάτων από διαφορετικά μαθήματα

Διαβάστε περισσότερα

þÿ ÀÌ Ä º± µä À ¹ ¼ ½

þÿ ÀÌ Ä º± µä À ¹ ¼ ½ Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2016 þÿ ÀÌ Ä º± µä À ¹ ¼ ½ þÿµºà±¹ µåä¹ºì ¹ ¹º ĹºÌ ÃÍÃÄ ¼± þÿãä ½ º±Ä±½µ¼

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΙΣΧΥΕΙ ΚΑΤΑ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΙΣΧΥΟΥΝ ΤΟ ΔΕΠΠΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΧΡ. ΜΠΟΥΡΑΣ Σκοπός του Μαθήματος Σκοπός του μαθήματος είναι η εισαγωγή στη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ. 1 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Ι. Δημόπουλος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών. ΤΕΙ Πελοποννήσου

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ. 1 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Ι. Δημόπουλος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών. ΤΕΙ Πελοποννήσου ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 1 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ι. Δημόπουλος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών. ΤΕΙ Πελοποννήσου Κάποιες έννοιες Επιστήμη : κάθε συστηματικό πεδίο μελέτης ή σύστημα γνώσης που έχει ως σκοπό

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α )

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) 29 Μαΐου 2014 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) Α1. Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται στη σημασία του δημιουργικού σχολείου στη

Διαβάστε περισσότερα

Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή

Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή Τα σχέδια μαθήματος αποτελούν ένα είδος προσωπικών σημειώσεων που κρατά ο εκπαιδευτικός προκειμένου να πραγματοποιήσει αποτελεσματικές διδασκαλίες. Περιέχουν πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06 1590 1765 η Μέθοδος Project σε σχολές Αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη 1765 1880 συνήθης µέθοδος διδασκαλίας - διάδοσή της στην

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγίες για την Πιλοτική Εφαρμογή των μαθημάτων και των Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο

Οδηγίες για την Πιλοτική Εφαρμογή των μαθημάτων και των Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο Οδηγίες για την Πιλοτική Εφαρμογή των μαθημάτων και των Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο για τις ανάγκες της Πράξης «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) Πιλοτική Εφαρμογή». Α. ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πώς η διαμάχη για τις Εικόνες κατέληξε σε μάχη για τη γνώση. Αναστάσιος Παπάς Εκπαιδευτικός ΠΕ70, Mth, Επιμορφωτής Β Επιπέδου ΤΠΕ

Πώς η διαμάχη για τις Εικόνες κατέληξε σε μάχη για τη γνώση. Αναστάσιος Παπάς Εκπαιδευτικός ΠΕ70, Mth, Επιμορφωτής Β Επιπέδου ΤΠΕ Πώς η διαμάχη για τις Εικόνες κατέληξε σε μάχη για τη γνώση Αναστάσιος Παπάς Εκπαιδευτικός ΠΕ70, Mth, Επιμορφωτής Β Επιπέδου ΤΠΕ Εισαγωγικά «Η ιστορία είναι η συστηματική μελέτη των ανθρώπων στο παρελθόν»

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ. ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ. ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ 1 η ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ (ΑΛΛΗΛΟ-)ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ. ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ 2012-2013. Διοργάνωση: Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Β. Καλοκύρη Παρασκευή 14 - Σάββατο

Διαβάστε περισσότερα

Η σχέση Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών με την Εκπαίδευση στις Φυσικές Επιστήμες Κωνσταντίνα Στεφανίδου, PhD

Η σχέση Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών με την Εκπαίδευση στις Φυσικές Επιστήμες Κωνσταντίνα Στεφανίδου, PhD Η σχέση Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών με την Εκπαίδευση στις Φυσικές Επιστήμες Κωνσταντίνα Στεφανίδου, PhD Εργαστήριο Διδακτικής, Επιστημολογίας Φυσικών Επιστημών και Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας,

Διαβάστε περισσότερα

Ηφιλοσοφίατων ΕΠΠΣκαιτωνΑΠΣ. Γιώργος Αλβανόπουλος Σχολικός Σύµβουλος Ειδικής Αγωγής http://amaked-thrak.pde.sch.gr/symdim-kav4/ ΑλβανόπουλοςΓ. Σχ. Σύµβουλος 1 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εποχή µας χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) «Εκπαιδευτική Ηγεσία και Διοίκηση»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) «Εκπαιδευτική Ηγεσία και Διοίκηση» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) «Εκπαιδευτική Ηγεσία και Διοίκηση» Τρίπολη, 2019 Μέθοδος υλοποίησης και διαδικασίες παρακολούθησης (αναφέρεται μια από τις

Διαβάστε περισσότερα

«Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ»

«Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» Σάββατο 11 Νοεμβρίου, έναρξη 09.00-19.00 Φιλοσοφική Σχολή (αμφιθέατρο 440 4 ος όροφος), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστημιούπολη,

Διαβάστε περισσότερα

Θεματική Εβδομάδα «Σώμα και Ταυτότητα»

Θεματική Εβδομάδα «Σώμα και Ταυτότητα» Θεματική Εβδομάδα 2016-17 «Σώμα και Ταυτότητα» Υλοποίηση στο Γυμνάσιο Θεματικής Εβδομάδας Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης σε ζητήματα Διατροφής, Εθισμού-Εξαρτήσεων και Έμφυλων Ταυτοτήτων 1 Ενίσχυση της

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ

Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΛΟΙΖΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Α ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ)

Α ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ) Ειδίκευση Α ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ) Η ειδίκευση προσφέρει στις φοιτήτριες και στους φοιτητές σε βάθος θεωρητική κατάρτιση σε ζητήματα διδακτικής της ελληνικής γλώσσας, εξετάζοντας

Διαβάστε περισσότερα

142 Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης Θράκης (Αλεξανδρούπολη)

142 Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης Θράκης (Αλεξανδρούπολη) 142 Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης Θράκης (Αλεξανδρούπολη) Σκοπός Τα Παιδαγωγικά Τμήματα Δημοτικής Εκπαίδευσης, σκοπό έχουν την ανάδειξη επιστημόνων που θα καλύψουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες της Πρωτοβάθμιας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Μάθηµα: Εφαρµοσµένη ιδακτική των Φυσικών Επιστηµών (Πρακτικές Ασκήσεις Γ Φάσης) ΜΙΧΑΗΛ ΣΚΟΥΜΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑ ΔΕΣ ΠΕΡΒΟΛΙ ΟΜΟΡΦΟ: Ο κόσμος μας, ένα στολίδι. Τοκμακίδου Ελπίδα

ΓΙΑ ΔΕΣ ΠΕΡΒΟΛΙ ΟΜΟΡΦΟ: Ο κόσμος μας, ένα στολίδι. Τοκμακίδου Ελπίδα ΓΙΑ ΔΕΣ ΠΕΡΒΟΛΙ ΟΜΟΡΦΟ: Ο κόσμος μας, ένα στολίδι Τοκμακίδου Ελπίδα ΠΣ Δημοτικού Κοινωνική διαμεσολάβηση Βιωματική μάθηση Οικοδόμηση της γνώσης «η δημιουργία νοήματος έχει αποδεσμευτεί από την αποκλειστική

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΟΡΙΟΥ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΟΡΙΟΥ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΟΡΙΟΥ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΟΡΙΟ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΕΞ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΚΑΙ ΕΚ ΔΕΞΙΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΚΟΥΤΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Vaitsidis, Christos. Neapolis University. þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

Vaitsidis, Christos. Neapolis University. þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2015 þÿ Ãż²» Ä Å ¹µÅ Å½Ä ÀÁ þÿ ¼ ºÁ±Ä¹º µºà± µåã Vaitsidis, Christos

Διαβάστε περισσότερα

Ημερίδα με θέμα «Επιχειρηματολογία ως μέσο ανάπτυξης κριτικής σκέψης: εφαρμογές στο πλαίσιο των Αναλυτικών Προγραμμάτων»

Ημερίδα με θέμα «Επιχειρηματολογία ως μέσο ανάπτυξης κριτικής σκέψης: εφαρμογές στο πλαίσιο των Αναλυτικών Προγραμμάτων» ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ UCLAN CYPRUS ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ Ημερίδα με θέμα «Επιχειρηματολογία ως μέσο ανάπτυξης κριτικής σκέψης: εφαρμογές στο πλαίσιο

Διαβάστε περισσότερα