ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ

Transcript

1 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ ΚΑΤΩΜΕΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2020

2

3 ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ Δημητρίου Κατωμέρη του Έκτορος ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ : Αγγελόπουλος Ελευθέριος ΠΑΤΡΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2020

4

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματοποιήθηκε για την απόκτηση του Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών στην Διοίκηση Επιχειρήσεων, με ειδίκευση στην Διεθνή Επιχειρηματικότητα και εκπονήθηκε στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών, κατά το χρονικό διάστημα 9/2019-6/2020. Με την ολοκλήρωση αυτής της εργασίας θα ήθελα πρώτα απ όλους να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου Δρ. Ελευθέριο Αγγελόπουλο, που μου έδωσε την δυνατότητα να πραγματοποιήσω την διπλωματική μου εργασία πάνω σε ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα. Η εμπιστοσύνη που μου έδειξε καθώς και οι γνώσεις που μου προσέφερε ήταν ο κινητήριος μοχλός για την περάτωση της συγκεκριμένης εργασίας. Επίσης, θα ήθελα να εκφράσω τις ιδιαίτερες ευχαριστίες μου στους καθηγητές Αθανάσιο Τσαγκανό και Αντώνη Γεωργόπουλο που δέχθηκαν να είναι μέλη της τριμελούς επιτροπής, καθώς και για όλες τις γνώσεις που μου έχουν προσφέρει κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών. Θερμές ευχαριστίες οφείλω σε όλους τους καθηγητές και τους συμφοιτητές, για το όμορφο κλίμα συνεργασίας και φιλίας που υπήρχε κατά το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών. Τέλος δεν θα μπορούσα να μην εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στους γονείς μου, στην αδελφή μου καθώς και στην αγαπημένη μου, που με την επιμονή τους και με το κουράγιο τους, μου έδιναν δύναμη να συνεχίσω. 1

6 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το πετρέλαιο είναι ίσως το αγαθό, το οποίο μπορεί να επηρεάζει περισσότερο από κάθε άλλο, τις παγκόσμιες πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις. Τα γεωπολιτικά γεγονότα που διαδραματίζονται κυρίως στις χώρες της Μέσης Ανατολής αποτελούν τρανό παράδειγμα, καθώς οι πλούσιες χώρες σε κοιτάσματα υδρογονανθράκων προσπαθούν να εξασφαλίσουν τα δικαιώματά τους έναντι των χωρών που προσπαθούν να τα καπηλευτούν μέσω έμμεσων ή άμεσων πολέμων. Επίσης οι μεταβολές στην τιμή του πετρελαίου μπορούν να δημιουργήσουν σημαντικά προβλήματα στην παγκόσμια οικονομία, καθώς η πλειοψηφία των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών καλύπτεται από το πετρέλαιο και τα προϊόντα του. Η τιμή του πετρελαίου μπορεί να μεταβληθεί από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. Παράδειγμα αποτελεί η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε λόγω πανδημίας το πρώτο πεντάμηνο του 2020, κατά την οποία μειώθηκε αλματωδώς η ζήτηση σε καύσιμα ρίχνοντας έτσι την τιμή του πετρελαίου σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, δημιουργώντας σοβαρές οικονομικές ζημιές στις πετρελαϊκές εταιρείες. Παρόλα αυτά, η ζήτηση για ενέργεια συνεχώς και αυξάνεται, οι εταιρείες πετρελαιοειδών προσπαθούν να αναπτυχθούν και να καλύψουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο μερίδιο από την παγκόσμια αγορά πετρελαίου. Στην παρούσα διπλωματική εργασία γίνεται μελέτη του κλάδου του πετρελαίου στην Ελλάδα, και πιο συγκεκριμένα αναλύεται η στρατηγική που ακολουθούν οι δύο βασικές εταιρείες του κλάδου, η Ελληνικά Πετρέλαια και η Μότορ Όιλ, καθώς πραγματοποιείται και χρηματοοικονομική ανάλυση των δύο. Ο κλάδος του πετρελαίου στην Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντικά βήματα ανάπτυξης τόσο σε ποιοτικό όσο και σε τεχνολογικό επίπεδο. Οι εγχώριες πετρελαϊκές εταιρείες αναπτύσσονται και εξελίσσονται, επεκτείνοντας παράλληλα τις δραστηριότητές τους και σε άλλους τομείς, έτσι ώστε να μετατραπούν σε ανταγωνιστικές και υπολογίσιμες επιχειρήσεις στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. 2

7 ABSTRACT Oil is perhaps the best commodity that can affect global and economic developments, more than any other. The geopolitical events that are taking place mainly in the Middle East are a prime example, as rich countries in hydrocarbon deposits are trying to secure their rights over the countries that are trying to seize them through indirect or direct wars. Changes in oil prices can also cause significant problems for the global economy, as most of the world s energy needs are met by oil and its products. The price of oil can vary by many different factors. An example is the global economic crisis that triggered a pandemic in the first five months of 2020, during which fuel demand plummeted, dropping oil prices to historic lows, causing severe financial losses to oil companies. However, the demand of energy is constantly increasing, and oil companies are trying to grow and cover as large a share of the global oil market as possible. In the present dissertation, a study of the oil industry in Greece is carried out, and more specifically the strategy followed by the two main companies in the sector, Hellenic petroleum and motor oil, is analyzed, as well as financial analysis of the two. The oil industry in Greece has made significant strides in both quality and technology. Domestic oil companies are developing and involving, while expanding their operations to other sectors, so that they can become competitive and viable businesses on the world energy map. 3

8 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος... 1 Περίληψη... 2 Abstract... 3 Πίνακας περιεχομένων... 4 Κατάλογος πινάκων... 5 Κατάλογος εικόνων... 6 Κατάλογος διαγραμμάτων... 7 Εισαγωγή... 8 Κεφάλαιο 1: Ο Κλάδος του Πετρελαίου στην Ελλάδα 1.1 Εισαγωγή Ανάλυση PEST Μοντέλο των 5 Δυνάμεων του Porter Κεφάλαιο 2: Στρατηγική Ανάλυση των Δύο Κυρίαρχων Ελληνικών Εταιρειών 2.1 Στρατηγική Ανάλυση της Εταιρείας ΕΛΠΕ Η Εταιρεία Όραμα και Στόχοι της Εταιρείας Στρατηγική της Εταιρείας Ανάλυση SWOT της ΕΛΠΕ Στρατηγική Ανάλυση της Εταιρείας Motor Oil Η Εταιρεία Όραμα και Στόχοι της Εταιρείας Στρατηγική της Εταιρείας Ανάλυση SWOT της Motoroil Κεφάλαιο 3: Χρηματοοικονομική Ανάλυση Των Δύο Κορυφαίων Εταιρειών 3.1 Εισαγωγή Λογιστική Ανάλυση ΕΛΠΕ Λογιστική Ανάλυση ΜΟΕ Συγκριτική Ανάλυση των δυο Εταιρειών Αριθμοδείκτες Ρευστότητας Αριθμοδείκτες Δραστηριότητας Αριθμοδείκτες Αποδοτικότητας Αριθμοδείκτες Κεφαλαιακής Διάρθρωσης Σύγκριση της Λογιστικής και Χρηματιστηριακής Αξίας των Μετοχών και Ανάλυση Τυχόν Αποκλίσεων Χρηματιστηριακή Τιμή των Μετοχών και Τιμή Αργού Πετρελαίου Συμπεράσματα Βιβλιογραφία Παράρτημα

9 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Σελίδα Πίνακας 2.1: Θυγατρικές και συνδεδεμένες εταιρείες της Motor Oil..26 Πίνακας 3.1 : Κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης της εταιρείας ΕΛΠΕ...32 Πίνακας 3.2: Υπολογισμός πραγματικού φορολογικού συντελεστή ΕΛΠΕ Πίνακας 3.3: Κατανομή πωλήσεων ΕΛΠΕ.34 Πίνακας 3.4: Συντελεστής μόχλευσης ΕΛΠΕ..35 Πίνακας 3.5: Κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης της εταιρείας ΜΟΕ..36 Πίνακας 3.6: Κατανομή πωλήσεων ΜΟΕ...37 Πίνακας 3.7: Συντελεστής μόχλευσης ΜΟΕ 38 Πίνακας 3.8: Υπολογισμός δείκτη γενικής ρευστότητας 39 Πίνακας 3.9: Υπολογισμός δείκτη ειδικής ρευστότητας 40 Πίνακας 3.10: Υπολογισμός δείκτη κυκλοφοριακής ταχύτητας παγίου.42 Πίνακας 3.11: Υπολογισμός δείκτη κυκλοφοριακής ταχύτητας και του μέσου χρόνου παραμονής αποθεμάτων..43 Πίνακας 3.12: Υπολογισμός δείκτη κυκλοφοριακής ταχύτητας και του μέσου χρόνου είσπραξης απαιτήσεων..44 Πίνακας 3.13: Υπολογισμός δείκτη περιθωρίου μικτού κέρδους 45 Πίνακας 3.14: Υπολογισμός δείκτη περιθωρίου καθαρού κέρδους.46 Πίνακας 3.15: Υπολογισμός δείκτη αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων.47 Πίνακας 3.16: Υπολογισμός δείκτη δανειακής επιβάρυνσης.49 Πίνακας 3.17: Υπολογισμός δείκτη κάλυψης χρημα/κών δαπανών.50 Πίνακας 3.18: Υπολογισμός της αξίας κεφαλαιοποίησης, της λογιστικής αξίας και των κερδών ανά μετοχή 52 5

10 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Σελίδα Εικόνα 1.1: Δομή Ελληνικής αγοράς πετρελαιοειδών 9 Εικόνα 1.2: Σύνοψη ανάλυσης PEST...11 Εικόνα 1.3: Σύνοψη ανάλυσης των 5 δυνάμεων του Porter..16 Εικόνα 2.1: Λογότυπο ΕΛΠΕ..17 Εικόνα 2.2: Σχεδιάγραμμα Ομίλου ΕΛΠΕ Εικόνα 2.3: Χάρτης της έρευνας υδρογονανθράκων στην Ελλάδα 20 Εικόνα 2.4: Λογότυπο MΟΕ 25 6

11 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Σελίδα Διάγραμμα 2.1: Καταμερισμός Μετοχών ΕΛΠΕ..18 Διάγραμμα 2.2: Κατανομή όγκου πωλήσεων ΕΛΠΕ ανά αγορά..22 Διάγραμμα 2.3: Κατανομή όγκου πωλήσεων Motor Oil Διάγραμμα 3.1: Κατανομή πωλήσεων ΕΛΠΕ (2018).34 Διάγραμμα 3.2: Κατανομή πωλήσεων ΜΟΕ (2018).37 Διάγραμμα 3.3: Γραφική απεικόνιση του δείκτη γενικής ρευστότητας.40 Διάγραμμα 3.4: Γραφική απεικόνιση του δείκτη ειδικής ρευστότητας.41 Διάγραμμα 3.5: Γραφική απεικόνιση του δείκτη κυκλοφοριακής ταχύτητας παγίου.42 Διάγραμμα 3.6: Γραφική απεικόνιση του δείκτη κυκλοφοριακής ταχύτητας και του χρόνου παραμονής αποθεμάτων.43 Διάγραμμα 3.7: Γραφική απεικόνιση του δείκτη κυκλοφοριακής ταχύτητας και του μέσου χρόνου είσπραξης απαιτήσεων. 44 Διάγραμμα 3.8: Γραφική απεικόνιση του δείκτη περιθωρίου μικτού κέρδους...46 Διάγραμμα 3.9: Γραφική απεικόνιση του δείκτη περιθωρίου καθαρού κέρδους..47 Διάγραμμα 3.10: Γραφική απεικόνιση του δείκτη αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων 48 Διάγραμμα 3.11: Γραφική απεικόνιση του δείκτη δανειακής επιβάρυνσης..49 Διάγραμμα 3.12: Γραφική απεικόνιση του δείκτη κάλυψης χρημα/κών δαπανών..50 Διάγραμμα 3.13: Γραφική απεικόνιση των τιμών των μετοχών των εταιρειών ΕΛΠΕ και ΜΟΕ, καθώς και της τιμής του αργού πετρελαίου για το 2017 και

12 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο κλάδος του πετρελαίου παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη μιας χώρας, και συγκεκριμένα την Ελλάδας οι οποία εξαρτάται κατά περίπου 70% από το πετρέλαιο και τα προϊόντα του. Επίσης, η αγορά πετρελαιοειδών στην Ελλάδα συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της οικονομίας αφού μόνο οι δύο ηγέτιδες εταιρείες του κλάδου (ΕΛΠΕ, ΜΟΕ), αποτελούν το 8.8% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (184.7 δις για το 2018) της χώρας, σημειώνοντας τεράστιους τζίρους και αποτελώντας μεγάλη πηγή εσόδων (μέσω φόρων) για το ελληνικό κράτος. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να γίνει μια εκτενείς διερεύνηση του κλάδου του πετρελαίου στην Ελλάδα, να βρεθούν η δομή και οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν το επιχειρηματικό περιβάλλον του κλάδου, καθώς και να εξεταστούν οι βασικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτόν. Στόχος, είναι να αναλυθεί ο τρόπος με τον οποίο δομούν το στρατηγικό τους πλάνο οι εταιρείες έτσι ώστε να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών και να μελετηθούν τα οικονομικά τους μεγέθη, για να αξιολογηθεί η απόδοση και η αποτελεσματικότητά τους. Στο πρώτο μέρος ερευνάτε ο κλάδος του πετρελαίου στην Ελλάδα και εξευρίσκονται οι κύριοι πυλώνες που επηρεάζουν την λειτουργία του. Αρχικά αναλύονται, το εξωτερικό περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν και αναπτύσσονται οι επιχειρήσεις καυσίμων, ο υφιστάμενος ανταγωνισμός που έχουν να αντιμετωπίσουν οι υπάρχουσες και οι νεοεισερχόμενες εταιρείες, καθώς και ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που καθορίζουν την ένταση του. Επίσης παρουσιάζονται οι δύο κύριες εταιρείες του κλάδου, διερευνώνται οι κύριες στρατηγικές πολιτικές που ακολουθούν και τονίζονται τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία τους. Στο δεύτερο μέρος πραγματοποιείται χρηματοοικονομική ανάλυση στις δύο επιχειρήσεις, αναλύοντας τα κυριότερα οικονομικά στοιχεία από τις λογιστικές καταστάσεις που έχουν δημοσιοποιήσει. Με την βοήθεια της χρηματοοικονομικής ανάλυσης, υπολογίζονται κατάλληλοι αριθμοδείκτες επίδοσης και γίνεται διαχρονική σύγκριση των οικονομικών μεγεθών των δύο εταιρειών. Επίσης, αναγνωρίζοντας τη σημασία της μεταβλητής του κόστους προμήθειας της πρώτης ύλης (αργό πετρέλαιο) στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος των εταιρειών πετρελαίου, παρακολουθείται η αγοραία αξία (χρηματιστηριακή αξία) των εταιρειών αυτών σε σχέση με την τιμή του αργού πετρελαίου ενώ παράλληλα εντοπίζεται αν υπάρχει απόκλιση μεταξύ της λογιστικής και αγοραίας αξίας των επιχειρήσεων. Τέλος, παρουσιάζονται τα τελικά συμπεράσματα που έχουν προκύψει από την παραπάνω στρατηγική και την χρηματοοικονομική ανάλυση. 8

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ο ΚΛΑΔΟΣ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο κλάδος του πετρελαίου στην Ελλάδα χωρίζεται σε τρεις βασικούς τομείς δραστηριοτήτων. Ο πρώτος τομέας έχει να κάνει με την παραγωγή των πετρελαιοειδών και την διεργασία της διύλισης αργού πετρελαίου, ο δεύτερος με το χονδρικό εμπόριο των παραγόμενων προϊόντων και ο τρίτος με το λιανικό εμπόριο που έχει ως στόχο τους τελικούς καταναλωτές [1]. Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα παρουσιάζονται οι τρεις τομείς της αλυσίδας του κλάδου, καθώς και οι κύριες εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε κάθε έναν. Εικόνα 1.1: Δομή Ελληνικής αγοράς πετρελαιοειδών [1] Όσον αφορά τον τομέα διυλίσεως, υπάρχουν δύο κυρίαρχες εταιρείες, που καλύπτουν σχεδόν όλη την εγχώρια ζήτηση πετρελαιοειδών, τα Ελληνικά Πετρέλαια (ΕΛΠΕ) και η Μότορ Όιλ Ελλάς (MOE) με ποσοστό εγχώριας αγοράς περίπου 65% και 31% αντίστοιχα (το υπόλοιπο 4% καλύπτεται με κατευθείαν εισαγωγές προϊόντων από το εξωτερικό). Η Ελλάδα έχει δυνατότητα επεξεργασίας περίπου βαρελιών ανά ημέρα (bpd), με τα ΕΛΠΕ να διαθέτουν τρεις από τις συνολικά τέσσερεις μονάδες διύλισης, αποτελώντας το 65% της διυλιστικής δυναμικότητας της χώρας, ενώ η ΜΟΕ καλύπτει το υπόλοιπο 35% με μια μονάδα που έχει στην διάθεσή της [2,3]. 9

14 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ Στον τομέα της χονδρικής εμπορίας καυσίμων δραστηριοποιούνται περίπου 50 εταιρείες καυσίμων με 30 εξ αυτών να αφορούν εμπορία πετρελαιοειδών εκτός του υγραερίου, της ασφάλτου, των ναυτιλιακών και αεροπορικών καυσίμων (άδεια τύπου Α). Οι όμιλοι ΕΛΠΕ και ΜΟΕ κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό της εγχώριας χονδρικής εμπορίας, μέσω των θυγατρικών τους ΕΚΟ και BP για τα ΕΛΠΕ, και AVIN και CORAL (πρώην SHELL) για την ΜΟΕ. Στο λιανικό εμπόριο καυσίμων υπάρχουν περίπου 4835 πρατήρια καυσίμων, εκ των οποίων τα περισσότερα φέρουν τα εμπορικά σήματα εταιρειών, ενώ ένα μικρό ποσοστό είναι ανεξάρτητα. Η Ελλάδα έχει αυξημένο ποσοστό πρατηρίων καθώς αντιστοιχεί 1 για κάθε 2000 κατοίκους, όταν την ίδια στιγμή ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 1 πρατήριο ανά Αυτό μπορεί να εξηγηθεί λόγω των πολλών νησιών που έχει η χώρα, τα οποία έχουν μικρότερο πληθυσμό σε σχέση με τα αστικά κέντρα [4]. Όπως θα δούμε και παρακάτω ο κλάδος του πετρελαίου εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις εθνικές και παγκόσμιες εξελίξεις, για αυτό τον λόγο θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε τους παράγοντες που τον επηρεάζουν, καθώς και θα αναλύσουμε τις στρατηγικές των δύο βασικών εταιρειών πετρελαιοειδών στην Ελλάδα. 1.2 ΑΝΑΛΥΣΗ PEST Κατά την στρατηγική ανάλυση μιας επιχείρησης ή ενός ομίλου, από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που πρέπει να αναλυθούν, είναι το εξωτερικό περιβάλλον που δραστηριοποιείται και λειτουργεί. Η ανάλυση του περιβάλλοντος μπορεί να οδηγήσει σε συμπεράσματα για την λειτουργεία και την οικονομική στρατηγική μιας εταιρείας. Η ανάλυση PEST (προκύπτει από το αρκτικόλεξο για τις λέξεις Political, Economical, Social, Technological) είναι στην ουσία η ανάλυση του περιβάλλοντος και πιο συγκεκριμένα, η ανάλυση του πολιτικού, του οικονομικού του κοινωνικού και του τεχνολογικού περιβάλλοντος που περιγράφουν έναν επιχειρηματικό κλάδο [5]. Οι επιχειρήσεις που εδράζονται στον κλάδο των καυσίμων, όπως και οι υπόλοιπες επιχειρήσεις εκτός αυτού, δέχονται πιέσεις από το εξωτερικό τους περιβάλλον. Γι αυτό μία επιχείρηση πρέπει να είναι ανταγωνιστική έναντι των υπολοίπων, ώστε να ανταπεξέλθει σε αυτές τις τάσεις. Οι σημαντικότερες πιέσεις που δέχεται μία εταιρεία του συγκεκριμένου κλάδου από το εξωτερικό της περιβάλλον αναλύονται στη συνέχεια. 10

15 Πολιτικό Περιβάλλον Ασταθές πολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα Παγκόσμια πολιτική αστάθεια (κυρίως στις χώρες της Μέσης Ανατολής) Αυστηρό Ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο Νόμοι για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων Οικονομικό Περιβάλλον Οικονομική ύφεση Αύξηση ειδικού φόρου κατανάλωσης καυσίμων Μικρή αγοραστική δύναμη καταναλωτών Μεταβολές ισοτιμίας δολαρίου-ευρώ με συνέπεια την μεταβολή στην τιμή του πετρελαίου Κοινωνικό Περιβάλλον Καταναλωτική κοινωνία Υψηλό ποστοστό χρήσης αυτοκινήτων Μεγάλες ενεργειακές απαιτήσεις Ευαισθητοποίηση στα περιβαλλοντικά θέματα Αναζήτηση μορφών ενέργειας φιλικών προς το περιβάλλον Τεχνολογικό Περιβάλλον Ραγδαία αύξηση της τεχνολογίας διυλίσεως Αυτοματοποίηση διαδικασίας διυλίσεως και χημική βελτίωση Εξέλιξη στην τεχνολογία μηχανών εξόρυξης Ανάπτυξη τεχνολογίας των εναλλακτικών μορφών ενέργειας Εικόνα 1.2: Σύνοψη ανάλυσης PEST Πολιτικό Περιβάλλον Το πολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα μπορεί να χαρακτηριστεί πολύ ασταθές, καθώς οι εγχώριες κρίσεις και οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην νοτιοανατολική Μεσόγειο, την Μέση Ανατολή και γενικότερα οι παγκόσμιες εξελίξεις, επηρεάζουν σημαντικά την πολιτική ταυτότητα και λειτουργία της χώρας. Η αστάθεια στο πολιτικό προσκήνιο της χώρας σε συνδυασμό με την οικονομική ύφεση των τελευταίων ετών έχει θέσει σημαντικά προβλήματα στις επιχειρήσεις του κλάδου των καυσίμων (και όχι μόνο), οι οποίες δεν μπορούν με ευκολία 11

16 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ να προβλέψουν τις διακυμάνσεις του μακρο-περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιούνται, και έτσι να προγραμματίσουν τις κατάλληλες στρατηγικές. Επιπλέον η υπάρχουσα νομοθεσία (κυρίως Ευρωπαϊκή) θέτει συνεχώς περιορισμούς στον κλάδο των καυσίμων σχετικά με τη μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος και τα πρόστιμα που επιβάλλονται στις εταιρείες, που δεν συμμορφώνονται με αυτή, απειλούν τη βιωσιμότητά τους. Έτσι για να επιτυγχάνει μία εταιρεία τα όρια ρύπων, τα οποία στενεύουν ολοένα και περισσότερο, θα πρέπει να επενδύει ένα αρκετά μεγάλο κεφάλαιο στην έρευνα και ανάπτυξη των κατάλληλων τεχνολογιών που θα της επιτρέπει να λειτουργεί εναρμονισμένα με την εκάστοτε νομοθεσία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμεύσει την Ελλάδα έτσι ώστε να μειώσει τους ρύπους, να απεξαρτηθεί σταδιακά από το πετρέλαιο και να στραφεί στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Σύμφωνα με την συνθήκη του Κιότο, η Ελλάδα πρέπει να έχει μειώσει τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα κατά 25% μέχρι το 2020 με έτος βάσης το 1990 και να έχει αυξήσει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κατά 22.7% [6]. Περιορισμοί επίσης τίθενται σχετικά με την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων, με μία μορφή πιέσεως προς τις εταιρείες να αφορά την αύξηση του κατώτατου μισθού. Οικονομικό Περιβάλλον Το οικονομικό περιβάλλον είναι η ίσως ο παράγοντας που επηρεάζει περισσότερο τη ομαλή λειτουργεία μιας επιχείρησης τη σημερινή εποχή, για αυτό λόγω της έντονης οικονομικής κρίσης που διανύει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί σοβαρό ζήτημα για την βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Οι αλλεπάλληλες αυξήσεις στον ειδικό φόρο κατανάλωσης καυσίμων έχουν δημιουργήσει πιέσεις στους καταναλωτές, οδηγώντας τους έτσι στην σταδιακή μείωση της κατανάλωσης καυσίμων. Επομένως σε ένα τέτοιο οικονομικό περιβάλλον, όπου ο καταναλωτής δεν διαθέτει χρήματα για να ξοδέψει και που ίσως θα περιορίσει τις ανάγκες του σε καύσιμα με όποιον τρόπο διαθέτει, οι εταιρείες καυσίμων πρέπει γίνονται ανταγωνιστικές και να παρέχουν τα προϊόντα τους στη χαμηλότερη δυνατή τιμή, δημιουργώντας οικονομίες κλίμακας, ενώ παράλληλα εξασφαλίζουν την βιωσιμότητά τους. Επίσης υπάρχει ισχυρή σχέση ανάμεσα στο δολάριο με την τιμή του πετρελαίου, καθώς η τιμή του βαρελιού είναι σε δολάρια. Αυτό σημαίνει πως μια αύξηση της ισοτιμίας του δολαρίου έναντι των άλλων νομισμάτων θα οδηγήσει σε αύξηση της τιμής του πετρελαίου. Για αυτό τον λόγο όταν πραγματοποιούνται απότομες αλλαγές στην ισοτιμία ευρώ-δολαρίου μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στους ισολογισμούς των επιχειρήσεων δημιουργώντας έτσι μεγάλες οικονομικές ζημίες [7]. 12

17 Κοινωνικό Περιβάλλον Η σύγχρονη κοινωνία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια καταναλωτική κοινωνία η οποία έχει τεράστιες ενεργειακές ανάγκες, τις οποίες καλούνται να καλύψουν, κατά κύριο λόγο, οι εταιρείες πετρελαίου. Επίσης το υψηλό ποσοστό χρήσης των αυτοκινήτων από τους καταναλωτές, σε συνδυασμό με την αύξηση του τουρισμού, ευνοεί τις πωλήσεις καυσίμων στην χώρα μας. Παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια η κοινωνία έχει αρχίσει να ενημερώνεται και να ευαισθητοποιείται όσο αναφορά τα περιβαλλοντικά θέματα, λαμβάνοντας υπόψιν τις προειδοποιήσεις των ειδικών ερευνητών, για την συνεχόμενη μείωση της συγκέντρωσης του όζοντος, που προκαλείται από τα αέρια του θερμοκηπίου που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα. Για τον λόγο αυτό, έχει αρχίσει να αυξάνεται η ζήτηση για εναλλακτικές «πράσινες» μορφές ενέργειας πιο φιλικές προς το περιβάλλον, λειτουργώντας έτσι ως ανασταλτικός παράγοντας στην κερδοφορία των εταιρειών καυσίμων, που όμως αντιλαμβανόμενες την παγκόσμια σταδιακή στροφή που γίνεται στην ενέργεια, πραγματοποιούν τεράστιες επενδύσεις στην έρευνα, ανάπτυξη και παραγωγή άλλων μορφών ενέργειας. Τεχνολογικό Περιβάλλον Παράγοντας υψίστης σημασίας είναι και το τεχνολογικό περιβάλλον μιας εταιρείας καυσίμων και η ανάγκη να εξελίσσεται τεχνολογικά. Μία επιχείρηση σε αυτό τον κλάδο θα πρέπει να έχει την ικανότητα να διαθέτει ένα μεγάλο κεφάλαιο για τη συντήρηση και την απόκτηση ενός ενημερωμένου και τεχνολογικά άρτιου εξοπλισμού, ώστε να παρέχει την καλύτερη ποιότητα καυσίμου και να ξεχωρίζει από τους ανταγωνιστές, πάντα με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος. Θα πρέπει επίσης να διαθέτει την απαραίτητη τεχνογνωσία, καθώς και ένα κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό και να φροντίζει για την επιμόρφωση αυτού (σεμινάρια, εκπαιδευτικά προγράμματα, επενδύσεις στην εκπαίδευση των εργαζομένων κ.α.) ώστε να επιτευχθούν τα παραπάνω. Η εξέλιξη της τεχνολογίας στον τομέα της παραγωγής πετρελαιοειδών προϊόντων τα τελευταία χρόνια σχετίζεται με την αυτοματοποίηση της διαδικασίας διύλισης καθώς και με τις χημικές βελτιώσεις των παραγόμενων καυσίμων. Παρόλα αυτά ήδη έχουν αρχίσει να εξελίσσονται νέες τεχνολογίες που θα διευκολύνουν την κυρίως την εξόρυξη του πετρελαίου, όπως μηχανές εξόρυξης οι οποίες θα χρησιμοποιούν υψηλή θερμοκρασία και πίεση έτσι ώστε να λιώνει το υπέδαφος και οι οποίες αναμένονται μέχρι το Επίσης ένα μεγάλο κομμάτι έρευνας και ανάπτυξης νέων τεχνολογιών εξόρυξης αφορά τα υποθαλάσσια κοιτάσματα που βρίσκονται σε πολύ μεγάλο βάθος και την εκμετάλλευσή τους. Επιπλέον η αντικατάσταση των 13

18 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ κλασσικών εξορυκτικών μηχανών (τρυπάνια) με εκείνα που έχουν κεφαλές laser θα βοηθήσει σημαντικά στην γρήγορη και ακριβή εξόρυξη των κοιτασμάτων [8]. Από την άλλη μεριά υπάρχει τεχνολογική εξέλιξη και στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας, όπως για παράδειγμα οι κυψέλες καυσίμων που χρησιμοποιούν ως καύσιμο το υδρογόνο, κάτι που θα πρέπει να ανησυχεί τις εταιρείες παραγωγής καυσίμων. 1.3 ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ 5 ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΟΥ PORTER Οι πέντε δυνάμεις που ανέλυσε ο Porter υποδηλώνουν την ένταση του ανταγωνισμού σε έναν κλάδο και καθορίζουν τη σχετική ελκυστικότητα και τελικώς την κερδοφορία μίας επιχείρησης εντός αυτού. Όπως προκύπτει, όσο εντονότερος είναι ο ανταγωνισμός τόσο λιγότερο ελκυστικός είναι ένας κλάδος και το αντίστροφο. Οι πέντε δυνάμεις όπως αυτές αναλύονται παρακάτω, είναι η απειλή από τα υποκατάστατα προϊόντα, η απειλή από νεοεισερχόμενες επιχειρήσεις, η διαπραγματευτική ισχύς των πελατών, η διαπραγματευτική ισχύς των προμηθευτών καθώς και η ένταση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου [5]. Θα ασχοληθούμε με τις πέντε αυτές δυνάμεις και θα προσπαθήσουμε να εξάγουμε κάποια συμπεράσματα για τον κλάδο των πετρελαιοειδών και τον ανταγωνισμό σε αυτόν. Υποκατάστατα Προϊόντα Ως υποκατάστατα προϊόντα του πετρελαίου, καθώς και των παραγώγων τους, θα μπορούσαν να θεωρηθούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας οι οποίες ακόμη παράγουν ενέργεια σε πολύ μικρή κλίμακα και φαίνεται να μην μπορούν να καλύψουν τις άμεσες εγχώριες ενεργειακές ανάγκες της αγοράς. Για αυτό τον λόγο δεν αποτελούν άμεσα διαθέσιμα υποκατάστατα προϊόντα καθώς δεν είναι ισχυρή η δύναμη του ανταγωνισμού τους έναντι των ειδών του πετρελαίου. Παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ότι οι ηγέτιδες εταιρείες στον κλάδο των πετρελαιοειδών (ΕΛΠΕ, ΜΟΕ), επεκτείνονται με επενδύσεις στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Απειλή από Νεοεισερχόμενες Επιχειρήσεις Η φύση του κλάδου των πετρελαιοειδών καθιστά πάρα πολύ δύσκολη την εισαγωγή νέων επιχειρήσεων καθώς το αρχικό κεφάλαιο που πρέπει να επενδυθεί για την δημιουργία μιας βιομηχανικής μονάδας διύλισης αργού πετρελαίου, αντίστοιχης με αυτή του ανταγωνισμού, είναι αρκετά μεγάλο. Επιπλέον οι ανταγωνιστικές εταιρείες ήδη κατέχουν ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό από την εγχώρια αγορά της εμπορίας καυσίμων, το οποίο καλύπτουν είτε οι ίδιες, είτε 14

19 οι θυγατρικές τους αφήνοντας έτσι πολύ μικρά περιθώρια για την εισαγωγή μιας νέας εταιρείας στον τομέα της εμπορίας πετρελαιοειδών. Διαπραγματευτική Ισχύς Πελατών Η διαπραγματευτική ισχύς των πελατών στην περίπτωση του κλάδου του πετρελαίου είναι σχεδόν μηδαμινή καθώς οι εταιρείες που διοχετεύουν καύσιμα στην αγορά είναι μόνο δύο, η ζήτηση πετρελαιοειδών είναι πολύ μεγάλη και επίσης δεν υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση ανάμεσα στα προϊόντα των δύο κύριων ανταγωνιστών. Επιπλέον η τιμή των καυσίμων δεν μπορεί να μεταβληθεί σε σημαντικό βαθμό καθώς εκτός από τα ακριβά λειτουργικά έξοδα διυλίσεως που έχουν να καλύψουν οι επιχειρήσεις, εξαρτάται και άμεσα από την παγκόσμια οικονομία και τα διεθνή γεγονότα (όπως για παράδειγμα πόλεμοι στις χώρες τις μέσης ανατολής) [9]. Διαπραγματευτική Ισχύς Προμηθευτών Η Ελλάδα βασίζεται κατά κύριο λόγο στην εισαγωγή αργού πετρελαίου καθώς η εγχώρια παραγωγή, η οποία γίνεται από την εταιρεία Energean Oil & Gas στις περιοχές του Πρίνου και του Βόρειου Πρίνου, είναι πάρα πολύ μικρή και δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της αγοράς. Οι χώρες από τις οποίες εισάγει αργό πετρέλαιο η ελληνική αγορά είναι κυρίως το Ιράκ, το Καζακστάν, το Ιράν (στο οποίο έγινε άρση της απαγόρευσης συναλλαγών που υπήρχε τα προηγούμενα χρόνια από την Ε.Ε. και τις Η.Π.Α.), την Ρωσία, την Λιβύη, την Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο καθώς και σε μικρό ποσοστό οι Η.Π.Α.. Συμπεραίνουμε από τον αριθμό των προμηθευτών, καθώς και από το δεδομένο ότι η τιμή και η ποιότητα του αργού πετρελαίου δεν μπορούν να διαφοροποιηθούν κατά πολύ μεταξύ των χωρών, ότι οι προμηθευτές δεν έχουν πολύ μεγάλη διαπραγματευτική ισχύ έναντι των αγοραστών [2,9,10]. Ένταση ανταγωνισμού μεταξύ των Επιχειρήσεων του Κλάδου Ο ήδη υπάρχων ανταγωνισμός στον κλάδο του πετρελαίου είναι πολύ έντονος καθώς οι κύριοι ανταγωνιστές είναι δύο (Μ.Ο.Ε., Ε.Λ.Π.Ε.), οπότε έχουμε ολιγοπώλιο. Παρόλα αυτά δεν υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση στα προϊόντα και στις τιμές τους, καθώς και οι δύο είναι πολύ ανεπτυγμένες και δυνατές επιχειρήσεις, έχοντας επιτύχει οικονομίες κλίμακας προσφέροντας έτσι την χαμηλότερη τιμή στην αγορά. Για αυτό τον λόγο οι επιχειρήσεις ψάχνουν άλλους τρόπους να αυξήσουν τον ανταγωνισμό και κατά συνέπεια το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα έναντι της άλλης, όπως να αυξήσουν το μερίδιο τους στην αγορά εξαγοράζοντας θυγατρικές, να στραφούν σε άλλες επενδύσεις, όπως για παράδειγμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, 15

20 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ να επεκταθούν σε νέες εξωχώριες αγορές, είτε γίνει προσπάθεια προσέλκυσης περισσοτέρων καταναλωτών. Υποκατάστατα Προϊόντα - Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας -Δεν αποτελούν ακόμα απειλή Διαπραγματευτική Ισχύς Πελατών - Μεγάλη ζήτηση πετρελαιοειδών - Παρόμοια η τιμή και τα μεταξύ των ανταγωνιστών - Μικρή Ισχύς Απειλή από Νεοεισερχόμενες Επιχειρήσεις - Δυσκολία Εισόδου - Μεγάλο αρχικό κεφάλαιο - Έλληψη Τεχνογνωσίας Ένταση ανταγωνισμού μεταξύ των Επιχειρήσεων του Κλάδου - Ισχυρός ανταγωνισμός - Ολιγοπώλιο - Αύξηση μεριδίων αγοράς - Επέκταση δραστηριοτήτων Διαπραγματευτική Ισχύς Προμηθευτών - Μικρή εγχώρια παραγωγή αργού - Μεγάλος αριθμός προμηθευτών - Παρόμοια τιμή μεταξύ των ανταγωνιστών - Μικρή Ισχύς Εικόνα 1.3: Σύνοψη ανάλυσης των 5 δυνάμεων του Porter Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι το ανταγωνιστικό περιβάλλον του κλάδου των καυσίμων είναι ελκυστικό για μία εταιρεία προκειμένου να εγκαθιδρυθεί εντός αυτού ασχέτως εάν κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο να συμβεί. Τέλος, ο ανταγωνισμός έτσι όπως έχει διαμορφωθεί ο τομέας των καυσίμων είναι σχετικά ασθενής εφόσον δύο είναι οι κυρίαρχοι προμηθευτές της αγοράς και αυτοί καθορίζουν το πώς θα κινηθεί. Το συμπέρασμα αυτό στηρίζουν τα πολλά εμπόδια εισόδου μίας νέας επιχείρησης στον κλάδο, τα μη επαρκή υποκατάστατα προϊόντα που υπάρχουν καθώς και η έλλειψη διαπραγματευτικής δύναμης από τους πελάτες και τους προμηθευτές. 16

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 2.1 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΠΕ Η Εταιρεία Η εταιρεία Ελληνικά Πετρέλαια συστάθηκε από το Ελληνικό κράτος το 1975, με την αρχική ονομασία «Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου Α.Ε.» (ΔΕΠ) και ήταν η μόνη εταιρεία στην Ελλάδα, μέχρι το 1980, η οποία είχε το αποκλειστικό δικαίωμα έτσι ώστε να μπορεί να διυλίζει, να διαθέτει και να εμπορεύεται διυλισμένα προϊόντα στην εγχώρια αγορά. Εικόνα 2.1: Λογότυπο ΕΛΠΕ [11] Η ΔΕΠ αφού αρχικά εξαγόρασε την «Ελληνικά Διυλιστήρια Ασπροπύργου Α.Ε.» (ΕΛ.Δ.Α.) που διέθετε το διυλιστήριο Ασπροπύργου το 1975, στην συνέχεια απέκτησε και τις μετοχές της ESSO PAPPAS (η οποία μετονομάστηκε σε ΕΚΟ όταν το 1981 οι δραστηριότητες της εταιρείας πέρασαν στο ελληνικό δημόσιο), που διέθετε διυλιστήριο στη Δυτική Θεσσαλονίκη. Αφού ιδρύθηκαν η ΔΕΠ-ΕΚΥ (εταιρεία του Ελληνικού δημοσίου για την έρευνα και την ανάπτυξη υδρογονανθράκων) το 1985 και η ΔΕΠΑ (Δημόσια Επιχείρηση Παροχής Αερίου) το 1988, όλες οι θυγατρικές του ομίλου ΔΕΠ συγχωνεύθηκαν και μετονομάστηκαν σε Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε. (ΕΛΠΕ) το Τέλος το 2003 ο όμιλος ΕΛΠΕ ενσωματώνει την εταιρεία Πετρόλα Ελλάς Α.Ε.Β.Ε. στην οποία άνηκε το διυλιστήριο στην Ελευσίνα [11]. Ο όμιλος ΕΛΠΕ από εταιρεία πετρελαιοειδών έχει εξελιχθεί σε έναν από τους κυριάρχους ομίλους όσον αφορά τον τομέα της ενέργειας στις περιοχές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, καθώς δραστηριοποιείται σε 6 χώρες. Οι μετοχές του ομίλου διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο Αθηνών (ΑΤΗΕΧ: ELPE) και στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου (LSE: HLPD), ενώ δύο διεθνείς εκδόσεις ομολόγων διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο του Λουξεμβούργου. Τις μετοχές του ομίλου μοιράζονται κυρίως η Paneuropean Oil and Industrial Holdings S.A. του ομίλου Λάτση και το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) με 45,5% και 35,5% αντίστοιχα, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό συμπληρώνουν οι θεσμικοί (11,2%) και οι ιδιώτες (7,8%) επενδυτές, όπως παρουσιάζεται και στο παρακάτω «Διάγραμμα 1» [11]. 17

22 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ Διάγραμμα 2.1: Καταμερισμός Μετοχών ΕΛΠΕ [2] Οι κύριες δραστηριότητες του ομίλου, που αποτελούν και το 75% του συνολικού ενεργητικού, έχουν να κάνουν με τον τομέα της διύλισης. Στην διάθεσή της, η εταιρεία έχει τρία από τα συνολικά τέσσερα εγχώρια διυλιστήρια στον Ασπρόπυργο, στην Ελευσίνα και στην Θεσσαλονίκη, συνολικής ημερήσιας διυλιστικής δυναμικότητας 344 kbpd (χιλιάδες βαρέλια ανά ημέρα), το οποίο αποτελεί περίπου το 65% της διυλιστικής δυναμικότητας της χώρας, ενώ παράλληλα κατέχει περίπου το 60% της εγχώριας αγοράς χονδρικής εμπορίας πετρελαιοειδών. Μέσω της θυγατρικής της ΕΚΟ, η οποία ασχολείται με το λιανικό εμπόριο με δίκτυο περίπου 1700 πρατηρίων, η εταιρεία κατέχει ηγετικό ρόλο στην εγχώρια αγορά καυσίμων [2]. Όσον αφορά τις διεθνείς δραστηριότητες του, ο όμιλος διαθέτει δίκτυο περίπου 300 πρατηρίων σε Κύπρο, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο, Σερβία και Βόρεια Μακεδονία, κατέχοντας σημαντική θέση στον τομέα της εμπορίας καυσίμων στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Πέραν της εμπορίας και της διύλισης πετρελαίου, η ΕΛΠΕ είναι η μόνη με δυνατότητα παραγωγής χημικών και πετροχημικών στην Ελλάδα (παραγωγή κυρίως πολυπροπυλενίου και παραγώγων του), καλύπτοντας το 50% της εγχώριας αγοράς, ενώ παράλληλα συμμετέχει ενεργά και στις έρευνες για υδρογονάνθρακες που γίνονται σε υπεράκτιες και χερσαίες περιοχές της χώρα. Επεκτείνοντας τις ενεργειακές του δραστηριότητες ο όμιλος μέσω κοινοπραξίας με την EDISON λειτουργεί δύο ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες συνολικής ισχύος 810 MW. Επίσης μέσω επενδύσεων που έχει πραγματοποιήσει στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, παράγει 26 MW και έχει έργα για 1000MW σε διάφορα στάδια ανάπτυξης [11]. 18

23 Τέλος αποτελεί κύριο εισαγωγέα και προμηθευτή φυσικού αερίου στην χώρα. Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα διακρίνονται οι δραστηριότητες του ομίλου και οι θυγατρικές και οι συνεργασίες με τις οποίες τις επιτυγχάνει. Εικόνα 2.2: Σχεδιάγραμμα Ομίλου ΕΛΠΕ [2] Όραμα και Στόχοι της Εταιρείας Το όραμα της εταιρείας ΕΛΠΕ, όπως διαμορφώνεται από την ίδια στην επίσημη ετήσια εταιρική της έκθεση, αφορά πέντε βασικά σημεία βιώσιμης ανάπτυξης. Αρχικά είναι η πρωτοπορία σαν ενεργειακή εταιρεία στην μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, στην επίτευξη των 17 στόχων του Ο.Η.Ε. στο πλαίσιο της μεταψηφιακής εποχής της οικονομίας του άνθρακα και στην εφαρμογή προγραμμάτων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Στην συνέχεια είναι η βελτίωση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας σε συνδυασμό με την πρωτοπορία και την αύξηση της αποδοτικότητας. Τέλος δίνεται έμφαση στην ενίσχυση του εξωστρεφή προσανατολισμού της εταιρείας, ενώ παράλληλα γίνεται προσπάθεια για παραμονή στον πρωταγωνιστικό ρόλο στην εθνική προσπάθεια για ενεργειακή αυτονομία της Ελλάδας. Οι κύριοι μακροπρόθεσμοι στόχοι της εταιρείας βασίζονται σε ένα πενταετές Αναπτυξιακό Σχέδιο ( ), οπού δίνεται έμφαση στην έρευνα και ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την βελτίωση της στρατηγικής θέσης στην αγορά του φυσικού αερίου καθώς και 19

24 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ στην έρευνα και εξόρυξη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, με γνώμονα πάντα το σεβασμό προς το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες [12] Στρατηγική της Εταιρείας Η στρατηγική της εταιρείας εστιάζεται κυρίως στην αύξηση της κερδοφορίας της διαδικασίας διυλίσεως μέσω επενδύσεων στις εγκαταστάσεις, στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της. Επίσης κατά το 2018, η εταιρεία αναφέρει ότι υπήρξε σημαντική πρόοδος στον σχεδιασμό και την πραγματοποίηση έργων βελτιστοποίησης της ενεργειακής απόδοσης, σε συνδυασμό με την καλύτερη ενσωμάτωση των ψηφιακών δράσεων στις δραστηριότητες της. Επιπλέον, όσον αφορά καινούριες επιχειρηματικές δραστηριότητες του ομίλου, πραγματοποιήθηκαν σημαντικά βήματα στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης υδρογονανθράκων καθώς διευρύνθηκε το χαρτοφυλάκιο έρευνας στη Δυτική Ελλάδα (περιοχή του Ιονίου) συνεργαζόμενη με σημαντικές εταιρείες του κλάδου (ExxonMobil, TOTAL, Repsol) [2]. Εικόνα 2.3: Χάρτης της έρευνας υδρογονανθράκων στην Ελλάδα [13] 20

25 Αρχικά η εταιρεία προσπαθεί να αριστοποιήσει ένα νέο μοντέλο για την λειτουργία της διύλισης, βελτιστοποιώντας όλες τις βασικές δυνατότητες και των τριών διυλιστηρίων της εταιρείας και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους, ενώ παράλληλα αυξάνονται οι εξαγωγικές δραστηριότητές της στις περιοχές των Βαλκανίων και της Μεσογείου (το ποσοστό εξαγωγών για το 2018 ήταν περίπου 57%). Επίσης λόγω του καινούριου κανονισμού για την αλλαγή των καυσίμων ναυτιλίας από το 2020 [24], η εταιρεία έχει αρχίσει να προετοιμάζεται διερευνώντας διάφορους τύπους αργού πετρελαίου προς κατεργασία έτσι ώστε να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις της αγοράς [2]. Μεγάλη βαρύτητα έχει δοθεί από την εταιρεία στην υλοποίηση ενός Προγράμματος Μετασχηματισμού το οποίο ανέρχεται σε κόστος ύψους εκ. ευρώ με προβλεπόμενα ετήσια οφέλη 100 εκ. ευρώ. Κάποια από τα σημεία που παρουσιάζονται στο πρόγραμμα περιλαμβάνουν βελτιστοποίηση των διυλιστηρίων και σύγκρισή τους με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά, μετασχηματισμό των μονάδων για μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματός τους και προσπάθεια επέκτασης του δικτύου των πρατηρίων, τα οποία είναι ιδιολειτουργούμενα από τον ίδιο τον όμιλο. Επίσης η εταιρεία σκοπεύει να αυξήσει την αποδοτικότητα των μονάδων μετατροπής και βελτιστοποίησης του περιθωρίου κέρδους της διύλισης, καθώς και να αναπτύξει σημαντικά το χαρτοφυλάκιο της στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας [12]. Επιπλέον ο όμιλος προσπαθεί να μεγιστοποιήσει την αξία του χαρτοφυλακίου δραστηριοτήτων του καθώς πραγματοποιεί επενδύσεις στην έρευνα υδρογονανθράκων, ενισχύει την θέση του στην αγορά παραγωγής ενέργειας μέσω της θυγατρικής του ELPEDISON και συμμετέχει σε εμπορικές δραστηριότητες Φυσικού Αερίου. Όσον αφορά τη στρατηγική της εταιρείας, σε όρους οικονομικής επίδοσης, παρατηρούμε ότι υπάρχει μια προσπάθεια σταδιακής μείωσης του δανεισμού μέσω της χρησιμοποίησης των αυξημένων ταμειακών ροών και γενικότερα μείωσης του συνολικού δανεισμού με αποκλιμάκωση του χρηματοοικονομικού κόστους. Αξίζει να αναφερθεί ότι κατά το 2018 το χρηματοοικονομικό κόστος μειώθηκε κατά 12% ενώ ο συντελεστής μόχλευσης έπεσε στο 38% (στα χαμηλότερα επίπεδα της τελευταίας δεκαετίας) [2] Ανάλυση SWOT της ΕΛΠΕ Η ανάλυση SWOT είναι ένα εργαλείο για στρατηγικό σχεδιασμό κατά το οποίο μπορούν να μελετηθούν τα δυνατά (strengths) και τα αδύναμα (weaknesses) σημεία μιας περιοχής, ενός οργανισμού ή μιας επιχείρησης, καθώς και οι ευκαιρίες (opportunities) και οι απειλές (threats) που υπάρχουν. 21

26 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ Τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία της επιχείρησης πηγάζουν από το εσωτερικό της περιβάλλον και έχουν να κάνουν με τους εσωτερικούς πόρους που κατέχει (π.χ. τεχνογνωσία, καινοτομία προϊόντος, επενδύσεις). Αντίθετα οι απειλές και οι ευκαιρίες προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον της εταιρείας στου οποίου τις μεταβολές θα πρέπει να προσαρμόζεται (π.χ. αλλαγές στο νομοθετικό περιβάλλον, αλλαγές στο οικονομικό περιβάλλον, νέες αγορές) [5]. Δυνατά Σημεία-Strengths Ο όμιλος ΕΛΠΕ κατέχει ηγετικό ρόλο στον κλάδο του πετρελαίου στην Ελλάδα, καθώς κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό της εγχώριας αγοράς, μέσω των θυγατρικών του (ΕΚΟ,BP) και το τεράστιο δίκτυο πρατηρίων σε όλη τη χώρα. Εκτός αυτού έχει έντονο εξαγωγικό χαρακτήρα επενδύοντας κυρίως στις χώρες των Βαλκανίων και της Μεσογείου. Από τα πιο μεγάλα πλεονεκτήματα του ομίλου είναι η ύπαρξη των τριών διυλιστηρίων στην Ελευσίνα, στον Ασπρόπυργο και στην Θεσσαλονίκη, τα οποία έχουν ετήσια δυναμικότητα διύλισης (αθροιστικά) περίπου 17.3 ΜΤ. Κατά το 2018 η εταιρεία σημείωσε ιστορικό υψηλό παραγωγής πετρελαιοειδών που ανήλθε στο ποσό των 15.5 ΜΤ, ενώ οι πωλήσεις αυξήθηκαν σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, φτάνοντας τους 16.5 ΜΤ, με το 57% εξ αυτών να είναι εξαγωγές. Όμως, ο όμιλος δεν επαναπαύεται και συνεχίζει να επενδύει στην βελτιστοποίηση της αποδοτικότητας της διεργασίας της διύλισης, βελτιώνοντας παράλληλα την ενεργειακή απόδοση και τις ενεργειακές απαιτήσεις των εγκαταστάσεων [2]. Διάγραμμα 2.2: Κατανομή όγκου πωλήσεων ΕΛΠΕ ανά αγορά (σε χιλ. ΜΤ) [2] Άλλο ένα δυνατό σημείο του ομίλου είναι ότι επεκτείνει το χαρτοφυλάκιο των δραστηριοτήτων του. Δίνει πολύ έμφαση στην έρευνα υδρογονανθράκων στον Ελλαδικό χώρο, 22

27 σε συνεργασία με μεγάλους παίχτες του παγκόσμιου κλάδου πετρελαίου, πράγμα που μπορεί να αποφέρει πολύ μεγάλα μακροπρόθεσμα κέρδη στον όμιλο κάνοντάς υπολογίσιμο αντίπαλο στην παγκόσμιο χάρτη πετρελαίου. Επίσης η σύμπραξή με την ηλεκτροπαραγωγική εταιρεία EDISON και η δημιουργία της υβριδικής ELPEDISON έχει ξεκινήσει μια νέα εποχή για τον όμιλο πιο φιλική προς το περιβάλλον. O όμιλος στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει πραγματοποιήσει έργα συνολικής ισχύος μεγαλύτερα από 300MW σε φωτοβολταϊκά, αιολικά, και βιομάζα, τα οποία βρίσκονται σε διάφορα στάδια ανάπτυξης με μόνο 37MW εξ αυτών να είναι εν λειτουργία [2]. Αδύναμα Σημεία-Weaknesses Μια από τις πιο σημαντικές αδυναμίες της ΕΛΠΕ, αλλά και γενικότερα του κλάδου της διυλίσεως στην Ελλάδα, είναι πως δεν παράγεται εγχώρια η απαιτούμενη ποσότητα αργού πετρελαίου για να καλυφθεί η αγορά, και έτσι οι εταιρείες αναγκάζονται να προμηθεύονται πρώτη ύλη από χώρες κυρίως της Μέσης Ανατολής δημιουργώντας έτσι επιπλέον κόστη μεταφορών σε σχέση με τα αντίστοιχα ανταγωνιστικά αμερικάνικα διυλιστήρια, τα οποία δεν έχουν κόστη προμήθειας των πρώτων υλών τους [9]. Το παραπάνω σε συνδυασμό με τα αυστηρά νομοθετικά πλαίσια που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση, για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις βιομηχανίες, αφήνει σε χαμηλά επίπεδα τα περιθώρια διύλισης οδηγώντας σε πτώση τα καθαρά κέρδη των εταιρειών. Επίσης λόγω της οικονομικής ύφεσης που βιώνει η χώρα τα τελευταία χρόνια, έχει η συρρικνωθεί η ελληνική αγορά καυσίμων απειλώντας έως και την βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Τέλος λόγω του υψηλού δανεισμού που είχε λάβει η εταιρεία για τα επενδυτικά προγράμματα εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης των εγκαταστάσεών της, έχει δημιουργηθεί μεγάλη ανάγκη για αποκλιμάκωση των απαιτήσεων από τους δανειστές, πράγμα που ήδη έχει ξεκινήσει να πραγματοποιείται. Ευκαιρίες-Opportunities Παρόλο που η ελληνική αγορά καυσίμων έχει μειωθεί αισθητά λόγω της οικονομικής ύφεσης των προηγούμενων χρόνων, το πετρέλαιο παραμένει ένα προϊόν το οποίο έχει ιδιαίτερη σημασία για την ελληνική οικονομία και συνεχίζει να αποτελεί την επικρατέστερη πηγή ενέργειας. Επίσης υπάρχει μεγάλη ευκαιρία, για τον όμιλο ΕΛΠΕ, εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων της χώρας η οποία είναι ακόμα σε στάδια ερευνών οδηγώντας έτσι σε πωλήσεις αργού στην εγχώρια αγορά καθώς και στο εξωτερικό. Επιπλέον η στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που ήδη έχει αρχίσει να κάνει τα πρώτα της βήματα η εταιρεία, 23

28 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ πρόκειται να αναπτυχθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό στο μέλλον, τόσο ώστε να είναι μία υπολογίσιμη παροχή ενέργειας ενάντια στο πετρέλαιο. Θετικές ροές στα ταμεία της εταιρείας μπορούν να δημιουργήσουν οι αυξήσεις των πωλήσεων καυσίμων στις αεροπορικές και στις ναυτιλιακές εταιρείες που επηρεάζονται άμεσα από την τουριστική κίνηση της χώρας, που φαίνεται να έχει αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Τέλος, η εταιρεία μπορεί να επωφεληθεί από τις διεθνείς συμφωνίες του κράτους, κυρίως με τα κράτη της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, για την δημιουργία αγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου στην ευρύτερη περιοχή. Απειλές-Threats Οι πιο πολλές απειλές που έχουν να αντιμετωπίσουν οι εταιρείες καυσίμων έχουν να κάνουν κυρίως με την παγκόσμια πολιτική και οικονομική αστάθεια που επικρατεί. Οι μεταβολές στις τιμές του αργού πετρελαίου και των προϊόντων είναι μια από αυτές, καθώς μπορούν να επηρεάσουν την αποτίμηση των αποθεμάτων και να μεταβάλλουν τα περιθώρια διύλισης. Επίσης υπάρχει ο συναλλαγματικός κίνδυνος ο οποίος μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στην μετατροπή των οικονομικών στοιχείων όταν πρέπει να γίνει αποτίμηση οικονομικών καταστάσεων [7]. Όσον αφορά την Ελληνική οικονομία, όπως έχει αναφερθεί και παραπάνω, λόγω της δυσχερής οικονομικής κατάστασης η ζήτηση σε πετρελαιοειδή έχει μειωθεί, ενώ παράλληλα υπάρχει μεγάλο κόστος δανεισμού, και αυξημένος πιστωτικός κίνδυνος λόγω της αστάθειας του οικονομικού περιβάλλοντος και πιο συγκεκριμένα του Ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Κίνδυνο για τον όμιλο ΕΛΠΕ θα μπορούσε να αποτελέσει και η αύξηση του ανταγωνισμού στο εσωτερικό της χώρας, και η Motor Oil, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει αυξήσει σταδιακά το μερίδιο της εγχώριας αγοράς καθώς και το ποσοστό εξαγωγών της. Επίσης, η Motor Oil παράλληλα διαθέτει και επενδύσεις στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, κάνοντας την έναν υπολογίσιμο αντίπαλο και σε αυτό τον κλάδο. 24

29 2.2 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ MOTOR OIL Η Εταιρεία Η ίδρυση της εταιρείας Motor Oil Hellas S.A. πραγματοποιήθηκε το 1970, με αρχικούς της μέτοχους την εταιρεία «Varnima Corporation of Panama του ομίλου Βαρδινογιάννη και την «ΣΕΚΑ Α.Ε. Σταθμοί Εφοδιασμού Πλοίων δια Εικόνα 2.4: Λογότυπο MΟΕ [14]. Καυσίμων», και διέθετε αρχικά μία μονάδα διύλισης πετρελαίου, μονάδα παραγωγής λιπαντικών και σταθμό φόρτωσης για βυτιοφόρα οχήματα. Το διάστημα η εταιρεία ξεκίνησε την επέκτασή της προσθέτοντας στο δυναμικό τις μονάδες Ατμοσφαιρικής Απόσταξης, Καταλυτικής Αναμόρφωσης και Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας με καύση φυσικού αερίου, ενώ παράλληλα αποκτά και δικαίωμα πώλησης ενέργειας στην εγχώρια αγορά. Επίσης μέχρι το 1989 η εταιρεία διέθετε την συνολική της παροχή προϊόντων στις εξαγωγές, πράγμα που άλλαξε όταν απελευθερώθηκε ο κλάδος των καυσίμων, καλύπτοντας το 25% της εγχώριας αγοράς. Την δεκαπενταετία ( ) υπήρξε ραγδαία επέκταση για την εταιρεία καθώς σε αυτό το διάστημα εξαγόρασε το 50% της εταιρείας από την «Saudi Arabian Oil Company (Saudi Aramco)» και ολοκλήρωσε επενδύσεις για ανάπτυξη των εγκαταστάσεών της έτσι ώστε να συμβαδίζει με τα προβλεπόμενα Ευρωπαϊκά πρότυπα. Επίσης το 2001 πραγματοποίησε Αύξηση του Μετοχικού Κεφαλαίου και εισήλθε στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Το 2002 εξαγόρασε την AVIN OIL αυξάνοντας σημαντικά το ποσοστό της εταιρείας στην εγχώρια αγορά εμπορίας καυσίμων. Την επόμενη δεκαετία ( ) η εταιρεία εξαγοράζει και το υπόλοιπο ποσοστό που είχε η Aramco στην διάθεσή της. Επίσης ήρθε σε συμφωνία με τον όμιλο ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ Α.Ε. μέσω της ΚΟΡΙΝΘΟΣ POWER Α.Ε. για συμπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω φυσικού αερίου, εξαγόρασε το 100% του μετοχικού πακέτου των εταιρειών SHELL HELLAS και SHELL HELLAS GAS (οι οποίες μετονομάστηκαν σε CORAL και CORAL GAS αντίστοιχα) καθώς και το 100% της CYCLON. Τέλος η εταιρεία σε συνεργασία με την ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ Α.Ε. ίδρυσαν από κοινού την «Μ και Μ Α.Ε. ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ» εταιρεία εμπορίας φυσικού αερίου. Η δομή του ομίλου σε σχέση με τις θυγατρικές που διαθέτει γίνονται ευδιάκριτες στον παρακάτω πίνακα [3]. 25

30 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ Πίνακας 2.1: Θυγατρικές και συνδεδεμένες εταιρείες της Motor Oil [3] Οι βασικές δραστηριότητες του ομίλου σχετίζονται με την διύλιση αργού πετρελαίου για την δημιουργία των παραγόμενων προϊόντων του (υγραέριο, βενζίνη, μαζούτ, αεροπορικά καύσιμα, κ.α.). Η εταιρεία διαθέτει ένα σύγχρονο διυλιστήριο στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων στην Κόρινθο με δυναμικότητα βαρέλια ανά μέρα (35% της συνολικής διυλιστικής δυναμικότητας της χώρας), ενώ οι εγκαταστάσεις της αποτελούν το μεγαλύτερο βιομηχανικό συγκρότημα της Ελλάδας και ένα από τα πιο ευέλικτα διυλιστήρια της Ευρώπης. Μέσω των θυγατρικών της AVIN και CORAL, κατέχει περίπου το 36% της εγχώριας αγοράς εμπορίας καυσίμων, με δίκτυο περίπου 1400 πρατηρίων. Επιπλέον η εταιρεία δραστηριοποιείται και στην παραγωγή λιπαντικών τα οποία είναι εγκεκριμένα από διεθνείς οργανισμούς και από τις ένοπλες Δυνάμεις των Η.Π.Α.. Όσον αφορά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε συνεργασία με την ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ Α.Ε., παράγει ηλεκτρική ενέργεια ισχύος 436,6 ΜW από φυσικό αέριο, στην μονάδα που διατηρεί δίπλα στις εγκαταστάσεις της στους Άγιους Θεοδώρους, ενώ μέσω της εταιρείας NRG την διοχετεύει στην εγχώρια αγορά. Μέσω της Coral Gas η εταιρεία έχει και παρουσία στην αγορά φυσικού αερίου (αποθήκευση, συσκευασία, εμπορία) της οποίας κατέχει το 27%. Τέλος, δραστηριοποιείται και στην έρευνα και ανάπτυξη υδρογονανθράκων, μέσω της θυγατρικής της «Motor Oil Vegas Upstream Ltd», που εδρεύει στην Κύπρο [3] Όραμα και Στόχοι της Εταιρείας Κύριο όραμα της εταιρείας είναι να γίνει η εταιρεία που θα ηγείται στον τομέα της διύλισης αργού πετρελαίου και εμπορίας των παραγόμενων προϊόντων του στην περιοχή της ανατολικής 26

31 Μεσογείου, με κύριο εταιρικό σκοπό την αύξηση της μετοχικής αξίας μέσω της αξιοποίησης αποτελεσματικών τεχνικών διύλισης και πρακτικών προώθησης και πωλήσεων, έτσι ώστε να εξυπηρετούνται οι ανάγκες των πελατών της εταιρείας και να διευρύνεται το μερίδιο αγοράς στο εσωτερικό. Επίσης κύριο μέλημα της εταιρείας είναι η λειτουργεία της με αξιοπιστία, ευελιξία και ταχύτητα με τους συνεργάτες της (Πελάτες, Εργαζόμενοι, Προμηθευτές,Κοινωνία) χωρίς να υπάρχουν συμβιβασμοί σε θέματα κοινωνικής ευαισθησίας και ασφάλειας [3] Στρατηγική της Εταιρείας Όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα της Motor Oil, τρεις είναι οι βασικοί στρατηγικοί στόχοι της εταιρείας. Πρώτος στρατηγικός στόχος είναι η μεγιστοποίηση του περιθωρίου κέρδους τόσο στην κύρια εταιρεία όσο και στις θυγατρικές του ομίλου καθώς και της συνολικής οικονομικής απόδοσης. Δεύτερος στόχος είναι η βελτιστοποίηση και μεγιστοποίηση των πωλήσεων μέσω της αποτελεσματικής διάθεσης των προϊόντων, της εκμετάλλευσης των υπαρχουσών ευκαιριών καθώς και των διαθέσιμων αγορών, ώστε η κερδοφορία να γίνει η μέγιστη δυνατή. Τρίτος είναι στα θέματα ποιότητας, υγιεινής και ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος να επιτευχθεί το υψηλότερο δυνατό επίπεδο μέσω προσαρμογών και καινοτομιών [14]. Το 2018 η Motor Oil είχε ως κύριους στρατηγικούς στόχους να επιτύχει, υψηλό βαθμό απασχόλησης του διυλιστηρίου, τον βέλτιστο εφοδιασμό με παραγόμενα προϊόντα αργού πετρελαίου στις τρεις κύριες αγορές στις οποίες δραστηριοποιείται (εγχώρια αγορά καυσίμων, εξαγωγές και αεροπορία-ναυτιλία) καθώς και την επίτευξη ταμειακών ροών θετικού χαρακτήρα. Με βάση τους παραπάνω στρατηγικούς στόχους η εταιρεία κατάφερε να πραγματοποιήσει ρεκόρ πωλήσεων (14,4 εκατομμύρια ΜΤ), ποσότητα που είναι μεγαλύτερη από την αυτή που μπορεί να παράγει το διυλιστήριο, ενώ το αντίστοιχο ποσό την προηγούμενη χρονιά ήταν 13,8 εκατομμύρια ΜΤ. Αξίζει να σημειωθεί ο έντονος εξαγωγικός χαρακτήρας της εταιρείας καθώς το 82.15% του συνόλου των πωλήσεων ήταν σε περισσότερες από 45 χώρες του εξωτερικού (Αίγυπτος, Ηνωμένες Πολιτείες, Ηνωμένο Βασίλειο, Σαουδική Αραβία). Όπως φαίνονται οι πωλήσεις της εταιρείας στο παρακάτω διάγραμμα, παρατηρούμε ότι οι περισσότερες πωλήσεις της γίνονται στο εξωτερικό ενώ μικρά ποσοστά καταλαμβάνουν η εσωτερική αγορά και η ναυτιλία με την αεροπορία [3]. 27

32 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ Διάγραμμα 2.3: Κατανομή όγκου πωλήσεων Motor Oil (ποσά σε χιλ. ΜΤ) [3] Επιπλέον με της θετικές χρηματικές ροές που σημείωσε η εταιρεία κατάφερε να μπορεί να χρηματοδοτεί τον κύκλο εργασιών της χωρίς πρόβλημα και συνεπώς να μειώσει τον καθαρό τραπεζικό της δανεισμό σε πολύ χαμηλό επίπεδο [3]. Ακολουθώντας την στρατηγική της κάθετης ολοκλήρωσης προς τα εμπρός καθώς και της συσχετισμένης διαφοροποίησης, δηλαδή τη δημιουργία και εξαγορά θυγατρικών, η Motor Oil έχει καταφέρει και έχει αυξήσει το μερίδιο της στην εγχώρια αγορά εμπορίας καυσίμων στο 35% περίπου. Το τελευταίο χρόνο ο όμιλος Motor Oil φαίνεται να θέλει να ακολουθήσει στρατηγική διαφοροποίησης καθώς τον Οκτώβριο του 2018 η 100% κυπριακή θυγατρική της Motor Oil, Seilla Enterprises απέκτησε το 51% του μετοχικού πακέτου του τηλεοπτικού σταθμού Alpha επεκτείνοντας έτσι τις δραστηριότητές της και σε άλλους τομείς[15] Ανάλυση SWOT της Motor Oil Δυνατά Σημεία-Strengths Ένα από τα πιο δυνατά σημεία της Motor Oil είναι ξεκάθαρα το διυλιστήριο που διαθέτει στου Αγίους Θεοδώρους στην Κόρινθο. Το διυλιστήριο μαζί με τις εγκαταστάσεις για την διακίνηση των καυσίμων και τις βοηθητικές εγκαταστάσεις, απαρτίζουν το πιο μεγάλο βιομηχανικό ιδιωτικό συγκρότημα στην Ελλάδα, κατατάσσοντάς το στα πιο σύγχρονα διυλιστήρια αργού πετρελαίου στην Ευρώπη. Η τεράστια έκταση του διυλιστηρίου καθώς και οι ανεπτυγμένες τεχνικές που διαθέτει η εταιρεία για την διύλιση του πετρελαίου, δίνουν την δυνατότητα επεξεργασίας 185,000 βαρελιών αργού ανά ημέρα παράγοντας μία πολύ μεγάλη γκάμα προϊόντων πετρελαίου καθώς είναι και ο μοναδικός παραγωγός λιπαντικών στην εγχώρια αγορά [3]. Επίσης μεγάλο και σημαντικό πλεονέκτημα είναι η αυτονομία του διυλιστηρίου σε ηλεκτρική ενέργεια, ατμό και νερό. Μέσω πέντε αεριοστρόβιλων στο σταθμό συμπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας καλύπτονται οι ανάγκες για ηλεκτρική ενέργεια, με την χρήση τεσσάρων 28

33 λεβήτων σε συνδυασμό με ατμό που παράγεται από άλλες μονάδες του εργοστασίου παρέχεται ο ατμός πού είναι απαραίτητος για την παραγωγική διαδικασία, ενώ μέσω ενός συστήματος αφαλάτωσης καλύπτονται οι ανάγκες για νερό. Η ενεργειακή αυτονομία του διυλιστηρίου είναι πολύ σημαντική καθώς μειώνονται τα λειτουργικά έξοδα αυξάνοντας τα περιθώρια κέρδους. Τέλος το αρκετά μεγάλο μερίδιο αγοράς που κατέχει (μαζί με τις θυγατρικές) καθώς και η έντονη εξαγωγική δραστηριότητα, είναι τα κυριότερα στοιχεία της εταιρείας που την κάνουν βιώσιμη ακόμα και σε βαριές εγχώριες οικονομικές κρίσεις [3]. Αδύναμα Σημεία-Weaknesses Μία από τις πιο μεγάλες αδυναμίες του κλάδου της διύλισης και εμπορίας του πετρελαίου και πιο συγκεκριμένα της Motor Oil είναι η υψηλή φορολογική επιβάρυνση των καυσίμων, πράγμα το οποίο έχει άμεση επίπτωση την κατά πολύ μειωμένη εγχώρια ζήτηση. Επίσης η παραγωγική διαδικασία της διύλισης έχει πολύ μεγάλα και ανελαστικά κόστη με αποτέλεσμα το μικρό περιθώριο κέρδους. Η αυξημένη φορολογία στην Ελλάδα καθώς και τα μικρά περιθώρια κέρδους στο εμπόριο των καυσίμων συχνά οδηγεί σε παράνομες ενέργειες όπως την νοθεία, το λαθρεμπόριο και το παραεμπόριο, παρανομίες τις οποίες θα πρέπει να αποτρέψει η ίδια η εταιρεία στο δίκτυό της κάνοντας συνεχείς ελέγχους, οι οποίοι όμως έχουν μεγάλο κόστος [9]. Ευκαιρίες-Opportunities Παρά την εγχώρια και την παγκόσμια οικονομική ύφεση που βρίσκεται αντιμέτωπη η εταιρεία, υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες που μπορεί να αξιοποιήσει έτσι ώστε να επεκταθεί και να μεγαλώσει. Μία από αυτές τις ευκαιρίες είναι η περεταίρω αύξηση των εξαγωγικών της δραστηριοτήτων και πιο συγκεκριμένα η στρέψη του ενδιαφέροντος της σε νέες αγορές όπως αυτές τις κεντρικής Ευρώπης. Επίσης μπορεί να προχωρήσει σε εξαγορές θυγατρικών στις Βαλκανικές χώρες έτσι ώστε να αυξήσει σημαντικά το δίκτυο πρατηρίων της, με απώτερο σκοπό την κυριαρχία της εταιρείας στην εμπορία πετρελαίου στην ανατολική Μεσόγειο. Εκτός από τις εξαγωγικές δραστηριότητες καθοριστικό ρόλο παίζει και ο εγχώριος ανταγωνισμός τον οποίο η Motor Oil πρέπει να αντιμετωπίσει αυξάνοντας το εγχώριο μερίδιο αγοράς μέσω των θυγατρικών της κυρίως που εμπορεύονται τα καύσιμα στους καταναλωτές. Απειλές-Threats Οι απειλές που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εταιρείες διύλισης και εμπορίας πετρελαίου στην Ελλάδα και κατ επέκταση η Motor Oil ποικίλουν και έχουν να κάνουν κυρίως 29

34 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ με την οικονομική και πολιτική αβεβαιότητα που υπάρχει στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Η οικονομική ύφεση έχει προκαλέσει προβλήματα ρευστότητας τα οποία η εταιρεία πρέπει να επιλύνει έτσι ώστε να μπορεί να υπάρχει έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα των καυσίμων. Επίσης μία πολύ σημαντική απειλή είναι οι μεταβολές που υφίστανται οι τιμές του αργού πετρελαίου οι οποίες επηρεάζονται από παγκόσμιους παράγοντες όπως είναι τα εθνικά συμφέροντα της εκάστοτε χώρας-προμηθευτή καθώς και τυχόν πόλεμοι που μπορεί να εξελίσσονται κυρίως σε χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας. Τέλος η ολοένα και μεγαλύτερη στροφή της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχει αρχίσει και μειώνει την ζήτηση των προϊόντων πετρελαίου. 30

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΚΟΡΥΦΑΙΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η χρηματοοικονομική ανάλυση μιας επιχείρησης βασίζεται κατά κύριο λόγο στην μελέτη των χρηματοοικονομικών πληροφοριών της με βασικό στόχο την λήψη κρίσιμων επιχειρηματικών αποφάσεων. Μέσω των χρηματοοικονομικών καταστάσεων που δημοσιοποιεί η επιχείρηση, μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες σχετικά με τα κεφάλαιά της, τις επενδύσεις που έχει πραγματοποιήσει καθώς και για τα οικονομικά αποτελέσματα που πέτυχε κατά την περίοδο χρήσης της (συνήθως ένα έτος). Οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις που κοινοποιεί μια επιχείρηση είναι ο ισολογισμός (απεικόνιση της οικονομικής κατάστασης της επιχείρησης τη δεδομένη χρονική στιγμή), η κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης (ομαδοποιημένα τα έσοδα και τα έξοδα της επιχείρησης), η κατάσταση χρηματοροών (απεικόνιση των εισπράξεων και των πληρωμών) και η κατάσταση μεταβολών καθαρής θέσης (εμφανίζει την αύξηση ή την μείωση των καθαρών περιουσιακών στοιχείων την επιχείρησης). Στην παρούσα ανάλυση θα μελετηθούν οι δύο βασικότερες χρηματοοικονομικές καταστάσεις, ο ισολογισμός και η κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης. Η μελέτη αυτών των καταστάσεων μπορεί να πραγματοποιηθεί από διάφορους ενδιαφερόμενους και για διαφορετικούς σκοπούς [16]. Αρχικά οι βασικότεροι ενδιαφερόμενοι είναι η διοίκηση της επιχείρησης, οι οποίοι μελετούν τις πληροφορίες έτσι ώστε να εξάγουν συμπεράσματα σχετικά με την απόδοση της επιχείρησης, και να προβούν στην καταλληλότερη λήψη αποφάσεων για περεταίρω βελτίωση. Επίσης δέκτες τέτοιων οικονομικών πληροφοριών είναι και οι τράπεζες που ως δανειστές θέλουν να εξασφαλίσουν την αποπληρωμή των δανείων τους. Επιπλέον πιθανοί επενδυτές διερευνούν τις χρηματοοικονομικές καταστάσεις, για να ελέγξουν την αποδοτικότητα της επιχείρησης και εάν θα ήταν συμφέρουσα η επένδυση σε αυτή. Οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις μπορεί να μας παρέχουν αρκετές πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία και την δραστηριότητα των επιχειρήσεων, όμως δεν είναι αρκετές για να κατανοήσουμε πλήρως την επίδοση μιας επιχείρησης, για αυτό τον λόγο είναι πολύ χρήσιμες και οι σημειώσεις (notes) που κάνει η ίδια η επιχείρηση και δημοσιοποιεί μαζί με τις λογιστικές καταστάσεις. Από τα κυριότερα μειονεκτήματα των οικονομικών καταστάσεων που δίνουν οι επιχειρήσεις στην δημοσιότητα, είναι πως συχνά είναι πολύ συνοπτικά και δεν είναι καταγεγραμμένα ομοιόμορφα με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να εξάγει κάποιος συμπεράσματα [17]. 31

36 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ Ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για την κατανόηση όλων αυτών των πληροφοριών είναι οι χρηματοοικονομικοί αριθμοδείκτες, με τους οποίους υπολογίζονται κατάλληλα συγκρίσιμα μεγέθη που βοηθούν στην καλύτερη και ευκολότερη τους ερμηνεία. Οι αριθμοδείκτες διακρίνονται σε γενικές κατηγορίες επίδοσης (π.χ. Αποδοτικότητα, Ρευστότητα, Δραστηριότητα, Κεφαλαιακή Διάρθρωση) και οι οποίοι θα αναλυθούν περισσότερο και στην συνέχεια του κεφαλαίου. Η ανάλυση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων των δύο εταιρειών θα πραγματοποιηθεί σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο θα γίνει μια λογιστική ανάλυση κάθε εταιρείας ξεχωριστά στην οποία θα αναφέρονται τα βασικά λογιστικά μεγέθη (κέρδη, πωλήσεις, διαχείριση κινδύνου), για τα δύο τελευταία οικονομικά έτη 2017 και 2018, ενώ στο δεύτερο στάδιο θα πραγματοποιηθεί μια συγκριτική ανάλυση των δύο εταιρειών με διαγραμματική απεικόνιση των τεσσάρων κατηγοριών αριθμοδεικτών επίδοσης, για την χρονική περίοδο ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΛΠΕ Η κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης της εταιρείας Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε. (ΕΛΠΕ) για τις χρήσεις 2018 και 2017 παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 3.1 : Κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης της εταιρείας ΕΛΠΕ (ποσά σε χιλ. ευρώ) [18] Από την παραπάνω χρήση προκύπτει ότι ο κύκλος εργασιών της εταιρείας για το 2018 ήταν χιλ. ευρώ ενώ το αντίστοιχο ποσό για το 2017 ήταν χιλ. ευρώ, δηλαδή 32

37 παρατηρείται μια αύξηση περίπου 24%, το οποίο αρχικά φαίνεται να οφείλεται στην αύξηση της παραγωγής (και κατά συνέπεια των πωλήσεων), καθώς είναι αυξημένο και το κόστος πωληθέντων κατά 28%. Τα καθαρά κέρδη της εταιρείας διαμορφώθηκαν από χιλ. ευρώ το 2017 σε χιλ. ευρώ το 2018, παρουσιάζοντας μεγάλη αύξηση της τάξης του 51,27%. Αυτή η μεγάλη αύξηση βλέπουμε ότι οφείλεται στα έσοδα συμμετοχών τα οποία αυξήθηκαν κατά πολύ στην διάρκεια της χρονιάς (851,96%). Τέλος, για το φόρο φορολογητέων κερδών παρατηρούμε ότι αρχικά αποτυπώνεται με βάση το 29% όπως όριζε το φορολογικό πλαίσιο την συγκεκριμένη περίοδο ( / = 29%, / =29%. Στη συνέχεια όμως λαμβάνονται υπόψη κάποιες προσαρμογές στα λογιστικά κέρδη από την Φορολογική Διοίκηση και έτσι προκύπτουν τα φορολογητέα κέρδη, με αποτέλεσμα ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής να αλλάζει όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα [18]. Πίνακας 3.2: Υπολογισμός πραγματικού φορολογικού συντελεστή ΕΛΠΕ (ποσά σε χιλ. ευρώ) [18] Όπως προκύπτει, ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής το 2017 ήταν 42% ενώ το 2018 ήταν 30%, δηλαδή μειώθηκε κατά 12%, πράγμα που συντέλεσε και στην αύξηση των καθαρών κερδών της εταιρείας. 1. Πωλήσεις Αναλύοντας περισσότερο την κατανομή των πωλήσεων της εταιρείας ανά τομέα δραστηριοτήτων προκύπτει ο παρακάτω πίνακας. 33

38 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ Πίνακας 3.3: Κατανομή πωλήσεων ΕΛΠΕ (ποσά σε χιλ. ευρώ) [18] Από τα παραπάνω δεδομένα παρατηρείται συνολική αύξηση των πωλήσεων σε όλους τους τομείς, με την μεγαλύτερη να καταγράφεται στον εξαγωγικό τομέα, ο οποίος αυξήθηκε κατά περίπου 1.3 δις ευρώ (+34,5%), αποτελώντας το 55,8% των συνολικών πωλήσεων της εταιρείας για το Το υπόλοιπο ποσοστό των συνολικών πωλήσεων συμπληρώνουν η εσωτερική αγορά με 30,3% και η αεροπορία και η ναυτιλία με το υπόλοιπο 13,9%. 30,3% Εσωτερική αγορά 55,8% Αεροπορία & Ναυτιλία 13,9% Εξαγωγές Διάγραμμα 3.1: Κατανομή πωλήσεων ΕΛΠΕ (2018) [18] 2. Δανεισμός-Κίνδυνος Κεφαλαίου Για να εξεταστεί η βιωσιμότητα μιας επιχείρησης, ένας αντιπροσωπευτικός δείκτης υπολογισμού αποτελεί η μελέτη της σχέσης μεταξύ των ιδίων κεφαλαίων ως προς τα συνολικά κεφάλαια (κεφαλαιακή δομή). Αν μια επιχείρηση, ανταποκρίνεται στους οικονομικούς όρους των δανειακών συμβάσεων (πληρωμή τόκων) και διατηρεί την ιδανική κεφαλαιακή δομή από πλευράς κόστους τότε μπορεί να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη λειτουργία της. Ο συντελεστής μόχλευσης βοηθά τις εταιρείες στην παρακολούθηση της κεφαλαιακής δομής και του δανεισμού και υπολογίζεται σύμφωνα με την παρακάτω σχέση [17]. 34

39 Συντελεστής Μόχλευσης = Καθαρός Δανεισμός Συνολικά Απασχολούμενα Κεφάλαια (Σχέση 3.1) Ο καθαρός δανεισμός υπολογίζεται ως το άθροισμα του μακροχρόνιου και βραχυχρόνιου δανεισμού μείον τα ταμειακά διαθέσιμα και ισοδύναμα και τις επενδύσεις σε συμμετοχικούς τίτλους, ενώ τα συνολικά απασχολούμενα κεφάλαια υπολογίζονται αθροίζοντας τα ίδια κεφάλαια με το καθαρό δανεισμό. Τα αποτελέσματα του υπολογισμού του συντελεστή μόχλευσης για την ΕΛΠΕ φαίνονται στον παρακάτω πίνακα [18]. Πίνακας 3.4: Συντελεστής μόχλευσης ΕΛΠΕ (ποσά σε χιλ. ευρώ) [18] Η εταιρεία σε διάστημα ενός χρόνου έχει καταφέρει να μειώσει τον καθαρό δανεισμό της κατά 16,6%, αυξάνοντας τα ταμειακά διαθέσιμα κατά 31,8%, ενώ παράλληλα αύξησε τα ίδια κεφάλαια κατά 18,6% με αποτέλεσμα ο συντελεστής μόχλευσης να μειωθεί 9%, το οποίο σημαίνει πως η εταιρεία προσπαθεί να μειώσει το ποσοστό εξάρτησης της από τα ξένα κεφάλαια. 3.3 ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΕ Η κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης της εταιρείας Μότορ Όιλ Ελλάς (ΜΟΕ) για τις χρήσεις 2018 και 2017 παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα. 35

40 ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ Πίνακας 3.5: Κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης της εταιρείας ΜΟΕ (ποσά σε χιλ. ευρώ) [19] Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει ότι ο κύκλος εργασιών της ΜΟΕ για το 2018 ήταν χιλ. ευρώ ενώ το 2017 ήταν χιλ. ευρώ, δηλαδή αυξήθηκε κατά 25,55%. Η αύξηση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι το κόστος πωληθέντων αυξήθηκε κατά 32,1% πράγμα που σημαίνει ότι αυξήθηκε η συνολική παραγωγή των προϊόντων, καθώς και στην αύξηση στην τιμή των προϊόντων του πετρελαίου κατά 27,85%. Παρόλη την αύξηση του κύκλου εργασιών της, η εταιρεία είχε μείωση στα καθαρά της κέρδη, τα οποία διαμορφώθηκαν στα χιλ. ευρώ για το 2018 και στα χιλ. ευρώ για το 2017, κατά 22,84%. Σε αυτό σημαντικό ρόλο έπαιξε η αποδυνάμωση του δολαρίου Η.Π.Α. έναντι του Ευρώ, με ποσοστό μείωσης 4,54%. Σημαντική αρνητική επίπτωση είχε και η πτώση της τιμής βαρελιού Βrent το τελευταίο τρίμηνο του 2018, η οποία από 83,65$ στην αρχή του τριμήνου έπεσε στα 50,21$ στο τέλος του, δημιουργώντας μειωμένη αποτίμηση των αποθεματικών συμβάλλοντας έτσι στο μειωμένο μικτό κέρδος της εταιρείας [19]. 1. Πωλήσεις Η κατανομή των πωλήσεων της εταιρείας, ανά τομέα δραστηριοτήτων, για τα έτη 2018 και 2017, παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα. 36

41 Πίνακας 3.6: Κατανομή πωλήσεων ΜΟΕ [19] Η εταιρεία κατά το 2018 σημείωσε αύξηση της παραγωγής κατά 3,28% και σε συνδυασμό με την αύξηση των τιμών των προϊόντων του πετρελαίου, αυξήθηκαν σημαντικά και οι συνολικές πωλήσεις της, σε όλους τους τομείς που δραστηριοποιείται. Πιο συγκεκριμένα κατέγραψε μεγάλη αύξηση στις πωλήσεις του εξωτερικού κατά 22,75% (περίπου 900 εκ. ευρώ), στις πωλήσεις του εσωτερικού κατά 19,49% (περίπου 250 εκ. ευρώ) και στις πωλήσεις της ναυτιλίας κατά 68,8% (περίπου 300 εκ. ευρώ). Στο παρακάτω διάγραμμα παρατηρείται ο έντονος εξαγωγικός χαρακτήρας της εταιρείας καθώς το 64,8% των πωλήσεων αποτελούν οι εξαγωγές, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό συμπληρώνουν η εσωτερική αγορά και η ναυτιλία με 21,3% και 10,3% αντίστοιχα [19]. 21,3% Εσωτερική αγορά 10,3% Ναυτιλία 68,4% Εξαγωγές Διάγραμμα 3.2: Κατανομή πωλήσεων ΜΟΕ (2018) [19] 37