μεταστέγαση αποθήκευσης υλικού Με το παρόν Ο μελετητής βοηθήσουν να ολοκληρώσει υλικό που θα εξειδικευμένες επαγγελματικό που πρέπει να που αφορούν

Transcript

1 ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ & ΧΩΡΩΝ ΑΡΧΕΙΟΥ ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Με το παρόν έντυπο επιχειρείται μια προσπάθεια συνοπτικής αποτύπωσης των κυριότερων σημείων που σχετίζονται με τη διατήρησηη και προστασία του ευπαθούς υλικού της πολιτιστικής κληρονομιάς μας. Τα σημεία που καταγράφονται αφορούν στις εξειδικευμένες προδιαγραφές της κτιριακής υποδομής που θα φιλοξενήσει το υλικό αυτό, ενώ παράλληλαα επισημαίνονται οι κίνδυνοι και προτείνεται η λήψη ειδικών μέτρων συντήρησης και προφύλαξης. Η καταγραφή των σημείων ενδιαφέροντος γίνεται με βάση τους ισχύοντες κανονισμούς και πρότυπα σε Η.Π.Α., Καναδά, Βρετανία και στις Βόρειες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως αυτά προδιαγράφονται από την N.A.R.A, B.S., το Ινστιτούτο Συντήρησης του Καναδά (CCI),το Ινστιτούτο Προτύπων (NIS) και την Ακαδημία Επιστημών των Η.Π.Α., Έχει δε ως στόχο: Τη διασφάλιση της μακροβιότητας (με επιβράδυνση της διαδικασίας φθοράς, μέσω του ελέγχου των μικροκλιματικών συνθηκών). Τη προστασία από τυχόν φθορές και κλοπή. Τη προστασία από τη φωτιά, τη πλημμύρα και άλλες φυσικές καταστροφές. Να σημειωθεί επίσης ότι οι παραπάνω στόχοι συσχετίζονται άμεσα με την τοποθεσία που έχει επιλεχθεί ή θα επιλεγεί για την μεταστέγαση του αρχείου (για υφιστάμενη κτιριακή κατασκευή), ή την ανέγερση του νέου οικοδομήματος. Ο μελετητής θα πρέπει να φροντίσει να συγκεντρώσει στα χέρια του όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που θα τον βοηθήσουν να ολοκληρώσει με επιτυχία το έργο του. Θα πρέπει να αντλήσει τις κατάλληλες πληροφορίες που σχετίζονται με το υλικό που θα αποθηκευτεί,, το είδος και την σπανιότητά του, τους γενικότερους στόχους και επιδιώξεις του οργανισμού / ιδρύματος (φορέα του έργου), το προφίλ και τον αριθμό των χρηστών καθώς και των επισκεπτών, τις μελλοντικές ανάγκες επέκτασης, κ.ο.κ.. 1. ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΧΩΡΟΥ & ΚΤΙΡΙΑΚΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ Ενημερωτική έκδοση για τις εξελίξεις στον τομέα των ολοκληρωμένων έργων και εγκαταστάσεων συστημάτων αποθήκευσης υλικού 2009, 1 ο τρίμηνο εκδ.4 Οι κτιριακές αίθουσες που προορίζονται να στεγάσουν τις μονάδες ή τα συστήματαα αποθήκευσης πρέπει να επιλέγονται ή να σχεδιάζονται με συγκεκριμένα κριτήρια ώστε να καλύπτουν επαρκώς τις εξειδικευμένες ανάγκες για συντήρηση των διαφορετικών τύπων αρχείων που πιθανώς οι αίθουσες αυτές να φιλοξενήσουν. Τα αρχεία μπορεί να κατηγοριοποιούνται / ομαδοποιούνται σε α) συλλογές, έντυπα και βιβλία μη επαγγελματικού περιεχομένου, β) ) αρχαία κείμενα, συλλογές και βιβλία υψηλής σπανιότητας και σπουδαιότητας, γ) σύγχρονα έντυπα σχετιζόμενα με το επαγγελματικό /καθημερινό γίγνεσθαι, οποιασδήποτε μορφής και διαστάσεων, δ) φωτογραφίες, μικροφωτογραφίες (microfilm & microfiche), διαφάνειες (αρνητικές, θετικές), και ε) μαγνητικό υλικό σε οποιαδήποτε μορφή. Κατά την σχεδίαση της πρότασής του, ο μελετητής θα πρέπει να λάβει υπόψη του ένα χρονικό ορίζοντα 20 ετών κατ ελάχιστον. Γνωρίζοντας τον τύπο/είδος και τον όγκο του προς φύλαξη αρχειακού υλικού, θα μπορέσει εύκολα να υπολογίσει ορθολογιστικά την κατανομή των διαθέσιμων τετραγωνικών στους διάφορους χώρους του κτιρίου (βλέπε σχετ. ενότητα 1.1). Όμως, ανεξάρτητα από την κατηγορία στην οποία ανήκουν, τα σημεία που αφορούν στην κτιριακή υποδομή και ελεγχθούν συνοψίζονται σε γενικές γραμμές στα παρακάτω: που πρέπει να Η τοποθεσία του κτιρίου που θα επιλεγεί θα πρέπει να βρίσκεται μακριά από σιδηροδρομικές γραμμές καθώς εγκυμονούνται κίνδυνοι από ατυχήματα με τρένα που μεταφέρουν χημικά ή άλλα επικίνδυνα φορτία. Η τοποθεσία θα πρέπει επίσης να βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τον πυροσβεστικό σταθμό και πλησίον του αστυνομικού τμήματος ή σε συχνά περιπολούμενες περιοχές. Κατά τον στάδιο του σχεδιασμού του και μετέπειτα της κατασκευής της κτιριακής υποδομής, σπάνια γίνεται πρόβλεψη για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του δαπέδου. Η αντοχή του δαπέδου σε σημειακά φορτία (μη κατανεμημένα φορτία) για εγκατάσταση τυπικών κινητών συστημάτων αποθήκευσης υψηλής συμπύκνωσης με ύψος έως 2200 χιλιοστά και με μέσο βάρος 45 κιλά ανά ράφι θα πρέπει να ξεπερνά τα 900 κιλά ανά τετραγωνικό μέτρο. Για την εγκατάσταση εξειδικευμένων, αυτοματοποιημένων συστημάτων αποθήκευσης, οι αντοχές του δαπέδου θα πρέπει να επανεξεταστούν από εξειδικευμένο στατικό μηχανικό, ενώ η τελική θέση εγκατάστασης συστημάτων τέτοιου τύπου πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης. Οι χώροι που επιλέγονται για την εγκατάσταση κινητών συστημάτων αποθήκευσης πρέπει να επανεξεταστούν ως προς την αντοχή τους σε κινητά φορτία και στατικά (νεκρά) φορτία. Τα κινητά φορτία σχετίζονται με το σημειακό βάρος που δέχεται έκαστη σιδηροτροχιά στο σημείο επαφής της με τους τροχούς κύλισης της κάθε κινητής συστοιχίας των φωριαμών. Σε πολύ σελίδα: 1

2 ειδικές περιπτώσεις όπου οι αντοχές του δαπέδου είναι οριακές μπορεί να είναι δυνατή η ολοκλήρωση της εγκατάστασης με μείωση του ύψους των ορθοστατών, τοποθέτησηη πρόσθετων σιδηροτροχιών,, διαπλάτυνση της επιφάνειας έδρασης των σιδηροτροχιών, κ.ο.κ. Η επένδυση του δαπέδου ή του ψευδοπατώματος (υπερυψωμένο δάπεδο) με μοκέτα θα πρέπει να αποφεύγεται καθώς δημιουργεί ένα περιβάλλον ιδανικό για τη συσσώρευση εντόμων και τη δημιουργία μούχλας. Εφόσον αυτό είναι απαιτητό, καλό είναι να επενδύεται με αντιόξινο νεκρό ξύλο (κάποια είδη πυχοσανίδας, κοντραπλακέ, ZFMDF), ασφαλτικά παράγωγα όπως το linoleum ή άλλο μη πορώδες υλικό. Η επένδυση της εσωτερικής τοιχοποιίας να είναι από άκαυστα ή βραδυφλεγή υλικά και επιχρίσματα. Καλό είναι να ακολουθηθεί το πρότυπο ΑSTM E της American Society of Testing Materials που αφορά στις μεθόδους ελέγχου και διασφάλισης της επάρκειας των Υλικών και Εφαρμοζόμενων Διαδικασιών Κτιριακής Δόμησης, καθώς είναι το μόνο πρότυπο στον κόσμο που αναφέρεται διεξοδικά σε εγκαταστάσεις τέτοιου είδους. Περισσότερα στην ενότητα 6 «Πυρασφάλεια Πυρανίχνευση». Όλα τα σχετιζόμενα πρότυπα αναφέρονται στον συνοπτικό πίνακα προτύπων της NFPA : National Fire Protection Association των Η.Π.Α. Σημείωση : Σε περίπτωση εκδήλωσης φωτιάς σε αίθουσα φύλαξης υλικού, θεωρείται αποδεκτή η καταστροφή υλικού σε ποσοστό 0,12% επί του συνόλου. Η κατασκευή τυχόν ανοιγμάτων εξαερισμού εξωτερικών ή εσωτερικών πρέπει να προβλέπει περίφραξη για την αποφυγή της εισχώρησης τρωκτικών και εντόμων εντός του αεραγωγού. Ο εξωτερικός φωτισμός θα πρέπει να τοποθετείται μακριά από το κτίριο και απλά φωτίζουν προς αυτό. Η λεπτομέρεια αυτή είναι σημαντική καθώς το φώς τη νύχτα ελκύει έντομα τα οποία συσσωρεύονται στους τοίχους και τα παράθυρα του κτιρίου με κίνδυνο κάποια από αυτά να εισχωρήσουν εντός των χώρων φύλαξης και εκεί ανενόχλητα να πολλαπλασιαστούν. Η χρήση οργανικών υλικών σε απόσταση μικρότερη των 3 μέτρων από το εξωτερικό κτιριακό κέλυφος θα πρέπει να αποφεύγεται καθώς όλα τα οργανικά υλικά δίνουν τροφή στα έντομα τα οποία στη συνέχεια θα εισχωρήσουν στο κτίριο. Θάμνοι και σχετικά χαμηλά δένδρα θα πρέπει να κλαδεύονται εφόσον βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από τα παράθυρα του κτιρίου καθώς εξασφαλίζουν κάλυψη σε διαρρήκτες. Διατηρώντας τα σε χαμηλό ύψος, οι διαρρήκτες δεν μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν ως ασπίδα και να δράσουν ανενόχλητοι. Εφόσον το κτίριο προορίζεται για τη φύλαξη ιδιαίτερα σπάνιου υλικού μία παράμετρος που θα πρέπει να συνυπολογιστεί αφορά στο «Ηχητικό κλίμα». Οι ηχητικές οχλήσεις από τους πολυσύχναστους δρόμους (οδοί με υψηλή κυκλοφορία), τα λιμάνια αλλά και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς / γραμμές σε κοντινή απόσταση παράγουν ηχητικούς κραδασμούς που εφόσον είναι συνεχείς, προσβάλουν, με τη πάροδο του χρόνου, τη μοριακή δομή του αποθηκευμένου υλικού αποδιοργανώνοντάς την με αποτέλεσμα τη σταδιακή του φθορά. Καλό θα είναι να προβλεφθεί η τοποθέτηση κατάλληλων υλικών για την επαρκή ηχομόνωση τοίχων δαπέδων αλλά και υαλοπινάκων. Θεωρούνται αποδεκτά επίπεδα θορύβου με ανώτατο όριο τα 35-37db. Στις κυρίως αίθουσες φύλαξης /αποθήκευσης, θα πρέπει να απαγορεύεται η εγκατάσταση πάσης φύσης ηλεκτρικών συσκευών άνω των 13,2 KVA που λειτουργούν με υψηλή τάση, είτε αυτές προορίζονται για τοποθέτηση στο δάπεδο, ή για κρέμασμα στην οροφή. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να υπάρχει σχετική πρόβλεψη για την εγκατάσταση δευτερεύουσας πηγής ηλεκτρικού ρεύματος που θα τροφοδοτεί α) τα υποσυστήματα συναγερμού - παρακολούθησης - πυρασφάλειας και β) τα συστήματα HVAC και τα MCC. Η χειροκίνητη μεταγωγή στο εφεδρικό σύστημα ηλεκτροδότησης θεωρείται άκρως αποδεκτή. ΧΡΟΝΟΚΑΨΟΥΛΕΣ Ενσφράγιστες κατασκευές για την μακροχρόνιαα φύλαξη υλικού. Ανάλογα με τη φύση, την ιδιαιτερότητα και τη σπανιότητα του προς φύλαξη υλικού, ο μελετητής θα μπορούσε να συμπεριλάβει στην πρότασή του τη κατασκευή ενός υπόγειου (3 ο ή 4 ο υπόγειο) και καλά φυλασσόμενου χώρου ειδικών προδιαγραφών που θα χρησίμευε είτε ως «Χρονοκάψουλα» είτε θα υποστήριζε την ασφαλή αποθήκευση Χρονοκάψουλων. Ο χώρος αυτός θα πρέπει να είναι προσεκτικά επιλεγμένος μακριά από α) την οποιαδήποτε πηγή υγρασίας, β) ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές, γ) αγωγούς αερίου. Θα πρέπει να σφραγίζει αεροστεγώς και να υποστηρίζεται από ελεγχόμενες κλιματολογικές συνθήκες με τη μικρότερη δυνατή μεταβολή στα επίπεδα υγρασίας και θερμοκρασίας. Προσοχή : Η θέση τους δεν πρέπει να καταγράφεται εμφανώς στα σχέδια, ενώ η μέθοδος πρόσβασης γνωστοποιείται σε ελάχιστα άτομα. Θεωρητικό Άνοιγμα θύρας : 1 φορά ανά γενεά. 1.1 ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΤΙΡΙΑΚΟΥ ΕΜΒΑΔΟΥ ΑΝΑ ΧΡΗΣΗΗ Τα στοιχεία που παρουσιάζονται παρακάτω αποτυπώνονται στη σχετική μελέτη που διενήργησε το Wigcousis Dept. of Public Instruction των Η.Π.Α., το 2009 και αφορά στα Κανονιστικά Πρότυπα Σχεδιασμού Κτιρίων Αρχείων και Βιβλιοθηκών. Εκτενείς αναφορά γίνεται στο έντυπο Ε Α Κύριος χώρος φύλαξης συλλογής (αποτελούμενης από βιβλία, περιοδικά και Μαγνητικό υλικό). Εφόσον προβλεφθούν σταθερά ερμάρια αποθήκευσης και όχι κινητά αρχειοστάσια (ερμάρια υψηλής συμπύκνωσης), μια πρακτική μέθοδος υπολογισμού της ανάλωσης του κτιριακού εμβαδού ώστε να καλυφθεί με επάρκεια κάθε μία από τις προβλεπόμενες χρήσης του χώρου, καταγράφεται παρακάτω. Να σημειωθεί ότι με βάση τα Διεθνή Αρχειονομικά πρότυπα α) το ύψος των συστοιχιών των αρχειοστασίων δεν πρέπει να ξεπερνά τα 2200 χιλ., β) ο αριθμός των ραφιών που τοποθετούνται στα αρχειοστάσιαα δεν πρέπει να ξεπερνά τα 6+1 (για την οροφή), γ) η χωρητικότητα των ραφιών υπολογίζεται πάντα στο 65-80% του ωφέλιμου μήκους τους, και δ) ο υπολογισμός του κτιριακού εμβαδού που αναλώνεται για την αποθήκευση του αρχείου εξαρτάται από το πλάτος των διαδρόμων και από το είδος του αρχειακού υλικού (αφορά στην ποσότητα του ανά γραμμικό μέτρο). σελίδα: 2

3 ΒΙΒΛΙΑ Εργαζόμαστε λαμβάνοντας υπ όψιν μας τρεις εκδοχές : α) Συμπτυγμένη διαρρύθμιση 135 βιβλία/τ.μ.: στενός διάδρομος πλάτους έως 1000 χιλ., συστοιχίες ραφιών με ύψος έως 2200 χιλ. β) Μεσαία διαρρύθμιση βιβλία /τ.μ.: διάδρομος πλάτους 1200 έως 1300 χιλ., συστοιχίες ραφιών με ύψος έως 2200 χιλιοστά, γ) Άνετη διαρρύθμιση - 90 βιβλία / τ.μ. : - διάδρομος πλάτους χιλ., συστοιχίες ραφιών με ύψος από 1600 έως 1800 χιλ. Με βάση αυτές τις παραδοχές, για τη φύλαξη βιβλίων και στόχο τη δημιουργία ενός άνετου περιβάλλοντος με διαδρόμους μεγάλου πλάτους (περίπτωση γ), θα απαιτηθούν : / 90 = 444,4 τ..μ. εμβαδού. ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ Πρέπει να γνωρίζουμε για πόσα έτη απαιτείται η διατήρησηη των τίτλων των περιοδικών. Αν για παράδειγμα ο φορέας απαιτεί τη διατήρησή των για 3 έτη και έστω ότι έχουμε 100 τίτλους περιοδικών τότε ο τύπος : Έτη x αριθμός τίτλων περιοδικών x συντελεστής 0,056 μας δίνει τους τα τετραγωνικά μέτρα του εμβαδού που θα αναλωθούν για την φύλαξη των περιοδικών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση προκύπτουν 3 x 100 x 0,056 = 16,8 τ.μ. εμβαδού. ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ (ΚΑΣΕΤΕΣ, CD, DVD) Εργαζόμαστε λαμβάνοντας υπ όψιν μας τρεις εκδοχές : α) Συμπτυγμένη διαρρύθμιση 135 τεμ./τ.μ.: στενός διάδρομος πλάτους έως 1000 χιλ.., συστοιχίες ραφιών με ύψος έως 2200 χιλ. β) Μεσαία διαρρύθμιση τεμ. /τ.μ.: διάδρομος πλάτους 1200 έως 1300 χιλ., συστοιχίες ραφιών με ύψος έως 2200 χιλιοστά, γ) Άνετη διαρρύθμιση - 90 τεμ. / τ.μ. : - διάδρομος πλάτους χιλ., συστοιχίες ραφιών με ύψος από 1600 έως 1800 χιλ. Με βάση αυτές τις παραδοχές, για τη φύλαξη τεμαχίων υλικού θα απαιτηθούν : (περίπτωση α) / 135 = 30 τ.μ. εμβαδού. (περίπτωση β) / 117 = 35,4 τ.μ. εμβαδού. (περίπτωση γ) / 90 = 46,1 τ.μ. εμβαδού. Η/Υ (εντός του κυρίως χώρου φύλαξης) όταν απαιτείται Για την εγκατάσταση Η/Υ σε συγκεκριμένη περιοχή του χώρου του αρχείου και όχι διάσπαρτα στην αίθουσα, υπολογίζονται 3,88 τ.μ. ανά σταθμό εργασίας. Για σταθμούς εργασίας διάσπαρτα κατανεμημένους στο χώρο υπολογίζονται 5 έως 5,5 τ.μ. ανά σταθμό εργασίας Χώροι γραφείων για το προσωπικό (ώστε να καλυφθούν οι διάφορες ανάγκες διαχείρισης) Η ευκολότερη μέθοδος είναι να καταμετρήσουμε τους σταθμούς εργασίας που πρόκειταιι να εγκατασταθούν και να πολλαπλασιάσουμε το σύνολό τους επί μία από τις τρεις σταθερές : α) Συμπτυγμένη διαρρύθμιση 13,8, β) Μεσαία διαρρύθμιση - 15,6, γ) Άνετη διαρρύθμιση - 16,,7, Το γινόμενο μας δίνει το σύνολο των τετραγωνικών μέτρων που δύναται να δαπανηθούν. Με βάση αυτές τις παραδοχές, για την εγκατάσταση 6 σταθμών εργασίας για χρήση από το προσωπικό θα πρέπει να προβλεφθεί εμβαδόν γραφείων ως εξής : (περίπτωση α) 6 x 13,8 = 82,8 τ.μ. (περίπτωση β) 6 x 15,6 = 93,6 τ.μ. (περίπτωση γ) 6 x 16,7 = 100,2 τ.μ Χώροι μη Ευθέως Εκχωρούμενοι (Indirectly Assignable space) Πρόβλεψη θα πρέπει να γίνει και για τους χώρους οι οποίοι δεν εκχωρούνται για μια συγκεκριμένη παραγωγική διαδικασία αλλά σε διαδρόμους, προθαλάμους, εντοιχιζόμενα ερμάρια, τουαλέτες, αποθήκες,, κλιμακοστάσια, ανελκυστήρες, κ.ο.κ. Ο ακαθόριστος αυτός χώρος αναλογεί συνήθως στο 25-30% του συνολικού διαθέσιμου κτιριακού εμβαδού. Θεωρείται ως : α) Ελάχιστο το ποσοστό της τάξης του 25% β) Λογικό το ποσοστό της τάξης του 27% γ) Ιδανικό το ποσοστό της τάξης του 30% Με βάση αυτές τις παραδοχές, για τον υπολογισμό του Μη Ευθέως Εκχωρούμενου Χώρου χρησιμοποιείται ο τύπος : GSF = S1/ 1- (SP + NO). Περισσότερες λεπτομέρειες στο σχετικό έντυπο. σελίδα: 3

4 2. ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ Θα πρέπει να υπάρξει ένας σαφής διαχωρισμός του αρχειακού υλικού που αποθηκεύεται / φυλάσσεται για βραχύ χρονικό διάστημα από αυτό που προορίζεται για μακροχρόνιαα φύλαξη. Για την φύλαξη του αρχειακού υλικού για βραχύ χρονικό διάστημα δεν απαιτείται η εξασφάλιση ιδιαίτερα εξειδικευμένων περιβαλλοντικών συνθηκών. Όμως, για τη μακροχρόνια φύλαξη και διατήρηση του μόνιμου αρχειακού υλικού στη καλύτερη δυνατή κατάσταση, απαιτείται η δημιουργία συγκεκριμένων συνθηκών θερμοκρασίας και υγρασίας, με τιμές ή εύρος τιμών που διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προς φύλαξη αρχειακού υλικού. Κατά τη μακρόχρονη φύλαξη αρχείων ανεξάρτητα από το είδος τους θα πρέπει : Οι διατηρούμενες στον εν λόγω χώρο συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας να χαρακτηρίζονται από ένα αυστηρά στενό εύρος τιμών και να ελέγχονται συνεχώς. Να αποφεύγονται οι μεγάλες διακυμάνσεις και οι απότομες μεταβολές στα επίπεδα θερμοκρασίας και υγρασίας. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι σχετιζόμενες με την αποθήκευση μέθοδοι ελέγχου και τεχνολογικός εξοπλισμός δεν αποτελούν τυπικές εμπορικές εφαρμογές, οι λύσεις που τελικά θα προταθούν προς εφαρμογή θα πρέπει να αξιολογηθούν με βάση τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του συγκεκριμένου έργου και χώρου. Ο νέος σχεδιασμός θα πρέπει επίσης να εξαιρεί όλες τις μορφές αποθήκευσης / φύλαξης με το χαρακτηριστικό της αυτοεξυπηρέτησης των χρηστών ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ Τα υψηλά επίπεδα θερμοκρασίας επιταχύνουν τις χημικές αντιδράσεις που οδηγούν στη σταδιακή καταστροφή της κάθε οργανικής ύλης όπως είναι το χαρτί που αποτελεί την βάση κάθε έντυπου υλικού. Η ξήρανση των ινών της κυτταρίνης έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών προβλημάτων μηχανικής φύσης όπως ρωγμών και σκασιμάτων στην επιφάνεια του χαρτιού ενώ στην αυξημένηη θερμοκρασίαα φύλαξης οφείλεται και ο αποχρωματισμός του. Όσο χαμηλότερα διατηρηθούν τα επίπεδα θερμοκρασίας τόσο παρατείνεται ο προσδόκιμος χρόνος ζωής του εντύπου υλικού και αυτό γιατί η υψηλή θερμοκρασία αναγκάζει την όποια οργανική ύλη να απολέσει σημαντικό ποσοστό της υγρασίας που εμπεριέχει ΥΓΡΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΗ ΥΓΡΑΣΙΑ (RH) Τα υψηλά επίπεδα υγρασίας επηρεάζουν δυσμενώς όλα τα υγροσκοπικά υλικά στα οποία συμπεριλαμβάνεται και το έντυπο υλικό, επιταχύνοντας τις χημικές αντιδράσεις που οδηγούν στη σταδιακή καταστροφή τους. Οι μεγάλες διακυμάνσεις στα επίπεδα υγρασίας είναι καταστροφικές για το χαρτί. Η μούχλα αναπτύσσεται σε συνθήκες υψηλής σχετικής υγρασίας (Relative Humidity: RH) [άνω του 50%] ενώ επίπεδα υγρασίας σε ποσοστό άνω του 70% εντάσσονται στη ζώνη υψηλής επικινδυνότητας. Τα επίπεδα υγρασίας πρέπει να διατηρούνται ιδιαίτερα χαμηλά με ελάχιστο το όριο του 25%. Όμως τις περισσότερες φορές η διατήρηση των επιπέδων υγρασίας στα προδιαγραφόμενα όρια αποτελεί πολύ δύσκολο εγχείρημα. Αντ αυτού η εγκατάσταση συσκευών που δρουν ως υγροσκοπικοί μηχανισμοί και αντιδρούν στην Σχετική Υγρασία (RH) επιτυγχάνουν πολύ καλύτεραα αποτελέσματα στο να διατηρήσουν σε μια ισορροπία την ανταλλαγή υγρασίας ανάμεσα στα οργανικά υλικά και την αέρια μάζα που τα περιβάλει, διασφαλίζοντας τη μακροβιότηταα των μονίμων συλλογών. σελίδα: 4

5 2.3. ΙΔΑΝΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣΣ ΥΓΡΑΣΙΑΣ Καθώς τα μόνιμα αρχεία αποθήκευσης θα υποστούν ταχύτερη φθορά αν δεν τηρούνται οι κατάλληλες περιβαλλοντικές συνθήκες αποθήκευσης, η δημιουργία και η σωστή τήρηση των συνθηκών αυτών αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Μια λύση είναι η παροχή βέλτιστων μικροκλιματικών συνθηκών σε όλες τις αίθουσες του κτιρίου. Όμως η λύση αυτή είναι σίγουρα δαπανηρή, πολλές φορές ανέφικτη λόγω αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και συνήθως αποφεύγεται. Εναλλακτικά,, η πιο οικονομική και ευκόλως διαχειρίσιμη λύση σχετίζεται με τη τμηματοποίηση των χώρων εντός της κτιριακής υποδομής και τη δημιουργία «κλειστών» ειδικά διαμορφωμένων αιθουσών - αποθηκευτικών χώρων χαμηλού προϋπολογισμού και τεχνολογίας, με αυστηρά ελεγχόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες. Στους πίνακες που ακολουθούν αποτυπώνονται οι ιδανικές συνθήκες θερμοκρασίας-υγρασίας και ο συσχετισμός τους για επιλεγμένες κατηγορίες αρχειακού υλικού. Πίνακας Χώρος Συνδυασμένη αποθήκευση & εργασία προσωπικού/ επισκεπτών Αποθήκευση υλικού σε σπάνια επισκέψιμους χώρους Αποκλειστική χρήση για αρχείο Μέγιστη ημερήσια απόκλιση Μέγιστη μηνιαία τάση απόκλισης Θερμοκρασία Υγρασία 21 ο C 30-50% 18.5 ο C 30-50% ο C 30-50% +/-0.5 ο C +/- 3% +/- 0.5 ο C 3% Πίνακας Ο συσχετισμός υγρασίας - θερμοκρασίας για τα Μικροφίλμ / Μικροφίς Στόχος Θερμοκρασία Υγρασία Μικροφίλμ / μικρο-φίσες (Διατήρηση Υλικού Μεσοπρόθεσμα - για 10 έτη) Διατήρηση Υλικού για μεγάλο χρονικό διάστημα (πχ. Για πάντα) Μέγιστη ημερήσια απόκλιση 25 ο C 21 o C 15 o C 10 o C 20-50% 20-30% 20-40% 20-50% +/- 0.5 o C +/- 5% Πίνακας Ο συσχετισμός υγρασίας - θερμοκρασίας για διαφορετικές κατηγορίες αρχειακού υλικού Είδος Θερμοκρασία Υγρασία Έντυπο Υλικό Κινηματογραφικό υλικό (B & W), ηχητικές κασέτες / μπομπίνες Κινηματογραφικό υλικό Έγχρωμο Φωτογραφικό Υλικό (B & W), αρνητικά, θετικά (slides), αφίσες Αεροφωτογραφίες Μαγνητικά μέσα Έντυπο υλικό σε χημικό χαρτί ή με μη ανεξίτηλο μελάνι Δωμάτια Εγκλιματισμού για Έγχρωμο Κινηματογραφικό υλικό Δωμάτια Εγκλιματισμού για Έγχρωμες φωτογραφίες, αεροφωτογραφίες 21 o C +/-1 ο C 45% +/-5 18 o C +/-1 ο C 30% +/-3-4 o C +/-1 ο C 30% +/-3 18 o C +/-1 ο C 35% +/-3 3 o C +/-1 ο C 35% +/-3 18 o C +/-1 ο C 35% +/-3 23 o C +/-1 ο C 55% +/-5 10 o C +/-1 ο C 30% +/-3 13 o C +/-1 ο C 35% +/ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΕΡΑ Η πρόβλεψη για την εγκατάσταση ενός συστήματος καθαρισμού των αέριων ρίπων από τον αέρα που διοχετεύεται εντός των χώρων φύλαξης των αρχείων και ανακύκλωσης αυτού, οφείλει να είναι ένα από τα βασικά στοιχεία του σχεδιασμού. Μεταξύ των αέριων ρίπων που θεωρούνται επιβλαβή και πρέπει να φιλτραριστούν συγκαταλέγονται το διοξείδιο του θείου, το όζον και το διοξείδιοο του αζώτου. Ενδεικτικά, θεωρούνται αποδεκτά επίπεδα ατμοσφαιρικών ρύπων κάτω του ορίου των : 1 μg/m3 για SO2, 5 μg/m3 για NOX, και 0-2μg/m3 για O3., Για την καλύτερη κατανομή και κυκλοφορία του αέρα στο χώρο αλλά και για την αποφυγή φαινομένωνν διαστρωμάτωσης, ο αέρας θα πρέπει να εισέρχεται από αεραγωγούς στο ύψος του ταβανιού και να επιστρέφει από αεραγωγούς τοποθετημένους σε ύψος εκατοστών από το δάπεδο. Η υγρασία και η θερμοκρασία θα πρέπει να ελέγχεται από αισθητήρες τοποθετημένους στο ύψος όδευσης των σωληνώσεων ψηλά στο ταβάνι. σελίδα: 5

6 Ικανοποιητικά θεωρούνται συστήματα HVAC που προσφέρουν 6 εναλλαγές του αέρα / ώρα κατά μέσο όρο. Στις κυρίως αίθουσες φύλαξης /αποθήκευσης, θα πρέπει πάντα να υπάρχει πάντα θετική πίεση. Η θετική πίεση εμποδίζει σε μεγάλο βαθμό την εισροή ρύπων (μολυσματικώνν ουσιών). Όπου έχει προβλεφθεί θύρα πρόσβασης / επικοινωνίας με τον εξωτερικό περιβάλλοντα χώρο για την εξυπηρέτηση των διαδικασιών φόρτωσης και εκφόρτωσης υλικού θα πρέπει να προβλεφθεί η εγκατάσταση των ανάλογων αεροσυμπιεστών. Επιπρόσθετα, οι εξωτερικά τοποθετούμενοι αεραγωγοί των συστημάτων HVAC (γιαα την εισαγωγή αέρα εντός του κτιρίου) θα πρέπει να τοποθετούνται μακριά από το χώρο φόρτωσης εκφόρτωσης αλλά και μακριά από δρόμους με μεγάλη κυκλοφορία οχημάτων ΛΟΙΠΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ Επιπρόσθετα, τα παρακάτω σημεία χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής: Η θερμοκρασία του περιβάλλοντος χώρου πρέπει να διατηρείται όσο το δυνατόν πιο χαμηλή και αν είναι εφικτό σε σταθερά επίπεδα. Οι αίθουσες φύλαξης αρχειακού υλικού με σταθερές τιμές θερμοκρασίας στα όρια των 16 έως 20 ο C παρέχουν ιδανικές συνθήκες. Η εγκατάσταση συστήματος κλιματισμού είναι απαραίτητη, αλλά αν και εφόσον υφίσταται θα πρέπει να ελεγχθεί και αν συντρέχουν λόγοι, να αναβαθμιστεί. Σε οποιαδήποτε περίπτωση η θέση της εσωτερικής κλιματιστικής μονάδας θα πρέπει κατά προτίμηση να βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της αίθουσας. Για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο της υγρασίας και θερμοκρασίας, οι υπόγειοι χώροι και οι σοφίτες δεν θα πρέπει να προορίζονται για χώροι αποθήκευσης. Αυτό ισχύει κυρίως για τη μόνιμη φύλαξη του έντυπου υλικού καθώς απαιτούνται πολύ χαμηλά ποσοστά υγρασίας της τάξης του 20-30%. Εφόσον χρησιμοποιηθούν συσκευές αφύγρανσης ή συσκευές MCG (Micro Climate Generators) για τον έλεγχο του μικροκλίματος, κατά την καλοκαιρινή περίοδο, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στα παρακάτω σημεία: - Ιδανικά θα πρέπει να καταργηθεί το «δοχείο συλλογής ύδατος». Αντ αυτού η συσκευή θα πρέπει να συνδεθεί με το δίκτυο αποχέτευσης. - Οι εν λόγω συσκευές πρέπει να ελέγχονται περιοδικά ως προς την κατάσταση τους και τη καθαρότητά τους. - Η συσκευές αφύγρανσης ή MCG θα πρέπει να τοποθετηθεί μακριά από τους διαδρόμους. Εφόσον υπάρχει εγκατεστημένος και εν λειτουργία καυστήρας,, αυτός θα πρέπει να ελέγχεται σε ετήσια βάση. Επιπλέον θα πρέπει να προβλεφθεί η εγκατάσταση ανιχνευτών μονοξειδίου του άνθρακα. Στα στόμια εξαγωγής του αέρα ( εσωτερικούς αεραγωγούς) που ανακυκλώνεται από τα συστήματα θέρμανσης / εξαερισμού / κλιματισμού (HVAC), φροντίστε για την τοποθέτηση της καλύτερης ποιότητας φίλτρων ανεξαρτήτως κόστους. Τα φίλτρα καλής ποιότητας (όπως τα φίλτρα ενεργού άνθρακα) κατακρατούν ευκολότερα τις ακαθαρσίες και ειδικότερα τις βιομηχανικές μολυσματικές ενώσεις που ευθύνονται για την οξείδωση του έντυπου υλικού και επιταχύνουν την αποικοδόμησή του. Να σημειωθεί ότι τα φίλτρα κατακράτησης αέριων ρίπων έχουν ωφέλιμη ζωή περί τα 2 με 3 έτη. Για την διαπίστωση του κορεσμού τους ιδανικά θα πρέπει να προβλεφθεί η τοποθέτησηη αισθητήρων πίεσης είτε εσωτερικά του κάθε αεραγωγού πίσω από το φίλτρο ή στο σημείο κατάληξης του αεραγωγού στο σύστημα HVAC. Επιπλέον, καλό θα είναι να προβλεφθεί και η εγκατάσταση αισθητήρων ελέγχου των επιπέδων των ρίπων και η σύνδεσή τους με ένα κεντρικό σύστημα καταγραφής και προειδοποίησης. Στις κυρίως αίθουσες φύλαξης /αποθήκευσης, θα πρέπει πάντα να υπάρχει πάντα θετική πίεση. Η θετική πίεση εμποδίζει σε μεγάλο βαθμό την εισροή ρύπων (μολυσματικών ουσιών). Όπου έχει προβλεφθεί θύρα πρόσβασης / επικοινωνίας με τον εξωτερικό περιβάλλοντα χώρο για την εξυπηρέτηση των διαδικασιών φόρτωσης και εκφόρτωσης υλικού θα πρέπει να προβλεφθεί η εγκατάσταση των ανάλογων αεροσυμπιεστών. Επιπρόσθετα, οι αεραγωγοί των HVAC θα πρέπει να τοποθετούνται μακριά από το χώρο φόρτωσης εκφόρτωσης. Τα εσωτερικά φίλτρα των HVAC συστημάτων θα πρέπει να καθαρίζονται τακτικά καθώς η σκόνη και αποτελούν το βασικό υπόστρωμα για την ανάπτυξη μικροοργανισμών και εντόμων. οι ακαθαρσίες Το κάπνισμα στις αίθουσες φύλαξης των αρχείων θα πρέπει να απαγορευτεί. σελίδα: 6

7 3. ΦΩΤΙΣΜΟΣ Το φυσικό (ηλιακό) φώς είναι άκρως επιβλαβές, γι αυτό ιδανικό θα ήταν να αποφεύγεται η άμεση έκθεση των αρχείων στην ηλιακή ακτινοβολία. Αυτό είναι πολλές φορές δύσκολο ιδιαίτερα στους δημόσιους χώρους, όπου η καλή αισθητική του περιβάλλοντος χώρου είναι πολύ σημαντική. Σε τέτοιες περιπτώσεις η επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας μπορεί να ελέγχεται και να περιοριστεί σημαντικά με την εφαρμογή διαφόρων σχετικά ανέξοδων λύσεων όπως η χρήση στεγάστρων με φίλτρα UV στα παράθυρα, κουρτινών, γριλιών ή συνδυασμού όλων των παραπάνω. Στις μέρες μας έχουν κατασκευαστεί υψηλής τεχνολογίας φωτιστικές πηγές οι οποίες επιτυγχάνουν ιδανικά επίπεδα χρωματικής απόδοσης. Ο συνολικός σχεδιασμός προϋπο- και θέτει τον σαφή προσδιορισμό των στόχων την ικανοποίηση μιας σειράς απαιτήσεων που έχουν να κάνουν μεταξύ άλλων με την καταλ- του φωτισμού και τις επιπτώσεις της παραγό- μενης ακτινοβολίας, τον προϋπολογισμό,, την ληλότητα των φωτεινών πηγών, του είδους ασφάλεια της λειτουργίας, την ομοιομορφία και την ενεργειακή κατανάλωση. Η θέσπιση των κριτηρίων για την επιλογή της ποιότητας και της καταλληλότητας των πηγών τεχνητού φωτισμού απαιτεί τη διενέργεια μιας εξειδικευμένης μελέτης φωτισμού. Τα κριτήρια που εμπλέκονται είναι πέντε και αποτυπώνονται παρακάτω: α) η θερμοκρασία χρώματος (CCT), β) ο δείκτης χρωματικής απόδοσης (CRI: Color Rendering Index) ), γ) το επίπεδο του φωτισμού (λαμπρότητας), δ) η θάμβωση και τέλος ε) η ακτινοβολία (υπεριώδης UV-Aκαι της αόρατης ακτινοβολίας στο έντυπο υλικό επιφέρει σε γενικές γραμμές παρόμοια αποτελέσματα. Η ακτινοβολία οδηγεί σε φωτοχημική αλλοίωση (ωχροποίηση, αποχρωματισμό ός [ξεθώριασμα] ή και στην εμφάνιση λεκέδων / σκοτεινών κηλίδων). Δύναται δε μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα να προκαλέσει ανεπανόρθωτες φθορές (έως και ολική καταστροφή), στη δομή της επιφάνειας και του υποστρώματος του χαρτιού καθώς και όλων των φωτοευαίσθητων αντικειμένων. Στο χαρτί, η ακτινοβολία προκαλεί την εξασθένηση των ινών με συνέπεια τα έντυπα να γίνονται πολύ πιο εύθραυστα με την πάροδο του χρόνου. Η επιβλαβής δράση της ακτινοβολίας είναι αθροιστική και είναι μη αντιστρέψιμη. Το μεγαλύτερο ποσοστό βλάβης οφείλεται στο αόρατο μήκος κύματος (υπέρυθρο ή υπεριώδες), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι άλλες μορφές τεχνητού φωτισμού όπως π.χ. ο φθορίζον φωτισμός δεν εμπεριέχει επιβλαβή ακτινοβολία. UV-B, UV-C ή υπέρυθρη IR) ). Ανεξάρτητα από τη φωτεινή πηγή η επίδραση της ορατής ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΩΝ ΦΩΤΕΙΝΩΝ ΠΗΓΩΝ Ειδικά για τους χώρους εκείνους που σχεδιάζονται για διπλό σκοπό: μελέτη και φύλαξη, η επιλογή των φωτεινών πηγών / σωμάτων πρέπει να αποτελεί θέμα ιδιαίτερης μελέτης. Καθώς ο ανθρώπινος οφθαλμός είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στο φως με χαμηλή θερμοκρασίαα χρώματος, οι φωτεινές πηγές πρέπει να είναι επιλεγμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να αποδίδουν τα χρώματα με την μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια. Επιπρόσθετα, η τοποθέτηση και η εστίαση των φωτιστικών σωμάτων πρέπει να πραγματοποιείται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγονται οι αντανακλάσεις της φωτεινής δέσμης όσο και οι ανεπιθύμητες σκιάσεις ΕΛΕΓΧΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΦΩΣ ΛΟΙΠΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ Καθώς είναι πρακτικά αδύνατο να ληφθούν ακριβής μετρήσεις σχετικά με την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας στο αρχειακό υλικό ούτως ώστε να σχεδιαστούν και να ληφθούν τα αντίστοιχα αντίμετρα, σε ένα ιδανικό περιβάλλον, ο μόνος τρόπος να αποφευχθεί η αρνητική επίδραση της είναι να απαγορεύσουμε παντελώς στις ηλιακές ακτίνες να εισχωρήσουν στον χώρο του αρχείου. Κατ αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να σχεδιαστεί ένα πλήρως ελεγχόμενο σύστημα με μετρούμενα αποτελέσματα το οποίο να βασίζεται εξ ολοκλήρου πάνω στον τεχνητό φωτισμό. Θα πρέπει : Να τοποθετηθούν λυχνίες φθορίου χαμηλής εκπομπής ακτινών UV ή λυχνίες αλογόνου με φίλτρο UV block. Απέναντι στους λαμπτήρες αλογόνου, οι λυχνίες φθορίου αποτελούν μια καλή εναλλακτική λύση η οποία συνήθως επιλέγεται καθώς οι λαμπτήρες φθορισμού χαρακτηρίζονται από έναν καλό δείκτη χρωματικής απόδοσης (CRI: 88-99) και από μια σχετικά μικρή κατανάλωση. σελίδα: 7

8 Εφόσον γίνεται χρήση λαμπτήρων φθορισμού, η ένταση και η εκπομπή της υπεριώδους ακτινοβολίας πρέπει να ελέγχεται και να περιορίζεται σε αποδεκτά επίπεδα για την χρήση για την οποία προορίζεται. Να εγκατασταθούν φίλτρα UV στους διαθλαστήρες ή γύρω από το κυρίως σώμα των λαμπτήρων. Κάποια μοντέλα / τύποι φωτιστικών σωμάτων εμπεριέχουν το φίλτρο UV και παρέχουν προστασία από την επιβλαβή ακτινοβολία σε ποσοστό έως και 99%. Η ισχύς φωτισμού προτείνεται να μην ξεπερνά τα 55 lux Η ισχύς μπορεί να υπολογιστεί με ένα τυπικό φωτογραφικό φωτόμετρο. Εχει προταθεί η θέσπιση του ορίου των 50 lux ως το ανώτατο αποδεκτό επίπεδο φωτισμού για τα έγχρωμα έντυπα και το όριο των 150lux για τα ασπρόμαυρα. Η υπεριώδης ακτινοβολία προτείνεται να μην ξεπερνά τα 75Mw(MicroWatts) /lumen ανά μονάδα φωτός και να διατηρείται στα επίπεδα των 60-70Mw /lumen. Για την καταγραφή της έντασής της απαιτείται ειδική συσκευή. Να οριοθετηθούν οι φωτιζόμενες περιοχές σε ζώνες ούτως ώστε να αποφευχθεί ο φωτισμός ολόκληρης της αίθουσας, και εν τέλει να μειωθούν οι δαπάνες σε κατανάλωση ρεύματος. Επιπρόσθετα, να εγκατασταθούν αισθητήρες κίνησης που επιτρέπουν τη λειτουργία των φωτιστικών σωμάτων κίνηση. μόνο όταν διαπιστωθεί Τα φωτιστικά σώματα να τοποθετούνται κατάλληλα ώστε η απόδοσή τους να είναι η βέλτιστη βέλτιστη δυνατή. Εμπειρικά, έχει διαπιστωθεί ότι απόδοση επιτυγχάνεται με τα φωτιστικά σώματα προσαρμοσμέναα 35 έως 56 εκατοστά πάνω από το πιο ψηλό κιβώτιο ή ράφι. Σημαντικό επίσης είναι να αποφευχθεί η επικέντρωση της φωτεινής δέσμης σε ένα σημείο. Η χρήση διαθλαστή αποτελεί μια εύκολη και άκρως λειτουργική λύση. Στις μονάδες σταθερών αρχειοστασίων που αναπτύσσονται σε παράλληλες διατάξεις εντός του χώρου, τα φωτιστικά σώματα της οροφής θα πρέπει να τοποθετούνται πάνω από τους διαδρόμους και σε παράλληλη διάταξη με τα ράφια. Για το φωτισμό των συστημάτων κινητών αρχειοστασίων, τα φωτιστικά σώματα θα πρέπει να τοποθετούνται σε κάθετη διάταξη με τα ράφια. σελίδα: 8

9 4. ΖΩΝΤΑΝΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (ΜΙΚΡΟΒΙΑ ΜΥΚΗΤΕΣ - ΕΝΤΟΜΑ - ΤΡΩΚΤΙΚΑ) Απαραίτηταα μέτρα για την απομάκρυνση επιβλαβών εντόμων. Ειδικά στα κτίρια που θα χρησιμοποιηθούν ή που χρησιμοποιούνται για τη φύλαξη αρχείων, ορισμένα μέτρα πρέπει να ληφθούν, τα οποία όχι μόνο θα δράσουν περιοριστικά αλλά και θα εμποδίσουν αποτελεσματικά την ανάπτυξη επιβλαβών μικροοργανισμών και την προσέγγιση εντόμων και τρωκτικών που καταστρέφουν το έντυπο υλικό. Η φθορά του χαρτιού από μικροοργανισμούς γίνεται αντιληπτή με την εμφάνιση έγχρωμων κηλίδων ακαθόριστού σχήματος. Τα παρακάτω σημεία χρίζουν ιδιαίτερης προσοχής: Κρίνεται απαραίτητη η σχεδίαση και κατασκευή ενός ειδικού χώρου (δωματίου) απομόνωσης, εντός του οποίου θα τοποθετούνται οι νέο-αφιχθήσες συλλογές για χρονικό διάστημα 15 έως 30 ημερών περίπου πριν αυτές ενσωματωθούν τους στην κυρίως αίθουσα φύλαξης με τα υπόλοιπα αρχεία. Στο πλήρως μονωμένο δωμάτιο αυτό, οι περιβαλλοντικές συνθήκες θα πρέπει να είναι ελεγχόμενες οποιαδήποτε στιγμή και σε τέτοια επίπεδα ώστε να εμποδίζεται η ανάπτυξη όλων ανεξαιρέτως των επιβλαβών οργανισμών. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες χαμηλής θερμοκρασίας και υγρασίας, καθώς και η διατήρηση του οξυγόνου (anoxia) σε χαμηλά επίπεδα συντελούν στη δημιουργία του πλέον κατάλληλου (μικρο)κλίματος. Οι συνθήκες αυτές αναγκάζουν τους επιβλαβείς οργανισμούς (η ψαλίδα, το ψαράκι, το σαράκι, διάφορα λεπιδόπτερα και υμενόπτερα), να πεθάνουν ή να εγκαταλείψουν το δωμάτιο απομόνωσης, συνεπώς δεν εισέρχονται ποτέ στο κυρίως χώρο φύλαξης των αρχείων. Επειδή το νερό και οποιαδήποτε πηγή υγρασίας (άνω του 65% και κυρίως άνω του 90%) αποτελεί απαραίτητο παράγονταα για την ανάπτυξη μικροοργανισμών και εντόμων, μια ακόμα αποτελεσματική μέθοδος για την απομάκρυνσή τους είναι η εξάλειψη κάθε πηγής υγρασίας ( αυτό σημαίνει οποιαδήποτε πιθανή διαρροή ή ακόμα και μικρή συλλογή νερού). Η αποθήκευση αρχείων στα τυπικά χαρτοκιβώτιαα πρέπει να αποφεύγεται, καθώς αποτελούν την κύρια τροφή και αγαπημένηη κρυψώνα του παράσιτου lepisma saccharin, το οποίο θεωρείται ο συνήθης ύποπτος για τις περισσότερες καταστροφές αρχειακού υλικού.. Η κατανάλωση τροφών στο χώρο φύλαξης αρχειακού υλικού πρέπει να απαγορεύεται. Υπολείμματα τροφής επιτρέπουν την ανάπτυξη επιβλαβών εντόμων και παρασίτων. Τα απορρίμματα θα πρέπει να απομακρύνονται σε καθημερινή βάση, μέσα από τους κάδους του κτιρίου. Προτείνεται η εγκατάσταση ενός συστήματος αρχείου. ανίχνευσης και παρακολούθησης εντόμων και τρωκτικών στο χώρο του Τα ζωντανά φυτά μέσα στις κτιριακές εγκαταστάσεις πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγονται καθώς φιλοξενούν πληθώρα εντόμων, ενώ μέσω του καθημερινού ποτίσματος δύναται να μεταβάλλουν αρνητικά τις επικρατούσες στο χώρο αυτό μικροκλιματικές συνθήκες καθώς επηρεάζουν τις τιμές της υγρασίας. σελίδα: 9

10 5. ΑΡΧΕΙΟΣΤΑΣΙΑ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ Υπάρχουν διαφορετικά είδη αρχειοστασίων που εξυπηρετούν διαφορετικές ανάγκες. Με το παρόν αναφερόμαστε στις κατασκευές αυτές (κινητές ή σταθερές) που προορίζονται να φιλοξενήσουν αρχειακό και φωτογραφικό υλικό ιδιαίτερης σπανιότητας ή υλικό άλλου είδους το οποίο όμως επιβάλλεται να διατηρηθεί στην καλύτερη δυνατή κατάσταση. Η επιλογή του προς εγκατάσταση αποθηκευτικού συστήματος (στατικού ή υψηλής συμπύκνωσης κατά πλάτος ή καθ ύψος) πρέπει να βασίζεται σε δύο παραμέτρους που αφορούν : α) ) στον συνολικό όγκο του αρχειακού υλικού που πρέπει να αποθηκευτεί σε έναν δεδομένο χώρο και β) στην κατανομή του βάρους αυτού στο δάπεδο ΣΤΑΘΕΡΑ ΑΡΧΕΙΟΣΤΑΣΙΑ Ιδανικά, τα αρχειοστάσια πρέπει να είναι κατάλληλα σχεδιασμένα ώστε να αφήνουν τον αέραα να κυκλοφορεί ελεύθερα. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται το φαινόμενο της διαστρωμάτωσης της αέριας μάζας που περιβάλει τα αρχεία στο κάθε ράφι. Οι σταθεροί διάδρομοι πρόσβασης δεν θα πρέπει να είναι στενότεροι των 1100 χιλιοστών πλάτος. Το πλάτος των χιλιοστών θεωρείται οριακό και δεν εξυπηρετεί την κίνηση των ΑμΕΑ. Για την ενίσχυση της πυρασφάλειας καλό θα είναι να αποφεύγονται τα εξωτερικά πρόσθετα διακοσμητικά πάνελ καθώς κατά κύριο λόγο κατασκευάζονται ή και εμπεριέχουν εύφλεκτα υλικά.. Ο συνολικός σχεδιασμός του συστήματος στην όποια μορφή του (κινητή ή σταθερή), πρέπει να είναι τέτοιος ώστε να επιτρέπει στη κάθε μονάδα να δονείται ελεύθερα απορροφώντας με αυτό τον τρόπο τυχόν κραδασμούς και να μεταφέρει τυχόν εντάσεις μέσω τον ορθοστατών στο δάπεδο και όχι να τις διασπείρει στον φέροντα σκελετό. Τα ράφια των αρχειοστασίων επιβάλλεται να πούδρας. Η ξυλεία θα πρέπει να αποφεύγεται. είναι κατασκευασμένα από μέταλλο και επιστρωμένα με εποξειδική βαφή Το προφίλ του μεταλλικού ραφιού για σταθερά αρχειοστάσια σε χώρους βιβλιοθηκών ορίζεται στα 25 χιλιοστά. Η ελάχιστη τιμή για το καθαρό μήκος του ραφιού είναι τα 500 χιλιοστά - με τυπικές εκδοχές ωφέλιμου μήκους τα 800, 900, 1000, και 1200 χιλιοστά. Η ελάχιστη τιμή για το βάθος του ραφιού είναι τα 180 χιλιοστά - με τυπική εκδοχή ωφέλιμου βάθους τα 300 χιλιοστά με επιπλέον τυπικές εκδοχές καθαρού βάθους τα 350, 400, 500 και 600 χιλιοστά. Με βάσει τα διεθνή πρότυπα της βιβλιοθηκονομίας τα φορτία σε κάθε μεταθετό ράφι πρέπει να περιορίζονται : α) στα κιλά - αφορά σε μεταλλικό ράφι μήκους 900 χιλιοστών που στηρίζεται σε ξύλινο ορθοστάτη και β) στα κιλά - αφορά σε μεταλλικό ράφι μήκους 900 χιλιοστών που στηρίζεται σε μεταλλικό ορθοστάτη. Να επισημανθεί επίσης ότι όσο το μήκος του ραφιού αυξάνεται τόσο μειώνεται το βάρος που το ράφι μπορεί να υποστηρίξει. Σε οριακό σημείο φορτίου (βλέπε σχετικό πίνακα Π5.2.2 στην ενότητα 5.2), τα ράφια πρέπει απαραίτηταα να βιδώνονται σταθερά στους ορθοστάτες και στα τέσσερα σημεία και όχι να εδράζονται απλά επί των τυπικών μεταλλικών υποστηρικτών. Το οριακό αυτό σημείο αντοχής ανακοινώνεται από τον μελετητή βάσει των προδιαγραφών σημειακής αντοχής του δαπέδου της κτιριακής κατασκευής. Στα μεταλλικά ράφια, το μήκος τους διαιρούμενο δια του 2000 δίνει το μέγιστο διεθνώς αποδεκτό όριο παραμόρφωσης / λυγίσματος. Βλέπε σχετικούς πίνακες Π5.2.0, Π5.2.1 και Π στην ενότητα 5.2. σελίδα: 10

11 Τα ράφια των αρχειοστασίων δεν θα πρέπει να φέρουν αιχμές ώστε να μην τραυματίζουν τους χρήστες ή και το αρχειακό υλικό. Για την μεγιστοποίηση της αντοχής τους,, θα πρέπει επίσης να είναι σχεδιασμένα με διπλές νευρώσεις (λυγίσματα) σε πολλαπλά σημεία ή τουλάχιστον με μια ενδιάμεση τριπλή νεύρωση. Δεν νοείτε μεταλλικό ράφι με πρόσθετα τοποθετούμενη (εκ των υστέρων ) και αφαιρούμενη ενίσχυση. Όλες οι ενισχύσεις πρέπει να κατασκευάζονται με τη μορφή λυγισμάτων (νευρώσεων) οι οποίες να τρέχουν σε όλο το πλάτος και βάθος του ραφιού ή να το αγκαλιάζουν περιμετρικά. Εναλλακτικά τα ράφια δύναται να φέρουν πρόσθετη μεταλλική ενίσχυση στο κάτω τμήμα τους η οποία θα είναι σταθερά προσαρμοσμένη (ηλεκτρο-συγκολλημένη) σε αυτά (ισχύει για όσα ράφια δεν φέρουν κανάλι για την προσαρμογή του διαχωριστικού / βιβλιοστάτη.) 5.2. ΑΡΧΕΙΟΣΤΑΣΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗΣ (ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΟΣ / ΜΗΚΟΣ) - ΚΙΝΗΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ Επιπλέον των σημείων της 5.1 : Το προφίλ του μεταλλικού ραφιού για τα κινητά αρχειοστάσια ορίζεται στα 30 χιλιοστά. Η ελάχιστη τιμή για το καθαρό μήκος του ραφιού είναι τα 800 χιλιοστά - με τυπικές εκδοχές ωφέλιμου μήκους τα 900, 1000, 1100, 1200, 1300, 1400 και 1500 χιλιοστά. Η ελάχιστη (και τυπική) τιμή για το ωφέλιμο βάθος του ραφιού είναι τα 3000 χιλιοστά με επιπλέον τυπικές εκδοχές καθαρού βάθους τα 350, 400, 500, 600,,800 και 1000 χιλιοστά. Για τις κινητές συστοιχίες, όταν αυτές συμτύσσονται, θα πρέπει να εξασφαλίζεται ελάχιστη μεταξύ τους απόσταση της τάξης των χιλιοστών ώστε να διευκολύνεται η κυκλοφορία του αέρα. Η κάλυψη των αρμών περιμετρικά με ελαστικό αντιόξινο υλικό βοηθά στο να διατηρείται ο χώρος εντός του αρχειοστάσιου καθαρότερος αλλά α) συντελεί στη δημιουργία του φαινομένου της διαστρωμάτωσης και β) εμποδίζει την καλή λειτουργία του συστήματος πυρόσβεσης (με τεχνητή βροχή). Ιδανικά, στην περίπτωση κάλυψης των περιμετρικών αρμών, θα πρέπει α) οι κινητές συστοιχίες διπλής όψης να έχουν σχεδιαστεί είτε με διάτρητες (περφορέ) ενδιάμεσες πλάτες οι οποίες να επιτρέπουν την ελεύθερη κυκλοφορία του αέρα, είτεε χωρίς πλάτες και β) να έχει προβλεφθεί σύστημα πυρόσβεσης διαφορετικού τύπου (όχι τεχνητής βροχής). Το μήκος της κάθε συστοιχίας στα κινητά συστήματα αποθήκευσης πρέπει να ελέγχεται και να περιορίζεται με βάση το όριο ασφάλειας που θα θεσπίσει ο μελετητής για τη σημειακή αντοχή του δαπέδου. Ειδικότερα για τις σεισμογενείς περιοχές (όπως η Ελλάδα που βρίσκεται στην υψηλότερη ζώνη κινδύνου της Ευρώπης), ο προτεινόμενος προς εγκατάσταση εξοπλισμός καλό είναι να φέρει τη σχετική πιστοποίηση αντοχής. Κινητά συστήματαα με συστοιχίες που έχουν λόγο Ύψους προς Μήκος/ Βάθος της τάξης του 5:1 και 7:5:1 πρέπει να φέρουν πρόσθετο εξοπλισμό «Μη Ανατροπής» (anti-tip). Συστοιχίες με ακόμα μεγαλύτερο ύψος πρέπει να σχεδιάζονται με πρόσθετες ενισχύσεις για την επαύξηση της σταθερότητάς τους. Οι μεταθετοί (μεταξύ δύο κινητών συστοιχιών) διάδρομοι πρόσβασης δεν θα πρέπει να είναι στενότεροι των χιλιοστών πλάτος.. Όπου προδιαγράφονται ηλεκτροκίνητα αρχειοστάσια καλό είναι να ληφθεί υπόψη η δυνατότητα υποστήριξης Fire Park mode η ενεργοποίηση της οποίας απομακρύνει κατάλληλα τις συστοιχίες δημιουργώντας διάκενο 100 χιλιοστών ανάμεσά τους το οποίο επαρκεί για την αποτελεσματικότερη δράση του συστήματος πυρόσβεσης. Τα ηλεκτροκίνητα αρχειοστάσια, καλό είναι να έχουν σχεδιαστεί ώστε να περιλαμβάνουν και ένα εναλλακτικό χειροκίνητοο σύστημα (με χειροστρόφαλο) για τις περιπτώσεις διακοπής της ηλεκτροδότησης, δυσλειτουργίας ή και ολοκληρωτικής παύσης λειτουργίας ενός ή του συνόλου των ηλεκτροκινητήρωνν των συστοιχιών. Εναλλακτικά του χειροστροφάλου μπορούν να περιλαμβάνουνν εφεδρικό μηχανισμό κίνησης με μπαταρίες προσαρμοσμένες σε κάθε μία από τις συστοιχίες. Για την ενίσχυση της πυρασφάλειας καλό θα είναι να αποφεύγονται τα εξωτερικά πρόσθετα διακοσμητικά πάνελ καθώς κατά κύριο λόγο κατασκευάζονται ή και εμπεριέχουν εύφλεκτα υλικά. Επιπλέον, σε κάθε σύστημα κινητών αρχειοστασίων μία τελική σταθερή μονάδα μονής όψης με σιδερένια πλάτη ενδείκνυται καθώς εξασφαλίζει πολύ καλύτερη παθητική ασφάλειαα σε περίπτωση εκδήλωσης πυρκαγιάς ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΑ ΥΛΙΚΑ Η παρακάτω κατάσταση των απαγορευμένων υλικών για την κατασκευή συστημάτων αποθήκευσης προτάθηκε Ινστιτούτο Smithsonian και στη συνέχεια υιοθετήθηκε σε σχεδόν παγκόσμια κλίμακα. Τα υλικά αυτά είναι : αρχικά από το Αμίαντος. Βινύλιο. Όλα τα υλικά που εμπεριέχουν νιτρικό εστέρα. Συνήθεις ύποπτοι είναι οι συγκολλητικές ουσίες και η λάκα. Όλα τα υλικά που εμπεριέχουν εστέρα οξικού οξέως. Συνήθεις ύποπτοι είναι οι όποιες λεπτές επιληπτικές μεμβράνες (διαφανείς ή αδιαφανείς) και οι υφασμάτινες επενδύσεις. Προϊόντα και υποπροϊόντα με βάση την πολυουρεθάνη. Συνήθεις ύποπτοι είναι ορισμένες μπογιές, βερνίκια και αφροί. Όλα τα υλικά που εμπεριέχουν θείο και δύναται να ελκύσουν υδρόθειο. Συνήθεις ύποπτοι είναι το καουτσούκ, το σύνολοο των βουλκανισμένων ελαστικών και το σύνολο των χρωστικών υλών που εμπεριέχουν σουλφίδιο του καδμίου. Προϊόντα από νεοπρένιο είναι απόλυτα ασφαλή. Το σύνολο από τα κολλώδη (συμπιεζόμενα) συγκολλητικά υλικά, όλα τα υλικά στεγανοποίησης και οι εμπεριέχουν τοξικά στοιχεία. σιλικόνες που σελίδα: 11

12 Μπογιές ή βερνίκια με βάση το λάδι και μια μεγάλη κατηγορία τροποποιημένων διαλυτικών. Πολυμερή υλικά που εμπεριέχουν χλώριο. Όλα τα υλικά που εκπέμπουν ελκύουν φορμαλδεΰδη. Συνήθεις ύποπτοι είναι σχεδόν όλα τα είδη ξυλείας (ζωντανής), κάποια είδη νεκρής ξυλείας (μοριοσανίδες/mdf, κόντρα-πλακέ) και τα πλαστικά πολυστρωματικά υλικά ΛΟΙΠΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Οι παρακάτω προτάσεις σχετίζονται περισσότερο με τους χώρους που θα φιλοξενήσουν αρχεία για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να υιοθετηθούν και σε άλλες εγκαταστάσεις/χρήσεις. Αποδεκτές παραμορφώσεις της μεταλλικής επιφάνειας των ραφιών παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί : Πίνακας Π5.2.0 Τυπική αποδεκτή παραμόρφωση μεταθετού ραφιού με προφίλ 25 χιλιοστά Αντοχή Ραφιού Βάθος 800 Λύγισμα κιλά χιλ χιλ χιλ με 1 χιλ. 50 ενίσχυση 600 με 1 χιλ. 50 ενίσχυση Μήκος (L) Λύγισμα κιλά Λύγισμα κιλά Λύγισμα κιλά Λύγισμα κιλά Λύγισμα Κιλά 1 χιλ. 32 1, , , , χιλ. 32 1, , , , χιλ. 32 1, , , , χιλ χιλ. 43,7 1, χιλ χιλ. 43,7 1,25 42,5 Δ/Α Πίνακας Π5.2.1 Μέγιστη αποδεκτή παραμόρφωση μεταθετού ραφιού με προφίλ 30 χιλιοστά Αντοχή Ραφιού Βάθος 800 Λύγισμα κιλά χιλ χιλ χιλ με 2 χιλ. 100 ενίσχυση 600 με 2 χιλ. 100 ενίσχυση Μήκος (L) Λύγισμα κιλά Λύγισμα κιλά Λύγισμα κιλά Λύγισμα κιλά Λύγισμα Κιλά 2 χιλ. 64 2,5χιλ. 66 2,5χιλ. 60 3,5χιλ. 64 3, 5χιλ χιλ. 64 2,5χιλ. 66 2,5χιλ. 60 3,5χιλ. 64 3, 5χιλ χιλ. 64 2,5χιλ. 66 2,5χιλ. 60 3,5χιλ. 64 3, 5χιλ χιλ χιλ. 87,5 2,5χιλ χιλ χιλ. 87,5 2,5χιλ. 85 Δ/Α Πίνακας Π5.2.2 Μέγιστη αποδεκτή παραμόρφωση ραφιού με προφίλ 30 χιλιοστά, σταθερά προσαρμοσμένου (ΒΙΔΩΜΕΝΟΥ) στον ορθοστάτη Αντοχή Ραφιού Βάθος 800 Λύγισμα κιλά χιλ χιλ χιλ με 4 χιλ. 200 ενίσχυση 600 με 4 χιλ. 200 ενίσχυση Μήκος (L) Λύγισμα κιλά Λύγισμα Κιλά Λύγισμα κιλά Λύγισμα κιλά Λύγισμα κιλά 4 χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ χιλ. 170 Δ/Α Προτείνεται η αποφυγή της χρήσης στατικών αποθηκευτικών συστημάτων κατασκευασμένων εξολοκλήρου από ξύλο, καθώς το ξύλο αυξάνει τη διαδικασία φθοράς του χαρτιού εξαιτίας των οξειδωτικών παραγόντωνν που περιέχει,, επιπλέον είναι ιδιαίτερα εύφλεκτο και βοηθά στη γρήγορη εξάπλωση της φωτιάς. Αντί αυτού μπορούν να χρησιμοποιηθούν μικτά συστήματα (από ξύλο και μέταλλο) ή εξ ολοκλήρου μεταλλικά συστήματα- κατά προτίμησηη από χάλυβα που συνεισφέρε στη μεγαλύτερη αντοχή των συστημάτων. Όσον αφορά τη βαφή του τελικού φινιρίσματος των μεταλλικών (χαλύβδινων κατά προτίμηση) επιφανειών των αρχειοστασίων, η εποξειδική βαφή πούδρας (powder coated) έχει κριθεί έως η πλέον κατάλληλη. Για τη διασφάλιση της καταλληλότητας των επεξεργασμένων μεταλλικών επιφανειώνν για χρήση σε αρχειοστάσια,, καλό είναι οι εφαρμοζόμενες διεργασίες και οι διενεργούμενοι έλεγχοι να τυγχάνουν διεθνούς αναγνώρισης και πιστοποίησης: ASTM Μέθοδος Έλεγχος καταλληλότητας της χημικής αντοχής της επίστρωσης και των τελειωμάτων. ASTM D Έλεγχος καταλληλότητας της χημικής σταθερότητας της επίστρωσης. Ανάλυση TGA (Thermo gravimetric Analysis) ASTM D Έλεγχος συνοχής βαφής για την ικανοποίηση του κριτηρίου / κατάταξης «5Β». ASTM D Έλεγχος αντοχής βαφής. σελίδα: 12

13 Καλό είναι να αποφεύγεται η στήριξη των αρχειοστασίων σε εξωτερικούς τοίχους καθώς είναι σχεδόν βέβαιο ότι με τον καιρό η υγρασία θα επηρεάσει το αρχειακό υλικό που είναι τοποθετημένο πάνω τους. Η ελάχιστη απόσταση που πρέπει να διατηρηθεί ανάμεσα στο αρχειοστάσιο και τον τοίχο είναι 16 εκατοστά. Για την φύλαξη αρχειακών τόμων μεγάλων διαστάσεων και βάρους προτείνονται αρχειοστάσιαα μεγάλου βάθους και χαμηλού ύψους εξολοκλήρου κατασκευασμένα από χάλυβα. Κατασκευές με τέσσερα φατνώματα (χωροθέσεις) μεγάλου ύψους εξυπηρετούν καλύτερα και απομακρύνουν τον κίνδυνο τραυματισμού των τόμων κατά την τοποθέτησή ή την ανάκτησή τους. Προτείνεται να αποφεύγεται η εγκατάσταση συρόμενων ραφιών τοποθετημένων κάτω από τα σταθερά ράφια των αρχειοστασίων. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων χαρακτηρίζονται ως οι συνήθεις ύποπτοι για τους μικροτραυματισμούς στο αρχειακό υλικό καθώς α) κάνουν χρήση καναλιών με αιχμές, β) μειώνουν σημαντικά το ωφέλιμο ύψος του ραφιού έως και 50 χιλιοστά και γ) δεν παρουσιάζουν μεγάλη ανοχή στο βάρος με αποτέλεσμα να υποχωρούν ή να σπάνε. Για την εξυπηρέτηση του χρήστη καλό θα είναι είτε να γίνει πρόβλεψη ενός κενού ραφιού ανά συστοιχία ή εναλλακτικά να τοποθετηθούν τραπέζια σε κοντινή απόσταση ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΛΑΞΗ ΑΡΧΕΙΩΝ (ΚΙΝΗΤΑΑ ΚΑΘ ΥΨΟΣ) Τα μηχανικά συστήματα αρχειοθέτησης υψηλής συμπύκνωσης με τους κινητούς φωριαμούς (φορείς αποθήκευσης) να στοιβάζονται σε όλο το ύψος της αίθουσας, αποτελούν μία ενδιαφέρουσα λύση «κλειστών» μονάδων αποθήκευσης όπου το ζητούμενο υλικό παραδίδεται στον χειριστή στο σημείο συναλλαγής. Οι αποθηκευτικές μονάδες που κατατάσσονται στην κατηγορία αυτή εμπεριέχουν αυτοματοποιημένους μηχανισμούς κίνησης και α) εκμεταλλεύονται στο μέγιστο το διαθέσιμο ύψος της αίθουσας, β) τοποθετούνται εύκολα σε διαδρόμους πλάτους 2,5 μέτρων και άνω, γ) παράλληλα με την αποθηκευτική τους ιδιότητα, δύνανται να χρησιμοποιηθούν αντί της τοιχοποιίας για τη δημιουργία διαχωριστικών πετασμάτων και δ) απαντούν σε εξειδικευμένες ανάγκες ή και εξυπηρετούν ιδιαίτερες χρήσεις. Όπου προτείνεται η εγκατάσταση κλειστών αποθηκευτικών μονάδων τέτοιου είδους θα πρέπει να ελεγχθεί διεξοδικά η στατική επάρκεια του δαπέδου αλλά και να αποσαφηνιστούν μια σειρά από θέματα Σημειακή επάρκεια (αντοχή) του δαπέδου Με βάθος από 1 έως 1,5μ. πλάτος έως 4μ. και ύψος έως 12μ., η κάθε μονάδα παρέχει τη δυνατότητα αποθήκευσης έως και 12 τόνους φορτίο σε λιγότερο από 5 τετραγωνικά μέτρα. Οι δύο πλευρικοί ορθοστάτες της ζυγίζουν από 200 έως κιλά έκαστος και ουσιαστικά υποστηρίζουν το συνολικό ωφέλιμο βάρος του αποθηκευμένουυ υλικού. Ως εκ τούτου ιδιαίτερα σημαντικό είναι να προηγηθεί μια μελέτη στατικής επάρκειας και να ελεγχθεί η πρόσθετη δυνατότητα αγκίστρωσης της κατασκευής στον φέροντα σκελετού του κτιρίου Χρήση της αποθηκευτικής μονάδας Θα χρησιμοποιηθεί ως θάλαμος προσωρινής φύλαξης υλικού προς συντήρηση προτού αυτό εισέλθει στην κυρίως αίθουσα αποθήκευσης; Ως θάλαμος απεντόμωσης, καθαρισμού ή και χημικής προετοιμασίας υλικού; Ως κλίβανος; Ή εναλλακτικά ως κυρίως θάλαμος αποθήκευσης με ενισχυμένες προδιαγραφές Ασφάλειας (θωρακισμένη κατασκευή) και Πυρασφάλειας (Πυράντοχη κατασκευή); Οι παραπάνω απαντήσεις θα βοηθήσουν στον καθορισμό των διαστάσεων, του σημείου τοποθέτησης, του βάρους αλλά και των λοιπών τεχνικών προδιαγραφών Κατασκευαστικές ιδιότητες Απαιτείται οι κινητοί φορείς να είναι κατασκευασμένοι εξ ολοκλήρου από ατσάλι το οποίο θα έχει υποστεί επεξεργασία χημικής αδρανοποίησης και θα έχει βαφτεί με εποξειδική βαφή πούδρας. Τα χειριστήρια της αποθηκευτικής μονάδας να είναι τοποθετημένα κατάλληλα ώστε να εξυπηρετούν για χρήση από ΑμΕΑ. Ανάλογα με τη χρήση, οι εναλλακτικές για την εσωτερική επίστρωση των κινητών φορέων περιορίζονται στα ακόλουθα χημικά ουδέτερα πολυμερή /πολυεστερικά υλικά: Corex, Pet /Mylar ή Melinex, και Plastazote(Zotefoams). Να εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη και ασφαλής λειτουργία τους κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Η κατασκευή να ακολουθεί τα σχετικά πρότυπα ποιότητας και ασφάλειας. Η εγκατάσταση και τεχνική υποστήριξη να γίνεται από πιστοποιημένους τεχνικούς σύμφωνα πάντα με τα πρότυπα ασφάλειας για συστήματα που ανήκουν στην κατηγορία αυτή. σελίδα: 13

14 6. ΠΥΡΑΣΦΑΛΕΙΑ - ΠΥΡΑΝΙΧΝΕΥΣΗ Πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό από όλους τους εκάστοτε υπεύθυνους ότι τα χειροκίνητα συστήματα συναγερμού και καταστολής πυρκαγιάς όπως οι πυροσβεστήρες, χρησιμεύουν για να σώζουν ζωές όχι αρχειακές συλλογές. Για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού είναι απαραίτητη - εκτός της εγκατάστασης του ενδεδειγμένου συστήματος πυρόσβεσης και η εγκατάσταση μιας σειράς ανιχνευτών καπνού και αέριων υποπροϊόντων. Σε οποιαδήποτε περίπτωση πρέπει πρωτίστως να αξιολογηθεί εάν η εξασφάλιση της ακεραιότητας της αρχειακής συλλογής αντισταθμίζει το συνολικό κόστος της εγκατάστασής τους. Από όλα τα συστήματα καταστολής φωτιάς αυτά που εκτοξεύουν τεχνητή βροχή αποτελούν τη καλύτερη και τη πιο αξιόπιστη λύση. Με βάση στατιστικές, από τα συστήματα τεχνητής βροχής μόνο ένα στο εκατομμύριο αντιμετωπίζει προβλήματα λειτουργίας. Τα συστήματα αυτά συνεχώς εξελίσσονται τεχνολογικά και αναβαθμίζονται προς το καλύτερο, ενώ οι περισσότερες φωτιές εξαλείφονται συνήθως από τη δράση μιας και μόνο κεφαλής. Έχει δε επιβεβαιωθεί ότι η βλάβη στα αρχεία η οποία προξενείται από τα συστήματαα πυρόσβεσης με τεχνητή βροχή είναι ελάχιστη. Τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί την τελευταία τριακονταετία σε παγκόσμιο επίπεδο οδηγούν στα παρακάτω συμπεράσματα : Το 77% των αιτιών έναρξης πυρκαγιάς αποδίδεται σε εμπρησμό (θελημένο ή μη). Τα προληπτικά μέτρα σχετίζονται με δύο παραμέτρους : α) την εφαρμογή νέων διαδικασιών φύλαξης του χώρου και β) την επανασχεδίαση ενός συστήματος επόπτευσης συνδεδεμένο με έναν κεντρικό σταθμό παρακολούθησης για τον ταχύτερο εντοπισμό της πυρκαγιάς. Έχει παρατηρηθεί ότι η χρονική περίοδος που συνήθως ξεσπά μια πυρκαγιά είναι : - Σε ποσοστό 70% από τις έως και τις το επόμενο πρωινό, - Σε ποσοστό 18% από τις έως και τις 21.00, Τα τρία συστήματα καταστολής φωτιάς που προδιαγράφονται για χρήση σε αίθουσες που φιλοξενούνν αρχεία είναι : Ο σωλήνας νερού με πλεονεκτήματα την απλή εγκατάσταση και συντήρηση του σε συνδυασμό με την ταχύτατη αντίδραση την οποία παρέχει. Συνηθέστερη επιλογή αποτελούν τα συστήματα της κατηγορίας : Ordinary Hazard Group 2. Ο ξηρός-σωλήνας ο κτίρια. οποίος ενδείκνυται για τα μη θερμαινόμεναα Ο Πυροσβεστήρας χειρός κλάσης ΙΙΑ-10-Β-CC με ένδειξη καταλληλότητας για την κατάσβεση αρχειακού υλικού. Ειδικότερα για τις μονάδες αρχειοστασίων με ύψος χαμηλότερο των 2500 χιλιοστών ισχύουν τα ακόλουθα: Στις συστοιχίες των σταθερών αρχειοστασίων η μεταξύ τους απόσταση θα πρέπει να είναι τουλάχιστον χιλιοστά. Κατά συνέπεια οι διάδρομοι θα πρέπει να έχουν ελάχιστο πλάτος 1100 χιλιοστά. Απαιτείται επίσης ελάχιστη απόσταση 450 χιλιοστών από το άνω τμήμα (ράφι οροφής) του αρχειοστάσιου και του στομίου ψεκασμού του συστήματος πυρασφάλειας. Οι σωληνώσεις θα πρέπει να «τρέχουν» σε απόσταση έως και 4600 χιλιοστά περιμετρικά του χώρου όπου έχουν εγκατασταθεί τα σταθερά ή τα κινητά αρχειοστάσια. Οι συστοιχίες θα πρέπει να είναι άκαυστες, επικαλυμμένες με αντιόξινη, ανθεκτική και αδρανή επίστρωση (no-voc) η οποία δεν επιτρέπει τη διάχυση πτητικών ενώσεων στο περιβάλλον. Τα προιόντα παθητικής πυρασφάλειας αποτελούν τη λιγότερο αποτελεσματική λύση που πρακτικά εφαρμόσιμη σε υφιστάμενες κτιριακές κατασκευές. όμως μπορεί να είναι η μόνη Στις απομονωμένες αίθουσες / χώρους όπου δεν εισέρχονται με συχνότητα επισκέπτες ή εργαζόμενοι, η σειρήνα συναγερμού θα πρέπει να εγκατασταθεί εξωτερικά της αίθουσας και να συνδέεται με το κεντρικό σύστημα ελέγχου του κτιρίου. Στη περίπτωση της εγκατάστασης ψευδοπατώματος (ανυψωμένου δαπέδου),, το γέμισμα (το υλικό που εμπεριέχεται στο εσωτερικό του ψευδοδάπεδου) καθώς και αυτό που χρησιμοποιείται για την επίστρωση της εξωτερικής επιφάνειας του πρέπει να είναι ιδιαίτερα ανθεκτική και άκαυστη. Ειδικότερα, η εξωτερική επιφάνεια πρέπει να είναι απόλυτα αδρανής, να μην απαιτεί συντήρησηη και να επιδέχεται απροβλημάτιστα στεγνό και υγρό καθαρισμό. Εφόσον υποστηρίζεται από το σύστημα (ηλεκτροκίνητα αρχειοστάσια υψηλής συμπύκνωσης μόνο), έκαστη κινητή συστοιχία θα πρέπει να κλειδώνεται στην κατάλληλη θέση Fire Park Mode (με τα μεταξύ τους ανοίγματα των χιλιοστών κατ ελάχιστον) ακριβώς κάτω από τον σωλήνα νερού ώστε σε περίπτωση φωτιάς η κατασταλτική ενέργεια της τεχνητής βροχής να είναι η μέγιστη δυνατή. σελίδα: 14

15 Σε αίθουσες χωρίς σύστημα πυρόσβεσης η εγκατάσταση ενός κινητού συστήματος αρχειοθέτησης υψηλής συμπύκνωσης επιτρέπεται εφόσον α) ο τόπος / χώρος εγκατάστασης διαχωρίζεται με τοιχοποιία κατασκευασμένη από επιβραδυντικά ή και πυρασφαλή υλικά, β) έχει προβλεφθεί η τοποθέτηση πυρασφαλούς θύρας κατηγορίας 3/4h και γ) το συνολικό εμβαδό κάλυψης δεν ξεπερνά τα 25 τ.μ ΛΟΙΠΑ ΣΗΜΕΙΑ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ Αναφορικά με την ποιότητα των επιχρισμάτων και τις εργασίες τοποθέτησής τους, καλό είναι να απαιτηθεί ο μελετητής να προδιαγράψει υλικά με τις απαραίτητες πιστοποιήσεις για τις επιβραδυντικές τους ιδιότητες ή τη Μη Αναφλεξιμότητά τους. Το αυτό θα πρέπει να ισχύει και για το συνεργείο που θα αναλάβει τις σχετικές εργασίες. Εγγύηση υλικού και εργασίας θα πρέπει να δοθεί για χρονικό διάστημα τουλάχιστον τριών (3) ετών. Σχετική αναφορά α) στο Κεφάλαιο 9 του LANC (Building Code) των Η.Π.Α. και β) στο SEC , 03, 04 και 05 / DIVISION 11 του F.C. (Fire Code) του Πυροσβεστικού Σώματος των Η.Π.Α. Οι κύριες αίθουσες φύλαξης /αποθήκευσης, θα πρέπει να κατασκευάζονται δίχως ανοίγματα στην ενδιάμεση τοιχοποιία για την όδευση σωληνώσεων. Η όδευση αυτών θα πρέπει να γίνεται από το δάπεδο προς τα πάνω ή εναλλακτικά οι σωληνώσεις να είναι εντοιχισμένες. Καμία αίθουσα που προορίζεται για τη φύλαξη / αποθήκευση υλικού δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα ανώτατο επιτρεπτό όριο των κυβικών μέτρων. Προτείνεται η κατασκευή αιθουσών με όγκο στο 75-80% του ορίου αυτού. Όπου προβλέπονται θύρες πρόσβασης αυτές θα είναι πυράντοχες, κατηγορίας Α, οι οποίες θα πρέπει να κλείνουν αυτόματαα και ερμητικά. Τα φωτιστικά σώματα που θα επιλεγούν να φέρουν τις σχετικές πιστοποιήσεις. Το UL (Underwriters Laboratories) παρέχει κατάσταση με τον κατασκευαστή και τύπο φωτιστικών που έχουν ελεγχθεί για χρήση σε ανάλογα έργα. Όλες οι ηλεκτρολογικές συνδέσεις των φωτιστικών σωμάτων με γείωση. Στις νεόδμητες κτιριακές κατασκευές η εσωτερική τοιχοποιία πρέπει να είναι κατασκευασμένη κατάλληλα ώστε να εξασφαλίζεται η πυροπροστασία των διαμερισμάτων που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση σπάνιου υλικού για χρονικό διάστημα τουλάχιστον τριών (3) ωρών. Για την πυροπροστασία διαμερισμάτων που φιλοξενούν υλικό μικρότερης σπουδαιότητας αρκεί η κατασκευή της εσωτερικής τοιχοποιίας να εξασφαλίζει πυροπροστασία για χρονικό διάστημα τουλάχιστον δύο (2) ωρών. Η εσωτερική τοιχοποιία που διαχωρίζει τις αίθουσες φύλαξης με τους λοιπούς βοηθητικούς χώρους αρκεί να εξασφαλίζει πυροπροστασίαα για χρονικό διάστημα τουλάχιστον μίας (1) ώρας. Τέλος, ή όδευση σωληνώσεων για τη μεταφορά καύσιμης ύλης (φυσικό αέριο ή πετρέλαιο) ) θα πρέπει να σχεδιάζεται με γνώμονα την ελάχιστη αρνητική επίπτωση στο φυλασσόμενο υλικό, σε περίπτωση εκδήλωσης πυρκαγιάς, η δε αντοχή των σωληνώσεων ή και τις κατασκευής που θα τις εμπεριέχει τους στη φωτιά θα πρέπει να ξεπερνά τις τέσσερις (4) ώρες. Συνοπτικότερα : Πίνακας Π Αντοχή τοιχοποιίας σε φωτιά (ώρες) Αντοχή τοιχοποιίας σε φωτιά (ώρες) Νέες κατασκευές Παλαιές κατασκευές Αίθουσες φύλαξης σπάνιου υλικού Αίθουσες φύλαξης υλικού χαμηλής σπουδαιότητας Βοηθητικοί χώροι γειτνιάζοντες με αίθουσες φύλαξης 1+ 1 Χώροι για Η/Μ εξοπλισμό 5+ 3 Χώροι για Η/Μ εξοπλισμό (σε απομόνωση) ) 3+ 2 Τα παραπάνω στοιχεία αποτυπώνονται στο πρότυπο ΑSTM E της American Society of Testing Materials που αφορά στις μεθόδους ελέγχου και διασφάλισης της επάρκειας των Υλικών και Εφαρμοζόμενων Διαδικασιών Κτιριακής Δόμησης. Σε περίπτωση εκδήλωσης φωτιάς σε αίθουσα φύλαξης υλικού, θεωρείται αποδεκτή η καταστροφή υλικού σε ποσοστό 0,12% επί του συνόλου. σελίδα: 15

16 7. ΑΣΦΑΛΕΙΑ Ο σχεδιασμός του συστήματος ασφάλειας και επόπτευσης του χώρου θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός ώστε να ισορροπεί ανάμεσα στα δικαιώματα των χρηστών - επισκεπτών για ελεύθερη πρόσβαση στα αρχεία και στην ανάγκη εξασφάλισης της μέγιστης δυνατής προστασίας των συλλογών. Η καλύτερη προσέγγιση αφορά στην τμηματοποίηση του χώρου και στη δημιουργία ζωνών στην οποία θα δύναται να οριστούν διαφορετικά επίπεδα ασφάλειας. Με αυτό τον τρόπο η πρόσβαση σε επιλεγμένους χώρους θα μπορεί να παρακολουθείται και να ελέγχεται αυστηρά ενώ στους υπόλοιπους χώρους που προορίζονται για ελεύθερη πρόσβαση του κοινού, ο έλεγχος θα μπορεί να είναι ιδιαίτερα ελαστικός έως και φαινομενικά ανύπαρκτος. Η χωροταξική τμηματοποίηση μπορεί να γίνει με τον καθορισμό χώρων α) για έρευνα και μελέτη, β) για παραλαβή, καταγραφή, συντήρηση γ) για φύλαξη, δ) για έκθεση, ε) ελεύθερης πρόσβασης, στ) γραφείων και ζ) κτιριακής εισόδου κα εξωτερικής περιμέτρου. Τα δε συστήματα ελέγχου, ανάλογα με την διαβάθμιση του κάθε χώρου, μπορεί να εμπλέκουν: ένστολους φρουρούς, κλειστά κυκλώματα με κάμερες ασφάλειας εξωτερικού και εσωτερικού χώρου (CCTV) για λειτουργία 24x7, πυράντοχες ή θωρακισμένες πόρτες χωρίς κλειδαριές, αντικλεπτικές μαγνητικές πύλες για τον περιορισμό της κίνησης του αρχειακού υλικού σε συγκεκριμένους χώρους μόνο, ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου και συνεχούς καταγραφής της πρόσβασης διασυνδεδεμένα με αναγνώστες μαγνητικών καρτών, καρτών προσέγγισης ή και δακτυλικών αποτυπωμάτων (για τους χώρους υψίστης ασφάλειας). 8. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΠΛΗΜΥΡΑ Σε σημαντικό ποσοστό, οι αρχειακές καταστροφές περιλαμβάνουν τη συμμετοχή του υγρού στοιχείου. Γι' αυτό τον λόγο οποιαδήποτε μέτρα ληφθούν ενάντια στην επιβλαβή επίδραση του νερού αξίζουν ακόμαα και αν θεωρούνται δαπανηρά. Τα αρχεία δεν θα πρέπει ποτέ να εναποτίθενται απευθείας στο δάπεδο, αλλά πάνω σε ράφια ερμαρίων.. Καθώς αυτά προσφέρουν την απαραίτητη αμυντική προστασία έναντι στις διαρροές. Η απόσταση των 9-10 εκατοστών του ραφιού της βάσης από το δάπεδο θεωρείται ως η πλέον ενδεδειγμένη. Στην περίπτωση που για κάποιο λόγο δεν είναι δυνατή η εγκατάσταση αρχειοστασίων μπορούν ως έσχατη λύση να χρησιμοποιηθούν παλέτες επί των οποίων τα αρχεία θα στοιβαχθούν αφού πρώτα τοποθετηθούν μέσα σε αποθηκευτικά κιβώτια. ΑΝΑCO Logistics & Active Storage Dept. Λεωφ. Βουλιαγμένης 117 & Κρίτωνος 2 Τ.Κ , Γλυφάδα, Αττική. Τηλ: , Fax : robotics@anaco.gr σελίδα: 16