Κλινική Άςκηςη ςτη Λογοπαθολογία 2

Transcript

1 1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Κλινική Άςκηςη ςτη Λογοπαθολογία 2 Ενότητα 2: Διαγνωςτικζσ & Θεραπευτικζσ Προςεγγίςεισ ςτισ Διαταραχζσ Άρθρωςησ & Φωνολογίασ 1 Σαφιάδθσ Διονφςιοσ

2 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΣΕΙ Ηπείρου Σμιμα Λογοκεραπείασ Κλινική Άςκηςη ςτη Λογοπαθολογία 2 Ενότητα 2: Διαγνωςτικζσ & Θεραπευτικζσ Προςεγγίςεισ ςτισ Διαταραχζσ Άρκρωςθσ & Φωνολογίασ 1. Σαφιάδθσ Διονφςιοσ Εργαςτθριακόσ υνεργάτθσ Ιωάννινα, 2015

3 Άδειεσ Χρήςησ Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 3 3

4 4 Χρηματοδότηςη Σο ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςη και Δια Βίου Μάθηςη» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σαμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. Σο ζργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο TEI Ηπείρου» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα.

5 κοποί ενότητασ Αναφορά ςτθν ζννοια τθσ φωνολογίασ, τθσ φωνολογικισ επίγνωςθσ και κεωρθτικζσ προςεγγίςεισ. 5 5

6 Περιεχόμενα ενότητασ Οριςμοί Διεκνζσ Φωνθτικό Αλφάβθτο Φωνολογικζσ Αντικζςεισ Φωνολογικά Φαινόμενα Μεταγνϊςθ 6 6

7 Οριςμοί 7

8 Οριςμοί (1 από 13) Φωνολογία είναι ο κλάδοσ τθσ γλωςςολογίασ που αςχολείται µε τθ λειτουργία των φκόγγων ςε µια δεδομζνθ γλϊςςα (Γαβριθλίδου, 2003). Η φωνολογία μελετά τθ φωνολογικι ικανότθτα που ζνασ ομιλθτισ εμφανίηει ςτθ μθτρικι του γλϊςςα, δθλαδι το ςφςτθμα εκείνο που αναπτφςςεται ςτα πρϊτα ζτθ τθσ ηωισ του ανκρϊπου και ςτα πλαίςια του οποίου κακορίηεται, θ διαφορά μεταξφ των φκόγγων που διακρίνουν ςθμαςίεσ και µθ ςθμαςίεσ (Nespor, 1999). 8 8

9 Οριςμοί (2 από 13) κοπόσ τθσ είναι δθλαδι, να επιςθμάνει και να κακορίςει ςυςτθματικά τθ λειτουργικότθτα των φκόγγων οποιαςδιποτε γλϊςςασ. Ζτςι, επιτυγχάνεται ο περιοριςμόσ από ζναν κεωρθτικά άπειρο ς' ζναν ελάχιςτο και αυςτθρά κακοριςμζνο αρικμό φκόγγων, πράγμα που επιτρζπει, παρά τισ ατομικζσ φωνθτικζσ διαφορζσ, τθ γλωςςικι επικοινωνία ανάμεςα ςτα µζλθ μιασ γλωςςικισ κοινότθτασ. 9 9

10 Οριςμοί (3 από 13) Η φωνολογία προςπακεί να περιγράψει τθ μορφή (form) τθσ γλωςςικισ ζκφραςθσ, επιδιϊκει να φτάςει, δθλαδι, ςε µία όςο το δυνατόν πλθρζςτερθ και ακριβζςτερθ περιγραφι των φωνημάτων και των υπολοίπων διαφοροποιθτικϊν ςτοιχείων μιασ γλϊςςασ (επιτόνιςθσ, τονιςμοφ κ.τ.λ.), ςτθν κατάταξι τουσ και τον προςδιοριςμό των μεταξφ τουσ ςχζςεων, των δυνατϊν κζςεων εμφάνιςθσ και τθσ δυνατότθτασ ςυνδυαςμοφ τουσ ςτθ ροι του λόγου (Γαβριθλίδου, 2003). 10 1

11 Φωνολογικζσ Θεωρίεσ Δομικι(Martinet, 1955) Οριςμοί (4 από 13) Γενετικι Chomsky & Halle (1968) Μθ Γραμματικι: Διακρίνονται τζςςερισ υποκεωρίεσ, ανάλογα με τισ κεωρθτικζσ ανακεωριςεισ που προτείνονται: αυτοτεμαχιακι φωνολογία, μετρικι φωνολογία, λεξικι φωνολογία και προςωδιακι φωνολογία. 11 1

12 Οριςμοί (5 από 13) Με τον όρο φωνολογική ενημερότητα αναφερόμαςτε ςτθ ικανότθτα διάκριςθσ των φωνολογικϊν μερϊν μιασ λζξθσ και χειριςμοφ των μερϊν αυτϊν. χετικά με τθν διάκριςθ των φωνολογικϊν μερϊν μιασ λζξθσ εννοοφμε πωσ τα άτομα που ζχουν αναπτφξει τθ φωνολογικι τουσ ενθμερότθτα αντιλαμβάνονται ότι οι λζξεισ αποτελοφνται από επιμζρουσ ιχουσ ςτουσ οποίουσ μποροφν να αναλυκοφν. 12 1

13 Οριςμοί (6 από 13) Η φωνολογικι ενθμερότθτα είναι μεταγλωςςικι δεξιότθτα, δθλαδι για να κατακτθκεί κα πρζπει το άτομο να γνωρίηει πϊσ να επεμβαίνει ςτθ δομι τθσ γλϊςςασ και να κατανοεί ότι οι λζξεισ που χρθςιμοποιοφνται εξυπθρετϊντασ επικοινωνιακζσ ανάγκεσ είναι μονάδεσ που αποτελοφνται από επιμζρουσ ςυςτατικά τισ ςυλλαβζσ και ακόμθ πιο αναλυτικά, τα φωνιματα από τα οποία δομοφνται οι ςυλλαβζσ. (Παντελιάδου, 2000). 13 1

14 Οριςμοί (7 από 13) Η ικανότθτα φωνολογικισ επεξεργαςίασ του λόγου κεωρείται απαραίτθτα δεξιότθτα ςε μια αλφαβθτικι και με διάφανθ ορκογραφία γλϊςςα (δθλαδι με μεγάλο βακμό ςυνζπειασ ςτθν αναπαράςταςθ των ιχων από τα γράμματα), όπωσ είναι θ ελλθνικι. 14 1

15 Οριςμοί (8 από 13) Η αδυναμία τουσ να κατανοιςουν τθ φωνολογικι δομι των λζξεων ςε επίπεδο ςυλλαβισ και ςε φωνιματα δυςχεραίνει τθν κατάκτθςθ τθσ πρϊτθσ ανάγνωςθσ και τθ μετζπειτα αυτοματοποίθςθ τθσ ανάγνωςθσ (Πολυχρόνθ, Χατηθχριςτου, Μπίμπου, 2009). 15 1

16 Φωνολογικι επίγνωςθ Οριςμοί (9 από 13) Ζνα παιδί που δεν μπορεί να αναλφςει τισ λζξεισ ςε φωνιματα κα δυςκολευτεί πολφ να ταυτίηει ιχουσ τθσ ομιλίασ με τα ςφμβολα του γραπτοφ λόγου μζςω τθσ αντιςτοιχίασ γράφθμα-φϊνθμα. Αυτό ςθμαίνει ότι αν υπάρχει ελλιπισ ανάπτυξθ τθσ ικανότθτασ ςυνειδθτισ ανάλυςθσ τθσ ομιλίασ ςε μικρότερα τμιματα ι αλλιϊσ τθσ φωνολογικισ επίγνωςθσ παρατθρείται δυςκολία ςτθν εκμάκθςθ τθσ ανάγνωςθσ. 16 1

17 Οριςμοί (10 από 13) Η φωνολογικι επίγνωςθ είναι θ ςυνειδθτι ικανότθτα πρόςβαςθσ ςτθ φωνθτικι δομι τθσ γλϊςςασ, του να αντιλαμβάνεται, να εντοπίηει και να χειρίηεται με επιδεξιότθτα τα δομικά ςτοιχεία του προφορικοφ λόγου. Περιλαμβάνει ικανότθτεσ, όπωσ αυτζσ τθσ αναγνϊριςθσ, απομόνωςθσ, ταφτιςθσ, ανάλυςθσ, ςφνδεςθσ, προςκικθσ, διαγραφισ, αντικατάςταςθσ φωνθμάτων, για τθν παραγωγι νζων λζξεων ι ψευδολζξεων. 17 1

18 Οριςμοί (11 από 13) Οι μεταφωνολογικζσ ικανότθτεσ, δθλαδι οι ικανότθτεσ αναγνϊριςθσ φωνολογικϊν ςυςτατικϊν μερϊν των γλωςςικϊν μονάδων και θκελθμζνου χειριςμοφ αυτϊν (φωνολογικι ενθμερότθτα), κατακτϊνται κατά τθν προςχολικι θλικία, ενϊ άλλεσ μετά τα επτά χρόνια. Μπορεί ζνα μζροσ τουσ να διδαχτεί ςε μικρζσ θλικίεσ και ζχει κετικά αποτελζςματα ςτθν εκμάκθςθ του γραπτοφ λόγου. 18 1

19 Οριςμοί (12 από 13) Η Sprenger-Charolles με τον όρο «φωνολογικι ςυνείδθςθ» δθλϊνει το ςφνολο των γλωςςικϊν/εκφραςτικϊν εκδθλϊςεων του υποκειμζνου που δείχνουν ότι ζχει τθν ικανότθτα να κατατζμνει ςυνειδθτά τον προφορικό λόγο ςε μονάδεσ που δεν είναι φορείσ ςθμαςίασ (ςυλλαβζσ, φωνιματα, ομοιοκαταλθξίεσ) και, ειδικότερα, με τον όρο «φωνθματικι ςυνείδθςθ» (conscience phonemique) χαρακτθρίηει τθν ικανότθτα χειριςμοφ των φωνθμάτων. 19 1

20 Οριςμοί (13 από 13) Ο Tunmer ορίηει τθ φωνολογικι ςυνείδθςθ με δυο τρόπουσ: (α) ωσ τθν ικανότθτα να χειρίηεται κανείσ τισ φωνθματικζσ μονάδεσ του λόγου και να ςτοχάηεται πάνω ς αυτζσ, και (β) ωσ μια από τισ μεταγλωςςικζσ ικανότθτεσ οι οποίεσ φανερϊνουν μια ςτοχαςτικι ςκζψθ και ζνα ςυνειδθτό, ςκόπιμο ζλεγχο του υποκειμζνου πάνω ςτθ δομι και τισ λειτουργίεσ τθσ γλωςςικισ διαδικαςίασ. 20 2

21 Διεθνζσ Φωνητικό Αλφάβητο 2

22 Διεθνζσ Φωνητικό Αλφάβητο (1 από 4) Σο Διεκνζσ Φωνθτικό Αλφάβθτο δθμιουργικθκε από τουσ γλωςςολόγουσ για να αναπαριςτά διακριτά, με ακρίβεια και λεπτομζρεια κακζναν από τθ μεγάλθ ποικιλία ιχων (φκόγγων και φωνθμάτων) που χρθςιμοποιοφνται από τισ ομιλοφμενεσ ανκρϊπινεσ γλϊςςεσ. Είναι διαμορφωμζνο για να αποτελεί το ςτακερό τρόπο καταγραφισ όλων των ανκρϊπινων γλωςςϊν και χρθςιμοποιεί ςφμβολα από τισ διάφορεσ εκδοχζσ του λατινικοφ αλφαβιτου, κακϊσ και από το ελλθνικό αλφάβθτο. 22 2

23 Διεθνζσ Φωνητικό Αλφάβητο (2 από 4) Εικόνα 1. Διεκνζσ Φωνζσ Αλφάβθτο. [1] 23 2

24 Διεθνζσ Φωνητικό Αλφάβητο (3 από 4) Εικόνα 2. Διεκνζσ Φωνζσ Αλφάβθτο. [1] 24 2

25 Διεθνζσ Φωνητικό Αλφάβητο (4 από 4) Εικόνα 3. Διεκνζσ Φωνζσ Αλφάβθτο. [1] 25 2

26 Φωνολογικζσ Αντιθζςεισ 2

27 Φωνολογικζσ Αντιθζςεισ (1 από 3) φµφωνα τθν βιβλιογραφία θ κακυςτζρθςθ ι παντελισ διακοπι τθσ φωνολογικισ απόκτθςθσ μπορεί να οφείλεται ςτουσ ακόλουκουσ πζντε λόγουσ: Σο παιδί μπορεί να κατακλφηεται από τα πολφπλοκα ςυςτιµατα ιχων ςτα οποία εκτίκεται και να αδυνατεί να αντλιςει νζεσ πλθροφορίεσ από το γλωςςικό του περιβάλλον. 27 2

28 Φωνολογικζσ Αντιθζςεισ (2 από 3) Να υπάρχει ενδεχομζνωσ κακυςτζρθςθ ςτθν ωρίμανςθ του παιδιοφ που να περιορίηει τθ γλωςςικι παραγωγι του. Να µθν υπάρχει ανατροφοδότθςθ από το γλωςςικό περιβάλλον του παιδιοφ και να περιορίηεται ζτςι θ γλωςςικι εν γζνει και φωνολογικι του ειδικότερα ςυνειδθτοποίθςθ. Να δζχεται τόςο µεγάλθ ποικιλία γλωςςικϊν ερεκιςμάτων, ϊςτε να µθν είναι ςε κζςθ να ςυςτθματοποιιςει αφαιρετικά τθ φωνολογικι του γνϊςθ. 28 2

29 Φωνολογικζσ Αντιθζςεισ (3 από 3) Να ζχει τόςο εξοικειωκεί µε το ατελζσ φωνολογικό ςφςτθµα που ζχει δοµιςει, ϊςτε να χάςει τθ γνωςτικι του ικανότθτα να κάνει νζεσ υποκζςεισ ςχετικά µε τθν οργάνωςθ και λειτουργία των ιχων. 29 2

30 Φωνολογικά Φαινόμενα 3

31 Φωνολογικά Φαινόμενα (1 από 13) Σα φαινόμενα διακρίνονται ςε πζντε κατθγορίεσ, ανάλογα µε τθ μεταβολι που επιφζρουν: α) Φαινόμενα ςτα οποία θ μεταβολι οριςμζνων χαρακτθριςτικϊν, υπό τθν επίδραςθ των χαρακτθριςτικϊν των γειτονικϊν φωνθμάτων, ζχει ωσ ςκοπό είτε να καταςτοφν οριςμζνα φωνιματα περιςςότερο όμοια προσ άλλα, είτε να διαφοροποιθκοφν από αυτά. 31 3

32 Φωνολογικά Φαινόμενα (2 από 13) β)φαινόμενα ςτα οποία θ μεταβολι αφορά ζνα ολόκλθρο φϊνθμα, το οποίο μπορεί ι να αποβλθκεί ι να αναπτυχκεί. γ) Φαινόμενα που αναφζρονται ςε ςυγχϊνευςθ χαρακτθριςτικϊν δφο διαδοχικϊν φωνθμάτων ι ςε ςυγχϊνευςθ χαρακτθριςτικϊν ενόσ μοναδικοφ φωνιματοσ. 32 3

33 Φωνολογικά Φαινόμενα (3 από 13) δ) Φαινόμενα που ζχουν ωσ αποτζλεςμα τθν εξαςκζνθςθ ι τθν ενίςχυςθ του φωνιματοσ, όταν επζρχεται μεταβολι οριςμζνων φωνθμικϊν ι υπερφωνθμικϊν ςτοιχείων. ε) Φαινόμενα ςχετικά µε τθν τροποποίθςθ του τονικοφ περίγυρου. 33 3

34 Φωνολογικά Φαινόμενα (4 από 13) Αφομοίωςθ και Ανομοίωςθ Αποβολι και Ανάπτυξθ υνάρκρωςθ Εξαςκζνιςθ και Ενίςχυςθ 34 3

35 Φωνολογικά Φαινόμενα (5 από 13) Δομικά και υςτθμικά φωνολογικά λάκθ Οι φωνολογικζσ διαδικαςίεσ που χρθςιμοποιοφν τα παιδιά για να απλοποιιςουν τον λόγο διακρίνονται ςε δομικζσ (απλοποιιςεισ ςτθ δομι των ςυλλαβϊν, ςυμπλεγμάτων και των λζξεων) και ςυςτθμικζσ (απλοποιιςεισ των φωνθμικϊν αντικζςεων). Προκαλοφν ομιλία δυςκατάλθπτθ ανάλογα με τθν ζκταςθ των διαδικαςιϊν και ςυνικωσ επθρεάηουν και τον γραπτό λόγο. 35 3

36 Φωνολογικά Φαινόμενα (6 από 13) Οι δομικζσ διαδικαςίεσ είναι οι ςτρατθγικζσ απλοποίθςθσ τθσ δομισ μιασ φωνθτικισ ακολουκίασ (ςυλλαβισ, λζξθσ, πρόταςθσ). Οι διαδικαςίεσ αυτζσ αφοροφν είτε ςτθ μείωςθ των διαφοροποιθτικϊν χαρακτθριςτικϊν που υπάρχουν είτε ςτθν απλοποίθςθ τθσ φωνοτακτικισ δομισ τθσ ακολουκίασ. 36 3

37 Φωνολογικά Φαινόμενα (7 από 13) Δομικέσ διαδικαςίεσ απλοποίηςησ Πτώςη ςυλλαβήσ Αναδιπλαςιαςμόσ (ολικόσ ή μερικόσ) Πτώςη φωνήματοσ ή ςυμπλέγματοσ ςυμφώνων Αρμονία ςυμφώνων 37 3

38 Φωνολογικά Φαινόμενα (8 από 13) Δομικέσ διαδικαςίεσ απλοποίηςησ Μετάθεςη-Μετακίνηςη Απλοποίηςη ςυμπλεγμάτων ςυμφώνων Επένθεση Συγχώνευση 38 3

39 Φωνολογικά Φαινόμενα (9 από 13) υςτθμικζσ διαδικαςίεσ απλοποίςθσ Οι ςυςτθμικζσ διαδικαςίεσ είναι οι διαδικαςίεσ απλοποίθςθσ των φωνθμικϊν αντικζςεων. Περιγράφουν τθν πορεία οργάνωςθσ των φωνθμικϊν αντικζςεων, οι οποίεσ πραγματοποιοφνται μζςα ςτα πλαίςια μιασ ομάδασ φωνθμάτων με κοινά διαφοροποιθτικά χαρακτθριςτικά. 39 3

40 Φωνολογικά Φαινόμενα (10 από 13) υςτθμικζσ διαδικαςίεσ απλοποίςθσ Εμπροςκοποίθςθ Οπιςκοποίθςθ τιγμικοποίθςθ/εκκροτοποίθςθ Ηχθροποίθςθ Αθχοποίθςθ 40 4

41 Φωνολογικά Φαινόμενα (11 από 13) υςτθμικζσ διαδικαςίεσ απλοποίςθσ Χειλικοποίθςθ Φατνικοποίθςθ Ουρανικοποίθςθ Ουδετεροποίθςθ 41 4

42 Φωνολογικά Φαινόμενα (12 από 13) Τπάρχουν τουλάχιςτον τρεισ κφριοι τφποι διαδικαςιϊν που αφοροφν ςτθ φωνολογικι ανάπτυξθ τθσ ομιλίασ. Α) Διαδικαςίεσ υποκατάςταςησ: ζνασ φκόγγοσ υποκακίςταται από ζναν άλλο. Αυτό ςυχνά εξαρτάται από τθ κζςθ που κατζχει μζςα ςτθ λζξθ ι από το είδοσ του φωνιματοσ. Ζνα παιδί μπορεί π.χ. να υποκαταςτιςει φκόγγουσ που μοιάηουν θχθτικά (πόδι βόδι) ι ζναν μεςαίο φκόγγο (μπάλα λάμπα). 42 4

43 Φωνολογικά Φαινόμενα (13 από 13) Β) Διαδικαςίεσ αρμονίασ: δφο φωνιματα μιασ λζξθσ γίνονται όμοια, π.χ. γάτα τάτα. Σο αρχικό δθλαδι γ εξομοιϊνεται με το τα που ακολουκεί. Γ) Διαδικαςίεσ αλλαγήσ ςτη δομή των ςυλλαβών: ο αρικμόσ δθλαδι ι θ ςειρά των φκόγγων μζςα ςε μια ςυλλαβι περιορίηεται ι αλλάηει. Αυτό ςυμβαίνει ςυχνά ςε ςυμπλζγματα ςυμφϊνων, π.χ. «ςπίτι πίτι», «τρζχω τζχω». Επίςθσ μπορεί να παραλείπεται θ τελικι ςυλλαβι, π.χ. «μπαμπά μπα». 43 4

44 Μεταγνώςη 4

45 Μεταγνώςη (1 από ) Η μεταγνϊςθ, ανάλογα με τθ γνωςτικι λειτουργία ςτθν οποία επικεντρϊνεται, μπορεί να διακρίνεται ςε διάφορουσ τφπουσ: οι κυριότεροι από αυτοφσ είναι θ μεταμνιμθ, θ μεταπροςοχι και θ μεταγλϊςςα. Ανάλογα με το αντικείμενο ςτο οποίο αναφζρεται, θ μεταγνϊςθ διακρίνεται ςε τζςςερισ μορφζσ. Αυτζσ οι μορφζσ αλλθλεπιδροφν διαρκϊσ μεταξφ τουσ με αποτζλεςμα να αλλθλοκακορίηονται ςε ζναν οριςμζνο βακμό. 45 4

46 Μεταγνώςη (2 από ) Ειδικότερα, οι μορφζσ τθσ μεταγνϊςθσ είναι: Μεταγνωςτικι γνϊςθ Γνϊςθ ζργων-ςτόχων Γνϊςθ ενεργειϊν-ςτρατθγικϊν Μεταγνωςτικζσ εμπειρίεσ 46 4

47 4 Αναφορζσ Εικόνων 1.

48 Βιβλιογραφία Bauman-Waengler, J. (2012). Articulatory and phonological impairments: A clinical focus. Pearson Higher Ed. Bernthal, J. E., Bankson, N. W., & Flipsen, P. (2012). Articulation and phonological disorders: Speech sound disorders in children. Pearson Higher Ed. Dodd, B., Zhu, H., Crosbie, S., Holm, A., & Ozanne, A. (2002). Diagnostic evaluation of articulation and phonology (DEAP). Psychology Corporation. Howell, J., & Dean, E. (1991). Treating phonological disorders in children: Metaphon, theory to practice. Singular Publishing Group. Ingram, D. (1977). Phonological disability in children (Vol. 2). Elsevier Publishing Company. Pella-Brooks, A., & Hegde, M. N. (2007). Assessment and treatment of articulation and phonological disorders in children. Shriberg, L. D. (1994). Five subtypes of developmental phonological disorders. Clinics in Communication Disorders, 4(1), Shriberg, L. D., & Kwiatkowski, J. (1982). Phonological Disorders IA Diagnostic Classification System. Journal of Speech and Hearing Disorders, 47(3), Shriberg, L. D., & Kwiatkowski, J. (1994). Developmental Phonological Disorders IA Clinical Profile. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 37(5),

49 4 ημείωμα Αναφοράσ Σαφιάδθσ Δ. Κλινικι Άςκθςθ ςτθ Λογοπακολογία 2. ΣΕΙ Ηπείρου. Διακζςιμο από:

50 ημείωμα Αδειοδότηςησ Σο παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά Δθμιουργοφ-Μθ Εμπορικι Χριςθ-Όχι Παράγωγα Ζργα 4.0 Διεκνζσ [1] ι μεταγενζςτερθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, Διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] 5

51 5 Σζλοσ Ενότητασ

52 525 Σημειώματα

53 5 Διατήρηςη ημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το θμείωμα Αναφοράσ το θμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ Διλωςθ Διατιρθςθσ θμειωμάτων το θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ.

54 5 Σζλοσ Ενότητασ