Ίδρυμα Πολιτισμού & Εκπαίδευσης «ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΕΝΤΑΚΗΣ» TETPAMHNIAIO ΔEΛTIO

Transcript

1 Ίδρυμα Πολιτισμού & Εκπαίδευσης «ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΕΝΤΑΚΗΣ» TETPAMHNIAIO ΔEΛTIO TEYXOΣ 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005

2 ταυτότητα απο τη σύνταξη Ίδρυμα Πολιτισμού & Εκπαίδευσης «ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΕΝΤΑΚΗΣ» Foundation of Culture & Education «ANDREAS LENTAKIS» Αγίων Aσωμάτων 47, Κεραμεικός Τηλ.: , Fax: Συντακτική επιτροπή: Κλεομένης Κουτσούκης Ομότιμος καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου Αναστασία- Βαλεντίνη Ρήγα Αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνικής Κλινικής Ψυχολογίας και Μεθοδολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης Παναγιώτης Δαμάσκος Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, επιστημονικός συνεργάτης Πανεπιστημίου Αθηνών Με τη συμπλήρωση ενός χρόνου από την έναρξη έκδοσης του τετραμηνιαίου Δελτίου μας, θέλουμε να ευχαριστήσουμε όλες και όλους όσους αγκάλιασαν με αγάπη την προσπάθεια αυτή. Ταυτόχρονα όσες και όσους συμπαραστάθηκαν και στήριξαν ποικιλοτρόπως την ευόδωση των σκοπών του Ιδρύματος Πολιτισμού και Εκπαίδευσης «Ανδρέας Λεντάκης». Νιώθουμε ιδιαίτερη χαρά που όλο και περισσότεροι, προπαντός νέοι άνθρωποι, συντάσσονται με τους στόχους του Ιδρύματος, εμπνεόμενοι από τα ίδια ιδανικά που θέρμαναν τη δράση του Ανδρέα Λεντάκη. Για να γίνουν ευρύτερα γνωστές οι ιδέες, η δράση, και η προσωπικότητα του Ανδρέα Λεντάκη, όπως θα δει ο αναγνώστης σε άλλες στήλες, το Ίδρυμα σκέφτεται να προκηρύξει τη διεξαγωγή έρευνας και εκπόνησης σχετικής μελέτης. Εξάλλου επειδή αρκετοί αναγνώστες αλλά και φίλοι του Ιδρύματος δείχνουν κατά καιρούς ενδιαφέρον για τις ιδέες και θέσεις του Ανδρέα Λεντάκη πάνω σε καίρια ζητήματα, που συνήθως είναι επίκαιρα, το δελτίο μας θα αναδημοσιεύσει ολόκληρα ή αποσπασματικά τέτοια κείμενά του. Με αυτό το σκεπτικό και με αφορμή τη διεξαγωγή στη χώρα μας περί τα τέλη Οκτωβρίου του συνεδρίου για την «ευρωπαϊκή Αριστερά» δημοσιεύεται στο παρόν τεύχος κείμενο του Ανδρέα Λεντάκη που αφορά την «Αριστερά σήμερα». Η υπόλοιπη ύλη του Δελτίου καλύπτει την ενημέρωση γύρω από εκδηλώσεις του Ιδρύματος που έγιναν ήδη, ή προγραμματίζονται να γίνουν στο άμεσο μέλλον. Yπεύθυνος σύνταξης: Κλεομένης Κουτσούκης Eπιμέλεια-παραγωγή: Direction A.E. Φωκίδος 26 & Mεσογείων, Aμπελόκηποι, , Aθήνα Tηλ.: , Fax:

3 άρθρο άρθρο Η Αριστερά του σήμερα και του 2000 Ο 20Ος αιώνας σφραγίστηκε από την ορμητική είσοδο της Αριστεράς στο προσκήνιο της ιστορίας. Η Οκτωβριανή επανάσταση σήμανε την έναρξη μιας καινούργιας εποχής και παράλληλα ήταν η εφαρμογή στη πράξη της επαναστατικής θεωρίας του Μαρξ και η επαλήθευση των αναλύσεών του. Η πορεία όμως δεν υπήρξε σύμφωνη ούτε με τη θεωρία και τις αναλύσεις της, ούτε και με τις προβλέψεις της που ήθελαν το καπιταλισμό να πνέει τα λοίσθια γιατί έμπαινε εμπόδιο στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και συνεπώς θα εμπόδιζε την πάρα πέρα ανάπτυξη. Κατά τραγική ειρωνεία συνέβη το αντίθετο. Αντί ο σοσιαλισμός, εκεί που επικράτησε ως κρατικό σύστημα διακυβέρνησης, να αποτελέσει από τη μία, πρωτοπορία στον τομέα της επιστήμης, της τεχνολογικής ανάπτυξης, της φιλοσοφίας και της τέχνης κι από την άλλη το χώρο όπου οι ελευθερίες και οι δημοκρατίες θα εύρισκαν τη μεγαλύτερη δυνατή άνθησή τους, τελικά εκεί κηδεύτηκαν οι ελευθερίες και η δημοκρατία και καθυστέρησε η επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη. Αντίθετα ο καπιταλισμός όχι μόνο δεν φρενάρισε την ανάπτυξη αλλά στάθηκε και η πρωτοπορία, το ίδιο και στο χώρο της τέχνης και της φιλοσοφικής σκέψης και αναζήτησης. Η αμφισβήτηση σε όλα τα επίπεδα (κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό) αναπτύσσεται στον καπιταλιστικό κόσμο, ενώ αυτή απαγορεύτηκε στις ανατολικές χώρες. Το τέλος του αιώνα μας σημαδεύτηκε στο χώρο αριστεράς από τη περεστρόικα, δηλ. την επανάσταση ενάντια στη δογματική στείρωση και ακαμψία. Όμως το πρόβλημα του τι θα είναι ο21ος αιώνας δεν τέθηκε από την Αριστερά αλλά από την ίδια την ανάπτυξη, όπως ακριβώς και το σοσιαλισμό τον έθεσε η ζωή ως ανάγκη και μετά τον προσδιόρισαν ο Μαρξ και ο Ένγκελς. «Ένας κοινωνικός σχηματισμός ποτέ δεν εξαφανίζεται προτού αναπτυχθούν όλες οι παραγωγικές δυνάμεις που μπορεί να χωρέσει, και νέες, ανώτερες παραγωγικές σχέσεις ποτέ δεν εμφανίζονται, προτού ωριμάσουν οι υλικοί όροι της ύπαρξης τους μέσα στους κόλπους της ίδιας της παλιάς κοινωνίας» επισημαίνει πολύ ορθά ο Μαρξ στο πρόλογο της κριτικής της πολιτικής οικονομίας για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι «γι αυτό η ανθρωπότητα βάζει πάντα μπροστά της μόνο τα καθήκοντα εκείνα που μπορεί να λύσει, γιατί με μια προσεχτικότερη εξέταση γίνεται πάντα φανερό, ότι το ίδιο το καθήκον ξεπηδάει μόνο τότε, όταν οι υλικοί όροι για τη λύση του υπάρχουν κι όλας ή τουλάχιστον βρίσκονται στη πορεία του γίγνεσθαι». Ο σοσιαλισμός στη Σοβιετική Ένωση γεννήθηκε πριν την ώρα του με καισαρική τομή. Δεν είχε υπάρξει η αστική ολοκλήρωση και μια χώρα καθυστερημένη, βασικά αγροτική και με καθεστώς απολυταρχίας που ποτέ της δεν γνώρισε τη δημοκρατία, πέτυχε τη σοσιαλιστική επανάσταση. Πέτυχε την επανάσταση, όχι όμως και το σοσιαλισμό. Ο πρόωρος «αντιιστορικός» κομμουνισμός που γεννήθηκε στη Ρωσία ήταν ο «στρατιωτικός κομμουνισμός» που η ιστορία έδειξε ότι ανήκει στον «αντιδραστικό σοσιαλισμό» όπως χαρακτήρισαν ο Μαρξ και ο Ένγκελς στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο το φεουδαρχικό σοσιαλισμό, το μικροαστικό σοσιαλισμό και το γερμανικό ή «αληθινό» σοσιαλισμό που επιχείρησε να εισαγάγει τη γαλλική σοσιαλιστική φιλολογία χωρίς να έχουν εισαχθεί ταυτόχρονα και οι γαλλικές συνθήκες ζωής. Αυτό που θέλω να πω με απλά λόγια για τη κρίση της Αριστεράς στην Ελλάδα είναι ότι αυτή δεν οφείλεται τόσο ή αποκλειστικά σε ελληνικά αίτια, αλλά κυρίως στη παγκόσμια κρίση του σοσιαλισμού που δημιούργησε η αποτυχία της εφαρμογής του στην ΕΣΣΔ και τις λεγόμενες σοσιαλιστικές χώρες. Γιατί θα μπορούσαμε να πούμε ότι στο κάτω κάτω εμείς αποτύχαμε εξαιτίας των λαθών μας και της ανικανότητάς μας αλλά αυτό που θέλαμε ή θέλουμε να κάνουμε είναι το σοβιετικό μοντέλο. Όμως αυτό το μοντέλο σήμερα δεν ασκεί έλξη και γόητρο στις καπιταλιστικές χώρες και όχι μόνο τις αναπτυγμένες. Κατά συνέπεια θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε το σοσιαλισμό στις σημερινές συνθήκες, αλλά και τον καπιταλισμό, γιατί δεν είναι σε καμιά περίπτωση αυτό που ο Μαρξ περίγραψε στο Κεφάλαιο. Τέσσερα είναι, κατά τη γνώμη μου, τα βασικά προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει σήμερα η ανθρωπότητα και που η υποχρεωτική αντιμετώπισή τους απαιτεί αυτό που θα λέγαμε «αριστερή λογική», δηλ. μια λογική που έχει ως αφετηρία και ως τελικό σκοπό τον άνθρωπο και τις ανάγκες του υλικές και πνευματικές. 1) ο οικολογικός κίνδυνος που πολύ πιθανόν να οδηγήσει σε εξαφάνιση της ανθρωπότητας και χωρίς τον πόλεμο, εφόσον συνεχιστεί η ληστρική και εχθρική εκμετάλλευση της φύσης με άξονα το ιδιωτικό κέρδος. Για να επιβιώσουμε θα πρέπει το ιδιωτικό κέρδος να υποταχθεί στη λογική του γενικού συμφέροντος που θα προταθεί αναπόφευκτα. Και αυτό είναι σοσιαλιστικός τρόπος του σκέπτεσθαι και πράττειν. 2) ο πυρηνικός πόλεμος που απειλεί με εξαφάνιση το πολιτισμό και τη ζωή επιβάλλει τη διεθνή ειρήνη και τον αφοπλισμό. Και αυτός είναι θεμελιακός στόχος του σοσιαλισμού. Ακόμη και η πορεία του αφοπλισμού και η παράλληλη αποδέσμευση πόρων από τις στρατιωτικές δαπάνες προς κοινωνικούς σκοπούς είναι σοσιαλιστική λογική και πρακτική. 3) η τεχνολογική επανάσταση που οδηγεί στην αυτοματοποίηση και τα κομπιούτερ μοιραία θα δημιουργήσει μόνιμη ανεργία αφού οι μηχανές θα αντικαθιστούν τα εργατικά χέρια. Επιβάλλεται μια νέα ρύθμιση με μείωση των ωρών εργασίας και γενικότερα του εργάσιμου χρόνου (τετραήμερο, δεκάμηνο κτλ) και αυτό έχει σαν άξονα και πάλι την ευτυχία των ατόμων γενικότερα και όχι το ιδιωτικό κέρδος. 4) η δημογραφική έκρηξη μοιραία θα οδηγήσει σε πληθυσμιακές ανακατατάξεις που θα υποχρεώσουν σε γκρέμισμα των συνόρων, των πατρίδων και των εθνικών κρατών. Αυτή η διεθνιστική λύση που υπερβαίνει τα έθνη και ξεπερνάει και από αυτό το δρόμο της «εθνικές» συγκρούσεις και τους πολέμους είναι στόχος και ιδεώδες του σοσιαλισμού. Αυτά τα τέσσερα μείζονα προβλήματα που τα έβαλε η σύγχρονη ανάπτυξη, είναι στοιχεία που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα και η Αριστερά σήμερα. Ο Μαρξ δεν είχε προβλέψει ούτε το κομπιούτερ, ούτε τη πυρηνική ενέργεια, ούτε τη μόλυνση του περιβάλλοντος, ούτε τη δημογραφική έκρηξη. Χρειάζεται μια νέα διατύπωση του μανιφέστου του σοσιαλισμού, που επιπλέον θα καταφάσκει το πλουραλισμό σε όλη του τη γκάμα( πολιτιστική, πολιτική, κοινωνική) και θα προβλέπει μικτή οικονομία γιατί ο σοσιαλισμός θα οικοδομηθεί σε συμφωνία με την ανθρώπινη ψυχολογία που έχει ανάγκη από αγαθά και κίνητρα και όχι εναντίον της. apple ÓÙËÛË ÛÙËÓ ÚÂ Ó ÙË «ÏÂ ıâúôù apple» ËÌÔÛÈÂ ÙËÎÂ ÛÙËÓ ÚÈ Î ÙÈÎË ÛÙÈ 13/11/88, Û

4 εκδρομή ειδήσεις Το Ίδρυμά μας στην Επίδαυρο Το Ίδρυμα Πολιτισμού και Εκπαίδευσης Ανδρέας Λεντάκης διοργάνωσε διήμερη εκδρομή και παρακολούθηση της θεατρικής παράστασης «Ορέστηs» του Ευριπίδη στις 25-26/6/2005 στην Επίδαυρο. ΔÔ ÈÒÚÁÔ È ÓÓ ÚË ıëáëù ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô Κατά κοινή ομολογία των θεατών από την ομάδα μας, η παράσταση «καπελώθηκε» από τη μεγάλη προβολή της ηθοποιού, Καριοφυλιάς Καραμπέτη κατά τις προηγούμενες ημέρες, ενώ στην πραγματικότητα, πρωταγωνιστής τόσο στο έργο όσο και στην παράσταση ήταν ο Ορέστης, που υποδύθηκε ο νέος ηθοποιός, Αργύρης Ξάφης. Πέραν όμως, των διαφόρων ελλειμμάτων και λαθών στην παραγωγή (σκηνοθεσία, σκηνογραφία, μουσική υπόκρουση, κίνηση, φωνητική), στο έργο παρατηρείται πως ο δημιουργός του ρίχνει την ευθύνη στα μητροκτόνα αδέλφια, Ορέστη και Ηλέκτρα ( παιδιά της Κλυταιμνήστρας και του Αγαμέμνονα), ενώ στο τέλος ο θεός Απόλλων βάζει τάξη ή απονέμει δικαιοσύνη ή προσφέρει ηθική λύση στα ανθρώπινα πάθη. Το έργο αυτό είναι μια καθαρά ανθρώπινη πράξη βασισμένη στο ένστικτο της εκδίκησης και την κρίση της λαϊκής συνέλευσης των Αργείων με τον Μενέλαο (αδερφό του Αγαμέμνονα και θείο των μητροκτόνων) να συμπεριφέρεται πολιτικά προασπιζόμενος τα δικά του συμφέροντα. Η ενοχή του Ορέστη μεταφέρεται και στον Μενέλαο. Το άρρωστο ζώο, ο Ορέστης και ο άναρθρος λόγος στο τέλος του έργου, γίνεται ένας άνθρωπος που ζητά την πειθώ-αγόρευσή του στην Εκκλησία του Δήμου και την παράκληση προς τον θείο του να επέμβει (ρητορισμοί του Τυνδάρεως, πατέρα της Κλυταιμνήστρας από τον ιδιωτικό στο δημόσιο και κοινωνικό χώρο). Επιτελείται ο εξανθρωπισμός όπως και η πολιτικοποίησή του. Το έργο είναι πάρα πολύ σύγχρονό μας, καθώς ακόμη και ο μέχρι τότε σιωπηλός και συμβουλευτικός ιδιώτης Πυλάδης, όχι μόνο έχει λόγο, αλλά περνά στην πράξη προτείνοντας την πυρπόληση του παλατιού, την ομηρία της Ερμιόνης, της κόρης του Μενέλαου ως λύτρο και τελικά την ωμή σφαγή (Ελένης),αλλά και την αυτοχειρία των αδελφών. Στο τέλος ο Απόλλων φρόντισε για μια γαλήνια πορεία στη ζωή των ηρώων. Ο Ορέστης κληρονόμησε παλάτια και πλούτη, νυμφεύτηκε την ξαδέλφη του Ερμιόνη και αποσύρθηκε στην Αρκαδία. Φρόντισε επίσης, ώστε να αποκατασταθούν και οι άλλοι συμπρωταγωνιστές, όπως ο Πυλάδης, ο οποίος και νυμφεύτηκε την αδερφή του φίλου του, την Ηλέκτρα, ενώ η Ελένη «αναλήφθηκε» στους ουρανούς. Δυστυχώς, όμως, η ερμηνεία και τα λοιπά ελλατωματικά της παράστασης που προανέφερα επιφορτίστηκαν με τη γελοιότητα, αλλά και την επιθεωρησιακή ομοφυλόφιλη ερμηνεία του Φρύγα, που ταπείνωσε το έργο. Το Ίδρυμά μας ξεκίνησε εφέτος συνεργασία με το Ίδρυμα της Βουλής, το οποίο έχοντας αξιολογήσει πολύ θετικά τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα, μεταφέρει στους χώρους μας για την υλοποίηση του προγράμματός μας «Μια βόλτα στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας» μαθητές της Περιφέρειας, τους οποίους φιλοξενεί στην Αθήνα στο πλαίσιο προγραμμάτων του. Τα Εκπαιδευτικά μας προγράμματα συνεχίζονται με επιτυχία και μας επισκέπτονται πολλές τάξεις σχολείων όλων των περιοχών της πρωτεύουσας. Οι Ραδιοφωνικοί Σταθμοί Αθήνα 9,84, το ένθετο οι Ερευνητές της «Καθημερινής» του Σαββάτου και ο 101,3 Δίεση του Δήμου Ηρακλείου έγιναν Χορηγοί Επικοινωνίας των Εκπαιδευτικών μας Προγραμμάτων και τους ευχαριστούμε πολύ. Οι αρχαιολογικές μας ξεναγήσεις στην Αρχαία Αγορά και την Ακρόπολη πραγματοποιήθηκαν με ολιγομελείς ομάδες φίλων και μελών χάρις στους αρχαιολόγους φίλους ξεναγούς Βασίλη Λέτσιο και Κώστα Λούκο, τους οποίους και ευχαριστούμε πολύ. Συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές της διοργάνωσης του 14ου Παγκόσμιου Συνεδρίου Σπηλαιολογίας στον Κάλαμο Αττικής Αυγούστου και ειδικότερα στη φίλη και μέλος μας κ. Ελένη Δέδε, που συμμετείχε στην κοπιώδη διοργάνωση. 6 7

5 δραστηριότητες δραστηριότητες «Νεοελληνικό θέατρο» ÂÌÈÓ ÚÈ ÎÔ Î ÎÏÔÈ «Ο Ηθοποιός σα Μύστης και Κυρίαρχο Στοιχείο της Θεατρικής Πράξης» Δευτέρα, 7 Νοεμβρίου 2005 στις 7.00 το απόγευμα Γιάννης Βόγλης, Ηθοποιός «Δυνατότητες και Προοπτικές της Νεοελληνικής Δραματουργίας» Δευτέρα, 21 Νοεμβρίου 2005 στις 7.00 το απόγευμα Σίσσυ Παπαθανασίου, Ιστορικός Θεάτρου «Νεοελληνικό Θεατρικό» Δευτέρα, 5 Δεκεμβρίου 2005 στις 7.00 το απόγευμα Γιώργος Σκούρτης, Συγγραφέας «Το Δραματικό-Αισθητικό Περιβάλλον στο Μοντέρνο Θέατρο» Δευτέρα,12 Δεκεμβρίου 2005 στις 7:00 το απόγευμα Κέλυ Καραγκούνη, δρ. Θεατρολογίας-Ψυχολογίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο μú Â Ô Ó Ú ÂÓÙ ÎË Το Ίδρυμα προτίθεται να προκηρύξει χρηματικό βραβείο για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής με θέμα τον Ανδρέα Λεντάκη. Ειδικότερα, η διδακτορική διατριβή να εκπονηθεί σε ελληνικό ΑΕΙ ή σε ανώτατο επιστημονικό ίδρυμα της αλλοδαπής με αντικείμενο την προσωπικότητα, το έργο και τις ιδέες του Ανδρέα Λεντάκη. Να είναι μια επιστημονική ανάλυση σε βάθος των ιδεών και της ιδεολογίας ή πολιτικής φιλοσοφίας του Ανδρέα Λεντάκη. Για τους αγώνες του για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την δημοκρατία, για την πολιτική και κοινωνική του δράση σε όλο το φάσμα της κοινωνίας και την έκφραση των ιδεών του μέσα από το δημοσιευμένο και αδημοσίευτο έργο του. Προς το σκοπό αυτό, θα διατεθεί στον υποψήφιο ερευνητή το προσωπικό του αρχείο, που βρίσκεται στο Ίδρυμα το συγγραφικό του έργο, καθώς και άλλες πηγές. Η εργασία που θα εγκριθεί ως διδακτορική διατριβή (από ελληνικό ή ξένο ΑΕΙ) θα εκδοθεί σε μορφή βιβλίου από το Ίδρυμα. Αρχαιολογική ξενάγηση Η ξενάγηση που είχε αναβληθεί για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, ορίζεται για τις 20 Νοεμβρίου και ώρα 10:30 π.μ. (Συνάντηση είσοδο Μουσείου) «Σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία» «Γιώργος Σεφέρης: Ανάλυση του ποιήματος Άρνηση» Δευτέρα, 9 Ιανουαρίου 2006 στις 7: 00 το απόγευμα Εισηγητής: Παναγιώτης Δαμάσκος, Δρ. Φιλοσοφίας. Δευτέρα, 16 Ιανουαρίου 2006 στις 7:00 το απόγευμα «Ανδρέας Καρκαβίτσας: 140 Χρόνια από τη Γέννησή του» Εισηγητής: Σαράντος Καργάκος, Φιλόλογος-Συγγραφέας. «Μια Προσωπική Αναδρομή στην Αμερικανική Ποίηση του 20ου Αιώνα» Δευτέρα, 23 Ιανουαρίου 2006 στις 7:00 το απόγευμα Εισηγήτρια: Λιάνα Σακελίου, Καθηγήτρια Αμερικανικής Λογοτεχνίας και Συγγραφής, Πανεπιστημίου Αθηνών. «Κωνσταντίνος Καβάφης: Η Ώρα της Απόφασης» Δευτέρα, 30 Ιανουαρίου 2006, στις 7:00 το απόγευμα Εισηγητής: Δημήτρης Αρμάος, Ποιητής-Φιλόλογος 8 9

6 σεμινάρια σεμινάρια Περιλήψεις Σεμιναρίων ÌÂÏ ÙË ÙË Ú ÎÂÚ ÌÈÎ ÙÂ ÓÔÏÔÁ Î È ÔÈ Ó ÙfiÙËÙÂ Ó apple Ú ÁˆÁ ÙË ΕΛΕΝΗ ΑΛΟΥΠΗ, PhD ΘΕΤΙΣ Authentics ΕΠΕ, Μ. Μουσούρου 41, Αθήνα Η διάλεξη αφορά στην προσέγγιση ερωτημάτων αρχαίας τεχνολογίας με χρήση φυσικοχημικών τεχνικών και επιλέγοντας την κεραμική ως πεδίο εφαρμογής μας ξεναγεί στα υλικά και τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή κεραμικής της Ανατολικής Μεσογείου από τη Νεολιθική ως την Ελληνιστική περίοδο. Στο δεύτερο μέρος δίνονται παραδείγματα αξιοποίησης αυτής της εξειδικευμένης τεχνογνωσίας μέσα από την παραγωγή «τεχνολογικά αυθεντικών» αντιγράφων αρχαίων κεραμικών για ειδικές εκθέσεις, πωλητήρια Μουσειών και ιδιωτικές συλλογές. Επιπλέον, θίγονται ζητήματα διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας μέσα απο τη διοργάνωση διαθεματικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων που συνδυάζουν το μάθημα της χημείας, της φυσικής, του περιβάλλοντος-γεωγραφίας και της ιστορίας και δίνονται σχετικά παραδείγματα. «ÔÏÈÙÈÛÙÈÎ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ Î È Ó Â ÙÂ ÓÔÏÔÁ Â» Αξιοσημείωτες χρονολογήσεις αρχαιολογικών ευρημάτων με άνθρακα-14 Γιώργος Φακορέλλης Εργαστήριο Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας-Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Σχολή Επιστημών του Ανθρώπου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Η χρονολόγηση με άνθρακα-14 είναι η πιο ακριβής και αξιόπιστη μέθοδος χρονολόγησης με την οποία μπορούμε να επιτύχουμε στατιστική ακρίβεια μέτρησης της τάξης του 2,5δ για δείγματα ηλικίας χρόνων περίπου και μέχρι 3,5% για δείγματα ηλικίας μέχρι και χρόνων, που συνιστά και το ανώτατο χρονικό όριο εφαρμογής της. Μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε υλικό που περιέχει οποιαδήποτε ένωση του άνθρακα, όπως π.χ. κάρβουνα, ξύλο, οστά, κελύφη μαλακίων, κονιάματα, φύκια, χαρτί, δέρμα, υφάσματα, κέρατα, κελύφη αυγών, ιζήματα, κλπ. Η ποικιλία των υλικών που μπορούν να χρονολογηθούν καθιστά τη μέθοδο αυτή ένα πολύτιμο εργαλείο για τη μελέτη αρχαιολογικών ευρημάτων, μνημείων και έργων τέχνης. Από τη δεκαετία του 1970, οπότε και έγιναν οι πρώτες ραδιοχρονολογήσεις αρχαιολογικών θέσεων στον Ελλαδικό χώρο, μέχρι και σήμερα, η μέθοδος του άνθρακα-14 έχει συμβάλλει τα μέγιστα στη μελέτη του πολιτισμού, που άνθισε στη χώρα μας και στην επίλυση αρχαιολογικών προβλημάτων, ιδιαίτερα δε κατά την προϊστορική περίοδο. Οι περιπτώσεις της χρονολόγησης του Νεολιθικού οικισμού στο Δισπηλιό Καστοριάς, του Παλαιολιθικού σπηλαίου της Θεόπετρας Καλαμπάκας και του μεσολιθικού σπηλαίου του Κύκλωπα στα Γιούρα των Β. Σποράδων αποτελούν τρεις αξιοσημείωτες εφαρμογές της μεθόδου αυτής. Στο Δισπηλιό χρονολογήθηκε η νεολιθική φάση του λιμναίου πασσαλόπηκτου οικισμού με πέντε δείγματα προερχόμενα από τους ξύλινους πασσάλους των κατοικιών Σύμφωνα με τα αποτελέσματα η Νεολιθική φάση του οικισμού περιλαμβάνει τη Νεότερη Νεολιθική περίοδο ( π.χ.), ενώ η χρονολόγηση δείγματος από την ξύλινη πινακίδα με χαραγμένα στην επιφά- νειά της εννέα στίχους με γεωμετρικά σήματα χρονολογείται μεταξύ π.χ. Στο Παλαιολιθικό σπήλαιο της Θεόπετρας κατά τη διάρκεια των 18 τελευταίων χρόνων, που συνεχίζεται η ανασκαφή του, χρονολογήθηκαν 80 περίπου δείγματα απανθρακωμένου ξύλου και οστών από 18 διαφορετικές τομές και από βάθη που κυμαίνονται από τα 0,38-4,80 μ. Οι ηλικίες των δειγμάτων έδωσαν το απόλυτο χρονολογικό πλαίσιο χρήσης του σπηλαίου. Η παλαιότερη παρουσία του ανθρώπου προσδιορίστηκε στα πριν από σήμερα, ενώ η νεότερη μέχρι το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ανασκαφή του σπηλαίου του Κύκλωπα της νήσου Γιούρα στις Β. Σποράδες έδωσε καλά στρωματογραφημένο και σε μεγάλες ποσότητες υλικό θαλάσσιας και χερσαίας προέλευσης. Η χρονολόγηση με τη μέθοδο του 14C ομάδων δειγμάτων από το ίδιο στρώμα, αλλά από διαφορετικά διαμερίσματα της δεξαμενής του άνθρακα επέτρεψε, αφ ενός μεν τον υπολογισμό, για πρώτη φορά στη περιοχή του Αιγαίου, του συντελεστή τοπικής απόκλισης ΔR από το παγκόσμιο ωκεάνιο μοντέλο, αφ ετέρου δε τον ακριβή προσδιορισμό των πολιτισμικών φάσεων του σπηλαίου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα το σπήλαιο αυτό χρησιμοποιήθηκε από το π.χ. αλλά και κατά τους πρώτους αιώνες της Ρωμαιοκρατίας. Û Ì ÔÏ ÙË Ú ÈÔÌÂÙÚ ÛÙËÓ Ó ÂÈÍË ÙË appleôïèùèûùèî ÎÏËÚÔÓÔÌÈ Ιωάννη Λυριτζή, Καθηγητή Αρχαιομετρίας, Παν/μιο Αιγαίου Η αρχαιομετρία είναι διεπιστημονικός κλάδος των θετικών επιστημών και της αρχαιολογίας. Αναφέρεται στην εφαρμογή μεθόδων και μεθοδολογιών και τεχνικών από τις φυσικές επιστήμες σε υλικά αρχαιολογικής προέλευσης (μνημεία και τέχνεργα) με σκοπό την χρονολόγησή τους, τον εντοπισμό τους, τον προσδιορισμό της χημικής και ορυκτολογικής σύστασης, ως και των διατροφικών συνηθειών αρχαίων λαών. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας (τεχνολογία αιχμής) συνεισφέρει ακριβέστερα και ολοκληρώνει ολοένα και περισσότερο την προσέγγιση αρχαιολογικών προβλημάτων αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις οδηγεί σε νέες αποκαλύψεις. Η μελέτη της πολιτιστικής κληρονομιάς με βεβαιότητα υποβοηθείται από την αρχαιομετρία, ώστε δεν αποτελεί πλέον συν-επικουρία της αρχαιολογίας αλλά ξεχωριστό και αυτόνομο επιστημονικό κλάδο ο οποίος προσδίδει νέους ορίζοντες στην αρχαιολογική μελέτη και έρευνα. Η συν-επικουρική διάσταση αφορά πολλές παραμέτρους, όπως τον χρόνο (πότε έγινε;), την τεχνολογία (πώς και με τι έγινε;), λατρευτικές, κοινωνικές, οικονομικές, εμπορικές δομές, το περιβάλλον και την αλληλεπίδρασή του με τις αρχαίες κοινωνίες. Οι προβληματισμοί που ανακύπτουν στο πεδίο των ερευνών στην ύπαιθρο και το εργαστήριοπεριγράφονται με παραδείγματα, ώστε να καταστεί σαφής η (αναγκαία) σύνδεση της αρχαιολογίας με την αρχαιομετρία δηλ. η εφαρμογή και έρευνα των διεπιστημονικών πεδίων των φυσικών επιστημών επί των αρχαιολογικών ευρημάτων και ιστορικών μνημείων. Αποδείχνεται ότι η σύνδεση αυτή συμβάλλει σε μια πιο ολοκληρωμένη αποσαφήνιση, μελέτη και ερμηνεία της ιστορίας του ανθρώπου. Στοχεύει να δείξει με σαφήνεια και ακρίβεια τον τρόπο που διαφορετικοί κλάδοι και τεχνικές των θετικών επιστημών, πολλές από τις οποίες αναπτύχθηκαν πρόσφατα, μπορούν να έχουν τις δικές τους ιδιαίτερες συνεισφορές στην κατανόηση του παρελθόντος, και μας επιτρέπουν να βλέπουμε τα επιτεύγματα των προγόνων μας σε όλο και περισσότερο βάθος και λεπτομέρεια από ότι ήταν δυνατό πριν μερικά χρόνια

7 ISSN: