είσαι έτοιµος να εκτεθείς?

Transcript

1 τεύχος Απριλίου Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΒΑΪΜΑΡΗΣ ΜΕ ΕΝΤΟΛΗ ΣΑΜΑΡΑ Ρ.ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Η ΕΥΡΩΠΗ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΗΣ DUBIUM ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΕΛΠΙΣ ΦΡΟΣΩ ΤΕΡΖΟΓΛΟΥ ΤΑΞΙΚΟΣ ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ Γ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΔΗΣ ΟΙ ΠΟΙΝΙΚΟΙ ΝΑ ΚΑΤΕΒΑΣΟΥΝ ΤΑ ΣΤΥΛΟ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΜΠΑΟΥΛΑ ΝΙΚΟΣ ΒΡΑΝΤΣΗΣ είσαι έτοιµος να εκτεθείς? 1 ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ & ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΡΑΦΑΗΛ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

2 περιεχόµενα Εµείς dubium είναι Zητείται ελπίς Δηµοκρατία της Βαϊµάρης µε εντολή Σαµαρά dubium dubium Φρόσω Τέρζογλου Ρ.Παπαδόπουλος Ο φαύλος κύκλος του πρωτογενούς πλεονάσµατος Η Ευρώπη αφηγείται τον εαυτό της Ευρώπη & Ρωσία στην νέα εποχή Ουκρανία: Μήπως όλα καταλήγουν στον South Stream; Δηµήτρης Μάρδας Ιδεολογία και Επιστήµη Σχέδια ριζοσπαστικής δηµοκρατίας & αυτονοµίας Ρ.Παπαδόπουλος Πάνος Παναγιώτου Η µοιρασιά Τony Oppressed 33 Ξεκίνα τώρα Che fece il gran rifiuto Kατερίνα Μελεζιάδου dubium Δηµήτρης Μάρδας Δύο κυριαρχίες, δύο ιθαγένειες, τι κράτος; 25 Μεταµόρφωση του Franz Kafka Κ.Χαλκόπουλος Η ποµπή των Θεών Το συµβολικό κεφάλαιο ενός άνεργου πτυχιούχου Φρόσω Τέρζογλου Θωµάς Καλοκύρης Νοµοθέτηση κατά συρροην βλέµµα 9 Tαξικός ντετερµινισµός, Πολιτική Γκεµάτρια και άλλα θεωρήµατα Γ.Κωνσταντινούδης 17 Το φρόνηµα θα βρεθεί σε Ναυαρίνο και Μεσολόγγι Τα παλιά µπαούλα Bλέµµα Νίκος Βράντσης JIMI HENDRIX Όλα είναι δρόµος, όλα είναι σπίτι Γ.Κωνσταντινούδης Μαρίνα Δοµικιάν οι ποινικοί να κατεβάσουν τα στυλό Εµείς Π^2

3 To ξέρω ότι συνηθίζεις να βγάζεις αµέσως τρελό όποιον σου λέει αλήθειες που δε σου αρέσουν. θεωρείς τον εαυτό σου «φυσιολογικό» Μάντρωσες τους τρελούς και µείνατε οι φυσιολογικοί να κουµαντάρετε τον κόσµο. Τότε, λοιπόν, ποιος φταίει για όλα τα στραβά και τα ανάποδα; 3

4 εµείς oι αµφιβάλλοντες Εμείς που κάποτε λέγαμε «Όχι», δίψως σκέψη δεύτερη Εμείς που κάποτε στεκόμασταν διστακτικοί στις προκλήσεις Εμείς που κάποτε υπήρξαμε φοβισμένοι Εμείς που κάποτε δεν πιστεύαμε στη δύναμη των ιδεών μας Εμείς που αρχίσαμε να κάνουμε το Όχι» μας «Μπορεί» Εμείς που βαρεθήκαμε με αυτούς τους δισταγμούς μας Εμείς που πάψαμε να υπακούμε στον φόβο Εμείς που είπαμε πως, ίσως, μπορούν κάτι να καταφέρουν οι ιδέες μας Εμείς που ενδώσαμε και είπαμε το «Ναι» Εμείς που ο δισταγμός αποτελεί μια κάποια ανάμνηση Εμείς που πια στην όψη μας ο φόβος, βλέπει έναν ισχυρό αντίπαλο Εμείς με αυτήν την αυτοπεποίθηση Εμείς είμαστε κάπου εκεί, σε ένα στάδιο. Ίσως του «Όχι», ίσως του «Μπορεί», ίσως του «Ναι». Είμαστε πάντως έτοιμοι να κάνουμε τα βήματα. Εσύ; Θα βηματίσεις μαζί μας; 4 dubium

5 Dubium είναι... Τι σου συµβαίνει; Δεν έχεις όνειρα; Δεν έχεις φανταστεί έναν κόσµο καλύτερο; Δεν αντιλαµβάνεσαι πως η σιωπή και η αδράνειά σου αφυδατώνουν τα αποθέµατα δηµιουργικότητας που κρύβεις µέσα σου; Σε εσένα απευθύνοµαι. Εσένα καλώ να αµφιβάλλεις και την αµφιβολία σου αυτή να την εκφράσεις δίχως φόβο και δισταγµό. Στόχος του dubium είναι να καταστήσει αισθητή την παρουσία των νέων, να αποδείξει ότι η δηµιουργική σκέψη δεν τιθασεύεται, ούτε εµποδίζεται από συντηρητικές µατιές και χλευασµούς, µα παραµένει ζωντανή και ικανή να παράγει πνεύµα και πολιτισµό ακόµα και σε στενά χωρικά πλαίσια. Σε προσκαλούµε λοιπόν νέε να συνδράµεις και να στηρίξεις µε την φωνή και τον λόγο σου την προσπάθεια αυτή. Σε προσκαλούµε να αποδείξεις ότι οι νέοι διεκδικούν και επιτυγχάνουν τα όνειρά τους. Είσαι έτοιµος να εκτεθείς; FEED your mind Join the PROJECT 5

6 6 Ζητείται (και πάλι) ελπίς Φρόσω Τέρζογλου Τη µια µέρα ανοίγεις την τηλεόραση και µαθαίνεις για κρυφές συνοµιλίες και συνωµοσίες µεταξύ πολιτικών προσώπων, λες και δεν το περίµενες. Ταράζεσαι. Σωπαίνεις. Προσπερνάς. Την επόµενη, ακούς µια πολιτικό από την Αµερική να µειώνει ανοιχτά τη χώρα σου φορτώνοντας τις ευθύνες ξεχνώντας την καµπούρα του δικού της τόπου. Τόπο τον οποίο συνειδητά ή ασυνείδητα στηρίζεις. Ταράζεσαι. Σωπαίνεις. Προσπερνάς. Κάποια άλλη στιγµή µαθαίνεις για τις κοινωνικές και οικονοµικές αλλαγές σε είδη πρώτης ανάγκης που θα επηρεάσουν και την τσέπη και την υγεία σου. Ταράζεσαι. Σωπαίνεις. Προσπερνάς. Και όταν ψάχνεις για την ελπίδα, την αλλαγή στους νέους µαθαίνεις ότι πολλοί από αυτούς είναι ίδιοι ή χειρότεροι από τους προηγούµενους, έτοιµη για να αρπάξουν από όπου µπορούν. Θα µεγαλώσουν και θα µ ά θ ο υ ν. Τα ρ ά ζ ε σ α ι. Σ ω π α ί ν ε ι ς. Προσπερνάς. Όµως ένα πρωί, σε µια εθνική επέτειο ή σε κάποια δηµόσια εκδήλωση ξυπνάς, βάζεις τα καλά σου και βγαίνεις όλο καµάρι να χαιρετήσεις γνωστούς και φίλους, να δείξεις όσα έχεις και αν µπορέσεις να κλέψεις κι εσύ κάτι. Εξάλλου, αυτό δεν κάνουν όλοι; Περηφανεύεσαι. Βροντοφωνάζεις. Κοιµάσαι ήρεµος.

7 7 Δηµοκρατία της Βαϊµάρης µε εντολή Σαµαρά Ραφαήλ Παπαδόπουλος Οι πρόσφατες ραγδαίες εξελίξεις που αφορούν την άµεση προσωπική επαφή της εγκληµατικής ναζιστικής ΧΑ, µε κορυφαίο στέλεχος του κυβερνητικού επιτελείου, µπορούν, ανάλογα µε την οπτική από την οποία θα ιδωθούν, να προκαλέσουν φόβο ή ελπίδα. Φόβο προκαλεί σε κάθε ευσυνείδητο δηµοκράτη πολίτη η διαπίστωση και η ευθεία παραδοχή από τους ίδιους τους κρατούντες, ότι η ε λ λ η ν ι κ ή δ η µ ο κ ρ α τ ί α, β α θ ύ τ α τ α τραυµατισµένη από την λαίλαπα του µνηµονίου, µε κεκτηµένα δεκαετιών κατηργηµένα, µε κοινοβουλευτικούς θεσµούς πλήρως απαξιωµένους και µε ένα δικαστικό σύστηµα, κατά µεγάλο µέρος, σε διατεταγµένη υπηρεσία προς τα συµφέροντα των κυρίαρχων, δέχεται το καθοριστικό χτύπηµα από την ακροδεξιά συµµορία που κυβερνά. Η προσχεδιασµένη πορεία προς την αυταρχική εκτροπή από το «µαύρο τρίδυµο» ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΧΑ, είναι τόσο προφανής και ταχεία τα τελευταία δύο κυρίως χρόνια, που ο καθένας µας πλέον τίθεται προ των ευθυνών του. Όταν νοσταλγοί της Χούντας υπουργοποιούνται, όταν ο αντικοµµουνισµός γίνεται και πάλι ρητά επίσηµη κρατική ιδεολογία, όταν αριστεροί και αντιφασίστες καταδικάζονται και βασανίζονται χωρίς κανένα επιβαρυντικό στοιχείο πέραν της ιδεολογίας τους, όταν κάθε ανεξάρτητη και δηµοκρατική φωνή καταδιώκεται και απαξιώνεται θεσµικά και ηθικά από την κυβέρνηση και τα συστηµικά ΜΜΕ που αφειδώς αυτή χρηµατοδοτεί µέσω των τραπεζών(κλείσιµο ΕΡΤ, δίωξη κ. Βαξεβάνη για την αποκάλυψη της λίστας Λαγκάρντ), και τα οποία στη συνέχεια ανταποδίδουν τη στήριξη άµεσα(μ. Σπυράκη, «δηµοσιογράφος» του MEGA και υποψήφια ευρωβουλευτής της ΝΔ), ή έµµεσα( απολιτικά πειράµατα τύπου το «Ποτάµι»), όταν φοροφυγάδες χρεοκοπηµένοι µεγαλοεπιχειρηµατίες και τραπεζίτες διασώζονται µε κρατικό χρήµα, την ώρα που χιλιάδες µικροµεσαίοι και εργαζόµενοι ασφυκτιούν και αφανίζονται, τότε ουδείς νοήµων µπορεί δηλώνει έκπληκτος µε τις αποκαλύψεις του Μπαλτάκου. Είναι η αναµενόµενη και φυσική κατάληξη ενός καθεστώτος που υπέκλεψε τη λαϊκή ψήφο, και διατηρείται στην εξουσία µε ένα µείγµα παραπληροφόρησης, ωµής βίας και ψυχολογικήςιδεολογικής τροµοκράτησης των πολιτών. Είναι το καθεστώς που έχει πάρει από καιρό διαζύγιο µε τη δηµοκρατία, και που είναι αποφασισµένο να την καταργήσει πλήρως προκειµένου να αποτρέψει την πτώση του και την τιµωρία των πρωταιτίων της σηµερινής τραγωδίας. Η φασιστική κλίκα Σαµαρά(Κρανιδιώτης, Γεωργιάδης, Βορίδης, Λαζαρίδης, κτλ), σε συνεργασία µε την σοσιαλεπώνυµη κλίκα Βενιζέλου, µε την αµέριστη στήριξη της οποίας κυβερνά, χρειάζονται µια εφεδρεία για να ολοκληρώσουν την εκτροπή και να αντιµετωπίσουν την ανερχόµενη Αριστερά. Η εφεδρεία αυτή δεν είναι άλλη από τους νεοναζί, οι «καταδίκες» των οποίων και η «αντιφασιστική δράση» των δικαστών και της κυβέρνησης, που συστηµατικά σκηνοθετήθηκε από τη δολοφονία Φύσσα και µετά, ήταν ένα κακοπαιγµένο θέατρο, το οποίο γκρέµισε µε πάταγο ο Μπαλτάκος, ο στενότερος συνεργάτης του θιασάρχη πρωθυπουργού. Συγκεκριµένα άτοµα είναι στη φυλακή, αλλά το µόρφωµα παραµένει αυτούσιο ως χρυσή εφεδρεία του συστήµατος, την οποία θα χρησιµοποιήσει αργά ή γρήγορα, ανεξαρτήτως της εκλογικής της δύναµης. Εξάλλου, οι φασίστες ποτέ στην ιστορία δεν κατέκτησαν

8 8 µε εκλογές τη λαϊκή πλειοψηφία, πάντοτε τους προσφέρθηκε η εξουσία, πρόθυµα ή λιγότερο πρόθυµα, από συντηρητικούς και «φιλελεύθερους», όπως έγινε στο πέρασµα από τη δηµοκρατία της Βαϊµάρης στη χιτλερική δικτατορία. Τότε, το γερµανικό ΚΚ είχε φτάσει το 15% περίπου. Σήµερα, για να µην πάρει την εξουσία η «άκρα Αριστερά»() του ΣΥΡΙΖΑ, το καθεστώς προετοιµάζει γοργά το έδαφος για την ακροδεξιά λύση του αδιεξόδου, λύση που είχε προαναγγέλθει ήδη από την κυβερνητική συνεργασία µε τον ΛΑΟΣ, ελέω «εθνικού συµφέροντος». Σε αυτό το ζοφερό περιβάλλον περιστολής και κατάργησης στοιχειωδών δηµοκρατικών δικαιωµάτων(π.χ η πρόσφατη κατάργηση του δικαιώµατος ψήφου των νόµιµων µεταναστών στις αυτοδιοικητικές εκλογές, µε δικαστικό περίβληµα, άλλο ένα δώρο του καθεστώτος στη ΧΑ), οι τελευταίες αποκαλύψεις, αν ερµηνευθούν και χρησιµοποιηθούν σωστά από την Αριστερά, χωρίς σκοπιµότητες και φοβικά σύνδροµα, µπορούν να µετατραπούν από αιτία φόβου σε αιτία ελπίδας. Πρώτον, διότι δικαιώνεται πλήρως η τεκµηριωµένη εδώ και καιρό θέση της Αριστεράς, ότι το καθεστώς, παρά το δηµοκρατικό του προσωπείο και τον διακηρυγµένο πόλεµο κατά των «άκρων», βρίσκεται σε άµεση επαφή µε τη ΧΑ, ως «αδελφό κόµµα» και πιθανό κυβερνητικό εταίρο, τον οποίο δε θέλει να αποξενώσει. Το γεγονός αυτό, πριν από τον Μπαλτάκο, το είχε παραδεχτεί άθελα του δηµόσια, το γνωστό καθεστωτικό παπαγαλάκι του ΣΚΑΙ, Μπάµπης Παπαδηµητρίου. Δεύτερον, αποδοµεί ολοκληρωτικά το «αντισυστηµικό» προφίλ, των καταδιωκόµενων «πατριωτών», που προσπάθησε να φιλοτεχνήσει η ναζιστική συµµορία, µε αφορµή τη φυλάκιση των ηγετικών µελών της. Αποδεικνύεται έτσι, ότι όχι µόνο δεν τελειώσαµε µε τους φασίστες, αλλά τώρα αρχίζει η πραγµατική µάχη εναντίον τους, και αυτό αφορά και τους εκτός και τους εντός κυβέρνησης. Η Αριστερά οφείλει µε όλα τα µέσα, θεσµικά και εξωθεσµικά, να αγωνιστεί µέχρι τέλους για την ανατροπή της φασίζουσας κυβέρνησης και τη λογοδοσία των µελών της. Κι αν το καθεστώς προλάβει να πραγµατοποιήσει την πρόθεσή του να συγκυβερνήσει µε τους νεοναζί, τότε ο αγώνας αυτός πρέπει, για να τελεσφορήσει και να σωθεί η δηµοκρατία, να πάρει και ένοπλη µορφή, παράλληλα µε τις µη βίαιες µορφές δράσης, όπως άλλωστε επιτρέπει και το ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγµατος.

9 Νοµοθέτηση κατά συρροην από το Βλέµµα 9 H κατεπείγουσα εισαγωγή και ψήφιση πολυνοµοσχεδίων, χωρίς διαβούλευση και χωρίς καν να γνωρίζουν οι βουλευτές τι ψηφίζουν, χαρακτηρίζει την εποχή της κρίσης. Σε κάποιες περιπτώσεις µπορεί να γίνει δεκτή η κατεπείγουσα ψήφιση ενός νόµου, λόγω έκτακτης ανάγκης, αλλά η κατά σύστηµα και κατά συρροήν «έκτακτη» νοµοθέτηση, είτε µε «επείγοντα» συµπιλήµατα είτε µε πράξεις νοµοθετικού περιεχοµένου, προσβάλλει τον κοινοβουλευτικό χαρακτήρα του πολιτεύµατος και παραβιάζει τη διάκριση των εξουσιών µετατρέποντας τους εκλεγµένους βουλευτές-νοµοθέτες σε ενεργούµενα της εκτελεστικής εξουσίας. Ο νοσηρός εναγκαλισµός εκτελεστικής και νοµοθετικής εξουσίας εµφανίζεται µε πολλά πρόσωπα. Τα νοµοσχέδια δ ι α µ ο ρ φ ώ ν ο ν τ α ι β ά σ ε ι ά τ υ π ω ν διαβουλεύσεων υπουργών µε λόµπι και οµάδες συµφερόντων, µικρών και µεγάλων, αλλά δεν προσφέρονται σε ευλόγου χρόνου διαβούλευση εντός της π ο λ ι τ ι κ ή ς κ ο ι ν ω ν ί α ς κ α ι τ ο υ Κ ο ι ν ο β ο υ λ ί ο υ. Μ ι κ ρ έ ς π ο ν η ρ έ ς τροπολογίες ανατρέπουν ή αλλοιώνουν φωτογραφικά την πάγια νοµοθεσία. Αλλες τροπολογίες ανακατευθύνουν µείζονες στρατηγικές: λ.χ. ο νέος τρόπος συµµετοχής/απεµπλοκής του κρατικού ΤΧΣ από την αύξηση κεφαλαίου της Eurobank ενδέχεται να σηµάνει ευρείες απώλειες για το δηµόσιο χρήµα. Τέλος, µια άλλη κατηγορία νοµοθετηµάτων, πονηρών ή επιζήµιων, είναι τα τελευταίας στιγµής, αυτά που καταθέτουν απερχόµενοι κυβερνητικοί, καθ οδόν προς το νέο πεδίο του εκλογικού τους αγώνα. Φερ ειπείν ο απερχόµενος υφυπουργός Περιβάλλοντος Σταύρος Καλαφάτης, υποψήφιος δήµαρχος Θεσσαλονίκης, κατέθεσε σχέδιο νόµου µε δεκάδες φωτογραφικές ή περιβαλλοντοκτόνες διατάξεις έτσι τουλάχιστον προκύπτει από το ρεπορτάζ της «Κ». Κοινός παρονοµαστής, η αφειδής εξαίρεση ή παρέκκλιση ιδιαιτέρων περιπτώσεων από την περιβαλλοντική νοµοθεσία: νοµιµοποίηση όλων των δασικών καταπατήσεων προ του 1975, νοµιµοποίηση αυθαίρετων βιοµηχανιών, πολυόροφα εργοστάσια κατά παρέκκλιση, απελευθέρωση δόµησης σε οικοπέδα στο όριο εθνικού δρυµού και σε τυφλά οικόπεδα και λοιπά παράδοξα. Η δεινή κατάσταση της χώρας αντί να οδηγεί σε σώφρονα νοµοθέτηση µακράς πνοής και ταχείας ανακούφισης, οδηγεί στο αντίθετο: σε ιδιοτελή και αλυσιτελή πολυνοµία, σε διαρκή υπονόµευση του εν εξελίξει ερειπίου.

10 Ο φαύλος κύκλος του πρωτογενούς πλεονάσµατος Δηµήτρης Μάρδας Η τρόικα ευχήθηκε καλή επιτυχία στην κυβέρνηση για τις επερχόµενες εκλογές και έφυγε σχεδόν αθόρυβα. Τέτοιες εντολές µάλλον έλαβαν οι τροϊκανοί από ΕΕ-ΔΝΤ, παραµονές Ευρωεκλογών και τοπικών εκλογών. Το πολιτικό κατεστηµένο της Ευρώπης, και όχι µόνο, δείχνει ότι δεν επιθυµεί απρόβλεπτες αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό της χώρας. Οπότε όλοι οι εταίροι µας συµβάλλουν προς αυτήν την κατεύθυνση. Από την άλλη, οι τριγµοί και ο ατυχής δυισµός του ΣΥΡΙΖΑ, δεν εµπνέει ακόµη εµπιστοσύνη διεθνώς, παρά τα καλά λόγια που κατά καιρούς γράφονται στα διεθνή µαζικά µέσα ενηµέρωσης για την αξιωµατική αντιπολίτευση. Έτσι, όλοι θα περιµένουµε την τρόικα να µας ξαναέλθει σαν ταύρος σε υαλοπωλείο κατακαλόκαιρο, για να αποτελειώσει ό,τι άφησε στη µέση, δηλαδή τις απολύσεις των δυο χιλιάδων υπαλλήλων, κ.ά.συµφώνησε η κυβέρνηση µε την τρόικα να δοθεί µέρος του πρωτογενούς πλεονάσµατος του κρατικού προϋπολογισµού σε κάποιες οικονοµικά ασθενείς τάξεις. Το πλεόνασµα των 2,9 δις του 2013 και αυτό που προβλέπεται για το 2014 (2,8 δις. ευρώ), άνοιξαν λοιπόν τον κρουνό των παροχών παραµονές εκλογών. Τι σηµαίνει όµως το γεγονός ότι θα δοθούν γύρω στα 500 εκ ευρώ από το εν λόγω πλεόνασµα σε κάποιους Έλληνες πολίτες; Πριν δοθεί η απάντηση, θα αναφερθούµε στην έννοια του εξεταζόµενου πλεονάσµατος. Το τελευταίο, προκύπτει από τη διαφορά των ετησίων εσόδων του κρατικού προϋπολογισµού πλην των ετησίων λειτουργικών του δαπανών, (δηλαδή δε συµπεριλαµβάνονται στις δαπάνες οι ετήσιοι τόκοι που οφείλουµε να πληρώσουµε). Έτσι, πρωτογενές πλεόνασµα της τάξης του 2,9 δις, όταν οι ετήσιοι τόκοι που οφείλουµε είναι λόγου χάρη 10 δις ευρώ, σηµαίνει πολύ απλά ένα από τα δυο ακόλουθα: Aν όλο το ποσό των 2,9 δις δοθεί για την αποπληρωµή των τόκων, τότε θα χρειαστεί να δανειστούµε 7,1 δις ευρώ για να αποπληρώσουµε τους τόκους της περιόδου.αν δοθεί όµως το ποσό των 2,4 δις ευρώ για την αποπληρωµή των τόκων (καθώς από τα 2,9 δις ευρώ θα αφαιρεθούν τα 500 εκ. που θα διατεθούν για τις ανωτέρω ασθενείς τάξεις) τότε οι δανειακές ανάγκες της χώρας θα αυξηθούν κατά 500 εκ. ευρώ, εφόσον δεν αυξάνεται θεαµατικά η εγχώρια παραγωγή. Αν υπήρχε υψηλός ρυθµός ανάπτυξης, τότε µέρος των 500 εκ. ευρώ θα προέκυπτε από τους φρέσκους φόρους της πρόσθετης παραγωγής. Οπότε, ο αναπόφευκτός δανεισµός µας θα είναι µικρότερος στην πρώτη περίπτωση και εύλογα µεγαλύτερος κατά 500 εκ. ευρώ στη δεύτερη Επόµενη ερώτηση: Από που λοιπόν θα δανειστούµε τα παραπάνω ποσά για να καλύψουµε την πληρωµή των τόκων, µε τη λήξη του Μνηµονίου; Οι λύσεις είναι τρεις: Πρώτη, από εσωτερικό δανεισµό. Δεύτερη, να στραφούµε στις λεγόµενες αγορές. Εκεί όµως θα συναντήσουµε ασύµφορα επιτόκια δανεισµού. Τρίτη, να στραφούµε εκ νέου προς την ΕΕ ή σε άλλους φορείς (ΔΝΤ κ.λπ). Στην Τρίτη περίπτωση εύλογα θα υπογράψουµε ένα νέο Μνηµόνιο. Η προαναφερθείσα εξέλιξη µπορεί να «αποφευχθεί» εικονικά, µε τη βοήθεια διαφόρων γλωσσολάγνων προσεγγίσεων, καθώς 10

11 11 από το 2011 ισχύουν πέντε Κανονισµοί και µια Οδηγία της ΕΕ, που αναφέρονται στον τρόπο αντιµετώπισης των χωρών που παρουσιάζουν «υπερβολικές µακροοικονοµικές ανισορροπίες», δηλαδή ελλείµµατα; χρέη κ.λπ. Τα έξι λοιπόν κοινοτικά νοµοθετήµατα, που συµπληρώνονται και από ένα άλλο σύνολο σχετικών µε τα ανωτέρω δεσµεύσεων, εισάγουν ένα άλλο τύπο Μνηµονίου µε δεδοµένες δοµές και διαδικασίες, για τα «κακά παιδιά» της ΕΕ. Οπότε το κοστούµι που θα φορεθεί και θα ετοιµαστεί από τον ίδιο ράφτη, θα έχει απλά άλλο χρώµα Θα είναι όµως άκρως περιχαρείς οι πολιτικοί µας, γιατί κοµπάζοντας θα τονίσουν σε όλα τα πέρατα της χώρας, ότι δε θα υπογράψουν κάποιο νέο απεχθές Μνηµόνιο, αν στραφούν προς την τρίτη λύση. Όπως προαναφέρθηκε όµως, Μνηµόνια για χώρες όµοιες της Ελλάδας, έχουν ήδη νοµοθετηθεί και είναι έτοιµα να λειτουργήσουν κατά τα προβλεπόµενα µε τη λήξη του δικού µας Μνηµονίου. Και όλα αυτά έχουν γίνει µε τη συγκατάθεση της Ελληνικής κυβέρνησης, στο πλαίσιο αποφάσεων διαφόρων Συµβουλίων της ΕΕ εδώ και καιρό και χωρίς τυµπανοκρουσίες

12 Η Ευρώπη αφηγείται τον εαυτό της 12 Μια δεκαετία πέρασε από τη συγγραφή του Συντάγµατος της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τους κλυδωνισµούς που υπέστη. Πρώτα αφαιρέθηκε από την τελική µορφή του προοιµίου, ο σαφής ορισµός των πολιτισµικών θεµελίων της Ευρώπης: η ελληνορωµαϊκή παράδοση, ο χριστιανισµός, ο ιουδαϊσµός. Οι τρεις λόφοι δηλαδή, που ανέφερε ο πρόσφατα ο Γερµανός Πρόεδρος Γιόακιµ Γκάουκ, αντικρίζοντας την Ακρόπολη: οι λόφοι της Αθήνας, της Ρώµης, της Ιερουσαλήµ. Στη δεκαετία που πέρασε πολλά συνέβησαν. Το Ευρωπαϊκό Σύνταγµα συρρικνώθηκε ιστορικοιδεολογικά, µε απαλοιφή των τριών προειρηθέντων πυλώνων, ώστε να µην αποκλείονται ή προσβάλλονται άλλες δοξασίες και καταγωγές. Το µοντάζ όµως δεν ήταν ικανό για να υπερψηφιστεί το Σύνταγµα από τους Ευρωπαίους πολίτες ο φιλόδοξος καταστατικός χάρτης ατύχησε όταν εξετέθη στην καθολική λαϊκή ψήφο, και πέρασε µόνο µε τις ψήφους των πειθαρχηµένων εθνικών κοινοβουλίων. Εν τω µεταξύ συνέβη η µεγάλη κρίση του 2008, όταν η φούσκα της χρηµατοπιστωτικής απληστίας εξερράγη στα χέρια των κυβερνήσεων που υµνούσαν την ελεύθερη-αυτορυθµιζόµενη αγορά, µε βαρύ ή και αβάστακτο κόστος για τους ευρωπαϊκούς λαούς. Η κρίση, µεταξύ άλλων, έδειξε τα όρια αντοχής της νοµισµατικής ένωσης, έδειξε το κενό της ανύπαρκτης πολιτικής ένωσης, και έδειξε επίσης ότι ο φεντεραλισµός ήταν α π λ ώ ς έ ν α κ ε ν ό γ ρ ά µ µ α, η οµοσπονδία ελευθέρων κρατών ήταν µια ξεχασµένη διακήρυξη η κρίση ρευστότητας, η κρίση χρέους, η κρίση του χρηµατοπιστωτικού τοµέα, κάθε πτυχή της κρίσης αντιµετωπίστηκε διακυβερνητικά, όχι φεντεραλιστικά, µε γνώµονα τον συσχετισµό ισχύος των κρατών- µ ε λ ώ ν κ α ι ό χ ι τ ι ς π α λ α ι έ ς διακηρύξεις πίστης σε κοινά ιδεώδη σύγκλισης και συνοχής. Υπό µία έννοια, η πολιτική έπαιρνε την εκδίκησή της, απέναντι σε µια κενή περιεχοµένου ρητορική και σε µια τεχνοκρατική διαχείριση της εξουσίας. Πριν από µερικές ηµέρες, η Πολιτισµική Επιτροπή της Ε.Ε., αποτελούµενη από είκοσι επιφανείς Ευρωπαίους του πνεύµατος και των τεχνών, παρουσίασε ένα σύντοµο πλην φιλόδοξο κείµενο, τη «Νέα αφήγηση για την Ευρώπη». Η παρουσίαση έγινε στο Βερολίνο, ενώπιον του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Χ. Μπαρόζο και της Γερµανίδας καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ. Το καλογραµµένο, καίτοι επιφανειακό, κείµενο φιλοδοξεί προφανώς να καλύψει το πνευµατικό και ιδεολογικό κενό που καθίσταται όλο και εµφανέστερο στη συζήτηση περί Ευρώπης. Προσπαθεί να απαντήσει στις ανησυχίες των όλο και περισσότερων ευρωσκεπτικιστών πολιτών, να διασκεδάσει τους φόβους, να τονώσει τον καχεκτικό φεντεραλισµό έναντι του αναζωπυρωµένου εθνικισµού, και δη του ακροδεξιού. Εξ ου και οι συντάκτες του εντοπίζουν τα ιστορικά ορόσηµα της µεταπολεµικής Ευρώπης, στα οποία πλάι στον µη πόλεµο και την Πτώση του Σιδηρού Παραπετάσµατος (sic), εντάσσουν την έκρηξη της χρηµατοπιστωτικής φούσκας εκεί επισηµαίνεται και µια υπόρρητη αντίφαση της σύγχρονης Ευρώπης: αφενός η µεσσιανική υποδοχή της ελεύθερης αγοράς, αφετέρου, η δραµατική σύγκρουση της ελεύθερης αγοράς µε την κοινωνική πραγµατικότητα. Οι συντάκτες της Νέας Αφήγησης δεν διστάζουν να αναφέρουν τους τρεις λόφους του Προέδρου Γκάουκ, αλλά η ρητορική τους κορυφώνεται µε το διφυές όραµα «Αναγέννηση Κοσµοπολιτισµός».

13 13 Εδώ όµως διαφαίνονται οι περιορισµοί της ρητορικής τους. Οπως ευλόγως αναρώτηθηκε ο Γιώργος Πρεβελάκης, καθηγητής γεωπολιτικής στη Σορβόννη, κάθε άλλο παρά ευρωσκεπτικιστής: «Οι Αναγεννήσεις συµβαίνουν, δεν διατάσσονται άνωθεν. Ο Κοσµοπολιτισµός δεν µονοπωλείται. Τι διακρίνει τον Ευρωπαίο κοσµοπολίτη από τον Αµερικανό;» Και τον Αυστραλό και τον Βραζιλιάνο και τον Ιάπωνα κ.ά. θα προσθέταµε. Η Νέα Αφήγηση περιέχει αδυναµίες και αντιφάσεις. Πολλές. Εντούτοις και µόνη η γέννησή της δείχνει ότι η συζήτηση για την Ευρώπη δεν µπορεί πια να εξαντλείται σε ανακύκλωση τεχνοκρατικών δοξασιών, ενώ σωρεύονται πολιτικά και κοινωνικά ερείπια. Οι πνευµατικές και πολιτισµικές προϋποθέσεις συγκρότησης µιας ευρωπαϊκής ταυτότητας παίρνουν επιτέλους τη θέση τους πλάι στους εµφανέστερα ταλαιπωρηµένους κοινωνικούς και πολιτικούς όρους.

14 Ευρώπη και Ρωσία στη νέα εποχή 14 Eπανερχόµαστε. Ποιες σκέψεις, αναλύσεις και προβληµατισµοί αναπτύσσονται σήµερα στα ευρωπαϊκά κέντρα διαµόρφωσης πολιτικής; Αφορµή, ο 155ος Κύκλος Bergerdorf που διοργάνωσε στην Αθήνα το Ιδρυµα Koerber την περασµένη εβδοµάδα, µε τη συµµετοχή πολιτικών, ακαδηµαϊκών, αξιωµατούχων της E.E., αναλυτών think tanks και δηµοσιογράφων. Το κορυφαίο θέµα της διεθνούς επικαιρότητας και απαρχή µιας νέας θερµότερης εποχής, η Ουκρανία, απασχόλησε έντονα τον κύκλο συνοµιλητών. Πώς απασχολούν την Ευρώπη ο Ατλαντικός και η Ευρασία; Σύµφωνα µε µια προσέγγιση, η Ε.Ε. οφείλει να θέσει τρεις προτεραιότητες: να στραφεί προς την Ανατολή, που «διψά» για Ευρώπη, και να βάλει σε δεύτερη µοίρα τον ευρωσκεπτικιστικό Νότο να διευρύνει τη σχέση της µε τη στρατηγικής σηµασίας νεοϊσλαµική Τουρκία να εµβαθύνει την διατλαντική συµµαχία. Οπως ειπώθηκε, η ισχυρή οικονοµικά Γερµανία διαθέτει µόνο soft power, την Ευρώπη προστατεύει η οπλική οµπρέλα των ΗΠΑ. Το προωθούµενο Σύµφωνο Ελευθέρου Εµπορίου ΗΠΑ-Ε.Ε. είναι η άλλη µείζων πτυχή της διατλαντικής συµµαχίας. Η προειρηθείσα προσέγγιση, ουσιαστικά µια βολονταριστική προτροπή για πιο ενεργητική εξωτερική πολιτική της Ε.Ε., περιέχει κάποιες αντιφάσεις και προκάλεσε αντιρρήσεις. Οι Γερµανοί πολιτικοί είναι πολύ επιφυλακτικοί απέναντι στο ενδεχόµενο να αναλάβουν ηγεµονικά τα ηνία της Ε.Ε. και να διαµορφώσουν την εξωτερική πολιτική της, παρότι φαίνεται ότι στην πράξη το κάνουν. Εξάλλου µια κοινή εξωτερική πολιτική επί θερµών πεδίων έχει φανεί δυσχερέστατη, όπως έδειξε ο διχασµός σε «παλαιά» και «νέα» Ευρώπη κατά τον πόλεµο στο Ιράκ. Στο τρέχον θέµα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, η Βρετανία και η Αυστρία είχαν αντιρρήσεις εξαρχής, λόγω ισχυρών δεσµών µε ουκρανικά και ρωσικά κεφάλαια, και τώρα προστίθενται οι επιφυλάξεις της Γαλλίας. Οι σηµαντικότερες επισηµάνσεις αφορούν τη δοµή της ρωσικής εξουσίας και τις ρωσοευρωπαϊκές σχέσεις, σε µια εποχή που σηµατοδοτείται από την δυναµική επάνοδο της παραδοσιακής γεωπολιτικής. Ο Πούτιν µπορούσε να ελέγξει την Κριµαία οικονοµικά και πολιτικά, χωρίς στρατιωτικά µέσα. Η εµφάνιση στρατιωτικών δυνάµεων περιέχει ισχυρό συµβολισµό, στέλνει ένα µήνυµα στον κόσµο: το πεδίο ορίζεται από όποιον διαθέτει ισχύ σε όλες τις µορφές της, όχι µόνο οικονοµική. Η ουκρανική κρίση δείχνει ότι τα σύνορα δεν είναι παγιωµένα, όπως επί Ψυχρού Πολέµου ρευστοποιούνται. Οπως η Ε.Ε. είναι ένα δυναµικό σχέδιο σε διαρκή µεταµόρφωση, έτσι και η Ρωσία: τη δεκαετία του 90 ήταν αδύναµη, όχι πια, τώρα αναδύεται ως αυτοκρατορία, µε επικεφαλής τον Πούτιν, αλλά χωρίς διάδοχο πρόσωπο ή σχήµα. Ως εκπαδευµένο στέλεχος των υπηρεσιών πληροφοριών, ο Ρώσος ηγέτης στηρίζεται στη γνώση του αντιπάλου, στις γρήγορες αποφάσεις και στην ικανότητα να στρατολογεί ανθρώπους όχι σε θεσµούς. Σηµείο καµπής για τον αυξηµένο συγκεντρωτισµό του ήταν το 2012, όταν λαός και πολιτικοί αµφισβήτησαν την απόλυτη εξουσία του έκτοτε εξασφάλισε τον πλήρη έλεγχο όλων των κέντρων ισχύος. Ο Πούτιν γνωρίζει πολύ καλά την Ε.Ε. η Ε.Ε. δεν γνωρίζει πολλά για τη δοµή του βαθέος ρωσικού κράτους, ακόµη και για την ψυχολογία του ρωσικού λαού. Π.χ. είναι ευρέως διαδεδοµένη η λαϊκή αντίληψη ότι η Ευρώπη είναι αδύναµη και σε ηθική παρακµή κι αυτή την αντίληψη φαίνεται να τη συµµερίζεται ο Πούτιν ή τουλάχιστον να τη χειρίζεται. Σε αυτό το νέο γεωπολιτικό και ιστορικό πλαίσιο, η Γερµανία εφόσον επιθυµεί να ηγεµονεύσει, πρέπει να κερδίσει τη νοµιµοποίησή της εντός της Ε.Ε. και να δράσει εναντίον των βραχυπρόθεσµων συµφερόντων της, προκειµένου να εξυπηρετήσει µακροπρόθεσµους στόχους και να κρατήσει ενωµένη την Ε.Ε. κάτι που δεν έπραξε κατά την κρίση του

15 15 Ουκρανία: Μήπως όλα καταλήγουν στον South Stream; Δηµήτρης Μάρδας H Ουκρανία φαίνεται ότι µπορεί να παίξει ρόλο όµοιο µε εκείνον της Κορέας και της κρίσης που προκλήθηκε κατά το Η ένταση που έχει ήδη προκληθεί ενδυναµώνει την αντιπαλότητα µεταξύ Δύσης και Ρωσίας και ως εκ τούτου, οδηγεί τον πλανήτη σε νέες ψυχροπολεµικές εξελίξεις µε θετικό απόηχο τους εξοπλισµούς και την ανάκαµψη στις ΗΠΑ κυρίως. Όταν ξεκαθαρίσει η θολή εικόνα των εντυπώσεων στο πολιτικό αυτό παζλ, ίσως τότε δούµε τις πραγµατικές αιτίες του προβλήµατος, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο γεωστρατηγικός ρόλος των πηγών και των αγωγών ενέργειας. Κερδισµένη θα είναι η Ρωσία κάτω από οποιαδήποτε σενάριο. Δε θα απορήσουµε, αν η όποια κυβέρνηση της Ουκρανίας συµφωνήσει τελικά την ελεύθερη διέλευση του αγωγού South Stream από το έδαφος ή τα χωρικά της ύδατα, κάτι που το αρνήθηκε παλαιότερα, µε συνέπεια να εξαρτάται πλέον η Ρωσία από την Τουρκία. Να υπενθυµίσουµε ότι από τα χωρικά ύδατα της τελευταίας στη Μαύρη θάλασσα συµφωνήθηκε το πέρασµα του αγωγού αυτού. Μην ξεχνάµε λοιπόν, ότι ο Ερτογάν διευκόλυνε τους Ρώσους από το 2007, έτσι ώστε να περάσει ο εν λόγω αγωγός από τη Μαύρη θάλασσα, ενώ λίγο µετά, τον Ιούνιο του 2009, ανακοίνωσε τη δ η µ ι ο υ ρ γ ί α α γ ω γ ο ύ χιλιοµέτρων Σαµψούντας-Τσεϊχάν, µεταφοράς ρωσικού πετρελαίου που θα κατέληγε στη Μεσόγειο. Α υ τ ά τ α δ υ ο σ τ ο ι χ ε ί α σκιαγραφούν την πλήρη εξάρτηση της Ρωσίας από την Τουρκία. Ό,τι και αν γίνει λοιπόν µε την Τουρκία στο υπό εξέταση θέµα, µια τέτοια ρύθµιση (δηλ. διέλευση άνευ όρων των ρωσικών αγωγών από την Ουκρανία), χαλαρώνει τις όποιες πιέσεις της Τουρκίας σε βάρος της Ρωσίας, η οποία θα έχει πλέον εναλλακτικές λύσεις στο εξεταζόµενο θέµα. Δε θα απορήσουµε πάλι αν κάποτε διαπιστωθεί ότι όλη αυτή η φασαρία είχε κεντρικό σηµείο αιχµής το προαναφερθέν και µόνο, παρά την πολυπλοκότητα που παρουσιάζει το ντοσιέ ενέργεια (σχιστολιθικά ενεργειακά αποθέµατα κ.ά) στη συγκεκριµένη χώρα Να σηµειωθεί ότι µετά από επτά χρόνια διαπραγµατεύσεων, ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντίµιρ Πούτιν ανακοίνωσε την κατασκευή του υποθαλάσσιου τµήµατος του αεριαγωγού «South Stream» στην ΑΟΖ της Τουρκίας στις 22/11/2013. Το έργο θα αρχίσει το Οι εξελίξεις στην Ουκρανία και τα όσα επισηµάνθηκαν ανωτέρω, µπορούν να οδηγήσουν είτε στη µαταίωση του έργου είτε στη χαλάρωση κάποιων όρων της συµφωνίας εκ µέρους της Τουρκίας, προκειµένου να δελεασθούν οι Ρώσοι περισσότερο, από µια βελτιωµένη προσφορά της κυβέρνησης Ερτογάν.

16 16

17 17 Tαξικός ντετερµινισµός, Πολιτική Γκεµάτρια και άλλα θεωρήµατα Γιάννης Κωνσταντινούδης Ένα φάντασµα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη το φάντασµα του ταξικού ντετερµινισµού. Όλες οι δυνάµεις της γερασµένης Ευρώπης έχουν συνάψει ιερή συµµαχία για να νεκραναστήσουν αυτό το φάντασµα. Και µόλις έχω βεβηλώσει τις πρώτες αράδες από το Μανιφέστο του Καρλ Μαρξ. Η σκοπιµότητα της ταξικής συνείδησης, αυτή δηλαδή η αντιστοίχιση µεταξύ κοινωνικής κάστας και πολιτικών απόψεων ανάλογα µε το ταξικό συµφέρον, δεν έχει εξαλειφθεί και αναφέροµαι πάντα στα στερεότυπα του κοινού νου. Με απλά λόγια, η πεποίθηση που επικρατεί ότι οι επιχειρηµατίες έχοντες και κατέχοντες υποστηρίζουν πιο δεξιά κόµµατα και ούτω καθ εξής κυριαρχεί. Πριν λοιπόν οι οπαδοί του Μαρξ µε λιντσάρουν, θα ήταν πιο φρόνιµο να αφήσουµε να µιλήσουν επί τούτου, δύο θεωρητικοί ειδήµονες στο θέµα, τους A.Gramsci και E.Laclau. Ο Gramsci ήταν υπέρµαχος του ταξικού και οικονοµικού ντετερµινισµού. Σύµφωνα µε την θεωρία της ηγεµονίας του Gramsci, ο πυρήνας της εξουσίας προέρχεται από µια κοινωνική τάξη. Η κοινωνική τάξη είναι το πρώτο στοιχείο σε µια κοινωνία και η οικονοµία διαµορφώνει την πολιτική. Ο Ernesto Laclau αντιστρέφει το σχήµα του Gramsci. Η πολιτική είναι το άλφα και το ωµέγα στiς κοινωνίες και αυτή επηρεάζει την οικονοµία. Η πολιτική είναι προϊόν αγώνων και όχι οικονοµίας. Για τον Laclau δεν υπάρχουν οικονοµικοί ή φυσικοί νόµοι, δεν υπάρχει αυτό που ονοµάζουµε αναγκαιότητα. Τον ίδιο ισχυρισµό εφαρµόζει και στην ηγεµονία, όπου πρέπει να µελετηθεί µέσα από µια κατάσταση σύγκρουσης και όχι καταναγκασµού σ αντίθεση µε την αναγκαιότητα του Μαρξ ή του Χέγκελ. Ναι µεν, κάθε άνθρωπος προσπαθεί να προωθήσει τα συµφέροντά του ψηφίζοντας ανάλογα, αλλά αυτό δεν είναι κανόνας και δεν ισχύει καθολικά. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την συνείδηση και την πολιτική ταυτότητα του ατόµου, όπως η µόρφωση και η παιδεία. Έχει παρατηρηθεί ότι σηµαντικό ποσοστό των ισχυρών οικονοµικά στρωµάτων έχει µια πιο αριστερή πολιτική τάση ενώ αντιθέτως τα αδύναµα κοινωνικά στρώµατα µια πιο δεξιά κλίση. Μια προσεχτική έρευνα οποιοδήποτε αποτελέσµατος εκλογών υπό το ταξικό πρίσµα θα πείσει κάθε ανυποψίαστο. Δυστυχώς, επικρατεί αυτό που ονοµάζω Πολιτική Γκεµάτρια. Η Γκεµάτρια ( Gematria ) είναι η επιστήµη των αριθµών και της αριθµοσοφίας. Η επιστήµη της Γκεµάτριας θεωρεί οτι κάθε γράµµα της αλφαβήτου έχει µία αριθµητική τιµή. Αν προστεθούν οι αριθµητικές τιµές των γραµµάτων µίας λέξης, έχουµε έναν αριθµό. Οποιαδήποτε άλλη λέξη µε το ίδιο άθροισµα των αριθµητικών τιµών των γραµµάτων της, έχει σχέση µε την αρχική µας λέξη, ακόµα και αν επιφανειακά οι λέξεις αυτές φαίνονται ασύνδετες. Π.χ. αν κάποιος που εφαρµόζει τη Γκεµάτρια επιθυµεί να µάθει αν ο συνέταιρός του είναι αξιόπιστος και έµπιστος, απλώς προσθέτει τα γράµµατα του ονόµατος του

18 18 συνεταίρου και αν τύχει το άθροισµα του ονόµατος να είναι ίσο µε το άθροισµα των λέξεων κλέφτης ή λωποδύτης παίρνει την απάντησή του. Δηλαδή θα πιστέψει ότι όντως ο άνθρωπος αυτός είναι αυτός είναι κλέφτης ή λωποδύτης (εξωφρενικό). Μάλιστα όσες περισσότερες λέξεις αρνητικής ή θετικής χροιάς ταιριάζουν µε ένα όνοµα, τόσο ξεκάθαρη και η απάντηση. Η Γκεµάτρια εφαρµοζόταν έντονα στον Μεσαίωνα και για θεολογικούς σκοπούς, όπως για τη µελέτη της Βίβλου ( λέγεται ότι ο Λούθηρος χρησιµοποιούσε την τέχνη της Γκεµάτρια για να στιγµατίσει τους εχθρούς του).βέβαια η επιστήµη της Γκεµάτρια παραµένει και αποδεικνύεται αστεία και εντελώς αντιεπιστηµονική. Εικάζω ότι επινοήθηκε από άτοµα µε πολύ ελεύθερο χρόνο. Όπως και το αποτέλεσµα του ίδιου αθροίσµατος µιας λέξης είναι τυχαίο και άκυρο. Το όνοµα π.χ. Ζένια µπορεί να έχει την ίδια αριθµητική τιµή µε την λέξη πόρνη και όντως να τυχαίνει αυτή η Ζένια να είναι ελευθέρων ηθών, αυτό όµως δεν σηµαίνει ότι η Ζένια του παραδείγµατος είναι άσφαλτος, πηγάδι, κουνέλι ( πονηρά µυαλά δεν είναι υπονοούµενα ) ή παστουρµάς γιατί απλά οι προαναφερόµενες λέξεις έχουν την ίδια τιµή µε το όνοµά της.η Γκεµάτρια µεν φαίνεται διασκεδαστική, δεν παύει δε να µένει άτοπη. Η πολιτική Γκεµάτρια λοιπόν είναι κάτι παρόµοιο µόνο που δεν µπλέκονται στη µέση αριθµολογίες Θα προσπαθήσω πάλι να το εξηγήσω µε ένα εµπειρικό παράδειγµα. Kάποτε σε µία γενική συνέλευση του πανεπιστηµίου, µε είχε πλησιάσει µία κοπέλα για να µε προσεγγίσει πολιτικά ( το γνωστό ζύµωµα ). Η πολιτικά κατεύθυνση της ήταν αριστερή. Έτσι λοιπόν, µου άνοιξε κουβέντα µε σκοπό να κατέβω οργανωµένα σε κάποια πορεία µε το ΠΑΜΕ, αν θυµάµαι καλά. Ένας γνήσιος τρολάς υψηλού επιπέδου σαν του λόγου µου (sic), δεν χάνει ποτέ την ευκαιρία για καζούρα. Άρχισα που λέτε και γω να µιλάω για το πόσο δεν µ εκφράζει η οργάνωση των πορειών, ότι και αυτοί είναι δόντια στο γρανάζι του συστήµατος και µε µία σειρά από εξυπνακίστικες ασυρνατησίες κατέληξα ότι δεν θα κατέβω στην πορεία. Εκείνη, που τόση ώρα φιλότιµα προσπαθούσε να µε µεταπείσει, αφού είδε και αποείδε µου απάντησε ελαφρώς εκνευρισµένη ΒΙΟΜΗΧΑΝΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΔΙΚΟΙ ΣΟΥ;. Όχι οι δικοί µου ΔΕΝ είναι βιοµήχανοι,ούτε µεγαλοεπιχειρηµατίες ούτε κάτι άλλο. Και όχι όσοι κατεβαίνουν σε πορείες δεν είναι παιδιά της εργατιάς, του εξαθλιωµένου προλεταριάτου και της βιοπάλης. Πολλοί και τις τζιπάρες τους έχουν και τα µπερµπερυ τους φοράνε και όλα τους. Η πολιτική Γκεµάτρια υποστηρίζει αυτον τον συσχετισµό. Αντιστοιχίζει την κοινωνική τάξη και την οικονοµική ευχέρεια του ατόµου µε συγκεκριµένη πολιτική κοµµατική κατεύθυνση. Δηλαδή, αν κάποιος έχει αγοράσει το νέο i phone ή το καινούργιο laptop της apple είναι τελειωµένος καπιτάλας και αντιστοίχως όποια φοράει τσιγγάνικες φουστοπαντελόνες είναι αριστερή. Το αστείο βρείτε ποιος φοιτητής ανήκει σε ποια παράταξη ανήκει στην πολιτική Γκεµάτρια. Τα παραδείγµατα αυτά θυµίζουν το ξεπεσµένο ταξικό σχήµα του Gramsci. Όµως όπως έχει πει και ο Richard Day στο οµώνυµο βιβλίο του, Gramsci is dead. Προσωπικά, µε στεναχωρεί (λίγο) το γεγονός ότι άτοµα υποτίθεται πολιτικοποιηµένα και συνειδητοποιηµένα, ασπάζονται ασυνείδητα τη σύγχρονη Γκεµάτρια. Γιατί πολιτική Γκεµάτρια είναι το να τσακώνεσαι για το αν ο σοσιαλισµός γράφεται µε κόκκινα ή πράσινα γράµµατα. Με µαύρα γράφεται. Πως λένε οι άγγελοι δεν έχουν φύλο ; Έτσι και οι λέξεις.

19 19 Ιδεολογία και Επιστήµη Ραφαήλ Παπαδόπουλος Με την προοδευτική αµφισβήτηση και την κατάρρευση της θρησκευτικής αυθεντίας ως τρόπου οργάνωσης της πολιτικής και κοινωνικής ζωής από τον 18 ο αιώνα και µετά, οι κοινωνίες έχασαν το µόνο ως τότε συνεκτικό αφήγηµα που έδινε νόηµα στις πράξεις και τη ζωή των ατόµων και ταυτοχρόνως νοµιµοποιούσε τις άκαµπτες ιεραρχίες του φεουδαρχισµού(ελέω Θεού µοναρχία, αποκλειστική πρόσβαση των ευγενών στα δηµόσια αξιώµατα, τεράστιες ανισότητες στην κατανοµή της γης κτλ), στο όνοµα µιας απόλυτης υπερβατικής αλήθειας και της µέλλουσας αιώνιας ευτυχίας στον παράδεισο για τους πιστούς και υποτακτικούς χριστιανούς υπηκόους. Η θρησκευτική προπαγάνδα, αποκλειστικό προνόµιο του κλήρου, προσέφερε στην µεγάλη πλειοψηφία των οικονοµικά και κοινωνικά περιθωριοποιηµένων ένα ασφαλές λιµάνι και µια ηθική δικαιολόγηση του αποκλεισµού και της εκµετάλλευσης που υφίσταντο, σταθεροποιώντας το σύστηµα της δυτικής φεουδαρχίας. Το κίνηµα του Διαφωτισµού, µε τον ανθρωποκεντρισµό του, την πίστη του δηλαδή στη δυνατότητα του κάθε ανθρώπου να διαµορφώσει και να αλλάξει τη ζωή του και τον κόσµο γύρω του µε εργαλείο την επιστήµη και τον ορθό λόγο, ταυτόχρονα µε τη διεκδίκηση πολιτικών και ατοµικών δικαιωµάτων, ό π ω ς τ η ς ζ ω ή ς, τ η ς περιουσίας, της ανεξιθρησκίας και της ελεύθερης έκφρασης, κατάφερε καίριο πλήγµα στην θεοκρατία και την απόλυτη µοναρχία, ανοίγοντας τον δρόµο για την άνοδο στην εξουσία της εµπορικής και βιοµηχανικής αστικής τάξης, µε προτάγµατα ίδια ή παρόµοια µε αυτά του Διαφωτισµού, όπως η οικονοµική ελευθερία, η επιδίωξη του κέρδους µέσω του ιδιωτικού επιχειρείν, και η αξιοποίηση των επιστηµονικών και τεχνολογικών επιτευγµάτων της βιοµηχανικής επανάστασης για την οικονοµική και κοινωνική ευηµερία, πρωτίστως της ίδιας της αστικής τάξης, και δευτερευόντως του φτωχού προλεταριάτου των πόλεων. Αν και είναι φανερό πως στις αστικές επαναστάσεις του 18 ου αιώνα η επιστήµη και τα πορίσµατά της χρησιµοποιήθηκαν ως ιδεολογικό εργαλείο εξυπηρέτησης των ταξικών συµφερόντων των ανερχόµενων αστών, µε κορυφαίο παράδειγµα τον κλασσικό οικονοµικό φιλελευθερισµό του Ανταµ Σµιθ και το περίφηµο δόγµα του «αόρατου χεριού της αγοράς», η ανάγκη των ανθρώπων για µια σφαιρική θεωρία και φιλοσοφία που θα διέπει όλους τους τοµείς της κοινωνικής ζωής, παρέχοντας σταθερούς κανόνες και αρχές για την κατάκτηση ενός ιδανικού µέλλοντος ευδαιµονίας, πληρότητας και αφθονίας, δεν εξαφανίστηκε. Η έµφυτη ανθρώπινη ανάγκη για ασφάλεια και σταθερότητα, οδήγησε πολλούς να αντικαταστήσουν τη θρησκεία, που ήταν πλέον ανυπόληπτη ως ηθική και φιλοσοφική πυξίδα προς το ιδανικό µέλλον, µε την επιστήµη, η οποία δεν άργησε, ως ακραία συνέπεια της ανάγκης αυτής, να θεοποιηθεί. Μάλιστα, οι διάφορες νεωτερικές ιδεολογίες που υποκαθιστώντας επίσης τη θρησκεία, υποσχέθηκαν την αδιατάρακτη πορεία προς έναν επίγειο παράδεισο, διαφορετικό για την κάθε ιδεολογία και µε διαφορετικές θεωρητικές αφετηρίες(η κοινοβουλευτική αντιπροσωπευτική αστική δηµοκρατία για το φιλελευθερισµό, το ισχυρό αυτόνοµο έθνος για τον εθνικισµό, η καθαρότητα και η κυριαρχία των «ανώτερων» επί των «κατώτερων»

20 20 φυλών για το ναζισµό, η αταξική κοινωνία για τον κοµµουνισµό κτλ), έδειξαν τα όριά τους, και όταν έγινε προσπάθεια να υλοποιηθούν στην ζώσα κοινωνική πραγµατικότητα, απέτυχαν, για διαφορετικούς λόγους η καθεµία, οδηγώντας σε νέες, ενίοτε ασύλληπτης βαρβαρότητας µορφές καταπίεσης, µε ακραία περίπτωση την εξωπραγµατική και παρανοϊκή «φυλετική καθαρότητα» του ναζισµού, και τα εκατοµµύρια των αθώων θυµάτων της στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η απογοήτευση από την αποτυχία των διάφορων ιδεολογιών και συστηµάτων να εξασφαλίσουν στους ανθρώπους τον επίγειο παράδεισο, αν και αυτονόητη και απολύτως αναµενόµενη, καθώς η αγνή ιδεολογία και το δόγµα, αναγκαστικά «µολύνεται» και «διαστρεβλώνεται» από τις εκάστοτε κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες όπου εφαρµόζεται, οδήγησε σε ένα ισχυρό ρεύµα καθολικής δυσπιστίας και απόρριψης των νεωτερικών ιδεολογιών ως δυνάµει ολοκληρωτικών και αυταρχικών, που πνίγουν δήθεν στο αίµα κάθε αντίδραση προς το ιδανικό µέλλον το οποίο επικαλούνται. Αυτή η αβάσιµη, απλουστευτική και γενικευτική κριτική, διατυπωµένη µετά το 1945 από το συντηρητικό φιλελευθερισµό, παρότι ήταν σαφώς υποταγµένη στις πολιτικές ανάγκες του Ψυχρού Πολέµου, και σκόπευε στην ηθική καταδίκη του υπαρκτού σοσιαλισµού από την «φιλελεύθερη» και «µετριοπαθή» Δύση, κατάφερε να εµφανιστεί ως αυτονόητη και απολιτική, κάτι που την έκανε ακόµη πιο επικίνδυνη. Η άποψη αυτή φαινοµενικά δικαιώθηκε µε την κατάρρευση των κοµµουνιστικών καθεστώτων, που άφηνε τον νεοφιλελεύθερο πλέον καπιταλισµό ως το κυρίαρχο κοινωνικοοικονοµικό σύστηµα παγκοσµίως, οδηγώντας τους οπαδούς του σε κοντόφθαλµους πανηγυρισµούς περί «Τέλους της Ιστορίας» και περί οριστικής επικράτησης της οικονοµίας της αγοράς και της φιλελεύθερης δηµοκρατίας σε πλαίσια ευηµερίας, σταθερότητας και διεθνούς ειρήνης. Έχοντας λοιπόν απορρίψει τόσο τη θρησκεία όσο και τις νεωτερικές ιδεολογίες ως πυξίδες προς το ιδανικό µέλλον, η κυρίαρχη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία ανήγαγε την επιστήµη, άχρωµη, ουδέτερη, απογυµνωµένη από τα ιδεολογικά και κοινωνικά της χαρακτηριστικά, σε νέα θρησκεία. Κατασκευάζει µια εικόνα του δήθεν «αντικειµενικού» επιστήµονα, ανεπηρέαστου από ιδεολογία, κοινωνική ευαισθησία και ηθικά κριτήρια και φραγµούς. Αυτή η ολέθρια ψευδαίσθηση περί «ουδέτερης» επιστήµης, είναι το ισχυρότερο ιδεολογικό όπλο στα χέρια του νεοφιλελεύθερου κατεστηµένου και της βάρβαρης επίθεσής του στις κοινωνικές, οικονοµικές και πολιτικές κατακτήσεις των τελευταίων δύο αιώνων, που καταργεί ουσιαστικά την ίδια την αστική δηµοκρατία, στα πλαίσια ενός νέου ολοκληρωτισµού, που είτε τσακίζει µε ωµή βία κάθε δυναµική αριστερή αντίδραση στη νεοφιλελεύθερη συναίνεση είτε την απαξιώνει ιδεολογικά ως «συντεχνιασµό», επωφελούµενη από τον εγγενή συντηρητισµό κοινωνιών που σκοπίµως τις τελευταίες δεκαετίες εθίστηκαν στην ιδιωτικότητα και τον καταναλωτισµό. Εκτελεστικά όργανα και συνδηµιουργοί του νεοφιλελεύθερου ολοκληρωτισµού είναι οι περίφηµοι «τεχνοκράτες», οι «επιστήµονες» που, χωρίς καµιά αίσθηση κοινωνικής ευθύνης, δηµιούργησαν µε τις οικονοµίστικες αλχηµείες τους την χρηµατοπιστωτική φούσκα και την έκρηξη δηµόσιου και ιδιωτικού δανεισµού και χρεών, από την οποία οι ίδιοι πλούτισαν και αναδείχθηκαν κοινωνικά ως µεγαλοστελέχη του «κρατικοχρηµατιστικού συµπλέγµατος» σε ΗΠΑ και Ευρώπη(Λ. Παπαδήµος, Λάρι Σάµερς κτλ). Αυτοί οι «τεχνοκράτες» και οι πολιτικές ελίτ που συνεργάστηκαν µαζί τους, όχι µόνο µετέφεραν το τεράστιο κόστος της κατάρρευσης του χρηµατιστηριακού καπιταλισµού που οι ίδιοι θεµελίωσαν, στις πλάτες των φορολογούµενων πολιτών, µε αποτέλεσµα φτώχεια και εξαθλίωση για εκατοµµύρια ανθρώπους, αλλά εµφανίζονται ως οι πλέον κατάλληλοι να αντιµετωπίσουν την κρίση, λόγω του ότι δεν υπολογίζουν το πολιτικό κόστος(δηλαδή τη λαϊκή βούληση και τη δηµοκρατία). Στα πλαίσια αυτά της ισοπεδωτικής αποπολιτικοποίησης και της διοχέτευσης των κοινωνικών αντιδράσεων σε διαύλους ακίνδυνες για το κατεστηµένο, ηχούν και οι σειρήνες περί υπέρβασης της διάκρισης Δεξιάς- Αριστεράς, και «εθνικής συνεννόησης», µε άξονα το «µετριοπαθές Κέντρο», για την επίλυση των κοινωνικών προβληµάτων, εξισώνοντας τους εκµεταλλευτές µε τους εκµεταλλευόµενους, την ισχνή µειοψηφία των κερδισµένων από την κρίση µε την τεράστια πλειοψηφία των χαµένων.

21 21 Απέναντι σε αυτή την αποιδεολογικοποίηση της επιστήµης και των κοινωνικών φαινοµένων και στην πνευµατική αποχαύνωση των πολιτών που επιχειρείται µε την αυθαίρετη υπέρβαση των πολιτικών και κοινωνικών διαιρέσεων, οι δηµοκρατικές δυνάµεις επείγει να επαναφέρουν στο προσκήνιο τη θεµελιώδη ιδεολογική διάσταση της επιστήµης. Η επιστήµη όχι µόνο δεν µπορεί και δεν πρέπει να διαχωριστεί από ιδεολογικές επιρροές, αλλά αντιθέτως, πρέπει να διακηρύξουµε ότι οφείλει να υποτάσσεται σε ιδεολογικά προτάγµατα, και να λειτουργεί ως εργαλείο υλοποίησης ανώτερων ηθικών αξιών. Η επιστήµη, ως κοινωνικό προϊόν, έχει χρέος να λειτουργεί µε γνώµονα την ευηµερία του συνόλου, την πανανθρώπινη ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη. Και µόνο η ιδεολογία µπορεί να επιβάλλει την υποταγή στις ανθρωπιστικές αξίες του συλλογικού καλού, και να µην αφήσει την επιστήµη να καταντήσει εργαλείο στα χέρια µιας ελίτ ειδηµόνων, που επιδιώκουν το δικό τους ταξικό συµφέρον εις βάρος της κοινωνίας, όπως συµβαίνει σήµερα σε πολλούς επιστηµονικούς κλάδους, µε εξέχοντες τον οικονοµικό και το δικαστικό. Οι επιστήµονες λοιπόν οφείλουν πρώτα από όλα να είναι στρατευµένοι ιδεολόγοι, διαποτισµένοι από κοινωνική ευαισθησία, ευθύνη και ηθικές αρχές. Αν δεν χαρακτηρίζονται από αυτά, τότε δεν µιλάµε για επιστήµονες, αλλά για ψευδοεπιστήµονες. Και τότε η επιστήµη, εγκλωβισµένη σε ξερές και περίτεχνα κατασκευασµένες νόρµες και σοφίσµατα, µετατρέπεται από εργαλείο προόδου σε όχηµα αποκτήνωσης και εκβαρβαρισµού, και οι επιστήµονες σε εγκληµατίες του χειρότερου είδους. Σχετικά παραδείγµατα αποτελούν η γνωστή «ευγονική», το ψευδοεπιστηµονικό περιτύλιγµα της ναζιστικής θηριωδίας, και η θεωρία των «δύο άκρων», το ανήθικο και ανιστόρητο κατασκεύασµα που εξισώνει ανενδοίαστα τον κοµµουνισµό µε το ναζισµό, αθωώνοντας ουσιαστικά τους ναζί δολοφόνους και την ρυπαρή φαντασιοπληξία τους. Τα παραδείγµατα αυτά αποδεικνύουν ότι η επιστήµη χωρίς ηθική, είναι πάρα πολύ επικίνδυνη και µπορεί να δώσει άλλοθι σε «επιστήµονες» που διαπράττουν εγκλήµατα, όπως οι γιατροί του ναζιστικού καθεστώτος που «εκτελούσαν πειράµατα», ή σήµερα οι δικαστικοί που επιβάλλουν αυστηρότατες ποινές σε ανθρώπους αριστερών φρονηµάτων µε διάτρητα κατηγορητήρια(περίπτωση Τ. Θεοφίλου), και ταυτοχρόνως αποδίδουν στάτους νόµιµου πολιτικού κόµµατος σε µια εγκληµατική συµµορία χιτλερικών, µε την δικαιολογία της «εφαρµογής του Συντάγµατος». Ήρθε λοιπόν η ώρα η Αριστερά να διεκδικήσει το µονοπώλιο που δικαιούται, αυτό της αληθινής επιστήµης, ταγµένης στο στόχο της λαϊκής κυριαρχίας, της ισότητας και της κοινωνικής-οικονοµικής απελευθέρωσης των απανταχού καταπιεσµένων. Πρέπει όµως να το κάνει αυτό µε όρους που να ανταποκρίνονται στις εκάστοτε λαϊκές ανάγκες, έχοντας πάντα υπόψη ότι τα επιστηµονικά δεδοµένα οφείλουν να αλλάζουν και να προσαρµόζονται στις ιδιαίτερες οικονοµικές, πολιτικές,κοινωνικές και πολιτισµικές συνθήκες και αλλαγές που επικρατούν σε κάθε λαό. Με άλλα λόγια, οφείλει να αποφύγει την διπλή παγίδα ιδεαλισµού και θετικισµού-εµπειρισµού, µε τον πρώτο να αντιπροσωπεύεται από ορισµένους αναρχικούς και τον δεύτερο από τον κλασσικό µαρξισµό(παρά τον επίκαιρο και πρωτοπόρο χαρακτήρα και των δύο ρευµάτων), κάτι που απαιτεί σύνθεση, συµβιβασµούς και αυτοκριτική, αφού οι στρατηγικές προς τον ίδιο ανώτατο στόχο ποικίλουν σε τεράστιο βαθµό εντός της Αριστεράς. Η δυσκολία της υλοποίησης των κεντρικών στόχων της Αριστεράς, εξηγεί και την διαχρονική πολυδιάσπαση και πολυφωνία, µε όλα τα θετικά και τα αρνητικά της, σε αντίθεση µε τη Δεξιά, της οποίας η στρατηγική είναι απλή και συγκεκριµένη, εύκολα υλοποιήσιµη: να γυρίσει την ανθρωπότητα όσο πιο πίσω γίνεται. Και τα εργαλεία είναι επίσης συγκεκριµένα: η αποπολιτικοποίηση που οδηγεί µαθηµατικά στο φασισµό και στα ήθη της εποχής των σπηλαίων, µε όπλο όµως τη σύγχρονη τεχνολογία, η δολοφονική και καταστροφική ισχύ της οποίας είναι ασύγκριτα µεγαλύτερη από κάθε άλλη εποχή.

22 Η κοινωνική κατασκευή της πραγµατικότητας & σχέδια ριζοσπαστικής δηµοκρατίας και αυτονοµίας Πάνος Παναγιώτου 22 Τις τελευταίες δεκαετίες η έννοια της κατασκευής αποτελεί µια από τις σηµαντικότερες προσεγγίσεις της κοινωνιολογίας, και συγκεκριµένα ενός κλάδου της που ασχολείται µε το πολιτικό µε την ευρύτερη έννοια του. Επικεντρώνει, δηλαδή, στη διαδικασία κατά την οποία δηµιουργείται η κοινωνική πραγµατικότητα και ό,τι αυτή περιλαµβάνει θεσµούς, κοινωνικές σχέσεις, ρόλοι, υποκείµενα, αντιλήψεις κ.ο.κ. Στις γραµµές που ακολουθούν παρουσιάζουµε το έργο των Μπέργκερ και Λούκµαν περί κοινωνικής κατασκευής. Η θεωρία τους θα αποτελέσει µια µόνιµη αναφορά καθόλη την έκταση τούτης της εργασίας. Θα εστιάσουµε σε εκείνα τα στοιχεία που θα µας χρησιµεύσουν στη διαλεκτική που σκοπεύουµε να αναπτύξουµε µεταξύ της ανάλυσης των δυο θεωρητικών και των προσεγγίσεων του Καστοριάδη και του Λακλάου που θα ακολουθήσουν σε επόµενα κεφάλαια. Εισαγωγικά, το βιβλίο που θα µας απασχολήσει στις επόµενες σελίδες, µε τίτλο Η κοινωνική κατασκευή της πραγµατικότητας γράφτηκε το 1966 από τον Πήτερ Μπέργκερ, µε καταγωγή από την Βιέννη και τον Σλοβένο Τόµας Λούκµαν. Οι συγγραφείς συναντήθηκαν στα πανεπιστήµια των ΗΠΑ και ξεκίνησαν να επεξεργάζονται, σε ένα πολύ αρχικό στάδιο, την πραγµάτωση του επιχειρήµατος τους το καλοκαίρι του 1962 στην κορυφή των Άλπεων της δυτικής Αυστρίας, µε το πρώτο πλάνο του βιβλίου να διαµορφώνεται το 1963 (2003:11). Το βιβλίο αυτό θεωρείται σύµφωνα µε τη Διεθνή Εταιρεία Κοινωνιολογίας ένα από τα πέντε σηµαντικότερα έργα του 20ου αιώνα. Το θέµα τους είναι πώς η ίδια η κοινωνία δηµιουργεί την πραγµατικότητα της. Αφετηριακή και καθοριστικής σηµασίας θέση των συγγραφέων είναι ότι η πραγµατικότητα κατασκευάζεται κοινωνικά και η κοινωνιολογία της γνώσης πρέπει να αναλύσει τη διαδικασία µε την οποία αυτό συµβαίνει (2003:16). Λέγοντας πραγµατικότητα εννοούν τα φαινόµενα που δεχόµαστε ότι υπάρχουν ανεξάρτητα από την ατοµική βούληση του καθενός και ως γνώση ορίζουν την πεποίθηση ότι τα φαινόµενα αυτά είναι πραγµατικά και έχουν συγκεκριµένο περιεχόµενο. Η κάθε κοινωνία κατασκευάζει τη δική της πραγµατικότητα, δεν υπάρχει µια πραγµατικότητα που να είναι ίδια για όλες τις κοινωνίες. Το ζήτηµα στη θεωρία τους τίθεται ως εξής, πώς κάποια υποκειµενικά νοήµατα φτάνουν και γίνονται µια εξωτερική κοινωνική πραγµατικότητα. Η ανάλυση που επιχειρούν οι συγγραφείς βάζει σε πρώτο πλάνο τη γνώση του κοινού νου, όλα εκείνα που οι άνθρωποι βιώνουν ως πραγµατικότητα στη καθηµερινή τους ζωή (2003:40). Κατά δική τους οµολογία έχουν επηρεαστεί σε σηµαντικό βαθµό από το συνδυασµό δυο παραδοσιακών σχολών της κοινωνιολογίας, του Ντιρκέµ και του Βέµπερ. Ο πρώτος στους Κανόνες της κοινωνιολογικής µεθόδου τονίζει ότι πρέπει να σκεφτόµαστε τα κοινωνικά γεγονότα ως πράγµατα. Ο Βέµπερ, από την άλλη, στο βασικό του έργο Οικονοµία και κοινωνία µας καλεί να λάβουµε σοβαρά υπόψη µας το υποκειµενικό σύµπλεγµα νοήµατος κάθε πράξης (2003:46). Η κοινωνιολογία της γνώσης των Μπέργκερ και Λούκµαν, συνδυάζοντας τις δυο αυτές προσεγγίσεις, εστιάζει, σε αυτό που αναφέρθηκε στο τέλος της προηγούµενης παραγράφου, στο πώς τα υποκειµενικά νοήµατα γίνονται αντικειµενική πραγµατικότητα. Τελειώνοντας τούτη τη σύντοµη εισαγωγή, οι Μπέργκερ και Λούκµαν καταπιάνονται µε τον τρόπο που δοµείται η κοινωνική πραγµατικότητα. Ως κοινωνική πραγµατικότητα ορίζουµε ένα σύνολο νοηµάτων, σχέσεων, δράσεων κλπ που εκλαµβάνονται ως αυτονόητα και δεδοµένα από τον κοινό νου. Η ανάλυση που παρουσιάζουµε υποστηρίζει πως η κοινωνική αυτή πραγµατικότητα είναι αποτέλεσµα διυποκειµενικών σχέσεων. Με άλλα λόγια, αποτέλεσµα της αλληλόδρασης των ατόµων. Η θεµελιώδης στιγµή της κοινωνικής αλληλόδρασης, σύµφωνα µε τους συγγραφείς, είναι η πρόσωπο-µε-πρόσωπο περίσταση (2003:65). Πρόκειται, συνεπώς, για µια προσέγγιση που εστιάζει στο επίπεδο της πρόσωπο-µε-πρόσωπο περίστασης, στο µικροεπίπεδο της καθηµερινής ζωής.

23 Τα θέµατα που εξετάζονται στη παρούσα ενότητα είναι αρχικά ο ρόλος της βιολογικής ιδιαιτερότητας του ανθρώπου στην κοινωνική του ζωή και έπειτα ο πυρήνας της θεωρίας της κοινωνικής κατασκευής της πραγµατικότητας, που θα δηµοσιευτεί στο επόµενο τεύχος. Η ιδιαιτερότητα της βιολογικής σκευής του ανθρώπου Ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως προορισµένος να ζει µέσα στην πόλη, γράφει ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του, είναι ζώον πολιτικόν και η αποµόνωση από την πόλη έρχεται σε αντίθεση µε τη φύση του. Αυτό σηµαίνει πως δεν µπορούµε να κάνουµε λόγο για άνθρωπο έξω από ένα περιβάλλον κοινωνικό. Το φυσικό περιβάλλον του ανθρώπου είναι η κοινωνία ή µε τα λόγια του Κορνήλιου Καστοριάδη, το ανθρώπινο ον υπάρχει µόνο ως κοινωνικό ον (2000:65). Η ύπαρξη του ανθρώπου ως βιολογική, σωµατική και πνευµατική ιδιαιτερότητα συνδέεται µε έναν καθοριστικό τρόπο µε την κοινωνικότητα του. Ο Homo sapiens είναι πάντοτε και στον ίδιο βαθµό homo socius (Μπέργκερ και Λούκµαν 2003:104). Πώς εξηγείται αυτή η ιδιαιτερότητα της ανθρώπινης φύσης ; Σε ένα πρώτο επίπεδο θα πρέπει να τονίσουµε πως τούτη η ιδιαιτερότητα συνίσταται στην ενορµητική οργάνωση του ανθρώπου σε αντιδιαστολή µε εκείνη των ζώων. Υπάρχει µια βασική διαφορά στο σηµείο αυτό, µια διαφορά που πηγάζει από τη βιολογική σκευή του ανθρώπου. Ακολουθώντας τα λεγόµενα των Μπέργκερ και Λούκµαν (2003:95-107), ενώ το ένστικτο καθορίζει σε κύριο βαθµό τη συµπεριφορά των ζώων στο φυσικό τους περιβάλλον, δε συµβαίνει το ίδιο στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος έχει µια ανοιχτή σχέση µε το περιβάλλον του. Αυτό σηµαίνει ότι ο τρόπος που συµπεριφέρεται στο φυσικό του κόσµο δεν καθορίζεται πλήρως από κάποια ένστικτα. Αντιθέτως, η σχέση των ζώων µε το περιβάλλον, ό σ ο µ π ο ρ ο ύ µ ε ν α ξ έ ρ ο υ µ ε, ε ί ν α ι προκαθορισµένη από τα ένστικτα. Πρόκειται για µια σχέση αµετάβλητη σε µεγάλο βαθµό, µια σχέση κοινή µε τα υπόλοιπα µέλη του είδους. Βέβαια και ο άνθρωπος έχει ένστικτα, όµως µιας µορφής ένστικτα τα οποία είναι υποαναπτυγµένα / υποκαθορισµένα (Μπέργκερ και Λούκµαν 2003:97). Το αντικείµενο, δηλαδή, που έχουν και ο τρόπος ικανοποίησης τους δεν είναι προκαθορισµένα βιολογικά, αλλά ποικίλουν από κοινωνία σε κοινωνία. Με τα λόγια των Μπέργκερ και Λούκµαν, οι ενορµήσεις είναι σε µεγάλο βαθµό µη εξειδικευµένες και µη προσανατολισµένες (2003:97). Το πώς τελικά καναλιζάρονται εξαρτάται από ιστορικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Εδώ µπορούµε να εξετάσουµε τα παραδείγµατα της σεξουαλικότητας και της πείνας. Σεξουαλικότητα και πείνα αποτελούν τα δυο βασικά ένστικτα του ανθρώπου. Αυτό που βλέπουµε να συµβαίνει είναι πως τα ένστικτα αυτά δεν καθορίζονται βιολογικά αλλά κοινωνικό-πολιτισµικά (2003: , ). Δηλαδή το αντικείµενο αυτών των ενστίκτων και ο τρόπος ικανοποίησης τους δεν είναι δεδοµένος, αλλά ποικίλει από περιβάλλον σε περιβάλλον, από κοινωνία σε κοινωνία, από άτοµο σε άτοµο. Αυτό είναι κάτι που οφείλεται σε σηµαντικό βαθµό στην οντογενετική ανάπτυξη του ανθρώπου (2003:97). Ενώ στα ζώα υπάρχει µια βιολογική ολοκλήρωση ήδη µέσα στο σώµα της µητέρας, δεν ισχύει το ίδιο στον άνθρωπο. Ο ανθρώπινος οργανισµός συνεχίζει να αναπτύσσεται βιολογικά, ενώ έχει ήδη εγκαθιδρύσει µια σχέση µε το περιβάλλον του. [...] Από τη στιγµή της γέννησης, η ανάπτυξη του οργανισµού του ανθρώπου, αλλά και µεγάλο µέρος της βιολογικής του ύπαρξης ως τέτοιας, υπόκεινται σε µια συνεχή, κοινωνικά καθοριζόµενη, παρέµβαση (2003:98). Ο άνθρωπος γίνεται αυτό που είναι µέσα από µια διαδικασία που λαµβάνει χώρα σε ένα πεδίο κοινωνικό. Είναι προϊόν διυποκειµενικών σχέσεων και θεσµών. Καταλήγουµε στο ότι υπάρχει µια πολύ σηµαντική διαπλοκή του ανθρώπου µε τον πολιτισµικό και κοινωνικό του περίγυρω. Η ιδιότητα του να είναι κανείς άνθρωπος είναι κοινωνικο-πολιτισµικά µεταβλητή, συνεπώς είναι πιο εύστοχο να πούµε ότι ο άνθρωπος κατασκευάζει τη φύση του, παρά να κάνουµε λόγο για ανθρώπινη µε την έννοια ενός βιολογικά σταθερού υποστρώµατος (2003:99). Το ίδιο ισχύει και για τον 23