Σπγθξηηηθή αμηνιόγεζε ηεο θιίκαθαο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ηνπ Δδηκβνύξγνπ (EPDS) κε ηελ θιίκαθα Καηάζιηςεο ηνπ Beck (BDI) ζε δείγκα Διιελίδσλ ιερσίδσλ

Transcript

1 Σπγθξηηηθή αμηνιόγεζε ηεο θιίκαθαο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ηνπ Δδηκβνύξγνπ (EPDS) κε ηελ θιίκαθα Καηάζιηςεο ηνπ Beck (BDI) ζε δείγκα Διιελίδσλ ιερσίδσλ Μσξαΐηνπ Μάξζα, Μαία, Δπίθνπξε Καζεγήηξηα, Σκήκα Μαηεπηηθήο, Αιεμάλδξεην ΣΔΗ Θεζζαινλίθεο Γαιαλάθεο Μηράιεο, MSc, Οξγαλσηηθόο Ψπρνιόγνο, Γηδαθηνξηθόο Φνηηεηήο Ψπρνινγίαο, Πάληεην Παλεπηζηήκην Πνιηηηθώλ & Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ Περίληψη Η Δπηιόρεηα Καηάζιηςε είλαη κηα ζπρλή δηαηαξαρή πνπ εκθαλίδεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ινρείαο. Τα πνζνζηά ηεο δηαηαξαρήο θπκαίλνληαη κεηαμύ10% -53%. Σηελ παξνύζα κειέηε ην δείγκα απνηεινύζαλ 116 ιερσίδεο. Σαλ εξγαιεία κέηξεζεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ε θιίκαθα ηνπ Δδηκβνύξγνπ γηα ηελ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε (EPDS) θαη ε θιίκαθα γηα ηελ θαηάζιηςε ηεο Beck (ΒDΙ). Σύκθσλα κε ηε ΒDΙ ην πνζνζηό ησλ ιερσίδσλ κε θαηαζιηπηηθή ζπκπησκαηνινγία αλέξρεηαη ζην 22, 40%. Σύκθσλα κε ηε EPDS ην πνζνζηό ησλ ιερσίδσλ κε θαηαζιηπηηθή ζπκπησκαηνινγία αλέξρεηαη ζην 18, 10%. Δπίζεο ε αλάιπζε ησλ ςπρνκεηξηθώλ πνηνηήησλ έδεημε όηη EPDS δηαζέηεη εγθπξόηεηα θξηηεξίνπ (0,421) θαη πςειή αμηνπηζηία (Cronbach a=0,74). BDI.. Λέμεηο θιεηδηά: Λνρεία, Δπηιόρεηα Καηάζιηςε, θιίκαθα EPDS, θιίκαθα Μ. Μσξαΐηνπ, Σκήκα Μαηεπηηθήο, Αιεμάλδξεην ΣΔΗ Θεζζαινλίθεο, ίλδνο Θεζζαινλίθε. Μ. Γαιαλάθεο, Πάληεην Παλεπηζηήκην Πνιηηηθώλ & Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ, Σκήκα Ψπρνινγίαο, Αζήλα. mgalanak@panteion.gr 1

2 Δηζαγσγή Παξ όηη θαηάζιηςε είλαη κηα ςπρηθή δηαηαξαρή πνπ πεξηγξάθεθε πξηλ ρξόληα από ηνλ Ηππνθξάηε (Gilbert, 1999) ηα ηειεπηαία ρξόληα ηα πνζνζηά ηεο, νη ζπλέπεηεο θαη ην θνηλσληθό ηεο θόζηνο (Αιεβίδνο, 1999) απμάλνληαη αλεζπρεηηθά. Ωο θαηάζιηςε νξίδεηαη κηα θαηάζηαζε παζνινγηθήο ζιίςεο πνπ ζπλνδεύεηαη από: (α) ζεκαληηθή κείσζε ηνπ αηζζήκαηνο ηεο πξνζσπηθήο αμίαο θαη (β) επώδπλε ζπλείδεζε ηεο επηβξάδπλζεο ησλ λνεηηθώλ, ςπρνθηλεηηθώλ θαη νξγαληθώλ ιεηηνπξγηώλ (Κιεθηάξαο, 1998) θαη αθνξά έκκεζα ή άκεζα έλα κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνύ (Bloomfield & McWiliams, 2001), αθνύ εθηηκάηαη όηη έλα πνζνζηό 10-25% ηνπ γεληθνύ πιεζπζκνύ εθδειώλεη ζε θάπνηα ζηηγκή ηεο δσήο ηνπ έληνλα ζπκπηώκαηα θαηάζιηςεο (Κιεθηάξαο, 1998). Αλ ζπκπεξηιεθζεί θαη ην γεγνλόο όηη θαη ηα άηνκα πνπ είλαη ζην άκεζν πεξηβάιινλ ηνπ αηόκνπ κε θαηάζιηςε, επεξεάδνληαη, ηόηε ηα πνζνζηά απμάλνληαη γεσκεηξηθά. ε ζρέζε κε ην θύιν θαίλεηαη όηη νη γπλαίθεο ππνθέξνπλ από θαηαζιηπηηθά ζπκπηώκαηα ζε πςειόηεξα πνζνζηά από όηη νη άλδξεο (Bebbington, Κιεθηάξαο, 1998) θαη κε πςειόηεξε ζε έληαζε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλαπαξαγσγηθήο δσήο (25-44 ρξόλσλ) (Wisner, Gelenberg, Leonard, Zarin, & Frank, 1999). Οη γπλαίθεο ελδέρεηαη λα είλαη πην επηξξεπείο ζηελ εθδήισζε ηεο δηαηαξαρήο, ιόγσ ςπρηθήο θαηαπόλεζεο πνπ ζρεηίδεηαη κε ην θύιν, ζε ζπλδπαζκό κε δηαθνξέο ζηνπο ηξόπνπο πξνζαξκνγήο ζην πεξηβάιινλ αλάκεζα ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο (Meagher & Murray, 1997). Η Δπηιόρεηα Καηάζιηςε Ζ θαηαζιηπηηθή ζπκπησκαηνινγία ηαιαηπσξεί ηηο γπλαίθεο θαη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο κεηάβαζεο ηνπο ζηε κεηξόηεηα, παξά ηα θνηλσληθά ζηεξεόηππα πνπ πξνβάιινπλ ηελ εγθπκνζύλε θαη ηε λέα κεηξόηεηα ζαλ κηα από ηηο επηπρέζηεξεο πεξηόδνπο ζηε δσή ησλ γπλαηθώλ. πρλά ε εγθπκνζύλε θαη ν ηνθεηόο ζεσξνύληαη από κόλα ηνπο επαξθώο αγρνγόλα γεγνλόηα, πνπ κπνξνύλ λα νδεγήζνπλ ζε θαηάζιηςε (Areias, Kumar, Barros, & Figueiredo, 1996). Ζ παξνπζία θαηαζιηπηηθήο ζπκπησκαηνινγίαο κεηά ηνλ ηνθεηό είλαη ζεκαληηθή εμαηηίαο ηνπ θνηλσληθνύ ξόινπ πνπ απαηηείηαη από ηηο γπλαίθεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ινρείαο (O Hara, Stuart, Gorman, & Wenzel, 2000). Ζ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε είλαη κηα ζπρλή θαη ζνβαξή λόζνο πνπ κπνξεί λα ζέζεη ζε θίλδπλν ηε δσή ηόζν ηεο κεηέξαο όζν θαη ηνπ παηδηνύ. εκαληηθό πξόβιεκα απνηειεί ην γεγνλόο όηη ππνδηαγλώζθεηαη αθνύ ε αζζελήο ζπρλά δελ αλαδεηά ςπρνινγηθή βνήζεηα. Γηα απηό, είλαη εμαηξεηηθήο πξνιεπηηθήο ζεκαζίαο ε αλαγλώξηζε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο από ηνπο επαγγεικαηίεο πγείαο, πνπ έξρνληαη ζε επαθή κε ηε γπλαίθα ηελ πεξίνδν απηή (όπσο νη καίεο, νη γπλαηθνιόγνη, νη παηδίαηξνη θ.α.) θαη ε έγθπξε θαη απνηειεζκαηηθή ζεξαπεία ηεο δηαηαξαρήο (ηακνύιε, 2000). Ζ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε είλαη έλαο όξνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα πεξηγξάςεη κηα εηεξνγελή νκάδα θαηαζιηπηηθώλ δηαηαξαρώλ ζηελ πεξίνδν ηεο ινρείαο (Evins, Theofrastous, & Galvin, 2000). ύκθσλα κε ην Γηαγλσζηηθό θαη ηαηηζηηθό Δγρεηξίδην ησλ Ψπρηθώλ Γηαηαξαρώλ ηεο Ακεξηθάληθεο Ψπρηαηξηθήο Δηαηξείαο (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM-IV, American Psychiatric Association, 1994) ε Δπηιόρεηα Καηάζιηςε είλαη έλα κείδνλ θαηαζιηπηηθό επεηζόδην ην νπνίν επηζπκβαίλεη εληόο ηεζζάξσλ εβδνκάδσλ από ηνλ ηνθεηό. 2

3 Σπρλόηεηα ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο Ζ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε αλαγλσξίζηεθε κε ηελ κειέηε ηνπ Pitt (1968) ζε λνζνθνκείν ηνπ Λνλδίλνπ. Ο Pitt δηαπίζησζε όηη ην 10% ησλ κεηέξσλ πνπ είραλ γελλήζεη ζηε καηεπηηθή θιηληθή εκθάληδαλ θαηάζιηςε ηηο πξώηεο 6 εβδνκάδεο κεηά ηνλ ηνθεηό, ρσξίο πξνεγνύκελα ζπκπηώκαηα θαηά ηελ παξαθνινύζεζή ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο θύεζεο. ηα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλώλ ε ζπρλόηεηα ηεο δηαηαξαρήο θπκαίλεηαη ζε πνζνζηό από 10% κέρξη 53% ησλ ιερσίδσλ (Drago Carabotta, Panagopoulos, Laganara, Maggino & Alessi, 1997, Μπεξγηαλλάθε, 2000). Ο θίλδπλνο εθδήισζεο ηεο δηαηαξαρήο ζηηο πξσηνηόθεο είλαη πεξίπνπ δηπιάζηνο από ηηο πνιπηόθεο (Harris, Deaty, Harris, Leew, & Wilson, 1996). ηα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλώλ ε δηαθύκαλζε ησλ πνζνζηώλ ηεο ζπρλόηεηαο εκθάληζεο ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο, εμαξηάηαη από ην δείγκα ησλ γπλαηθώλ, ηνλ ηόθν, ηνλ δηαρσξηζκό ηεο θαηάζιηςεο ζε ήπηα, κέηξηα θαη ζνβαξή, ηελ εμαίξεζε ή ηελ ζπκκεηνρή ζην δείγκα γπλαηθώλ κε ηζηνξηθό θαηάζιηςεο, ηελ ρξνληθή απόζηαζε από ηνλ ηνθεηό, ηελ θιίκαθα κέηξεζεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε θαη από ηελ ηήξεζε ησλ δηαβαζκίζεσλ πνπ νξίδεη θάζε θιίκαθα (γηα παξάδεηγκα ζηελ έξεπλα ησλ Georgiopoulos, Bryan, Yawn, Houston, Rummans θαη Thernaeau (1999) αλαθέξεηαη πνζνζηό θαηάζιηςεο 19,8% κε βαζκνινγία άλσ ησλ 10 θαη πνζνζηό 11,4% κε βαζκνινγία άλσ ησλ 12, ζηελ κέηξεζε κε ηελ θιίκαθα Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ηνπ Δδηκβνύξγνπ). Από ηε δεθαεηία ηνπ 1980 νη εξεπλεηέο άξρηζαλ λα ρξεζηκνπνηνύλ πεξηζζόηεξν ζηαζεξά θιηληθά πξόηππα γηα κηα πην αθξηβή εθηίκεζε ηεο θαηάζιηςεο (Gotlib, Whiffen, Wallace, & Mouht, O Hara, Rehm, & Campbell, 1983). Σν γεγνλόο απηό έρεη απμήζεη ηε δπλαηόηεηα ζύγθξηζεο ησλ πιεξνθνξηώλ ησλ εξεπλώλ θαη έρεη βειηηώζεη ηα εξεπλεηηθά δεδνκέλα πνπ βαζίδνληαη ζε ιηγόηεξν θιηληθά θαηλόκελα ηεο ζπκπησκαηνινγίαο ηεο θαηάζιηςεο, εθαξκόδνληαο πην έγθπξεο θαη ζηαζεξέο κεηξήζεηο (Hobfoll, Ritter, Lavin, Hulsizer, & Cameron, 1995). Κιίκαθεο εθηίκεζεο ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο Οη θιίκαθεο γηα ηελ εθηίκεζε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο πεξηιακβάλνπλ ηε ρξεζηκνπνίεζε δνκεκέλσλ δηαγλσζηηθώλ ζπλεληεύμεσλ π.ρ. Καηάινγνο πλαηζζεκαηηθώλ Γηαηαξαρώλ θαη ρηδνθξέλεηαο, (SADS, Endicott & Spitzer, 1978) θαη κέηξα απηναλαθνξάο π.ρ. ε θιίκαθα θαηάζιηςεο ηνπ Beck (BDI, Beck, Ward, & Medelson, 1961), ε θιίκαθα Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ηνπ Δδηκβνύξγνπ (EPDS, Cox, Holden, & Sagovsky, 1987), ην εξσηεκαηνιόγην γεληθήο πγείαο (GHQ: Goldberg, 1978). Έλα ζεκαληηθό ζηνηρείν ζηελ πιεηνςεθία ησλ κειεηώλ γηα ηελ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε είλαη ε ηάζε ησλ εξεπλεηώλ λα επηρεηξνύλ εθηηκήζεηο κε δπν επξέσο ρξεζηκνπνηνύκελεο θιίκαθεο γηα ηελ θαηάζιηςε: ηελ θιίκαθα ηνπ Δδηκβνύξγνπ γηα ηελ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε (EPDS) θαη ηελ θιίκαθα γηα ηελ θαηάζιηςε ηνπ Beck (ΒDΗ). Ζ θιίκαθα θαηάζιηςεο ηνπ Beck (BDI) παξ όηη αξρηθά αλαπηύρζεθε σο έλα γεληθό εξγαιείν γηα λα κεηξάηαη ε έληαζε θαη νη ζπκπεξηθνξηθέο εθδειώζεηο ηεο θιηληθήο θαηάζιηςεο, ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο ζηελ έξεπλα θαη γηα ηελ ζπκπησκαηνινγία ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο. Ωζηόζν, ε ρξήζε ηεο γηα ηε κέηξεζε ηεο ζπκπησκαηνινγίαο ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο θαιεί γηα πξνζεθηηθή εξκελεία (Affonso, 2000). Ζ δηάγλσζε ηεο θαηάζιηςεο ζα πξέπεη λα ιάβεη ππόςε ηελ 3

4 αιιεινεπηθάιπςε ησλ θαηαζιηπηηθώλ ζπκπησκάησλ κε ηηο θπζηνινγηθέο αληηδξάζεηο ζηε πεξίνδν ηεο ινρείαο. Αιιαγέο ζηνλ ύπλν, ηελ όξεμε, ηε ζεμνπαιηθή δηάζεζε θαη ην αίζζεκα θόπσζεο είλαη θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ηόζν ηεο θαηάζιηςεο όζν θαη ηεο πεξηόδνπ ηεο ινρείαο (Παππά, & νιδάηνπ, 1999). Πέξα όκσο από απηέο ηηο πξνθπιάμεηο, ε BDI είλαη εμαηξεηηθά ρξήζηκε ζε κειέηεο πνπ πεξηιακβάλνπλ πξνγελλεηηθά δείγκαηα, καθξνρξόληνπο ζρεδηαζκνύο θαη ηε κέηξεζε ηεο ζνβαξόηεηαο ησλ ζπκπησκάησλ (Affonso, 2000). Ζ BDI απνηειείηαη από 21 θαηεγνξίεο ζπκπησκάησλ θαη ζπκπεξηθνξώλ. Κάζε θαηεγνξία πεξηγξάθεη κηα ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξηθή εθδήισζε ηεο θαηάζιηςεο θαη απνηειείηαη από 4 κε 5 δειώζεηο απηναμηνιόγεζεο δηαβαζκηζκέλεο θαη αιιεινπρία. Οη δειώζεηο απηέο είλαη ηαμηλνκεκέλεο έηζη ώζηε λα αληαλαθινύλ ηε δηαθύκαλζε ηεο ζνβαξόηεηαο ησλ ζπκπησκάησλ από κεδεληθήο κέρξη κεγίζηεο ζπνπδαηόηεηαο. Αξηζκεηηθέο αμίεο από ην 0-3 έρνπλ νξηζηεί γηα θάζε δήισζε ώζηε λα θαίλεηαη ν βαζκόο ζπνπδαηόηεηαο (Beck et al., 1961). Ζ θιίκαθα γηα ηε κέηξεζε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ηνπ Δδηκβνύξγνπ (EPDS), αλαπηύρζεθε θαη εγθξίζεθε κέζα από δηάθνξεο κειέηεο ζε ιερσίδεο ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο θαη έρεη γίλεη ην εξγαιείν γηα ηε εθηίκεζε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ζηελ πιεηνςεθία ησλ κειεηώλ. Ζ EPDS αλαπηύρζεθε γηα λα αληηπαξαηεζεί ζηνπο πεξηνξηζκνύο ησλ άιισλ θιηκάθσλ κέηξεζεο ηεο θαηάζιηςεο, πνπ δελ αλαπηύρζεθαλ εηδηθά γηα ηελ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε. Ζ EPDS δελ αληηθαζηζηά πιήξσο ηηο θιηληθέο εθηηκήζεηο γηα ηελ δηάγλσζε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο, όκσο νη πςειέο βαζκνινγίεο ζηελ θιίκαθα απηή θαηαδεηθλύνπλ ηελ αλάγθε γηα παξνρή βνήζεηαο (Georgiopoulos, et al., 1999). Ζ δέθα ζεκάησλ έθδνζε ηεο θιίκαθαο ηνπ Δδηκβνύξγνπ απνηειείηαη από δειώζεηο πνπ πεξηγξάθνπλ θαηαζιηπηηθά ζπκπηώκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε θη έρνπλ ηέζζεξηο πηζαλέο απαληήζεηο, θάζε κηα βαζκνινγνύκελε ζύκθσλα κε ηε ζνβαξόηεηα ή ηε δηάξθεηα. ηελ κεηά-αλάιπζε ηεο Beck C.T. (2001), ζε 84 κειέηεο πνπ έγηλαλ ηελ δεθαεηία ηνπ 1990, αλαθέξεηαη όηη ε EPDS ρξεζηκνπνηήζεθε πεξηζζόηεξν ζε κειέηεο πνπ αθνξνύζαλ ακηγώο ηελ κειέηε ηεο επηιόρεηαο θαηάζιηςεο (Ν=30) ζε ζρέζε κε ηελ BDI (Ν=24). ύκθσλα κε ηε Beck C.T. (1992) ζηελ πνηνηηθή ηεο κειέηε γηα ηελ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε ζε θακία από ηηο θιίκαθεο δελ αλαγλσξίδνληαη όια ηα ζέκαηα θαη νη ζπκπεξηθνξέο. Δπηπιένλ παξαηήξεζε όηη ε θιίκαθα γηα ηε κέηξεζε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ηνπ Δδηκβνύξγνπ (EPDS) παξ όηη απνηηκά ζθέςεηο απηνθαηαζηξνθηθέο, αλεζπρίαο θαη θόβνπ δελ εμεηάδεη ζέκαηα όπσο αθόξεηεο κνλαμηάο, αδπλακίαο ζπγθέληξσζεο θαη απώιεηαο ειέγρνπ ησλ ζπλαηζζεκάησλ. ηε έξεπλα ησλ Terry, Mayocchi, θαη Hynes (1996) γηα ηε κειέηε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη νη δύν θιίκαθεο BDI θαη EPDS. Οη εξεπλήηξηεο αλαθέξνπλ όηη ηηο επέιεμαλ γαηί θαη νη δύν θιίκαθεο έρνπλ αμηνινγεζεί ζε αλεμάξηεηεο ςπρηαηξηθέο εθηηκήζεηο. Σα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο έδεημαλ όηη δελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά κεηαμύ ησλ πνζνζηώλ απνηειεζκάησλ πνπ πξνέθπςαλ από ηελ BDI θαη ηελ EPDS. Γηα ηε κειέηε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ηελ Διιάδα ρξεζηκνπνηήζεθαλ θπξίσο ε EPDS (Γξαγώλα, 1989, Ράκκνπ, Παπαιεγνύξα & Κηνζένγινπ, 2004) θαη ε BDI (Μσξαΐηνπ, 2002, 2004). ε θακία όκσο από ηηο έξεπλεο απηέο δελ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζε δείγκα Διιελίδσλ ιερσίδσλ από θνηλνύ νη δύν θιίκαθεο, άξα δελ ππάξρνπλ δεδνκέλα πνπ λα απνδεηθλύνπλ ηελ ζρέζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ κεηξήζεσλ ζε Διιεληθό πιεζπζκό. Ζ ύπαξμε ζπγθξηηηθώλ απνηειεζκάησλ είλαη 4

5 απαξαίηεηε ώζηε λα κπνξνύλ νη ρξήζηεο ησλ δύν θιηκάθσλ λα αμηνινγνύλ ηα απνηειέζκαηα ησλ πνζνζηώλ πνπ πξνθύπηνπλ από ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο θάζε θιίκαθαο ζηε εθηίκεζε ηεο θαηαζιηπηηθήο ζπκπησκαηνινγίαο ηεο ινρείαο. Οη ζθνπνί ηεο παξνύζαο κειέηεο ήηαλ: α) λα ππνινγηζηεί ην πνζνζηό ησλ λέσλ κεηέξσλ νη νπνίεο είραλ απμεκέλεο πηζαλόηεηεο λα εκθαλίζνπλ επηιόρεηα θαηάζιηςε, θαη β) λα δηαπηζησζεί ε απόθιηζε ησλ ηηκώλ ησλ εξγαιείσλ κέηξεζεο EPDS θαη ΒDΗ θαη λα γίλεη κηα πξώηε εθηίκεζε ζρεηηθά κε ηηο ςπρνκεηξηθέο πνηόηεηεο ηνπ EPDS. Γείγκα Μέζνδνο Σν δείγκα απνηέιεζαλ 116 Διιελίδεο ιερσίδεο πνπ λνζειεπόηαλ, κεηά ηνλ ηνθεηό ηνπο, ζηα καηεπηηθά ηκήκαηα ησλ λνζνθνκείσλ Ηππνθξάηεην θαη Παπαγεσξγίνπ ζηε Θεζζαινλίθε θαη Αιεμάλδξα ζηελ Αζήλα. Κξηηήξην επηινγήο πέξα από ηελ εζεινληηθή αλώλπκε ζπκκεηνρή απνηεινύζε ε θαιή γλώζε ηεο ειιεληθήο γιώζζαο. Μέζα ζπιινγήο δεδνκέλσλ 1. Σν Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS) είλαη έλα εξγαιείν απηόαλαθνξάο εηδηθά θαηαζθεπαζκέλν γηα ηε κέηξεζε θαηαζιηπηηθώλ ζπκπησκάησλ ζε γπλαηθείν πιεζπζκό κεηά ηνλ ηνθεηό (Cox, Chapman, Murray, & Jones, 1996). Ζ δέθα ζεκάησλ έθδνζε ηεο θιίκαθαο ηνπ Δδηκβνύξγνπ απνηειείηαη από δειώζεηο πνπ πεξηγξάθνπλ θαηαζιηπηηθά ζπκπηώκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επηιόρεηα θαηάζιηςε θη έρνπλ ηέζζεξηο πηζαλέο απαληήζεηο, θάζε κηα βαζκνινγνύκελε ζύκθσλα κε ηε ζνβαξόηεηα ή ηε δηάξθεηα. Ζ θαζεκία δήισζε βαζκνινγείηαη από 0-3 θαη ε ηειηθή βαζκνινγία θπκαίλεηαη από Βαζκνινγία κεγαιύηεξε ή ίζε ηνπ 12 δειώλεη θίλδπλν επηιόρεηαο θαηάζιηςεο. ύκθσλα κε ηνπο θαηαζθεπαζηέο ε επαηζζεζία ηεο θιίκαθαο (sensitivity) ήηαλ.86, ν βαζκόο αξηηόηεηαο (specificity).78 θαη ν δείθηεο Cronbach s alpha ήηαλ.87 (Cox et al., 1987). Παξ όηη ε επίζεκε ζηάζκηζε ηνπ εξγαιείνπ ζηελ ειιεληθή γιώζζα δελ έρεη δεκνζηεπζεί, ε νκάδα πνπ επεμεξγάζηεθε ηε ζηάζκηζε καο ηελ παξαρώξεζε (Μσξατηνπ, Γαιαλάθεο, ηαιίθαο). 2. Σν Beck Depression Inventory (BDI) θαηαζθεπάζηεθε γηα λα κεηξά ηελ θαηάζιηςε ζαλ κηα δηάζηαζε ηεο ςπρνπαζνινγίαο (Gotlib, & Hammen, 1992). Αμηνινγεί 21 ζπκπηώκαηα θαη ζηάζεηο. Ζ βαζκνιόγεζε ηνπ BDI γίλεηαη κε πξόζζεζε ησλ απαληήζεσλ ηνπ εμεηαδνκέλνπ γηα θαζέλα από ηα 21 εξσηήκαηα. Κάζε εξώηεκα απνηειείηαη από κηα νκάδα ηεζζάξσλ δειώζεσλ πνπ βαζκνινγνύληαη από κεδέλ έσο ηξία, ε κέγηζηε ζπλνιηθή βαζκνινγία είλαη 63. Οη βαζκνινγίεο από 0-9 ζεσξνύληαη σο ειάρηζηεο, από ππνδειώλνπλ ήπηα θαηάζιηςε, από κέηξηα θαηάζιηςε θαη από ζνβαξή θαηάζιηςε. ύκθσλα κε ελλέα κειέηεο ησλ Beck, Steer, & Garbin (1988) ε αμηνπηζηία ηνπ BDI ζε κε ςπρηαηξηθνύο αζζελείο θπκάλζεθε κεηαμύ 0.60 θαη Σν εξσηεκαηνιόγην πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνύζα κειέηε έρεη κεηαθξαζηεί ζηα ειιεληθά θαη ζηαζκηζηεί από ηνπο Νηώληα θαη Γεκεξηδή (1983) θαη επηπιένλ πξνζαξκόζηεθε από ηελ Αλαγλσζηνπνύινπ (2002). Οη ζπγγξαθείο ππνζηεξίδνπλ όηη ην ηεζη παξνπζηάδεη επαξθή εγθπξόηεηα ελλνηνινγηθήο 5

6 θαηαζθεπήο. ην ειιεληθό BDI ε αμηνπηζηία εζσηεξηθήο ζπλέπεηαο είλαη ηθαλνπνηεηηθή (ν δείθηεο Cronbach a είλαη 0,84). ηελ παξνύζα κειέηε αμηνπνηήζεθε ε αλαζεσξεκέλε έθδνζε ηνπ BDI όκσο δελ ζπλππνινγίζζεθε ε απάληεζε ζην εξώηεκα απώιεηα βάξνπο (εξώηεκα 19), δηόηη ην βάξνο ησλ γπλαηθώλ ακέζσο κεηά ηνλ ηνθεηό κεηώλεηαη. Γηαδηθαζία ζπιινγήο δεδνκέλσλ Σα εξσηεκαηνιόγηα ρνξεγήζεθαλ ζηηο ιερσίδεο κεηαμύ 2-5 κέξαο ηεο ινρείαο θαηά ηελ παξακνλή ηνπο ζην καηεπηήξην. Οη γπλαίθεο απαληνύζαλ κόλεο ηνπο ην εξσηεκαηνιόγην θαη δόζεθαλ δηεπθξηλίζεηο όηαλ δεηήζεθαλ. Σα εξσηεκαηνιόγηα ρνξεγήζεθαλ ζηηο ιερσίδεο ζε απνγεπκαηηλέο ώξεο πνπ δελ ππήξρε επηζθεπηήξην θαη ηαηξηθή επίζθεςε. Ζ ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ πξαγκαηνπνηήζεθε θαηά ην Φεβξνπάξην θαη ην Μάξηην ηνπ Απνηειέζκαηα ηνλ πίλαθα 1 παξνπζηάδνληαη νη θαηαλνκέο ζπρλνηήησλ ησλ ζπλνιηθώλ ζθνξ ησλ 116 γπλαηθώλ ηνπ δείγκαηνο ζηελ θιίκαθα θαηάζιηςεο ηνπ Beck. ύκθσλα κε ηνλ πίλαθα λέεο κεηέξεο (74,13%) δελ εκθάληζαλ ζπκπησκαηνινγία επηιόρεηαο θαηάζιηςεο. 23 λέεο κεηέξεο (πνζνζηό 19,82%) θαίλεηαη όηη ζπγθέληξσζαλ ζθνξ κεγαιύηεξν ή ίζν ησλ βαζκώλ, δειαδή εκθαλίδνπλ έζησ θαη ήπηα θαηαζιηπηηθά ζπκπηώκαηα. Σέινο από ηηο ιερσίδεο ηνπ δείγκαηνο καο κόλν 3 ζπγθεληξώλνπλ βαζκνινγία άλσ ησλ 17 βαζκώλ, δειαδή εκθαλίδνπλ ζπκπηώκαηα κέηξηαο θαηάζιηςεο (πνζνζηό 2,58%) θαη θακία δελ εθδειώλεη ζπκπηώκαηα ζνβαξήο κνξθήο θαηάζιηςε (βαζκνινγίεο βαζκνί). Πίνακαρ 1. Κατανομή σςσνοτήτων ολικών σκοπ στην Κλίμακα τος Beck Απόλςτη Σςσνότητα Σσετική Σςσνότητα Σκορ , , , , , , , , , , , , , , , ,86 Σύνολο ,55 Άκσρα 4 3,45 Σύνολο ,00 Ο αληίζηνηρνο πίλαθαο ησλ απνηειεζκάησλ ζηελ θιίκαθα γηα ηε κέηξεζε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ηνπ Δδηκβνύξγνπ (EPDS), (πίλαθαο 2.) δείρλεη όηη 91 από ηηο λέεο κεηέξεο ηνπ δείγκαηνο καο (78,44%) δελ παξνπζηάδεη ζπκπηώκαηα επηιόρεηαο 6

7 θαηάζιηςεο (βαζκνινγίεο 0-11 βαζκνύο). 18 από ηηο λέεο κεηέξεο ηνπ δείγκαηνο καο (πνζνζηό 15,52%) εκθαλίδνπλ θίλδπλν εθδήισζεο ήπηαο έληαζεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο, δειαδή ζπγθεληξώλνπλ βαζκνινγίεο από 12 κέρξη 18 βαζκνύο. Σέινο κόλν 3 λέεο κεηέξεο εκθαλίδνπλ κέηξηαο έληαζεο θαηαζιηπηηθά ζπκπηώκαηα (πνζνζηό 2,58%) ελώ θακία δελ εκθαλίδεη ζπκπηώκαηα βαξηάο θαηάζιηςεο. Σα απνηειέζκαηα δηάγλσζεο ηεο επηιόρεηαο θαηάζιηςεο κε ηελ θιίκαθα Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ηνπ Δδηκβνύξγνπ (EPDS) ζπκθσλνύλ κε ηα απνηειέζκαηα ηεο κέηξεζεο ζηελ θιίκαθα θαηάζιηςεο ηνπ Beck πνπ παξαζέηνληαη ζηνλ πίλαθα 1. Πίνακαρ 2. Κατανομή σςσνοτήτων ολικών σκοπ στην Κλίμακα τος Edinburgh Βαθμολογίερ Απόλςτη Σςσνότητα Σσετική Σςσνότητα Αθποιστική Σσετική Σςσνότητα Εγκσρα 0 4 3,45 3, ,86 4, ,17 9, ,59 12, ,31 16, ,31 21, ,62 30, ,21 41, ,62 50, ,48 60, ,48 70, ,34 81, ,31 85, ,45 89, ,59 91, ,59 94, ,72 96, ,86 97, ,72 99, ,86 100,00 Σύνολο ,55 ΆΚΥΡΑ 4 3,45 Σύνολο ,00 ρεηηθά κε ηηο ςπρνκεηξηθέο πνηόηεηεο ηεο θιίκαθαο γηα ηε κέηξεζε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ηνπ Δδηκβνύξγνπ (EPDS), θαηαξρήλ δηαπηζηώλεηαη όηη ε θιίκαθα είλαη έγθπξε θαη κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ δηάγλσζε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο. Ζ θιίκαθα EPDS δηαζέηεη πςειή εγθπξόηεηα θξηηεξίνπ. Ωο θξηηήξην ρξεζηκνπνηήζεθε ε θιίκαθα ηνπ Beck ε νπνία ήδε έρεη ρξεζηκνπνηεζεί ζε πιεζώξα εξεπλώλ ζηνλ ειιεληθό ρώξν. Σα απνηειέζκαηα ηεο ζπζρέηηζεο ησλ ζπλνιηθώλ ζθνξ ησλ γπλαηθώλ ηνπ δείγκαηνο καο ζηηο 2 θιίκαθεο παξαζέηνληαη ζηνλ πίλαθα 3. ύκθσλα κε ηνλ πίλαθα 3 ε ζπζρέηηζε κεηαμύ ησλ 2 θιηκάθσλ ηζνύηαη κε 0,421 θαη είλαη ζηαηηζηηθώο ζεκαληηθή ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθόηεηαο 0,01. Πίνακαρ 3. Ανάλςση εγκςπότηταρ κπιτηπίος για το τεστ Edinburgh Edinburgh BECK Edinburgh Pearson Correlation 1,000 0,421 Sig. (2-tailed), 0,000 N 112, ,000 BECK Pearson Correlation 0,421** 1,000 Sig. (2-tailed) 0,000, N ** ** ε ζπζρέηηζε Correlation είλαη ζηαηηζηηθά is significant ζεκαληηθή at the ζε επίπεδν 0.01 level 0.01 (2-tailed). (2πιήο θαηεύζπλζεο) ** 7

8 Δπίζεο πξαγκαηνπνηήζεθε έιεγρνο γηα ηελ αμηνπηζηία ηεο θιίκαθαο γηα ηε κέηξεζε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο ηνπ Δδηκβνύξγνπ (EPDS) ρξεζηκνπνηώληαο ηνλ δείθηε a ηνπ Cronbach. Σα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο αμηνπηζηίαο παξαζέηνληαη ζηνλ πίλαθα 4. ύκθσλα κε απηόλ ε θιίκαθα EPDS δηαζέηεη ζρεηηθά πςειή αμηνπηζηία (a=0,74). Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο απνδεηθλύεη όηη ε θιίκαθα είλαη αμηόπηζηε ηδηαίηεξα αλ αλαινγηζηνύκε όηη ην a επεξεάδεηαη αξλεηηθά από ηνλ κηθξό αξηζκό εξσηεκάησλ θαη παξόηη νη εξσηήζεηο ηεο θιίκαθαο EPDS είλαη 10 ν δείθηεο a ηνπ Cronbach είλαη αξθεηά πςειόο. Πίνακαρ 4. Ανάλςση Αξιοπιστίαρ για το τεστ Edinburgh - Cronbach a Δείγμα = 112,0 Σηαηιζηικοί δείκηες Μέζος Mean όρος Variance Διαζπορά Std Dev Variables Τσπική Απόκλιζη Αριθμός Items για ηην κλιμακα 8,44 17,53 4,19 10 Σηαηιζηικοί δείκηες Μέζος όρος Ελάτιζηο Μέγιζηο Διαζπορά για ηις ερωηήζεις 0,84 0,89 1,65 0,34 Reliability Coefficients 10 items Alpha =,74 Standardized item alpha =,73 Σπδήηεζε Ζ έξεπλα γηα ηελ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε είλαη αλαγθαία γηαηί ε Δπηιόρεηα Καηάζιηςε είλαη κηα δηαηαξαρή κε κεγάιε ζπρλόηεηα εκθάληζεο θαη πνιιέο επηπηώζεηο ζηελ γπλαίθα, ζην παηδί, ζηελ νηθνγέλεηα θαη ζηελ θνηλσλία. Παξ όηη νη απηναλαθεξόκελεο θιίκαθεο δελ παξέρνπλ κηα θιηληθή δηάγλσζε ηεο δηαηαξαρήο, ε έγθαηξε πξόιεςε ηεο κε έλα έγθπξν δηαγλσζηηθό εξγαιείν πνπ κπνξεί λα εληνπίζεη ηηο γπλαίθεο πνπ θηλδπλεύνπλ λα εθδειώζνπλ ηελ δηαηαξαρή είλαη απαξαίηεην. Σν εξγαιείν απηό επίζεο ζα πξέπεη λα είλαη εύρξεζην θαη απνηειεζκαηηθό, ώζηε λα κπνξεί λα βνεζήζεη ηνπο ιεηηνπξγνύο πγείαο πνπ αζρνινύληαη κε ηελ πεξίνδν ηεο ινρείαο. Ζ αλίρλεπζε ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο κε έλα νηθνλνκηθό θαη αθξηβέο εξγαιείν κπνξεί βνεζήζεη ζηελ εληόπηζε ησλ ζπκπησκάησλ θαη λα νδεγήζεη ηελ ιερσίδα κε ηελ θαηαζιηπηηθή ζπκπησκαηνινγία ζηνλ εηδηθό ηεο ςπρηθήο πγείαο πξνθεηκέλνπ λα δερζεί ηελ αλάινγε ζεξαπεπηηθή θξνληίδα. ηελ παξνύζα κειέηε ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη δύν δεκνθηιέζηεξεο θιίκαθεο ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία γηα ηελ αμηνιόγεζε ηεο θαηαζιηπηηθήο ζπκπησκαηνινγίαο ηεο ινρείαο, ε θιίκαθα ηνπ Δδηκβνύξγνπ γηα ηελ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε (EPDS) θαη ε θιίκαθα γηα ηελ θαηάζιηςε ηεο Beck (ΒDΗ). Σα απνηειέζκαηα ηεο παξνύζαο έξεπλαο έδεημαλ ζύκθσλα κε ηε ΒDΗ πνζνζηό 22, 40% θαη ζύκθσλα κε ηε EPDS πνζνζηό 18, 8

9 10% ιερσίδσλ κε θαηαζιηπηηθή ζπκπησκαηνινγία. Σα απνηειέζκαηα απηά είλαη αλάινγα κε ηα πνζνζηά ηεο δηαηαξαρήο πνπ αλαδεηθλύεη ε δηεζλήο βηβιηνγξαθία. Αθόκε ε δηαθνξά ησλ πνζνζηώλ ησλ απνηειεζκάησλ κεηαμύ ησλ δύν θιηκάθσλ αλέξρεηαη ζε πνζνζηό 4%. ε πξνεγνύκελε κειέηε ησλ Terry, Mayocchi, θαη Hynes (1996) όπνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη νη δύν θιίκαθεο BDI θαη EPDS, ηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο έδεημαλ όηη δελ ππάξρεη ζεκαληηθή δηαθνξά κεηαμύ ησλ πνζνζηώλ απνηειεζκάησλ πνπ πξνέθπςαλ από ηελ BDI θαη ηελ EPDS. Παξόκνηα ήηαλ ηα απνηειέζκαηα θαη ηεο παξνύζαο έξεπλαο, κε ηνλ πεξηνξηζκό όηη πξαγκαηνπνηήζεθε ζε κηθξό ζπκπησκαηηθό δείγκα κε ειέγρνπ ησλ πηζαλνηήησλ. Ωζηόζν παξά ηνπο πεξηνξηζκνύο ηεο δεηγκαηνιεςίαο θάπνηα αξρηθά ζεκαληηθά ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηελ ζύγθιηζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ 2 ςπρνκεηξηθώλ εξγαιείσλ κπνξνύλ λα εμαρζνύλ. Δπίζεο ζηελ παξνύζα κειέηε επηρεηξήζεθε πηινηηθή δηεξεύλεζε ησλ ςπρνκεηξηθώλ πνηνηήησλ ηεο θιίκαθαο ηνπ Δδηκβνύξγνπ γηα ηελ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε (EPDS) ζε πιεζπζκό Διιελίδσλ ιερσίδσλ πξνθείκελνπ λα θξηζεί ε εγθπξόηεηα θαη ε αμηνπηζηία ηεο θιίκαθαο ζε δείγκα Διιελίδσλ. Ζ αλάιπζε ησλ ςπρνκεηξηθώλ πνηνηήησλ έδεημε όηη EPDS δηαζέηεη ηόζν εγθπξόηεηα θξηηεξίνπ (0,421) όζν θαη πςειή αμηνπηζηία. Δηδηθόηεξα ν δείθηεο Cronbach s alpha εκθαλίδεηαη ζηελ παξνύζα κειέηε ίζνο κε 0,74, αλάινγνο κε ηνλ αληίζηνηρν 0,84 ηεο θιίκαθα γηα ηελ θαηάζιηςε ηεο Beck (ΒDΗ) ζηνλ Διιεληθό πιεζπζκό (Νηώληα & Γεκεξηδή, 1983) θαη αλάινγνο κε ηνλ αληίζηνηρν 0,87 ησλ θαηαζθεπαζηώλ ηεο θιίκαθαο ηνπ Δδηκβνύξγνπ γηα ηελ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε (EPDS) (Cox et al., 1987). Αθόκε ε EPDS δηαζέηεη ηθαλνπνηεηηθή εγθπξόηεηα θξηηεξίνπ. ηελ παξνύζα κειέηε ζαλ θξηηήξην ρξεζηκνπνηήζεθε ε θιίκαθα θαηάζιηςεο ηνπ Beck ε νπνία ήδε έρεη ρξεζηκνπνηεζεί ζε πιεζώξα εξεπλώλ ζηνλ ειιεληθό ρώξν. Ζ εγθπξόηεηα θξηηεξίνπ ήηαλ 0,421 ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζε επίπεδν κεγαιύηεξν ηνπ πκπεξαζκαηηθά ε θιίκαθα ηνπ Δδηκβνύξγνπ γηα ηελ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε (EPDS) δηαζέηεη ηθαλνπνηεηηθέο ςπρνκεηξηθέο πνηόηεηεο θαη κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ παξαγσγή επηζηεκνληθήο γλώζεο θαη γηα δηαγλσζηηθνύο ζθνπνύο ζηελ γλσζηηθή πεξηνρή ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο. Ωζηόζν ζηελ παξνύζα κειέηε ν αξηζκόο ησλ ζπκκεηερόλησλ ήηαλ 116 ιερσίδεο. Ίζσο ν αξηζκόο απηόο ζεσξείηαη ζρεηηθά κηθξόο γηα ηελ αμηνιόγεζε ηεο θαηάζιηςεο ζηελ πεξίνδν ηεο ινρείαο. Μεγαιύηεξνο αξηζκόο ζπκκεηερόλησλ θαη παξαθνινύζεζε ηεο εμέιημεο ησλ θαηαζιηπηηθώλ ζπκπησκάησλ ησλ ζπκκεηερόλησλ ηελ πξώηε εβδνκάδα κεηά ηνλ ηνθεηό θαζώο θαη κεηά από δύν κήλεο, κεηά από έμη κήλεο θαη κεηά από έλα ρξόλν από ηνλ ηνθεηό ζα κπνξνύζε λα παξέρεη αζθαιέζηεξα απνηειέζκαηα ηεο ζπρλόηεηαο ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο, όπσο επίζεο θαη ησλ ζπκπησκάησλ ηεο Δπηιόρεηαο Καηάζιηςεο γηα αξθεηά κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα κεηά ηνλ ηνθεηό. Δπίζεο απαξαίηεηε θξίλεηαη ε πεξαηηέξσ ηεθκεξίσζε ηεο εγθπξόηεηαο ηνπ ηεζη κε ζηνηρεία πνπ ζα πξνθύςνπλ από αηνκηθέο ζπλεληεύμεηο κε εηδηθνύο θαηά ηα πξόηππα ηεο πξσηόηππεο ζηάζκηζεο ηνπ. Βηβιηνγξαθία Affonso, D. D. (2000). An international study exploring levels of postpartum depressive symptomatology. Journal of Psychosomatic Research, 49, Αιεβίδνο, Β. (1999). Ζ ζεξαπεία ηεο θαηάζιηςεο. Ιαηξηθή ηνπ ζήκεξα, 26,

10 Areias, M.E.G., Kumar, R., Barros, H., & Figueiredo E. (1996). Correlates νf postnatal Depression in Mothers and Fathers. British Journal of Psychiarty. 169, Bebbington, P.R. (1998). H επίδξαζε ηεο ειηθίαο θαη ηνπ θύινπ ζηε ζπρλόηεηα ησλ θαηαζιηπηηθώλ θαηαζηάζεσλ: πνξίζκαηα ηεο εζληθήο έξεπλαο ςπρηαηξηθήο λνζεξόηεηαο. Psychological Medicine, 28, Beck, A.T., Steer, R.A., & Garbin, M.G. (1988). Psychometric properties of the Beck Depression Inventory: Twenty-five years of evaluation Clinical Psychology Review, 8, Beck, A.T., Steer, R.A., Kovacks, M., & Garrison, B. (1985). Hopelessness and eventual suicide: A 10-year prospective study of patients hospitalized with suicidal ideation. American Journal of Psychiatry, 142, Beck, A.T., Ward, C.H. & Medelson, M. (1961). An inventory for measuring depression. Arch, Gen. Psychiatry, 4, Beck, C.T. (1993). Tectering on the edge: a substantive theory of postpartum depression. Nursing Research, 41, Beck, C.T. (1998). The Effects of Postpartum Depression on Child Development: A meta-analysis. Archives of Psychiatric Nursing, Vol. XII, 1, Beck, C.T. (2001). Predictors of Postpartum Depression: An Update. Nursing Research, 50, 5, Bloomfield, H.H., & McWiliams, P. (2001). Θεξαπεύνληαο ηελ θαηάζιηςε. Αζήλα: Θπκάξη. 3 ε έθδνζε. Cox, J.L., Holden, J.M., & Sagovsky, R. (1987). Detection of postnatal depression of the 10-item Edinburgh Postnatal Depression Scale. British Journal of Psychiatry, 150, Cox, J.L., Chapman, G., Murray, D., & Jones, P. (1996). Research report: Validation of the Edinburgh postnatal depression scale (EPDS) in non-postnatal women. Journal of Affective Disorders, 39, Drago Carabotta, D., Παλαγόπνπινο, Π., Laganara, R., Maggino, T., & Alessi, C. (1997). Οη παξαζηάζεηο θαη νη αληηιήςεηο ηεο επηηόθνπ ζηνλ ηνθεηό γέλλεζε. Διιεληθή Μαηεπηηθή θαη Γπλαηθνινγία, 9, 2, Γξαγώλα, Θ. (1989). Καηάζιηςε κεηά ηνλ ηνθεηό: Οη ςπρνθνηλσληθέο ηεο δηαζηάζεηο. Ψπρνινγηθά ζέκαηα, 2,1, Γξαγώλα, Θ. (1992). Βηώλεηαη ε κεηάβαζε ζηε γνλετθή ηδηόηεηα σο θξίζε; Ψπρνινγηθά ζέκαηα, 5, 4, Evins, G.G., Theofrastous, J.P., & Galvin, S.L. (2000). Postpartum depression: A comparison of screening and routine clinical evaluation. Journal of Obstetrics and Gynaecology, 182, 5, Georgiopoulos, A. M., Bryan, T. L., Yawn, B. P., Houston, M. S., Rummans, T. A., & Thernaeau, T.M. (1999). Population Based Screening for postpartum Depression. Journal of Obstetrics and Gynecology, 93, 5, 1, Gotlib. I.H., Whiffen, V.E., Wallace, P.M., & Mouht, J.H. (1991). Depression and General Psychopathology in University Students. Journal of Abnormal Psychology, 93, Gνtlib, I.H., & Hammen, C.L. (1992). Psychological Aspects of Depression: Toward a Cognitive - Interpersonal Integration. New York: John Wiley & Sons. 10

11 Harris, N.D., Deaty, I.J., Harris, M.B., Lees, M.M., & Wilson, J.A. (1997). Peripartal cognitive impairment: Secondary to depression? British Journal of Health psychology, 1, Hobfoll, S.E., Ritter, C., Lavin, J., Hulsizer, M.R., & Cameron, R. (1995). Depression Prevalence and Incidence Among Inner City Women. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 63, 3, Κιεθηάξαο, Γ. (1998). Η Καηάζιηςε ζήκεξα : πεξηγξαθή, δηάγλσζε, ζεσξίεο θαη εξεπλεηηθά δεδνκέλα. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα. Meagher, D., & Murray, D. (1997). Ζ θαηάζιηςε ζηε γπλαίθα. Lancet, 349, Μπεξγηαλλάθε, Η.Γ. (2000). Ψπρνινγηθέο θαη Ψπρηαηξηθέο Γηαηαξαρέο ζπλδεόκελεο κε ηε Λνρεία. Χξηζηνδνύινπ Γ.Ν. (επ. έθδ.) Ψπρηαηξηθή. Αζήλα: ΒΖΣΑ Ηαηξηθέο εθδόζεηο. Μσξαΐηνπ, Μ. (2002). Έξεπλα γηα ηελ επηιόρεηα θαηάζιηςε ζηελ Διιάδα. Διεπζώ, 7, 1, Μσξαΐηνπ Μ. (2004). Το βίωμα της μητρότητας. Αζήλα: Βήηα Ηαηξηθέο Δθδόζεηο. Νηώληαο,., & Γεκεξηδήο, Η. (1983). ηάζκηζε ηεο θαηαζιηπηηθήο ζπκπησκαηνινγίαο κε ην εξσηεκαηνιόγην θαηάζιηςεο ηνπ Beck. Πξαθηηθά 10 νπ παλειιήληνπ Σπλεδξίνπ Νεπξνινγίαο θαη Ψπρηαηξηθήο, 1, Θεζζαινλίθε. O Hara, M., Rehm, L., & Campbell, S. (1983). Postpartum Depression. A role for Social Network and Life Stress Variables. Journal of Nervous and Mental Disease, 6, O Hara, M., Stuart, S., Gorman, L., & Wenzel, A. (2000). Efficacy of Interpersonal Psychotherapy for Postpartum Depression. Arch.Gen.Psychiatry, 57, Παππά, Γ. & νιδάηνπ, Μ. (1999). Ψπρνινγία θαη Ψπρνπαζνινγία ηεο γπλαίθαο. ην Κ. νιδάηνο (έπ.έθδ.) Άγρνο θαη Καηάζιηςε: Δθδειώζεηο θαη Αληηκεηώπηζε ζηε Γεληθή Ιαηξηθή. Αζήλα: Ηαηξηθή Δηαηξεία Αζελώλ. Ράκκνπ,., Παπαιεγνύξα, Ε. & Κηνζένγινπ, Γ. (2005). Ζ Δπηιόρεηα Καηάζιηςε ζε Διιελίδεο κεηέξεο. Πξαθηηθά 3 εο Δπηζηεκνληθήο Γηεκεξίδαο «Έξεπλα θαη λεώηεξα δεδνκέλα ζηε Μαηεπηηθή», 1, Θεζζαινλίθε. ηακνύιε,.. (2000). Δπηιόρεηα Καηάζιηςε. ην Χξηζηνδνύινπ, Γ., Κνληαμάθεο, Β., & Οηθνλόκνπ, Μ., (έπ.έθδ.) Πξνιεπηηθή Ψπρηαηξηθή. Αζήλα: Βήηα Ηαηξηθέο Δθδόζεηο. Terry, D.J., Mayocchi, L., & Hynes, G.J.(1996) Depressive Symptomatology in New Mothers: A Stress and Coping Perspective. Journal of Abnormal Psychology, 105, 2, Wisner, K.L., Gelenberg, A.J., Leonard, H., Zarin D., & Frank, E. (1999). Pharmacologic Treatment of Depression During Pregnancy. Journal of American Medical Association, 283,13,