Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε Open Source e-learning Δθαξκνγψλ θαη Πρεδηαζκφο Ξξφηππεο Ξιαηθφξκαο Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ

Transcript

1 ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΝ ΞΑΡΟΥΛ ΞΝΙΡΔΣΛΗΘΖ ΠΣΝΙΖ ΡΚΖΚΑ ΚΖΣΑΛΗΘΥΛ ΖΙΔΘΡΟΝΛΗΘΥΛ ΞΝΙΝΓΗΠΡΥΛ ΘΑΗ ΞΙΖΟΝΦΝΟΗΘΖΠ Κεηαπηπρηαθφ Γίπισκα Δηδίθεπζεο «Δπηζηήκε θαη Ρερλνινγία πνινγηζηψλ» Γηπισκαηηθή Δξγαζία Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε Open Source e-learning Δθαξκνγψλ θαη Πρεδηαζκφο Ξξφηππεο Ξιαηθφξκαο Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ Κπεξδνχζεο Ησάλλεο Δπηβιέπσλ: Θαζεγεηήο Γεκήηξηνο Λ. Σξηζηνδνπιάθεο Ξάηξα, Απξίιηνο 2011

2 UNIVERSITY OF PATRAS SCHOOL OF ENGINEERING DEPARTMENT OF COMPUTER ENGINEERING AND INFORMATICS Post Graduate Master Degree Computer Science and Technology Masters Dissertation Comparative Evaluation of Open Source e-learning Frameworks and Design of a Pilot Platform for Educational Software Berdousis Ioannis Supervisor: Prof. Dimitrios N. Christodoulakis Patras, April 2011

3 i Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε Open Source e-learning Δθαξκνγψλ θαη Πρεδηαζκφο Ξξφηππεο Ξιαηθφξκαο Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ Ησάλλεο Γ. Κπεξδνχζεο Κεηαπηπρηαθφ Γίπισκα Δηδίθεπζεο Κεηαπηπρηαθή Δξγαζία πνπ ππνβάιιεηαη ζην θαζεγεηηθφ ζψκα γηα ηελ κεξηθή εθπιήξσζε ησλ ππνρξεψζεσλ απφθηεζεο ηνπ κεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ ηνπ Ξξνγξάκκαηνο Κεηαπηπρηαθψλ Ππνπδψλ «Δπηζηήκε θαη Ρερλνινγία πνινγηζηψλ» ηνπ Ρκήκαηνο Κεραληθψλ Ζ/ θαη Ξιεξνθνξηθήο ηεο Ξνιπηερληθήο Πρνιήο ηνπ Ξαλεπηζηεκίνπ Ξαηξψλ ζηνλ ηνκέα «Ινγηθνχ ησλ πνινγηζηψλ» Δπηβιέπσλ: Γεκήηξηνο Σξηζηνδνπιάθεο, Θαζεγεηήο, Ρκήκα Κεραληθψλ Ζ/ θαη Ξιεξνθνξηθήο Ξαλ/κην Ξαηξψλ Πηελ Ρξηκειή Ππκβνπιεπηηθή Δπηηξνπή, εθηφο απφ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή, ζπκκεηείραλ νη: Γεψξγηνο Ξαπιίδεο, Θαζεγεηήο, Ρκήκα Κεραληθψλ Ζ/ θαη Ξιεξνθνξηθήο Ξαλ/κην Ξαηξψλ Πνθία Πηάκνπ, Ιέθηνξαο, Ρκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο Ηφλην Ξαλ/κην

4 ii Ohana means family. Family means nobody gets left behind, or forgotten. Lilo & Stitch Αθηεξσκέλν ζηελ Νηθνγέλεηά κνπ

5 Δπηηειηθή Πχλνςε iii Δπηηειηθή Πχλνςε Ζ πην ζεκαληηθή εμέιημε ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο αθνξά ηελ αιιαγή πξνζαλαηνιηζκψλ γηα ηε ζέζε ησλ Ρερλνινγηψλ ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ (ΡΞΔ) ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Απνκαθξπλφκαζηε πιένλ απφ ηε ινγηθή ηνπ ππνινγηζηή σο κεκνλσκέλε ζέζε εξγαζίαο, πξνο ηε ινγηθή ηεο ρξήζεο ππνινγηζηηθψλ ζπζηεκάησλ. Ζ εμάπισζε ηνπ Γηαδηθηχνπ (Web. 2.0), ε εκθάληζε ησλ επνηθνδνκηζηηθψλ θαη θνηλσληθνπνιηηηζκηθψλ ζεσξηψλ κάζεζεο, θαζψο θαη ε γλψζε γεληθφηεξα, θαη ε επηζηεκνληθή γλψζε εηδηθφηεξα, ζπλζέηνπλ ζήκεξα έλα ζχγρξνλν ηερλνινγηθφ θαη παηδαγσγηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν δηδαζθαιία θαη κάζεζε απνθηνχλ λέεο δηαζηάζεηο θαη δεκηνπξγνχλ θαηλνηφκεο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο. Όιν θαη πεξηζζφηεξνη καζεηέο ρξεηάδνληαη λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε νπνηεδήπνηε θαη νπνπδήπνηε. Ρα δηαδηθηπαθά Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε ελψ ρξεζηκνπνηνχληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζε ζπλζήθεο παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο. Ρα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηα «θιαζζηθά» πεξηβάιινληα δηδαζθαιίαο, σο πξνο ην βαζκφ ρξήζεο ηεο ηερλνινγίαο θαη ηε κεηαηφπηζε ηνπ ειέγρνπ θαη ηεο επζχλεο ηεο καζεζηαθήο πνξείαο ζηνπο καζεηέο. Ζ κεηαηφπηζε ηνπ ειέγρνπ πξνο ηνπο καζεηέο επηδξά ζεηηθά ζηε καζεζηαθή απνηειεζκαηηθφηεηα (Chou θαη Liu, 2005). Πθνπφο ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο είλαη ε θάιπςε ηεο απφζηαζεο αλάκεζα ζην εθπαηδεπηηθφ πεξηερφκελν θαη ηνλ εθπαηδεπφκελν θαη ε ξχζκηζε ησλ θνηλσληθψλ αιιειεπηδξάζεσλ ψζηε λα θαηαζηνχλ νη ρξήζηεο ηνπο ελεξγνί ζπκκεηέρνληεο θαη φρη απινί δέθηεο πιεξνθνξηψλ. Ρα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο αλαπηχζζνληαη ξαγδαία θαη εθαξκφδνληαη ζε πνηθίιεο καζεζηαθέο θαηαζηάζεηο ζε φιεο ηηο βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηδηαίηεξα ζηελ ηξηηνβάζκηα (Concannon et al., 2005). Ζ ρξήζε ηνπο αλέδεημε λέεο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο φπσο ην κεηθηφ ή ζπλδπαζηηθφ κνληέιν κάζεζεο (blended learning) (Garrison θαη Kanuca, 2004), πνπ ρξεζηκνπνηεί ζπλδπαζκφ παξαδνζηαθψλ παξαδφζεσλ, δηαδηθηπαθψλ εθαξκνγψλ θαη καζεζηαθνχ πεξηερνκέλνπ, ψζηε λα αμηνπνηνχληαη ηαπηφρξνλα ηα πιενλεθηήκαηα πξαγκαηηθήο θαη εηθνληθήο ηάμεο. Πηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία παξνπζηάδεηαη αξρηθά ην απαξαίηεην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν απαληψληαο ζε εξεπλεηηθά εξσηήκαηα φπσο ηη είλαη ην Διεχζεξν Ινγηζκηθφ, πσο νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζρεηίδνληαη κε ηελ Δθπαίδεπζε, πνηα είλαη ηα ζεκεξηλά δεδνκέλα ζην ρψξν ηεο εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο, πνηεο είλαη ζπλνπηηθά νη ζεσξίεο κάζεζεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε, πνηεο είλαη νη πην γλσζηέο εθαξκνγέο Αλνηρηνχ Θψδηθα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε Γηαρείξηζε ηεο Κάζεζεο απφ απφζηαζε θαζψο θαη ην αλ ππνζηεξίδνπλ νη πην δηαδεδνκέλεο πιαηθφξκεο θαηάιιειν εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ λα ζπκβάιιεη ζηελ πνηνηηθή εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε. Κηαο θαη ππάξρνπλ ήδε πνιιέο ζπγθξηηηθέο κειέηεο πνπ εμεηάδνπλ ηα ππάξρνληα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζε ηεο Κάζεζεο απφ πιεπξάο ηερληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, δπλαηνηήησλ ή θφζηνπο, ε παξνχζα εξγαζία επηθεληξψλεηαη ζηε ζρέζε ηεζζάξσλ ζπγθεθξηκέλσλ ζπζηεκάησλ κε ηηο ζεσξίεο κάζεζεο ρσξίο σζηφζν λα παξαβιέπεηαη θαη ε ηερληθή φςε ηεο ζχγθξηζεο. Ρα απνηειέζκαηα ηεο εξγαζίαο ζπλεηζθέξνπλ ζην πεδίν ηεο εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ έληαμε ησλ Ρερλνινγηψλ Ξιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ θαηάιιεισλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο. Πηε ζπλέρεηα ζρεδηάδεηαη θαη πεξηγξάθεηαη έλα Δηθνληθφ Πχζηεκα Κάζεζεο πνπ απεπζχλεηαη ζε καζεηέο ησλ πξψησλ ηάμεσλ ηνπ Γεκνηηθνχ ζρνιείνπ, ελψ έρεη πξνεγεζεί κηα έξεπλα ζε Γεκνηηθά Πρνιεία γηα λα ζπγθεληξσζνχλ νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο απφ φια ηα εκπιεθφκελα κέξε. Ζ αξρηηεθηνληθή ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηα use cases παξνπζηάδνληαη ζην ηέινο ηεο εξγαζίαο. Ιέμεηο - Θιεηδηά Δθαξκνγέο Αλνηρηνχ Θψδηθα, Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ, Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο

6 Executive Summary iv Executive Summary The most significant development in the field of educational technology, concerns the change of the guidelines for the position of the Information and Communication Technologies (ICT) in education. We are moving from the logic of the computer as a single unit to the logic of manual systems. Nowadays, the spread of the Internet (Web. 2.0), the emergence of cognitive and social cultural learning theories, knowledge in general and scientific knowledge in particular, make up a modern technological and pedagogical context in which teaching and learning acquired new dimensions and portend innovative educational practices. Since the last decade more and more students need to gain access to education anytime and anywhere. The Learning Management Systems play an important role in distance education and are increasingly used in conditions of conventional education. Learning Management Systems differ from "conventional" environments as they use technology and shift the responsibility of the learning process to students. The shift of control to the students seem to positively affect the learning efficiency (Chou and Liu, 2005). The aim of Learning Management Systems is to close the gap between educational content and the learner and the regulation of social interactions in order to make their users active participants and not mere receivers of information. Learning Management Systems developed rapidly and applied in various learning situations at all levels of education, particularly higher education (Concannon et al., 2005). Their use has highlighted new educational practices such as mixed or blended model of learning (Garrison and Kanuca, 2004), using a combination of traditional learning, web applications and learning content to exploit the advantages of both traditional and virtual classroom. Firstly, in this dissertation we present the necessary theoretical background in order to answer research questions such as what is Free Software, how the ICT are related to education, what are the current data in the field of e-learning, which are the learning theories associated with e- Learning, what are the most popular Open Source applications that are used for the management of distance learning. Since there are already many comparative studies that examine the existing Learning Management Systems in terms of technical characteristics, capabilities or cost, this paper focuses on four specific systems and their relationship with learning theories without losing sight of a technical comparison. These results contribute to the field of e-learning and specifically the integration of Information and Communication Technologies in the educational process through the use of appropriate Learning Management Systems. Secondly, it is planned and described a virtual learning system for the students of first grades of elementary school, while there has been a study of elementary schools to gather the necessary information from all parties involved. The system architecture and use cases are presented at the end of the thesis. Keywords Open Source Projects, Technologies of Information and Communications, Learning Management Systems

7 Δπραξηζηίεο v Δπραξηζηίεο Ζ ζπγθεθξηκέλε κεηαπηπρηαθή εξγαζία εθπνλήζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ Ξξνγξάκκαηνο Κεηαπηπρηαθψλ Ππνπδψλ «Δπηζηήκε θαη Ρερλνινγία πνινγηζηψλ» ηνπ Ρκήκαηνο Κεραληθψλ Ζ/ θαη Ξιεξνθνξηθήο ηεο Ξνιπηερληθήο Πρνιήο ηνπ Ξαλεπηζηεκίνπ Ξαηξψλ. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ Θαζεγεηή θχξην Γεκήηξην Σξηζηνδνπιάθε πνπ δέρηεθε λα αλαιάβεη ηελ επίβιεςε ηεο εξγαζίαο κνπ αιιά θαη γηα ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ, ηελ θαζνδήγεζε, ηε ζηήξημε θαη ηε βνήζεηά ηνπ ζηε δηάξθεηα ηεο ζπλεξγαζίαο καο. Δπραξηζηίεο νθείισ επίζεο θαη ζηα ππφινηπα κέιε ηεο ηξηκεινχο επηηξνπήο, ηνλ Θαζεγεηή θ. Ξαπιίδε θαη ηε Ιέθηνξα θα Πηάκνπ. Ρνλ θ. Ξαπιίδε ηνλ επραξηζηψ πνπ δέρηεθε λα ζπκκεηάζρεη ζηελ εμεηαζηηθή επηηξνπήο, ελψ ζηελ θπξία Πηάκνπ νθείισ έλα ηδηαίηεξα κεγάιν επραξηζηψ θαζψο απφ ηελ πξψηε ζηηγκή ήηαλ δίπια κνπ, πάληα πξφζπκε θαη πάληα δηαζέζηκε φπνηε ρξεηαδφκνπλ βνήζεηα. Δπραξηζηψ θαη ηνπο δηδάμαληεο ζην ΞΚΠ κηαο θαη ε δηδαζθαιία ηνπο ήηαλ πάληα ελδηαθέξνπζα. Νθείισ λα επραξηζηήζσ ηνπο δαζθάινπο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ζηα νπνία εξγάζηεθα θαη εξγάδνκαη ηα ηειεπηαία 3 ζρνιηθά έηε γηα ηηο ζπκβνπιέο ηνπο θαη ηελ βνήζεηά ηνπο. Αιιά θαη ηνπο καζεηέο κνπ απηά ηα ρξφληα πνπ απνηέιεζαλ γηα κέλα πεγή έκπλεπζεο. Δπραξηζηψ φινπο φζνπο ζπκκεηείραλ ζηελ εξγαζία κνπ είηε σο ζπλεληεπμηαδφκελνη είηε ζπκπιεξψλνληαο ηα εξσηεκαηνιφγηα. Σσξίο ηελ βνήζεηά ηνπο ε εξγαζία κνπ ζα ήηαλ ειιηπήο. Ρέινο, ην κεγαιχηεξν επραξηζηψ ην απεπζχλσ ζηνπο γνλείο κνπ Γεκήηξε θαη Βελεηία, θαζψο θαη ηελ αδεξθή κνπ Θαηεξίλα, γηα ηε ζηήξημε, ηελ θαηαλφεζε θαη ηε ζπκπαξάζηαζή ηνπο. Πε απηνχο νθείισ πνιιά απφ ηα ιίγα πνπ έρσ θαηαθέξεη κέρξη ζήκεξα. Κπεξδνχζεο Ησάλλεο Ξάηξα, 2011

8 Ξίλαθαο Ξεξηερνκέλσλ vi Ξίλαθαο Ξεξηερνκέλσλ Δπηηειηθή Πχλνςε... iii Executive Summary... iv Δπραξηζηίεο...v Ξίλαθαο Ξεξηερνκέλσλ... vi Ιίζηα Πρεκάησλ / Δηθφλσλ...ix Ιίζηα Ξηλάθσλ... x Γισζζάξη...xi 1. Δηζαγσγή πφβαζξν Γηαηχπσζε πξνβιήκαηνο Ππλεηζθνξά ηεο Δξγαζίαο Όξηα Γνκή ηεο Δξγαζίαο Κεζνδνινγία Ξξνζέγγηζε ηεο Έξεπλαο Θξηηηθή Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ Βαζηθέο Έλλνηεο θαη Νξηζκνί Νξηζκφο Ινγηζκηθνχ Αλνηθηνχ Θψδηθα Νξηζκφο Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ Άδεηεο Σξήζεο Γηαθνξέο Ινγηζκηθνχ Αλνηθηνχ Θψδηθα θαη Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ Ηζηνξία Δμέιημεο ηνπ Ινγηζκηθνχ Αλνηθηνχ Θψδηθα Νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΡΞΔ) Ρερλνινγίεο Ξιεξνθνξίαο & Δπηθνηλσληψλ θαη Κάζεζε Νη ΡΞΔ θαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Έληαμε ησλ ΡΞΔ ζηελ εθπαίδεπζε Ρν Διεχζεξν Ινγηζκηθφ / Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα ζηελ Δθπαίδεπζε Ρη κπνξεί λα αιιάμεη ζηελ Δθπαίδεπζε Κάζεζε θαη ΡΞΔ Ππκπεξηθνξηζηηθέο Θεσξίεο Κάζεζεο Γλσζηηθέο Θεσξίεο Κάζεζεο Θνηλσληθφ-πνιηηηζκηθέο Θεσξίεο Κάζεζεο... 40

9 Ξίλαθαο Ξεξηερνκέλσλ vii 4.4 ΡΞΔ ζηελ Δθπαίδεπζε θαη Θεσξίεο Κάζεζεο Ππκπεξηθνξηζκφο Δπνηθνδνκηζκφο Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) Ηζηνξηθή αλαδξνκή Νξηζκνί Ρα κεηνλεθηήκαηα ηεο εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο Ρα πιενλεθηήκαηα ηεο Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο Ξξννπηηθέο ηεο e-learning Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Νη ιεηηνπξγίεο ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Ζιεθηξνληθέο πιαηθφξκεο Αλνηρηνχ Θψδηθα GUnet eclass CoMPUs Course Management Platform for Universities Moodle ILIAS Open Source Management Learning System Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αμηνινγήζεηο Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Ξιαίζηα Αμηνιφγεζεο e-learning Δθαξκνγψλ Ππκπεξάζκαηα Πχγθξηζεο Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά ζρνιεία Ζ πεξίπησζε ηεο Αγγιίαο Ζ πεξίπησζε ησλ Πθαλδηλαβηθψλ Σσξψλ Ππκπεξάζκαηα Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα Αλάπηπμε εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ Αλάιπζε Ππζηήκαηνο Ιεηηνπξγηθφηεηα Ππζηήκαηνο: Ξξψηε Ξξνζέγγηζε Ιεηηνπξγηθφηεηα Ππζηήκαηνο: Απφ ηελ πιεπξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Ππιινγή Γεδνκέλσλ Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθήο Δθαξκνγήο Σξήζηεο Ξεξηβάιινλ ησλ Σξεζηψλ Σαξαθηεξηζηηθά ηνπ Ππζηήκαηνο Αξρηηεθηνληθή Ππζηήκαηνο / Use Cases

10 Ξίλαθαο Ξεξηερνκέλσλ viii Γεληθή Αξρηηεθηνληθή Ξεξηγξαθή ησλ θιάζεσλ Απαηηνχκελε ηερλνινγία Use Cases Use case Ξξφζβαζε ζηελ Βαζηθή Πειίδα ηνπ Σξήζηε Use Case Δίζνδνο Use Case Γξαζηεξηφηεηα Use Case - Γηαρείξηζε Ξξφζβαζεο ζην Πχζηεκα Use Case Γηαρείξηζε Ηδησηηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ Use Case Γηαρείξηζε Γεκφζησλ Γξαζηεξηνηήησλ Use Case Γηαρείξηζε Ράμεο Use Case Γηαρείξηζε Ζκεξνινγίνπ Use Case Γηαρείξηζε Δξγαιείσλ Δπηθνηλσλίαο Use Case Ξξφζβαζε ζηα Πηαηηζηηθά Use Case Γεκηνπξγία Ηδησηηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ Use Case Γεκηνπξγία Γεκφζηαο Γξαζηεξηφηεηαο Use Case Δίζνδνο Use Case Δθηέιεζε Γξαζηεξηφηεηαο Use Case Δγγξαθή ζηε Ιίζηα Γηεπζχλζεσλ Use Case Ξξνβνιή Απνηειεζκάησλ Use Case Έμνδνο Use Case Σψξνο Ππδεηήζεσλ Use Case Σξήζε Ιίζηαο Γηεπζχλζεσλ Use Case Ππλάληεζε Ππκπεξάζκαηα Απνηειέζκαηα ηεο εξγαζίαο Κειινληηθή Δξγαζία Ρειηθά Αλαθνξέο Ξαξαξηήκαηα Ξαξάξηεκα Α Ξαξάξηεκα Β Ξαξάξηεκα Γ Ξαξάξηεκα Γ

11 Ιίζηα Πρεκάησλ / Δηθφλσλ ix Ιίζηα Πρεκάησλ / Δηθφλσλ Πρήκα 1 Ν θχθινο ηνπ Holl... 7 Πρήκα 2 Δλνπνηεκέλε Γηαδηθαζία (Unified Process)... 9 Πρήκα 3 Νη 4 θάζεηο γηα θάζε θχθιν εξγαζίαο... 9 Πρήκα 4 Νη θάζεηο, νη δηεξγαζίεο θαη ν αξηζκφο επαλαιήςεσλ ζε κηα UP Πρήκα 5 Γηαρσξηζκφο Δθπαηδεπνκέλσλ Πρήκα 6 Θεσξίεο Κάζεζεο Πρήκα 7 Απεηθφληζε αληηζηνίρηζεο ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ κε ηηο ζεσξίεο κάζεζεο Πρήκα 8 Γεληθέο θαηεγνξίεο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ & Θεσξίεο Κάζεζεο Πρήκα 9 Ζ ηξηαδηθή ζρέζε ησλ ζπληειεζηψλ ηεο εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο Πρήκα 10 Ζ εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε απνηειεί ην ζπλδπαζκφ ηεο εμ απνζηάζεσο δηδαζθαιίαο θαη ηεο εμ απνζηάζεσο κάζεζεο Πρήκα 11 Βαζηθνί άμνλεο αμηνιφγεζεο Ππζηεκάησλ Κάζεζεο Πρήκα 12 Αμηνπνίεζε ηνπ ππνινγηζηή ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία Πρήκα 13 Ξνζνζηφ καζεηψλ 4εο ηάμεο πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη ππνινγηζηή Πρήκα 14 Ξνζνζηφ καζεηψλ 4εο ηάμεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή γηα αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ Πρήκα 15 Ξνζνζηφ ησλ καζεηψλ 4 εο ηάμεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή ζαλ εξγαιείν επηθνηλσλίαο Πρήκα 16 Ξνζνζηφ καζεηψλ 4εο ηάμεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή ζην ζρνιείν Δηθφλα 17 Ζ θαηαλνκή ησλ ρξεζηψλ Moodle ζην θφζκν. Ξεγή: Πρήκα 18 Ππλνιηθφο αξηζκφο ρξεζηψλ Moodle Δηθφλα 19 St Ives School δηεπαθή Moodle Δηθφλα 20 St Ives δξαζηεξηφηεηα Δηθφλα 21 chat ζην Moodle Δηθφλα 22 survey module ζην Moodle Δηθφλα 23 homework ζην Moodle Δηθφλα 24 Links γηα ηνλ καζεηή ζην Moodle Δηθφλα 25 test ζην Moodle

12 Ιίζηα Ξηλάθσλ x Ιίζηα Ξηλάθσλ Ξίλαθαο 1 Ξιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ / ινγηζκηθνχ αλνηρηνχ θψδηθα Ξίλαθαο 2 Δθπξφζσπνη ησλ Θεσξεηηθψλ Θαηεπζχλζεσλ Ξίλαθαο 3 Δμέιημε ηεο Δμ' Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο Ξίλαθαο 4 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Ξίλαθαο 5 Σαξαθηεξηζηηθά Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Ξίλαθαο 6 Θξηηήξηα Αμηνιφγεζεο Ινγηζκηθνχ Ξίλαθαο 7 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο... 99

13 Γισζζάξη xi Γισζζάξη Αζχγρξνλε Ρειεθπαίδεπζε Asynchronous e-learning Γλσζηηθή Κάζεζε Cognitive Learning Γηαδίθηπν Web, Web 2.0 Γηαρείξηζε Καζεκάησλ Course Management Γηαρείξηζε Ξεξηερνκέλνπ Content Management Γηαρείξηζε Πρνιείνπ School Management Γηαρείξηζε Ράμεο Class Management Δηθνληθέο Ράμεηο Virtual Classrooms Δθπαίδεπζε Education Διεχζεξν Ινγηζκηθφ (ΔΙ) Free Software (FS) Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε Distance Education Δμππεξεηεηέο Physical servers Δπνηθνδνκηζκφο Constructivism Δξγαιεία Αμηνιφγεζεο Assessment Tools Δξγαιεία Δπηθνηλσλίαο Communication Tools Δξγαιεία Καζεηψλ Student Tools Ζιεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε e-governing Ζιεθηξνληθή Κάζεζε e-learning, e-learning 2.0 Ιίζηεο αμηνιφγεζεο Assessment lists Ινγηζκηθφ αλνηρηνχ Θψδηθα (ΙΑΘ) Open Source Software (OSS) Ξεξηβάιινλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Managed Learning Environment (MLE) Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο Learning Platform (LP) Πεκαζηνινγηθφο Ηζηφο semantic web Ππκπεξηθνξηζηηθή Κάζεζε Behaviourist Learning/ Behaviorism Πχζηεκα Γηαρείξηζεο Δθπαηδεπηηθνχ Ξεξηερνκέλνπ Learning Content Management System (LCMS) Πχζηεκα πνζηήξημεο ηεο Κάζεζεο Learning Support System (LSS) Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Γηαγσληζκάησλ Question and Test Management Systems Αμηνιφγεζεο Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Ξφξσλ Δθπαηδεπηηθψλ Ηδξπκάησλ Instructional Institute Resource Management Systems Ππζηήκαηα πνζηήξημεο ηεο Ππλεξγαηηθήο Collaborative Learning Support Systems Κάζεζεο Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ (ΡΞΔ) Information and Communication Technologies (ICT) Ρερλνινγηθά Δληζρπκέλε Κάζεζε Technology Enhanced Learning TEL Φπιινκεηξεηήο Γηαδηθηχνπ web browser CoMPUs Course Management Platform for Universities GUnet eclass HTML format ILIAS Open Source LMS Moodle Sharable Content Object Reference Model (SCORM) Use case

14 Δηζαγσγή 1 1. Δηζαγσγή Πην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδεηαη ε θχξηα βάζε ηεο κεηαπηπρηαθήο εξγαζίαο. Αλαιχεηαη ην ζέκα θαη νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο έρεη επηιεγεί ελψ δίλεηαη κηα επηζθφπεζε φισλ φζσλ ε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία ζηνρεχεη λα κειεηήζεη θαζψο θαη νη εξεπλεηηθέο εξσηήζεηο, ε κεζνδνινγία, νη πεξηνξηζκνί θαη ε πεξίιεςε ηεο κεηαπηπρηαθήο εξγαζίαο. A lot of you want me to hurry through the introduction. That's because you're so much older you don't want to waste a minute of your life. Wendy Morgan Ζ ξαγδαία αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο είλαη ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ 21 νπ αηψλα. Όηαλ κηα λέα ηερλνινγία εκθαλίδεηαη ζηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα, επηζηήκνλεο απφ δηαθνξεηηθνχο επηζηεκνληθνχο ηνκείο πξνζπαζνχλ λα εθαξκφζνπλ απηήλ ηελ θαηλνηνκία ζηνλ ηνκέα ηνπο. Ξξνζπαζνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ θάηη λέν κέζσ ηεο ρξήζεο απηήο ηεο λέαο ηερλνινγίαο θαη αλαδεηνχλ ιχζε ζε πξνβιήκαηα πνπ δελ κπνξνχζαλ λα ιχζνπλ κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν. Έηζη θαη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνκέα, νη επηζηήκνλεο πεηξακαηίδνληαη θαη πξνζπαζνχλ λα πξνζαξκφζνπλ θάζε λέα ηερλνινγία ζηνλ επηζηεκνληθφ ηνπο ηνκέα. Ξξνζεγγίδνπλ ηνπο ππνινγηζηέο θαη ηηο ζρεηηθέο ηερλνινγίεο κε ζθνπφ λα πεηχρνπλ απνηειεζκαηηθφηεξε δηδαζθαιία θαη λα πξνζθέξνπλ ζηνπο καζεηέο ηνπο αλψηεξα επίπεδα εθπαίδεπζεο θαη κάζεζεο. Έηζη νη ππνινγηζηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δσήο καο έρνπλ εκθαληζηεί έληνλα θαη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνκέα. Απηφ άιισζηε είλαη θπζηνινγηθφ αλ ζθεθηεί θαλείο φηη ε εθπαίδεπζε είλαη κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο θαη δελ ζα κπνξνχζε λα κείλεη έμσ απφ απηήλ ηελ θαηλνηφκν αιιαγή. Ξνιιέο εθπαηδεπηηθέο έξεπλεο εζηηάδνπλ ζηνπο ηξφπνπο κάζεζεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο Λέεο Ρερλνινγίεο θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη καζεηέο κπνξνχλ λα επσθειεζνχλ κε ζθνπφ ηελ κάζεζε. Ν ππνινγηζηήο, ζαλ ζχγρξνλν εθπαηδεπηηθφ κέζν πξνζεγγίδεη ηε θχζε ησλ παηδηψλ κηαο θαη αξρηθά κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο παηρλίδη θαη λα θαηαιήμεη ζε έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν κάζεζεο. Ζ ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα αθηεξψζνπλ πεξηζζφηεξν ρξφλν ζηελ κάζεζε, λα δνθηκάζνπλ πεξηζζφηεξα θαη λα αηζζαλζνχλ άλεηα κε ην αληηθείκελν ηεο κειέηεο ηνπο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε Κάζεζε, έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ζηφρνπο ηεο εθπαίδεπζεο, ππνβνεζηέηαη θαη βειηηψλεηαη. Ζ αλάπηπμε ηεο Δπηζηήκεο ησλ πνινγηζηψλ θαη ε ρξήζε ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κπνξεί λα βνεζήζεη θαη ην ζχγρξνλν εθπαηδεπηηθφ λα πεηχρεη ην ζηφρν ηνπ. Δάλ ρξεζηκνπνηεζεί ην ζσζηφ ινγηζκηθφ, νη ππνινγηζηέο κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο κάζεζεο πνπ πξνζαξκφδνληαη ζηηο αλάγθεο ηνπ θάζε καζεηή. Έηζη ν δάζθαινο κπνξεί λα εμεηάζεη θάζε καζεηή ή κηα νκάδα καζεηψλ ρσξηζηά, λα βξεη ηηο αδπλακίεο ηνπο θαη λα ηνπο βνεζήζεη λα βειηησζνχλ. Έρεη απνδεηρζεί φηη νη καζεηέο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ηνπο ππνινγηζηέο θαη ην ινγηζκηθφ ηνπο σο δηδαθηηθφ κέζν έρνπλ αλαπηχμεη κηα ζεηηθφηεξε ζηάζε απέλαληη ζηα καζήκαηα ζε ζχγθξηζε κε ηνπο καζεηέο πνπ δηδάζθνληαη κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν. Ρν θαηάιιειν εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ κπνξεί λα απμήζεη ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ καζεηψλ θαη λα δεκηνπξγήζεη ηηο θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αλάπηπμε κηαο ζεηηθήο ζηάζεο απέλαληη ζηελ κάζεζε. Ζ επηινγή θαη ε ρξήζε ηνπ θαηάιιεινπ ινγηζκηθνχ (ή πιαηθφξκαο κάζεζεο) είλαη θαζνξηζηηθή. Δπνκέλσο, ζε εθαξκνγέο φπσο απηέο ηεο εθπαίδεπζεο, φπνπ ε επηθνηλσλία κε πνιινχο αλζξψπνπο δηαθνξεηηθψλ ηθαλνηήησλ θαη επηδηψμεσλ (δάζθαινη θαη καζεηέο) απνηειεί απνθαζηζηηθφ παξάγνληα ηεο επηηπρεκέλεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο, ην ινγηζκηθφ πξέπεη λα καζαίλεηαη εχθνια, λα είλαη θαινζρεδηαζκέλν, εχρξεζην θαη πξσηνπνξηαθφ σο πξνο ηηο ππεξεζίεο πνπ παξέρεη. Θάζε εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα (ζε νπνηαδήπνηε βαζκίδα εθπαίδεπζεο θαη αλ βξίζθεηαη) θαιείηαη ζήκεξα λα εμνπιηζηεί κε ππνινγηζηηθά ζπζηήκαηα πνπ ζπκβάινπλ ζε δηάθνξεο ιεηηνπξγίεο, απφ ηελ νξγάλσζε ηνπ ηδξχκαηνο έσο ηελ άκεζε εθπαηδεπηηθή ηνπο ρξήζε. Ξξνθεηκέλνπ λα εμνπιηζηνχλ ζσζηά, δελ αξθεί λα πξνκεζεπηνχλ θαη λα ζπλδέζνπλ ζσζηά ηα κεραλήκαηα, ρξεηάδεηαη θαη θάπνην ζπλνδεπηηθφ ινγηζκηθφ. Γηα λα επσθειεζνχλ πξαγκαηηθά νη ρξήζηεο, ζα πξέπεη λα πξνκεζεπηνχλ δηάθνξνπο ηίηινπο ινγηζκηθνχ, πνπ κπνξεί λα θηάζνπλ ή θαη λα

15 Δηζαγσγή 2 μεπεξάζνπλ ην θφζηνο ηνπ πιηθνχ. Ρν πιήξεο, πιένλ, ζχζηεκα είλαη αξθεηά πνιχπινθν θαη απαηηείηαη ε ηαθηηθή ζπληήξεζή ηνπ. Όια απηά, ζα θνζηίζνπλ επηπιένλ ρξήκαηα θαη ρξφλν. Ρν Διεχζεξν Ινγηζκηθφ ή/θαη Ινγηζκηθφ αλνηρηνχ Θψδηθα (ΔΙ / ΙΑΘ) - (Free / Open Source Software F/OSS) κπνξεί λα δψζεη ιχζεηο, κεηαμχ άιισλ, θαη ζην δήηεκα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ εμνπιηζκνχ. Ρν ινγηζκηθφ απηφ δηαλέκεηαη, ζπλήζσο, δσξεάλ, ελψ κεδεληθφ είλαη θαη ην θφζηνο ησλ αλαλεψζεσλ θαη ησλ δηνξζψζεσλ. Ζ δσξεάλ ρξήζε ηνπ είλαη εληειψο λφκηκε, φπσο άιισζηε θαη ε αληηγξαθή θαη δηαλνκή ηνπ απφ ηνπο θαηφρνπο ή ηνπο ρξήζηεο. Ρν κφλν πνπ πιεξψλεη θαλείο είλαη ε ππνζηήξημε θαη ε επηδηφξζσζε πξνβιεκάησλ αλ ρξεηαζηεί. Ρν ειεχζεξν ινγηζκηθφ ν θάηνρνο έρεη ην δηθαίσκα λα ην αλαδηαλείκεη ή αθφκα θαη λα ην κεηαπνπιήζεη, ρσξίο θάπνηα εηδηθή ζπκθσλία κε ηνλ αξρηθφ πξνκεζεπηή. Δδψ ν φξνο «ειεχζεξνο» δελ ππνλνεί «δσξεάλ», παξ φηη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ κπνξεί θαλείο λα ην πξνκεζεπηεί λφκηκα απφ ηνλ παξαγσγφ ρσξίο λα πιεξψζεη θάπνην αληίηηκν. Όηαλ ην ινγηζκηθφ είλαη θαη αλνηρηφ (αλνηρηνχ θψδηθα ή open source), ηφηε ν θάηνρνο δηαζέηεη ηνλ πεγαίν θψδηθα, ην πιήξεο ζρέδην ιεηηνπξγίαο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Απηφ επηηξέπεη ζηνπο πξνγξακκαηηζηέο λα θάλνπλ βειηηψζεηο θαη δηνξζψζεηο, αθφκα θη αλ δελ εξγάδνληαη ζηελ εηαηξία πνπ θαηαζθεπάδεη ην ινγηζκηθφ. Ρν κεγαιχηεξν φθεινο πνπ έρεη λα απνθνκίζεη έλα ζρνιείν ή έλα εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα απφ ην ινγηζκηθφ αλνηρηνχ θψδηθα, είλαη νη εμεηδηθεπκέλεο εθαξκνγέο γηα ηελ εθπαίδεπζε (π.ρ. δηαρείξηζεο ηάμεο ή εθπαηδεπηηθήο ππνζηήξημεο). Νξηζκέλεο απφ απηέο ζεσξνχληαη κάιηζηα αλψηεξεο ησλ αληαγσληζηηθψλ επί αληηηίκνπ εθαξκνγψλ πνπ θπθινθνξνχλ ζηελ αγνξά. Ππλήζσο, νη ρξήζηεο ησλ εθαξκνγψλ αλνηρηνχ θψδηθα ζπκκεηέρνπλ ζε θνηλφηεηεο ππνζηήξημεο θαη αληαιιαγήο εκπεηξηψλ, φπνπ νη εθπαηδεπηηθνί αιιεινβνεζνχληαη θαη αληαιιάζζνπλ πιηθφ θαη ηδέεο θαη ηε ρξήζε ηεο θάζε εθαξκνγήο. Ρν ινγηζκηθφ αλνηρηνχ θψδηθα δηαδξακαηίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ ππνδνκή γηα ηελ εθπαίδεπζε θαη ηε δηδαζθαιία. Ζ ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θφζηνπο είλαη έλαο ζεκαληηθφο παξάγνληαο, αιιά ππάξρεη θη έλαο άιινο, βαζχηεξνο θαη ζεκαληηθφηεξνο ιφγνο. Ρν αλνηρηφ θαη ειεχζεξν ινγηζκηθφ ηαηξηάδεη κε ηελ εθπαίδεπζε, επεηδή κνηξάδνληαη κία θνηλή αξρή: ε γλψζε πξέπεη λα κεηαδίδεηαη ειεχζεξα. 1.1 πφβαζξν Πήκεξα ππάξρνπλ πνιιά ζπζηήκαηα εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ πνπ κπνξνχλ λα θάλνπλ ηελ εθπαίδεπζε απνδνηηθφηεξε θαη πην απνηειεζκαηηθή. Ρα ζρνιεία ελδηαθέξνληαη γηα ηέηνηα ζπζηήκαηα θαη εηδηθά γηα ζπζηήκαηα αλνηρηνχ ινγηζκηθνχ θαη ζα ρξεηαζηεί, γηα λα είλαη αληαγσληζηηθά, λα θαηλνηνκήζνπλ θαη λα αιιάμνπλ ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο. Ρα Δηθνληθά Καζεζηαθά Ξεξηβάιινληα δεκηνπξγνχληαη απφ ινγηζκηθφ πνπ έρεη ζηφρν λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε φιεο ηηο βαζκίδεο ηεο Δθπαίδεπζεο. πάξρνπλ πνιινί φξνη 1 πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη θάπνηνο φηαλ ζέιεη λα αλαθεξζεί ζηηο e- Learning εθαξκνγέο. Έηζη ζπλαληάκε ηνπο αθφινπζνπο νξηζκνχο: Πχζηεκα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο - Learning Management System (LMS), Πχζηεκα Γηαρείξηζεο Καζεκάησλ - Course Management System (CMS), Πχζηεκα Γηαρείξηζεο Δθπαηδεπηηθνχ Ξεξηερνκέλνπ - Learning Content Management System (LCMS), Ξεξηβάιινλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο - Managed Learning Environment (MLE), Πχζηεκα πνζηήξημεο ηεο Κάζεζεο - Learning Support System (LSS) ή Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο - Learning Platform (LP). Όινη νη παξαπάλσ φξνη αλαθέξνληαη ζηελ «online εθπαίδεπζε». Απηά ηα ζπζηήκαηα ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο «ηξέρνπλ» ζε servers θαη παξνπζηάδνπλ ηα καζήκαηα ζηνπο καζεηέο σο ζειίδεο ηνπ Γηαδηθηχνπ. Ρέηνηα ζπζηήκαηα ρξεζηκνπνηνχληαη ζήκεξα ζε παλεπηζηήκηα θαη ζρνιεία γηα δηαθνξεηηθνχο ιφγνπο. Ν ρξφλνο δηδαζθαιίαο κεηψλεηαη, νη καζεηέο έρνπλ ηελ επθαηξία λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην Γηαδίθηπν σο πεγή κάζεζεο, ελψ πξνσζείηαη ε εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε θαη ε δηα βίνπ κάζεζε. 1 ζηε ζπλέρεηα ηεο εξγαζία φπνπ ρξεζηκνπνηείηαη έλαο απφ απηνχο ηνπο φξνπο ελλννχληαη νη e-learning εθαξκνγέο.

16 Δηζαγσγή Γηαηχπσζε πξνβιήκαηνο Πήκεξα ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα εηθνληθά καζεζηαθά πεξηβάιινληα αθνξνχλ ηελ εθπαίδεπζε ζε παλεπηζηεκηαθά θαη αθαδεκατθά ηδξχκαηα. Γηαηί λα παξακειείηαη ε Ξξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε; Δάλ νη καζεηέο ζπλεζίζνπλ λα καζαίλνπλ κέζα απφ ηα εηθνληθά πεξηβάιινληα κάζεζεο απφ κηθξή ειηθία, κπνξνχλ λα ηα ρξεζηκνπνηήζνπλ απνδνηηθφηεξα ζην κέιινλ. Ζ βάζε κηαο απνηειεζκαηηθήο εθπαίδεπζεο είλαη ην Γεκνηηθφ Πρνιείν. Απηφο ν λένο ηξφπνο κάζεζεο ζπληζηά ηελ πξψηε επαθή ησλ παηδηψλ κε κηα λέα θνηλσλία ζηελ νπνία πξφθεηηαη λα εληαρζνχλ, ηελ Θνηλσλία ηεο Ξιεξνθνξίαο πνπ νπζηαζηηθά γίλεηαη Θνηλσλία ηεο Γλψζεο. Ζ ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ δηεζλψο σο εξγαιείν κάζεζεο θαη νη έξεπλεο πνπ έρνπλ γίλεη ζην πεδίν ηεο εθπαίδεπζεο παξνπζηάδνπλ ζεηηθά απνηειέζκαηα φζν αθνξά ηε κάζεζε θαη ηελ απφθηεζε γλψζεσλ. Ζ εθπαίδεπζε σθειείηαη απφ ηελ αλάπηπμε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηελ εθαξκνγή ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία έρεη σο ζηφρν λα ζπλεηζθέξεη ζηελ Θνηλσλία ηεο Ξιεξνθνξίαο ππνζηεξίδνληαο ηηο λέεο εθπαηδεπηηθέο κεζφδνπο, φπνπ ε ηερλνινγία απνηειεί βαζηθφ θνκκάηη ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Πθνπφο ηεο εξγαζίαο, ζε πξψην επίπεδν, είλαη ε κειέηε φισλ εθείλσλ ησλ ελλνηψλ πνπ βνεζνχλ λα θαηαλνήζνπκε ηνπο ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο σο εξγαιείν κάζεζεο. Κάιηζηα γίλεηαη ζπνπδαίν εξγαιείν φηαλ ε θνηλφηεηα ηνπ Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ ην ππνζηεξίδεη θαη ππνβνεζά ηελ έληαμε ηνπ ζηελ εθπαίδεπζε. Πθνπφο ζε δεχηεξν επίπεδν είλαη ε πεξηγξαθή ηεο αξρηηεθηνληθήο ελφο πξσηφηππνπ εηθνληθνχ ζρνιηθνχ ζπζηήκαηνο κεηά απφ ηηο θαηεπζχλζεηο πνπ δίλνληαη κέζα απφ ηηο ζπλεληεχμεηο θαη ηα εξσηεκαηνιφγηα, κε ηελ ρξεζηκνπνίεζε ηεο Unified Modeling Language (UML) θαη ηεο Rational Unified Process (RUP). Νη πιεξνθνξίεο ζπγθεληξψζεθαλ ζε ζπλεξγαζία κε δαζθάινπο ζρνιείσλ πνπ ελδηαθέξνληαη γηα ηελ αλάπηπμε ελφο ηέηνηνπ ζπζηήκαηνο κάζεζεο γηα παηδηά κεηαμχ έμη θαη νθηψ εηψλ (παηδηά δειαδή Ξξψηεο, Γεπηέξαο θαη Ρξίηεο Γεκνηηθνχ) θαη θαιχθζεθαλ ζρεδφλ φιεο νη απαηηήζεηο απφ παηδαγσγηθήο άπνςεο. Νη καζεηέο κε εηδηθέο αλάγθεο ιακβάλνληαη επίζεο ππφςε ζην ζρεδηαζκφ ηνπ ζπζηήκαηνο. Ρν ζχζηεκα είλαη βαζηζκέλν ζε δηαθνξεηηθέο παηδαγσγηθέο ηδέεο, φπσο ην λα δνζεί θίλεηξν ζηνπο καζεηέο θαη ε ηδέα ηνπ θάηη θαηλνηφκνπ πνπ ζα πξνζζέζεη γλψζε. Άιισζηε φπσο πξνθχπηεη θαη απφ ην πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο, ε έληαμε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζπκπιεξψλεη ηηο δηαθνξεηηθέο Θεσξίεο Κάζεζεο θαη απνηειεί παηδαγσγηθφ εξγαιείν ζηα ρέξηα ηνπ Γαζθάινπ. Δπηπιένλ, δεδνκέλνπ φηη ιακβάλνληαη ππφςε γηα ηελ ζρεδίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο καζεηέο κε εηδηθέο αλάγθεο, πνιιά παηδαγσγηθά νθέιε πξνθχπηνπλ γηα ηελ εθπαίδεπζή ηνπο φπσο ε δπλαηφηεηα θαζνδεγνχκελεο αλάγλσζεο θαη γξαθήο κέζσ ησλ ππνινγηζηψλ θαη ηεο θαηάιιειεο βνήζεηαο ηνπ δαζθάινπ. Πηε ζπλέρεηα ην θεθαιαίνπ 1 επηθεληξψλεηαη ζην δεχηεξν κέξνο ηεο εξγαζίαο, ηελ ζρεδίαζε δειαδή ελφο πξφηππνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο ηεο κάζεζεο, θαη ηελ κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε γηα λα νινθιεξσζεί απηφ ην ζηάδην. 1.3 Ππλεηζθνξά ηεο Δξγαζίαο Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία αθνξά ηελ Δθπαηδεπηηθή Ρερλνινγία θαη ζπγθεθξηκέλα ηα εηθνληθά πεξηβάιινληα κάζεζε θαη επηδηψθεηαη: ε παξάζεζε φινπ ηνπ απαξαίηεηνπ ζεσξεηηθνχ ππφβαζξνπ γηα ην αλνηρηφ ινγηζκηθφ, θαζψο θαη έξεπλα γηα ηελ εηζαγσγή ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ ζηελ Δθπαίδεπζε, ε παξνπζίαζε ησλ δεκνθηιέζηεξσλ e-learning εθαξκνγψλ αλνηρηνχ θψδηθα θαζψο θαη ζπλνπηηθή ζχγθξηζή ηνπο βαζηζκέλε ζε ζπγθεθξηκέλεο κεζφδνπο 1, Ζ εξγαζία ζπλεηζθέξεη ζηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα θαζψο κέζα απφ απηήλ: πξνηείλεηαη έλαο ζπγθεληξσηηθφο πίλαθαο αμηνιφγεζεο δηαδηθηπαθψλ εθαξκνγψλ κάζεζεο, θαη 1 φπσο παξνπζηάδνληαη κε αλαιπηηθφ ηξφπν ζην αληίζηνηρν θεθάιαην

17 Δηζαγσγή 4 ζρεδηάδεηαη κηα ειεθηξνληθή πιαηθφξκα κάζεζεο πνπ απεπζχλεηαη ζε καζεηέο Γεκνηηθνχ Πρνιείνπ, εηδηθφηεξα ησλ ηξηψλ πξψησλ ηάμεσλ, χζηεξα απφ έξεπλα (ζπλεληεχμεηο / εξσηεκαηνιφγηα) κε φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο. 1.4 Όξηα Ζ κειέηε φισλ ησλ ζεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ ζπγθεθξηκέλε κεηαπηπρηαθή εξγαζία, ηφζν ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν φζν θαη ζε επίπεδν πινπνίεζεο, απαηηεί ζεκαληηθή πξνζπάζεηα θαη ρξφλν. Ρα ρξνληθά πιαίζηα γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο ζπγθξηκέλεο κεηαπηπρηαθήο εξγαζίαο, δεδνκέλεο θαη ηεο απαζρφιεζεο κνπ σο εθπαηδεπηηθφο πιεξνθνξηθήο ζε δεκφζηα Γεκνηηθά Πρνιεία, δελ επαξθνχλ γηα ηελ πιήξε αλάπηπμε ηνπ εηθνληθνχ πεξηβάιινληνο κάζεζεο κε ηελ ηαπηφρξνλε αλαγθαία κειέηε ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν. Έηζη, γίλεηαη ε απαξαίηεηε ζεσξεηηθή κειέηε φισλ ησλ ελλνηψλ πνπ ζα θαλνχλ ρξήζηκεο θαη ζα θαζνδεγήζνπλ ηελ ζρεδίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο κάζεζεο. Πηελ εξγαζία ζπιιέγνληαη ζηνηρεία απφ καζεηέο, γνλείο θαη δαζθάινπο φζνλ αθνξά ηελ άπνςε ηνπο γηα ην ζπγθεθξηκέλν εηθνληθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο. Ρα ζηνηρεία απηά πεξηιακβάλνπλ ζπγθεθξηκέλεο κεηξήζεηο πνπ φκσο δελ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ κηα κεηξηθή γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ελφο ηέηνηνπ ζπζηήκαηνο απφ ηελ ζηηγκή πνπ δελ ππάξρεη κηα νινθιεξσκέλε πινπνίεζε ηνπ. Υζηφζν ε κειέηε θαη ε πξνζσπηθή ελαζρφιεζε κνπ γηα ηελ πιήξε αλάπηπμε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζπζηήκαηνο ζα ζπλερηζηεί πέξα απφ πιαίζηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κεηαπηπρηαθήο εξγαζίαο. 1.5 Γνκή ηεο Δξγαζίαο Πην Θεθάιαην 1 παξνπζηάδεηαη ην ππφβαζξν θαη ε θχξηα βάζε ηεο κεηαπηπρηαθήο εξγαζίαο. Αλαιχεηαη ην ζέκα θαη νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο επηιέρζεθε θαη δίλεηαη κηα επηζθφπεζε φισλ φζσλ ε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία ζηνρεχεη λα κειεηήζεη θαζψο θαη νη εξεπλεηηθέο εξσηήζεηο, ε κεζνδνινγία, νη πεξηνξηζκνί θαη ε πεξίιεςε ηεο κεηαπηπρηαθήο εξγαζίαο. Πην Θεθάιαην 2 δίλεηαη ην αλαγθαίν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν γηα ην Διεχζεξν Ινγηζκηθφ θαη ην Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ θψδηθα. Ζ εξγαζία ζε φια ηα επίπεδα βαζίδεηαη ζηελ έλλνηα ηνπ Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ θαη ην θεθάιαην απηφ είλαη βαζηθφ ζηελ δνκή ηεο εξγαζίαο. Έηζη νξίδνληαη νη έλλνηεο ηνπ Ινγηζκηθνχ Αλνηρηνχ θψδηθα θαη ηνπ Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ θαη παξνπζηάδνληαη ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ηέηνηαο κνξθήο ινγηζκηθνχ. Ρέινο παξαηίζεηαη ζπλνπηηθά θαη ε πνξεία ηεο αλάπηπμεο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ζην ρξφλν. Πην Θεθάιαην 3 κειεηάηαη ε έληαμε ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ ζηελ Δθπαίδεπζε, ηνλ ξφιν ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ, ηελ ζπζρέηηζε ησλ Ρερλνινγηψλ ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ κε ηηο παξαδνζηαθέο ζεσξίεο κάζεζεο θαη ηελ έληαμε ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζήκεξα ζηελ Διιάδα. Αθφκα ζα κειεηήζνπκε ηηο πεξηπηψζεηο θαη ηα νθέιε ηεο ρξήζεο ηνπ Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ, φπσο πεξηγξάθεθε ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην, ζηελ Δθπαίδεπζε θάλνληαο ηειηθά θάπνηεο πξνηάζεηο γηα ηελ νπζηαζηηθή αμηνπνίεζε ηνπ ζηελ Διιάδα. Πην Θεθάιαην 4 γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα παξνπζηαζηνχλ νη απνδεθηέο ζήκεξα ζεσξίεο κάζεζεο θαη ε ζπζρέηηζή ηνπο κε ηηο Λέεο Ρερλνινγίεο θαη ηελ Δπηζηήκε ησλ πνινγηζηψλ. Γηαπηζηψλνπκε ηειηθά φηη νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ απνηεινχλ δπλακηθά εξγαιεία θαη κπνξνχλ λα παξέρνπλ εθπαηδεπηηθέο δπλαηφηεηεο πνπ δελ ππήξραλ πνηέ πξηλ ή ήηαλ αλέθηθην λα πινπνηεζνχλ ζε πξαγκαηηθνχο ρψξνπο θαη ζπλζήθεο κάζεζεο. Πην Θεθάιαην 5 παξνπζηάδνληαη νη έλλνηεο ηεο ειεθηξνληθήο κάζεζεο θαη ηεο Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο. Ρα Ππζηήκαηα Κάζεζεο πνπ κειεηάκε ζε επφκελα θεθάιαηα βαζίδνληαη ζηηο Αξρέο ησλ παξαπάλσ ελλνηψλ, επνκέλσο ε κειέηε ηνπο θαη ε παξάζεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο είλαη απαξαίηεηα γηα λα θαηαλνήζνπκε θαη λα ζπγθξίλνπκε ηηο e-learning εθαξκνγέο θαη ηειηθά λα ζρεδηάζνπκε έλα εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Πην θεθάιαην ζα δνχκε κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή, ηνπο νξηζκνχο ησλ ελλνηψλ, ηα ζεηηθά θαη ηα αξλεηηθήο Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο θαη ηειηθά ηηο ηειεπηαίεο εμειίμεηο ζην ρψξν ηνπ e-learning.

18 Δηζαγσγή 5 Πην Θεθάιαην 6 παξνπζηάδνληαη νη e-learning εθαξκνγέο αλνηρηνχ θψδηθα θαη παξαηίζεληαη νη απαξαίηεηνη νξηζκνί ησλ ελλνηψλ θαη κηα φζν ην δπλαηφ ελεκεξσκέλε ιίζηα κε ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ. Κειεηήζεθαλ αλαιπηηθά 4 απφ απηά ηα νπνία θαη ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ ζπγθξηηηθή αμηνιφγεζε πνπ αθνινπζεί ζε επφκελν θεθάιαην. Πην Θεθάιαην 7 ζα δνχκε ηα θξηηήξηα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αμηνιφγεζε Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο βαζηδφκελνη ζην φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ζηα πεξηβάιινληα e-learning θαζνξίδεηαη απφ κηα ζεηξά παηδαγσγηθψλ, ηερλνινγηθψλ, νξγαλσηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ. Ξαξνπζηάδνληαη νη παηδαγσγηθέο θαη νη ηερληθέο φςεηο ηεο ζχγθξηζεο πνπ επηρεηξνχκε θαη ηειηθά ζπγθξίλνπκε ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο πνπ κειεηήζακε ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην. Ρειηθά θαη χζηεξα απφ ηελ ζχγθξηζε αιιά θαη ηα απνηειέζκαηα εξεπλψλ επηζηεκνληθψλ νκάδσλ θαηαιήγνπκε φζν αθνξά ην πην απνηειεζκαηηθφ Πχζηεκα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ζχκθσλα κε ηα θξηηήξηα ηεο ζχγθξηζήο καο. Πην Θεθάιαην 8 παξνπζηάδεηαη ε επξσπατθή δηάζηαζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΡΞΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Βιέπνπκε πσο ηα επξσπατθά δεκνηηθά ζρνιεία ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή σο εξγαιείν κάζεζεο θαη πσο κεξηθά απφ απηά αμηνπνηνχλ ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο. Κειεηψληαο ηελ θαηάζηαζε θαη ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ησλ πιαηθφξκσλ κάζεζεο απφ ηα επξσπατθά δεκνηηθά ζρνιεία, ιακβάλνληαο πάληα ππφςε καο ηελ ηζρχνπζα θαηάζηαζε θαη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζηελ Διιάδα, ζρεδηάδνπκε ηελ πιαηθφξκα κάζεζεο ζηα πιαίζηα ηεο εξγαζίαο. Απφ ην Θεθάιαην 9 μεθηλά ε ζρεδίαζε ηεο εθαξκνγήο καο. Πην θεθάιαην απηφ βιέπνπκε πσο ζρεδηάδεηαη θαη πνηα είλαη ηα ζηάδηα αλάπηπμεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ. Κηαο θαη ην ζεκείν εθθίλεζεο ηεο αλάπηπμεο ηεο εθαξκνγήο είλαη πάληνηε ν πξνζδηνξηζκφο θαη ε θαηαλφεζε κηαο εθπαηδεπηηθήο αλάγθεο πνπ θαηαγξάθεηαη ζε ζρέζε κε κηα νκάδα ρξεζηψλ, ζην δεχηεξν θνκκάηη ηνπ θεθαιαίνπ παξνπζηάδεηαη φιε ε έξεπλα πνπ θάλακε ζηα πιαίζηα ηα εξγαζίαο ψζηε λα ζπιιερζνχλ πιεξνθνξίεο γηα φιεο ηηο πιεπξέο θαη ηηο παξακέηξνπο πνπ ηελ πξνζδηνξίδνπλ έηζη ψζηε λα δηαζθαιηζηεί, φζν είλαη δπλαηφλ, φηη θάζε ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ θαη αλάγθε ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ ζα αληηθαηνπηξηζηεί ζην πεξηβάιινλ ηεο εθαξκνγήο. Πην Θεθάιαην 10 παξνπζηάδεηαη ην ζχζηεκα πνπ ζρεδηάδεηαη κε ηηο θχξηεο απαηηήζεηο ηνπ. Θαζνξίδνληαη νη ιεηηνπξγίεο πνπ ζα θαιχπηεη ην ζχζηεκα θαη πεξηγξάθνληαη κέζα απφ ηα Use Cases. Πην Θεθάιαην 11 ζπγθεληξψλνληαη ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο. Ξαξαηίζεληαη ζε αληηζηνηρία κε ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέζακε ζην πξψην θεθάιαην θαη πξνηείλεηαη κειινληηθή εξγαζία. Πην ηέινο ηεο εξγαζίαο ππάξρνπλ 3 Ξαξαξηήκαηα, γηα ηελ δηεπθφιπλζε ηνπ αλαγλψζηε, κε ηα δεδνκέλα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ψζηε λα ζπγθεληξσζνχλ νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο. 1.6 Κεζνδνινγία πάξρνπλ πνιιέο δηαθνξεηηθέο κέζνδνη πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα δηαθνξεηηθά εξεπλεηηθά πξνβιήκαηα. Πε απηφ ην θνκκάηη ηεο εξγαζίαο ζα πεξηγξάςνπκε κεξηθέο κεζνδνινγίεο πνπ ππάξρνπλ θαη πνπ ζπλδένληαη κε ην εξεπλεηηθφ πξφβιεκά καο. Θα παξνπζηαζηνχλ νη κέζνδνη θαη ηηο ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ θχξηα κειέηε πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ν ηειηθφο ζθνπφο. Ζ κεζνδνινγία βαζίδεηαη ζηηο εξεπλεηηθέο κεζφδνπο ηνπ Pertti Jarvinen (2001) αιιά θαη ζε άιιεο πεγέο. Αλαδήηεζε ηνπ Θέκαηνο Πχκθσλα κε ην κνληέιν ηνπ Jenkins (1985) ππάξρνπλ 8 αθνινπζηαθά βήκαηα ζηελ δηαδηθαζία ηεο έξεπλαο. Ζ Ηδέα, ε Βηβιηνγξαθηθή Αλαδήηεζε, ην Δξεπλεηηθφ Θέκα, ε Πηξαηεγηθή, ν Ξεηξακαηηθφο Πρεδηαζκφο, ε Ππιινγή ησλ Γεδνκέλσλ, ε Αλάιπζε ησλ Γεδνκέλσλ θαη ε Γεκνζίεπζε ησλ Απνηειεζκάησλ. Ρα 3 πξψηα βήκαηα απηνχ ηνπ κνληέινπ ππάξρνπλ ζε θάζε εξεπλεηηθή

19 Δηζαγσγή 6 πξνζπάζεηα θαη κεηά απφ απηά ν θάζε εξεπλεηήο επηιέγεη κηα ζπγθεθξηκέλε ζηξαηεγηθή πνπ είλαη ε πην απνηειεζκαηηθή γηα ην πξφβιεκα πνπ κειεηά. Ρν πξψην βήκα ζην κνληέιν ηνπ Jenkins είλαη ε ηδέα θαη εηδηθφηεξα απφ πνχ πξνήιζε. Όζνλ αθνξά ηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία, ε ηδέα πξνήιζε απφ κηα επνηθνδνκεηηθή ζπδήηεζε κε ηνλ Ξξντζηάκελν ηνπ 1 νπ Γξαθείνπ Α/Θκηαο Δθπαίδεπζεο Αξθαδίαο ηελ πεξίνδν πνπ ήκνπλ εθπαηδεπηηθφο Ξιεξνθνξηθήο ζηα ζρνιεία ηεο δηθαηνδνζίαο ηνπ. Γηαπηζηψλνληαο πσο νη Λέεο Ρερλνινγίεο θαη ε Δθπαίδεπζε ζρεηίδνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζήκεξα, θαη πσο ε εηζαγσγή ησλ ππνινγηζηψλ αθφκα θαη ζηελ Ξξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε ην 2011 είλαη πξαγκαηηθφηεηα, δεκηνπξγήζεθε ε πεπνίζεζε φηη ηα εηθνληθά πεξηβάιινληα κάζεζεο (πνπ είλαη γεγνλφο ζηελ ρψξα καο φζν αθνξά ηελ Ρξηηνβάζκηα Δθπαίδεπζε), κεηά ηηο ηειεπηαίεο αιιαγέο ζην εθπαηδεπηηθφ ηνπίν ζηελ Διιάδα, ζα εηζαρζνχλ αθφκα θαη ζηελ Ξξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε. Ρν δεχηεξν βήκα ζην κνληέιν ηνπ Jenkins είλαη ε βηβιηνγξαθηθή έξεπλα. Ρν πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο είλαη γεληθφ θαη πεξηιακβάλεη κειέηε βηβιίσλ, επηζηεκνληθψλ θεηκέλσλ θαη δεκνζηεχζεσλ πνπ αθνξνχλ ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ, ηελ εηζαγσγή ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ εθπαίδεπζε, ηελ αλάπηπμε έξγσλ ινγηζκηθνχ, εηδηθά αλνηρηνχ θψδηθα θαη ηα ππάξρνληα εηθνληθά πεξηβάιινληα κάζεζεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. Πηφρνο ήηαλ ε θαηάιεμε ζην εξεπλεηηθφ ζέκα πνπ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζπληζηά ην ηξίην βήκα ζην κνληέιν ηνπ Jenkins. Πθνπφο ηεο Δξεπλεηηθήο Δξγαζίαο Πχκθσλα κε ηνπο Huczynski θαη Buchanan (1991) ππάξρνπλ ηέζζεξηο ζηφρνη ηεο επηζηήκεο: 1. λα πεξηγξάςεη, 2. λα εμεγήζεη, 3. λα πξνβιέςεη θαη 4. λα ειέγμεη. Όκσο απηνί νη ηέζζεξηο ζηφρνη δελ θαιχπηνπλ φιεο ηηο κειέηεο. Νη Wynekoop θαη Conger (1991) πξφηεηλαλ άιινπο δχν ζηφρνπο: 5. ηε κειέηε γηα θάηη λέν, θαη 6. ηε θαηαλφεζε ελφο ζπζηήκαηνο θαη ηνπ ηξφπνπ δεκηνπξγίαο ηνπ θαη αμηνιφγεζή ηνπ. Πθνπφο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο ζην θνκκάηη ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ ζπζηήκαηνο εκπίπηεη ζην πέκπην ζηφρν ηεο επηζηήκεο, δεδνκέλνπ φηη πξφθεηηαη λα κειεηεζεί εάλ κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί έλα θαηλνηφκν εηθνληθφ ζρνιηθφ ζχζηεκα θαη πψο απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί. Φπζηθά πέξα απφ ην θνκκάηη ηνπ ζρεδηαζκνχ, κε ηελ ζεσξεηηθή κειέηε πνπ πξνεγείηαη επηηπγράλνληαη φινη νη ζηφρνη ηεο επηζηήκεο φπσο παξνπζηάδνληαη παξαπάλσ. Ρν κνληέιν πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε Γηα ηελ εθπαηδεπηηθή έξεπλα ρξεζηκνπνηείηαη κία ζεηξά εξεπλεηηθψλ κεζφδσλ, αλάινγα κε ηελ πεξίπησζε, έηζη ψζηε λα πξνζεγγίδεηαη ζσζηά ην αληηθείκελν ηεο κειέηεο. Ζ κέζνδνο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί ζην πξψην θνκκάηη ηεο εξγαζίαο, πνπ αθνξά ηελ ζπγθξηηηθή κειέηε e-learning Open Source εθαξκνγψλ, ζα είλαη πεξηγξαθηθή. Απηή εμεηάδεη ηα ππνθείκελα ηεο έξεπλαο πξνθεηκέλνπ λα πεξηγξάςεη, λα ηαμηλνκήζεη, λα αληηπαξαζέζεη, λα ζπγθξίλεη θαη λα αλαιχζεη ζπγθεθξηκέλα ζηνηρεία. Ξην ζπγθεθξηκέλα ζα ρξεζηκνπνηεζεί ε κέζνδνο ηεο επηζθφπεζεο γηα ην θνκκάηη πνπ αθνξά ζηελ εηζαγσγή ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη γεληθά ζηηο ζεσξίεο κάζεζεο θαη ε κειέηε πεξίπησζεο γηα ην θνκκάηη πνπ αθνξά ζηηο πιαηθφξκεο Moodle, ILIAS, eclass θαη CoMPUS. Ζ επηζθφπεζε επηδηψθεη ηε ζπιινγή θαη πεξηγξαθή δεδνκέλσλ. Ζ κειέηε πεξίπησζεο είλαη κία πεξηγξαθηθή κέζνδνο, ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο ζην πεδίν ηεο εθπαηδεπηηθήο έξεπλαο. Απνβιέπεη ζηελ παξαηήξεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ κίαο κνλάδαο ή ελφο ζπγθεθξηκέλνπ πεδίνπ, κε ζθνπφ ηελ αλάιπζε ζε βάζνο θαη κε ζπζηεκαηηθφ ηξφπν.

20 Δηζαγσγή 7 Γηα ηε κειέηε πεξίπησζεο πνπ αθνξά ζηηο ηξεηο πιαηθφξκεο, έρνληαο ιάβεη ππφςε ζρεηηθέο έξεπλεο πνπ έρνπλ εθπνλεζεί γηα ηηο πιαηθφξκεο γεληθά αιιά θαη θαζεκηά εηδηθφηεξα, ζα ρξεζηκνπνηεζεί σο βάζε ε ιίζηα αμηνιφγεζεο, πνπ ζπληάρζεθε κε βάζε ην κνληέιν ηνπ FERL. Πηε ζπλέρεηα ζα επηρεηξεζεί λα αμηνπνηεζεί ην πιεξνθνξηαθφ πιηθφ γηα ηε δηαηχπσζε ζπκπεξαζκάησλ. Ρν πξφηππν πάλσ ζην νπνίν νξγαλψζεθε ην δεχηεξν θνκκάηη ηεο εξγαζίαο, πνπ αθνξά ηελ ζρεδίαζε ηεο εθπαηδεπηηθήο εθαξκνγήο, είλαη ν «θχθινο» πνπ ζρεδηάζηεθε απφ ην Alfred Holl (1999). «Ν θχθινο πεξηιακβάλεη έλα παξαγσγηθφ / νξζνινγηζηηθφ κηζφ (πνπ αληηζηνηρεί ζην θχθιν δσήο ηνπ ινγηζκηθνχ πνπ αθνξά ηελ ζχλζεζή ηνπ) θαη έλα επαγσγηθφ / εκπεηξηθφ κηζφ (πνπ αληηζηνηρεί ζηελ θάζε αλάιπζεο ηνπ θχθινπ δσήο ηνπ ινγηζκηθνχ).» Ρν παξαθάησ ζρήκα ζπγθξίλεη ηνλ θχθιν ηνπ Holl κε ηνλ θχθιν ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ φπσο αθξηβψο παξνπζηάδεηαη ζηελ εξγαζία ηνπ. Πρήκα 1 Ν θχθινο ηνπ Holl «Ρα ηέζζεξα ηεηαξηεκφξηα αληηπξνζσπεχνπλ ηηο ηέζζεξηο θάζεηο, θαη ηα ηέζζεξα βαζηθά ζεκεία αληηπξνζσπεχνπλ ηα απνηειέζκαηα ησλ ηεζζάξσλ θάζεσλ» (Alfred Holl). Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία άξρηζε νπζηαζηηθά ζην ηέινο ηνπ δεχηεξνπ ηεηαξηεκφξηνπ (ρξήζε, ζπιινγή εκπεηξηθψλ δεδνκέλσλ) φπνπ ζπγθεληξψζεθαλ πιεξνθνξίεο κέζσ ησλ ζπλεληεχμεσλ θαη ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ δφζεθαλ ζηνπο γνλείο θαη ηνπο καζεηέο. Απηφ απνηειεί νπζηαζηηθά ην εκπεηξηθφ θνκκάηη ηεο κειέηεο. Αθνχ ζπγθεληξψζεθαλ φια ηα ζηνηρεία παξαηήξεζεο (πνηνηηθά θαη πνζνηηθά), νδεγνχκαζηε πξνο ην ηξίην ηεηαξηεκφξην (θαηαλφεζε θαη αλάιπζε ηεο επηθξαηνχζαο θαηάζηαζεο) φπνπ έγηλε ε αλάιπζε ησλ εκπεηξηθψλ πιεξνθνξηψλ. Ρα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζήο ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ αξγφηεξα γηα ην ζρεδηαζκφ ηνπ εηθνληθνχ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο. Πην ηέινο ηνπ ηξίηνπ ηεηαξηεκφξηνπ φιεο νη πιεξνθνξίεο πνπ ζπγθεληξψλνληαη απφ ηε βηβιηνγξαθηθή αλαδήηεζε θαη ηηο δηάθνξεο ζεσξίεο κπαίλνπλ ζηνλ θχθιν απφ ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ. Απηέο νη πιεξνθνξίεο ζπλζέηνπλ ην νξζνινγηζηηθφ κέξνο, ην νπνίν πεξηιακβάλεη φιε ηε γλψζε πνπ ζπγθεληξψζεθε απφ ηηο δηαθνξεηηθέο ζεσξεηηθέο πεγέο. Πην ηέηαξην ηεηαξηεκφξην γίλεηαη ν ζρεδηαζκφο ηνπ ζπζηήκαηφο αιιά φρη ε αλάπηπμή ηνπ. Δδψ δεκηνπξγήζεθαλ δηαγξάκκαηα UML θαη εμεγείηαη ε RUP πνπ αθνινπζήζεθε. Ζ εξγαζία νινθιεξψλεηαη πξηλ ηελ αξρή ηνπ πξψηνπ ηεηαξηεκφξηνπ (αλάπηπμε ινγηζκηθνχ) δεδνκέλνπ φηη δελ έγηλε πινπνίεζε ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ ζρεδηάζηεθε. Ζ πινπνίεζε ηνπ απνκέλεη λα γίλεη (θαη ζα γίλεη) ζην κέιινλ. 1.7 Ξξνζέγγηζε ηεο Έξεπλαο Αθνχ θαζνξίζηεθε ην πιαίζην ηεο εξγαζίαο, ζα πξέπεη λα απνθαζηζηεί πνηεο εξεπλεηηθέο ζηξαηεγηθέο ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηηο δηάθνξεο πηπρέο ηεο εξγαζίαο θαη θπξίσο φζν αθνξά ην βαζηθφ θνκκάηη ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ ζπζηήκαηνο. Γηαδηθαζία παξαγσγήο (Δξεπλεηηθή Ξξνζέγγηζε) πάξρνπλ δχν δηαδηθαζίεο παξαγσγήο πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε κηα έξεπλα αλάινγα κε ηνλ ηξφπν πνπ εμεηάδεηαη ην πξφβιεκα: ε επαγσγηθή (induction) θαη ε παξαγσγηθή δηαδηθαζία

21 Δηζαγσγή 8 (deduction). πάξρεη επίζεο κηα ηξίηε δηαδηθαζία, ε νπνία είλαη έλαο ζπλδπαζκφο απηψλ ησλ δχν, θαη θαιείηαη απαγσγή. Πχκθσλα κε ηνλ W. Laurence Newman (1997), ζηε παξαγσγηθή πξνζέγγηζε μεθηλάκε απφ γεληθή θαη αθεξεκέλε ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ ελλνηψλ θαη έπεηηα νδεγνχκαζηε ζε ζπγθεθξηκέλα εκπεηξηθά ζηνηρεία. Απφ ηελ άιιε κεξηά, κε ηελ επαγσγηθή πξνζέγγηζε μεθηλάκε απφ κηα ιεπηνκεξή παξαηήξεζε ηνπ θφζκνπ θαη νδεγνχκαζηε ζε πεξηζζφηεξεο αθεξεκέλεο γεληθεχζεηο θαη ηδέεο. Ζ πνξεία πνπ αθνινπζήζεθε ζηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία είλαη απηή ηεο επαγσγηθήο πξνζέγγηζεο. Ππγθεληξψζεθαλ ζπγθεθξηκέλεο πιεξνθνξίεο απφ ηα δηαθνξεηηθά κέξε πνπ εκπιέθνληαη κε ην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο, κέζα απφ ηελ παξαηήξεζε θαη ηα εκπεηξηθά ζηνηρεία. Έηζη ε εξγαζία μεθηλά κε θάηη ζπγθεθξηκέλν. Κεηά απφ απηφ, αλαιχνληαη φιεο απηέο ηηο πιεξνθνξίεο, ζπγθεληξψλνληαη φια ηα νξζνινγηζηηθά ζηνηρεία (βηβιηνγξαθηθή αλαδήηεζε) θαη θαηαζθεπάδεηαη ην πξφηππφ, ην νπνίν είλαη ην γεληθφ κέξνο. Δίλαη ην γεληθφ κέξνο επεηδή απνηειεί κηα γεληθή ζεσξία πνπ ηθαλνπνηεί φιεο ηηο ζπγθεθξηκέλεο πιεξνθνξίεο θαη ηηο απφςεηο ησλ εκπιεθφκελσλ κεξψλ. Έηζη θηλεζήθακε απφ ην ζπγθεθξηκέλν πξνο ην γεληθφ πνπ είλαη θαη ε ινγηθή ηεο επαγσγήο. Όιν απηφ βέβαηα κπνξεί λα εμεγεζεί θαη κέζα απφ ηνλ θχθιν ηνπ Holl δεδνκέλνπ φηη ε εξγαζία νπζηαζηηθά μεθηλά απφ ην ηέινο ηνπ δεχηεξνπ ηεηαξηεκφξηνπ (ζπιινγή δεδνκέλσλ) θαη ηειεηψλεη πξηλ ηελ αξρή ηνπ πξψηνπ ηεηαξηεκφξηνπ (αλάπηπμε ινγηζκηθνχ). Όπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ θχθιν, ε δηαδξνκή πνπ αθνινπζήζεθε βξίζθεηαη ζηελ θάζε ηεο αλάιπζεο, πνπ νπζηαζηηθά θαηαδεηθλχεη ηελ ηερληθή ηεο επαγσγήο. Ξνηνηηθή θαη Ξνζνηηθή έξεπλα (Δξεπλεηηθή Κέζνδνο) πάξρνπλ πνιινί ηξφπνη γηα λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ νη εξεπλεηηθέο κέζνδνη. Έλαο πνιχ γλσζηφο δηαρσξηζκφο είλαη φηαλ ρσξίδεηαη ε εξεπλεηηθή κέζνδνο ζε πνηνηηθή θαη πνζνηηθή. Πχκθσλα κε ηνλ W.Laurence Newman (1997) ε πνηνηηθή θαη ε πνζνηηθή πξνζέγγηζε αλ θαη δηαθέξνπλ απφ πνιιέο απφςεηο ζπκπιεξψλνπλ ε κηα ηελ άιιε. Κηα βαζηθή δηαθνξά είλαη ε θχζε ησλ δεδνκέλσλ. Απφ ηελ κηα κεξηά έρνπκε ηηο ιέμεηο, ηηο θσηνγξαθίεο θαη ηα ζχκβνια θαη απφ ηελ άιιε ηνπο αξηζκνχο. Ν ζηφρνο ηεο πνηνηηθήο έξεπλαο είλαη λα δνζεί κηα βαζχηεξε θαηαλφεζε ηνπ πξνβιήκαηνο ελψ νη εξεπλεηηθνί ζηφρνη ηεο πνζνηηθήο πξνζέγγηζεο είλαη ε απεηθφληζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο κε θάζε ιεπηνκέξεηα. Ρα ζηνηρεία πνπ ζπγθεληξψλνληαη ζε κηα πνηνηηθή έξεπλα είλαη πην ιεπηνκεξή απφ ηα ζηνηρεία ζηελ πνζνηηθή έξεπλα. Νη πνζνηηθέο κειέηεο πεξηέρνπλ ζηαηηζηηθέο, ηχπνπο, καζεκαηηθά θαη άιια ζηαηηζηηθά κεηξήζηκα ζηνηρεία. Πηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε, ρξεζηκνπνηεηηαη θπξίσο ε πνηνηηθή πξνζέγγηζε δεδνκέλνπ φηη πξέπεη λα θαηαλνήζνπκε ηελ αξρηηεθηνληθή ζπζηήκαηνο, ηελ νπνία ην εηθνληθφ ζρνιείν πξέπεη λα έρεη. Θα ζπγθεληξσζνχλ φζν δπλαηφ πεξηζζφηεξα ζηνηρεία γηα ηελ πεξηγξαθή ηνπ εηθνληθνχ ζρνιηθνχ ζπζηήκαηνο κέζσ ησλ ζπλεληεχμεσλ, ησλ εξσηεκαηνινγίσλ θαη ηεο έξεπλαο ηεο βηβιηνγξαθίαο. Όκσο ζα ρξεζηκνπνηεζεί θαη ε πνζνηηθή πξνζέγγηζε ζε κηθξφηεξε έθηαζε δεδνκέλνπ φηη ηα απνηειέζκαηα απφ ηηο έξεπλεο πνπ ζα γίλνπλ ζα παξνπζηαζηνχλ θαη ζε κνξθή αξηζκψλ. Ξηζηεχσ φηη είλαη απνηειεζκαηηθφηεξν λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη νη 2 κέζνδνη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κειέηεο επεηδή κε απηφ ηνλ ηξφπν απνθεχγνληαη νη πεξηνξηζκνί πνπ δεκηνπξγνχληαη κε ηελ ρξήζε κηαο θαη κνλαδηθήο κεζφδνπ. Δξεπλεηηθή Ξξνζέγγηζε Πχκθσλα κε ηνλ Jarvinen (2001) ππάξρνπλ 6 πηζαλέο εξεπλεηηθέο πξνζεγγίζεηο: 1. Ζ καζεκαηηθή πξνζέγγηζε (Mathematical Approach) φπνπ έλα ζεψξεκα, έλα ιήκκα ή έλαο ηζρπξηζκφο απνδεηθλχεηαη αιεζήο. 2. Ζ αλαιπηηθή ελλνηνινγηθή πξνζέγγηζε (Conceptual analytic approach) φπνπ αλαιχνληαη δηάθνξεο ππνζέζεηο θαη εθαξκφδνληαη ζεσξίεο θαη κνληέια πνπ έρνπλ ήδε ρξεζηκνπνηεζεί ζε πξνεγνχκελεο κειέηεο. 3. Ζ πξνζέγγηζε εμέηαζεο ηεο ζεσξίαο (Theory testing approach) φπνπ ρξεζηκνπνηνχληαη κέζνδνη φπσο ην εξγαζηεξηαθφ πείξακα θαη ε έξεπλα. Νη ζεσξίεο θαη ηα κνληέια πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είηε πξνθχπηνπλ απφ ηελ βηβιηνγξαθία, είηε αλαπηχζζνληαη απφ ηελ αξρή, είηε ηειεηνπνηνχληαη ηα ήδε ππάξρνληα. 4. Ζ πξνζέγγηζε δεκηνπξγίαο ζεσξίαο (Theory creating approach) φπνπ πεξηιακβάλνληαη κειέηε πεξίπησζεο, αλάιπζε θαηλνκέλσλ, αλάιπζε δεδνκέλσλ θ.η.ι

22 Δηζαγσγή 9 5. Ζ δεκηνπξγία θάηη θαηλνχξγηνπ (Building a new innovation) φπνπ αλαπηχζζεηαη έλα λέν κνληέιν 6. Ζ αμηνιφγεζε ηνπ θαηλνχξγηνπ (Evaluating the innovation) φπνπ θξηηήξηα θαη κεηξηθέο αμηνινγνχλ κηα θαηλνηνκία. Πηελ εξγαζία ρξεζηκνπνηήζεθαλ δχν δηαθνξεηηθέο εξεπλεηηθέο πξνζεγγίζεηο: ε Theory creating approach θαη ε Building a new innovation. Απηέο νη δχν πξνζεγγίζεηο δελ απνθιείνπλ ε κηα ηελ άιιε αιιά κπνξνχλ λα ζπλδπαζηνχλ θαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ θνηλνχ. Μεθηλάκε νπζηαζηηθά κε ηελ πξψηε πξνζέγγηζε κε ηε ζπγθέληξσζε ησλ πιεξνθνξηψλ, ηελ έξεπλα θαη ηε δεκηνπξγία κηαο ζεσξίαο γηα ην πψο πξέπεη λα είλαη ην ζχζηεκά πνπ ζρεδηάδεηαη. Κεηά απφ απηφ νδεγνχκαζηε ζηε δεχηεξε πξνζέγγηζε φπνπ κε ηελ εθαξκνγή ηεο ζεσξίαο ζρεδηάδεηαη ην ζχζηεκά. Απηφ κπνξεί επίζεο λα ην δεη θαλείο θαη ζηνλ θχθιν ηνπ Holl, δεδνκέλνπ φηη ε εξγαζία άξρηζε ζην ηέινο ηνπ δεχηεξνπ ηεηαξηεκφξηνπ (ζπιινγή δεδνκέλσλ) θαη ηειείσζε πξηλ ηελ αξρή ηνπ πξψηνπ ηεηαξηεκφξηνπ (αλάπηπμε ινγηζκηθνχ). Ρν ηέινο ηνπ δεχηεξνπ ηεηαξηεκφξηνπ θαη ην ηξίην ηεηαξηεκφξην αληηπξνζσπεχνπλ ηελ πξνζέγγηζε Theory creating θαη ην ηέηαξην ηεηαξηεκφξην κε ηελ αξρή ηνπ πξψηνπ ηεηαξηεκφξηνπ ηελ Building a new innovation πξνζέγγηζε. Δλνπνηεκέλε Γηαδηθαζία Κηα απφ ηηο βαζηθέο αξρέο ηνπ Rational Unified Process (RUP) είλαη ηα use cases / απαηηήζεηο. Ρα use cases είλαη έλαο ηξφπνο γηα λα θαηαγξαθνχλ νη απαηηήζεηο, επνκέλσο ε φιε δηαδηθαζία είλαη θαζνδεγνχκελε απφ ηηο απαηηήζεηο γηα ην ζχζηεκα. Ζ δηαδηθαζία ζρεδίαζεο ηνπ εηθνληθνχ πεξηβάιινληνο κάζεζεο αθνινπζεί ηελ θιαζζηθή δηαδηθαζία αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ πνπ απνηειείηαη απφ 5 βαζηθέο ξνέο εξγαζίαο: 1. Απαηηήζεηο Θαηαλφεζε ηνπ ηη πξέπεη λα θάλεη ην ζχζηεκά 2. Αλάιπζε Ρειεηνπνίεζε θαη Θαηαγξαθή απαηηήζεσλ 3. Πρεδηαζκφο Νη απαηηήζεηο ελζσκαηψλνληαη ζηελ αξρηηεθηνληθή ηνπ ζπζηήκαηνο 4. ινπνίεζε Θαηαζθεπή ηνπ ινγηζκηθνχ 5. Έιεγρνο Δπαιήζεπζε ηνπ ζπζηήκαηνο θαη έιεγρνο γηα ην αλ ην ινγηζκηθφ θάλεη απηφ γηα ην νπνίν ζρεδηάζηεθε Πρήκα 2 Δλνπνηεκέλε Γηαδηθαζία (Unified Process) Ζ ελνπνηεκέλε δηαδηθαζία (UP) επαλαιακβάλεη κηα ζεηξά θχθισλ εξγαζίαο πνπ ζηαδηαθά νινθιεξψλνπλ ην ζχζηεκα. Θάζε θχθινο πεξηιακβάλεη 4 θάζεηο: 1. ηελ ζχιιεςε (inception), 2. ηελ επεμεξγαζία (elaboration), 3. ηελ θαηαζθεπή (construction) θαη 4. ηελ κεηάβαζε (transition) Πρήκα 3 Νη 4 θάζεηο γηα θάζε θχθιν εξγαζίαο

23 Δηζαγσγή 10 Ξαξαθάησ θαίλεηαη πσο ιεηηνπξγεί ε ελνπνηεκέλε δηαδηθαζία (UP), κε ηηο θάζεηο, ηηο εξγαζίεο θαη αξηζκφ ησλ επαλαιήςεσλ. Νη θακπχιεο δείρλνπλ ην θφξην εξγαζία ζε θάζε θάζε ζε ζρέζε κε ηελ εξγαζία πνπ γίλεηαη θαη ηνλ αξηζκφ ησλ επαλαιήςεσλ. Πρήκα 4 Νη θάζεηο, νη δηεξγαζίεο θαη ν αξηζκφο επαλαιήςεσλ ζε κηα UP Πηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία έγηλε ε ζχιιεςε, ε επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ θαζψο θαη ε θαηαζθεπή ησλ use cases κηαο θαη ζρεδηάζηεθε ε αξρηηεθηνληθή ηνπ ζπζηήκαηνο ζχκθσλα κε ηηο πξνεγνχκελεο θάζεηο. Ρν επφκελν βήκα πνπ απνκέλεη λα γίλεη είλαη ε πινπνίεζε ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ν έιεγρνο ηνπ πνπ ζα νινθιεξψζεη θαη ηελ θάζε ηεο κεηάβαζεο ζηελ ελνπνηεκέλε δηαδηθαζία. Ππιινγή Γεδνκέλσλ Ρα ζηνηρεία πνπ ζπιιέγνληαη πξνέξρνληαη απφ δηάθνξεο πεγέο θαη γεληθά κπνξνχλ λα ρσξηζηνχλ ζε ζεσξεηηθά θαη εκπεηξηθά. Ππιινγή Θεσξεηηθψλ Γεδνκέλσλ Ρα ζεσξεηηθά δεδνκέλα πξνέξρνληαη απφ βηβιηνγξαθηθέο αλαδεηήζεηο, επηζηεκνληθά ζπλέδξηα, δεκνζηεχζεηο θαη ζειίδεο ηνπ Γηαδηθηχνπ. Ζ ζεσξεηηθή κειέηε έρεη κεγάιε έθηαζε θαη θαιχπηεη έλα κεγάιν θνκκάηη ηεο γεληθφηεξεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ εηζαγσγή ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ ζηελ Δθπαίδεπζε. Κειεηήζεθαλ δεκνζηεχζεηο πνπ αθνξνχζαλ ηα ήδε ππάξρνληα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Θψδηθα ψζηε λα γίλεη αληηιεπηφο ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηέηνησλ ζπζηεκάησλ. Κειεηήζεθε ν ηξφπνο αλάπηπμεο έξγσλ αλνηρηνχ θψδηθα γηα λα δηαπηζησζνχλ ηα ζηάδηα αλάπηπμεο θαη ζρεδηαζκνχ αλάινγσλ ζπζηεκάησλ. Αθφκα έλα βαζηθφ θνκκάηη ηεο ζεσξεηηθήο καο κειέηεο ήηαλ ε εηζαγσγή ησλ Ρερλνινγηψλ ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε θαη ηελ ζχλδεζή ηνπο κε ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ψζηε λα δηαπηζησζεί θαη λα ηεθκεξησζεί ε αλάγθε θαη ε ρξεζηκφηεηα ελφο ηέηνηνπ εηθνληθνχ εξγαιείνπ κάζεζεο αθφκα θαη ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία. Πηφρνο κέζα απφ φιεο απηέο ηηο βηβιηνγξαθηθέο αλαδεηήζεηο ήηαλ λα δνζεί ζηνλ αλαγλψζηε ηεο εξγαζίαο ε επθαηξία δηαηχπσζεο κηαο εκπεξηζηαησκέλε άπνςεο γχξσ απφ ηα εηθνληθά πεξηβάιινληα κάζεζεο απφ θάζε νπηηθή γσλία. Κέζα απφ φιε απηή ηελ βηβιηνγξαθηθή πεξηπιάλεζε αξθεηφ πιηθφ θηιηξαξίζηεθε θαη ρξεζηκνπνηήζεθε ζχκθσλα κε ηελ θξίζε κνπ γηα ηελ ζρεδίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο κάζεζεο. Ρα ζεσξεηηθά δεδνκέλα ζπιιέρζεθαλ θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο εξγαζίαο θαη πηζηεχσ φηη ζπκπιήξσζαλ ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα θαη έδσζαλ ην απαξαίηεην ππφβαζξν γηα ηελ νινθιήξσζή ηεο.

24 Δηζαγσγή 11 Ππιινγή Γεδνκέλσλ Πηφρνο ηεο αλαδήηεζεο θαη ηεο ζπιινγήο εκπεηξηθψλ ζηνηρείσλ ήηαλ ε ζπκπεξίιεςε φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ κεξψλ ηνπ ζπζηήκαηφο ζηελ έξεπλα. Ξέληε δηαθνξεηηθά «κέξε» αλαγλσξίδνληαη ζην εηθνληθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο πνπ ζρεδηάδεηαη θαη απηά είλαη: νη Καζεηέο, νη Γνλείο, νη Γάζθαινη, ν Πχκβνπινο θαη ν Γηαρεηξηζηήο. Πχκθσλα κε ηνλ Yin (2003) ηα εκπεηξηθά ζηνηρεία κπνξνχλ λα ζπγθεληξσζνχλ θπξίσο κέζσ ησλ ζπλεληεχμεσλ, ησλ εξσηεκαηνινγίσλ θαη ησλ παξαηεξήζεσλ. Ρν ζεκαληηθφηεξν θπζηθά είλαη φηη ν ηξφπνο πνπ ηειηθά ζα επηιεγεί γηα ηελ ζπγθέληξσζε ησλ εκπεηξηθψλ ζηνηρείσλ πξέπεη λα είλαη ζπκβαηφο κε ηελ εξεπλεηηθή κέζνδν πνπ αθνινπζήζεθε (πνηνηηθφο ή πνζνηηθφο). Γηα παξάδεηγκα ηα εξσηεκαηνιφγηα είλαη θαηάιιεια γηα ηελ ζπγθέληξσζε πνζνηηθψλ ζηνηρείσλ. Πηελ εξγαζία πξαγκαηνπνηνχληαη ζπλεληεχμεηο κε ηνπο Γαζθάινπο θαη ηνπο Ππκβνχινπο ελψ νη καζεηέο θαη νη γνλείο θαινχληαη λα ζπκπιεξψζνπλ εξσηεκαηνιφγηα. Απφ ηηο ζπλεληεχμεηο ηα ζηνηρεία πνπ ζπγθεληξψλνληαη είλαη θπξίσο πνηνηηθά. Νη ζπλεληεχμεηο κπνξεί λα είλαη «δνκεκέλεο» κε ζπγθεθξηκέλεο εξσηήζεηο γηα λα πάξνπκε ζπγθεθξηκέλν απνηέιεζκα θαη πιεξνθνξίεο ή «κε δνκεκέλεο» φηαλ νη εξσηήζεηο θαη νη απαληήζεηο είλαη πην ειεχζεξεο. πάξρεη θαη κηα ηξίηε θαηεγνξία, νη «εκηδνκεκέλεο» ζπλεληεχμεηο, πνπ είλαη ζπλδπαζκφο ησλ πξνεγνχκελσλ δχν θαηεγνξηψλ. Ρα ζεκαληηθφηεξα ζεκεία ησλ ζπλεληεχμεσλ βξίζθνληαη ζην παξάξηεκα ηεο εξγαζίαο. Ρα εξσηεκαηνιφγηα ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα δχν απφ ηα εκπιεθφκελα κέξε ζην ζχζηεκά, ηνπο καζεηέο θαη ηνπο γνλείο. Ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα εξσηεκαηνιφγηα γηα ηε ζπιινγή ησλ ζηνηρείσλ απφ ηνπο γνλείο θαη ηνπο καζεηέο ήηαλ πξέπεη λα ζπγθεληξσζνχλ πνζνηηθά απνηειέζκαηα ψζηε λα πξνθχςνπλ ζηαηηζηηθά ζπκπεξάζκαηα απφ απηά. Νη εξσηήζεηο πνπ ππήξραλ ζηα εξσηεκαηνιφγηα αθνξνχζαλ ηελ άπνςε θαη ηελ απνδνρή ησλ ρξεζηψλ γηα ην εηθνληθφ πεξηβάιινλ κάζεζε πνπ ζρεδηάδεηαη, ηελ δηάζεζε ηνπο λα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ ζε κηα ππνζεηηθή πεξίπησζε θαζψο θαη ηελ παξνπζίαζε ησλ πξνηάζεψλ ηνπο. πήξμαλ θάπνηεο παξφκνηεο εξσηήζεηο κεηαμχ ησλ 2 εξσηεκαηνινγίσλ (καζεηψλ θαη γνλέσλ) πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ ζπγθξίζεηο θαη λα πξνθχςνπλ ζπκπεξάζκαηα απφ ηα απνηειέζκαηα. 1.8 Θξηηηθή Πχκθσλα κε ηνπο Miles θαη Huberman (1994), είλαη ζεκαληηθφ λα κπνξεί λα αμηνινγεζεί σο πξνο ηελ εγθπξφηεηα θαη ηελ αμηνπηζηία ην έξγν ην νπνίν πινπνηείηαη. Δγθπξφηεηα Πχκθσλα κε ηνπο Miles θαη Huberman (1994), ε εγθπξφηεηα ηνπ έξγνπ δείρλεη αλ έρεη γίλεη ε θαηάιιειε κειέηε θαη αλ ζην ζχζηεκα αληηθαηνπηξίδεηαη ε πξαγκαηηθφηεηα. Όζνλ αθνξά ηηο ζπλεληεχμεηο, θαηαλνήζεθαλ πιήξσο νη απαληήζεηο ησλ ζπλεληεπμηαδφκελσλ θαη ηα απνηειέζκαηα παξνπζηάζηεθαλ αθξηβψο ζηελ εξγαζία. Νη εξσηήζεηο πνπ έγηλαλ ήηαλ ζαθήο θαη δελ πξνζπάζεζαλ λα θαζνδεγήζνπλ ηνπο ζπλεληεπμηαδφκελνπο ζε νπνηαδήπνηε απάληεζε. Ζ ίδηα ηαθηηθή αθνινπζήζεθε θαη ζηα εξσηεκαηνιφγηα αλ θαη ηα απνηειέζκαηα δελ κπνξεί λα είλαη αληηπξνζσπεπηηθά γηα φια ηα ζρνιεία ηα Διιάδνο ιφγσ ηνπ κηθξνχ δείγκαηνο. Αμηνπηζηία Πχκθσλα κε ηνλ Yin (2003), κηα έξεπλα είλαη αμηφπηζηε φηαλ θαη θάπνηνο άιινο ρξεζηκνπνηψληαο ηελ ίδηα κέζνδν θαη ηελ ίδηα δηαδηθαζία έξεπλαο θαηαιήμεη ζηα ίδηα απνηειέζκαηα. Έηζη ε έξεπλα δελ είλαη ππνθεηκεληθή. Ζ αμηνπηζηία ηεο εξγαζίαο δείρλεη ην θαηά πφζν νη πεγέο πνπ

25 Δηζαγσγή 12 ρξεζηκνπνηήζεθαλ είλαη αμηφπηζηεο. Ζ βηβιηνγξαθηθή έξεπλα είλαη βαζηζκέλε ζε δεκνζηεχζεηο θαη ζπλέδξηα θαη ε εγθπξφηεηα θαη ε αμηνπηζηία ηνπο δελ κπνξεί λα ακθηζβεηεζεί. Ρα εξσηεκαηνιφγηα δφζεθαλ ζε καζεηέο θαη γνλείο πνπ θπζηνινγηθά ελδηαθέξνληαη γηα ηελ εθπαίδεπζή ηνπο θαη ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ηνπ. Νη ζπλεληεπμηαδφκελνη είλαη άηνκα κε ζεκαληηθέο γλψζεηο ηφζν ζηα παηδαγσγηθά φζν θαη ζηηο Λέεο ηερλνινγίεο θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ ζπλεληεχμεσλ ζεσξψ φηη είλαη θάζε άιιν παξά αλαμηφπηζηα.

26 Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ Πην θεθάιαην απηφ ζα δνζεί ην αλαγθαίν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν γηα ην Διεχζεξν Ινγηζκηθφ θαη ην Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ θψδηθα. Θα νξηζηνχλ νη έλλνηεο ηνπ Ινγηζκηθνχ Αλνηρηνχ Θψδηθα θαη ηνπ Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ θαη ζα ζπγθξηζνχλ θαη ζα παξνπζηαζηνχλ ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ηέηνηαο κνξθήο ινγηζκηθνχ. Ρέινο ζα παξνπζηαζηεί ζπλνπηηθά θαη ε πνξεία ηεο αλάπηπμεο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ζην ρξφλν. Ρν δηθαίσκα ηνπ «πξάηηεη θαη ζθέπηεζζαη ειεπζέξσο» Ν Richard Stallman 1 εηζήγαγε ηνλ φξν «Διεχζεξν Ινγηζκηθφ» ην 1983, φηαλ άξρηζε ηελ εθζηξαηεία ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ θαη δεκηνχξγεζε ηελ Γεληθή Άδεηα Γεκφζηαο Σξήζεο GNU 2. Απφ ηφηε έρνπλ εκθαληζηεί δηάθνξα είδε ινγηζκηθνχ πνπ πξνζθέξνληαλ ρσξίο θαλέλα θφζηνο θαη δηαλέκνληαλ ειεχζεξα. Νη ηειηθνί ρξήζηεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην ινγηζκηθφ, λα ην αιιάμνπλ, λα ην βειηηψζνπλ ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπο, λα ην επεθηείλνπλ ή αθφκα θαη λα ην πσιήζνπλ ρσξίο έμνδα γηα κηα εκπνξηθή άδεηα. Όια απηά έρνπλ νδεγήζεη ζηελ αμηνπνίεζε θαη ρξήζε ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ αλνηρηνχ θψδηθα απφ πνιινχο ηδηψηεο, επηρεηξήζεηο, νξγαλψζεηο θαζψο θαη απφ ην δεκφζην ηνκέα. Έρνληαο πιένλ μεπεξάζεη θαηά πνιχ ηα παλεπηζηεκηαθά θαη αθαδεκατθά ζχλνξα, «ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ είλαη ζήκεξα έλαο νηθνλνκηθφο παξάγνληαο ν νπνίνο δελ πξέπεη λα ππνηηκάηαη» (Sieckmann, 2001:1.1). Πήκεξα ν ξφινο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ αιιά θαη ηνπ ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα ζηελ νηθνλνκία γίλεηαη φιν θαη πην ζεκαληηθφο, αλεμάξηεηα απφ ην αλ θάπνηνο είλαη ρξήζηεο ή ππεχζπλνο αλάπηπμήο ηνπ. Κε απηφ δεκηνπξγείηαη έλαο θαηλνχξγηνο πφξνο ηνλ νπνίν πξέπεη λα εθκεηαιιεχεηαη θαλείο φζν ην δπλαηφλ απνηειεζκαηηθφηεξα. Ξξνθχπηνπλ έηζη εξσηήκαηα γηα ην πψο, πνχ, πφηε θαη απφ πνηφλ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί απηφο ν πφξνο θαη αλ κπνξεί λα έρεη θάπνηα ρξεζηκφηεηα. Πηελ πξάμε ζην Internet δηαηεξείηαη έλα επξχ ζχλνιν απφ έξγα αλνηθηνχ θψδηθα. 2.1 Βαζηθέο Έλλνηεο θαη Νξηζκνί Ρν Ινγηζκηθφ Αλνηθηνχ Θψδηθα (ΙΑΘ) είλαη έλα ινγηζκηθφ φπσο φια ηα άιια, κηα αθνινπζία εληνιψλ δειαδή πνπ εξκελεχνληαη απφ έλαλ ππνινγηζηή, ν νπνίνο εθηειεί ηηο αλάινγεο ελέξγεηεο. Ρν ινγηζκηθφ ππάξρεη ζε δηάθνξεο κνξθέο θαη κεγέζε θαη είλαη θαηαζθεπαζκέλν γηα λα ιχλεη δηαθνξεηηθά πξνβιήκαηα. Γελ ππάξρεη θαλέλα ινγηζκηθφ, πνπ θαιχπηεη φινπο ηνπο ηνκείο ησλ ρξήζεσλ, θαη ηα πεξηζζφηεξα ινγηζκηθά ιχλνπλ θάπνηα ζπγθεθξηκέλα πξνβιήκαηα. Ρν ινγηζκηθφ βνεζά ηνπο αλζξψπνπο λα θάλνπλ δηάθνξα πξάγκαηα, κεξηθά απφ ηα νπνία κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ κφλν κέζσ ηνπ ππνινγηζηή, πνπ είλαη εμνπιηζκέλνο κε ην θαηάιιειν ινγηζκηθφ. Ιακβάλνληαο ππφςε ηνλ απμαλφκελν αξηζκφ ππνινγηζηψλ ζηελ θνηλσλία, δελ καο δεκηνπξγεί θακία έθπιεμε ην γεγνλφο φηη ην ινγηζκηθφ ζεσξείηαη αγαζφ, πνπ ζπρλά είλαη θαη ειθπζηηθφ θαη απαξαίηεην. Ρν Διεχζεξν Ινγηζκηθφ (ΔΙ), φπσο νξίδεηαη απφ ην Ίδξπκα Διεπζέξνπ Ινγηζκηθνχ (Free Software Foundation 3 ), είλαη ινγηζκηθφ πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί, λα αληηγξαθεί, λα κειεηεζεί, λα ηξνπνπνηεζεί θαη λα αλαδηαλεκεζεί ρσξίο πεξηνξηζκφ. Ζ ειεπζεξία απφ ηέηνηνπο πεξηνξηζκνχο είλαη βαζηθφ ζηνηρείν ζηελ ηδέα ηνπ «ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ». Ρν αληίζεην ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ είλαη ην ηδηφθηεην ινγηζκηθφ, θαη φρη ην ινγηζκηθφ πνπ πσιείηαη γηα θέξδνο, φπσο ην εκπνξηθφ ινγηζκηθφ. Ρν ειεχζεξν ινγηζκηθφ νξηζκέλεο θνξέο αλαθέξεηαη θαη ζαλ αλνηρηφ ινγηζκηθφ ή ινγηζκηθφ αλνηρηνχ θψδηθα - (Free Open Source Software - FOSS 4 ). Γεληθά ζχκθσλα κε ηελ ηζρχνπζα λνκνζεζία πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ε ειεχζεξε αληηγξαθή, δηαλνκή θαη ηξνπνπνίεζε ηνπ ινγηζκηθνχ δελ επηηξέπεηαη. Γηα ην ιφγν απηφ, νη εθδφζεηο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ Σάξηλ ζπληνκίαο GNU GPL

27 Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ 14 θάλνπλ ρξήζε εηδηθήο άδεηαο (free software licence) ζχκθσλα κε ηελ νπνία, παξαρσξείηαη ην δηθαίσκα αληηγξαθήο, ηξνπνπνίεζεο θαη αλαδηαλνκήο ηνπ ινγηζκηθνχ ζηνπο ρξήζηεο. Ζ άδεηα είλαη πνιχ δηαθνξεηηθή απφ ηηο άδεηεο ηνπ εκπνξηθνχ ινγηζκηθνχ, φπσο ηνπ Office Suite ηεο Microsoft ή ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο Windows. Ζ άδεηα ρξήζεο είλαη κηα λνκηθή ζπκθσλία κεηαμχ ηνπ ρξήζηε θαη ηνπ παξαγσγνχ. Θαζνξίδεη ηνπο φξνπο ρξήζεο, ηνπο νπνίνπο πξέπεη λα απνδερηεί ν ρξήζηεο, γηα λα ηνπ επηηξαπεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ην ινγηζκηθφ. Ρππηθά νη εκπνξηθέο επηρεηξήζεηο βαζίδνληαη ζε πνιχ απζηεξά ζρήκαηα αδεηψλ, ηα νπνία δίλνπλ ζην ρξήζηε κφλν έλα ειάρηζην ηκήκα δηθαησκάησλ. Νη εκπνξηθέο άδεηεο δελ επηηξέπνπλ ζηνπο ρξήζηεο λα αληηγξάθνπλ ή λα ηξνπνπνηνχλ ην ινγηζκηθφ κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν. Δπηηξέπεηαη ζηνπο ρξήζηεο κφλν λα ρξεζηκνπνηνχλ ην ινγηζκηθφ. Ρν γεγνλφο απηφ ζηεξίδεηαη ζε κηα ινγηθή, πνπ είλαη θαηαλνεηή απφ νηθνλνκηθήο πιεπξάο, δηφηη ε αληηγξαθή ζα κείσλε ηελ πψιεζε θαη νη ηξνπνπνηήζεηο ζα ζπλεπαγφηαλ έλα είδνο αληηζηξνθήο ηεο δηαδηθαζίαο παξαγσγήο, ην νπνίν ζα κείσλε ηα αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα ηεο επηρείξεζεο πψιεζεο ηνπ ινγηζκηθνχ. Νη εκπνξηθέο επηρεηξήζεηο πνηέ δελ δεκνζηνπνηνχλ ηνλ πεγαίν θψδηθα γηα ην ινγηζκηθφ ηνπο Νξηζκφο Ινγηζκηθνχ Αλνηθηνχ Θψδηθα Ν Bruce Perens 1, κέινο ηνπ έξγνπ Debian, δηαηχπσζε ηηο βαζηθέο αξρέο ηνπ νξηζκνχ ηνπ αλνηθηνχ θψδηθα ζηνπο «θαλνληζκνχο Debian γηα ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ» (Debian Project, 2003). Ζ Ξξσηνβνπιία Αλνηθηνχ Θψδηθα (Open Source Initiative - OSI 2 ) ρξεζηκνπνηψληαο απηέο ηηο βαζηθέο αξρέο δηακφξθσζε ηελ πξψηε έθδνζε γηα ηνλ νξηζκφ ηνπ αλνηθηνχ θψδηθα θαη αλαθέξεη ηηο εμήο δέθα πξνυπνζέζεηο (Open Source Initiative, 2003α), γηα λα κπνξεί έλα ινγηζκηθφ λα νλνκάδεηαη Ινγηζκηθφ Αλνηθηνχ Θψδηθα: 1. Διεχζεξε δηαλνκή: Ζ άδεηα ρξήζεο δελ επηηξέπεηαη λα πεξηνξίδεη ηε δηαλνκή (δσξεά ή πψιεζε) ηνπ ινγηζκηθνχ ζε παθέηα πξνγξακκάησλ, πνπ πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθέο πεγέο ην θαζέλα. 2. Ξεγαίνο θψδηθαο: Ζ δηαλνκή ηνπ ινγηζκηθνχ πξέπεη λα επηηξέπεηαη ηφζν ζηε κνξθή ηνπ πεγαίνπ θψδηθα 3 φζν θαη ζε κεηαγισηηηζκέλε κνξθή. Δάλ ν πεγαίνο θψδηθαο δελ ζπκπεξηιακβάλεηαη ζηε δηαλνκή, ηφηε πξέπεη λα ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα ηνλ απνθηήζεη θαλείο δσξεάλ (π.ρ., κέζσ ηνπ Internet) ή κε δηθά ηνπ έμνδα. 3. Ξαξαγφκελν ινγηζκηθφ: Αιιαγέο θαη παξάγσγα πξέπεη λα επηηξέπνληαη. Απηά ζα πξέπεη λα κπνξνχλ λα δεκνζηνπνηνχληαη κε ηελ ίδηα άδεηα ρξήζεο. 4. Αθεξαηφηεηα ηνπ πεγαίνπ θψδηθα ηνπ ζπγγξαθέα: Ζ αλαδηαλνκή ηνπ ηξνπνπνηεκέλνπ πεγαίνπ θψδηθα επηηξέπεηαη κφλν κε ηνλ πεξηνξηζκφ φηη ε άδεηα ρξήζεο πξνβιέπεη ηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ επνλνκαδφκελσλ patches. Ζ άδεηα ρξήζεο επηηξέπεηαη λα πξνζηαηεχεη ην φλνκα ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη λα επηηξέπεη ηε δηαλνκή ηνπ ηξνπνπνηεκέλνπ πεγαίνπ θψδηθα κφλν θάησ απφ δηαθνξεηηθφ φλνκα. 5. Θακία δηάθξηζε ζε βάξνο αηφκσλ ή νκάδσλ: Ζ άδεηα ρξήζεο δελ επηηξέπεηαη λα βιάπηεη θάπνην άηνκν ή θάπνηα νκάδα αηφκσλ. 6. Θαλέλαο πεξηνξηζκφο σο πξνο ην πεδίν εθαξκνγήο: Ρν πεδίν εθαξκνγήο ηνπ ινγηζκηθνχ δελ επηηξέπεηαη λα πεξηνξίδεηαη απφ ηελ άδεηα ρξήζεο. 7. Δπαλαδηαλνκή ηεο άδεηαο ρξήζεο: Ρα δηθαηψκαηα πνπ απνθηνχληαη πξέπεη λα πεξηέξρνληαη ζε φια ηα άηνκα πνπ απνθηνχλ ην ινγηζκηθφ, ρσξίο απηά λα ρξεηάδεηαη λα εθνδηαζηνχλ κε επηπξφζζεηε άδεηα ρξήζεο. 8. Ζ άδεηα ρξήζεο δελ επηηξέπεηαη λα πεξηνξίδεηαη ζε έλα νξηζκέλν παθέην ινγηζκηθνχ: Ρα δηθαηψκαηα πνπ απνθηνχληαη απφ έλα πξφγξακκα δελ πξέπεη λα εμαξηνχληαη απφ ην αλ ην πξφγξακκα είλαη κέξνο ελφο παθέηνπ ινγηζκηθνχ. Αλ ην πξφγξακκα αθαηξεζεί απφ ην παθέην ηφηε απηφ ζαλ επαθφινπζν δελ πξέπεη λα έρεη ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ δηθαησκάησλ ν πεγαίνο θψδηθαο δελ επηηξέπεηαη λα έρεη γξαθεί κε αθαηαλφεην ηξφπν ή λα βξίζθεηαη ζε θάπνηα ελδηάκεζε κνξθή π.ρ., πξν-κεηαγισηηηζκέλνο.

28 Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ Ζ άδεηα ρξήζεο δελ επηηξέπεηαη λα εκπνδίδεη ηε ζπλ-δηαλνκή ηνπ ινγηζκηθνχ καδί κε άιια ινγηζκηθά: Ζ άδεηα ρξήζεο δελ πξέπεη λα πεξηνξίδεη ηε δηαλνκή ηνπ ινγηζκηθνχ καδί κε άιια πξνγξάκκαηα Ζ άδεηα ρξήζεο πξέπεη λα είλαη νπδέηεξε ηερλνινγίαο: Θαλέλαο φξνο ηεο άδεηαο ρξήζεο δελ πξέπεη λα βαζίδεηαη ζε κηα νξηζκέλε ηερλνινγία, ηξφπν ή δηεπαθή. Θάζε άδεηα ρξήζεο πνπ ππνβάιιεηαη ζηελ OSI εμεηάδεηαη αλ είλαη ζχκθσλε κε ηνλ «Νξηζκφ ηνπ Αλνηθηνχ Θψδηθα». Αλ ε άδεηα ρξήζεο ζπκθσλεί κε ηνλ νξηζκφ, ηφηε γίλεηαη δεθηή ζηνλ θαηάινγν ησλ επνλνκαδφκελσλ «αδεηψλ ρξήζεο πνπ είλαη πηζηνπνηεκέλεο απφ ηελ OSI.» (Open Source Initiative, 2003β). Ξέξα φκσο απφ ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ πξέπεη λα πιεξνί έλα ινγηζκηθφ γηα λα αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ηνπ ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα, ππάξρνπλ θαη θάπνηα επηπιένλ ζεκαληηθά ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηνπ ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα πνπ ην θάλνπλ δεκνθηιέο θαη εμαηξεηηθά ρξήζηκν. Ρν ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα ραξαθηεξίδεηαη απφ: Σακειφ θφζηνο: Ρν ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα δηαλέκεηαη δσξεάλ ή ζε πνιχ ρακειφ θφζηνο. Αλεμαξηεζία: Ζ δπλαηφηεηα επηινγήο πνιιαπιψλ αλαδφρσλ θαη ε κε εμάξηεζε απφ ζπγθεθξηκέλνπο πξνκεζεπηέο είλαη θαζνξηζηηθή, ηδίσο, φηαλ γίλεηαη πξνζπάζεηα επξείαο αλάπηπμεο θαη εθαξκνγήο ππεξεζηψλ ειεθηξνληθήο θπβέξλεζεο. Αζθάιεηα θαη ηδησηηθφηεηα: Ζ θαηαλφεζε ηνπ πσο ιεηηνπξγεί έλα «ζχζηεκα» ζε φια ηνπ ηα επίπεδα είλαη θαη θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο δηαθάλεηάο ηνπ. Ξαξφιν πνπ θαλέλα ινγηζκηθφ δελ είλαη 100% αζθαιέο ε δπλαηφηεηα «ειέγρνπ» ησλ ιχζεσλ θαη ησλ ε δηάγλσζε ησλ πξνβιεκάησλ είλαη θξίζηκε. Ξξνζαξκνζηηθφηεηα: Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε θαιχηεξε εθαξκνγή δελ κπνξεί παξά λα θαιχςεη ηηο αλάγθεο κεξηθψλ κφλν ρξφλσλ γη απηφ θαη ε δπλαηφηεηα αλαπξνζαξκνγήο ηεο έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία. Ξνηφηεηα: Πε πνιιέο πεξηπηψζεηο ην ΙΑΘ απνδεηθλχεηαη ηδηαίηεξα πνηνηηθφ θαη αμηφπηζην ιφγσ ησλ ζεκαληηθψλ αλζξσπίλσλ πφξσλ πνπ επελδχνληαη θαη ηεο έιιεηςεο εκπνξηθήο θαη ρξνληθήο πίεζεο. Ρήξεζε πξνηχπσλ 2 : Ζ δπλαηφηεηα ηήξεζεο ησλ πξνηχπσλ πνπ έρνπλ ηεζεί θαζψο θαη ε αλάγθε γηα ζπλερή βειηηζηνπνίεζή ηνπο θαζηζηνχλ πεξηζζφηεξν δπλαηή ηελ δηαιεηηνπξγηθφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ. Αλαδηαλνκή θαη ειεχζεξε ρξήζε: Ιακβάλνληαο ζαλ δεδνκέλν ηελ επξεία ρξήζε ηνπ ΙΑΘ ζηηο ππεξεζίεο ηνπ, ν δεκφζηνο ηνκέαο, ζα πξνσζνχζε κε δπζθνιία ηελ αλαδηαλνκή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ΙΑΘ. Απφ ηελ άιιε, ε ειεχζεξε ρξήζε ηνπ ΙΑΘ απνηειεί έλα είδνο «εξεκίαο» ζην φηη δελ ζα εκπιαθεί ζε αληαγσληζηηθέο δηαδηθαζίεο. Δμαζθάιηζε ηεο ζπλέρεηαο: Απνηειεί θαζνξηζηηθφ παξάγνληα αθνχ ε Γεκφζηα Γηνίθεζε δελ εμαξηάηαη απφ ζπγθεθξηκέλεο εηαηξείεο γηα ηελ εμέιημε, κεηαηξνπή θαη ππνζηήξημε ησλ πξντφλησλ ηεο Νξηζκφο Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ Ζ έθθξαζε «Διεχζεξν Ινγηζκηθφ» ζπρλά εμηζψλεηαη κε απηήλ ηνπ αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ. Ν φξνο «Διεχζεξν Ινγηζκηθφ» πξνέξρεηαη απφ ηνλ αγγιηθφ φξν «Free Software», κε ηε ιέμε «Free» λα κελ έρεη ηελ έλλνηα ηνπ «Γσξεάλ», αιιά ηελ έλλνηα ηνπ «Διεχζεξνπ». Άξα, ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ δηαλέκεηαη κε ηέηνην θαζεζηψο ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ λα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεί ην πξφγξακκα γηα νπνηνλδήπνηε ζθνπφ, αιιά θαη λα ην πξνζαξκφδεη ζηηο αλάγθεο ηνπ έρνληαο πξφζβαζε ζηνλ πεγαίν θψδηθά ηνπ. Κπνξεί λα αλαδηαλέκεη αληίγξαθα ηνπ ινγηζκηθνχ ζε ηξίηνπο κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ε δηαλνκή απηή γίλεηαη ζηα πιαίζηα ηεο άδεηαο ρξήζεο ηνπ ζπγθεθξηκέλν ινγηζκηθνχ. Ζ αλαδηαλνκή ζε ηξίηνπο κπνξεί λα γίλεηαη καδί κε ηηο φπνηεο βειηηψζεηο επηθέξεη έλαο 1 λα κελ αλαγθάδεη ηα άιια πξνγξάκκαηα λα είλαη αλνηθηνχ θψδηθα 2 ην ζηνηρείν απηφ, βέβαηα, «απεηιείηαη» απφ ηελ παξαρψξεζε παηέλησλ ινγηζκηθνχ εθφζνλ εκπνδίδνπλ ηελ ρξήζε θνηλψλ εκπνξηθψλ πξνηχπσλ

29 Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ 16 ρξήζηεο ζην ινγηζκηθφ. O νξηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ πξνέξρεηαη απφ ην έξγν GNU θαη βαζίδεηαη ζε ηέζζεξα είδε ειεπζεξίαο (GNU Project, 2003), πνπ παξέρνληαη ζε θάζε ρξήζηε ηνπ ινγηζκηθνχ: Διεπζεξία 0: Ζ ειεπζεξία λα ρξεζηκνπνηεί θαλείο ην πξφγξακκα γηα νπνηνδήπνηε ζθνπφ. Διεπζεξία 1: Ζ ειεπζεξία κειέηεο θαη ηξνπνπνίεζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Ζ ειεπζεξία δειαδή λα θαηαλνεί θαλείο πψο ιεηηνπξγεί ην πξφγξακκα θαη πψο κπνξεί λα ην πξνζαξκφζεη ζηηο δηθέο ηνπ απαηηήζεηο. Ζ πξφζβαζε ζην πεγαίν θψδηθα είλαη βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ απφθηεζε απηήο ηεο ειεπζεξίαο. Διεπζεξία 2: Ζ ειεπζεξία λα δηαλέκεη θαλείο αληίγξαθα κε ζηφρν λα βνεζήζεη ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπ. Ζ ειεπζεξία αληηγξαθήο ηνπ πξνγξάκκαηνο Διεπζεξία 3: Ζ ειεπζεξία βειηίσζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη επαλέθδνζεο ηνπ, πξνο ην ζπκθέξνλ ηεο θνηλφηεηαο ησλ ρξεζηψλ Ζ πξφζβαζε ζην πεγαίν θψδηθα είλαη βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ απφθηεζε απηήο ηεο ειεπζεξίαο. Έλα πξφγξακκα ζεσξείηαη ειεχζεξν ινγηζκηθφ φηαλ νη ρξήζηεο ηνπ έρνπλ φιεο ηηο παξαπάλσ ειεπζεξίεο. Νη ρξήζηεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ είλαη ειεχζεξνη λα αλαδηαλέκνπλ αληίγξαθα, κε ή ρσξίο ηξνπνπνηήζεηο, δσξεάλ ή ρξεψλνληαο γηα ηελ δηαλνκή, ζηνλ νπνηνλδήπνηε, νπνπδήπνηε θαη κε νπνηνδήπνηε κέζν. Γελ απαηηείηαη εμνπζηνδφηεζε ή θαηαβνιή αληηηίκνπ γηα απφθηεζε ζρεηηθήο άδεηαο. Ρν ειεχζεξν ινγηζκηθφ απνηειεί βαζηθά κηα αλζξσπηζηηθή δξάζε. Θάπνηνο αλαπηχζζεη έλα ινγηζκηθφ θαη ζεσξψληαο φηη απηφ κπνξεί λα είλαη ρξήζηκν θαη ζε άιινπο, ην δηαζέηεη θάησ απφ θάπνηα άδεηα ρξήζεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. Ζ δηαλνκή καδί κε ηνλ πεγαίν θψδηθα επηηξέπεη ηε κεηαθνξά ηνπ ινγηζκηθνχ ζε δηαθνξεηηθέο πιαηθφξκεο. Ρν ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα, νπζηαζηηθά αλαδεηεί ηθαλνχο ζπλεξγάηεο γηα ηελ πινπνίεζε ελφο έξγνπ. Γειαδή κία εηαηξία (ή έλα εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα) ζέιεη λα πινπνηήζεη έλα ινγηζκηθφ, αιιά δελ έρεη ηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο γηα λα ην θέξεη ζε πέξαο. Έηζη, μεθηλά ηελ πινπνίεζή ηνπ, ηε θηάλεη κέρξη έλα ζεκείν θαη κεηά δηαζέηεη ην ινγηζκηθφ ηεο κε ην κνληέιν ηνπ αλνηθηνχ θψδηθα. Δάλ θαη άιινη (εηαηξίεο ή ηδηψηεο ή εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα) έρνπλ αλάγθε απφ απηφ ην ινγηζκηθφ, ζα ζπκβάινπλ φινη απφ ιίγν ζηελ πεξάησζή ηνπ. Έηζη, ηφζν ε αξρηθή εηαηξία φζν θαη νη ππφινηπνη ζα απνθηήζνπλ ην ινγηζκηθφ πνπ ηνπο είλαη απαξαίηεην, ρσξίο θάπνηνο απφ απηνχο λα επηβαξπλζεί εμ νινθιήξνπ ην θφζηνο αλάπηπμεο ηνπ ινγηζκηθνχ. Ρν ζέκα ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ έξρνληαη ζε δεχηεξε κνίξα φηαλ πξφθεηηαη γηα έλα ινγηζκηθφ πνπ δηαηίζεηαη θάησ απφ κία άδεηα ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα. Απηφ πνπ θπξίσο ελδηαθέξεη είλαη λα θαηαζθεπαζηεί ην ινγηζκηθφ. Πίγνπξα ππάξρνπλ πνιινί ιφγνη γηα λα ζπκκεηάζρεη θαλείο ζηελ αλάπηπμε ινγηζκηθνχ αλνηρηνχ θψδηθα. Νη βαζηθφηεξνη απφ απηνχο είλαη: Ζ ηαρχηεξε αλάπηπμε ηνπ ινγηζκηθνχ πνπ ζα βνεζήζεη θαη ηνλ ίδην ηνλ ζπκκεηέρνληα, θαζψο φηαλ νινθιεξσζεί ην ινγηζκηθφ ζα ην ρξεζηκνπνηήζεη θαη ν ίδηνο, Ζ απφθηεζε εκπεηξίαο απφ ηελ αλάπηπμε ελφο ινγηζκηθνχ, αιιά θαη ηεο ζπλεξγαζίαο κε άιινπο πξνγξακκαηηζηέο, Ζ απφθηεζε θήκεο εάλ ην έξγν πεηχρεη θαη γίλεη γλσζηφ. Ξνιιέο θνξέο νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ αλάπηπμε ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ή ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα «αληακείθζεθαλ» κε θαιέο ζέζεηο ζε εηαηξίεο, θαη Ζ εζηθή ηθαλνπνίεζε ηεο ζπλεηζθνξάο πξνο ηνλ ζπλάλζξσπν. Ζ δηάζεζε ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ είλαη ζπλήζσο δσξεάλ, κε ηελ έλλνηα φηη δελ αγνξάδνπκε ην δηθαίσκα ρξήζεο ηνπ φπσο ζπκβαίλεη κε ην εκπνξηθφ ινγηζκηθφ. Απηφ, φκσο, δελ ζεκαίλεη φηη είλαη πάληα δσξεάλ θαη ε δηαλνκή ηνπ. Γηα παξάδεηγκα, ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα Linux αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ηνπ αλνηρηνχ θψδηθα, αιιά νη εηαηξίεο πνπ θάλνπλ ηε δηαλνκή ηνπ, δεκηνπξγψληαο δηαθνξεηηθά παθέηα κε ην ινγηζκηθφ (Red Hat, SuSE θ.ιπ.) ρξεψλνπλ ηα παθέηα ηνπο, θαη εηδηθφηεξα ηελ πξνζηηζέκελε αμία πνπ ηνπνζεηνχλ ζε απηά, ζπιιέγνληαο δηάθνξα πξνγξάκκαηα, δεκηνπξγψληαο ζπκπιεξσκαηηθά βνεζήκαηα.

30 Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ 17 Ξιενλεθηήκαηα Ζ ινγηθή ηεο αλάπηπμήο ηνπ είλαη ηέηνηα ψζηε επηηξέπεη ηνλ πνηνηηθφ ηνπ έιεγρν απφ πνιινχο αλζξψπνπο. Κάιηζηα, αξθεηνί απφ απηνχο είλαη πηζαλφ λα είλαη ηθαλφηαηνη πξνγξακκαηηζηέο θαη πνιχ εμεηδηθεπκέλνη. πάξρεη ηεξάζηηα δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο ηνπ ινγηζκηθνχ ζηηο αλάγθεο Κπνξεί λα απνηειέζεη ζεκαληηθφ εθπαηδεπηηθφ εξγαιείν ή εξγαιείν γηα απφθηεζε πξνγξακκαηηζηηθήο εκπεηξίαο απφ απηνχο πνπ αλαπηχζζνπλ θψδηθα. Ρν θφζηνο ρξήζεο θαη απφθηεζεο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ή ηνπ ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα είλαη ζπλήζσο ζεκαληηθά κηθξφηεξν απφ ην θφζηνο αληίζηνηρσλ εκπνξηθψλ ιχζεσλ. Όηαλ πξφθεηηαη γηα δεκνθηιή πξνγξάκκαηα, ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη ζε πιεζψξα εγθαηαζηάζεσλ αλά ηνλ θφζκν, ε ππνζηήξημε ζε πεξίπησζε εκθάληζεο πξνβιεκάησλ κπνξεί λα πξνέιζεη άκεζα, κε ηε ρξήζε ησλ θαλαιηψλ επηθνηλσλίαο ηνπ Internet. Κεηνλεθηήκαηα Γελ είλαη ζην ζχλνιφ ηνπο ιχζεηο ζηαζεξέο ζηε ιεηηνπξγία ηνπο. Ππλήζσο ην ινγηζκηθφ ππνδνκήο, ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη απφ πνιινχο θαη άξα πνιινί έρνπλ ζπκθέξνλ λα είλαη ηζρπξφ, είλαη αξθεηά ζηαζεξφ. Όκσο, θάπνηα επηκέξνπο πξνγξάκκαηα ηα νπνία ελδηαθέξνπλ ιίγνπο, ίζσο λα κελ είλαη ην ίδην ζηαζεξά κε ηα αληίζηνηρα εκπνξηθά. Ζ παξερφκελε ηεθκεξίσζε είλαη ζπλήζσο κηθξή, κε εμαίξεζε ηα βαζηθά πξνγξάκκαηα ππνδνκήο. Ζ ππνζηήξημε γίλεηαη ζπλήζσο απφ ηελ ίδηα ηελ θνηλφηεηα αλάπηπμεο θαη ρξήζεο ηνπ ινγηζκηθνχ, πνπ ζεκαίλεη φηη δελ ππάξρεη θάπνηα επαγγεικαηηθή δέζκεπζε. Ξάλησο, γηα ινγηζκηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη επξέσο, ππάξρνπλ θαη επαγγεικαηίεο πνπ αλαιακβάλνπλ ηε ζχλαςε ζπκβνιαίσλ ππνζηήξημεο. Σξεηάδεηαη λα πεξάζνπλ αξθεηέο εθδφζεηο ηνπ ινγηζκηθνχ ψζηε λα ζηαζεξνπνηεζεί. Έηζη, εάλ θάπνηνο ην πηνζεηήζεη ζηηο πξψηεο ηνπ εθδφζεηο, ελδερνκέλσο λα αληηκεησπίζεη αξθεηά πξνβιήκαηα. Γελ είλαη ειεγρφκελε ε αλάπηπμή ηνπ. Ν θαζέλαο πξνζζέηεη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ απηφο ρξεηάδεηαη. Έηζη, εάλ θάηη δελ ζπκπεξηιακβάλεηαη ζην ινγηζκηθφ επεηδή δελ ην έρεη αλαπηχμεη θάπνηνο γηα λα πξνζηεζεί, ζα πξέπεη λα ην αλαπηχμεη ν ίδηνο ν ηειηθφο ελδηαθεξφκελνο. Δπεηδή ν θψδηθαο είλαη δηαζέζηκνο, κπνξεί λα ειεγρζεί ε αμηνπηζηία ηνπ, θάηη πνπ δελ κπνξεί λα γίλεη ζε εκπνξηθά πξνγξάκκαηα, φπνπ ν θψδηθαο δελ είλαη δηαζέζηκνο. Ξίλαθαο 1 Ξιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ / ινγηζκηθνχ αλνηρηνχ θψδηθα Ρν ειεχζεξν ινγηζκηθφ θαη ην ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα, ζηηο αξρηθέο ηνπ εθδφζεηο δελ είλαη αξθεηά ζηαζεξφ θαη βειηηψλεηαη ζηελ πνξεία. Ζ αλάπηπμή ηνπ μεθηλά απφ θάπνηα ζπγθεθξηκέλε αλάγθε πνπ δηακνξθψλεηαη θαη ζπκπιεξψλεηαη ζηελ πνξεία, ελψ παξάιιεια απμάλεηαη ν αξηζκφο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ αλάπηπμή ηνπ. Αθνχ πεξάζνπλ ηα πξψηα ζηάδηα ηεο αλάπηπμεο θαη δνθηκαζηεί ην ινγηζκηθφ ζε δηάθνξεο εγθαηαζηάζεηο, απφ ηηο νπνίεο ζα πξνθχςνπλ παξαηεξήζεηο θαη βειηηψζεηο, ζηαδηαθά δεκηνπξγνχληαη ζηαζεξφηεξεο ιχζεηο. Νπζηαηηθά ην ινγηζκηθφ ππνδνκήο, ην νπνίν είλαη αξθεηά δηαδεδνκέλν θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζε πνιιέο εγθαηαζηάζεηο (ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα, φπσο ην Linux, ινγηζκηθφ γηα servers, φπσο ν Apache Web Server θ.ιπ.), είλαη εμίζνπ ιεηηνπξγηθφ θαη ζηαζεξφ κε αληίζηνηρεο εκπνξηθέο ιχζεηο. Κε απηφ ηνλ ηξφπν ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ θαη ην ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη σο ινγηζκηθφ πνπ δίλεη ιχζεηο ζε ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο θαη φρη κε πξνθαηάιεςε φηη, εμαηηίαο ηεο πξνέιεπζεο ηνπ θαη ηνπ ηξφπνπ δηαλνκήο ηνπ, δελ είλαη ην ίδην θαιφ κε ηα εκπνξηθά ινγηζκηθά. Άιισζηε, δελ είλαη ηπραίν φηη κεγάινη θαηαζθεπαζηέο ππνζηεξίδνπλ πιένλ ινγηζκηθφ πνπ έρεη αλαπηπρζεί σο ειεχζεξν ινγηζκηθφ ή ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα, φπσο ην Linux θαη δηάθνξεο εθδφζεηο γηα servers. Ρν ινγηζκηθφ θνζηίδεη ζεκαληηθά ζηηο επηρεηξήζεηο θαη ζηνπο νξγαληζκνχο, ηφζν γηα ηελ αγνξά αδεηψλ φζν θαη γηα ηε ιεηηνπξγία, ζπληήξεζε θαη ππνζηήξημή ηνπ. Γπζηπρψο, ην δεχηεξν ππάξρεη σο δαπάλε ζε θάζε είδνπο ινγηζκηθνχ, εκπνξηθνχ ή κε. Ρν θφζηνο ησλ αδεηψλ, φκσο, φπνπ ζε θάπνηεο

31 Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ 18 πεξηπηψζεηο είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθφ, κπνξεί λα κεησζεί ζεκαληηθά κε ηε ρξήζε ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ή ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα. Κηαο θαη ζπλήζσο ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ θαη ην ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα πεξηιακβάλνπλ θαη ηνλ πεγαίν θψδηθα, έλαο νξγαληζκφο κπνξεί λα πξνζαξκφζεη ην ινγηζκηθφ ζηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ηνπ, έρνληαο έηνηκν ην 90% θαη πιένλ ηνπ ινγηζκηθνχ, ρσξίο λα ρξεηαζηεί λα δεκηνπξγήζεη απφ ηελ αξρή ην ινγηζκηθφ. Δάλ θάπνηνο δελ έρεη αζρνιεζεί ζην παξειζφλ κε ηελ θνηλφηεηα ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ θαη ηνπ ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα, πξαγκαηηθά ζα εθπιαγεί βιέπνληαο ηνλ πινχην ηνπ ινγηζκηθνχ πνπ έρεη αλαπηπρζεί θαη δηαλέκεηαη κε απηά ηα κνληέια. πάξρεη ειεχζεξν ινγηζκηθφ θαη ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα πνπ θαιχπηεη θάζε αλάγθε, φπσο αθξηβψο ζπκβαίλεη θαη κε ην εκπνξηθφ ινγηζκηθφ. Δίλαη ζεκαληηθφ φηη ππνζηεξίδνληαη αξθεηέο ππνινγηζηηθέο πιαηθφξκεο, θάηη πνπ ζεκαίλεη φηη απηφο πνπ ζα ζειήζεη λα ην ρξεζηκνπνηήζεη, δελ πξέπεη λα πεξηνξηζηεί ζε ζπγθεθξηκέλε πιαηθφξκα. Θαηά ζπλέπεηα, ηα θξηηήξηα γηα λα επηιέμνπκε θαη λα απνθαζίζνπκε εάλ ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ θαη ην ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα είλαη ζπκθέξνλ γηα κηα εηαηξία, δελ είλαη ηφζν νηθνλνκηθά. Γηα παξάδεηγκα, εάλ κία εηαηξία ζέιεη ηελ αλεμαξηεζία ηεο απφ ζπγθεθξηκέλνπο θαηαζθεπαζηέο, ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ θαη ην ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα είλαη κία θαιή ιχζε. Δάλ ζέιεη λα έρεη έιεγρν ζηνλ πεγαίν θψδηθα ησλ πξνγξακκάησλ πνπ ρξεζηκνπνηεί, ηέηνηνπ ηχπνπ ινγηζκηθφ είλαη επίζεο θαιή ιχζε. Δάλ ρξεηάδεηαη αξθεηέο ηξνπνπνηήζεηο ζηνλ θψδηθα, ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ ηελ εμππεξεηεί. Άξα ηα θξηηήξηα γηα λα απνθαζίζνπκε ηη είλαη πην ζπκθέξνλ γηα κηα επηρείξεζή, δελ είλαη απαξαίηεηα νηθνλνκηθά, ή ηνπιάρηζηνλ δελ μεθηλνχλ έηζη. Όπσο είλαη ινγηθφ, φηαλ απμάλεηαη ε ρξήζε ζε θάηη θαη δεκηνπξγείηαη ε θξίζηκε κάδα, εκθαλίδνληαη θαη απηνί πνπ αλαιακβάλνπλ ηελ ππνζηήξημε ησλ ζπζηεκάησλ. Έηζη, ππάξρνπλ αξθεηέο εηαηξίεο αιιά θαη κεκνλσκέλα άηνκα πνπ αλαιακβάλνπλ ηελ ππνζηήξημε ζπζηεκάησλ πνπ βαζίδνληαη ζε ειεχζεξν ινγηζκηθφ θαη ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα. Νη δηαρεηξηζηέο ησλ ζπζηεκάησλ, νη πξνγξακκαηηζηέο θαη γεληθφηεξα νη ηερληθνί απμάλνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο γχξσ απφ απηά ηα ζπζηήκαηα, φπσο αθξηβψο ζπκβαίλεη θαη κε ηα ζπζηήκαηα πνπ βαζίδνληαη ζε εκπνξηθφ ινγηζκηθφ. Θαηά ζπλέπεηα, ζε πξαθηηθφ επίπεδν, κία επηρείξεζε πνπ ζα επηιέμεη λα ρξεζηκνπνηήζεη ειεχζεξν ινγηζκηθφ ή ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα, κπνξεί λα βξεη αλζξψπνπο κε ηελ θαηάιιειε ηερλνγλσζία πνπ ζα ηελ ππνζηεξίμνπλ Άδεηεο Σξήζεο 1 Ρν Copyright (Lerner θαη Tirole, 2002) είλαη κηα κνξθή πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πνπ δίλεη ζην δεκηνπξγφ ελφο πξσηφηππνπ έξγνπ απνθιεηζηηθά δηθαηψκαηα γηα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα πάλσ ζην έξγν, φζνλ αθνξά ηε δεκνζίεπζε, ηε δηαλνκή θαη ηε δηαζθεπή / πξνζαξκνγή ηνπ. Κεηά ην πέξαο ηνπ ρξνληθνχ απηνχ δηαζηήκαηνο ην έξγν ππεηζέξρεηαη ζην δεκφζην ηνκέα (public domain). Ρν Copyright εθαξκφδεηαη ζε θάζε κνξθή έθθξαζεο κηαο ππαξθηήο θαη δηαθξηηήο ηδέαο ή πιεξνθνξίαο. Θάπνηεο θνξέο ζηα πιαίζηα ηνπ Copyright αλαγλσξίδνληαη θαη εζηθά δηθαηψκαηα ηνπ δεκηνπξγνχ, φπσο ην δηθαίσκα λα κλεκνλεχεηαη γηα ην έξγν. Νη άδεηεο ινγηζκηθνχ θιεηζηνχ θψδηθα απαγνξεχνπλ: ηελ αληηγξαθή ηνπ, ηελ ηαπηφρξνλε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ ζε παξαπάλσ απφ έλαλ ππνινγηζηή, ηε κεηαπψιεζε ηνπ, ηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ θαη ηελ απαίηεζε νπνηαζδήπνηε απνδεκίσζεο απφ ηνλ ρξήζηε ζε πεξίπησζε πνπ ην ινγηζκηθφ ιφγσ αζηνρηψλ πξνθαιέζεη νπνηνδήπνηε πξφβιεκα ζην ρξήζηε. Ν ρξήζηεο δελ αγνξάδεη ην ινγηζκηθφ, αιιά ηελ άδεηα λα ην ρξεζηκνπνηεί θάησ απφ ζπγθεθξηκέλεο πξνυπνζέζεηο θαη φξνπο πνπ έρεη ζέζεη ν θαηαζθεπαζηήο. Ρν Copyleft είλαη ινγνπαίγλην κε ηε ιέμε copyright θαη πεξηγξάθεη ηελ πξαθηηθή ηεο ρξήζεο ηεο λνκνζεζίαο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο copyright απφ ην δεκηνπξγφ ελφο έξγνπ πξνθεηκέλνπ λα αξζνχλ νη πεξηνξηζκνί ζηε δηαλνκή αληηγξάθσλ θαη παξαιιαγψλ ηνπ απφ ηξίηνπο θαη λα δηαζθαιηζηεί φηη ε ίδηα έιιεηςε πεξηνξηζκψλ 1

32 Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ 19 ζα δηέπεη θαη ηηο ηξνπνπνηεκέλεο εθδφζεηο ηνπ. Δθθξάδεηαη κε ηε κνξθή αδεηψλ ρξήζεο. Σξεζηκνπνηείηαη ζε έξγα ινγηζκηθνχ, κνπζηθήο θαη ηέρλεο. Νη άδεηεο ρξήζεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ είλαη copyleft άδεηεο θαη απαγνξεχνπλ: ηελ παξεκπφδηζε ηεο ειεχζεξεο δηαλνκήο ηνπ ινγηζκηθνχ, ηε ζηέξεζε ηνπ πεγαίνπ θψδηθα απφ φζνπο ιακβάλνπλ ην ινγηζκηθφ, ηελ αθαίξεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηξνπνπνίεζεο απφ φζνπο ιακβάλνπλ ην ινγηζκηθφ θαη ηελ εθαξκνγή νπνηνλδήπνηε δηαθξίζεσλ ζρεηηθά κε ην πνηνο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη θαζψο θαη γηα πνηφλ ζθνπφ ην ινγηζκηθφ. Δμαζθαιίδνπλ ηε δηαηήξεζε ησλ 4 ειεπζεξηψλ (εθηέιεζεο, κειέηεο, αλαδηαλνκήο, βειηίσζεο) ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ζε φζνπο ην ιακβάλνπλ θαη άξνπλ ηνπο πεξηνξηζκνχο ρξήζεο ελψ ζέηνπλ πεξηνξηζκνχο δηαλνκήο. Νη ηξφπνη ρξήζεο δελ πεξηνξίδνληαη απφ ην δεκηνπξγφ. Γελ έρνπλ ηζρχ ζηνλ ίδην ην δεκηνπξγφ, αιιά κφλν ζε φζνπο ιακβάλνπλ ην ινγηζκηθφ απφ απηφλ. Ζ δηαλνκή θάησ απφ κηα άδεηα ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ δελ ζεκαίλεη αθαίξεζε ηνπ copyright απφ ην δεκηνπξγφ θαη θάζε ηκήκα ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα αλήθεη σο πλεπκαηηθφ έξγν ζην ή ζηνπο δεκηνπξγνχο ηνπ. Θάζε ηξνπνπνίεζε ή βειηίσζε ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ αλήθεη σο πλεπκαηηθφ έξγν ζηνλ αξρηθφ ηνπ δεκηνπξγφ θαζψο θαη ζηνπο δεκηνπξγνχο ησλ ηξνπνπνηήζεσλ ή βειηηψζεσλ. Νη άδεηεο ρξήζεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ πεξηέρνπλ φξνπο πνπ πξνζηαηεχνπλ ην copyright ησλ δεκηνπξγψλ θαη ηελ απφδνζε κλείαο ζε απηνχο. Νη δεκηνπξγνί / θάηνρνη ηνπ copyright έρνπλ δηθαίσκα λα δηαλείκνπλ ηα ηκήκαηα ηνπ έξγνπ πνπ ηνπο αλήθνπλ θάησ απφ πνιιαπιέο άδεηεο αλνηθηνχ ή θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ ή λα αιιάμνπλ ηελ άδεηα ρξήζεο θαη δηαλνκήο. Ηδηαίηεξε έκθαζε δίλεηαη ζε πνιιέο άδεηεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ζηελ πεξίπησζε αλαδηαλνκήο παξάγσγσλ έξγσλ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. Πε θάζε άδεηα νξίδεηαη ξεηψο ηη απνηειεί παξάγσγν έξγν θαη ηη φρη. «Κνιπζκαηηθέο» νλνκάδνληαη νη άδεηεο πνπ ππνρξεψλνπλ ηνπο δεκηνπξγνχο παξάγσγσλ έξγσλ λα ηα δηαλέκνπλ απνθιεηζηηθά θάησ απφ ηελ ίδηα άδεηα. «Κε κνιπζκαηηθέο» νλνκάδνληαη φζεο δελ ζέηνπλ πεξηνξηζκνχο ζηελ επηινγή άδεηαο δηαλνκήο ζηνπο δεκηνπξγνχο παξάγσγσλ έξγσλ, εθφζνλ δηαηεξήζνπλ ηηο ζεκεηψζεηο copyright θαη ηε κλεία ησλ αξρηθψλ δεκηνπξγψλ. Απαγνξεχεηαη ε δηαλνκή έξγσλ πνπ εμαξηψληαη απφ παηέληεο ηξίησλ θάησ απφ άδεηεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ρσξίο ηε ζπγθαηάζεζή ηνπο. Νξηζκέλεο άδεηεο επηβάιινπλ ζηνλ δηαλνκέα ηνπ έξγνπ ή παξαγψγσλ ηνπ ηελ παξαρψξεζε άδεηαο ρξήζεο φισλ ησλ παηεληψλ απφ ηηο νπνίεο εμαξηάηαη ην αξρηθφ ή ην παξάγσγν έξγν, ζε φζνπο ην ιακβάλνπλ. Ζ GPLv3 επηβάιιεη ζε φζνπο ζπλεηζθέξνπλ ζην έξγν, αλεμάξηεηα αλ ην δηαλέκνπλ ή φρη, ηελ παξαρψξεζε άδεηαο ρξήζεο παηεληψλ. πάξρνπλ πάλσ απφ 70 άδεηεο ρξήζεο εγθεθξηκέλεο απφ Open Source Initiative (OSI). Κηα ιίζηα φισλ ησλ πηζηνπνηεκέλσλ αδεηψλ ρξήζεο απφ ην OSI ππάξρεη ζηηο ηζηνζειίδεο ηεο Ξξσηνβνπιίαο Αλνηθηνχ Θψδηθα (Open Source Initiative, 2003β). Γηαθέξνπλ θπξίσο σο πξνο: ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ ζέηνπλ ζηε δηαλνκή δηαθφξσλ εηδψλ παξάγσγσλ έξγσλ, ηελ αληηκεηψπηζε ζεκάησλ παηεληψλ θαη ηνλ ηξφπν απφδνζεο ηνπ copyright θαη ηεο κλείαο ζηνπο δεκηνπξγνχο. Νη ζπρλφηεξνη 1 ηχπνη αδεηψλ ρξήζεο ινγηζκηθνχ, είλαη νη αθφινπζνη: Γεκφζηαο Θπξηφηεηαο (Public Domain). Ζ άδεηα ρξήζεο Γεκφζηαο Θπξηφηεηαο (Public Domain) είλαη ε αζζελέζηεξε κνξθή άδεηαο ρξήζεο θαη δελ πηζηνπνηήζεθε απφ ηελ Ξξσηνβνπιία Αλνηθηνχ Θψδηθα. Δπεηδή δελ ππάξρνπλ θαζφινπ ζπγγξαθηθά δηθαηψκαηα ή πεξηνξηζκνί επαλαδηαλνκήο ή ρξήζεο ηνπ ινγηζκηθνχ, κπνξεί λα ακθηζβεηεζεί αλ ε άδεηα ρξήζεο Γεκφζηαο Θπξηφηεηαο κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί ζαλ άδεηα ρξήζεο (Rosen, 2002). BSD. Κηα απφ ηηο πην παιηέο, απιέο θαη κε δεζκεπηηθέο άδεηεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. Ρν ινγηζκηθφ ην νπνίν αλήθεη ζηνλ ηχπν ηνπ κπνξεί βαζηθά λα ρξεζηκνπνηείηαη απεξηφξηζηα. Ν θψδηθαο κπνξεί λα ζπκπεξηιεθζεί ζε εκπνξηθά πξντφληα θαη δελ ππάξρεη ππνρξέσζε επαλαδηαλνκήο ηνπ πεγαίνπ θψδηθα. Κφλν κηα ππελζχκηζε ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ ησλ ππεπζχλσλ αλάπηπμεο θαη ε αλαθνξά ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Berkeley 1

33 Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ 20 πξέπεη λα ππάξρεη ζηηο δηαλνκέο ηφζν ηνπ κεηαγισηηηζκέλνπ φζν θαη ηνπ πεγαίνπ θψδηθα φπσο θαη κέζα ζηα πξνγξάκκαηα, ζηα νπνία ζπκπεξηιήθζεθαλ ηκήκαηα ηνπ ινγηζκηθνχ. Απηέο νη ππελζπκίζεηο πξέπεη λα ππάξρνπλ αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο δηαθήκηζεο. Αλάινγα κε ηελ παξαιιαγή ηεο άδεηαο ρξήζεο ηνπ BSD κπνξνχλ λα παξαιεθζνχλ κεξηθνί απφ ηνπο πεξηνξηζκνχο. Ξαξφκνηεο άδεηεο: Apache License, Mozilla Public License, Eclipse Public License, Academic Free License Θαιιηηερληθή Άδεηα. Ζ βαζηθή ηδέα ηεο Θαιιηηερληθήο Άδεηαο (Artistic License) είλαη, φηη παξέρεη ζηνλ ζπγγξαθέα έλα είδνο «θαιιηηερληθνχ ειέγρνπ» ηεο αλάπηπμεο ηνπ ινγηζκηθνχ (Sieckmann, 2001:4.2.4). Νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ θαη λα αλαπαξαγάγνπλ ην ινγηζκηθφ απεξηφξηζηα. Νη ζπγγξαθείο ζπλερίδνπλ λα δηαηεξνχλ ην δηθαίσκα λα απνθαζίδνπλ γηα ηελ ζπλέρηζε ηεο αλάπηπμεο. Έλα γλσζηφ έξγν απηνχ ηνπ ηχπνπ άδεηαο είλαη ε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ Perl. GPL. Ζ πην επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελε άδεηα ρξήζεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. Δίλαη «κνιπζκαηηθή» άδεηα, δειαδή απαηηεί ηε δηαλνκή νπνηνπδήπνηε παξάγσγνπ έξγνπ ή βειηίσζεο θάησ απφ ηελ ίδηα άδεηα. Ν θψδηθαο δελ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε έξγα θιεηζηνχ θψδηθα. Ζ εθδφζεηο 1 θαη 2 δελ παξέρνπλ άδεηα ρξήζεο παηεληψλ. Ζ έθδνζε 3 πεξηέρεη άκεζε άδεηα ρξήζεο παηεληψλ. Ζ έθδνζε 3 επηβάιεη ζπγθεθξηκέλνπο φξνπο ζε πεξηπηψζεηο ρξήζεο ηνπ έξγνπ ζε θαηαλαισηηθέο ζπζθεπέο, πεξηπηψζεηο δηκεξψλ απνθιεηζηηθψλ ζπκθσληψλ πάλσ ζε παηέληεο θαη άιιεο πεξηπηψζεηο. Ζ άδεηα ρξήζεο GPL 1, δηαηππψζεθε γηα πξψηε θνξά ζην έξγν GNU απφ ην Ίδξπκα ηνπ Διεχζεξν Ινγηζκηθνχ (Free Software Foundation). Όπσο θαη ζηηο άιιεο άδεηεο ρξήζεο, ππάξρεη ππνρξέσζε δεκνζηνπνίεζεο ηνπ πεγαίνπ θψδηθα θαη ην ινγηζκηθφ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηείηαη ειεχζεξα, λα αλαδηαλέκεηαη θαη λα ηξνπνπνηείηαη. Νη εηδηθνί θαλνληζκνί ηεο άδεηαο ρξήζεο GPL ραξαθηεξίδνληαη ζπρλά θαη απηνί ζαλ «Copyleft». Απηνί απαηηνχλ, ην ινγηζκηθφ ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηκήκαηα πνπ αλήθνπλ ζηελ GPL λα ζεσξείηαη ζαλ παξαγφκελν έξγν θαη λα θιεξνλνκεί ηνπο ίδηνπο θαλνληζκνχο. Πε ζπλδπαζκνχο ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα θαη ηδηφθηεηνπ ινγηζκηθνχ απηφο ν φξνο απνηειεί βαζηθά έλα άιπην πξφβιεκα. Έλα πνιχ γλσζηφ παξάδεηγκα ινγηζκηθνχ ηνπ ηχπνπ GPL είλαη ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα Linux. LGPL. Ν ζπληάθηεο ηεο άδεηαο ρξήζεο LGPL 2 είλαη αθξηβψο φπσο θαη γηα ην GPL ην έξγν GNU. Απηή ε άδεηα ρξήζεο είλαη κε ειάρηζηεο δηαθνξέο φκνηα κε ηελ GPL. Αλαπηχρζεθε θπξίσο γηα βηβιηνζήθεο ζπλαξηήζεσλ ή / θαη αληηθεηκέλσλ. Ρα πξνγξάκκαηα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχλ απηέο ηηο βηβιηνζήθεο, δελ ζεσξνχληαη παξαγφκελα έξγα θαη δελ ππφθεηληαη ζηνπο πεξηνξηζκνχο ηνπ Copyleft. Απηφ δελ ηζρχεη φκσο γηα αιιαγέο ζηελ ίδηα ηελ βηβιηνζήθε. Απηέο πξέπεη επίζεο λα δεκνζηνπνηεζνχλ κε ηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο LGPL. Ξνιιαπιή Αδεηνδφηεζε. Απνηειεί έλα αξθεηά δεκνθηιέο επηρεηξεκαηηθφ κνληέιν. Ν θάηνρνο ηνπ copyright ηνπ έξγνπ δίλεη ζηνπο πειάηεο ηνπ δχν ή πεξηζζφηεξεο επηινγέο άδεηαο δηαλνκήο θαη ρξήζεο: Αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ θαη Θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ. Ξξνζπαζεί λα ζπλδπάζεη ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ κνληέινπ αλάπηπμεο αλνηθηνχ θψδηθα κε ηε δπλαηφηεηα ρξήζεο ηνπ έξγνπ ππνάδεηεο θιεηζηνχ θψδηθα ή ελζσκάησζήο ηνπ ζε άιια έξγα θιεηζηνχ θψδηθα. Απαηηεί ν δηαλνκέαο λα έρεη απνθιεηζηηθφ copyright ζε φιε ηελ έθηαζε ηνπ έξγνπ. 2.2 Γηαθνξέο Ινγηζκηθνχ Αλνηθηνχ Θψδηθα θαη Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ To ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα εθ πξψηεο φςεσο δελ θαίλεηαη λα δηαθέξεη απφ ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ. Αλ εμεηαζηνχλ νη νξηζκνί ηνπο κε ηελ απζηεξή ηνπο έλλνηα, φπσο απηνί έρνπλ δηαηππσζεί απφ ηελ Ξξσηνβνπιία Αλνηθηνχ Θψδηθα (OSI) θαη ην Ίδξπκα Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ (FSF), αληίζηνηρα, δηαπηζηψλεηαη φηη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πξφθεηηαη γηα δηαθνξεηηθά πξάγκαηα 3. 1 ηα αξρηθά ηνπ General Public License, Γεληθή Γεκφζηα Άδεηα 2 ηα αξρηθά ηνπ Lesser Public License, Ιηγφηεξν Γεκφζηαο Άδεηαο 3 (ζχκθσλα κε ην άξζξν ηεο Wikipedia, # Open_Source_und_Freie_Software)

34 Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ 21 Ζ απφθαζε λα ρξεζηκνπνηεζεί ν φξνο ηνπ «αλνηθηνχ θψδηθα», πνπ είρε πξνηαζεί απφ ην Ηλζηηηνχην Christine Peterson Foresight, δηθαηνινγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ε ιέμε «free» ζηα αγγιηθά φπσο αλαθέξζεθε θαη πην πάλσ έρεη δπν έλλνηεο («ειεχζεξνο» θαη «δσξεάλ»). Ρν Ίδξπκα FSF θαηαλνεί ηε ιέμε κε ηελ έλλνηα ηεο ειεπζεξίαο («free speech, not free beer», δειαδή, «ειεχζεξνο ιφγνο, φρη δσξεάλ κπχξα»), παξφηη ε ιέμε απηή ζπρλά ζπζρεηίδεηαη κε ηελ έλλνηα ηνπ δσξεάλ. Ζ ζχγρπζε κεγαιψλεη απφ ην γεγνλφο φηη ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο είλαη φλησο δσξεάλ. Κεηά ηελ εηζαγσγή ηνπ φξνπ (αλνηθηνχ θψδηθα), ην FSF άζθεζε θξηηηθή ζην θίλεκα ηνπ αλνηθηνχ θψδηθα, θαηεγνξψληαο ην φηη επέθεξε λέα ζχγρπζε, δηφηη νη ζηφρνη ηνπ δελ αθνινπζνχζαλ θνηλσληθά θαη εζηθά θξηηήξηα, αιιά ήηαλ θαζαξά ηερληθήο θχζεσο. Θεσξήζεθε πσο δελ ήηαλ πιένλ ζηφρνο ε πξνζηαζία ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ απφ ηε κειινληηθή εθκεηάιιεπζε ησλ θεξδνζθφπσλ, νη νπνίνη ζα κπνξνχζαλ λα κεηέηξεπαλ ηηο ειεχζεξεο άδεηεο ρξήζεο ζε κε ειεχζεξεο. Ξάλσ απ φια φκσο, ην FSF θαηεγνξνχζε ην θίλεκα αλνηθηνχ θψδηθα γηα ην γεγνλφο φηη έδηλε έκθαζε ζηελ ειεπζεξία εμέηαζεο ηνπ πεγαίνπ θψδηθα, φρη φκσο θαη ζηελ απεξηφξηζηε ειεπζεξία αλαδηαλνκήο θαη ηξνπνπνίεζήο ηνπ. Ν νξηζκφο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ είλαη, ηειηθά, πεξηζζφηεξν πεξηνξηζηηθφο απφ ηνλ νξηζκφ ηνπ αλνηθηνχ θψδηθα. Κε άιια ιφγηα, ελψ ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ είλαη ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα, ην ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα δελ είλαη νπσζδήπνηε «ειεχζεξν». Απφ ηελ άιιε, θνηλσληθά ζέκαηα φπσο απηφ ηεο εζηθήο θαη ηεο αλζξψπηλεο ειεπζεξίαο, ζίγνπξα πξνζεγγίδεηαη πιεξέζηεξα απφ ηνλ νξηζκφ ηνπ «ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ». 2.3 Ηζηνξία Δμέιημεο ηνπ Ινγηζκηθνχ Αλνηθηνχ Θψδηθα Ζ ηζηνξία ηνπ ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα πεξηέρεη φιεο ηηο θάζεηο ηεο αλάπηπμεο πνπ ζρεηίδεηαη κε ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα UNIX, ηνπο δηαδφρνπο ηνπ θαη ηα παξάγσγά ηνπ, ηελ γξήγνξε εμάπισζε ηνπ Internet θαη ηε θνπιηνχξα ησλ hackers. Ηζηνξηθά, ην ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα έρεη ππάξμεη απφ ηελ πξψηε πεξίνδν ηεο πιεξνθνξηθήο ινγηζκηθφ θνηλήο ρξήζεο. Πηελ πξψηε πεξίνδν ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ζην MIT, νη καζεηέο κνηξάδνληαλ ην ινγηζκηθφ ηνπο. πήξρε κηα θνηλή αληίιεςε φηη κπνξεί λα κάζεη ν έλαο απφ ηνλ άιινλ θαη λα επεμεξγάδεηαη ν έλαο ην ινγηζκηθφ ηνπ άιινπ. Πηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, φηαλ ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα Unix γελληφηαλ, ηα παλεπηζηήκηα είραλ ηελ άδεηα λα ην ρξεζηκνπνηνχλ ειεχζεξα. Ν πεγαίνο θψδηθαο ήηαλ δσξεάλ θαη ηα παλεπηζηήκηα επέζηξεθαλ ηηο ζπλεηζθνξέο ηνπο ζηνπο δεκηνπξγνχο ηνπ Unix. Ρελ δεθαεηία ζρεδφλ φιν ην ινγηζκηθφ παξάγεηαη απφ ηε ζπλεξγαζία αθαδεκατθψλ θαη εξεπλεηψλ θαη παξέρεηαη καδί κε ην πιηθφ. Ρν θφζηνο παξαγσγήο ηνπ πεξηιακβάλεηαη ζηελ ηηκή ηνπ πιηθνχ. Ρα ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα δηαλέκνληαη ειεχζεξα θαη ζπληεξνχληαη απφ ηελ θνηλφηεηα ησλ ρξεζηψλ ηνπο. Ν πεγαίνο θψδηθαο δηαηίζεηαη καδί κε ην ινγηζκηθφ, θαζψο νη ρξήζηεο ζπρλά θάλνπλ κεηαηξνπέο, παξεκβάζεηο θαη βειηηψζεηο. Γηάθνξεο νκάδεο ρξεζηψλ φπσο νη SHARE (IBM 701) θαη DECUS (DEC) ζρεκαηίδνληαη γηα ηελ αληαιιαγή θαη βειηίσζε ινγηζκηθνχ. Πηα ηέιε ηνπ 1960 ην θφζηνο παξαγσγήο θαη ζπληήξεζεο ινγηζκηθνχ γηα ηνπο θαηαζθεπαζηέο πιηθνχ ζπλερψο απμάλεηαη. Αξρίδεη λα αλαπηχζζεηαη κηα βηνκεραλία παξαγσγήο ινγηζκηθνχ πξνο πψιεζε αλεμάξηεηα απφ ην πιηθφ. Ρν 1969 ε απνθιεηζηηθή δηάζεζε ινγηζκηθνχ καδί κε ην πιηθφ θξίλεηαη απφ ηελ θπβέξλεζε ησλ ΖΞΑ σο βιαπηηθή γηα ηνλ αληαγσληζκφ. Ρν 1970 ε AT&T δηαζέηεη πξψηκεο εθδφζεηο ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο UNIX δσξεάλ ζηελ θπβέξλεζε θαη ηελ αθαδεκατθή θνηλφηεηα, αιιά ρσξίο άδεηα αλαδηαλνκήο θαη δηαλνκήο ηξνπνπνηήζεσλ. Ρν 1976 ν Bill Gates ζπληάζζεη ηελ «Αλνηθηή επηζηνιή πξνο Σνκπίζηεο», ηζρπξηδφκελνο φηη απηφ πνπ νη hackers απνθαινχζαλ «κνίξαζκα» ήηαλ γη απηφλ «θινπή». Ρν 1979 ε ΑΡ&Ρ αξρίδεη λα ζέηεη ζε ηζρχ πεξηνξηζηηθέο άδεηεο ρξήζεο εθφζνλ θξίλεη φηη ζα έρεη θέξδε πσιψληαο ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα UNIX. Πηηο αξρέο ηνπ 1980 ε βηνκεραλία ινγηζκηθνχ αξρίδεη λα ρξεζηκνπνηεί ηερληθά κέηξα, φπσο ε δηάζεζε κφλν ησλ εθηειέζηκσλ κνξθψλ ησλ πξνγξακκάησλ, πξνθεηκέλνπ λα απνηξέςεη ηνπο ρξήζηεο Ζ/ λα κειεηνχλ θαη λα πξνζαξκφδνπλ ην ινγηζκηθφ. Ρν 1980 ν λφκνο πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο (copyright) επεθηείλεηαη θαη ζην ινγηζκηθφ, ελψ ην 1983 ν Richard

35 Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα / Διεχζεξν Ινγηζκηθφ 22 Stallman αλαθνηλψλεη ην έξγν GNU γηα ηελ παξαγσγή ελφο πιήξνπο ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο απαιιαγκέλνπ απφ πεξηνξηζκνχο ζηε δηαλνκή θαη ρξήζε ηνπ πεγαίνπ ηνπ θψδηθα θαη επηιέγεηαη ε αξρηηεθηνληθή UNIX. Ρν 1985 ηδξχεηαη απφ ηνλ Richard Stallman ην ίδξπκα ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ (Free Software Foundation) θαη ην 1986 δεκνζηεχεηαη ν πξψηνο νξηζκφο ηνπ Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ. Ρν 1989 δεκνζηεχεηαη ε πξψηε έθδνζε ηεο Γεληθήο Άδεηαο Γεκφζηαο Σξήζεο GNU (GNU GPL). Ρν 1991 έρεη ήδε νινθιεξσζεί ε αλάπηπμε πνιιψλ εξγαιείσλ θαη βνεζεηηθψλ εθαξκνγψλ ελψ θάπνηα έρνπλ ήδε γίλεη θπξίαξρα ζηελ αγνξά (GNU Compiler Collection, GNU Debugger, GNU Emacs). Ν ππξήλαο ηνπ ιεηηνπξγηθνχ (HURD) ζπλερψο θαζπζηεξεί. Ρν 1991 ν Φηιαλδφο Linus Torvalds αξρίδεη λα θαηαζθεπάδεη ηνλ ππξήλα Linux. Αξρηθφο ζθνπφο ηνπ ε θαηαζθεπή ελφο πξνζσκνησηή ηεξκαηηθνχ, πξνθεηκέλνπ λα έρεη πξφζβαζε ζηα ζπζηήκαηα UNIX πνπ δηέζεηε ην Ξαλεπηζηήκην ηνπ Διζίλθη. Αλαπηχζζεη γηα ηελ αξρηηεθηνληθή ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ ππνινγηζηή (80386). Ζ αλάπηπμε γίλεηαη ζε Minix κε ρξήζε ηνπ GNU C compiler. Αλαθνηλψλεη ην έξγν ηνπ ζην Usenet ζην newsgroup «comp.os.minix.». Ρν 1992 ηo Linux αδεηνδνηείηαη θάησ απφ ηελ GPL θαη ην 1993 μεθηλά ην Debian GNU/Linux, ε πξψηε δηαλνκή GNU/Linux απφ ηνλ Ian Murdock. Θπθινθνξνχλ ηα ειεχζεξα ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα FreeBSD θαη NetBSD. Ρν 1994 θπθινθνξεί ην Red Hat Linux 1.0, ε πξψηε εκπνξηθή δηαλνκή GNU/Linux. Νη εηαηξίεο αξρίδνπλ λα δηαζέηνπλ πξντφληα βαζηζκέλα ζην Linux θαη δηαλνκέο κε εηαηξηθή ππνζηήξημε. Γεκηνπξγείηαη ην Αpache Group πνπ ζα αλαπηχμεη ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ δηαθνκηζηψλ δηαδηθηχνπ Apache ελψ παξάιιεια μεθηλάεη θαη ε αλάπηπμε ηεο γιψζζαο PHP. Ρν 1995 παξνπζηάδεηαη ε πξψηε έθδνζε ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ζρεζηαθψλ βάζεσλ δεδνκέλσλ MySQL θαη ην 1997 μεθηλάλε ηα έξγα KDE θαη GNOME (νινθιεξσκέλα γξαθηθά πεξηβάιινληα ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ). Ρν 1998 ν θπιινκεηξεηήο Netscape Navigator δηαηίζεηαη σο ειεχζεξν ινγηζκηθφ θαη δεκηνπξγείηαη ε «Ξξσηνβνπιίαο Αλνηθηνχ Θψδηθα». Ρν 1999 δεκηνπξγείηαη ε ζνπίηα γξαθείνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ OpenOffice απφ ην Sun StarOffice. Έηζη ζηα ηέιε ηνπ πξνεγνχκελνπ αηψλα ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ θπξηαξρεί ζηνπο δηαθνκηζηέο δηαδηθηχνπ. Ν Apache είλαη ν δεκνθηιέζηεξνο web server, ελψ ζπζηήκαηα εμνπιηζκέλα κε Linux, Apache, MySQL θαη PHP θηινμελνχλ ηηο πεξηζζφηεξεο δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ππνδνκψλ ηνπ δηαδηθηχνπ ζηεξίδνληαη ζε ειεχζεξν ινγηζκηθφ. Ρν 2000 ηδξχεηαη ην Open Source Development Lab (OSDL) θαη ε ΗΒΚ αξρίδεη λα ππνζηεξίδεη ην Linux ζηα πξντφληα ηεο. Ρν 2001 ε Apple δηαζέηεη ην MacOS X v10 ν ππξήλαο ηνπ νπνίνπ βαζίδεηαη ζε ειεχζεξν ινγηζκηθφ. Ρν 2003 ε SCO θαηαζέηεη κήλπζε ζηελ IBM γηα παξαβίαζε copyright θαηά ηε κεηαθνξά θψδηθα απφ ην UNIX ζην Linux. Ρν 2004 ε Dell δηαζέηεη ηνπο πξψηνπο desktop ππνινγηζηέο κε πξνεγθαηεζηεκέλν Linux θαη δηαηίζεηαη ε πξψηε έθδνζε ηεο δηαλνκήο Ubuntu Linux. To mozilla foundation δηαζέηεη ηνλ firefox 1.0. Ρν 2005 ε Sun δηαζέηεη ην OpenSolaris θαη αλαθνηλψλεηαη ην έξγν One Laptop Per Child. Ρν 2006 ε Microsoft ζπλάπηεη ζπκθσλία πξνζηαζίαο παηεληψλ κε ηε Novel θαη νη θπβεξλήζεηο μεθηλνχλ δηαδηθαζίεο κεηάβαζεο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα ζε ειεχζεξν ινγηζκηθφ. Ρν 2007 εθδίδεηαη ε 3ε έθδνζε ηεο άδεηαο ρξήζεο GPL θαη ην Java Development Kit δηαηίζεηαη θάησ απφ ηελ GPL. To 2009 o ππξήλαο Linux μεπεξλά ηηο γξακκέο θψδηθα. Ρν Linux Foundation εθδίδεη κειέηε ζρεηηθά κε ηελ αλάπηπμε ηνπ ππξήλα Linux. Νη Red Hat, Novell, IBM, Intel, SGI, Oracle, HP, Cisco, Google, Fujitsu είλαη κεξηθέο κφλν απφ ηηο εηαηξίεο πνπ βξίζθνληαη ζηελ θνξπθή ηνπ πίλαθα ζπλεηζθνξψλ θψδηθα. Ρν 2010 αθφκε ζεκαληηθέο εηαηξίεο ππνζηεξίδνπλ ην Open Source κε ηελ Microsoft λα είλαη ζπφλζνξαο ζην Open Source Business Conference ηνπ Ζ Geeknet δηεμάγεη κία έξεπλα γηα ην θαηά πφζν ηα Open Source πξνγξάκκαηα δνπιεχνπλ θαη ζε πιαηθφξκεο ηεο Microsoft. Ζ έξεπλα έδεημε φηη απφ ην ζχλνιν ησλ Open Source πξνγξακκάησλ, ην % απφ απηά έηξεραλ θαη ζε Windows, ελψ ην 2010 ην λνχκεξν απηφ θηάλεη ζην 82%. Απηφ νπζηαζηηθά ζεκαίλεη φηη απφ ηα Open Source πξνγξάκκαηα πνπ ππάξρνπλ ζην Geeknet απηή ηελ ζηηγκή, απφ απηά είλαη ζπκβαηά κε ηα Windows. Φπζηθά γηα εθείλνπο πνπ παξαθνινπζνχλ ηελ εμέιημε θαη ηελ εκπινθή ηεο Microsoft ζην Open Source θαη ζην Interoperability θνκκάηη ηα ηειεπηαία 8 ρξφληα κφλν ηπραίν δελ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί ην λνχκεξν θαζψο εθηφο ηνπ φηη έρεη βνεζήζεη ζηελ αλάπηπμή Open Source εθαξκνγψλ, αιιά αθφκα θαη ηνπ ππξήλα ηνπ Linux, έρεη ρξεζηκνπνηήζεη θαη αλνηρηφ θψδηθα ζε θάπνηα απφ ηα πξντφληα ηεο.

36 Νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΡΞΔ) Νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΡΞΔ) Πην θεθάιαην απηφ ζα δνχκε ηελ έληαμε ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ ζηελ Δθπαίδεπζε, ηνλ ξφιν ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ, ηελ ζπζρέηηζε ησλ Ρερλνινγηψλ ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ κε ηηο παξαδνζηαθέο ζεσξίεο κάζεζεο θαη ηελ έληαμε ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζήκεξα ζηελ Διιάδα. Αθφκα ζα κειεηήζνπκε ηηο πεξηπηψζεηο θαη ηα νθέιε ηεο ρξήζεο ηνπ Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ, φπσο πεξηγξάθεθε ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην, ζηελ Δθπαίδεπζε θάλνληαο ηειηθά θάπνηεο πξνηάζεηο γηα ηελ νπζηαζηηθή αμηνπνίεζε ηνπ ζηελ Διιάδα. Education is not preparation for life; education is life itself John Dewey Νη ππνινγηζηέο θαη γεληθφηεξα νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ (ΡΞΔ) (Information and Communication Technologies / ICT) ελζσκαηψλνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζηελ θαζεκεξηλή καο δσή, δεκηνπξγψληαο λέεο επθαηξίεο γηα αλάπηπμε, επεκεξία θαη πνηφηεηα δσήο, ελψ ε θνηλσλία καο κεηαηξέπεηαη ζε κηα θνηλσλία ηεο ειεθηξνληθά επεμεξγαζκέλεο θαη κεηαδηδφκελεο πιεξνθνξίαο. Ν εθζπγρξνληζκφο ησλ δεκφζησλ ζεζκψλ θαη ε δπλαηφηεηα παξνρήο θαιχηεξσλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ ζε δηάθνξνπο ηνκείο είλαη πιένλ γεγνλφο. Ζ ρξήζε ησλ ΡΞΔ απμάλεηαη ζπλερψο ζε φινπο ζρεδφλ ηνπο ηνκείο ηνπ ζχγρξνλνπ θφζκνπ. Γεδνκέλεο απηήο ηεο θαηάζηαζεο, θάζε λένο ζην πιαίζην ηεο γεληθήο ηνπ εθπαίδεπζεο πξέπεη λα απνθηήζεη βαζηθέο γλψζεηο αιιά θαη δεμηφηεηεο, γηα λα κπνξεί λα θαηαλνεί ηνλ ζχγρξνλν θφζκν. Ν πνιίηεο ηεο απξηαλήο θνηλσλίαο πξέπεη λα είλαη ηερλνινγηθά θαη πιεξνθνξηθά «εγγξάκκαηνο». Νη ππνινγηζηέο κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ νπζηαζηηθά ζηε βειηίσζε ησλ δηαδηθαζηψλ δηδαζθαιίαο, κάζεζεο θαη απφθηεζεο γλψζεσλ, αιιά θαη λα δεκηνπξγήζνπλ πεξηβάιινληα γηα ηελ αλάπηπμε ηδηαίηεξσλ δεμηνηήησλ. Ν ππνινγηζηήο θαη ηα κέζα πνπ ηνλ ζπλνδεχνπλ εθηφο απφ ηε ρξεζηκφηεηά ηνπο σο εξγαιεία δηεθπεξαίσζεο θαζεκεξηλψλ εξγαζηψλ, αιιάδνπλ ηελ ηζρχνπζα θαηάζηαζε ζηελ εθπαίδεπζε ζπκβάιινληαο ζηελ θαιιηέξγεηα κηαο λέαο παηδαγσγηθήο αληίιεςεο, πνπ ρξεζηκνπνηεί λένπο ελεξγεηηθνχο ηξφπνπο κάζεζεο, ελψ επλννχλ ηελ αλάπηπμε λέσλ ζηάζεσλ θαη δεμηνηήησλ. Ν ππνινγηζηήο θαζίζηαηαη νπζηαζηηθά έλα δηεπηζηεκνληθφ εξγαιείν πξνζέγγηζεο ηεο γλψζεο. Ρα ηειεπηαία (δέθα θαη παξαπάλσ) ρξφληα ν ξφινο ησλ ΡΞΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία απμάλεηαη ζεκαληηθά. Πήκεξα, ηα εξγαζηήξηα ησλ πεξηζζφηεξσλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ είλαη εμνπιηζκέλα κε ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο, νη νπνίνη εληζρχνπλ ηε δηαδηθαζία κάζεζεο πεξηζζφηεξν απφ ηε δηδαζθαιία κε ηε ρξήζε παξαδνζηαθψλ δηδαθηηθψλ κέζσλ. Νη ππνινγηζηέο απηνί ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ρξεζηκνπνηνχλ εκπνξηθφ ινγηζκηθφ ην θφζηνο ηνπ νπνίνπ θαιχπηεηαη ζπλήζσο απφ ην θξάηνο. Όκσο παξνπζηάδεηαη παγθνζκίσο κηα φιν θαη πεξηζζφηεξν απμαλφκελε ηάζε πξνο ηελ πηνζέηεζε ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ινγηζκηθνχ αλνηρηνχ θψδηθα απφ ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, θαζψο θαη απφ δεκφζηνπο νξγαληζκνχο θαη εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. Αλ θαη ην πξσηαξρηθφ θίλεηξν γηα ηελ αλάπηπμε ΔΙ/ΙΑΘ ζην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ θαίλεηαη λα είλαη ε κείσζε ησλ δαπαλψλ πνπ ζπλδένληαη κε ηε ρνξήγεζε αδεηψλ θαη ηελ ηδηνθηεζία ησλ εκπνξηθψλ πξντφλησλ, δηάθνξα άιια πιενλεθηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ επέθηαζε ηνπ ΔΙ/ΙΑΘ κπνξνχλ λα είλαη αθφκα κεγαιχηεξνπ νθέινπο. 3.1 Ρερλνινγίεο Ξιεξνθνξίαο & Δπηθνηλσληψλ θαη Κάζεζε Νη λέεο ηερλνινγίεο ζπλεηζθέξνπλ ζηε βειηίσζε θαη ηνλ επαλαπξνζαλαηνιηζκφ ηεο δηαδηθαζίαο ηεο κάζεζεο ζε κηα θαηεχζπλζε φπνπ ε κάζεζε ζα γίλεη ελεξγεηηθή θαη νη καζεηέο: ζα πεηξακαηίδνληαη, ζα αλαδεηνχλ, ζα αλαθαιχπηνπλ θαη ζα ραίξνληαη ηε γλψζε,

37 Νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΡΞΔ) 24 ζα καζαίλνπλ λα ζπλεξγάδνληαη, λα είλαη κεζνδηθνί θαη λα παίξλνπλ πξσηνβνπιίεο, λα ζέηνπλ ζηφρνπο, λα επηρεηξεκαηνινγνχλ, λα ζθέθηνληαη θαη λα εθθξάδνληαη ειεχζεξα, ζα θαιιηεξγνχλ ηηο θιίζεηο θαη ηα ηαιέληα ηνπο, θαη ζα αγαπνχλ ηε κάζεζε Σξεηάδεηαη νη καζεηέο λα καζαίλνπλ θαη λα αγαπάλε ηε κάζεζε γηαηί ζα δήζνπλ ζε έλα θφζκν πνπ αιιάδεη γξήγνξα θαη απαηηεί ζπλερή θαη δηα βίνπ εθπαίδεπζε, επηκφξθσζε θαη θαηάξηηζε (Θφκεο, 2000). Ν ππνινγηζηήο, ζε θακία πεξίπησζε δελ κπνξεί λα αληηθαηαζηήζεη ην ξφιν ηνπ δάζθαιν θαη ην βηβιίν. Ν δάζθαινο παίδεη - θαη πξέπεη λα παίδεη - θεληξηθφ ξφιν, ηδηαίηεξα ζηηο κηθξέο ειηθίεο. Κα ε ρξήζε πνηνηηθνχ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ θαη εξγαιείσλ κάζεζεο κπνξεί λα βνεζήζεη ην έξγν ηνπ δαζθάινπ θαη λα ζπκπιεξψζεη θελά ζηε ιεηηνπξγία ηνπ έληππνπ βηβιίνπ. Δλψ ν δάζθαινο κε ην ιφγν θηλεί ηε θαληαζία, ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ θαη ηα επνπηηθά κέζα δηδαζθαιίαο κπνξνχλ δξνπλ ζπκπιεξσκαηηθά θαη ελεξγνπνηνχλ ηηο αηζζήζεηο. Ρα πνιπκέζα ζε ζρέζε κε ηα ζπκβαηηθά επνπηηθά κέζα, πξνζθέξνπλ αθφκα πεξηζζφηεξα (Θφκεο, 2004). Ν καζεηήο δελ παξαθνινπζεί παζεηηθά, δε κεηαηξέπεηαη ζε ζεαηή αιιά ζπκκεηέρεη ελεξγά θαη απηελεξγεί. Ζ ηερλνινγία ησλ πνιπκέζσλ πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα δηαζχλδεζεο ησλ πιεξνθνξηψλ, άξα πινήγεζεο ζηε γλψζε αλάινγα κε ηα θίλεηξα, ην ελδηαθέξνλ θαη ηελ πεξηέξγεηα ηνπ καζεηή. Δλεξγνπνηεί ην καζεηή θαη ζπγρξφλσο απνζπψληαο ηνλ απφ ηελ ζηαηηθή εξγνλνκία ηνπ βηβιίνπ. Δπηπιένλ εάλ αμηνπνηεζνχλ ζσζηά νη δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξνπλ ηα δίθηπα ππνινγηζηψλ, κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ζηελ αλαδήηεζε ηεο γλψζεο απφ πνιιέο πεγέο, ζηελ πξφζβαζε ζε επίθαηξε γλψζε θαη πιεξνθφξεζε, ζηελ επηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζία κε άιινπο καζεηέο, ζρνιεία, εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, κνπζεία, εηδηθνχο επηζηήκνλεο θαη ηειηθά λα παξέρνπλ έλα πινχζην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ πνπ ζα επλνεί ηε ζπλεξγαηηθή, ηε δηεξεπλεηηθή θαη ηε δεκηνπξγηθή κάζεζε 1. Ρν απνθιεηζηηθφ πξνλφκην ηεο κεηάδνζε πιεξνθνξίαο απφ ηνλ δάζθαιν ζην καζεηή δελ απνηειεί ζήκεξα ην λνκηκνπνηεηηθφ ζηνηρείν ηεο ζρέζεο δαζθάινπ καζεηή. Ζ εηζαγσγή επέιηθησλ δηαδηθαζηψλ ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κπνξεί: λα πξνάγεη ηελ εμαηνκηθεπκέλε θαη ηελ αλαθαιππηηθή κάζεζε, λα ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηεο ελεξγεηηθήο θαη απηφλνκεο ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ, λα πξνσζήζεη ηελ νκαδηθή εξγαζία, λα δηαθνξνπνηήζεη δξαζηεξηφηεηεο (ψζηε λα αληηκεησπίζεη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ καζεηψλ), λα εληζρχζεη ηελ παξνρή θηλήηξσλ ζηνπο καζεηέο, λα επηηξέςεη δηαθνξεηηθά καζεζηαθά κνληέια θαη λα ππνζηεξίμεη δηαθνξεηηθνχο ξπζκνχο κάζεζεο. Γνπιεχνληαο κε κεγάιεο βάζεηο δεδνκέλσλ, νη καζεηέο εμνηθεηψλνληαη κε ηε έλλνηα ηεο δηαρείξηζεο ηεο πιεξνθνξίαο. Ζ νκαδνπνίεζε, ε νξγάλσζε θαη ε ηαμηλφκεζε γίλνληαη ζπλήζεηα θαη νη καζεηέο νξγαλψλνπλ ην έξγν ηνπο απνηειεζκαηηθφηεξα. Ππγθξίλνληαο δηαθνξεηηθέο πεγέο πιεξνθνξηψλ, (εθεκεξίδεο, εγθπθινπαίδεηεο), νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη ηε ζεκαζία ηεο πξνζεθηηθήο αμηνιφγεζεο ησλ πεγψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ. Ν ππνινγηζηήο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα μεπεξαζηνχλ νη θπζηθέο ηδηαηηεξφηεηεο θαη λα δψζεη επηπιένλ επθαηξίεο κάζεζεο ζε καζεηέο δηαθνξεηηθψλ ηθαλνηήησλ (νπνηαζδήπνηε θχζεο). Αθφκα θαη ν καζεηήο πνπ δελ κπνξεί λα παξαθνινπζήζεη καζήκαηα ζηε ζρνιηθή αίζνπζα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ζπλερίζεη ηηο ζπνπδέο ηνπ ρξεζηκνπνηψληαο ηελ εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε. Ν ππνινγηζηήο κπνξεί λα εξγαζζεί κε ηαρχηεηα πξνζαξκνζκέλε ζηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ θαη φρη κε έλα θνηλφ ξπζκφ ελψ επηηξέπεη ζε έλα καζεηή λα γπξίζεη πίζσ, λα δεηήζεη δηεπθξηλίζεηο θαη λα θάλεη ιάζε ρσξίο ην επηθξηηηθφ «βιέκκα» ησλ ζπκκαζεηψλ ηνπ. Όηαλ νη καζεηέο δπζθνιεχνληαη, αζρνινχληαη κε δξαζηεξηφηεηεο ρακειφηεξνπ επηπέδνπ, δίλνληαο θαη ιακβάλνληαο ηηο απαηηνχκελεο πιεξνθνξίεο, ψζηε λα 1 βι. Θεθ.4

38 Νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΡΞΔ) 25 πάξνπλ ηηο ζσζηέο απαληήζεηο, κέρξη λα βειηηψζνπλ ηηο βαζηθέο δεμηφηεηέο ηνπο. Τάρλνληαο πιεξνθνξίεο θαη ρξεζηκνπνηψληαο ηεο ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ, καζαίλνπλ λα αληαιιάζζνπλ ηηο ηδέεο ηνπο, λα ζέηνπλ εξσηήζεηο, λα αλαπηχζζνπλ θξηηηθφ πλεχκα θαη παξαθηλνχληαη λα απνθηήζνπλ βαζηθέο δεμηφηεηεο. Ρα πνιπκέζα κπνξεί λα παξνπζηάζνπλ πξνβιήκαηα ηεο πξαγκαηηθήο δσήο, πνπ αληινχληαη απφ ηα πξνεγνχκελα καζήκαηα θαη ηελ εκπεηξία ησλ καζεηψλ θαη λα ηα ζπλδέζνπλ κε ην ζπγθεθξηκέλν κάζεκα. Ζ ρξήζε δξαζηεξηνηήησλ ηεο θαζεκεξηλήο δσήο θάλεη ην κάζεκα επράξηζην θαη ηελ κάζεζε εππξφζδεθηε. 3.2 Νη ΡΞΔ θαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Νη ΡΞΔ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο ζχγρξνλνπο εθπαηδεπηηθνχο λα αλαλεψζνπλ ηε κέζνδν δηδαζθαιίαο ηνπο θαη ηνπο ηξφπνπο κάζεζεο ησλ καζεηψλ. Νη εθπαηδεπηηθνί αληηιακβάλνληαη πσο ε ρξήζε ησλ ΡΞΔ νδεγεί ζε: αλαζεψξεζε ζηξαηεγηθψλ γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε, πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο δηαθνξνπνίεζεο, πεξηζζφηεξεο πξνζδνθίεο απφ ηελ πιεπξά ησλ καζεηψλ, πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο γηα εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία θαη νκαδηθή εξγαζία, θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ βαζκνχ κάζεζεο ησλ καζεηψλ. Ν δάζθαινο ρξεζηκνπνηεί βαζηθά ηξεηο κεζφδνπο πξνζέγγηζεο: ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή ζαλ έλα κεράλεκα-εθπαηδεπηή, πνπ επηηξέπεη ζηνπο καζεηέο λα ην ρξεζηκνπνηνχλ κφλνη ηνπο, ζπρλά σο αληακνηβή γηα ηελ θαιή ηνπο ζπκπεξηθνξά, ρξήζε εξγαιείσλ ινγηζκηθνχ, σο ππνζηεξηθηηθφ κέζν ζηελ ππάξρνπζα κέζνδν δηδαζθαιίαο, επηλφεζε λέσλ ηξφπσλ δηδαζθαιίαο ή εξγαζηψλ, ησλ νπνίσλ ε πινπνίεζε γίλεηαη εθηθηή (ή πην εχθνιε) κε ηε ρξήζε ππνινγηζηή. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα ειέγρνπλ ην ξπζκφ κε ηνλ νπνίν καζαίλνπλ θαη λα επηιέγνπλ ηνπο ηξφπνπο εξγαζίαο ηνπο κε ηνπο νπνίνπο καζαίλνπλ θαιχηεξα. Ζ εχθνιε πξφζβαζε ζε πεγέο πιεξνθνξηψλ ζεκαίλεη φηη ν εθπαηδεπηηθφο δελ ειέγρεη θαη δελ πεξηνξίδεη ηελ πνζφηεηα πιεξνθνξηψλ κε ηηο νπνίεο δνπιεχεη ν καζεηήο, θαη φηη νη έξεπλεο κπνξεί λα θαηαιήμνπλ ζε θαηλνχξγηεο θαηεπζχλζεηο. Νη καζεηέο εξεπλνχλ ηδέεο κφλνη ηνπο, κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο έηνηκνπο λα δψζνπλ λέεο πιεξνθνξίεο, λα θάλνπλ ζπλδέζεηο κε πξνεγνχκελα καζήκαηα ή λα αλαθαηεπζχλνπλ ηε ζθέςε, φηαλ ε δηαδηθαζία κάζεζεο έρεη θηάζεη ζε αδηέμνδν. Νη εθπαηδεπηηθνί θαη νη καζεηέο γίλνληαη ζπλεξγάηεο ζηε κάζεζε, ρξεζηκνπνηψληαο ηνλ ππνινγηζηή γηα λα δηεξεπλήζνπλ λέεο πεξηνρέο καδί. Νη καζεηέο πνπ δνπιεχνπλ ζε κηθξέο νκάδεο ζηνλ ππνινγηζηή, ζπλεξγάδνληαη γηα κεγαιχηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα. Κε επίθεληξν ηνλ ππνινγηζηή ζπδεηνχλ ηδέεο, αθνχλ άιινπο θαη βαζίδνληαη ζηελ εκπεηξία θαη ζηε γλψζε ν έλαο ηνπ άιινπ. Ππρλά ε δηαδηθαζία επεμήγεζεο ησλ ζθέςεσλ ηνπο ζηνπο άιινπο βνεζάεη θάζε έλα καζεηή λα θαηαλνήζεη θαη λα κάζεη κε κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα. Ζ νκαδηθή εξγαζία κε ηνπο ππνινγηζηέο απαηηεί θαιή δηαρείξηζε ηεο ηάμεο. Δπίζεο, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζπγθξνηνχληαη νη νκάδεο είλαη ζεκαληηθφο. Νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα κειεηήζνπλ πξνζεθηηθά ηηο δηαθνξέο ζηηο ηθαλφηεηεο, ην θχιν θαη ηελ πνιηηηζκηθή εκπεηξία. Νη δηθέο ηνπο παξαηεξήζεηο ζε νηηδήπνηε κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ νκαδηθή εξγαζία ζα είλαη ζεκαληηθέο. Νη έξεπλεο πξνηείλνπλ φηη κηα νκάδα ηξηψλ καζεηψλ είλαη ην βέιηηζην κέγεζνο. Κεξηθέο θνξέο ζε δεπγάξηα, ν έλαο καζεηήο κπνξεί λα θπξηαξρήζεη έλαληη ηνπ άιινπ, ελψ, αλ ε νκάδα είλαη κεγαιχηεξε, κεξηθνί καζεηέο δε ζπκκεηέρνπλ θαζφινπ. Δθεί φπνπ ε ηθαλφηεηα θαη ε εκπεηξία ησλ καζεηψλ ηαηξηάδνπλ, ε εξγαζία ζε δεπγάξηα κπνξεί λα έρεη θαιχηεξα απνηειέζκαηα θαη λα δεκηνπξγεί ιηγφηεξν άγρνο γηα ηε κάζεζε. Ζ επζχλε κνηξάδεηαη θαη έηζη δεκηνπξγείηαη έλα πεξηβάιινλ, φπνπ ε ιάζνο απάληεζε δελ είλαη πξφβιεκα, φηαλ νη καζεηέο κπνξνχλ λα αλαιχζνπλ ην γηαηί θαη λα κάζνπλ απφ ηα ίδηα ηνπο ηα ιάζε. Νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα είλαη ζαθείο ζρεηηθά κε ην ζηφρν, ηνλ νπνίν ζέηνπλ θαη κε ην ηη ειπίδνπλ λα επηηεπρζεί. Κεξηθέο θνξέο νη καζεηέο ζα εξγάδνληαη ζε νκάδεο, αιιά ζα πξέπεη λα παξάγνπλ αηνκηθά απνηειέζκαηα. Νη καζεηέο πνπ δνπιεχνπλ ζε κηα νκαδηθή εξγαζία γηα λα παξάγνπλ έλα νκαδηθφ απνηέιεζκα είλαη πηζαλφηεξν λα

39 Νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΡΞΔ) 26 δνπιέςνπλ ζπλεξγαηηθά. Νη εθπαηδεπηηθνί ρξεηάδεηαη λα επηβεβαηψλνπλ φηη νη ππνινγηζηέο ρξεζηκνπνηνχληαη ζε αμηφινγεο δξαζηεξηφηεηεο. Νη εθπαηδεπηηθνί ρξεηάδεηαη λα επηβεβαηψζνπλ φηη ε δνπιεηά κε ηνπο ππνινγηζηέο πεξηιακβάλεη ζηφρνπο νη νπνίνη: έρνπλ ζαθή καζεζηαθά απνηειέζκαηα πεξηγξάθνληαη απιά θαη άκεζα πξνζθέξνπλ επθαηξίεο γηα δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο κάζεζεο ζπλδένληαη κε ην πνιηηηζηηθφ επίπεδν φισλ ησλ καζεηψλ. Νη καζεηέο πξέπεη λα γλσξίδνπλ ηη ζα κάζνπλ, γηαηί πξέπεη λα ην κάζνπλ, αλ ε εξγαζία αθνξά έλα άηνκν ή κηα νκάδα, πφηε ζα έρνπλ πξφζβαζε ζηνλ ππνινγηζηή θαη ηέινο πψο ζα αμηνινγεζεί ε δνπιεηά ηνπο. Κηαο θαη ε ζρέζε αλάκεζα ζην καζεηή θαη ζην δάζθαιν αιιάδεη φηαλ εηζάγνληαη νη ππνινγηζηέο, κεξηθνί εθπαηδεπηηθνί δπζθνιεχνληαη λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο ηνπο λα κάζνπλ κε ηε ρξήζε ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ. Όηαλ αξρίδεη ε εξγαζία κε ηνλ ππνινγηζηή νη καζεηέο ζπρλά δεηάλε βνήζεηα θαη ε επέκβαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπλήζσο ελζαξξχλεη ηε κάζεζε. Ν έιεγρνο θαη ε δηαρείξηζε ηεο κάζεζεο γίλεηαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Ν εθπαηδεπηηθφο γίλεηαη ζχκβνπινο γηα λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα ζέζνπλ ηνπο δηθνχο ηνπο ζηφρνπο θαη ζθνπνχο. Θαζψο νη καζεηέο απνθηνχλ κεγαιχηεξε εκπεηξία ζηελ ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή ρξεηάδνληαη ιηγφηεξε ελζάξξπλζε γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηνλ ππνινγηζηή, αιιά ε απνηειεζκαηηθή επέκβαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζα ηνπο βνεζήζεη λα ζθεθηνχλ ηη έρνπλ θάλεη θαη ηη ζα ζπκβεί κεηά απφ κηα ελέξγεηα ηνπο. Θαζψο νη καζεηέο απνθηνχλ κεγαιχηεξν έιεγρν ζηελ δηθή ηνπο κάζεζε, ε έλλνηα ηεο παξέκβαζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αιιάδεη θαη πάιη. Ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κεηαηξέπεηαη ζε ξφιν ελδπλάκσζεο θαη δηεπθφιπλζεο θαη νη καζεηέο γίλνληαη πην ζπλεξγάζηκνη ηφζν κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ φζν θαη κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο. 3.3 Έληαμε ησλ ΡΞΔ ζηελ εθπαίδεπζε Ζ έληαμε ησλ ΡΞΔ ζηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε απνηειεί κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πξνθιήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ ζήκεξα. Πηφρνο πξέπεη λα είλαη ε εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηε ρξήζε ηνπο θαη ε αμηνπνίεζή ηνπο ζηε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Νη λέεο ζπλζήθεο ηεο «Θνηλσλίαο ηεο Γλψζεο» επηβάιινπλ ηελ αλάγθε αλακφξθσζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζε φιεο ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο λέεο πξνθιήζεηο ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο. Νη ΡΞΔ έρνπλ εμειηρζεί ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ε εμέιημή ηνπο απηή αθνξά θπξίσο ηε δηεπαθή αλζξψπνπ κεραλήο, ην δηαδίθηπν, ηα πνιπκέζα αιιά θαη ηα ζχγρξνλα ινγηζκηθά. Ζ πνξεία ηεο έληαμεο ηεο πιεξνθνξηθήο ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ππήξμε αξθεηά γξήγνξε ηα ηειεπηαία ρξφληα. Νη δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ έληαμε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, είλαη θάζε θνξά ζπλάξηεζε πνιιψλ παξακέηξσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ, ηε βαζκίδα εθπαίδεπζεο πνπ αθνξά ε εηζαγσγή, ηνπο πξνο επίηεπμε δηδαθηηθνχο θαη γλσζηηθνχο ζηφρνπο, ηηο νηθνλνκηθέο, πνιηηηθέο θαη θνηλσληθέο ζπγθπξίεο, ηελ πεξίνδν ηεο εηζαγσγήο, ην επίπεδν ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο θαη ηελ εμέιημε ησλ ΡΞΔ Νη ΡΞΔ ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε Πχκθσλα κε ην Ξαηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, ν γεληθφο ζθνπφο ηνπ καζήκαηνο είλαη: «νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ κε (ή ρσξίο) ηε βνήζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνλ ππνινγηζηή σο «γλσζηηθφ δηεξεπλεηηθφ εξγαιείν», αλαδεηνχλ πιεξνθνξίεο, επηθνηλσλνχλ θαη πξνζεγγίδνπλ βαζηθέο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε ρξήζε ηεο ππνινγηζηηθήο ηερλνινγίαο», ελψ ν εηδηθφο ζθνπφο (ΓΔΞΞΠ) είλαη «λα εμνηθεησζνχλ νη καζεηέο κε ηηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ ππνινγηζηή θαη λα έρνπλ κηα πξψηε επαθή κε δηάθνξεο ρξήζεηο ηνπ, σο επνπηηθνχ κέζνπ δηδαζθαιίαο, σο γλσζηηθνχ - δηεξεπλεηηθνχ εξγαιείνπ, σο εξγαιείνπ επηθνηλσλίαο θαη αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ ζην πιαίζην ησλ θαζεκεξηλψλ ζρνιηθψλ ηνπο δξαζηεξηνηήησλ - κε ηε ρξήζε θαηάιιεινπ ινγηζκηθνχ θαη ηδηαίηεξα αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο». Πχκθσλα κε ην ΓΔΞΞΠ 1 «ζε θακία πεξίπησζε δελ 1

40 Νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΡΞΔ) 27 λνείηαη ε δηδαζθαιία ηεο Ξιεξνθνξηθήο σο δηδαζθαιία γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ (ιακβαλνκέλνπ, επηπιένλ, ππφςε φηη δελ δηαηίζεηαη ρξφλνο ζην αληίζηνηρν Υξνιφγην Ξξφγξακκα κέρξη πξφζθαηα, ελψ πξνβιέπεηαη ψξα δηδαζθαιίαο απφ ην ζε πηινηηθά νινήκεξα δεκνηηθά ζρνιεηά). Πθνπφο είλαη ν καζεηήο λα καζαίλεη κε ηε ρξήζε ησλ Ρερλνινγηψλ ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο (ΡΞΔ) παξά γηα ηε ρξήζε ηνπο». Νη άμνλεο πινπνίεζεο ηνπ ζθνπνχ ηεο πιεξνθνξηθήο ζην δεκνηηθφ κπνξνχλ λα ζθηαγξαθεζνχλ σο αθνινχζσο: Ν ππνινγηζηήο γλσζηηθφ δηεξεπλεηηθφ εξγαιείν: Ξξφθεηηαη γηα ηνλ θχξην άμνλα έληαμεο ησλ ΡΞΔ ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ φπνπ ελζαξξχλεηαη ε ρξήζε αλνηρηνχ ινγηζκηθνχ δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο, φπσο αιιειεπηδξαζηηθά πνιπκέζα, πξνζνκνηψζεηο, εθπαηδεπηηθά παηρλίδηα, κνληεινπνίεζε θιπ. Ν ππνινγηζηήο επνπηηθφ κέζν δηδαζθαιίαο ζε βαζηθά γλσζηηθά αληηθείκελα: Γηα ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ππνινγηζηή ζε βαζηθά γλσζηηθά αληηθείκελα επηιέγεηαη ινγηζκηθφ επξείαο ρξήζεο, φπσο δσγξαθηθή, επεμεξγαζία θεηκέλνπ θαη ινγηζηηθά θχιια. Κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηε δηδαζθαιία καζεκάησλ φπσο ε γιψζζα, ε γξαπηή έθθξαζε, ηα καζεκαηηθά, ηα θαιιηηερληθά. Ν ππνινγηζηήο εξγαιείν επηθνηλσλίαο θαη αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ: Νη βάζεηο δεδνκέλσλ είλαη εξγαιείν ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα αξρεηνζέηεζε θαη αλάθηεζε πιεξνθνξηψλ. Νη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα έξζνπλ ζε επαθή κε απηή ηελ ηερλνινγία θαη λα γλσξίζνπλ ην ζπγθεθξηκέλν εξγαιείν. Κεζνδνινγία έληαμεο θαη δηδαζθαιίαο: Γχν είλαη νη επηθξαηνχζεο κεζνδνινγίεο γηα ηελ έληαμε ησλ ΡΞΔ ζηε δηαδηθαζία ηεο δηδαζθαιίαο: ν ππνινγηζηήο ζηελ ηάμε θαη ην εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο. πάξρεη επίζεο θαη ε κηθηή πξνζέγγηζε πνπ ζπληζηά ζπλδπαζκφ ησλ δχν. Ζ κέζνδνο «ππνινγηζηήο ζηελ ηάμε» απηή αθνινπζεί ην πξφηππν ελνπνηεκέλεο (integrated) έληαμεο ησλ ΡΞΔ ζηε δηδαζθαιίαο, ζχκθσλα κε ην νπνίν ηα κέζα πνπ δηαηίζεληαη θαη νη δηαδηθαζίεο πνπ αλαπηχζζνληαη είλαη ε γσληά ηνπ ππνινγηζηή (έλαο ή δχν ππνινγηζηέο ζε αίζνπζα δηδαζθαιίαο δηαζέζηκνο γηα φια ηα γλσζηηθά αληηθείκελα), ην Γηαδίθηπν, ε αλάπηπμε εξγαζηψλ θαη δηαζεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ε δηαρείξηζε ηεο βηβιηνζήθεο ηεο ηάμεο, ε επηθνηλσλία κε άιινπο καζεηέο, ε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ, ε εθεκεξίδα ηεο ηάμεο θαη ε αλάπηπμε πιηθνχ γηα εθδειψζεηο. Πε απηή ηε δηαδηθαζία ν ππνινγηζηήο αμηνπνηείηαη σο επνπηηθφ κέζν δηδαζθαιίαο, σο επηθνηλσληαθφ κέζν, σο κέζν αλαδήηεζεο, σο γλσζηηθφ δηεξεπλεηηθφ εξγαιείν θαη σο εξγαιείν ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Απφ ηελ άιιε «ζην εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο» ν ππνινγηζηήο ρξεζηκνπνηείηαη φπσο πξνεγνπκέλσο σο κέζν δηδαζθαιίαο, σο γλσζηηθφ δηεξεπλεηηθφ εξγαιείν, επηθνηλσληαθφ κέζν, θαη κέζν αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ. Δπεηδή πξφθεηηαη γηα ρψξν πεξηνξηζκέλν ππφ ηελ επίβιεςε θάπνηνπ εηδηθνχ, δελ απαηηείηαη ε εηδηθή επηκφξθσζε φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Υζηφζν απηφ ζπληζηά παξάιιεια κεηνλέθηεκα, θαζφηη απαηηείηαη ε δηακφξθσζε εηδηθήο αίζνπζαο, ηνπ εξγαζηεξίνπ, ην νπνίν έρεη κεγάιν νηθνλνκηθφ θφζηνο. Πε κηα ηέηνηνπ είδνπο πινπνίεζε απαηηείηαη απνηειεζκαηηθφ ζχζηεκα ζπληήξεζεο φινπ ηνπ εμνπιηζκνχ ηνπ εξγαζηεξίνπ. 3.4 Ρν Διεχζεξν Ινγηζκηθφ / Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα ζηελ Δθπαίδεπζε Ξνιιά εκπνξηθά πξντφληα ινγηζκηθνχ δελ ζέβνληαη ηηο βαζηθέο παηδαγσγηθέο αξρέο ελψ ππάξρνπλ εηαηξίεο πνπ αγλννχλ ηα πξφηππα θαη ηηο πξνδηαγξαθέο. Έρνπλ ηελ ηάζε λα εθεπξίζθνπλ θάζε θνξά δηθέο ηνπο ιχζεηο, κε ειιηπή ηεθκεξίσζε, ηηο νπνίεο ηειηθά πξνζπαζνχλ λα επηβάινπλ ζηελ αγνξά, αθελφο ιφγσ ηεο απφιπηεο θπξηαξρίαο ηνπο θαη αθεηέξνπ ιφγσ ηεο ειιηπνχο πιεξνθφξεζεο ησλ θαηαλαισηψλ. Κηαο θαη νη ΡΞΔ είλαη «ην θιεηδί ηνπ κέιινληνο», πξέπεη λα ζθέθηεηαη θαλείο ηηο θνηλσληθέο επηπηψζεηο, πνπ ζα έρεη κηα αλεμέιεγθηε θπξηαξρία ησλ εηαηξηψλ απηψλ. Κηα επηπιένλ αχμεζε ηεο

41 Νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΡΞΔ) 28 ππεξνρήο ηνπο ζα ζήκαηλε φηη φιεο νη γλψζεηο θαη φιεο νη ηδέεο απηνχ ηνπ θφζκνπ ζα βξίζθνληαη ζε ιίγα ρξφληα απνζεθεπκέλεο ζε ζπζηήκαηα, ησλ νπνίσλ ηηο ιεηηνπξγίεο θαη κπζηηθέο πξνζβάζεηο δελ ζα γλσξίδεη θαλείο. Πηηο αλαγλσξηζκέλεο βαζηθέο αξρέο, πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ παηδεία γεληθφηεξα, αλήθνπλ ε ειεπζεξία ηεο δηδαζθαιίαο, ε επζχλε ηνπ δαζθάινπ γηα ηνπο καζεηέο ηνπ, ε εγθξάηεηα θαη ε νπδεηεξφηεηα. Ρα ζρνιηθά βηβιία πεξλνχλ απφ κηα δηαδηθαζία έγθξηζεο, ψζηε λα δηαζθαιηζηεί φηη δελ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα αζθήζνπλ νπνηαδήπνηε επηξξνή ζηνπο καζεηέο. Ξνιιά ινγηζκηθά φκσο, πνπ έρνπλ επηιεγεί γηα ην ζρνιείν, επηιέγνληαη ρσξίο λα έρεη γίλεη θάπνηα ζπδήηεζε, κφλν θαη κφλν επεηδή ηα ινγηζκηθά απηά ηα ρξεζηκνπνηνχλ φινη. Ρν ΔΙ/ΙΑΘ, ηνπ νπνίνπ ν πεγαίνο θψδηθαο είλαη δηαζέζηκνο ζε νπνηνλδήπνηε θαη κπνξεί λα ειεγρζεί κέζσ ηνπ Internet, ζα ήηαλ ελδερνκέλσο κηα αζθαιήο ιχζε. Νη εηαηξίεο δεκηνπξγνχλ εμαξηεκέλνπο πειάηεο, εκπνδίδνληαο ηε δεκηνπξγία ζπλεξγαηηθψλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ. Όηαλ απηέο νη εηαηξίεο θπξηαξρνχλ ζηελ αγνξά ράλνληαη νη βαζηθνί ζηφρνη ηεο εθπαίδεπζεο (πινπξαιηζκφ, ειεπζεξία ηνπ ιφγνπ, αλεμαξηεζία, δεκνθξαηηθά λνκηκνπνηεκέλνο έιεγρνο ηεο εμνπζίαο). Αληίζεηα, ζην ΔΙ/ΙΑΘ ηα πξάγκαηα είλαη δηαθνξεηηθά απφ φηη κε ηα εκπνξηθά πξντφληα. Δθ πξψηεο φςεσο, ην φθεινο πνπ απνθνκίδεη θάπνηνο ρξεζηκνπνηψληαο ην ΔΙ/ΙΑΘ είλαη ην ρακειφ θφζηνο, ην νπνίν πξνθχπηεη απφ ηε δπλαηφηεηα ηεο ειεχζεξεο (δσξεάλ) δηαλνκήο ηνπ ινγηζκηθνχ. Ρα νθέιε φκσο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη πνιιά θαη δηάθνξα. Ζ γλψζε πνπ ππάξρεη κέζα ζην ινγηζκηθφ κεηαβηβάδεηαη εμ νινθιήξνπ ζην ρξήζηε, αλεμάξηεηα εάλ απηφο κπνξεί λα ηελ αμηνπνηήζεη ή φρη. Θάζε ρξήζηεο κπνξεί λα δεη ην πξφγξακκα, λα ην αληηγξάςεη, λα ην ηξνπνπνηήζεη ή λα ην ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ πξφηππν γηα ηε δηθή ηνπ εξγαζία. Ζ επαλαδηαλνκή έρεη ηεξάζηηα ζεκαζία. Όπνηνο ελδηαθέξεηαη, κπνξεί λα βξεη ιχζε ζε θάπνην δηθφ ηνπ πξφβιεκα θαη λα βειηηψζεη πεξαηηέξσ ηε ιχζε, γηα λα βνεζήζεη ζηε ιχζε θάπνηνπ άιινπ πξνβιήκαηνο. Ζ δπλαηφηεηα, πνπ έρεη ν δάζθαινο ζαλ ρξήζηεο ΔΙ/ΙΑΘ, λα κπνξεί λα αληηγξάθεη ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ θαη λα ην κνηξάδεη ζηνπο καζεηέο, γηα λα κπνξνχλ απηνί λα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ θαη ζην ζπίηη ηνπο, έρεη ζαθψο ζεκαληηθή παηδαγσγηθή αμία. Δπηπιένλ, ε πνηθηιία ηνπ ΔΙ/ΙΑΘ επηηξέπεη ηε ρξήζε πεξηζζνηέξσλ ηνπ ελφο πξνγξακκάησλ γηα ηελ επίιπζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ πξνβιήκαηνο. Ν δάζθαινο κε απηφ ηνλ ηξφπν δελ αλαγθάδεηαη λα θάλεη έλα κνλαδηθφ πξφγξακκα αληηθείκελν ηνπ καζήκαηφο ηνπ, έρνληαο πιένλ ηελ δπλαηφηεηα λα ηνπνζεηήζεη ζην επίθεληξν ηε ιεηηνπξγηθφηεηα ησλ πξνγξακκάησλ. Κειινληηθά, ε επάξθεηα γλψζεο ησλ πιεξνθνξηαθψλ κέζσλ δελ ζα πεξηνξίδεηαη κφλν ζην ρεηξηζκφ νξηζκέλσλ θαη κφλν πξνγξακκάησλ. Απηφ πνπ ηειηθά επηηπγράλεηαη κέζσ ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ είλαη ε θαηαλφεζε ησλ γεληθψλ ηδεψλ θαη φρη ε εθκάζεζε ρεηξηζκνχ ζπγθεθξηκέλσλ πξντφλησλ. Ζ αγνξά ησλ πξντφλησλ ινγηζκηθνχ δεη απφ ηηο ζπλερείο θαηλνηνκίεο. Ζ κηα έθδνζε ινγηζκηθνχ έξρεηαη κεηά ηελ άιιε. Αλ έλαο καζεηήο κπεζεί ζήκεξα ζηε ρξήζε κηαο εθαξκνγήο ζην ζρνιείν, ηφηε θαηά πάζα πηζαλφηεηα ε εθαξκνγή απηή ζα είλαη απαξραησκέλε, φηαλ απηφο βγεη ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Απηφ πνπ ρξεηάδεηαη πάλσ απ φια ζην ζρνιείν είλαη ε γλψζε γεληθψλ ηδεψλ. Αλ εμεηάζεη θαλείο ηα δηάθνξα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ, ηφηε δηαπηζηψλεη φηη φια έρνπλ ζαλ βάζε ηηο ίδηεο ηδέεο: ζηπι θαη κνξθνπνίεζε, επηθεθαιίδεο, απηφκαηα επξεηήξηα, γξαθηθά θ.ιπ. Ν ρεηξηζκφο είλαη θπζηθά ζε θάζε πξφγξακκα θαη δηαθνξεηηθφο, αλ θαη ζηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ νη δηαθνξέο είλαη ειάρηζηεο. Πε κεξηθά πξνγξάκκαηα νη δηαθνξέο ππεξβαίλνπλ ηνλ ηξφπν ρξήζεο ηνπο, επεηδή ρξεζηκνπνηνχλ εληειψο δηαθνξεηηθέο ηδέεο γηα ηνλ ηξφπν επίιπζεο ηνπ πξνβιήκαηνο (π.ρ., ην πξφγξακκα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ LyX). Ζ θαηαλφεζε απηψλ ησλ ηδεψλ θαζψο θαη ηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα, πνπ ζπλδένληαη κε απηέο, γίλνληαη πξνζφληα γηα ηελ απξηαλή επηηπρία. Απηφ είλαη δπλαηφ, κφλν φηαλ νη καζεηέο έρνπλ ζηε δηάζεζή ηνπο ηα δηάθνξα πξνγξάκκαηα πνπ πινπνηνχλ απηέο ηηο ηδέεο. Ζ πνηφηεηα ηεθκεξίσζεο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ζήκεξα είλαη ζε ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν. Αθφκα φκσο θαη ζε πεξηπηψζεηο έιιεηςεο ηεθκεξίσζεο θαη γηα εξσηήκαηα, πνπ ππεξβαίλνπλ ηα φξηα ηεο θάζε εθαξκνγήο, δηαηίζεηαη κέζσ ηνπ Internet ζην καζεηή θαη ζην δάζθαιν δπλαηφηεηα απάληεζεο ησλ εξσηεκάησλ ηνπο (ειεθηξνληθά κέζα επηθνηλσλίαο). Δπνκέλσο κπνξεί ζην

42 Νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΡΞΔ) 29 ζρνιείν λα εμαζθεζεί ν καζεηήο, ψζηε λα βξίζθεη απηνδχλακα ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ρξεηάδεηαη θαη φηαλ ηηο ρξεηάδεηαη, αιιά θαη λα αιιειεπηδξά κε ηα ζχγρξνλα ειεθηξνληθά κέζα επηθνηλσλίαο. Απηφ πνπ ζπλαληά θαλείο ζην ΔΙ/ΙΑΘ είλαη ε έλλνηα ηεο δηαθάλεηαο, ε νπνία είλαη ηφζν ζεκαληηθή γηα ηελ παηδαγσγηθή. Ζ ζρεδίαζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο LINUX κπνξεί λα απνηειέζεη γηα ηνπο καζεηέο έλα θαιφ παξάδεηγκα γηα ην πνηεο δπλαηφηεηεο πξέπεη λα δίλεη έλα ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα ζηνπο ρξήζηεο ηνπ, πψο πξέπεη λα ιεηηνπξγεί θαη πψο κπνξεί λα πξνζαξκνζηεί ζηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο θάζε ρξήζηε. Γηαθνξεηηθέο έλλνηεο φπσο ην φηη θάζε ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα πεξηέρεη ιάζε, φηη ππάξρεη ζε εθδφζεηο θαη φηη δεκηνπξγείηαη κέζα απφ έλαλ κεηαθξαζηή, γίλνληαη εχθνια αληηιεπηέο κε ηηο ηδέεο ηνπ αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ. O Linus Torvalds, o δεκηνπξγφο ηνπ Linux αλαθέξεη: «Ξξάγκαηη νη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο ήηαλ παιηφηεξα θαηαιιειφηεξνη γηα ηα παηδηά: ήηαλ ιηγφηεξν ψξηκνη απφ ηνπο ζεκεξηλνχο θαη νη εξαζηηέρλεο ζαλ εκέλα κπνξνχζαλ λα ηνπο αλνίγνπλ θαη λα ηνπο «πεηξάδνπλ». Πήκεξα ζπκβαίλεη κε ηνπο ππνινγηζηέο φηη θαη κε ηα απηνθίλεηα. Όζν απμάλεη ε πνιππινθφηεηα, ηφζν γίλεηαη θαη πην δχζθνιν λα ηνπο απνζπλζέζεηο θαη λα ηνπο μαλαζπλαξκνινγήζεηο γηα λα κάζεηο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηη ηειηθά θξχβεηαη απφ πίζσ». Δάλ παξαηεξήζεη θαλείο ηα δηάθνξα πξνγξάκκαηα πνπ ππάξρνπλ, βιέπεη κηα κεγάιε πνηθηιία φζνλ αθνξά ηελ εμσηεξηθή ηνπο εκθάληζε. Όκσο ε εμσηεξηθή εκθάληζε απνηειεί έλα δεπηεξεχνλ θξηηήξην επηινγήο θαη ην κφλν ζεκαληηθφ είλαη ε ιεηηνπξγηθφηεηά ηνπ ινγηζκηθνχ θαη ε δπλαηφηεηα αιιειεπίδξαζεο κε άιια ινγηζκηθά. Νη καζεηέο πξέπεη λα θαηαλνήζνπλ πσο ηα δηάθνξα πξνγξάκκαηα ζπλεξγάδνληαη κεηαμχ ηνπο, φρη επεηδή δηαζέηνπλ ην ίδην γξαθηθφ πεξηβάιινλ, αιιά δηφηη ρξεζηκνπνηνχλ ηχπνπο δεδνκέλσλ, πνπ είλαη κεηαμχ ηνπο είηε ζπκβαηνί είηε αιιεινζπκπιεξψλνληαη. Νη ηχπνη απηνί δελ ζα πξέπεη λα ππάξρνπλ κφλν ζην πεξηβάιινλ κηαο εθαξκνγήο, φπσο γίλεηαη ζπλήζσο ζην εκπνξηθφ ινγηζκηθφ. πάξρνπλ θαη ηχπνη δεδνκέλσλ, πνπ είλαη αλεμάξηεηνη απφ ζπγθεθξηκέλα πξντφληα θαη νη νπνίνη είλαη αλαγλψζηκνη θαη απφ ηνλ άλζξσπν. Αλακθηζβήηεηα, νη εθαξκνγέο ηνπ ΔΙ/ΙΑΘ πξνζθέξνπλ κεγαιχηεξε αζθάιεηα, ηφζν ζε επίπεδν ιεηηνπξγηθφηεηαο, φζν θαη ζε επίπεδν πξφζβαζεο. Απηφ ζίγνπξα δελ είλαη έλα ηερλνινγηθφ επηρείξεκα θαη κφλν. Πε θάζε εθπαηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα, πξέπεη ν δάζθαινο λα κπνξεί λα ζηεξίδεηαη ζηα βνεζήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηεί. Ν ρακέλνο ρξφλνο, πνπ νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε ζηαζεξφηεηαο ηνπ ινγηζκηθνχ ή ζηελ απψιεηα δεδνκέλσλ απφ ηνπο καζεηέο, δελ παξάγνπλ κφλν αξλεηηθά καζεζηαθά απνηειέζκαηα, αιιά απνηξέπνπλ ηνπο καζεηέο λα ζπκκεηέρνπλ ζηε κάζεζε. Φπζηθά δελ ππάξρεη ινγηζκηθφ ρσξίο ιάζε, θαη ηα bugs δελ κπνξνχλ λα απνθιεηζηνχλ εληειψο ζε θαλέλα ινγηζκηθφ. Πηε θνηλφηεηα ηνπ ΔΙ/ΙΑΘ, ζπδεηνχληαη φκσο απηέο νη αδπλακίεο κε πην αλνηθηφ θαη πην εηιηθξηλή ηξφπν, επηδηψθνληαο ηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαη κφλν. Πηα εμεηδηθεπκέλα καζήκαηα ηεο πιεξνθνξηθήο κπνξνχλ νη δηάθνξεο αζηάζεηεο ηνπ ΔΙ/ΙΑΘ λα γίλνπλ αληηθείκελα κειέηεο. Ρν ΔΙ/ΙΑΘ δεκηνπξγείηαη σο επί ην πιείζηνλ ρσξίο ρξεκαηηθή αληακνηβή κε ηε ζπλεξγαζία πνιιψλ εζεινληψλ θαη κέζσ ηνπ Internet θαη απνηειεί θνηλή ηδηνθηεζία. Πήκεξα, ην ΔΙ/ΙΑΘ πξνζθέξεη κηα δπλαηφηεηα γηα κφξθσζε ηνπιάρηζηνλ ζε έλα ηνκέα ρσξίο λα ππάξρνπλ άκεζεο επηξξνέο απφ ηνλ θφζκν ηεο νηθνλνκίαο. Ζ ειεχζεξε πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο θαη ε δηάρπζε ηεο γλψζεο είλαη αλακθίβνια κεγάιεο ζεκαζίαο γηα ηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο. Ρν κνληέιν αλάπηπμεο ηνπ ΔΙ/ΙΑΘ εγγπάηαη φηη νη γλψζεηο, πνπ απνθηήζεθαλ κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ζε έλα έξγν αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα, δελ ζα πεξηέιζνπλ ζε αρξεζηία απφ ηε κηα κέξα ζηελ άιιε. Πρεδφλ φια ηα βαζηθά ζπζηαηηθά ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο UNIX ππάξρνπλ εδψ θαη 25 ρξφληα. Όκσο ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ θέξλεη θαη κηα λέα κνξθή ηεο κάζεζεο. Ζ ελαζρφιεζε κε ην ΔΙ/ΙΑΘ παξνπζηάδεη έλα ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα, δηφηη ην λα κάζεη θαλείο πψο ιεηηνπξγεί έλα ινγηζκηθφ, ζεκαίλεη φηη ζα πξέπεη λα αζρνιεζεί κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο, πνπ εθαξκφζηεθαλ ζε απηφ, θαη κε ηελ θαηαλφεζε ησλ ζρέζεσλ, πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ ηνπο.

43 Νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΡΞΔ) 30 Ζ ρξήζε ηνπ ΔΙ/ΙΑΘ ζηελ εθπαίδεπζε έρεη θαη θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο. Ρν θφζηνο πξνκήζεηαο ηνπ εκπνξηθνχ ινγηζκηθνχ ζην ζρνιείν ππεξβαίλεη πνιχ γξήγνξα ην θφζηνο ηνπ πιηθνχ. Δάλ κάιηζηα ην ζρνιείν επηζπκεί λα αζρνιεζεί δηεμνδηθά κε ηηο ΡΞΔ, ηφηε ην θφζηνο κεηαθέξεηαη γξήγνξα θαη ζην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ ησλ καζεηψλ. Ιχζε ζε απηφ ην πξφβιεκα ζα κπνξνχζαλ λα δψζνπλ κφλν νη δηάθνξνη εθπαηδεπηηθνί θνξείο θαη ππεξεζίεο, ρξεκαηνδνηψληαο ηελ αγνξά αδεηψλ ρξήζεο ινγηζκηθνχ. Θα έπξεπε ινηπφλ, ζχκθσλα κε ηηο ππάξρνπζεο πνιηηηθέο αδεηψλ ρξήζεο εκπνξηθνχ ινγηζκηθνχ, λα αγνξαζηεί γηα θάζε καζεηή θαη κηα άδεηα ρξήζεο, γεγνλφο ην νπνίν νδεγεί ζε θφζηνο, πνπ δελ κπνξεί λα επσκηζηεί ν νπνηνζδήπνηε θνξέαο. Αλάκεζα ζηα θπξηφηεξα κεηνλεθηήκαηα πνπ ραξαθηεξίδνπλ ην Ινγηζκηθφ Αλνηρηνχ Θψδηθα είλαη ε θαηαθεξκαηηζκέλε αλάπηπμε ηνπ. Έλα πιήζνο εξεπλεηψλ ζπλεηζθέξεη πξνο έλαλ θνηλφ ζθνπφ, ρσξίο ρξνληθνχο ζηφρνπο, παξαδνηέα θαη ζπζηεκαηηθή αλαβάζκηζε. Αθφκα, ην ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα ζπρλά δελ πξνζθέξεη «έηνηκεο» ιχζεηο, παξά δεηά ηελ ελεξγεηηθή ελαζρφιεζε θαη εμνηθείσζε κε λέεο ηδέεο θαη γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ. Ν ρξήζηεο πνπ δεηά γξήγνξεο θαη άθνπεο εθαξκνγέο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ δελ πξφθεηηαη λα ηθαλνπνηεζεί κε ηηο πεξηπηψζεηο ηνπ αλνηθηνχ θψδηθα, θαζψο ε φιε θηινζνθία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θηλήκαηνο απέρεη απφ ηα θιεηζηά, "out-of-the-box" ζπζηήκαηα. Δπηπιένλ ε ππνζηήξημε ησλ πξνγξακκάησλ αλνηρηνχ θψδηθα πνιιέο θνξέο είλαη δχζθνιε, εθφζνλ δελ ππάξρεη θάπνηα επίζεκε εηαηξία κε θαηαξηηζκέλνπο ηερληθνχο, ελψ ην κεδεληθφ θφζηνο εγθαηάζηαζεο πνιιέο θνξέο ελφο ινγηζκηθνχ αλνηρηνχ θψδηθα, ζηγά ζηγά απμάλεηαη απφ ην θφζηνο ζπληήξεζεο / επηδηφξζσζεο ησλ ιαζψλ, απφ εμσηεξηθνχο ζπλεξγάηεο. Ρέινο αλ έλα πξφγξακκα αλνηρηνχ θψδηθα «εγθαηαιεηθζεί» απφ ηνπο δεκηνπξγνχο ηνπ, ην ζρνιείν κέλεη δίρσο ππνζηήξημε θαη κειινληηθέο πξννπηηθέο γηα ην ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα. Βέβαηα ηα κεηνλεθηήκαηα απηά αληηζηαζκίδνληαη απφ ηελ πιεζψξα ησλ πιενλεθηεκάησλ ηνπ ΔΙ / ΙΑΘ φπσο παξνπζηάζηεθαλ παξαπάλσ. 3.5 Ρη κπνξεί λα αιιάμεη ζηελ Δθπαίδεπζε Γηα λα κελ γίλνληαη ηφζν κεγάιεο δαπάλεο γηα ηελ αγνξά αδεηψλ ρξήζεο ινγηζκηθνχ, ζπζηήκαηα «Dual-Boot» κε ηε δπλαηφηεηα επηινγήο εθθίλεζεο κεηαμχ ηνπ Linux ή ησλ Windows κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ψζηε ε αιιαγή ιεηηνπξγηθνχ λα γίλεη βήκα πξνο βήκα θαη φρη απφηνκα. Νη δάζθαινη, πνπ ζα ζειήζνπλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην ΔΙ/ΙΑΘ ζην κάζεκά ηνπο, ζα δηαπηζηψζνπλ φηη ζα βξνπλ γηα ην δηδαθηηθφ ηνπο αληηθείκελν πιήζνο απφ θαηάιιεια πξνγξάκκαηα, ηα νπνία κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ ην κάζεκα ηνπο. Γηαθνξεηηθήο θηινζνθίαο ινγηζκηθά ζα κπνξνχλ λα δνθηκάδνληαη ρσξίο ηνλ θίλδπλν ηεο άζθνπεο ζπαηάιεο ησλ ρξεκάησλ ψζηε λα βξίζθεηαη ην θαηαιιειφηεξν γηα θάζε πεξίζηαζε. Ρν ΔΙ/ΙΑΘ έρεη κεγάιε ζεκαζία γηα ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, κηαο θαη εγγπάηαη αθελφο αλνηθηή πξφζβαζε ζε φιεο ηηο δηαζέζηκεο πιεξνθνξίεο θαη αθεηέξνπ ηε ρξνληθή δηαηήξεζε ησλ γλψζεσλ πνπ απνθηήζεθαλ. Ζ ρξήζε ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ είλαη αλακθίβνια έλα πιενλέθηεκα γηαηί ην λα καζαίλεη θαλείο λα ην ρξεζηκνπνηεί απνηειεί κηα ζε βάζνο ελαζρφιεζε κε ηηο εθαξκνζκέλεο ηερλνινγίεο θαη ηελ θαηαλφεζε ησλ ζρέζεσλ πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ ηνπο. Ξέξα απφ ηα ζηελά φξηα ελφο ζρνιείνπ, πξνζεγγίδνληαο ηα εθπαηδεπηηθά θαη εξεπλεηηθά ηδξχκαηα φισλ ησλ βαζκίδσλ, απηά πνπ κπνξεί λα πξνηείλεη θαλείο γηα ηελ Δθπαίδεπζε κε ρξήζε ΔΙ / ΙΑΘ είλαη πξαγκαηηθά αμηνζεκείσηα. Νη ΡΞΔ θαη εηδηθφηεξα νη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο θαη ην Γηαδίθηπν κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο κέζα ππνβνήζεζεο θαη ελίζρπζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, αιιά θαη σο εξγαιεία δηαρείξηζεο θαη ππνζηήξημεο ησλ δηαθφξσλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ. Αλάινγα κε ην πεδίν, φπνπ νη ηερλνινγίεο απηέο θαινχληαη λα εθαξκνζηνχλ, ρξεηάδεηαη θαη ην θαηάιιειν ινγηζκηθφ. Νη αλάγθεο, πνπ ππάξρνπλ γηα ινγηζκηθφ ζηα δηάθνξα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα (αλεμάξηεηα απφ ηελ βαζκίδα εθπαίδεπζεο), αθνξνχλ ηφζν ζην δηνηθεηηθφ φζν θαη ζην εθπαηδεπηηθφ επίπεδν. Πε δηνηθεηηθφ επίπεδν νη αλάγθεο ζε ινγηζκηθφ ζηνρεχνπλ ζηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ησλ δηαθφξσλ ππεξεζηψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ. πάξρεη κεγάιε πνηθηιία εθαξκνγψλ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ, πνπ κπνξεί λα θαιχςεη ζε δηνηθεηηθφ επίπεδν ηηο αλάινγεο αλάγθεο. Γηα παξάδεηγκα,

44 Νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΡΞΔ) 31 γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ζε ινγηζκηθφ απηνκαηηζκνχ γξαθείνπ, ην παθέην Open Office ( είλαη κηα πνιχ θαιή ιχζε. Ρν ινγηζκηθφ Mozilla ( ηθαλνπνηήζεη πιήξσο ηηο απαηηήζεηο ηνπ ρξήζηε γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ Internet. Παλ εμππεξεηεηήο (server) ηζηνζειίδσλ ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί ην ινγηζκηθφ Apache ( Ξξφθεηηαη γηα ηνλ πιένλ δεκνθηιή εμππεξεηεηή ηζηνζειίδσλ, ν νπνίνο πιαηζηψλεηαη κε πιεζψξα άιισλ έξγσλ ΔΙ/ΙΑΘ γηα ηε δεκηνπξγία δπλακηθψλ ζειίδσλ ζην Internet (PHP, Perl, TCL, εξγαιεία γηα Java, εθαξκνγέο XML, ζπλδέζεηο κε ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο βάζεσλ δεδνκέλσλ θ.ιπ.). Παλ ελαιιαθηηθά παξαζπξηθά πεξηβάιινληα εξγαζίαο ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ηα εμειιεληζκέλα Gnome ( ή ην KDE, ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη ζε ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα ηχπνπ UNIX (π.ρ., ην LINUX). Ρν ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα LINUX, θαζψο θαη ην FreeBSD, είλαη δπλαηφλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηηο αλάγθεο ησλ δηαθφξσλ εμππεξεηεηψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ. Ξξφθεηηαη γηα ψξηκα ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα ηα νπνία πεξηέρνπλ εξεπλεηηθέο θαη ηερλνινγηθέο εκπεηξίεο δεθαεηηψλ (UNIX), αθνινπζνχλ ην πξφηππν POSIX (ηεο IEEE) θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ αμηνπηζηία θαη ηελ ηαρχηεηα πνπ πξνζθέξνπλ 1. Έρνπλ εμαηξεηηθέο δπλαηφηεηεο γηα ηε δηαρείξηζε πνιιψλ επεμεξγαζηψλ, πνιιψλ ππνινγηζηψλ (clustering), θχξηαο εηθνληθήο θαη πεξηθεξεηαθήο κλήκεο, πνιιαπιψλ δηεξγαζηψλ θαη δηθηχσλ TCP/IP. Γειαδή, φηη απαηηείηαη γηα ηνλ έιεγρν θαη ηελ εθκεηάιιεπζε θάπνηνπ server. Όζνλ αθνξά ηηο δηνηθεηηθέο ππεξεζίεο, ππάξρνπλ δπλαηφηεηεο ππνζηήξημεο δηαθφξσλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο βάζεσλ δεδνκέλσλ (DBMS). Γηα παξάδεηγκα, ην ινγηζκηθφ εθαξκνγψλ SAP ππνζηεξίδεηαη πιήξσο απφ LINUX servers, ελψ επηηπγράλνληαη θνξπθαίεο επηδφζεηο. Πε εθπαηδεπηηθφ επίπεδν, νη αλάγθεο γηα ινγηζκηθφ είλαη επίζεο ηεξάζηηεο θαη αθνξνχλ ηφζν ην ινγηζκηθφ γεληθνχ ζθνπνχ, ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη ζαλ εξγαιείν δηδαζθαιίαο, κε ηελ έλλνηα ηεο επέθηαζεο ησλ επνπηηθψλ κέζσλ ρξήζεσο (επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ, ινγηζηηθά θχιια, ινγηζκηθφ δεκηνπξγίαο παξνπζηάζεσλ, ινγηζκηθφ δηαρείξηζεο βάζεσλ δεδνκέλσλ θ.ιπ.), φζν θαη ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ, ην νπνίν έρεη ήδε εηζβάιιεη ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία φισλ ησλ βαζκίδσλ εθπαίδεπζεο. Κηαο θαη ην ΔΙ/ΙΑΘ μεθίλεζε λα δεκηνπξγείηαη, λα εμειίζζεηαη θαη λα ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο απφ δηάθνξεο αθαδεκατθέο θαη εξεπλεηηθέο (ηδησηηθέο θαη κε) θνηλφηεηεο ζε παγθφζκηα θιίκαθα, ε εθαξκνγή ηνπ επηβάιιεηαη θαηά θάπνην ηξφπν ζηα αθαδεκατθά ηδξχκαηα γηα νηθνλνκηθνχο (κηθξφηεξν θφζηνο), θνηλσληθνχο (αλεμαξηεζία), εξεπλεηηθνχο (ηερλνγλσζία) θαη εθπαηδεπηηθνχο (πνηθηιφηεηα) ιφγνπο. πάξρνπλ εθαξκνγέο ΔΙ/ΙΑΘ γηα φιεο ηηο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ αλψηαησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ θαη κπνξνχλ λα θαιπθζνχλ πιήξσο φιεο νη εθπαηδεπηηθέο θαη νη εξεπλεηηθέο αλάγθεο ησλ δηαθφξσλ ηκεκάησλ ηνπο. Ζ ελεξγή ζπκκεηνρή νκάδσλ εζεινληψλ θαη ρξεζηψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θνηλνηήησλ ζε δηάθνξα έξγα ηνπ ΔΙ/ΙΑΘ, ζα νδεγήζεη ζηελ απφθηεζε ελφο ηερλνινγηθνχ ππφβαζξνπ γηα πνηθίιεο εξεπλεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, δηάθνξα ηερληθά έξγα, αλαβαζκηζκέλεο πξαθηηθέο καζεηψλ θαη εκπινπηηζκφ ηεο χιεο ησλ καζεκάησλ. 1 ππάξρνπλ αξθεηέο ζπγθξηηηθέο κειέηεο πνπ ην βεβαηψλνπλ

45 Κάζεζε θαη ΡΞΔ Κάζεζε θαη ΡΞΔ Πην θεθάιαην απηφ γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα παξνπζηαζηνχλ νη απνδεθηέο ζήκεξα ζεσξίεο κάζεζεο θαη ε ζπζρέηηζή ηνπο κε ηηο Λέεο Ρερλνινγίεο θαη ηελ Δπηζηήκε ησλ πνινγηζηψλ. Γηαπηζηψλνπκε ηειηθά φηη νη Ρερλνινγίεο ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ απνηεινχλ δπλακηθά εξγαιεία θαη κπνξνχλ λα παξέρνπλ εθπαηδεπηηθέο δπλαηφηεηεο πνπ δελ ππήξραλ πνηέ πξηλ ή ήηαλ αλέθηθην λα πινπνηεζνχλ ζε πξαγκαηηθνχο ρψξνπο θαη ζπλζήθεο κάζεζεο. Scientific thought, then, is not momentary; it is not a static instance; it is a process Jean Piaget Ζ εηζαγσγή ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία έρεη επεξεαζηεί απφ (θαη έρεη επεξεάζεη) ηηο παξαδνζηαθέο ζεσξίεο κάζεζεο. Αξρηθά σο δηδαθηηθφ αληηθείκελν θαη ζηε ζπλέρεηα σο κέζν δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο, δίλνληαο κηα λέα δηάζηαζε ζηα ίδηα ηα κνληέια δηδαζθαιίαο. Θάζε είδνπο δηδαζθαιία, είηε απηή γίλεηαη κέζα ζε κηα ηάμε κε ην δάζθαιν θαη ηνπο καζεηέο παξφληεο, είηε γίλεηαη κε ηε βνήζεηα ειεθηξνληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, βαζίδεηαη ζε νξηζκέλνπο θαλφλεο πνπ αθνξνχλ ην ηη πξέπεη λα κάζεη ν καζεηήο θαη ην πψο είλαη θαιχηεξν λα κάζεη. Βαζίδεηαη επνκέλσο ζηνπο ζηφρνπο, ζην πεξηερφκελν θαη ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, ελζσκαηψλνληαο κία ή πεξηζζφηεξεο ζεσξίεο κάζεζεο. Κηα ζεσξία κάζεζεο είλαη έλα νξγαλσκέλν ζχλνιν απφ αξρέο πνπ εξκελεχνπλ ηε δηαδηθαζία κάζεζεο, δειαδή ην πψο ηα άηνκα καζαίλνπλ, πψο απνθνκίδνπλ λέεο ηθαλφηεηεο απμάλνληαο θαη βειηηψλνληαο ηε γλψζε. Απφ ηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα κέρξη ζήκεξα, δηαπηζηψλνληαη κεγάιεο δηαθνξέο ζην πνπ πέθηεη ην βάξνο ησλ εξεπλψλ απηψλ: ζηηο βηνινγηθέο ιεηηνπξγίεο, ζηελ θχζε ηνπ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο, ζηελ επηινγή θαη νξγάλσζε ησλ πιεξνθνξηψλ / γλψζεσλ, ζηα πεξηβαιινληηθά εξεζίζκαηα, ζην άηνκν θαη ζηελ θνηλσλία. Απηέο νη δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο αληαλαθινχλ θαη ηε ελαξκφληζε θάζε ζεσξίαο κε έλα ζπγθεθξηκέλν επηζηεκνινγηθφ πξότυπο θαη γηα ην ιφγν απηφ πξέπεη λα εμεηάδνληαη παξάιιεια θαη νη δηαθνξεηηθέο επηζηεκνινγηθέο πξνζεγγίζεηο. Υο Κάζεζε νξίδεηαη ε αιιαγή ζηε ζπκπεξηθνξά, ζηηο ζηάζεηο θαη ηηο γλψζεηο ηνπ αηφκνπ, ε νπνία ζπκβαίλεη ζαλ απνηέιεζκα ηεο εκπεηξίαο, ηεο πξαθηηθήο, ηεο επαλάιεςεο, ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο παξαηήξεζεο. Δπνκέλσο ε κάζεζε είλαη ηφζν κηα δηαδηθαζία φζν θαη έλα απνηέιεζκα (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008). Θαηά ηνλ Bigge (1990:15 18), ε κάζεζε είλαη κηα δηαξθήο αιιαγή ζην έκβην νλ, ε νπνία δελ πξνθαζνξίδεηαη απφ ηηο γελεηηθέο ηνπ θαηαβνιέο, ελψ ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί σο κηα κεηαβνιή ζηε ζπκπεξηθνξά, ζηελ αληίιεςε θαη ζηα θίλεηξα ηνπ. Κεηά απφ αηψλεο θηινζνθηθψλ θαη επηζηεκνληθψλ αλαδεηήζεσλ θαη πεηξακαηηζκψλ, ζηε βηβιηνγξαθία ζήκεξα αλαθέξνληαη θπξίσο ηξεηο πξνζεγγίζεηο ηεο κάζεζεο, πνπ αθνξνχλ: ζηε Ππκπεξηθνξηζηηθή Κάζεζε (Behaviourist Learning/ Behaviorism Κπηρεβηνξηζκφο), πξνζέγγηζε πνπ αθνξά ηε κάζεζε κέζσ ελίζρπζεο, κέζα απφ ηα εξεζίζκαηα θαη ηηο αληηδξάζεηο ζηε Γλσζηηθή Κάζεζε (Cognitive Learning), πνπ αθνξά ηε κάζεζε κέζσ ελεξγνπνίεζεο δηαθνξεηηθψλ γλσζηηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ αηφκνπ, θαη ζηνλ Δπνηθνδνκηζκφ (Constructivism Θνλζηξνπθηηβηζκφο), πνπ ε κάζεζε ζπληειείηαη κέζσ θαηαλφεζεο θαη εξκελείαο. Ν Bigge (1990:26 27) θαηεγνξηνπνηεί ζε δπν επξχηεξεο νκάδεο /νηθνγέλεηεο ηηο ζπζηεκαηνπνηεκέλεο ζεσξίεο κάζεζεο ηνπ 20 νπ αηψλα: ηηο ζεσξίεο ηεο Δμάξηεζεο Δξέζηζκα Αληίδξαζε ηεο ζπκπεξηθνξηζηηθήο νκάδαο / νηθνγέλεηαο θαη ηηο γλσζηηθέο (cognitive) ζεσξίεο ηεο νκάδαο / νηθνγέλεηαο ηεο Νιηθήο Κνξθήο(Gestalt field), επηζεκαίλνληαο φηη γηα ηνπο ζπκπεξηθνξηζηέο ε κάζεζε απνηειεί ζπκκφξθσζε θαη κεηαβνιή ζηελ παξαηεξνχκελε ζπκπεξηθνξά, ε νπνία ζπκβαίλεη κέζα απφ ηε ζπζρέηηζε εξεζηζκάησλ θαη αληηδξάζεσλ ζχκθσλα κε νξηζκέλεο αξρέο, ελψ γηα ηνπο ζεσξεηηθνχο ηεο Γλσζηηθήο πξνζέγγηζεο ε κάζεζε απνηειεί κηα δηαδηθαζία απφθηεζεο πξνηχπσλ ζθέςεο. Δπνκέλσο έλαο ζπκπεξηθνξηζηήο δάζθαινο επηζπκεί λα κεηαβάιεη

46 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 33 ζεκαληηθά ηηο παξαηεξήζηκεο ζπκπεξηθνξέο ησλ καζεηψλ ηνπ θαη λα ηηο πξνζαξκφζεη ζηηο πξνζδνθίεο ηνπ, ελψ ν δάζθαινο πνπ πηνζεηεί ηε γλσζηηθή ζεσξία επηδηψθεη λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο ηνπ λα κεηαβάινπλ ηελ θαηαλφεζε πνπ έρνπλ γηα ζεκαληηθά πξνβιήκαηα θαη θαηαζηάζεηο ελεξγνπνηψληαο ηνπο γλσζηηθνχο κεραληζκνχο ηνπο. Άιισζηε ε κάζεζε είλαη κηα ελεξγεηηθή δηαδηθαζία φπνπ ν καζεηήο «καζαίλεη πψο λα καζαίλεη.» Ν Θνιηάδεο (1991:41 45) αλαθέξεηαη ζε ζπλεηξκηθέο ή ζπκπεξηθνξηζηηθέο ζεσξίεο, ζε δηάκεζεο ή γλσζηηθέο, ζε θνηλσληθνγλσζηηθέο ζεσξίεο θαη ζε ζεσξίεο πξνγξακκαηηθήο δξάζεο 1. Ν Θφκεο (2000) αλαθέξεηαη ζε ηξεηο θχξηεο ςπρνινγηθέο ζεσξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε αλάπηπμε ππνινγηζηηθψλ πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο: Ρηο Ππκπεξηθνξηζηηθέο ζεσξίεο Ρηο Γλσζηηθέο ζεσξίεο o Ρνλ νηθνδνκηζκφ, κε ηηο δηάθνξεο εθδνρέο ηνπ, θαη o Ρε ζεσξία επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο Ρηο θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο κάζεζεο o Θνηλσληνγλσζηηθέο ζεσξίεο (θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε δηεξεπλεηηθή κάζεζε). o Θεσξία ηεο δξαζηεξηφηεηαο (activity theory). o Θαηαλεκεκέλε γλψζε (distributed cognition). o Δγθαζηδξπκέλε γλψζε (situated cognition). Αλαιχνληαο πεξαηηέξσ ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο, γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ε θάζε ζεσξία πξνζεγγίδεη ηελ κάζεζε (θαη ηελ απφθηεζε γλψζεσλ) δηαθνξεηηθά Ππκπεξηθνξηζκφο 2 (behaviorism). Ζ κάζεζε νξίδεηαη σο κία αιιαγή ζηε ζπκπεξηθνξά 3 ηνπ καζεηή πνπ πξνθχπηεη κέζσ εκπεηξηψλ θαη αζθήζεσλ πνπ ηίζεληαη απφ ην δάζθαιν. Ζ κάζεζε νινθιεξψλεηαη κε ηελ ελίζρπζε ηεο επηζπκεηήο ζπκπεξηθνξάο είηε κέζσ ηεο ακνηβήο ηεο (ζεηηθή ελίζρπζε) είηε κέζσ ηεο ηηκσξίαο (αξλεηηθή ελίζρπζε). Θεληξηθνί νη ξφινη ηνπ δαζθάινπ πνπ κεηαβηβάδεη ηελ (επηζπκεηή) γλψζε ζηνπο καζεηέο θαη βαζηθφ παξάγνληα ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πνπ εληζρχεη ηελ επηζπκεηή ζπκπεξηθνξά, θαη ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ ηνπ καζήκαηνο πνπ δηαηππψλνληαη σο ζπκπεξηθνξέο πνπ νη καζεηέο πξέπεη λα αλαπηχμνπλ. Γίλεηαη έκθαζε ζηελ αλακεηάδνζε ηεο πιεξνθνξίαο θαη ζηελ ηξνπνπνίεζε / πξνζαξκνγή ηεο ζπκπεξηθνξάο. Ζ κάζεζε ζπλίζηαηαη ζηελ ηξνπνπνίεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηελ ζπκκφξθσζε ηνπ αηφκνπ, θάηη πνπ θαζηζηά ηελ κάζεζε παζεηηθφ γεγνλφο. Νηθνδνκηζκφο ή Γνκεηηζκφο (Constructivism). Ζ κάζεζε είλαη κία ππνθεηκεληθή θαη εζσηεξηθή δηαδηθαζία νηθνδφκεζεο ελλνηψλ θαη ζεσξείηαη ην απνηέιεζκα νξγάλσζεο θαη πξνζαξκνγήο ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ ζε ήδε ππάξρνπζεο γλψζεηο (γλσζηηθά ζρήκαηα). Αλαγλσξίδεη δειαδή φηη ηα παηδηά, πξηλ αθφκα πάλε ζην ζρνιείν, δηαζέηνπλ γλψζεηο θαη ην ζρνιείν πξέπεη λα βνεζήζεη λα νηθνδνκεζνχλ λέεο γλψζεηο πάλσ ζε απηέο πνπ ήδε θαηέρνπλ. Θεληξηθνί νη ξφινη ηνπ καζεηή πνπ αλαιακβάλεη ελεξγφ ξφιν ζηελ νηθνδφκεζε ηεο γλψζεο ηνπ, ηεο ήδε ππάξρνπζαο γλψζεο ηνπ καζεηή ε νπνία ζα πξέπεη λα επεθηαζεί σο απνηέιεζκα ηεο κάζεζεο, θαη ηνπ δάζθαινπ πνπ αλαιακβάλεη έλαλ ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν ζηε δξαζηεξηφηεηα ησλ καζεηψλ. Δζηηάδνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζην εζσηεξηθφ ηνπ 1 Πχκθσλα κε ηνλ Θνιηάδε (1995, β ηφκνο, ζει. 83), είλαη θαη απηέο γλσζηηθέο ζεσξίεο θαη εξεπλνχλ κ έλα ηδηαίηεξν ηξφπν ηε ζρέζε κεηαμχ γλσζηηθήο δνκήο θαη δξάζεο ηνπ αλζξψπνπ. Βαζηθή ζέζε ησλ ζεσξηψλ απηψλ είλαη φηη ν άλζξσπνο ν ίδηνο ζέηεη ζθνπνχο θαη θαηαζηξψλεη, θαηεπζχλεη θαη ειέγρεη ζρέδηα θαη ζηξαηεγηθέο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζή ηνπο. Νη ζεσξίεο απηέο εθθξάδνληαη ζηε Θεσξία Δπεμεξγαζίαο Ξιεξνθνξηψλ, ε νπνία απνηειεί δηεχξπλζε θαη θαζηέξσζε ηεο Θνηλσληθφ-γλσζηηθήο Θεσξίαο ηνπ Bandura. 2 Γλσζηή θαη σο ζεσξία εξεζίζκαηνο απφθξηζεο ζην εξέζηζκα 3 Απφ ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ πξνεγνχκελνπ αηψλα θαη κέρξη ηε δεθαεηία ηνπ 50 εμειίρζεθε ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηνπ «Ππκπεξηθνξηζκνχ»

47 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 34 γλσζηηθνχ καο ζπζηήκαηνο (θαη ησλ γεληθφηεξσλ γλσζηηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ αηφκνπ, ζηε δνκή θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ. Koηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο - Θεσξία ηεο δξαζηεξηφηεηαο (activity theory). Ζ κάζεζε ζεσξείηαη δηαδηθαζία θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο. Ρν άηνκν κέζα απφ ηε ζπλεξγαζία κε άιια άηνκα αλαπηχζζεη ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο πνπ δηαθνξεηηθά ζα βξίζθνληαλ ζε ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε εμέιημεο. Θαηά ηνλ Vygotsky ε λνεηηθή αλάπηπμε είλαη κηα δηαδηθαζία ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηελ ηζηνξηθή δηάζηαζε, ην θνηλσληθφ θαη ην πνιηηηζκηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν ζπληειείηαη. Γελ ππάξρεη καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα έμσ απφ ην θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν δηαδξακαηίδεηαη. Θεληξηθνί νη ξφινη ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο γιψζζαο σο εξγαιείνπ πνπ ζπκβάιεη ζηε δηακφξθσζε ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ αηφκνπ. Νη εθπξφζσπνη ησλ ζεσξεηηθψλ θαηεπζχλζεσλ φπσο πεξηγξάθεθαλ παξαπάλσ θαίλνληαη ζηνλ αθφινπζν πίλαθα. Ππκπεξηθνξηζκφο Νηθνδνκηζκφο Koηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο - Θεσξία ηεο δξαζηεξηφηεηαο 1. Η. Pavlov 2. J.B.Watson 3. E.L.Thorndike 4.B.F.Skinner (Γξακκηθή Νξγάλσζε) 5.Λ. Crowder (Γηαθιαδηζκέλε Νξγάλσζε) 6. R. Gagne (Γηδαθηηθφο Πρεδηαζκφο) 1. J. Piaget 2. S. Papert (παηδαγσγηθή ζεσξία ηεο LOGO) 3. R. Gagne, A. Newell θαη H. Simon (Θεσξία ηεο επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο) 4. Βoyle (Καζεζηαθά πεξηβάιινληα κε ππνινγηζηέο) Ξίλαθαο 2 Δθπξφζσπνη ησλ Θεσξεηηθψλ Θαηεπζχλζεσλ 1. J. Bruner (αλαθαιππηηθή κάζεζε) 2. L. Vygotsky (επηθνηλσληαθή θαη πνιηηηζκηθή δηάζηαζε) 3. Vygotsky, Leontiev, Luria, Λardi (Θεσξία ηεο δξαζηεξηφηεηαο) Ξαξάιιεια πξνο ηηο βαζηθέο απηέο ζεσξίεο έρνπλ αλαπηπρζεί θαη λέεο, πνιιέο απφ ηηο νπνίεο είλαη κηθηνχ ραξαθηήξα θαη κπνξνχλ λα βξνπλ εθαξκνγή ζε δηαθνξεηηθνχο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο (Ιεβέληεο θαη Νηθνλνκίδεο, 2000β). Ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νη εθπαηδεπηηθνί θηηάρλνπλ εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα, επηιέγνπλ ηε δηδαθηέα χιε θαη ηηο δηδαθηηθέο κεζφδνπο εμαξηάηαη απφ ηνλ νξηζκφ πνπ δίλνπλ ζηε «κάζεζε». Δπνκέλσο κηα ζεσξία κάζεζεο κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο αλαιπηηθφ φξγαλν, πξνθεηκέλνπ λα θξηζεί έλα εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ. Ρα δηδαθηηθά κνληέια πξνθχπηνπλ απφ κία αιιειεπίδξαζε αλάκεζα ζηνπο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο, ηηο αλάγθεο εθπαίδεπζεο ησλ καζεηψλ, ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο, ηηο ζεσξίεο ηνχ πψο καζαίλνπλ θαιχηεξα θαη πψο πξέπεη λα δηδαρζνχλ γηα λα είλαη ε εθπαίδεπζή ηνπο απνηειεζκαηηθφηεξε (Bigge, 1990:21) (Φξάλθα θαη Παθειιαξίδεο, 2001). Άξα θαζψο εηζάγνληαη λέεο ζεσξίεο, ην εθπαηδεπηηθφ ζθεληθφ γίλεηαη φιν θαη πην πεξίπινθν, ελψ ζήκεξα δελ κπνξεί θαλείο λα ραξαθηεξίζεη κε βεβαηφηεηα κηα ζεσξία απφιπηα αλψηεξε απφ ηηο άιιεο (Bigge, 1990:19 23). Ν δηαρσξηζκφο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ ζπληειεί ζηελ δηακφξθσζε ελφο δηδαθηηθνχ κνληέινπ. Ν Rogers (1999: ) κε βάζε ηνλ «θχθιν ηεο κάζεζεο ηνπ Kolb 1», θαηαηάζζεη ηνπο 1

48 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 35 εθπαηδεπφκελνπο ζε ηέζζεξηο βαζηθέο θαηεγνξίεο, αλάινγα κε ηνπο καζεζηαθνχο ηξφπνπο πνπ αθνινπζεί ε θαζεκία. Δλεξγεηηθνί Ξξαγκαηηζηέο Πηνραδφκελνη Θεσξεηηθνί Πρήκα 5 Γηαρσξηζκφο Δθπαηδεπνκέλσλ Νη ελεξγεηηθνί εθπαηδεπφκελνη πξνηηκνχλ λα εκπιέθνληαη ζε λέεο εκπεηξίεο θαη λα καζαίλνπλ κέζα απφ απηέο. Γίλνπλ κηα απάληεζε απζφξκεηα, ρσξίο λα κπνπλ ζηε δηαδηθαζία λα ηελ επεμεξγαζηνχλ, θαη ράλνπλ ηελ ππνκνλή ηνπο φηαλ θάπνηνο ηνπο δψζεη ζαθείο θαη ιεπηνκεξείο νδεγίεο γηα κηα εξγαζία. Νη ζηνραδφκελνη εθπαηδεπφκελνη επηιέγνπλ λα απνζηαζηνπνηεζνχλ αξρηθά, λα παξαηεξήζνπλ θαη ζηε ζπλέρεηα λα εθηειέζνπλ κηα εξγαζία. Θέινπλ πξνηνχ απνθαζίζνπλ θάηη λα αμηνινγήζνπλ ηηο ζπλέπεηεο ηφζν γηα ηνπο εαπηνχο ηνπο φζν θαη γηα ηνπο γχξσ ηνπο. Ππλήζσο ηνπο αξέζεη λα καζαίλνπλ καδί κε άιινπο, κηαο θαη έηζη ζπιιέγνπλ πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο γλψκεο. Νη ζεσξεηηθνί εθπαηδεπφκελνη, αλαιχνπλ ηελ λενπξνζιακβαλφκελε πιεξνθνξία / εκπεηξία κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία λέσλ ηδεψλ θαη εκπεηξηψλ. Σξεζηκνπνηνχλ γεληθνχο φξνπο, δηακνξθψλνπλ θαλφλεο γηα φιεο ηηο πεξηπηψζεηο θαη αζρνινχληαη κε ηηο ζεκειηψδεηο αξρέο ηνπ θάζε πξάγκαηνο θαη ζέινπλ λα θαηαλννχλ ηα δεηήκαηα ζθαηξηθά, ζην ζχλνιν ησλ πηπρψλ ηνπο. Ρέινο, νη πεηξακαηηδφκελνη ή πξαγκαηηζηέο εθπαηδεπφκελνη είλαη δξαζηήξηνη θαη ηνπο αξέζεη λα δνθηκάδνπλ λέεο ηδέεο ζηελ πξάμε πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζηψζνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. Ρνπο αξέζεη λα πεηξακαηίδνληαη, έρνπλ απηνπεπνίζεζε θαη απνγνεηεχνληαη αλ δελ ηνπο επηηξαπεί λα εθαξκφζνπλ ακέζσο θάηη πνπ έκαζαλ. Πε νπνηαδήπνηε καζεζηαθή νκάδα ζα ππάξρνπλ πάληνηε άλζξσπνη, νη νπνίνη καζαίλνπλ κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν, θάηη πνπ εμαξηάηαη επηπιένλ απφ ηελ ειηθία ηνπ αηφκνπ αιιά θαη απφ ην πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν δεη (Rogers, 1999:157). Όζν κεγαιχηεξν θαη επξχηεξν εχξνο καζεζηαθψλ ηξφπσλ εθαξκφζεη ζηε δηδαζθαιία ηνπ έλαο εθπαηδεπηήο, ηφζν απνηειεζκαηηθφηεξε ζα είλαη ε απφθηεζε γλψζεσλ γηα ηνπο καζεηέο. Πηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πξέπεη λα επηδηψθεηαη θαη λα ελζαξξχλεηαη ε ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ. Απηφ πνπ καο σζεί ζηελ αλαδήηεζε ηεο γλψζεο θαη ζηε δηαθνξνπνίεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο καο είλαη ε έκθπηε αλάγθε καο λα πξνζαξκνζηνχκε ζην πεξηβάιινλ ζην νπνίν δνχκε ψζηε λα επηβηψζνπκε είλαη. Απηή είλαη ε ζεσξία ησλ ελζηίθησλ, ησλ νξκψλ θαη ησλ αλαγθψλ. Υζηφζν ππάξρνπλ θαη άιια θίλεηξα πνπ καο σζνχλ ζηε κάζεζε πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θνηλσληθή θχζε ηνπ αλζξψπνπ (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008). Πχκθσλα κε ηελ «Θεσξία ηεο Ηεξάξρεζεο ησλ Αλαγθψλ» ηνπ Maslow ππάξρεη έλα ζχζηεκα θηλήηξσλ κε ζθνπφ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζεκειησδψλ αλαγθψλ, πνπ είλαη ηεξαξρηθά θαηεγνξηνπνηεκέλεο: Φπζηνινγηθέο Αλάγθεο, Αζθάιεηα, Αγάπε, Απηνεθηίκεζε, Απηνελεξγνπνίεζε / Απηνπξαγκάησζε. Ζ ζεσξία ηνπ Maslow δίλεη έκθαζε ζηελ απηφελεξγνπνίεζε ηνπ αηφκνπ, ψζηε λα ηθαλνπνηεζεί ε αλψηεξε πέκπηε αλάγθε, θαη εμαξηά ηελ φιε ςπρηθή θαη ζσκαηηθή ηνπ πγεία απφ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζεκειησδψλ ηεζζάξσλ νκνηνζηαηηθψλ αλαγθψλ (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008). Πχκθσλα κε ηελ «Θεσξία γηα ην Θίλεηξν Δπίηεπμεο» ηνπ Atkinson (πνπ πξνζεγγίδεη ηηο ζπκπεξηθνξηζηηθέο ζεσξίεο κάζεζεο) ε ψζεζε γηα αλαδήηεζε γλψζεο θαη επίδνζεο εμαξηάηαη απφ ηε δχλακε ηεο «ειπίδαο γηα επηηπρία» θαη ηα ζπλαθφινπζα ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα, θαη απφ ηε δχλακε ηνπ «θφβνπ γηα ηελ απνηπρία» θαη ηα ζπλαθφινπζα αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008). Ν Weiner κε ηελ «Θεσξία Απφδνζεο Θηλήηξσλ» ζεσξεί φηη ην άηνκν έρεη ηφζν κεγαιχηεξν θίλεηξν, φζν πεξηζζφηεξν έρεη ηελ ηάζε λα απνδίδεη ζε εζσηεξηθνχο παξάγνληεο ηηο επηηπρίεο θαη ηηο απνηπρίεο ηνπ, ζηηο ηθαλφηεηεο θαη πξνζπάζεηέο ηνπ ή ζηε αλεπαξθή πξνζπάζεηα, αληίζηνηρα.

49 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 36 Κηθξφηεξν θίλεηξν γηα επίδνζε έρνπλ ηα άηνκα πνπ είλαη «πξνζαλαηνιηζκέλα ζηελ απνηπρία» θαη απνδίδνπλ ηηο απνηπρίεο ηνπο ζε εζσηεξηθνχο παξάγνληεο, έιιεηςε ηθαλνηήησλ, θαη ηηο επηηπρίεο ζε εμσηεξηθνχο, κε ειεγρφκελνπο (φπσο ηελ ηχρε). Νη παξαπάλσ ζεσξίεο έρνπλ κεγάιε ζεκαζία ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε, αιιά θαη ζηελ παξαγσγή θαη αμηνπνίεζε εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008). Πρήκα 6 Θεσξίεο Κάζεζεο 4.1 Ππκπεξηθνξηζηηθέο Θεσξίεο Κάζεζεο Ζ ζεσξία ηεο Θιαζηθήο Πχλδεζεο ή Θιαζηθήο πνθαηάζηαζεο 1, ε νπνία βαζίζηεθε ζηηο έξεπλεο ηνπ Pavlov, ππνζηεξίδεη φηη ε κάζεζε πξνέξρεηαη απφ ηελ επαλάιεςε ελφο νπδέηεξνπ εξεζίζκαηνο έσο φηνπ ζπλδεζεί κε κηα ζπγθεθξηκέλε (ηελ επηζπκεηή) ζπκπεξηθνξά. Αξρηθά ην νπδέηεξν εξέζηζκα δε ζα κπνξνχζε λα πξνθαιέζεη ηε ζπγθεθξηκέλε αληίδξαζε. Ν παηέξαο ηνπ φξνπ «ζπκπεξηθνξηζκφο» John Watson, επεξεαζκέλνο απφ ηηο πεηξακαηηθέο έξεπλεο 2 ηνπ J.P. Pavlov, αλαθέξεη φηη ην άηνκν καζαίλεη λα αληηδξά θαη ζε άιια εξεζίζκαηα, αλάινγα κε ηηο ρψξν-ρξνληθέο ζπλδέζεηο πνπ γίλνληαη θάζε θνξά. Ν Watson δέρεηαη φηη ν άλζξσπνο γελληέηαη κε αληαλαθιαζηηθά θαη ηηο ζπλαηζζεκαηηθέο αληηδξάζεηο ηεο αγάπεο θαη ηεο νξγήο. Ζ άιιε ζπκπεξηθνξά ηνπ πξνζδηνξίδεηαη κέζσ ηεο ζπζρέηηζεο εξεζίζκαηνο / αληίδξαζεο 1 Classical Conditioning, γλσζηή θαη σο Θεσξία S R 2

50 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 37 (Κπαξκπάηζεο, 2002:46). Ζ Θιαζηθή Δμαξηεκέλε Κάζεζε 1 κπνξεί λα εξκελεχζεη απιέο κνξθέο κάζεζεο, δίλνληαο πεξηζζφηεξν ζεκαζία ζηελ κάζεζε ή απνκάζεζε ζπλαηζζεκαηηθψλ κνξθψλ ζπκπεξηθνξάο. Πήκεξα έρεη δηεπξπλζεί πεξηιακβάλνληαο ζηνλ φξν Δξέζηζκα θαη θάπνηα εξεζίζκαηα γλσζηηθήο πθήο (φπσο ζπκβνιηθέο κλεκνληθέο αλαπαξαζηάζεηο) θαη ζηνλ φξν Αληίδξαζε εζσηεξηθά βηψκαηα πνπ επεξεάδνπλ ηνλ ζπλαηζζεκαηηθφ θφζκν (Κπαζέηαο, 2002:73 82). Απφ ηελ άιιε, ε βαζηθή κνξθή κάζεζεο γηα ηνλ Thorndike, είλαη ε κάζεζε κε δνθηκή θαη πιάλε 2. Ζ νπζηαζηηθή δηαθνξά ηνπ κε ηνλ Pavlov βξίζθεηαη ζην φηη ε κάζεζε δελ εμεγείηαη σο κηα λνεηηθή ζχλδεζε ηεο αληίδξαζεο κε έλα εξέζηζκα πνπ έρεη πξνεγεζεί, αιιά κε έλα εξέζηζκα πνπ αθνινπζεί ηελ αληίδξαζε απηή σο ζπλέπεηά ηεο (Κπαζέηαο, 2002:87 107). Ν Thorndike δηαηχπσζε ηέζζεξηο λφκνπο ζρεηηθά κε ηε κάζεζε: ην λφκν ηνπ απνηειέζκαηνο, ηεο άζθεζεο, ηεο εηνηκφηεηαο γηα δξάζε θαη ηεο αθνκνίσζεο. Έηζη ππνζηεξίδεη πσο κηα ελέξγεηα πνπ έρεη ζεηηθφ απνηέιεζκα ηείλεη λα δηαηεξεζεί θαη λα επαλαιεθζεί ζην κέιινλ, ελψ αληίζεηα κηα ελέξγεηα πνπ έρεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ηείλεη λα εμαζζελήζεη (Ρξηιηαλφο, 1991). Ζ κάζεζε είλαη ζηαδηαθή θαη φζν απμάλεηαη ν αξηζκφο ησλ δνθηκψλ, ηφζν ειαηηψλεηαη ν ρξφλνο πνπ απαηηείηαη γηα λα επηηεπρζεί. Ζ εηνηκφηεηα ηνπ αηφκνπ γηα δξάζε εμαξηάηαη απφ ην θαηά πφζν είλαη ειθπζηηθά ηα εξεζίζκαηα, ελψ ελεξγεί κε βάζε πξνεγνχκελεο αλάινγεο θαηαζηάζεηο (Κπαζέηαο, 2002:87 107). Ζ ζεσξία ηνπ Skinner αληηζηαζκίδεη ην κεηνλέθηεκα ηεο ζεσξίαο ηνπ Thorndike, πνπ ππνζηεξίδεη φηη γηα λα εληζρπζεί κηα ζπκπεξηθνξά, απηή πξέπεη πξψηα λα έρεη εθδεισζεί θαη κάιηζηα λα είλαη ε επηζπκεηή. Ν Burrhus Frederic Skinner ππνζηεξίδεη φηη ην άηνκν εθδειψλεη κφλν ηνπ ζπκπεξηθνξά, ρσξίο λα είλαη αλαγθαίν έλα εμσηεξηθφ εξέζηζκα γηα λα ηελ πξνθαιέζεη σο αληίδξαζε. Ζ ζπκπεξηθνξά επηδξά ζην πεξηβάιινλ θαη δεκηνπξγεί ζπλέπεηεο, πνπ αλ είλαη επράξηζηεο γηα ην άηνκν, ηφηε ηείλεη λα επαλαιεθζεί ζε παξφκνηεο θαηαζηάζεηο, ελψ αλ είλαη δπζάξεζηεο, ε ζπκπεξηθνξά απνηξέπεηαη. Ν Skinner νλφκαζε απηφ ην πξφηππν κάζεζεο «ελεξγή εμάξηεζε» θαη πξνζπάζεζε λα ειέγμεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζεσξία ηνπ κε κηα ζεηξά πεηξακάησλ 3 (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008). Ζ ζπληειεζηηθή κάζεζε ζπκβαίλεη φηαλ κία πξάμε ηνπ ππνθεηκέλνπ, είηε αθνινπζεζεί άκεζα είηε ζπλνδεπηεί θαηά ηελ εθδήισζή ηεο απφ εληζρπηηθά γηα ην ππνθείκελν γεγνλφηα. Δπνκέλσο ζχκθσλα θαη κε ηηο αξρέο κάζεζεο ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ, ε πξνγξακκαηηζκέλε δηδαζθαιία ηνπ Skinner πεηπραίλεη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ηνπ καζεηή, ηε δφκεζε ηεο δηδαθηέαο χιεο ζε ζχληνκεο δηδαθηηθέο ελφηεηεο, ηε παξνπζίαζε ηεο χιεο ζχκθσλα κε ηνπο ξπζκνχο ηνπ καζεηή, ηελ ελίζρπζε ησλ πξνζπαζεηψλ ηνπ καζεηή θαη άκεζε επαιήζεπζε ηεο απάληεζήο ηνπ θαη ηελ επηβξάβεπζε ηεο ζσζηήο απάληεζεο (αξρή ηεο ελίζρπζεο). Ζ εκθάληζε ηνπ ππνινγηζηή ζηελ δεθαεηία ηνπ 70 απνηειεί κηα λέα εμέιημε ηεο πξνγξακκαηηζκέλεο δηδαζθαιίαο κε ηελ εκθάληζε ηεο «Γηδαζθαιίαο κε ηελ Βνήζεηα ππνινγηζηή» ε νπνία ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή δελ ήηαλ παξά ε ππνινγηζηηθή πινπνίεζε ηνπ πξνγξακκαηηζκέλνπ βηβιίνπ κέζσ εξσηήζεσλ πνιιαπιψλ επηινγψλ. Πηελ ζχγρξνλε εθδνρή ηνπ ππάξρνπλ πξνγξάκκαηα δηδαζθαιίαο κε ηε Βνήζεηα πνινγηζηή ηα νπνία ζρεδηάδνληαη κε βάζε ην «κνληέιν» ηνπ δηδαθηηθνχ ζρεδηαζκνχ. Ζ ζπλεηζθνξά ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ ζην ζρεδηαζκφ εθπαηδεπηηθψλ εθαξκνγψλ κε ΡΞΔ Ρα ζπκπεξηθνξηζηηθνχ ηχπνπ ινγηζκηθά (tutorials & drill and practice) - (θαζνδήγεζεο / εμάζθεζεο θαη πξαθηηθήο) θξίλνληαη επαξθή: γηα παξνρή επνπηηθήο δηδαζθαιίαο, ή 1 Πηελ Θιαζηθή Δμαξηεκέλε Κάζεζε, θξίζηκνο παξάγνληαο ψζηε λα ζπληειεζηεί, είλαη ε ρξνληθή ζπλάθεηα ηνπ αλεμάξηεηνπ θαη ηνπ εμαξηεκέλνπ εξεζίζκαηνο 2 «ε κάζεζε δελ απνηειεί ζηελ νπζία ηίπνηε άιιν απφ κεηαζρεκαηηζκνχο ζπλεηξκηθψλ ζπλδέζεσλ κεηαμχ κηαο δεδνκέλεο πξνβιεκαηηθήο θαηάζηαζεο θαη ησλ αληηδξάζεσλ ηνπ αλζξψπνπ» 3 Ρν «θνπηί ηνπ Skinner», έλα ειεγρφκελν πεξηβάιινλ, φπνπ αξλεηηθά εξεζίζκαηα (κηθξά ειεθηξνζφθ) ή ζεηηθά εξεζίζκαηα (θψηα, ήρνη, ηξνθή) ζπλφδεπαλ θαη αθνινπζνχζαλ ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο, νη νπνίεο βήκα πξνο βήκα "νδεγνχληαλ" πξνο ηελ ηειηθή επηζπκεηή (π.ρ. πάηεκα ελφο κνρινχ)

51 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 38 γηα ηελ εκπέδσζε ρακεινχ επηπέδνπ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ, ή γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ πξνζσπηθή εξγαζία ησλ καζεηψλ 4.2 Γλσζηηθέο Θεσξίεο Κάζεζεο Γηα ηηο γλσζηηθέο ζεσξίεο, ε κάζεζε δελ είλαη κηα απιή δηαδηθαζία θαη απνηέιεζκα εμάξηεζεο, φπσο ζην ζπκπεξηθνξηζκφ, αιιά απνηέιεζκα ελεξγεηηθήο επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηψλ κε βάζε ηηο ελδηάκεζεο γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ αηφκνπ, νη νπνίεο παξεκβάιινληαη αλάκεζα ζηηο πιεξνθνξίεο ηνπ πεξηβάιινληνο (εξέζηζκα) θαη ζηηο αληηδξάζεηο ηνπ αηφκνπ. Ζ γλψζε δελ είλαη ζπζζψξεπζε εκπεηξίαο, αιιά απνηέιεζκα ελεξγνχο αληηπαξάζεζεο ηνπ αηφκνπ κε ηελ εκπεηξία, κέζσ ηεο νπνίαο ην άηνκν, κε δεκηνπξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο κέζα ζην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ, ηελ νηθνδνκεί. Δπνκέλσο ε κάζεζε ζπλίζηαηαη ζηελ ηξνπνπνίεζε γλψζεσλ πνπ ήδε πξνυπάξρνπλ (γλσζηηθά ζρήκαηα Bartlett). Πεκαληηθφ ξφιν γηα ηηο γλσζηηθέο ζεσξίεο παίδεη ε δνκή θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ γλσζηηθνχ ζπζηήκαηνο, ζε αληίζεζε κε ηηο ζπκπεξηθνξηζηηθέο πνπ εζηηάδνπλ ζηελ παξαηεξνχκελε εμσηεξηθή ζπκπεξηθνξά. (Κπαζέηαο, 2002: ) (Θφκεο, 2004 :83). Ζ κάζεζε εξκελεχεηαη κε ηελ βνήζεηα γλσζηηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ αηφκνπ, ηεο πξφζιεςεο, νξγάλσζεο, θσδηθνπνίεζεο θαη επεμεξγαζίαο ησλ πιεξνθνξηψλ, κε θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηελ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ηνπ αηφκνπ πνπ καζαίλεη θαζψο θαη ηε δεκηνπξγία γλσζηηθψλ δνκψλ (Θνιηάδεο, 1991:44). Ζ γλψζε δελ ζεσξείηαη σο ζχλζεζε γξακκηθψλ θαη ηεξαξρηθψλ κνλάδσλ, αιιά σο ζχλζεζε δηθηχσλ, δνκεκέλσλ γχξσ απφ θεληξηθέο ηδέεο, νη νπνίεο ζπλδένληαη κε άιιεο έλλνηεο, γεγνλφηα θαη αμίεο. Δίλαη απνηέιεζκα ελεξγεηηθήο αιιειεπίδξαζεο ηνπ αηφκνπ κε ηελ εκπεηξία, κέζα απφ ηελ νπνία ην άηνκν, κε δεκηνπξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο κέζα ζην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ, ηελ νηθνδνκεί ελεξγεηηθά κεηαζρεκαηίδνληαο ηηο πιεξνθνξίεο (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008) (Ξξέδαο, 2003:34). Ρν εχξνο ησλ γλσζηηθψλ πξνζεγγίζεσλ είλαη πνιχ κεγάιν θαη ππάξρνπλ αξθεηέο ζεσξίεο, πνπ πξνζπάζεζαλ λα δψζνπλ ηε δηθή ηνπο εμήγεζε γχξσ απφ ηηο λνεηηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο ζθέςεο (Ιεβέληεο θαη Νηθνλνκίδεο, 2000β). Νη ζεσξίεο απηέο εληάζζνληαη ζην πιαίζην ηνπ επνηθνδνκηζκνχ 1, ν νπνίνο μεθηλψληαο απφ θηινζνθηθέο αλαδεηήζεηο, εθθξάζηεθε ηνλ 18 ν αηψλα γηα πξψηε θνξά απφ ηνλ Vico (1725: «Γλσξίδσ θάηη ζεκαίλεη δνκψ θάηη») θαη ηνλ Kant (1781: «Ν αλζξψπηλνο λνπο είλαη έλα ελεξγεηηθφ φξγαλν, ην νπνίν ζπιιακβάλεη, κνξθνπνηεί θαη κεηαζρεκαηίδεη ην πιήζνο ησλ αηζζεκάησλ θαη ησλ εκπεηξηψλ ζε κηα νξγαλσκέλε ελφηεηα ζθέςεο») (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008). Ζ επηζηεκνινγηθή θαη παηδαγσγηθή παξαδνρή φηη ηφζν ε γλψζε, φζν θαη ε κάζεζε, δελ απνθηηέηαη θαη δελ κεηαβηβάδεηαη φπσο ηα δηάθνξα αληηθείκελα, αιιά θαηαζθεπάδεηαη κφλν κε ηελ ελεξγφ γλσζηηθή ζπκκεηνρή ησλ ίδησλ ησλ ππνθεηκέλσλ κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζή ηνπο κε ην θνηλσληθφ ηνπο πεξηβάιινλ, ηεθκεξηψζεθε επηζηεκνληθά θαη εξεπλεηηθά ζηε ζχγρξνλε επνρή απφ ηνλ Piaget, ζηνλ νπνίν βαζίζηεθαλ αξγφηεξα θαη άιινη ςπρνιφγνη θαη παηδαγσγνί, φπσο ν Kelly, o Papert θ.ά. (Οάπηεο θαη Οάπηε, 2004:86). Ζ αλαπηπμηαθή γλσζηηθή ζεσξία ηεο κάζεζεο, ε νπνία αλαθέξεηαη θαη σο δνκηθφο επνηθνδνκηζκφο, είλαη ε ζεσξία πνπ αλέπηπμε ν Διβεηφο Jean Piaget, ζηνλ νπνίν νθείιεηαη θαη ν φξνο επνηθνδνκηζηηθή επηζηεκνινγία. Θαηά ηνλ Piaget, ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε ηεο λνεκνζχλεο ηνπ αηφκνπ παίδεη ε βηνινγηθή ηνπ σξίκαλζε. Ζ κεηάβαζε (πνπ κάιηζηα είλαη δηαδνρηθή) απφ ην έλα ζην άιιν εμειηθηηθφ ζηάδην έρεη λα θάλεη κε ηελ νηθνδφκεζε ησλ λνεηηθψλ δνκψλ, πνπ νξγαλψλνληαη ζηηο ήδε ππάξρνπζεο λνεηηθέο δνκέο ηνπ αηφκνπ. (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008). Ν Piaget πεξηγξάθεη ηελ αλάπηπμε ηεο ινγηθήο ζθέςεο ηνπ παηδηνχ σο κηα εμειηθηηθή δηαδηθαζία πνπ δηακνξθψλεηαη κέζα απφ δηαθνξεηηθά ζηάδηα. Ρα ζηάδηα απηά πξνζδηνξίδνληαη ρξνλνινγηθά: Κέρξη 2 εηψλ ην αηζζεζηνθηλεηηθφ ζηάδην. Απφ 2 έσο 7 εηψλ ην ζηάδην ηεο πξνινγηθήο ζθέςεο. 1 Γηα κηα πεξηεθηηθή θξηηηθή παξνπζίαζε ηνπ επνηθνδνκεηηζκνχ βι. ζην Constructivism as a Paradigm for Teaching and Learning ζηελ ηζηνζειίδα

52 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 39 Απφ 7 έσο 12 εηψλ ην ζηάδην ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πξάμεσλ θαη Απφ 12 εηψλ ην ζηάδην ησλ ινγηθψλ ηππηθψλ πξάμεσλ. Θπξίαξρεο έλλνηεο ζηε ζεσξία ηνπ Piaget είλαη ε αθνκνίσζε, ε ζπκκφξθσζε, ε πξνζαξκνγή θαη ην ζρήκα. Ζ αθνκνίσζε είλαη ε ελέξγεηα ηνπ νξγαληζκνχ λα ελζσκαηψζεη κηα λέα θαηάζηαζε ζε απηά πνπ ήδε γλσξίδεη. Ζ ζπκκφξθσζε είλαη ε ελέξγεηα ηνπ νξγαληζκνχ γηα λα επηηχρεη έλα ζθνπφ ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ πξνζαξκνγή είλαη βηνινγηθή αξρή θαη είλαη ε ζπληζηακέλε ηεο αθνκνίσζεο ζπκκφξθσζεο, ελψ ην ζρήκα απνηειεί ηελ κνλάδα κάζεζεο. Ξάλσ ζηηο απφςεηο ηνπ Piaget αλαπηχρζεθε ε παηδαγσγηθή ζεσξία ηεο LOGO. Ζ γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ LOGO ζρεδηάζηεθε ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60, γηα εθπαηδεπηηθνχο θπξίσο ζθνπνχο, ζην Ρερλνινγηθφ Ηλζηηηνχην Καζαρνπζέηεο (Κ.Η.Ρ.), απφ νκάδα εξεπλεηψλ ζηελ Ρερλεηή Λνεκνζχλε κε επηθεθαιήο ηνλ Seymour Papert. Ρν φλνκα LOGO πξνέξρεηαη απφ ηελ ειιεληθή ιέμε «ιφγνο» (ινγηθφ). Βαζίδεηαη ζε δχν θχξηα επηρεηξήκαηα ηνπ δεκηνπξγνχ ηεο: Ζ εκπεηξία κε ηελ LOGO νδεγεί ζηελ απφθηεζε γλσζηηθψλ δεμηνηήησλ επίιπζεο πξνβιεκάησλ, δεμηφηεηεο πνπ κπνξνχλ λα κεηαθεξζνχλ θαη ζε άιια καζήκαηα. Ζ LOGO ζπληζηά έλαλ ηδαληθφ ρψξν γηα ηε κάζεζε καζεκαηηθψλ ελλνηψλ φπσο κεηαβιεηή, αλαδξνκηθφηεηα θ.ιπ. Θάζε γλσζηηθή δηεξγαζία ζπλίζηαηαη απφ επεμεξγαζίεο αλαπαξαζηάζεσλ θαη γλψζεσλ. Νη αλαπαξαζηάζεηο είλαη πεξηζηαζηαθέο δνκέο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε θαη γηα ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο θαη βξίζθνληαη απνζεθεπκέλεο ζηελ «βξαρχρξνλε κλήκε». Νη γλψζεηο είλαη δνκέο κφληκεο ζηε «καθξφρξνλε κλήκε». Ζ ζεσξία ηεο επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο απηή αληηκεησπίδεη ηε ζθέςε σο κέζν επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο θαη αλαπηχρζεθε παξάιιεια κε ηελ αλάπηπμε ησλ επηζηεκψλ ηεο πιεξνθνξηθήο, δεκηνπξγψληαο έλα κνληέιν ιεηηνπξγίαο ηνπ εγθεθάινπ φκνην κε απηφ ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ. Ζ κάζεζε είλαη δηαδηθαζία πνπ δηελεξγείηαη ζε θάπνηεο δνκέο ηνπ θεληξηθνχ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο, νη νπνίεο δελ έρνπλ εληνπηζηεί, αιιά εηθάδεηαη φηη πθίζηαληαη. Νη R. Gagne, A. Newell θαη H. Simon έρνπλ αλαιχζεη ην θαηλφκελν ηεο κάζεζεο ζε επηκέξνπο δηαδηθαζίεο, νη νπνίεο δηαξθνχλ κηθξφ ρξφλν θαη παξνπζηάδνληαη δηαδνρηθά ή ηαπηφρξνλα (Ρξηιηαλφο, 1991: ). Όζνη ππνζηεξίδνπλ απηή ηελ ζεσξία πηζηεχνπλ φηη απαληνχλ ζηε ζεσξία ηνπ Piaget θαη δίλνπλ κηα ζαθή πεξηγξαθή ησλ γλσζηηθψλ δηεξγαζηψλ πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζην λνεηηθφ ζχζηεκα, φπσο γηα νη Atkinson θαη Shiffrin, κε ηα ηξία ζηάδηα: ηεο αηζζεηεξηαθήο αλίρλεπζεο θαη εγγξαθήο, ηεο βξαρππξφζεζκεο κλήκεο θαη ηεο καθξνπξφζεζκεο κλήκεο (Οάπηεο θαη Οάπηε, 2004:134). O εγθέθαινο θαη νη ιεηηνπξγίεο ηνπ πξνηείλνληαη σο ελαιιαθηηθφ κνληέιν ζηελ ζεσξία ηεο επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο. Έλα ζπλδεδεκέλν δίθηπν ζρεκαηίδεηαη θαη εηθφλα ησλ λεπξψλσλ ηνπ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο: έλα απηφκαην i ζα απνζηείιεη ζε έλα άιιν απηφκαην j έλαλ εξέζηζκα ζεηηθφ ή αξλεηηθφ, (δηεγεξηηθφ είηε απνδηεγεξηηθφ αληίζηνηρα). Ρν εξέζηζκα απηφ ζα πξνθαζνξίδεηαη απφ ηελ θαηάζηαζε δξαζηεξηφηεηαο Ui ηνπ i ελψ εμαξηάηαη θαη απφ ην βάξνο Wij ηνπ θαλαιηνχ κεηάδνζεο. Ζ εξκελεία ησλ ζπλδεζηαθψλ κνληέισλ κπνξεί λα καο δείμεη πσο νη λνεηηθέο δνκέο κπνξνχλ λα αλαδπζνχλ απφ ηηο λεπξσληθέο δνκέο. Ρα ππνινγηζηηθά λεπξσληθά δίθηπα απνηεινχλ κηα εθαξκνγή ηεο πιεξνθνξηθήο. Ρα λεπξσληθά δίθηπα είλαη απινπνηεκέλα κνληέια ηνπ εγθεθάινπ, πνπ απνηεινχληαη απφ κεγάιν αξηζκφ κνλάδσλ (ζε αλαινγία ησλ λεπξψλσλ), καδί κε «βάξε» πνπ κεηξνχλ ηε δχλακε ησλ ζπλδέζεσλ κεηαμχ ησλ κνλάδσλ (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008). Ν νηθνδνκηζκφο απνηειεί ζήκεξα έλα απφ ηα θπξίαξρα κνληέια ζην ζρεδηαζκφ ζχγρξνλνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ. Πηφρνο ηνπ είλαη λα παξέρεη καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ ψζηε λα γεθπξψλεηαη ην ράζκα πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζην ζρνιείν θαη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο έμσ απφ ην ζρνιείν. Νη βαζηθέο αξρέο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ κε ππνινγηζηή, ζχκθσλα κε ηνλ νηθνδνκηζκφ, είλαη: Ξαξνρή εκπεηξηψλ πνπ αθνξνχλ ηελ δηαδηθαζία νηθνδφκεζεο ηεο γλψζεο.

53 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 40 Ξαξνρή εκπεηξηψλ πνιιαπιψλ πξννπηηθψλ. Δλζσκάησζε ηεο κάζεζεο ζε ξεαιηζηηθά πεξηβάιινληα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν. Δκπέδσζε ηεο κάζεζεο κέζσ θνηλσληθήο εκπεηξίαο. Δλζάξξπλζε ηεο ρξήζεο πνιιαπιψλ κνξθψλ αλαπαξάζηαζεο. 4.3 Θνηλσληθφ-πνιηηηζκηθέο Θεσξίεο Κάζεζεο Νη θνηλσληθφ-πνιηηηζκηθέο ζεσξίεο πξνζεγγίδνπλ ην κνληέιν ηνπ επνηθνδνκηζκνχ, ξίρλνληαο φκσο ην βάξνο ηνπο ζηνλ θνηλσληθφ θαζνξηζκφ ηεο γλψζεο. Νη ζεσξίεο απηέο ππνζηεξίδνπλ φηη ε νηθνδφκεζε ησλ γλψζεσλ πξαγκαηνπνηείηαη ζε ζπλεξγαηηθά πεξηβάιινληα, κέζα απφ πδεηήζεηο πνπ εκπεξηθιείνπλ ηε δεκηνπξγία θαη θαηαλφεζε ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηελ απφ θνηλνχ πινπνίεζε δξαζηεξηνηήησλ. Δπνκέλσο ν θνηλσληθφο επνηθνδνκηζκφο, δηαθνξνπνηείηαη απφ ηνλ θιαζηθφ ζην επίπεδν ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο, ζεσξψληαο πσο νη γλψζεηο δνκνχληαη κέζσ ησλ αιιειεπηδξάζεσλ κεηαμχ ησλ αηφκσλ, θαη πσο νη ίδηεο νη γλψζεηο είλαη θνηλσληθά θαζνξηζκέλεο. Πχκθσλα κε ηελ ζεσξία ηνπ Vygotsky ε αλάπηπμε ηεο λφεζεο είλαη κηα δηαδηθαζία θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο ζηελ νπνία θπξίαξρν ξφιν παίδεη ε γιψζζα. Ρν παηδί ζηελ δηαδηθαζία απηή δελ είλαη παζεηηθφο δέθηεο αιιά δηακνξθψλεη κε ηηο πξάμεηο ηνπ ηε γλσζηηθή ηνπ πξαγκαηηθφηεηα. Βαζηθή αξρή ηεο ζεσξίαο ηνπ είλαη ε «δψλε ηεο επηθείκελεο αλάπηπμεο» (ΕΔΑ) (zone of proximal development) πνπ απνηειεί ηελ αλεμεξεχλεηε πεξηνρή ηνπ εζσηεξηθνχ δπλακηθνχ ηνπ καζεηή ν νπνίνο βξίζθεηαη ζε κία (ελ δπλάκεη) ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε εμέιημεο. Δπνκέλσο φζνλ αθνξά ηελ γλσζηηθή αλάπηπμε ηνπ καζεηή είλαη ζεκαληηθή ε δηακεζνιάβεζε ηνπ ελειίθνπ (δαζθάινπ, γνλέα) θαη ν ξφινο ηνπ θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο Θάζε άηνκν έρεη έλα ππξήλα γλψζεσλ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε δξαζηεξηνηήησλ. Γχξσ απφ απηφ ηνλ ππξήλα ηνπνζεηείηαη ε ΕΔΑ ε νπνία κπνξεί λα πξαγκαηνπνηήζεη δξαζηεξηφηεηεο κφλν φηαλ ππνβνεζηέηαη απφ άιινπο. Ζ ζεσξία ηεο δξαζηεξηφηεηαο ησλ Vygotsky, Leontiev, Luria θαη Nardi, ππνζηεξίδεη πσο ε αλζξψπηλε δξάζε επεξεάδεηαη απφ πνιηηηζκηθά ζχκβνια, ιέμεηο θαη εξγαιεία ηα νπνία επηδξνχλ ζηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ αηφκνπ θαη ζηηο λνεηηθέο ηνπ δηεξγαζίεο. Ζ βαζηθή κνλάδα αλάιπζεο είλαη ε δξαζηεξηφηεηα ε νπνία απνηειείηαη απφ ην ππνθείκελν (άηνκν), ην αληηθείκελν (ζηφρνο), ηνπο θαλφλεο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο. Ζ δξαζηεξηφηεηα γίλεηαη κε ηε κεζνιάβεζε εξγαιείσλ (ζήκαηα, γιψζζεο) ηα νπνία δεκηνπξγνχληαη απφ ηα άηνκα γηα λα ειέγμνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο. Ζ ζεσξία ηεο δξαζηεξηφηεηαο έρεη ζεκαληηθέο εθαξκνγέο ζηηο έξεπλεο πνπ αθνξνχλ ηελ επηθνηλσλία αλζξψπνπ - κεραλήο θαη εηδηθφηεξα ζην ζρεδηαζκφ καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ κε ππνινγηζηή (ζπλεξγαηηθή κάζεζε). Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε 1 (collaborative learning) κε ππνινγηζηή βαζίδεηαη ζηελ αιιειεπίδξαζε αλάκεζα ζην ππνθείκελν (καζεηή), ην αληηθείκελν (ζηφρν κάζεζεο) θαη ηα δηαζέζηκα εξγαιεία. Ζ ζεσξία ηνπ Vygotsky νδήγεζε ηνπο Jean Lave θαη Etienne Wenger λα δηαηππψζνπλ ην κνληέιν ηεο Δγθαζηδξπκέλεο ή εγθαηεζηεκέλεο κάζεζεο (Situated Learning), θαη ζεσξνχλ πσο εθφζνλ ε γλψζε ζεκειηψλεηαη ζηελ εκπεηξία, κπνξνχκε λα κάζνπκε κφλν απηφ πνπ είλαη πξαγκαηηθφ, θαη πσο ε κάζεζε πεξηιακβάλεη κηα δηαδηθαζία ζπκκεηνρήο ζε «θνηλφηεηεο πξάμεο» (Communities of practice) ή «θνηλφηεηεο κάζεζεο» (Learning communities). Ζ γεληθή ηδέα απηνχ ηνπ κνληέινπ είλαη φηη νη άλζξσπνη καζαίλνπλ δηάθνξα ζε κε ζεζκνζεηεκέλα πεξηβάιινληα εθηφο ζρνιείνπ, ζηα νπνία θπξηαξρεί ην θνηλσληθφ πιαίζην (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008). Ζ κάζεζε κέζα ζε θνηλφηεηεο κπνξεί λα πάξεη δηάθνξεο κνξθέο («άκεζα» παξνχζεο ρσξνρξνληθά (πξφζσπν κε πξφζσπν) ή «εηθνληθά» κε ηε βνήζεηα ηεο ηερλνινγίαο (εηθνληθέο θνηλφηεηεο - virtual communities) (Βξαζίδαο θ.α, 2005:42-45). 1 κάζεζε/

54 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 41 Απηφ πνπ φινη παξαδέρνληαη είλαη φηη ε κάζεζε παξάγεη αληηιεπηά απνηειέζκαηα, δηεπθνιχλεηαη θάησ απφ νξηζκέλεο ζπλζήθεο θαη επεξεάδεηαη απφ νξηζκέλνπο παξάγνληεο. Νη δηαθνξέο (κηθξέο ή κεγάιεο) ζε φηη αθνξά ηνπο ηξφπνπο εξκελείαο ηεο κάζεζεο, αλαδεηθλχνπλ ηελ πνιππινθφηεηα ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο απφθηεζεο γλψζεσλ, ελψ δελ θαίλεηαη λα ππάξρεη κηα εληαία νινθιεξσκέλε θαη απηφλνκε ζεσξία πνπ λα εξκελεχεη φιεο ηηο δηαζηάζεηο ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ. Θάζε ζεσξία ζπκβάιιεη νπζηαζηηθά ζηελ εξκελεία ηνπ θαηλνκέλνπ (Θνιηάδεο, 1991:46) (Θνιηάδεο, 1997:247). Ν δάζθαινο, έρνληαο ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν ησλ ζεσξηψλ κάζεζεο θαη ρξεζηκνπνηψληαο ζηνηρεία απφ ηελ παξαδνζηαθή δηδαζθαιία θαη απφ ηε δηδαζθαιία κε επνπηηθά κέζα αιιά θαη κε ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή, ζα πξέπεη ζπλερψο λα θάλεη αμηνιφγεζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ζε θάζε ζηάδην. Ν ζηφρνο δελ ζα πξέπεη λα είλαη ε δηθαίσζε κηαο ζεσξίαο, αιιά ζε έλα καζεηνθεληξηθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο λα θαιιηεξγεζεί ε θξηηηθή θαη αλαθαιππηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ. Νη ζεσξίεο κάζεζεο θαη νη λέεο ηερλνινγίεο είλαη παηδαγσγηθά εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηεί ν εθπαηδεπηηθφο, έηζη ψζηε λα κπνξέζεη πην απνηειεζκαηηθά λα γίλεη ζπλεξγάηεο, θαζνδεγεηήο θαη ηειηθά ζπλνδνηπφξνο πξνο ηε γλψζε κε ην καζεηή (Ξξέδαο, 2003: ). 4.4 ΡΞΔ ζηελ Δθπαίδεπζε θαη Θεσξίεο Κάζεζεο Νη ΡΞΔ απνηεινχλ δπλακηθά εξγαιεία θαη κπνξνχλ λα παξέρνπλ δπλαηφηεηεο πνπ δελ ππήξραλ πνηέ πξηλ ή ήηαλ αλέθηθην λα πινπνηεζνχλ ζε πξαγκαηηθνχο ρψξνπο θαη ζπλζήθεο κάζεζεο. Ζ ελζσκάησζή ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία δελ απνηειεί κφλν κηα ζεκαληηθή θαηλνηνκία, αιιά επεξεάδεη ηηο αληηιήςεηο καο γηα ηε κάζεζε θαη ηε δηδαζθαιία θαη ηαπηφρξνλα επεξεάδεηαη απφ απηέο, δίλνληαο ψζεζε ζε λέεο αλαδεηήζεηο (Θσζηάθνο, 2005). Ζ ρξήζε ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία παξέρεη ζην καζεηή πξφζβαζε ζε πινχζηεο πεγέο πιεξνθνξηψλ θαη εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ, πξνθαιεί ην ελδηαθέξνλ ηνπ, εληζρχεη ηελ απηνπεπνίζεζή ηνπ, θηλεηνπνηψληαο αθφκε θαη ηνπο αδχλαηνπο καζεηέο. Έξεπλεο δείρλνπλ φηη νη ΡΞΔ ζπκβάιινπλ πξαγκαηηθά ζηε κάζεζε κφλνλ φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη κέζα απφ θαηάιιεια ζρεδηαζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο θαη κε ζαθψο θαζνξηζκέλνπο ζηφρνπο, γη απηφ θαη νη δηάθνξεο εθπαηδεπηηθέο εθαξκνγέο ησλ ππνινγηζηψλ πξέπεη λα βαζίδνληαη ξεηά ή άξξεηα ζε ζεσξίεο κάζεζεο (Θφκεο, 2004:113). Ζ δπλαηφηεηα ησλ πιεξνθνξηθψλ ζπζηεκάησλ λα επεξεάζνπλ ηηο δηαδηθαζίεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο δελ είλαη απηνλφεηε νχηε εμαζθαιίδεηαη κε ηελ απιή δηάζεζε εμνπιηζκνχ ζηα ζρνιεία. Ξξνθχπηεη κέζα απφ πξνβιεκαηηζκφ ζρεηηθά κε ην ηη ρξεηάδεηαη λα αιιάμεη, πψο λα αιιάμεη θαη κε πνηνπο ηξφπνπο ζα επηηεπρζνχλ νη αιιαγέο απηέο. Ζ ζηξνθή ζηελ επνηθνδνκηζηηθή κέζνδν έρεη νδεγήζεη ζηε κεηάβαζε απφ ηε θαηεπζπλφκελε κάζεζε ζηε ζπλεξγαηηθή θαη ειεχζεξε κάζεζε, ελψ πνιιέο απφ ηηο δηδαθηηθέο δηαδηθαζίεο, πνπ ζεσξνχληαλ δεδνκέλεο ζηελ παξαδνζηαθή εθπαίδεπζε, ρξεηάδεηαη λα αλαπξνζαξκνζηνχλ ζηα λέα ηερλνινγηθά θαη επηθνηλσληαθά δεδνκέλα (Βξαζίδα, θαη ζπλ., 2005:41) (Keegan, 1996:38). Ηδηαίηεξα ζηελ πεξίπησζε ηεο εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο, πξνβιήκαηα εληνπίδνληαη φρη κφλν ζηελ ππάξρνπζα πιηθνηερληθή ππνδνκή, αιιά ζπρλά ζηηο παηδαγσγηθέο κεζφδνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη, νδεγψληαο ηνπο εξεπλεηέο αθφκε θαη ζηελ αλάπηπμε θαηλνηφκσλ παηδαγσγηθψλ κνληέισλ, αθνχ δηαπηζηψζεθε φηη δελ έρεη αλαπηπρζεί αξθεηά έλαο νξζφο, ηεθκεξησκέλνο θαη πξνζαξκνζκέλνο ζηηο λέεο ηερλνινγίεο παηδαγσγηθφο ζρεδηαζκφο (Φξάλθα θαη Παθειιαξίδεο, 2001). Ζ εθπαίδεπζε πάληνηε «γιπθνθνίηαδε» ηελ ηερλνινγία, πνιιέο θνξέο ίζσο κε αλνξζφδνμν ηξφπν. Νη πξνγελέζηεξεο ηερλνινγίεο (φπσο ην ξαδηφθσλν, ν θηλεκαηνγξάθνο, ε ηειεφξαζε), νη νπνίεο ζεσξήζεθαλ φηη ζα ζπλεηζέθεξαλ ζεκαληηθά ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη ζα νδεγνχζαλ ζε επαλάζηαζε ζηελ εθπαίδεπζε, δελ είραλ ηειηθά νπζηαζηηθφ απνηέιεζκα. Ξνιιέο έξεπλεο έδεημαλ γεληθά φηη ν ππνινγηζηήο δξα θαηαιπηηθά ζε φια ηα δεηήκαηα, φηαλ εληάζζεηαη ζε παηδαγσγηθέο κεζφδνπο, νη νπνίεο νξγαλψλνληαη γχξσ απφ ζπλεξγαηηθά θαη επνηθνδνκηζηηθά κνληέια κάζεζεο, ζπκβάιινληαο ζηελ θηλεηνπνίεζε ησλ καζεηψλ δίλνληάο ηνπο έλα πεξίπινθν πεξηβάιινλ, κε ηε βνήζεηα ηνπ νπνίνπ κπνξνχλ λα απνθηήζνπλ θαιχηεξεο πνηφηεηαο γλψζε αιιά θαη λα αλαπηχμνπλ ηηο δεμηφηεηέο ηνπο (Πνινκσλίδνπ, 2003: ) (Ξξέδαο, 2003:42).

55 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 42 Ζ ειεθηξνληθή κάζεζε απφ κφλε ηεο δελ κπνξεί λα ππνθαηαζηήζεη ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο (Κηθξφπνπινο, 2000:39). Δπνκέλσο φινη νη εξεπλεηέο ζηξάθεθαλ ζηελ αλάπηπμε ζεσξηψλ κηθηνχ ηξφπνπ κάζεζεο ή φπσο ηελ νλφκαζαλ «κηθηή κάζεζε» (Blended Learning). Απηή ε «λέα» ζεσξία ζπλδπάδεη κεζφδνπο παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο θαη ρξήζεο λέσλ ηερλνινγηθψλ εξγαιείσλ, φπσο ην Web 2.0 (Bersin θαη Ass., 2003:110) (Newrly θαη Veugelers, 2009:5). Έξεπλεο ζε Δπξψπε θαη Ακεξηθή (Κηραινχδε, 2007:42), έδεημαλ φηη ν ζπλδπαζκφο ειεθηξνληθήο θαη παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο βειηηψλεη ηελ απφδνζε ησλ θνηηεηψλ / καζεηψλ ζηα καζήκαηά ηνπο ελψ ηαπηφρξνλα ηειεηνπνηεί ηηο ηερλνινγηθέο ηνπο δεμηφηεηεο. Πήκεξα ηα πεξηζζφηεξα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο ηεο κάζεζεο ρξεζηκνπνηνχληαη ζην πιαίζην ηνπ ζπκπιεξσκαηηθνχ κνληέινπ γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο παξαδνζηαθήο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, θαη πεηπραίλνπλ λα παξνπζηάδνπλ πην επράξηζηα ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ. Βέβαηα, αλάινγα κε ηε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε πνπ αθνινπζείηαη, ην ινγηζκηθφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ εθπαίδεπζε θαηεγνξηνπνηείηαη σο εμήο (Ξηεξξάηνο θ.α, 2007): 1. Ξεξηβάιινληα θαζνδεγνχκελεο δηδαζθαιίαο (ζπκπεξηθνξηζηηθέο ζεσξίεο κάζεζεο), 2. Ξεξηβάιινληα κάζεζεο κέζσ αλαθάιπςεο θαη δηεξεχλεζεο (επνηθνδνκηζκφο), θαη 3. Ξεξηβάιινληα ζπκβνιηθήο έθθξαζεο νηθνδφκεζεο, αλαδήηεζεο θαη επηθνηλσλίαο ηεο πιεξνθνξίαο (επνηθνδνκηζηηθέο θαη θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο κάζεζεο) Ζ ειεθηξνληθή κάζεζε απφ ηελ άιιε, δηαθξίλεηαη ζε ηξία πξφηππα εθπαηδεπηηθά κνληέια (Peter Baumgartner, 2005:25): 1. Κεηάδνζε γλψζεο (Teaching I): Πχκθσλα κε απηφ ην πξφηππν, πνπ βαζίδεηαη ζην ζπκπεξηθνξηζκφ, ε πξνέιεπζε ησλ γλψζεσλ ηνπ καζεηή βαζίδεηαη ζε γλψζεηο πνπ θαηέρεη ν δάζθαινο (κεηαιακπαδεπηήο). Ν δάζθαινο γλσξίδεη ηη ρξεηάδεηαη λα κάζνπλ νη καζεηέο θαη ηνπο κεηαδψζεη ηε γλψζε φζν πην εχθνια γίλεηαη. Ζ γλψζε απηή είλαη αθεξεκέλε, θαη έρεη πξνεηνηκαζηεί κε εηδηθφ ηξφπν, ψζηε λα κπνξνχλ νη καζεηέο λα αληηιακβάλνληαη γξήγνξα ην πεξηερφκελν ηνπο θαη λα ην απνκλεκνλεχνπλ θαζηζηψληαο ην γλψζε. 2. Απφθηεζε, ζπιινγή, ζπγθέληξσζε γλψζεο (Teaching II): Πχκθσλα κε απηφ ην πξφηππν, πνπ πξνζεγγίδεη ηε γλσζηηθή ζεσξία, ε κάζεζε είλαη κηα ελεξγεηηθή δηαδηθαζία, πνπ πξέπεη λα ζρεδηάδεηαη, λα επαλεμεηάδεηαη θαη λα απεηθνλίδεηαη απφ ηνλ καζεηή. Νη ίδηνη νη καζεηέο ελεξγνχλ θαη ε δξάζε ηνπο απηή ζηεξίδεη θαη απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. Πην πξφηππν Teaching I ν δάζθαινο δελ ειέγρεη ηηο πξαγκαηηθέο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλαιακβάλνπλ νη καζεηέο θαη ην κφλν πνπ ηνλ αθνξά είλαη ηα απνηειέζκαηα. Πην πξφηππν Teaching II νιφθιεξε ε καζεζηαθή δηαδηθαζία ηειεί ππφ ηελ επηηήξεζή ηνπ δαζθάινπ. Πην Teaching I νη καζεηέο παίξλνπλ νπζηαζηηθά ηελ πιεξνθνξία ζσζηφ ή ιάζνο ελψ ζην Teaching II ν δάζθαινο πξνζπαζεί λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα μεπεξάζνπλ ηα ιάζε ηνπο θαη λα ζπκβάιινπλ ζηε ζπιινγηζηηθή δηαδηθαζία, έηζη ψζηε λα νηθνδνκήζνπλ έλα ζηαζεξφ λνεηηθφ κνληέιν γχξσ απφ ην πεδίν ηνπ αληηθεηκέλνπ γλψζεο. 3. Αλάπηπμε, επηλφεζε, νηθνδφκεζε γλψζεο (Teaching III): Πχκθσλα κε απηφ ην πξφηππν, πνπ ζπλδέεηαη κε ηνλ επνηθνδνκηζκφ, δάζθαινη θαη καζεηέο πξέπεη λα γίλνπλ κέιε κηαο θαηάζηαζεο ρσξίο πξνθαζνξηζκέλν απνηέιεζκα, ελψ πξέπεη λα αληηιακβάλνληαη εμίζνπ ηηο θαηαζηάζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ. Ζ κφλε δηαθνξά ηνπο κπνξεί λα είλαη νη πεξηζζφηεξεο εκπεηξίεο θαη ε πεξηζζφηεξε γλψζε ησλ δαζθάισλ γχξσ απφ ην πψο πξέπεη λα ζθέθηεηαη θαλείο ζε ζχλζεηεο θαηαζηάζεηο.

56 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 43 Πρήκα 7 Απεηθφληζε αληηζηνίρηζεο ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ κε ηηο ζεσξίεο κάζεζεο Πηα ζρήκαηα 7 θαη 8 θαίλεηαη κηα ζπλνπηηθή απεηθφληζε αληηζηνίρηζεο ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ κε ηηο ζεσξίεο κάζεζεο, ελψ ζηελ ζπλέρεηα γίλεηαη κηα ζχληνκε αλαθνξά ζηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ θαζεκηά απφ απηέο δίλεη ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ςεθηαθψλ ηερλνινγηψλ ζηελ εθπαίδεπζε. Κε δεδνκέλν φηη νη ζεσξίεο κάζεζεο δελ ρσξίδνληαη μεθάζαξα, είλαη θπζηθφ ηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ λα κε κπνξνχλ λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ απζηεξά ζε κηα ζεσξία Ππκπεξηθνξηζκφο Πρήκα 8 Γεληθέο θαηεγνξίεο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ & Θεσξίεο Κάζεζεο Ν ζπκπεξηθνξηζκφο απνηειεί ηελ βάζε ζηα ινγηζκηθά εμάζθεζεο θαη πξαθηηθήο (θαζνδήγεζεο, εμάζθεζεο θαη πξαθηηθήο / tutorials, drill and practice), πνπ γεληθά ξίρλνπλ ην βάξνο πεξηζζφηεξν ζηελ αηνκηθή εξγαζία ηνπ καζεηή. Π απηά ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο ε ινγηθή ηεο ζεηηθήο ελίζρπζεο θαη αθνινπζείηαη ζπλήζσο γξακκηθή πνξεία ζε ζηάδηα θιηκαθνχκελεο δπζθνιίαο. Ν θάζε καζεηήο κπνξεί λα αθνινπζεί ην δηθφ ηνπ ξπζκφ καθξηά φκσο απφ ην πλεχκα ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Έλα κεγάιν πνζνζηφ ηεο εθπαίδεπζεο πνπ βαζίδεηαη ζηνλ ππνινγηζηή ζπλερίδεη θαη ζήκεξα λα αθνινπζεί ηε ζπκπεξηθνξηζηηθή πξνζέγγηζε, δίλνληαο έκθαζε ζην πεξηερφκελν, πνπ είλαη νξγαλσκέλν ζε ελφηεηεο, κέζα απφ ηηο νπνίεο ζηαδηαθά πξνζεγγίδνληαη ζπγθεθξηκέλνη εθπαηδεπηηθνί ζηφρνη, εμαξρήο πξνθαζνξηζκέλνη. Βαζίδεηαη ζηηο παξαδνζηαθέο απφςεηο γηα ηε ζρεδίαζε ηεο δηδαζθαιίαο, κε ην κεγαιχηεξν δπλαηφ έιεγρν ηνπ δηδαθηηθνχ πεξηβάιινληνο (Κηθξφπνπινο, 2000). Ζ δηαδηθαζία πνπ αθνινπζείηαη μεθηλά ζπρλά κε κηα εηζαγσγή θαη παξνπζίαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ θαη ζηε ζπλέρεη ν ππνινγηζηήο ζέηεη ζην καζεηή κηα εξψηεζε απφ έλα ζεκαηηθφ πεδίν. Ν καζεηήο επεμεξγάδεηαη ηελ άζθεζε, ζηελ νπνία ζα πξέπεη λα απαληήζεη ζπλήζσο κε έλαλ αξηζκφ ή κε κηα απάληεζε ηχπνπ «ζσζηφ / ιάζνο», ρξεζηκνπνηψληαο ην πνληίθη ή ην πιεθηξνιφγην. Ν ππνινγηζηήο ειέγρεη ηελ απάληεζε ελεκεξψλεη ηνλ καζεηή φηη ε απάληεζε ηνπ είλαη ζσζηή ή

57 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 44 ιάζνο. Όηαλ νινθιεξσζεί ε επεμεξγαζία ελφο ζέκαηνο αθνινπζεί κηα ζηαηηζηηθή εθηίκεζε ηεο απφδνζεο ηνπ καζεηή (Ξξέδαο, 2003:26). Κέζα απφ ηηο αθνινπζίεο ηνπ ζρήκαηνο Δξέζηζκα - Αληίδξαζε - Δλίζρπζε αθφκα θαη αδχλαηνη καζεηέο δίλνπλ ζσζηέο απαληήζεηο, απνθηνχλ απηνπεπνίζεζε θαη επηδηψθνπλ ηελ νινθιήξσζε ησλ αζθήζεσλ πνπ ηνπο δίλνληαη. Σσξίο πςειφ βαζκφ απηνλνκίαο ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, νη καζεηέο δελ αλαπηχζζνπλ θξηηηθή ηθαλφηεηα. Νη ζπκπεξηθνξηζηέο κειεηνχλ κφλν ηηο εμσηεξηθέο αληηδξάζεηο ησλ αηφκσλ θαη απνξξίπηνπλ ηηο ππνζέζεηο ή ηηο εξκελείεο πνπ ζηεξίδνληαη ζηηο εζσηεξηθέο λνεηηθέο δηεξγαζίεο ησλ αλζξψπσλ. Ν καζεηήο γηα ην ζπκπεξηθνξηζκφ, είλαη έλα «καχξν θνπηί» ηνπ νπνίνπ αγλννχκε ην πεξηερφκελν, κηα tabula rasa. Απηφ πνπ ελδηαθέξεη είλαη κφλν ην εμσηεξηθφ εξέζηζκα απφ ην πεξηβάιινλ πξνο ην άηνκν θαη ε αληαπφθξηζε ηνπ αηφκνπ ζην ζπγθεθξηκέλν εξέζηζκα. Ζ κάζεζε ζεκαίλεη ζχλδεζε εξεζίζκαηνο - αληίδξαζεο. Νη επαλαιήςεηο εληζρχνπλ ηε ζχλδεζε, άξα θαη ηε κάζεζε. Νη αληακνηβέο εληζρχνπλ κηα ζπγθεθξηκέλε «κάζεζε», ελψ νη αξλεηηθέο εληζρχζεηο ηελ απνζαξξχλνπλ. Ζ πξνο δηδαζθαιία χιε αλαιχεηαη ζε επηκέξνπο ηκήκαηα, ηα νπνία δηδάζθνληαη κε βαζκηαία πξφνδν απφ ηα πιένλ απιά ηκήκαηα ηεο χιεο πξνο ηα πην ζχλζεηα θαη δπζλφεηα. Πηα καζήκαηα απηά, ζηηο απαληήζεηο ησλ καζεηψλ, πξέπεη λα ππάξρεη ηαρεία αλαηξνθνδφηεζε ζεηηθή ή αξλεηηθή, αλάινγα κε ηελ απάληεζε. Όζεο εξσηήζεηο δελ απαληψληαη ζσζηά απφ ηνπο καζεηέο, ηίζεληαη εθ λένπ κε άιιε ζεηξά θαη δηαθνξεηηθή δηαηχπσζε, έσο φηνπ ν καζεηήο απαληήζεη ζσζηά. Βαζηζκέλα πάλσ ζηηο ζεσξίεο απηέο έρνπλ αλαπηπρζεί αξθεηά κνληέια δηδαζθαιίαο, απφ ηελ Ξξνγξακκαηηζκέλε Γηδαζθαιία (B. F. Skinner) σο ην Γηδαθηηθφ Πρεδηαζκφ (R. M. Gagné). Ρα ινγηζκηθά θαζνδήγεζεο, δηδαζθαιίαο (tutorials) θαη πξαθηηθήο θαη εμάζθεζεο (drill and practice), βαζίδνληαη πάλσ ζηηο ζεσξίεο απηέο. Υζηφζν, ν ζπκπεξηθνξηζκφο επέδξαζε κε έλα γεληθφηεξν ηξφπν ζηε ζρεδίαζε θαη ηε ρξήζε ησλ εθαξκνγψλ ησλ ΡΞΔ, θαζψο έδσζε κεγάιε έκθαζε ζηε δηαξθή θαη ελεξγφ ζπκκεηνρή ηνπ καζεηή, ζηελ ελζάξξπλζε ηνπ, ζηελ εμάζθεζε, ζην ξφιν ηεο ηαρείαο αλάδξαζεο. Πηα πεξηβάιινληα εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο ζπκπεξηθνξηθνχ ηχπνπ ε αιιεινπρία ησλ καζεζηαθψλ ελνηήησλ ζηεξίδεηαη ζηε κνξθή «απφ ην απιφ ζην ζχλζεην» ή «απφ ην γλσζηφ ζην άγλσζην» ή «απφ ηε γλψζε ζηελ εθαξκνγή». Νη εθπαηδεπφκελνη αμηνινγνχληαη ζρεηηθά κε ηελ επίηεπμε ή κε ησλ ζηφρσλ κάζεζεο θαη δέρνληαη ζπζηεκαηηθή αλαηξνθνδφηεζε ψζηε λα γλσξίδνπλ ηηο επηδφζεηο ηνπο θαη λα θαηεπζχλνληαη ζε δηνξζσηηθέο ελέξγεηεο (Βέκκνπ θ.α, 2009). Ρα ινγηζκηθά ζπκπεξηθνξηζηηθνχ ηχπνπ είλαη επαξθή γηα παξνρή επνπηηθήο δηδαζθαιίαο, εκπέδσζε ρακεινχ επηπέδνπ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ θαη γηα αμηνιφγεζε καζεηψλ. Απηφ πνπ θάλεη μερσξηζηά ηέηνηνπ είδνπο ινγηζκηθά είλαη ε εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία, ε «λνκηκνπνίεζε» ηνπ καζεηή λα θάλεη ιάζνο, ε άκεζε αμηνιφγεζε ηεο πξάμεο θαη ε επίηεπμε κηθξψλ, ζηαδηαθψλ επηηπρηψλ πνπ εληζρχνπλ ην ζπλαίζζεκα ησλ αδχλαησλ καζεηψλ. Βέβαηα έρνπλ πεξηνξηζκέλε δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ζηηο γλψζεηο ηνπ θάζε καζεηή θαη πξνθαινχλ ηνλ εζηζκφ ησλ καζεηψλ ζε κηα εμσηεξηθή πεγή ελίζρπζεο θαη ειέγρνπ ησλ πξάμεψλ ηνπο, κε κηθξή αλαηξνθνδφηεζε θαη δπλαηφηεηα γηα απηναμηνιφγεζε (Ξηεξξάηνο θ.α, 2007) (Οάπηεο θαη Οάπηε 2007:82-85) Δπνηθνδνκηζκφο Νη ζεσξίεο πνπ εληάζζνληαη ζην πιαίζην ηνπ επνηθνδνκηζκνχ (γλσζηηθέο θαη θνηλσληθφπνιηηηζκηθέο), θεξδίδνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν έδαθνο θαη απνηεινχλ ηελ βάζε αλάπηπμεο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ. Πε απηέο ηηο ζεσξίεο, φπσο παξνπζηάζηεθαλ παξαπάλσ, δίλεηαη έκθαζε ζηηο λνεηηθέο δηεξγαζίεο θαη ζην πεξηβάιινλ. Ξαξαηεξείηαη έηζη κηα ζηξνθή ζε εθείλα ηα ινγηζκηθά πνπ ζεκειηψλνληαη ζην κνληέιν ηεο θαηαζθεπήο ηεο γλψζεο απφ ην άηνκν, παξά ζηα καζεζηαθά πεξηβάιινληα πνπ βαζίδνληαη ζην κνληέιν κεηάδνζεο ηεο γλψζεο, γη απηφ θαη ην παξαγφκελν ινγηζκηθφ πξνζπαζεί λα παξέρεη απζεληηθέο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο, εληαγκέλεο ζε δηαδηθαζίεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ, ψζηε λα ελζαξξχλεη ηελ έθθξαζε θαη ηελ πξνζσπηθή επηινγή (Θαινχξε θαη Τπράξεο, 2008:233) (Πνινκσλίδνπ, 2006). Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ζην πεξηβάιινλ ησλ δαζθάισλ ν ραξαθηεξηζκφο θαη κφλνλ ελφο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ σο

58 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 45 «επνηθνδνκηζηηθνχ» απνηειεί ζεηηθφ θξηηήξην γηα ηελ πνηφηεηά ηνπ θαη ζπλψλπκν ηνπ θαινχ ινγηζκηθνχ (Οάπηεο θαη Οάπηε, 2004:9697). Ρα καζεζηαθά πεξηβάιινληα, ηα νπνία ζρεδηάδνληαη κε βάζε ην πιαίζην ηνπ επνηθνδνκηζκνχ είλαη θπξίσο αλνηθηά πεξηβάιινληα, πνπ δελ πξνζθέξνπλ πιεξνθνξίεο, αιιά δίλνπλ εξεζίζκαηα αλαδεηψληαο ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςε ηνπ καεηή. Θάπνηα απφ απηά δίλνπλ έκθαζε ζηελ ππνζηήξημε ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο δηεπθνιχλνληαο ηξφπνπο έθθξαζεο θαη νηθνδφκεζεο ηεο γλψζεο, ελψ άιια αζρνινχληαη πεξηζζφηεξν κε ηελ ππνζηήξημε ζπλεξγαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κάζεζεο. Όια ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή σο γλσζηηθφ εξγαιείν, πνπ κπνξεί λα ππνζηεξίμεη θαη λα αλαδείμεη ηηο γλψζεηο εθείλεο πνπ δελ έρνπλ νηθνδνκεζεί πιήξσο ή βξίζθνληαη ζε ιαλζάλνπζα κνξθή (Ξξέδαο, 2003:100). Ζ απνθηεζείζα γλψζε δελ είλαη αδξαλήο θαη έρεη θαιχηεξε πνηφηεηα, αθνχ ε κάζεζε έρεη ζπληειεζηεί κέζσ ζπλερνχο ελαζρφιεζεο κε ην ζέκα, ελψ κπνξεί λα εθαξκνζηεί θαη ζε πξαγκαηηθέο θαηαζηάζεηο (Ιεβέληεο θαη Νηθνλνκίδεο, 2000α). Γλσζηηθέο ζεσξίεο Πηα ινγηζκηθά «κάζεζεο κέζσ θαηαλφεζεο» ν καζεηήο απνηειεί ην θέληξν ζε φια ηα ζηάδηα εμέιημεο ηνπ καζήκαηνο. Ν δάζθαινο ιεηηνπξγεί σο θαζνδεγεηήο (ζπκβνπιεχεη, ιχλεη απνξίεο), θαη σο εκςπρσηήο θαη αξσγφο, δεκηνπξγψληαο ην θαηάιιειν θιίκα, ζπληνλίδνληαο θαη ππνβνεζψληαο ηελ νξγάλσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Κε ηελ αλαηξνθνδφηεζε ελζαξξχλνληαη νη καζεηέο λα πξνζεγγίζνπλ ηε λέα γλψζε, πηζηεχνληαο ζηνλ εαπηφ ηνπο. Αθφκα, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ή απηναμηνιφγεζεο (Ξξέδαο, 2003:28-30). Ρν πιηθφ πνπ δίλεηαη ζηνπ καζεηέο ζπληειείηαη ζε πξαγκαηηθέο θαηαζηάζεηο θαη δίλνληαη νη ζρέζεηο ή νη έλλνηεο πξηλ απφ ηηο ιεπηνκέξεηεο. Ξξψηα δίλεηαη κηα εηζαγσγή ζην ζεκαηηθφ πεδίν θαη κηα παξνπζίαζε πιηθνχ ππνδνκήο. Αθνινχζσο πξνβάιιεηαη κηα εξψηεζε ζρεηηθή κε ην πιηθφ απηφ, πνπ ν καζεηήο πξέπεη λα απαληήζεη κε ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο (θνπκπί, πνιιαπιή επηινγή, θηι.). Πηε ζπλέρεηα ην πξφγξακκα πξνβάιιεη ηε ζσζηή απάληεζε εκθαλίδνληαο παξάιιεια θαη ηελ απάληεζε ηνπ καζεηή γηα αληηπαξαβνιή. Πε θάπνηα ζπζηήκαηα ν καζεηήο θαιείηαη λα ζρνιηάζεη ηηο απαληήζεηο πνπ επέιεμε ζην πξνεγνχκελν ζηάδην. Ρν πξφγξακκα ζπλερίδεη ηελ πξνβνιή πιηθνχ, κέρξη λα πξνβιεζεί θαη ε ηειεπηαία εξψηεζε ελψ δελ θαζνξίδεηαη απζηεξά ε ζεηξά κε ηελ νπνία ν καζεηήο πξέπεη λα κάζεη ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ ζέκαηνο (Ιεβέληεο θαη Νηθνλνκίδεο, 2000β). Πηα πεξηβάιινληα εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο πνπ βαζίδνληαη ζηελ γλσζηηθή ζεσξία, ε πιεξνθνξία, «θνκκαηηαζκέλε» ζε κηθξέο ελφηεηεο, ζπληζηά δηαθνξεηηθά εξεζίζκαηα, ελψ νη καζεζηαθέο ζηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη επλννχλ ηε κεηαθνξά ηεο πιεξνθνξίαο ζηελ εξγαδφκελε (βξαρχρξνλε) θαη κεηά ζηε καθξφρξνλε κλήκε, αιιά θαη ηε ζπζρέηηζε ηεο λέαο πιεξνθνξίαο κε ηηο ήδε πξνυπάξρνπζεο γλψζεο ηνπ καζεηή. Νη καζεηέο παξαθηλνχληαη ψζηε λα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο γλσζηηθέο ηνπο δεμηφηεηεο (Βέκκνπ θ.α, 2009:45). Ρέηνηνπ είδνπο ινγηζκηθά είλαη ηα πξνγξάκκαηα πνπ πξνζθέξνπλ πνιιαπιέο αλαπαξαζηάζεηο ελλνηψλ, ηα πξνγξάκκαηα πξνζνκνηψζεσλ θαη κνληεινπνηήζεσλ, «θαηαζθεπήο» κηθξφθνζκσλ, επίιπζεο πξνβιεκάησλ, ηα αλνηρηά πεξηβάιινληα κάζεζεο πνπ επηηξέπνπλ ζηνλ δάζθαιν λα παξέκβεη θαη λα ηα πξνζαξκφζεη ή ζην καζεηή λα παξέκβεη ψζηε λα ειέγμεη ηελ πνξεία ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. Όηαλ ν εθπαηδεπφκελνο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα εκπιέθεηαη ελεξγά θαη δξαζηήξηα ζε φιεο ηηο θάζεηο ηεο καζεζηαθήο δηεξγαζίαο, λα αμηνπνηεί ηελ ππάξρνπζα εκπεηξία ηνπ θαη λα θαηαθηά ηε γλψζε κφλνο ηνπ εθαξκφδνληαο ην καζεζηαθφ ηξφπν πνπ ηνπ ηαηξηάδεη, ηφηε απνθηά ηελ αίζζεζε ηνπ πξνζσπηθνχ επηηεχγκαηνο θαη ελζαξξχλεηαη γηα ηελ ζπλέρηζε ησλ πξνζπαζεηψλ ηνπ. Ππλνπηηθά ηα εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα πνπ ζρεδηάδνληαη βαζηδφκελα ζηηο γλσζηηθέο ζεσξίεο κάζεζεο πξέπεη: λα ππνζηεξίδνπλ ηελ ηδέα ηεο νηθνδφκεζεο ηεο γλψζεο απφ ηνλ ίδην ην καζεηή, θαζψο απηφο πξνζπαζεί λα επηιχζεη πξνβιήκαηα θαη ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ απηή αιιειεπηδξά κε

59 Κάζεζε θαη ΡΞΔ 46 ην πιηθφ πεξηβάιινλ (ζην νπνίν εληάζζεηαη ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ), ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπ θαη ηνλ δάζθαιν. λα ελζαξξχλνπλ ηελ πξνζσπηθή έθθξαζε ησλ καζεηψλ ππνζηεξίδνληαο ηελ πξνζσπηθή ηνπο εκπινθή, πάληα κέζα ζην γεληθφηεξν πιαίζηνν ησλ θνηλσληθψλ αιιειεπηδξάζεσλ ησλ καζεηψλ. λα παξέρνπλ πνιιαπιέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ ελλνηψλ, ησλ ζρέζεσλ θαη ησλ νληνηήησλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζε θάζε κάζεκα. Γελ πξέπεη λα ππνδεηθλχνπλ ζην καζεηή ηηο νξζέο δηαδηθαζίεο, αιιά λα ηνλ αθήλνπλ λα εθθξάδεη ηηο απφςεηο ηνπ θαη λα ππνζηεξίδνπλ ηε δηαδηθαζία ηεο θνηλσληθφ-γλσζηηθήο ζχγθξνπζεο κέζα απφ ηελ νπνία ν ίδην ν καζεηήο ζα αληηιακβάλεηαη ηα ιάζε ηνπ ή ηηο ιαλζαζκέλεο πεπνηζήζεηο ηνπ. Ζ νηθνγέλεηα ησλ πεξηβαιιφλησλ LOGO θαη ε επξχηεξε θιάζε ησλ αλνηρηψλ κηθξφθνζκσλ ζηεξίδνληαη αθξηβψο πάλσ ζηηο ηδέεο απηέο θαη απνηεινχλ ηα πιένλ ηππηθά παξαδείγκαηα εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ πνπ είλαη θαηαζθεπαζκέλα κε βάζε ηηο γλσζηηθέο ζεσξίεο. Θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο Βαζηθή αξρή απηψλ ησλ ζεσξηψλ είλαη ε θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε θαη ν ξφινο πνπ παίδεη ην θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ ζηε ζπγθξφηεζε ηεο γλψζεο. Ρν άηνκν κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζε κε άιια άηνκα αλαπηχζζεη ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο, πνπ δηαθνξεηηθά ζα βξίζθνληαλ ζε ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε. Ζ θνηλσληθνπνιηηηζκηθή πξνζέγγηζε πεξηιακβάλεη ηελ απνθαιππηηθή κάζεζε ηνπ Bruner, ηελ εγθαζηδξπκέλε κάζεζε θαη ηελ θνηλσληθνπνιηηηζκηθή ζεσξία ηνπ Vygotsky. Ζ ζεσξία ηνπ Vygotsky, κε ηηο έλλνηεο ηεο Εψλεο Δπηθείκελεο Αλάπηπμεο θαη ηνπ Ξιαηζίνπ Πηήξημεο, είλαη βαζηθή ζε ινγηζκηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζηαδηαθή θαη θαηαλεκεκέλε γλσζηηθή ζηήξημε, ψζηε πνιινί καζεηέο, κε ηε βνήζεηα πην έκπεηξσλ αηφκσλ, λα αλέιζνπλ απφ ην ζηάδην ηνπ «απινχ εμεξεπλεηή ηεο απζφξκεηεο κάζεζεο» ζε αλψηεξα επίπεδα (Γηακαληήο θαη Ρεξδίδεο, 2008). Ζ κάζεζε, ζχκθσλα κε ηηο ζεσξίεο απηέο, ζπληειείηαη κέζα ζε ζπγθεθξηκέλα πνιηηηζκηθά πιαίζηα (γιψζζα, ζηεξεφηππα, αληηιήςεηο) θαη νπζηαζηηθά δεκηνπξγείηαη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ηνπ αηφκνπ κε άιια άηνκα, ζε ζπγθεθξηκέλεο επηθνηλσληαθέο πεξηζηάζεηο θαη κέζσ ηεο πινπνίεζεο θνηλψλ δξαζηεξηνηήησλ. Ν θνηλσληθφο επνηθνδνκηζκφο δελ είλαη αζχκβαηνο κε ηηο γλσζηηθέο ζεσξίεο, φπσο είλαη ν ζπκπεξηθνξηζκφο, αιιά ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά σο πξνο απηέο. Νη θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο ππνζηεξίδνπλ ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζε φιεο ηηο κνξθέο ηεο. Δπνκέλσο έλα κάζεκα νξγαλσκέλν κε βάζε απηέο ηηο ζεσξίεο πξέπεη λα είλαη πξνζεθηηθά ζρεδηαζκέλν, έηζη ψζηε λα ελζαξξχλεη ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ καζεηψλ θαη γεληθφηεξα ηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε. Νη θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο είλαη ζπκβαηέο κε φιε ηελ λέα γεληά εθπαηδεπηηθψλ πεξηβαιιφλησλ, ηα νπνία ελζσκαηψλνπλ πιήζνο δπλαηνηήησλ αιιειεπίδξαζεο θαη επηθνηλσλίαο ησλ καζεηψλ. πάξρνπλ ζρεηηθά ιίγα απηφλνκα εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα πνπ ζρεδηάζηεθαλ κε βάζε ηηο θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο. Υζηφζν, φια ηα ζχγρξνλα εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα πεξηιακβάλνπλ ππεξεζίεο επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο. Ρα Γηθηπαθά Ξεξηβάιινληα Κάζεζεο (Net Based Learning Environment NBLE) βαζίδνληαη ζηελ επνηθνδνκηζηηθή ζεσξία κάζεζεο, θαη εηδηθφηεξα ζην έξγν ησλ Piaget θαη Vygotsky 1. 1 αλ θαη δηαηππψλεηαη ε άπνςε φηη ε επθνιία ζηελ πξφζβαζε θαη ηελ επεμεξγαζία πνιπκεζηθψλ πεξηερνκέλσλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ επέθηαζε ηνπ παγθφζκηνπ ηζηνχ, θαηέιεμαλ ζε έλα κνληέιν «αθαηέξγαζηεο παξάδνζεο» εθπαηδεπηηθψλ πιηθψλ (Πνινκσλίδνπ, 2006:143)

60 Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) Πην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδνληαη νη έλλνηεο ηεο ειεθηξνληθήο κάζεζεο θαη ηεο Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο. Ρα Ππζηήκαηα Κάζεζεο πνπ κειεηάκε ζε επφκελα θεθάιαηα βαζίδνληαη ζηηο Αξρέο ησλ παξαπάλσ ελλνηψλ, επνκέλσο ε κειέηε ηνπο θαη ε παξάζεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο είλαη απαξαίηεηα γηα λα θαηαλνήζνπκε θαη λα ζπγθξίλνπκε ηηο e-learning εθαξκνγέο θαη ηειηθά λα ζρεδηάζνπκε έλα εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Πην θεθάιαην ζα δνχκε κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή, ηνπο νξηζκνχο ησλ ελλνηψλ, ηα ζεηηθά θαη ηα αξλεηηθήο Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο θαη ηειηθά ηηο ηειεπηαίεο εμειίμεηο ζην ρψξν ηνπ e-learning. The virtue of a computer in the classroom is that it requires a user, not a watcher. Diane Ravitch Ν φξνο «Ζιεθηξνληθή Κάζεζε» αλαθέξεηαη ζε έλα μερσξηζηφ ηχπν εθπαίδεπζεο, φπνπ ζηε δηδαζθαιία νπνηνπδήπνηε καζήκαηνο ρξεζηκνπνηνχληαη σο βαζηθφ κέζν ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο, ζπλήζσο ζπλδεδεκέλνη ζε δίθηπν, κε ζθνπφ ηελ παξαγσγή, πξνψζεζε, παξάδνζε θαη δηεπθφιπλζε εμαηνκηθεπκέλεο κάζεζεο νπνπδήπνηε θαη νπνηεδήπνηε, κέζα απφ έλα πεξηβάιινλ θηιηθφ πξνο ηνλ ρξήζηε (Πνινκσλίδνπ, 2006). Πχκθσλα κε ην Learning Circuits Glossary 1, ν φξνο e Learning θαιχπηεη πνιιέο εθαξκνγέο θαη δηαδηθαζίεο, φπσο γηα παξάδεηγκα, ε κάζεζε κέζσ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ θαη δηθηχσλ ππνινγηζηψλ, νη εηθνληθέο αίζνπζεο θαη ε ςεθηαθή ζπλεξγαηηθή κάζεζε. Πε πξφζθαηεο κειέηεο έρεη γίλεη ε πξφηαζε λα αληηθαηαζηαζεί απφ ηνλ φξν Ρερλνινγηθά Δληζρπκέλε Κάζεζε (Technology Enhanced Learning TEL) (Browne, et al., 2008). 5.1 Ηζηνξηθή αλαδξνκή Ν Caleb Phillips ην 1728 δεκνζίεπζε κηα είδεζε ζε κηα ηνπηθή εθεκεξίδα ηεο Βνζηψλεο, ιέγνληαο πσο έρεη βξεη ηνλ ηξφπν λα δηδάμεη ζηελνγξαθία ην ίδην θαιά ηφζν ζε καζεηέο πνπ βξίζθνληαλ ζηελ ίδηα πφιε φζν θαη ζε απηνχο πνπ βξίζθνληαλ ζε άιιεο πφιεηο (Perraton, 1984). Πε πνιιά κέξε ηνπ θφζκνπ νη άλζξσπνη ήζειαλ λα κπνξνχλ λα έρνπλ ην δηθαίσκα ηεο εθπαίδεπζεο νπνπδήπνηε θαη αλ βξίζθνληαλ. Δμαηηίαο ηεο θαζνιηθφηεηαο ηεο αλάγθεο γηα κάζεζε, θαη ηεο αδπλακίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ λα αληηκεησπίζνπλ επηηπρψο ηε ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε, αλαπηχρζεθε ε «Γηα Αιιεινγξαθίαο Δθπαίδεπζε» κε θχξην ζηφρν λα θαιχςεη απηφ ην θελφ, πξνζθέξνληαο κηα «δεχηεξε» (ή «δηαθνξεηηθή») επθαηξία απφθηεζεο γλψζεο, ζε φζνπο γηα νπνηνδήπνηε ιφγν δελ ηελ είραλ ή δελ ηελ αμηνπνίεζαλ φηαλ ηελ είραλ (Holberg, 1977). Ρα πξψηα παλεπηζηήκηα βαζίζηεθαλ απνθιεηζηηθά ζηε κέζνδν «επηθνηλσλίαο κέζσ επηζηνιψλ». Ζ ρξήζε κφλν ηεο έληππεο αιιεινγξαθίαο κεηαμχ ηνπ δαζθάινπ θαη ηνπ καζεηή κε ηνλ θαηξφ απνδείρηεθε φηη δελ ήηαλ θαη ηφζν απνδνηηθή φπσο ζα ήηαλ ε ρξήζε πεξηζζφηεξσλ κέζσλ επηθνηλσλίαο (Garforth, 1992). Ζ ρξήζε δηαθνξεηηθψλ κέζσλ επηθνηλσλίαο κπνξεί λα θαιχςεη ηηο ειιείςεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηε ρξήζε ελφο θαη κφλνπ κέζνπ: δειαδή ε ηειεφξαζε, κέζσ ηεο δσληαλήο εηθφλαο κπνξεί λα πεξηγξάςεη θαη απνδψζεη θαιχηεξα απφ φηη ν γξαπηφο ιφγνο κπνξεί λα θάλεη κέζα απφ κηα απιή πεξηγξαθή ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ηθαλνηήησλ θαη ηδηνηήησλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ηα ζηάδηα, νη ηδηφηεηεο θαη ηθαλφηεηεο πνπ πξέπεη λα ππάξρνπλ αιιά θαη λα απνθηεζνχλ κπνξνχλ πην εχθνια λα απνθσδηθνπνηεζνχλ, αθνχ ν γξαπηφο ιφγνο πξνζθέξεη ηελ επθνιία ηεο επαλάιεςεο (Schramm, 1977). Βαζηδφκελνη ινηπφλ ζε απηφ, ην πξψην κέζν καδηθήο ελεκέξσζεο πνπ επηιέρζεθε ήηαλ ην ξάδην. Ρν πξψην εθπαηδεπηηθφ ξαδηνθσληθφ πξφγξακκα πνπ βγήθε ζηνλ αέξα ήηαλ ζηελ Ακεξηθή. Ρν ζπγθεθξηκέλν κέζν απνηέιεζε θαη απνηειεί, θπξίσο ζηηο ππφ αλάπηπμε ρψξεο, ην θχξην καδί κε ηνλ έληππν ιφγν κέζν εθπαίδεπζεο απφ απφζηαζε (Hooper, 1974). Ύζηεξα, αθνινχζεζε ε ηειεφξαζε ζηηο δεθαεηίεο ηνπ 1950 θαη 1960, θπξίσο ζηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο. 1 Πηελ ηζηνζειίδα

61 Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) 48 Πηνλ πίλαθα 3 θαίλεηαη ε πνξεία ηεο εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο ζην ρξφλν. Σξνλνινγία Γεγνλφο Σξήζε ηαρπδξνκείνπ γηα παξάδνζε εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ Καζήκαηα δηα αιιεινγξαθίαο. Σξήζε ξάδηνπ θαη ηειεφξαζεο γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο Σξήζε πξνκαγλεηνθσλεκέλσλ θαζεηψλ βίληεν θαη ήρνπ. Ξεξηνξηζκέλνο αξηζκφο απφ broadcast channels. Σξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο ζηελ έξεπλα θαη ηηο επηζηήκεο γηα αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ Teleconferencing Video conferencing. Δκθάληζε ηνπ Arpanet ην νπνίν ζηαδηαθά κεηαηξέπεηαη ζην World Wide Web Πήκεξα Φζελνί ππνινγηζηέο. Δπηθξάηεζε ηνπ WWW. Κεγαιχηεξε δπλαηφηεηα πξνζπέιαζεο ηεο ηερλνινγίαο. Internet ζηηο ζρνιηθέο ηάμεηο. ηνζεηείηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν απφ εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα αιιά θαη απφ επηρεηξήζεηο ε εθπαίδεπζε απφ απφζηαζε. Αζχξκαηε ηερλνινγία. Πχγρξνλε θαη αζχγρξνλε επηθνηλσλία. Ξίλαθαο 3 Δμέιημε ηεο Δμ' Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο Ζ θαηάζηαζε άιιαμε ζεκαληηθά κε ηελ εκθάληζε, πηνζέηεζε θαη εμέιημε ησλ ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξίαο θαη πην πξφζθαηα ησλ επηθνηλσληψλ, νη νπνίεο επηηξέπνπλ ηελ επηθνηλσλία ησλ ζπκκεηερφλησλ θαη δίλνπλ λέεο δηαζηάζεηο ζηελ παξνπζίαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ, έηζη ψζηε ε εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε ζήκεξα λα αλαδεηθλχεηαη ζε ελδηαθέξνλ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ, ηδηαίηεξα γηα ηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε. Όηαλ πιένλ γίλεηαη αλαθνξά ζηελ εθπαίδεπζε απφ απφζηαζε (ή Ρήιε-εθπαίδεπζε ή E-Learning) ελλνείηαη θπξίσο ε εθπαίδεπζε πνπ πξαγκαηνπνηείηαη κε ηε ρξήζε ησλ Ρερλνινγηψλ ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ (Βαζηιάθεο, 2006), ελψ ζπρλά αληηθαζίζηαηαη απφ άιινπο φξνπο, φπσο «εηθνληθή κάζεζε» (virtual learning), «δηακνηξαζκέλε κάζεζε» (distributed learning) θ.ά. (Πνινκσλίδνπ, 2006). Νη απαξραησκέλνπ ηχπνπ ζπνπδέο δηα Αιιεινγξαθίαο, έρνπλ εμειηρζεί κε ηε βνήζεηα ηεο ηερλνινγίαο θαη έρνπλ πιένλ πεξάζεη ζηελ ιεγφκελε ηξίηε γεληά πνπ αθφκα εμειίζζεηαη, κε θπξίαξρν ην ξφιν ησλ ππνινγηζηψλ θαη ηνπ Γηαδηθηχνπ (Θνθθάιεο, 1999). 5.2 Νξηζκνί Υο εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε νξίδεηαη ε ππνβνεζνχκελε απφ ηα κέζα επηθνηλσλίαο εθπαίδεπζε (ηαρπδξνκείν, ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, ξαδηφθσλν, ηειεφξαζε, θαζέηεο βίληεν, ππνινγηζηέο, ηειεδηάζθεςε θαη άιια) κε κηθξή ή θαζφινπ δηαπξνζσπηθή (ή ζε ηάμε) επαθή κεηαμχ εθπαηδεπηή δαζθάινπ θαη εθπαηδεπφκελνπ -καζεηή. Ν φξνο απηφο ρξεζηκνπνηείηαη θαη απφ ηελ UNESCO, ελψ απφ ην 1999 πξνζηίζεηαη κε ηελ ίδηα αθξηβψο εξκελεία ζην ιεμηθφ φξσλ ηνπ ΚeSH (Medical Subject Headings) ηεο Δζληθήο Ηαηξηθήο Βηβιηνζήθεο ησλ Ζλσκέλσλ Ξνιηηεηψλ ηεο Ακεξηθήο 1. Πε άιιε κειέηε νξίδεηαη σο έλαο ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο πνπ αθνξά ηελ παηδαγσγηθή, ηελ ηερλνινγία θαη ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο εθπαηδεπηηθήο δνκήο, θαη επηδηψθεη ηελ παξνρή εθπαίδεπζεο, ρσξίο ηελ αλάγθε θπζηθήο παξνπζίαο ζην ρψξν πνπ απηή ιακβάλεη ρψξα. Ν νξηζκφο απηφο αλαθέξεη ηελ εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε σο μερσξηζηφ θιάδν ηεο εθπαίδεπζεο, θάηη πνπ φκσο δελ είλαη κεζνδνινγηθά απνδεθηφ 2. Πήκεξα, ε εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε πινπνηείηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ ππνινγηζηή, ζε έλα δηαδηθηπαθφ πεξηβάιινλ. Γηα ην ιφγν απηφ, ε έλλνηα εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε ηαπηίδεηαη κε ηηο έλλνηεο ειεθηξνληθή κάζεζε (e-learning), κάζεζε ππνβνεζνχκελε απφ ππνινγηζηή (computer assisted learning), κάζεζε κέζσ δηαδηθηχνπ (online learning), δηαδηθηπαθή εθπαίδεπζε (online education), εθπαίδεπζε βαζηζκέλε ζην δηαδίθηπν (web-based

62 Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) 49 education). Ζ δηαθνξά ζηε ζεκαζία ησλ φξσλ απηψλ αξρίδεη λα εμαιείθεηαη θαη ν δηαρσξηζκφο γίλεηαη φιν θαη πην δχζθνινο ηφζν γηα αξράξηνπο φζν θαη γηα έκπεηξνπο 1 ρξήζηεο. Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (Distance Education) νξίδεηαη, ζχκθσλα κε ηελ U.S. Distance Learning Association, ε απφθηεζε γλψζεσλ θαη ηθαλνηήησλ κε έκκεζε πιεξνθφξεζε θαη θαζνδήγεζε, πνπ πεξηιακβάλεη φιεο ηηο ηερλνινγίεο θαη άιιεο κνξθέο εθκάζεζεο απφ απφζηαζε. Κπνξεί λα νξηζηεί σο κηα δηαδηθαζία φπνπ ν δηδαζθφκελνο βξίζθεηαη ζε θπζηθή απφζηαζε απφ ηνλ δηδάζθνληα θαη ηνλ εθπαηδεπηηθφ θνξέα, θαη ε ηερλνινγία κε δηάθνξνπο ηξφπνπο δηακεζνιαβεί ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία (Καηζαίνπ, θαη ζπλ., 2001). Απφ παηδαγσγηθήο δηάζηαζεο, είλαη ε εθπαίδεπζε πνπ δηδάζθεη θαη ελεξγνπνηεί ην καζεηή πψο λα καζαίλεη κφλνο ηνπ θαη πψο λα ιεηηνπξγεί απηφλνκα πξνο κηα επξεηηθή πνξεία απηνκάζεζεο θαη γλψζεο. (Ιηνλαξάθεο, 2001). Ζ ειεθηξνληθή κάζεζε (e- learning) είλαη ππνζχλνιν ησλ κεγαιχηεξσλ θφζκσλ ηεο «ηερλνινγίαο πιεξνθνξηψλ» θαη ηεο «εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο». Κπνξεί λα είλαη πνιχηηκε φηαλ ρξεζηκνπνηεζεί σο κέξνο ελφο θαιά πξνγξακκαηηζκέλνπ θαη θαηάιιεια ππνζηεξηδφκελνπ πεξηβάιινληνο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο, αιιά ε e-learning δελ είλαη έλα καγηθφ ξαβδί πνπ αληηθαζηζηά ηηο μεπεξαζκέλεο ππάξρνπζεο παηδαγσγηθέο ζεσξίεο θαη πξνζεγγίζεηο. Ξνιινί επαγγεικαηίεο ηεο κάζεζεο θαη ηεο ηερλνινγίαο πηζηεχνπλ φηη ε e-learning ζα έρεη νινθιεξσζεί φηαλ ζα έρνπκε ζηακαηήζεη λα αλαθεξφκαζηε ζε απηήλ κε έλα μερσξηζηφ φλνκα θαη ζα αξρίζεη λα ιακβάλεηαη ππφςε σο έλα νινθιεξσκέλν κέξνο ελφο πιήξνπο καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο. Πρήκα 9 Ζ ηξηαδηθή ζρέζε ησλ ζπληειεζηψλ ηεο εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο Πρήκα 10 Ζ εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε απνηειεί ην ζπλδπαζκφ ηεο εμ απνζηάζεσο δηδαζθαιίαο θαη ηεο εμ απνζηάζεσο κάζεζεο Πε ζρέζε κε ηνλ ρξφλν επηθνηλσλίαο κεηαμχ εθπαηδεπηή θαη εθπαηδεπφκελνπ ππάξρνπλ δχν κνξθέο Ρειεθπαίδεπζεο, ε Πχγρξνλε θαη ε Αζχγρξνλε Ρειεθπαίδεπζε: Πχγρξνλε Ρειεθπαίδεπζε: ην κάζεκα γίλεηαη ζε πξνθαζνξηζκέλν ρξφλν θαη ηφπν. Νη εθπαηδεπφκελνη (καζεηέο, θνηηεηέο) παξαθνινπζνχλ ζε απεπζείαο ζχλδεζε ηνλ εθπαηδεπηή θαη κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζε φιεο ηηο δηαδηθαζίεο ηνπ καζήκαηνο ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. Ζ ζχγρξνλε Ρειεθπαίδεπζε απνηειεί νπζηαζηηθά ηε κεηαθνξά ηνπ παξαδνζηαθνχ ηξφπνπ 1 Hannah R. Education Applications. Introduction to Nursing Informatics: Springer New York 2006:

63 Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) 50 δηδαζθαιίαο ζε ειεθηξνληθέο ζπλζήθεο κε ηε δηαθνξά φηη ν εθπαηδεπηήο θαη ε «Ρήιε-ηάμε» κπνξνχλ λα απέρνπλ κεηαμχ ηνπο ρηιηάδεο ρηιηφκεηξα. Αζχγρξνλε Ρειεθπαίδεπζε: ν εθπαηδεπφκελνο (καζεηήο, θνηηεηήο) έρεη πξφζβαζε, κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ, ζε πνιχκνξθεο πεγέο πιεξνθνξηψλ (δηδαθηηθφ πιηθφ, video, καζήκαηα απηνδηδαζθαιίαο, θ.η.ι.). Πην πιηθφ απηφ έρεη πξφζβαζε νπνηαδήπνηε εκέξα θαη ψξα ελψ ζπρλά κπνξεί λα ην κεηαθέξεη ζηνλ ππνινγηζηή ηνπ. Ζ ρξήζε ηνπ πιηθνχ απηνχ γίλεηαη ζπλήζσο κε ηελ ηερλνινγία ησλ πνιπκέζσλ, φηαλ ν εθπαηδεπφκελνο έρεη ηνλ ρξφλν λα επεμεξγαζηεί απηέο ηηο πιεξνθνξίεο. Ν ρξφλνο απηφο δελ είλαη απαξαίηεην λα ζπκπίπηεη κε ην ρξφλν ησλ άιισλ εθπαηδεπνκέλσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε απηήλ ηελ εηθνληθή ηάμε. Πε απηή ηε δηαδηθαζία δελ απαηηείηαη ε ηαπηφρξνλε on line παξνπζία ηνπ εθπαηδεπηή. Ζ Αζχγρξνλε Ρειεθπαίδεπζε ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο απφ ηα αλνηθηά παλεπηζηήκηα θαη απφ άιινπο θνξείο πνπ παξέρνπλ επηκφξθσζε ζε ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο (Θαξηζηψηεο, 1999). Γχν ηδηαίηεξα ζεκαληηθά ζηνηρεία πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηελ e-learning απφ ηελ παξαδνζηαθή - πξφζσπν κε πξφζσπν - κάζεζε είλαη ηα αθφινπζα (Danchak, 2002): 1. Απφθηεζε πιεξνθνξηψλ. Ζ e-learning κεηαηξέπεη ηελ δηαδηθαζία απφθηεζεο πιεξνθνξηψλ ζε θάηη πην άκεζα ππφ ηνλ έιεγρν θαη ηελ επζχλε ηνπ καζεηεπφκελνπ, φπνπ ν κεζνιαβεηήο είηε είλαη αλχπαξθηνο, είηε έρεη ηνλ ξφιν ζπκβνχινπ. 2. Κεηαηξνπή ησλ πιεξνθνξηψλ ζε γλψζε. Ζ e-learning αθήλεη ειεχζεξνπο ηνπο καζεηέο ζε έλαλ θφζκν ζρεδφλ αζηείξεπησλ πεγψλ πιεξνθνξηψλ, κε πνιχ ιίγε θαζνδήγεζε. Νη παξαδνζηαθνί θαζνδεγεηέο παχνπλ λα ιεηηνπξγνχλ, θαη ν καζεηήο έρεη πνιχ κεγάιε επζχλε θαηά ηελ επηινγή, ηαμηλφκεζε θαη αμηνιφγεζε απηψλ ησλ πιεξνθνξηψλ. Ζ δηαδηθαζία κεηαηξνπήο είλαη πην επξεία, εμαξηάηαη πεξηζζφηεξν απφ ηελ αηνκηθή επηινγή θαη θξίζε, επνκέλσο ππφζρεηαη πνιιά, αιιά ηαπηφρξνλα είλαη θαη επηθίλδπλε 1. πάξρνπλ αξθεηέο πξνζπάζεηεο γηα ηελ θάιπςε ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηα ζπζηήκαηα δηαδηθηπαθήο εθπαίδεπζεο, εηδηθφηεξα ηηο πξνδηαγξαθέο, ηα πξφηππα θαη ηνπο νξγαληζκνχο ηππνπνίεζεο πξνηχπσλ εθπαίδεπζεο. Απφ ηα πξφηππα πνπ αλαπηχζζνληαη απφ θάζε νξγαληζκφ ηα θπξηφηεξα είλαη ηα αθφινπζα: ADL (Advanced Distributed Learning) Δίλαη κία πξσηνβνπιία ηνπ πνπξγείνπ Άκπλαο ησλ ΖΞΑ, ε νπνία εξεπλά θαη αλαπηχζζεη πξνδηαγξαθέο γηα λα ελζαξξχλεη ηελ αλάπηπμε θαη εθαξκνγή ηεο ηειεθπαίδεπζεο. Ν θχξηνο ζθνπφο ηνπ ADL είλαη ε δηαζθάιηζε ηεο πξφζβαζεο ζε εθπαηδεπηηθφ πεξηερφκελν πςειήο πνηφηεηαο, ε εχθνιε δηάζεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ε δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο ζηηο αλάγθεο ηνπ εθπαηδεπφκελνπ. Ζ πην γλσζηή έθδνζε ηνπ ADL είλαη ην SCORM. AICC (Aviation Industry CBT Committee) Γεκηνπξγήζεθε ην 1988 θαη είλαη κία παγθφζκηα νκάδα επαγγεικαηηψλ πνπ αζρνινχληαη κε εθπαίδεπζε βαζηζκέλε ζηελ ηερλνινγία. Αλαπηχζζνπλ CBT (Computer Based Training) νδεγίεο γηα αεξνπνξηθή βηνκεραλία. IEEE LTSC (Learning Technology Standardization Committee) ltsc.ieee.org/wg. Νη πξνδηαγξαθέο ηνπ IEEE έρνπλ πηνζεηεζεί απφ κεγάιε κεξίδα ρξεζηψλ θαη γίλνληαη δηεζλή πξφηππα. Κέζα ζην IEEE, ην LTSC πξνζθέξεη πξνδηαγξαθέο, νη νπνίεο νξίδνπλ βέιηηζηεο πξαθηηθέο θαη δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα ειέγρεηαη ε ζπκβαηφηεηα πξντφλησλ κε ηηο πξνδηαγξαθέο απηέο. Ζ πην γλσζηή πξνδηαγξαθή είλαη ην LOM (Learning Object Metadata), ε νπνία θαζνξίδεη νκάδεο ζηνηρείσλθαη ζηνηρεία πνπ πεξηγξάθνπλ εθπαηδεπηηθέο πεγέο πφξνπο. Ρν LOM ρξεζηκνπνηείηαη θαη απφ ην IMS θαη απφ ην ADL. IMS (Global Learning Consortium) Αθνξά ηελ αλάπηπμε XML πξνδηαγξαθψλ πνπ πεξηγξάθνπλ θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεκάησλ, εξγαζηψλ, νκάδσλ θιπ. Ξξνζθέξνπλ κία δνκή γηα ηελ αλαπαξάζηαζε εθπαηδεπηηθψλ 1 «Ρη είλαη ε e-learning: Θαηλνχξην παξάδεηγκα ή θαηλνχξην παηρλίδη;» Απφ Ρν πξψην Φφξνπκ γηα ηελ πχιε elearningeuropa.info id=1356&doclng=5&menuzone=1

64 Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) 51 κεηαδεδνκέλσλ (δεδνκέλσλ πνπ λα πεξηγξάθνπλ ηα δεδνκέλα), ελψ νη πην γλσζηέο πξνδηαγξαθέο ηνπ IMS είλαη ηα IMS Metadata, IMS Content Packaging θαη IMS QTI (Question and Test Interchange). Απηή ε πνηθηιία πξνηχπσλ έθαλε αθφκα πην δχζθνιε ηε κεηαθνξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πεξηερνκέλνπ απφ ζχζηεκα ζε ζχζηεκα. Ν Philip Dodds θαηφξζσζε λα θέξεη ζε επαθή θαη ζπλεξγαζία φινπο ηνπο νξγαληζκνχο ηππνπνίεζεο γηα ηε δεκηνπξγία ελφο θνηλνχ ζπλφινπ απφ απινπνηεκέλα βαζηθά πξφηππα γηα ηελ θαηαλεκεκέλε εθπαίδεπζε. Ρν κνληέιν SCORM είλαη ε πεξηζζφηεξν επξέσο γλσζηή πξσηνβνπιία ηνπ νξγαληζκνχ ADL. Ν ξφινο ηνπ ADL είλαη λα ηεθκεξηψλεη, λα επηθπξψλεη, λα πξνσζεί, θαη λα ρξεκαηνδνηεί ηε δεκηνπξγία πξνδηαγξαθψλ θαη πξνηχπσλ. Πηφρνο ηνπ είλαη ν εθζπγρξνληζκφο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θαηάξηηζεο θαη ε πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηεο θπβέξλεζεο, ηεο βηνκεραλίαο θαη ηνπ αθαδεκατθνχ ρψξνπ γηα ηελ αλάπηπμε καζεζηαθψλ πξνηχπσλ. Ρν SCORM απνηειεί ηε βάζε γηα ην πψο ζα ρξεζηκνπνηνχλ νη νξγαληζκνί εθπαηδεπηηθέο ηερλνινγίεο, γηα λα δεκηνπξγήζνπλ θαη λα ιεηηνπξγήζνπλ ηα εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα ηνπ κέιινληνο. Πθνπφο ηνπ SCORM είλαη λα ζπλελψζεη ηα ππφινηπα πξφηππα. Απηή ηε ζηηγκή απνηειεί ην πην δεκνθηιή πξφηππν. Βαζίδεηαη θαη απηφ ζηελ XML. Δίλαη κηα ζπιινγή πξνηχπσλ θαη πξνδηαγξαθψλ γηα εθκάζεζε βαζηζκέλε ζην Web. Θαζνξίδεη ηηο επηθνηλσλίεο κεηαμχ ηνπ client side πεξηερνκέλνπ θαη ελφο ζπζηήκαηνο πνπ ην θηινμελεί θαη θαιείηαη ζαλ πεξηβάιινλ ρξφλνπ εθηέιεζεο (ζπλήζσο κηα ιεηηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο εθκάζεζεο). Ρν SCORM θαζνξίδεη επίζεο πψο ην πεξηερφκελν κπνξεί λα ζπζθεπαζηεί ζε έλα κεηαβηβάζηκν αξρείν ZIP. 5.3 Ρα κεηνλεθηήκαηα ηεο εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο Ζ κάζεζε θαη ε απφθηεζε γλψζεσλ δελ είλαη κηα ηπραία, παζεηηθή θαη απνκνλσκέλε δηαδηθαζία. Ππκβαίλεη κέζα ζε έλα πνιχπινθν πιαίζην δηεξγαζηψλ, φπνπ πξσηεχνληα ξφιν παίδνπλ ηα άηνκα, νη επαθέο, ηα ζπγγξάκκαηα, νη ηερληθέο, ην πεξηβάιινλ θαη νη δνκέο. «Καζαίλσ, θαη ην ¼ ην νθείισ ζηνπο δαζθάινπο κνπ, ην ¼ ζηε κειέηε κνπ, ην ¼ ζηνπο ζπκκαζεηέο κνπ θαη ην ¼ ζηηο εκπεηξίεο κνπ», ζχκθσλα κε κηα ζαλζθξηηηθή γξαθή. Ρν απηφλνκν θαη πξνζσπηθφ δηάβαζκα, πνπ ραξαθηεξίδεη θαηά θχξην ιφγν ηελ εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε, βξίζθεηαη ζην ρακειφηεξν ζεκείν ηεο θιίκαθαο απνδνηηθφηεηαο φζνλ αθνξά ηελ κάζεζε. Απφ ηελ άιιε, νη εκπεηξίεο θαη ε «πξαθηηθή άζθεζε», είλαη ε πιένλ απνδνηηθή καζεζηαθή δηαδηθαζία. Νη δηαιέμεηο, νη ζπδεηήζεηο, νη επηιχζεηο απνξηψλ, αιιά θαη νη νδεγίεο γηα ηελ νινθιήξσζε ζεκάησλ θαη εξγαζηψλ, είλαη φιεο δηαδηθαζίεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζηηο παξαδνζηαθέο ηάμεηο. Ζ δσληαλή επαθή, πνπ ραξαθηεξίδεη ηηο παξαδνζηαθέο ηάμεηο, είλαη αλαληηθαηάζηαηε. Νη καζεηέο εξγάδνληαη αηνκηθά ή νκαδηθά, ε γλψζε κπνξεί λα αθνκνησζεί είηε κέζσ παξαδφζεσλ θαη επίιπζεο απνξηψλ, είηε κέζσ ραιαξφηεξεο ζπδήηεζεο, νη καζεηέο καζαίλνπλ ηαπηφρξνλα θαη απφ ηνπο δαζθάινπο ηνπο αιιά θαη κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπ, ν αληαγσληζκφο θαη ε άκηιια πνπ αλαπηχζζεηαη δίλνπλ ψζεζε ζηελ απνδνηηθή εθκάζεζε, ε επηθνηλσλία δηεμάγεηαη πξνθνξηθά, γξαπηά αιιά θαη κέζσ ησλ άγξαθσλ θσδίθσλ ηεο θπζηθήο επαθήο θαη επνπηηθά κέζα κπνξνχλ λα εηζαρζνχλ ή λα απνζπξζνχλ θαηά βνχιεζε. Ζ παξαδνζηαθή ηάμε έρεη απνδείμεη ηελ πξνζαξκνζηηθφηεηά ηεο ζηηο δηάθνξεο ζπλζήθεο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο ζηε κεηάδνζε ησλ γλψζεσλ. Γηα ηελ παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε, ππάξρεη θαη έλαο αθφκα επηπξφζζεηνο ιφγνο δηαηήξεζεο ηεο «ηάμεο». Ξαξαδνζηαθά, παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε ζεκαίλεη έθθξαζε ακθηβνιηψλ θαη αληηξξήζεσλ, ππεξάζπηζε απφςεσλ θαη ζεσξηψλ, ππνβνιή εξσηήζεσλ θαη ακθηζβήηεζε θαηεζηεκέλσλ θαη «παθέησλ» γλψζεσλ. Όια απηά επηηπγράλνληαη κε ηε δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία. (Θνθθάιεο, 1999) Νη καζεηέο - θνηηεηέο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε πξφγξακκα κάζεζεο απφ απφζηαζε κπνξεί λα νδεγεζνχλ ζε απνκφλσζε κηαο θαη έρνπλ ειάρηζηα ή θαλέλα κέζν επηθνηλσλίαο κεηαμχ ηνπο. Αθφκε θαη εθείλνη πνπ έρνπλ ηα κέζα λα επηθνηλσλνχλ κε άιινπο ζηελ ηάμε ηνπο κέζσ online chats ή κε ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν κπνξεί λα κελ παίξλνπλ θακία ελζάξξπλζε γηα λα ην θάλνπλ. Ν δάζθαινο δελ κπνξεί λα θξίλεη ηελ πξφνδν ελφο καζεηή θαη δελ είλαη δπλαηφλ λα πξνζαξκφζεη

65 Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) 52 ηελ κάζεζε έηζη ψζηε λα ηθαλνπνηήζεη επηηπρψο ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ. Νη καζεηέο είλαη πνιχ πηζαλφ λα δπζαλαζρεηνχλ κε ηηο εξγαζίεο φηαλ δελ θαηαιαβαίλνπλ ηε ζεκαζία ηνπο ή ζεσξνχλ φηη είλαη απζαίξεηεο ή παξάμελεο. Δάλ ε επηθνηλσλία κεηαμχ καζεηή θαη εθπαηδεπηηθνχ δελ είλαη «ζχγρξνλε», έλα κεγάιν κέξνο ηεο αμίαο ηεο αλαηξνθνδφηεζεο ζηηο αλαζέζεηο θαη ηα ηεζη ράλεηαη. Ν Danchak (2002) δηαπηζηψλεη φηη ε κε ιεθηηθή επηθνηλσλία ζε κηα ηάμε, φπσο γηα παξάδεηγκα ε «γιψζζα ηνπ ζψκαηνο» θαη νη εθθξάζεηο ηνπ πξνζψπνπ, είλαη πξνθαλήο θαη απφ ηνλ δάζθαιν θαη απφ ην καζεηή. Κφιηο απηφ ην ζηνηρείν ραζεί, φπσο ζπκβαίλεη ζηελ εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε, φινη νη online ρξήζηεο, δάζθαινη θαη καζεηέο, ζα πξέπεη λα ζηεξηρζνχλ ζε κία κε ιεθηηθή επηθνηλσλία ε νπνία έρεη ζπλήζσο ζχκβνια γηα ηηο ζπλαηζζεκαηηθέο αληηδξάζεηο (emoticons θαη αλάινγεο ζπληκήζεηο). Όζνη δελ είλαη εμνηθεησκέλνη κε ηα chat rooms είλαη εχθνιν λα κπεξδεπηνχλ απφ ηέηνηα ζχκβνια. Αθφκα φηη καζεηέο ράλνπλ ηελ ζπλαδειθηθφηεηα κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, ελψ ράλεηαη ε αιιειεπίδξαζε πνπ είλαη απαξαίηεηε γηα κεξηθά είδε κάζεζεο, φπσο ε αλάπηπμε θνηλσληθψλ, ζπκπεξηθνξηζηηθψλ, θαη θπζηθψλ δεμηνηήησλ. Γελ ιείπνπλ θπζηθά θαη νη παξαλνήζεηο ιφγσ έιιεηςεο θπζηθήο επαθήο. Απηή ε έιιεηςε ηεο θπζηθήο επαθήο δαζθάινπ καζεηή θαη ηνπ ςπρνινγηθνχ θιίκαηνο πνπ δεκηνπξγεί ηελ «εηθφλα» ηoπ «δαζθάινπ», έρεη άκεζε απήρεζε ζηελ απνδνηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπνκέλνπ. Όπσο θαη ζηα ζπλέδξηα, ε ζεκαζία ηνπ δηαδξφκνπ θαη ησλ θνηλσληθψλ εθδειψζεσλ αληαγσλίδεηαη ηηο εηζεγήζεηο, έηζη θαη ζηελ εθπαίδεπζε νη θνηλσληθέο δξάζεηο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ ζπλαγσλίδνληαη ηα καζήκαηα. Δθεί αλαπηχζζεηαη ε άκηιια, επηιχνληαη απνξίεο πνπ δελ εθθξάζηεθαλ ζην κάζεκα, δηαηππψλνληαη ζεσξίεο θαη δπζπηζηίεο, αλαζεσξνχληαη απφςεηο θαη έζησ θαη κέζα απφ ζπγθξνχζεηο, θηίδεηαη ε παηδεία ησλ άγξαθσλ θαλφλσλ ηνπ αληαγσληζκνχ, ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο θάηη ην νπνίν δελ ζπκβαίλεη ζηελ αλνηρηή θαη εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε. (Θαξαλάζηνο, 1999). Ζ κάζεζε θαη ε απφθηεζε γλψζεσλ είλαη ζπλήζσο κηα θνηλσληθφ-γλσζηηθή δξαζηεξηφηεηα. Δίλαη πηζαλφλ θάπνηνη καζεηέο λα αηζζάλνληαη βαξεηά ή εθθνβηζκέλνη κπξνζηά απφ έλαλ ππνινγηζηή. Κεξηθνί καζεηέο αλαθέξνπλ φηη αλ θαη ην ζχζηεκα ήηαλ ελδηαθέξνλ θαη απνηειεζκαηηθφ, ζα πξνηηκνχζαλ αθφκα λα πάλε ζηηο παξαδνζηαθέο ηάμεηο εάλ είραλ κηα επηινγή, δεδνκέλνπ φηη ηα e- Learning πεξηβάιινληα δελ κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηελ πξαγκαηηθή δσή κηαο παλεπηζηεκηνχπνιεο. Απηφ δηαπηζηψλεηαη θαη ζηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία κέζα απφ ηηο απαληήζεηο ησλ καζεηψλ ζηα εξσηεκαηνιφγηα πνπ ηνπο δεηήζεθε λα ζπκπιεξψζνπλ. Ζ e- Learning απαηηεί πεξηζζφηεξε σξηκφηεηα θαη απηνπεηζαξρία απφ ηνπο καζεηέο απφ ηελ παξαδνζηαθή εθπαίδεπζε ηάμεσλ, θαη απηφ κπνξεί λα εμεγήζεη ην πςειφηεξν πνζνζηφ εγθαηάιεηςεο ζηα e-learning πξνγξάκκαηα έλαληη ησλ ζπκβαηηθψλ πξνγξακκάησλ. (Zhang, et al., 2004). Δπηπιένλ, έλα απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδεη ε εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε κε ρξήζε ησλ ζχγρξνλσλ ηερληθψλ είλαη νη θαζπζηεξήζεηο. Ν ππνηηζέκελνο «πξαγκαηηθφο ρξφλνο», είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα κηα αξγή δηαδηθαζία, πνπ ηειηθά δελ επλνεί ηηο δσληαλέο εξσηήζεηο θαη επηθνηλσλίεο. Ρειηθά, ν ρξφλνο πνπ ζεσξεηηθά θεξδίδεηαη απφ ηελ έιιεηςε κεηαθηλήζεσλ, κεξηθψο αλαιψλεηαη ζε πξνζπάζεηεο «δσληαλήο» επηθνηλσλίαο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Άιισζηε ε γξαπηή ειεθηξνληθή επηθνηλσλία είλαη πάληα πεξηζζφηεξν αξγή, αιιά θαη θησρφηεξε επηθνηλσληαθά απφ ηελ θπζηθή. Νη καζεηέο πνπ δελ έρνπλ έθεζε ζηνλ γξαπηφ ιφγν θαη δπζθνιεχνληαη κε ηνπο ππνινγηζηέο πειαγψλνπλ ζην παξακηθξφ πξφβιεκα πνπ παξνπζηάδεηαη. (Θνθθάιεο, 1999). Ζ εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε δελ κπνξεί λα θαιχςεη φια ηα αληηθείκελα εθπαίδεπζεο. πάξρνπλ αληηθείκελα ζηα νπνία ε πξαγκαηνπνίεζε ζπγθεθξηκέλσλ εξγαζηεξίσλ απαηηεί ηελ άκεζε θαζνδήγεζε, φπσο είλαη ε θιαζζηθή ρεκηθή αλάιπζε, ε αληνρή πιηθψλ θαη άιια παξφκνηα, πνπ δελ είλαη δπλαηφ λα δηεμαρζνχλ απφ απφζηαζε, νζνδήπνηε θαη αλ αλαπηπρζνχλ ηα κέζα επηθνηλσλίαο. Άιια αληηθείκελα απαηηνχλ ηελ εμνηθείσζε ηνπ εθπαηδεπφκελνπ κε πνιχπινθν εξγαζηεξηαθφ εμνπιηζκφ, ππφ ηελ θαζνδήγεζε θάπνηνπ εθπαηδεπηή, νπφηε δελ είλαη δπλαηή ε απφ απφζηαζε εθπαίδεπζε. (Θαξαλάζηνο, 1999).

66 Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) 53 Ππγθεθξηκέλνη πφξνη πξέπεη λα δηαηεζνχλ γηα ηε δεκηνπξγία, ηε ζπληήξεζε, θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ δηθηχσλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηηο ειεθηξνληθέο ηάμεηο. Ππρλά κάιηζηα ε εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε κπνξεί λα απμήζεη ηηο δαπάλεο θαη γηα ηνπο καζεηέο θαη γηα ηα ηδξχκαηα. Νη αληηιήςεηο φηη ε e- Learning θεξδίδεη ρξφλν θαη ρξήκα γηα ηε ζρνιή θαη ηνπο καζεηέο κπνξεί λα είλαη αβάζηκεο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο. Όπσο θαη ζηα παξαδνζηαθά πξνγξάκκαηα, νη καζεηέο πξέπεη αθφκα λα πξνεηνηκάζνπλ ηα καζήκαηα, λα νινθιεξψζνπλ ηηο αζθήζεηο, θαη λα δψζνπλ εμεηάζεηο. Ρα πιενλεθηήκαηα ηεο e-learning κπνξνχλ λα βξεζνχλ ζην ρξφλν πνπ θεξδίδεηαη απφ ηελ κεηαθίλεζε, αιιά απηφο κπνξεί λα αληηζηαζκηζηεί απφ ηνλ πξφζζεην ρξφλν θαη ηελ πξνζπάζεηα πνπ μνδεχνληαη ζηελ ηερλνινγία, ηηο αζχγρξνλεο θαη ζχγρξνλεο επηθνηλσλίεο, θαη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ζεηξάο ησλ καζεκάησλ. (Harper et al, 2004). Όπσο επηζεκαίλεηαη απφ δηάθνξεο κειέηεο, ηα αλεπαξθψο εμνπιηζκέλα ζπζηήκαηα e-learning κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζηελ απνγνήηεπζε, ηε ζχγρπζε, θαη ηε κείσζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ Όιν θαη πεξηζζφηεξα πνιπκεζηθά ζπζηήκαηα e-learning έρνπλ ζηελ δηάζεζή ηνπο ζήκεξα φια ηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, κα κεξηθά απφ απηά πάζρνπλ απφ αλεπαξθή αιιειεπίδξαζε θαη επειημία ιφγσ ηνπ παζεηηθνχ θαη κε δνκεκέλνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν παξνπζηάδνπλ ην εθπαηδεπηηθφ πεξηερφκελν. Άξα, νη αξράξηνη έρνπλ ζρεηηθά πεξηνξηζκέλν έιεγρν πάλσ ζηελ δνκή ηεο γλψζεο θαη ηεο δηαδηθαζίαο κάζεζεο γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ηνπο. Θάπνηεο θνξέο έλαο καζεηήο κπνξεί λα ζειήζεη λα ππνβάιεη εξσηήζεηο γηα ην πιηθφ θαη λα πάξεη απαληήζεηο ακέζσο αληί λα παξαθνινπζήζεη έλα εθπαηδεπηηθφ βίληεν κέρξη λα βξεη κηα απάληεζε. Ιίγα εθπαηδεπηηθά πνιπκέζηθα ζπζηήκαηα παξέρνπλ απηήλ ηελ δπλαηφηεηα. (Zhang et al, 2004). Ρέινο ζεκαληηθφ πξφβιεκα είλαη θαη απηφ ησλ εμεηάζεσλ. Ζ πξαγκαηηθή ηαπηφηεηα ηνπ εμεηαδνκέλνπ είλαη αθφκα δχζθνιν λα εμαθξηβσζεί. (Θνθθάιεο, 1999). Δμάιινπ δελ έρεη αληηκεησπηζηεί αθφκε ην ζέκα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ε νπνία ζα πξέπεη λα απνδεκηψλεηαη θαηάιιεια, ελψ ζπρλά αλαθέξεηαη θαη ην πξφβιεκα ηεο αζθάιεηαο ζην δηαδίθηπν, πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζηελ αλνηθηή πξφζβαζε απφ ην θνηλφ ζε απηφ ην θαζνιηθφ δίθηπν. (Zhang, et al., 2004) 5.4 Ρα πιενλεθηήκαηα ηεο Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο Έλα ζπρλά αλαθεξφκελν πιενλέθηεκα είλαη ε πηζαλή κείσζε ησλ νηθνλνκηθψλ βαξψλ γηα ηα παλεπηζηήκηα θαη ηα άιια εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, επηηξέπνληαο παξάιιεια ζηηο ηάμεηο λα βειηηψζνπλ ηελ αλαινγία δάζθαισλ - καζεηψλ (Harper et al, 2004). Θαλέλα ηξηηνβάζκην εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα δελ είλαη ζε ζέζε λα ζπγθεληξψζεη φινπο ηνπο εμεηδηθεπκέλνπο επηζηήκνλεο ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Κε ηελ e-learning είλαη δπλαηφ θάζε ελφηεηα θαη θάζε ζέκα κηαο επηζηεκνληθήο πεξηνρήο λα δηδάζθεηαη απφ δηαθνξεηηθνχο επηζηήκνλεο, αθφκε θαη κε αληηθξνπφκελεο ζέζεηο. Κε ηνλ ηξφπν απηφ είλαη δπλαηή ε κεγηζηνπνίεζε ηφζν ηεο εκβάζπλζεο ζε έλα επηζηεκνληθφ αληηθείκελν φζν θαη ηεο έθηαζεο ησλ ζεσξηψλ, ησλ ζρνιψλ θαη άιισλ πξνζεγγίζεσλ (Θαξαλάζηνο, 1999). Κηαο θαη νη εθπαηδεπφκελνη δελ κεηαθηλνχληαη απφ ηνλ ηφπν θαηνηθίαο, δηαηεξείηαη ν πιεζπζκφο, φισλ ησλ ειηθηψλ, αθφκα θαη αλ ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία αθνξά ηε «δηα βίνπ κάζεζε», ηελ «επαλεθπαίδεπζε», ηε «κεηεθπαίδεπζε» θαη ηελ «θαηάξηηζε». Βειηηψλεη ην πνζνζηφ ησλ επηζηεκνληθά θαηαξηηζκέλσλ θαη επηηξέπεη ηε ζπκκεηνρή ησλ νηθνλνκηθά αζζελέζηεξσλ, αθνχ δελ είλαη απαξαίηεην λα κεηαθηλνχληαη απφ ηνλ ηφπν θαηαγσγήο ηνπο θαη λα θαιχςνπλ ην θφζηνο κηαο αλεμάξηεηεο δηαβίσζεο. Γηεπθνιχλεη ηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο πνπ δελ είλαη ζε ζέζε λα απηνεμππεξεηνχληαη, δηακέλνληαο κφλα ζε έλα μέλν ηφπν (Θαξαλάζηνο, 1999). Νη ειεθηξνληθέο βηβιηνζήθεο πνπ είλαη δηαζέζηκεο ζε φινπο ηνπο εθπαηδεπνκέλνπο απνηεινχλ εμαηξεηηθέο θαη αλεμάληιεηεο πεγέο κάζεζεο. Ν εθπαηδεπφκελνο επηιέγεη ν ίδηνο ην ξπζκφ κε ηνλ νπνίν καζαίλεη (Βεξγίδεο, θαη ζπλ., 2001). Ζ δηδαθηηθή χιε αληαλαθιά πάληα ηηο ηειεπηαίεο εμειίμεηο, αθνχ δελ απαηηνχληαη πνιπέμνδεο επαλεθδφζεηο (Οψζζεο, 2001).

67 Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) 54 Ν Dr Preston 1 απφ ην Ξαλεπηζηήκην ηνπ East London κε ηελ εξγαζία ηνπ «Virtual Value: The British University in E-Crisis» ζεκεηψλεη φηη «απφ ην λα θάζεηαη ν εθπαηδεπφκελνο ζην πίζσ κέξνο θάπνηνπ απνπληθηηθνχ δσκαηίνπ δηάιεμεο κε θησρή αθνπζηηθή πξνζπαζψληαο λα απνθξππηνγξαθήζεη ηη παξνπζηάδεηαη, έλα ζχζηεκα πνιπκέζσλ κπνξεί λα παξέρεη πςειήο πνηφηεηαο ήρνπ θαη εηθφλαο» «Ν ρξφλνο κπνξεί λα μνδεπηεί δεκηνπξγηθά θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ κεζεκεξηαλνχ γεχκαηνο ζηελ εξγαζία, ηξεηο ψξεο ην βξάδπ ζην ζπίηη, ή αθφκα θαη ζε έλα καθξχ ηαμίδη κε ηξέλν κέζσ θηλεηψλ ηειέθσλσλ θαη laptop» «Έλαο ηέηνηνο παλεπηζηεκηαθφο καζεηήο δελ έρεη έηζη θαλέλα θφζηνο ηαμηδηνχ ζε έλα γεσγξαθηθά ζηαζεξφ παλεπηζηήκην θαη δελ ρξεηάδεηαη λα αληαγσληζηεί κε άιινπο καζεηέο γηα ηα βηβιία ή γηα κηα θαξέθια ζηε βηβιηνζήθε.» Αθφκα, ηα καζήκαηα πνπ πξνζθέξνληαη ζε e-learning πεξηβάιινληα έρνπλ ηα πιενλεθηήκαηα ηεο επθακςίαο, ηεο ζπλερνχο αμηνιφγεζεο θαη κπνξνχλ λα εμειηρζνχλ ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ 2. Ππλνςίδνληαο κέζα απφ ηελ e-learning επηηπγράλεηαη: νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη αληαγσληζηηθφηεηα, εμνηθνλφκεζε ρξφλνπ θαη ρξήκαηνο, εμππεξέηεζε ηεο «δηα βίνπ» κάζεζεο, ελαξκφληζε κε ηηο λέεο ζεσξίεο κάζεζεο πνπ επηδεηνχλ ηελ θνηλσληθή θαηαζθεπή ηεο γλψζεο κέζσ ηεο ζπδήηεζεο, ηνπ αλαζηνραζκνχ θαη ηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ. 5.5 Ξξννπηηθέο ηεο e-learning Έλα απφ ηα κεγαιχηεξα πξφβιεκα ηνπ Γηαδηθηχνπ είλαη ε πιεζψξα ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ππάξρνπλ ζε απηφ, νη νπνίεο εμαηηίαο ηεο κνξθήο θαη ηνπ κεγέζνπο δελ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ νπζηαζηηθά γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο. Πηφρνο ηεο παγθφζκηαο θνηλφηεηαο είλαη λα κεηαηξαπεί ην δηαδίθηπν ζε έλαλ ρψξν φπνπ νη έλλνηεο θαη νη πιεξνθνξίεο ζα απνθηήζνπλ νπζηαζηηθφ λφεκα ψζηε λα γίλνπλ ρξεζηηθέο θαη θαηαλνεηέο φρη κφλν απφ ηνπο αλζξψπνπο αιιά θαη απφ ηηο κεραλέο. Πε έλα ηέηνην δίθηπν νη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο αιιειεπηδξνχλ θαη ε πιεξνθνξία ζα ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ ζεκαζία ηεο. Ρν έξγν απηφ αθνξά ην νλνκαδφκελν semantic web, έλα πιήζνο πιεξνθνξηψλ δειαδή πνπ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα είλαη εχθνια επεμεξγάζηκεο απφ ηηο κεραλέο ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Ν ζεκαζηνινγηθφο Ηζηφο (semantic web) απνηειεί ηδέα ηνπ Tim Berners-Lee 3, ηνλ εθεπξέηε ηνπ WWW, ηνπ URIs, ηνπ HTTP, θαη ηεο HTML. πάξρνπλ εξεπλεηηθέο νκάδεο πνπ εξγάδνληαη γηα λα βειηηψζνπλ, λα επεθηείλνπλ θαη λα ηππνπνηήζνπλ ην ζχζηεκα, θαη ππάξρνπλ ήδε πνιιέο δεκνζηεχζεηο θαη εξγαιεία. Έλα ηέηνην ζχζηεκα εθκεηαιιεχεηαη ην γεγνλφο φηη ηα δεδνκέλα πνπ θξχβνληαη ζηα αξρεία HTML είλαη ζπρλά ρξήζηκα ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, αιιά φρη ζε φιεο. Ρν πξφβιεκα κε ηα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία πνπ βξίζθνληαη ζην Γηαδίθηπν κε απηήλ ηελ κνξθή είλαη φηη είλαη δχζθνιν λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε κεγάιε θιίκαθα, επεηδή δελ ππάξρεη θάπνην γεληθφ ζχζηεκα πνπ λα επηηξέπεη ηελ δεκνζίεπζε ησλ ζηνηρείσλ κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα κπνξνχλ λα επεμεξγαζηνχλ εχθνια απφ ηνλ θαζέλα. Κε ην ζεκαζηνινγηθφ Ηζηφ γίλεηαη επθνιφηεξν λα δεκνζηεπζνχλ ζηνηρεία ζε κηα πην «θαηαλνεηή» κνξθή, άξα φιν θαη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη ζα ζειήζνπλ λα δεκνζηεχζνπλ ζηνηρεία κε απνηέιεζκα λα έρνπκε θαηλφκελν «ληφκηλν». Έλαο κεγάινο αξηζκφο εθαξκνγψλ ηνπ ζεκαζηνινγηθνχ Ηζηνχ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα δηαθνξεηηθνχο ζθνπνχο απμάλνληαο έηζη ηελ πξνζαξκνζηηθφηεηα ησλ εθαξκνγψλ ζηνλ Ηζηφ. Αλ δψζνπκε ζεκαζία ζην πεξηερφκελν φισλ ησλ πφξσλ πνπ δηαηίζεληαη ζηνλ Ξαγθφζκην Ηζηφ ηφηε κπνξνχκε λα αθήζνπκε ηνπο ππνινγηζηέο λα επεμεξγαζηνχλ ηνπο πφξνπο ηνπ Ξαγθφζκηνπ Ηζηνχ θαη λα θάλνπκε πην έμππλεο ηηο εθαξκνγέο καο δηεπθνιχλνληαο ηελ δσή καο. 1 Dr. Preston (School of Computing and Technology) ζην paper, «Virtual Value: The British University in E-Crisis». 2 Is E-Learning Really the Future or a Risk? By Charles A. Shoniregun lecturer in Computing and Business Information Systems at the School of Computing and Technology(University of East London) and Sarah-Jane Gray publishing manager at the London Business School 3

68 Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) 55 Ρν ελδηαθέξνλ γηα ηελ e-learning είλαη κεγάιν θαη ήδε επεξεάδεη ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Κεξηθά απφ ηα πην ζεκαληηθά δεηήκαηα φπσο ην πξφγξακκα ζπνπδψλ, νη αιιειεπηδξάζεηο ζρνιείνπ / καζεηψλ, θαη ε επηινγή ησλ εθαξκνγψλ πξνπνξεχνληαη ηεο αλάγθεο δεκηνπξγία κηαο θαηάιιειεο παηδαγσγηθήο (Harper, et al., 2004). «Πε κεξηθά ρξφληα, δελ ζα ππάξρεη δηαρσξηζκφο κεηαμχ ηεο e-learning θαη ηεο παξαδνζηαθήο εθκάζεζεο, δεδνκέλνπ φηη ε κάζεζε ζα εμειηρζεί θπζηθά γηα λα ζπκπεξηιάβεη ηελ ηερλνινγηθή πξφνδν ζηελ βειηίσζε ηελ απνδνηηθφηεηαο ηεο» (Δ. Masie,2001). Πήκεξα ηα παηδηά ρξεζηκνπνηνχλ ηνπο ππνινγηζηέο ζαλ θπζηθφ θνκκάηη ηεο εθπαίδεπζήο ηνπο ζηελ ηάμε θαη ζην ζπίηη, θαη ην ζρνιείν ζχληνκα πξφθεηηαη λα θαηαξγήζεη ηα μερσξηζηά εξγαζηήξηα πιεξνθνξηθήο 1. Παλ καζεηέο, καζαίλνπκε θπζηθά κέζσ πνηθίισλ κεζφδσλ, κηιάκε κε ηνπο ζπκκαζεηέο έμσ απφ ηελ ηάμε, δηαβάδνπκε έλα βηβιίν, ζπδεηνχκε κε εηδηθνχο, παξαθνινπζνχκε κηα online ηάμε θ.ιπ. Ζ E-Learning εκπινπηίδεη ηελ εκπεηξία κάζεζεο κέζσ ηεο ρξήζεο ηεο αιιειεπίδξαζεο θαη ησλ πνιπκέζσλ 2. Ν Jim Devine 3 ππνζηεξίδεη πσο «ε e-learning δελ είλαη έλα παξάδεηγκα αιιαγήο. Κπνξεί λα είλαη πξνάγγεινο θάπνηαο αιιαγήο, αιιά ν ξφινο ηεο θαίλεηαη πσο είλαη λα απνθαιχςεη αλσκαιίεο ηνπ παξφληνο εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ξνιχ ιίγν είλαη «απφ παηδαγσγηθήο άπνςεο» ην θαηλνχξην ζηελ e-learning. Ζ ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο κηκείηαη ηηο παηδαγσγηθέο κεζφδνπο ηεο παξαδνζηαθήο εθπαίδεπζεο νκηιίεο, ζεκηλαξηαθέο ζπδεηήζεηο, αληηθεηκεληθέο δνθηκέο θ.ιπ. Νη κέζνδνη είλαη νη ίδηεο, παξφιν πνπ ε απφδνζε είλαη ελλνηνινγηθά δηαθνξεηηθή.» Ν Karl Donert 4 ππνζηεξίδεη πσο «κάζεζε ζεκαίλεη κάζεζε είηε ζπλνδεχεηαη απφ ην 'e = ειεθηξνληθή', είηε φρη». «Απηφ πνπ κε απαζρνιεί είλαη ν ζπλερήο ζφξπβνο γχξσ απφ ηελ ηερλνινγία θαίλεηαη λα πξνρσξά ρσξίο ελδηάκεζε ζηάζε γηα βαζηά ζθέςε θαη κειέηε ησλ εθβάζεσλ γηα ηνπο καζεηέο. Θαη απηφλ ηνλ ηξφπν, πνηέ δελ θαηαιαβαίλνπκε πξαγκαηηθά ηηο δηαδηθαζίεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα. Ξηζηεχσ ινηπφλ, φηη ζηελ e-learning πξέπεη λα ζπγθεληξψζνπκε ηελ πξνζνρή καο πην πνιχ ζην θνκκάηη ηεο κάζεζεο θαη ιηγφηεξν ζην 'e'.» Όζνλ αθνξά ην δάζθαιν, ζε αληίζεζε κε ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο ε e-learning απαηηεί έλα δπζαλάινγν πνζφ πξνζπάζεηαο. Ν ρξφλνο πνπ μνδεχεηαη ζηελ αιιεινγξαθία ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ απμάλεηαη ζεκαληηθά. Ρα καζήκαηα ηεο e-learning πεξηιακβάλνπλ φρη κφλν ην ρξφλν πνπ απαηηείηαη γηα ηελ πξαγκαηηθή παξάδνζε ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ, αιιά πεξηιακβάλεη πνιχ ρξφλν πνπ αθηεξψλεηαη ζηελ ππνζηήξημε καζεηψλ θαη ηελ πξνεηνηκαζία δηδαζθαιίαο. Νη Niederhauser θαη Stoddart (2001) ιέλε «Νη θνξείο ράξαμεο ηεο πνιηηηθήο έρνπλ ηελ ηάζε λα βιέπνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή αιιαγή ζαλ κηα κνλφδξνκε δηαδηθαζία. πνζέηνπλ φηη νη δάζθαινη ζα δερηνχλ θαη ζα εθαξκφζνπλ ην πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη ηηο εθπαηδεπηηθέο κεζφδνπο πνπ πξνηάζνληαη απφ ηελ δηνηθεηηθή ηεξαξρία. Έλα κεγάιν κέξνο έξεπλαο έρεη δείμεη φηη πνιιέο εθπαηδεπηηθέο πξσηνβνπιίεο απέηπραλ επεηδή άζθεζαλ ιίγε επίδξαζε ζηηο πεπνηζήζεηο ή ηηο πξαθηηθέο ησλ δαζθάισλ». Γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, απηφ ζεκαίλεη φηη ελψ νη δηνηθήζεηο παξνηξχλνπλ γηα ηε ρξήζε ηνπ e-learning θαη ησλ ππνινγηζηψλ ζηηο ηάμεηο, παξακεινχλ απηνχο πνπ ζα εθαξκφζνπλ πξαγκαηηθά απηέο ηηο αιιαγέο. Δθηφο απφ ην ρξφλν πνπ μνδεχεηαη ζηηο πξφζζεηεο πξνζπάζεηεο επηθνηλσλίαο, νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα ζπλαληήζνπλ άιια εκπφδηα 1 Ρη είλαη ε e-learning: Θαηλνχξην παξάδεηγκα ή θαηλνχξην παηρλίδη; Απφ Ρν πξψην Φφξνπκ γηα ηελ πχιε elearningeuropa.info, id=1356&doclng=5&menuzone=1 2 Is E-Learning Really the Future or a Risk? By Charles A. Shoniregun lecturer in Computing and Business Information Systems at the School of Computing and Technology(University of East London) and Sarah-Jane Gray publishing manager at the London Business School 3 Jim Devine, Γηεπζπληήο ηνπ Ηδξχκαηνο Ρέρλεο, Πρεδίνπ θαη Ρερλνινγίαο Dun Laoghaire (Ηξιαλδία) Απφ ην πξψην Φφξνπκ γηα ηελ πχιε elearningeuropa.info id=1356&doclng=5&menuzone=1 4 δηεζλήο πθεγεηήο θαη ιέθηνξαο ζην Liverpool Hope University College. Απφ ην πξψην Φφξνπκ γηα ηελ πχιε elearningeuropa.info ζηελ ζειίδα

69 Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) 56 φπσο ν ρξφλνο πνπ απαηηείηαη γηα λα κάζνπλ ηελ ηερλνινγία, απνγνεηεχζεηο κε ηηο δπζιεηηνπξγίεο ηελ ηερλνινγίαο, πνιχο ρξφλνο γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ πιηθψλ ηειεκάζεζεο, ιηγφηεξνο ρξφλνο γηα έξεπλα, θαη επηπιένλ θφζηνο εμαηηίαο ηεο εξγαζίαο ζην ζπίηη θαη ην γξαθείν κε ηελ βνήζεηα ηεο ηερλνινγίαο (Harper, et al., 2004). Πχκθσλα κε ηνλ Tony Bates 1 «ζηνπο θαζεγεηέο ζα άξεζε λα δνπλ ηηο ΡΞΔ λα ρξεζηκνπνηνχληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα κεηψλεηαη ν ρξφλνο δηδαζθαιίαο, πξάγκα φκσο δχζθνιν. Απηφ ζα κπνξνχζε λα ζπκβεί κφλν φηαλ ηα καζήκαηα επαλαζρεδηάδνληαη εμ νινθιήξνπ ψζηε λα εθκεηαιιεχνληαη ηελ ηερλνινγία. Πηηο Αλζξσπηζηηθέο Δπηζηήκεο, ή ζε άιια καζήκαηα πνπ ρξεηάδεηαη πεξηζζφηεξε ζπδήηεζε θαη δηάινγνο, ν θαζεγεηήο πξέπεη λα εκπιέθεηαη πξαγκαηηθά πνιχ ηφζν ζην ζρεδηαζκφ ηνπ καζήκαηνο φζν θαη ζηελ παξάδνζή ηνπ. Θαη, αλ δελ αιιάμεη ην ζχζηεκα ησλ απνδνρψλ, ψζηε ε δηδαζθαιία λα ακείβεηαη φζν θαη ε έξεπλα ή θαη πεξηζζφηεξν, δελ ππάξρνπλ θίλεηξα ψζηε νη θαζεγεηέο λα αιιάμνπλ. Απηφ απνηειεί έλα κεγάιν εκπφδην, θαη πηζαλψο ην πην ζεκαληηθφ.» Αιιά θαη ε ειιηπήο θαηάξηηζε ησλ θαζεγεηψλ ζηελ δηδαζθαιία ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη άιιν έλα εκπφδην. «Νη θαζεγεηέο ζηεξνχληαη παηδαγσγηθήο θαηάξηηζεο, επνκέλσο δελ είλαη ζε θαιή ζέζε ψζηε λα αλαζεσξήζνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίνλ δηδάζθνπλ. πάξρνπλ δχν ηξφπνη λα ιπζεί ην πξφβιεκα. Ν έλαο είλαη λα απαηηείηαη απφ ηνπο θαζεγεηέο θαηάξηηζε ζηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο, ην νπνίν πάιη έξρεηαη ζε ζχγθξνπζε κε ην πξφβιεκα ηεο έξεπλαο. Αλ ηνπο δεηεζεί λα πάξνπλ πηζηνπνηεηηθφ δηδαζθαιίαο, πηζαλψο λα πάλε ζε άιιν Ξαλεπηζηήκην πνπ δελ ην απαηηεί. Δίλαη έλα πξφβιεκα πνπ επεξεάδεη νιφθιεξν ην ζχζηεκα. Θαη ε αιιαγή φινπ ηνπ ζπζηήκαηνο ζα ζήκαηλε επέκβαζε ηεο Θπβέξλεζεο, θάηη πνπ δελ αξέζεη ζηα Ξαλεπηζηήκηα. Ζ ελαιιαθηηθή ιχζε ζηελ θαηάξηηζε είλαη εμ ίζνπ κε απνδεθηή γηα πνιινχο θαζεγεηέο. Ξξφθεηηαη γηα ηελ εξγαζία ζε νκάδεο, κε επαγγεικαηίεο παηδαγσγνχο, ζρεδηαζηέο δηδαζθαιίαο θαη ηερληθφ πξνζσπηθφ, φπσο πξνγξακκαηηζηέο δηθηχσλ. Θαηά ηελ άπνςή κνπ, απηφο είλαη ν θαιχηεξνο ηξφπνο λα δνπιέςνπλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο e-learning. Γηαηί έηζη δελ ρξεηάδεηαη λα είλαη εηδηθνί ζε φια, απιά λα ζπγθεληξψλνπλ ηελ πξνζνρή ηνπο ζην αληηθείκελφ ηνπο θαη ζηνλ θαιχηεξν ηξφπν γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ, αιιά λα είλαη πξφζπκνη λα αθνχζνπλ ηηο πξνηάζεηο ησλ ζρεδηαζηψλ δηδαζθαιίαο φζνλ αθνξά ηνλ επαλαζρεδηαζκφ ηεο δηδαζθαιίαο ψζηε λα γίλεηαη ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο.» Δίλαη πξνθαλέο πσο πξέπεη λα απινπνηεζνχλ ηα πξάγκαηα γηα ηνπο δάζθαινπο, ε έιιεηςε ηεο ηθαλφηεηαο ππνζηήξημεο θαη δηάξθεηαο ησλ πξντφλησλ ζεκαίλνπλ φηη νη πεξηζζφηεξνη δάζθαινη είλαη απξνεηνίκαζηνη θαη αβέβαηνη, θαη δελ πηνζεηνχλ νχηε ελζσκαηψλνπλ ηνπο ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο ζηελ εξγαζία ηνπο. Νπνηνζδήπνηε θαιφο δάζθαινο κπνξεί απνηειεζκαηηθά λα ρξεζηκνπνηήζεη ηελ e-learning κε ηνπο καζεηέο ηνπ, ρξεηάδεηαη φκσο λα πεηζζεί γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ζπνπδαηφηεηά ηεο. Νη δάζθαινη ρξεηάδεηαη λα εκπηζηεπηνχλ ηέηνηα ζπζηήκαηα θαη λα θαηαλνήζνπλ ηε ζεκαζία θαη ηελ ηθαλνπνίεζε πνπ νη πεξηζζφηεξνη λένη αηζζάλνληαη θαηά ηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ 2. Ρν κέιινλ ηεο εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο βξίζθεηαη ζίγνπξα ζην δηαδίθηπν. Νη ρξήζηεο, θαζψο εμνηθεηψλνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν κε ην δηαδίθηπν θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπ, αξρίδνπλ λα ην δηακνξθψλνπλ. Άιισζηε, απηφ πνπ αλαθέξεηαη σο Web 2.0 θαη έρεη εκπλεχζεη θαη ηνλ φξν e- Learning 2.0 είλαη ε επθνιία ηνπ ρξήζηε λα ζπλεηζθέξεη ζηε δεκηνπξγία θαη δηακφξθσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ δηαδηθηχνπ. Όιν θαη πεξηζζφηεξεο ππεξεζίεο ηνπ δηαδηθηχνπ επηθεληξψλνληαη ζε απηφ, θαζηζηψληαο αθφκα θαη ηνλ ζρεηηθά αξράξην ρξήζηε ζε εθπαηδεπηή. Νη ζχγρξνλεο απηέο ππεξεζίεο κπνξεί λα είλαη ηα δηθηπαθά εκεξνιφγηα (blog απφ ηνπο φξνπο web θαη log), ππεξεζίεο δεκνζίεπζεο πιηθνχ, φπσο θσηνγξαθίεο ( θαη βίληεν ( θαη ηέινο νη ηζηνζειίδεο wiki (ζπιινγηθέο εγθπθινπαίδεηεο). Ρα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά απηψλ ησλ ππεξεζηψλ είλαη ε επθνιία ρξήζεο ηνπο, αιιά θαη ε επθνιία πεξηήγεζεο ζην πεξηερφκελν. Έηζη, φρη 1 Ζ e-learning ζα έπξεπε λα ρξεζηκνπνηείηαη κε ζηξαηεγηθφ ηξφπν θαη φρη απιά σο εξγαιείν πνπ ρξεζηκνπνηεί νπνηνζδήπνηε Ππλέληεπμε ηνπ Tony Bates, θαζεγεηή ηνπ Universitat Oberta de Catalunya id=5943&doclng=5&menuzone=1 2 Has Anyone Yet Worked Out What Is So Special with «e»? Donert, Karl, International Fellow and Senior Lecturer, Liverpool Hope University College oc_id=4358&doclng=5&menuzone=1

70 Ζιεθηξνληθή Κάζεζε θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (e-learning) 57 κφλν ππάξρεη κεγάιε πνζφηεηα πιεξνθνξηψλ, πιηθνχ θαη γλψζεο, αιιά ν ρξήζηεο έρεη θαη ηε δπλαηφηεηα λα ηε δηαρεηξηζηεί. Έλα ελδηαθέξνλ θνκκάηη πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ επθνιία δηαρείξηζεο ησλ πιεξνθνξηψλ απηψλ είλαη απηφ πνπ νλνκάδεηαη ζπιινγηθή επθπΐα. Ξξνεγνχκελνη ρξήζηεο επεξεάδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά κειινληηθψλ ρξεζηψλ, κεηαθέξνληαο ηελ εκπεηξία ηνπο θαη ηε γλψκε ηνπο (βαζκνινγψληαο, ζρνιηάδνληαο, θ.ά). Ζ κέζνδνο απηή έρεη απεξηφξηζηεο δπλαηφηεηεο, επηηξέπνληαο κε έλαλ πνιχ απιφ ηξφπν ηε ζπκβνιή ζην πεξηερφκελν ηνπ δηαδηθηχνπ. Πηε δηαδηθαζία ηεο εθπαίδεπζεο έρνπλ αξρίζεη θαη ελζσκαηψλνληαη ήδε ιεηηνπξγίεο ηνπ Web Πεκαληηθέο ππεξεζίεο γηα ηελ εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε είλαη ην wiki θαη ηα δηθηπαθά εκεξνιφγηα θαη ήδε ππάξρεη κεγάινο αξηζκφο εθπαηδεπηηθψλ θνηλνηήησλ πνπ αμηνπνηεί ηεο δπλαηφηεηεο ηνπο. Ξξέπεη λα αλαθεξζνχλ θαη νη ππεξεζίεο RSS (Really Simple Syndication), πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ παξαθνινχζεζε θαη ελεκέξσζε ησλ ρξεζηψλ γηα ηα ηειεπηαία λέα θαη αιιαγέο ζε έλα δηθηπαθφ ηφπν. Ν ζπλδπαζκφο ησλ ηερλνινγηψλ απηψλ κπνξεί λα απνηειέζεη εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη ρσξίο ηελ χπαξμε ηππηθνχ νξγαλσκέλνπ καζήκαηνο 2. 1 Πήκεξα κε ην Web 3.0 έρεη ήδε αξρίζεη λα ζπδεηείηαη θαη ην e-learning 3.0 θαη κέλεη λα δνχκε ηηο εμειίμεηο ζην ζέκα γηα λα πάξνπκε ζέζε. 2 Downes S. E-Learning 2.0: Feature Article. elearn Magazine 2007.

71 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ Πην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδνληαη νη e-learning εθαξκνγέο αλνηρηνχ θψδηθα παξαζέηνληαο ηνπο απαξαίηεηνπο νξηζκνχο ησλ ελλνηψλ θαη κηα φζν ην δπλαηφ ελεκεξσκέλε ιίζηα κε ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ. Κειεηήζεθαλ αλαιπηηθά 4 απφ απηά, ηα νπνία θαη ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ ζπγθξηηηθή αμηνιφγεζε πνπ αθνινπζεί ζε επφκελν θεθάιαην. "The illiterate of the 21st century will not be those who cannot read and write, but those who cannot learn, unlearn, and relearn. (A. Toffler)" Ζ Γηαρείξηζε ηεο Ξιεξνθνξίαο θαη ε αλάπηπμε ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο ζήκεξα βαζίδεηαη ζηε ξαγδαία εμέιημε θαη ρξήζε ησλ ΡΞΔ. Νη ηερλνινγίεο απηέο απνηεινχλ νπζηαζηηθφ εξγαιείν γηα αλνηθηή θαη απνηειεζκαηηθή δηαθπβέξλεζε (e-governing) θαζψο θαη γηα ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ. Γεκηνπξγνχλ λέεο κεζφδνπο εξγαζίαο, λέεο δεμηφηεηεο θαη θάλνπλ επηηαθηηθή ηελ αλάγθε γηα ζπλερή κάζεζε θαη πξνζαξκνγή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Νη ΡΞΔ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα επξείαο ρξήζεο ηνπ δηαδηθηχνπ ζηελ εθπαίδεπζε αλνίγνληαο λέεο πξννπηηθέο γηα απηήλ. Πήκεξα ππάξρνπλ ινγηζκηθά ζπζηήκαηα πνπ ζπλδπάδνπλ ηηο ηερλνινγίεο ηνπ δηαδηθηχνπ, κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία ελφο καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο κέζα ζην νπνίν πξαγκαηνπνηείηαη ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, πνπ ηα ζπλαληάκε ζπλήζσο κε ηνλ φξν Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο (Learning Management Systems LMS). 6.1 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Ρα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο (Learning Management Systems) είλαη ινγηζκηθά ζπζηήκαηα, πνπ βαζίδνληαη ζηηο ηερλνινγίεο Γηαδηθηχνπ γηα λα ππνζηεξίμνπλ ηελ αλνηρηή θαη εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε. Πηφρνο ηνπο είλαη λα επηηεπρζεί απηφ κε έλα εχρξεζην, νηθνλνκηθά απνδνηηθφ θαη παηδαγσγηθά νξζφ ηξφπν. Ρα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο (ΠΓΚ) απνηεινχλ ζχγρξνλε καζεζηαθή ηερλνινγία θαη έρνπλ ζπγθεθξηκέλα πιενλεθηήκαηα. Δμαθαλίδνπλ ρψξν-ρξνληθνχο πεξηνξηζκνχο, δίλνπλ κεγάιν βαζκφ ειεπζεξίαο φζνλ αθνξά ζηνλ ηξφπν κάζεζεο, ππνζηεξίδνπλ ζπλερή αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ καζεηψλ θαη ησλ δαζθάισλ θαη επηηξέπνπλ ηε γξήγνξε θαη αλέμνδε ζπληήξεζε ησλ καζεζηαθψλ πφξσλ. Ρα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο απνηεινχλ ζήκεξα ην κεγαιχηεξν θνκκάηη ηεο ηερλνινγηθήο ππνδνκήο ησλ ζπζηεκάησλ ινγηζκηθνχ πνπ αθνξνχλ εθπαίδεπζε. Ρν ζχλνιν ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ είλαη γλσζηφ κε ηνλ φξν Ππζηήκαηα Καζεζηαθήο Ρερλνινγίαο. Ρα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο κπνξεί λα είλαη είηε εκπνξηθά 1, είηε θαηά παξαγγειία θαηαζθεπαζκέλα, γηα λα ππεξεηήζνπλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο ζπγθεθξηκέλσλ νξγαληζκψλ 2, ή αλνηρηνχ θψδηθα (open source), δειαδή ζπζηήκαηα πνπ δηαηίζεληαη «ειεχζεξα» θαη πνπ απνηεινχλ αληηθείκελν κειέηεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο. Ρα ζπζηήκαηα απηά παξέρνπλ νινθιεξσκέλεο ππεξεζίεο, φπσο δεκηνπξγία θαη δηαλνκή καζεζηαθνχ πιηθνχ, επηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ εκπιεθφκελσλ κεξψλ θαη δηαρείξηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ νξγαληζκψλ. Ξξνζθέξνπλ εληαία θαη νκνηφκνξθε δηεπαθή πξφζβαζεο ζηνπο καζεηέο, ζηνπο δαζθάινπο, ζηνπο ζρεδηαζηέο θαη δηαρεηξηζηέο εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ αθφκα θαη ζηνπο γνλείο. Ρα ζπζηήκαηα απηά είλαη κεηαθέξζηκα (portability) θαη δηαιεηηνπξγηθά (interoperability) κεηαμχ ηνπο. Ηθαλνπνηνχλ δηαθνξεηηθέο αλάγθεο θαη απαηηήζεηο αλαθνξηθά κε καζεζηαθέο ζεσξίεο, κεζφδνπο αλνηρηήο θαη εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο θαη ζέκαηα εθπαηδεπηηθνχ ζρεδηαζκνχ. 1 δελ ζα κειεηήζνπκε εκπνξηθφ ινγηζκηθφ ζηελ παξνχζα εξγαζία 2 κε πην γλσζηά ηα ANGEL_Learning ( Blackboard ( Desire2Learn (desire2learn.com), ecollege ( Meridian KSI ( It s learning ( WebCT πνπ έρεη αγνξαζηεί απφ ηελ εηαηξεία Blackboard.

72 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 59 Ξξνζθέξνπλ δηαθνξεηηθνχ είδνπο ππεξεζίεο, φζνλ αθνξά ζηελ νξγάλσζε θαη δηαλνκή ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ, ζηε δηαρείξηζε ησλ καζεκάησλ, ζηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ, ζηα εξγαιεία επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο θαη ζηε δηαρείξηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ νξγαληζκψλ. Νη ζρεδηαζηέο θαη νη δηαρεηξηζηέο καζεζηαθψλ ζπζηεκάησλ πξέπεη λα επηιέμνπλ έλα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο πνπ αληαπνθξίλεηαη θαιχηεξα ζηηο αλάγθεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ. Όζνη αζρνινχληαη κε ζέκαηα εθπαηδεπηηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη νξγάλσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ, ρξεζηκνπνηνχλ έλα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο γηα: λα δεκηνπξγνχλ θαη λα δηαρεηξίδνληαη κηα ζεηξά καζεκάησλ, αιιά θαη ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ γηα απηά, λα επηηεπρζεί ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ καζεηψλ κε ζχγρξνλα θαη αζχγρξνλα κέζα ψζηε λα πξνθχςνπλ θίλεηξα θαη πφξνη γηα ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κέζα απφ νκάδεο εξγαζίαο, λα δεκηνπξγνχλ, λα δηαρεηξίδνληαη θαη λα αμηνινγνχλ δξαζηεξηφηεηεο αμηνιφγεζεο, λα νξγαλψλνπλ ην εθπαηδεπηηθφ θαη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, λα δηαρεηξίδνληαη εηθνληθέο θαη γεσγξαθηθά θαηαλεκεκέλεο ηάμεηο φπνπ νη ζπκκεηέρνληεο επηθνηλσλνχλ θπξίσο κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ. Δπνκέλσο ηα δηάθνξα ζελάξηα ρξήζεο πνπ παξνπζηάδνληαη παξαπάλσ αληηζηνηρνχλ ζε δηαθνξεηηθά Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο: 1. Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Καζεζηαθνχ Ξεξηερνκέλνπ (Learning Content Management Systems), πνπ αζρνινχληαη κε ηε δεκηνπξγία, απνζήθεπζε, ζπλαξκνιφγεζε, δηαρείξηζε θαη δηαλνκή πνιπκεζηθνχ καζεζηαθνχ πιηθνχ, κέζα απφ ηζηνζειίδεο ηνπ Γηαδηθηχνπ. Κεξηθά απφ ηα ζπζηήκαηα απηά παξέρνπλ εξγαιεία δηαρείξηζεο κεηαδεδνκέλσλ. 2. Ππζηήκαηα πνζηήξημεο ηεο Ππλεξγαηηθήο Κάζεζεο (Collaborative Learning Support Systems), πνπ αζρνινχληαη κε ηε δεκηνπξγία θαη δηαρείξηζε νκάδσλ εξγαζίαο θαη παξέρνπλ ζχγρξνλα θαη αζχγρξνλα εξγαιεία ζπλεξγαζίαο γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. 3. Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Γηαγσληζκάησλ Αμηνιφγεζεο (Question and Test Management Systems), πνπ αθνξνχλ ην ζρεδηαζκφ θαη ηε ζπγγξαθή εξσηήζεσλ θαη ηεζη πνπ δεκνζηεχνληαη ζην Γηαδίθηπν. Ρα ζπζηήκαηα απηά πξνζθέξνπλ εξγαιεία γηα ηε δεκηνπξγία ησλ δηαγσληζκάησλ θαη ηελ online παξάδνζή ηνπο, ηελ απηφκαηε βαζκνιφγεζε ηνπο, ηε δηαρείξηζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη ηελ παξαγσγή αλαθνξψλ ζρεηηθά κε ηα απνηειέζκαηα. 4. Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Ξφξσλ Δθπαηδεπηηθψλ Ηδξπκάησλ (Instructional Institute Resource Management Systems), πνπ αθνξνχλ ζηε δηαρείξηζε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ θαη ζηελ νηθνλνκηθή δηαρείξηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ. Κπνξεί θαλείο λα ηα ζπλαληήζεη κε ηνλ φξν «Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ησλ Καζεηψλ» (Student Administration Systems). 5. Δηθνληθέο Ράμεηο (Virtual Classrooms), πνπ δεκηνπξγνχλ εηθνληθνχο ρψξνπο κάζεζεο θαη δσληαλήο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ εκπιεθνκέλσλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Ρα αθξσλχκηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηα δηαθνξεηηθά Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ζπρλά πξνθαινχλ, ζηνπο πεξηζζφηεξνπο ηνπιάρηζηνλ, ζχγρπζε (ηδίσο φηαλ κεηαθξάδνληαη παξεξκελεχνληαη θαη ζηα ειιεληθά) θαη κπνξεί λα ζεκαίλνπλ δηαθνξεηηθά πξάγκαηα ζε δηαθνξεηηθνχο ρψξνπο, π.ρ. ηα LCMS ζπζηήκαηα κπνξνχλ λα ζεκαίλνπλ Learning Content Management Systems, αιιά θαη Learning Courseware Management Systems. Ζ δηαθνξά κπνξεί λα είλαη αζήκαληε γηα θάπνηνπο, αιιά ηαπηφρξνλα θαη πνιχ ζεκαληηθή γηα θάπνηνπο άιινπο. Δθηφο φκσο απφ απηέο ηηο πέληε εμεηδηθεπκέλεο θαηεγνξίεο, ππάξρεη θαη κηα αθφκε γεληθή θαηεγνξία ζπζηεκάησλ, ηα νπνία πξνζθέξνπλ πνηθίιν αξηζκφ εξγαιείσλ γηα ηε δεκηνπξγία θαη ηε δηαρείξηζε ησλ καζεκάησλ, αιιά δελ δίλνπλ έκθαζε ζε θάπνην ζπγθεθξηκέλν ζχλνιν ραξαθηεξηζηηθψλ απφ απηά πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Ρα ζπζηήκαηα απηά νλνκάδνληαη Νινθιεξσκέλα Ππζηήκαηα 1 κε δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά, πνπ θαιχπηνπλ δηαθνξεηηθέο 1 φπσο ην WebCT θαη Blackboard πνπ δελ κειεηψληαη φκσο ζηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία

73 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 60 πεξηνρέο, θαη ζηνρεχνπλ ζηελ πξνζθνξά πιήξσο ιεηηνπξγηθψλ online καζεκάησλ. Ρα ζπζηήκαηα απηά είλαη γλσζηά θαη σο καζεζηαθέο πχιεο (learning portals). Πχζηεκα Ξεξηγξαθή LMS: Learning Management System Πχζηεκα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Δίλαη έλα παθέην ινγηζκηθνχ πνπ απινπνηεί ηε δηαδηθαζία ηεο δηαρείξηζεο ηεο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο. Σξεζηκνπνηείηαη απφ δηαρεηξηζηέο, δάζθαινη θαη καζεηέο πνπ ηνπο θαζνδεγεί ζηα καζήκαηα θαη ζε άιιεο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. LCMS: Learning Content Management System - Πχζηεκα Γηαρείξηζεο Ξεξηερνκέλνπ ηεο Κάζεζεο Δίλαη έλα εθπαηδεπηηθφ παθέην ινγηζκηθνχ πνπ απινπνηεί ην έξγν ηεο δεκηνπξγίαο, ηεο δηαρείξηζε θαη ηεο επαλαρξεζηκνπνίεζε καζεζηαθνχ πεξηερνκέλνπ ( δηαγσλίζκαηα, καζήκαηα θ.ιπ.) CMS: Course Management System (or Virtual School) Πχζηεκα Γηαρείξηζεο Καζεκάησλ (Δηθνληθφ Πρνιείν) Δίλαη έλα εηθνληθφ ζρνιείν πνπ ζπλδπάδνπλ δηαρείξηζε ηεο κάζεζεο, δηαρείξηζεο πεξηερνκέλνπ θαη ζπζηήκαηα ζπλεξγαζίαο. Πρεκαηηθή Απεηθφληζε Ξίλαθαο 4 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Όπσο δηαπηζηψλεη θαλείο εχθνια, ε δηάθξηζε κεηαμχ LMS θαη LCMS πξνθαιεί ζχγρπζε θαη πξέπεη θαλείο λα γλσξίδεη επαθξηβψο ζε ηη αλαθέξεηαη ε θάζε ππνδνκή. Πηελ ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα απνζαθεληζηνχλ απηνί νη φξνη, ψζηε ν αλαγλψζηεο λα έρεη κηα ζθαηξηθή εηθφλα. Έλα Πχζηεκα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο (LMS) είλαη κία ππνδνκή πάλσ ζηελ νπνία κπνξεί έλαο νξγαληζκφο λα νηθνδνκήζεη θαη παξαδψζεη ηειεθπαίδεπζε. Ξξνζθέξεη εξγαιεία δηαρείξηζεο ησλ αλζξψπσλ πνπ παίξλνπλ κέξνο θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πεξηερνκέλνπ, δηαλνκήο ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη παξαθνινχζεζε ηεο ρξήζεο ηνπ. Έλα LMS ελζσκαηψλεη ηα παξαθάησ θχξηα ραξαθηεξηζηηθά: Γπλαηφηεηεο θαηαρψξεζεο (registration) καζεκάησλ θαη δηδαζθφκελεο χιεο Γηαρείξηζε ησλ καζεκάησλ θαη ηεο δηδαζθφκελεο χιεο Γηαρείξηζε εγγξαθψλ θαη ηθαλνηήησλ Γηεπαθέο καζεηψλ κε ινγηζκηθφ καζεκάησλ (courseware) Γηαθνξεηηθέο δηνηθεηηθέο εξγαζίεο (εμεηάζεηο θαη αλάζεζε εξγαζηψλ, πηζηνπνηήζεηο, αλάζεζε καζεκάησλ ζε εηζεγεηέο, ξχζκηζε πξναπαηηνπκέλσλ) Δμσηεξηθφ ζχζηεκα δηεπαθψλ γηα πξνγξακκαηηζκφ εθαξκνγψλ, πεξηιακβαλνκέλσλ ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ (HR) θαη ζπζηεκάησλ επηρεηξεζηαθψλ πφξσλ (ERP).

74 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 61 Αξθεηνί εξεπλεηέο παξνκνηάδνπλ απηά ηα ζπζηήκαηα κε ην «ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα» ελφο ππνινγηζηή, δειαδή έλα LMS πξνζθέξεη ηε βαζηθή ιεηηνπξγηθφηεηα ελφο ζπζηήκαηνο ηειεθπαίδεπζεο θαη ρξεηάδνληαη πξφζζεηα εξγαιεία γηα λα γίλεη πην αλαιπηηθή κία εξγαζία ηειεθπαίδεπζεο. Γη απηφ ην ιφγν νη θαηαζθεπαζηέο εκπινπηίδνπλ ζπλερψο ηα πξντφληα ηνπο κε πεξηζζφηεξα ραξαθηεξηζηηθά πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ επθνιφηεξε δηαρείξηζε ελφο ζπζηήκαηνο ηειεθπαίδεπζεο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ. Γηα ηελ ηαπηφρξνλε νξζή ιεηηνπξγία ησλ εξγαιείσλ, πξέπεη απηά λα είλαη ζπκβαηά κε ηα πξφηππα ηειεπαίδεπζεο. Απαξαίηεηε είλαη ε «νινθιήξσζε» ελφο LMS κε ηα ππφινηπα επηρεηξεζηαθά ζπζηήκαηα ελφο νξγαληζκνχ, φπσο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, ηνπ ινγηζηεξίνπ θαη ην ERP. Γελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο φηη ε αλάπηπμε θαη πινπνίεζε εγθαηαζηάζεσλ ηειεθπαίδεπζεο γίλεηαη παξάιιεια κε ππφινηπεο εγθαηαζηάζεηο κεγάιεο θιίκαθαο, φπσο ηνπ ERP, ηεο δηαρείξηζεο πειαηεηαθψλ ζρέζεσλ (Customer Relationship Management CRM) θαη ηεο δηαρείξηζεο αιπζίδσλ ηξνθνδνζίαο (Supply Chain Management SCM). Απηφ πνπ θαίλεηαη λα παίδεη πνιχ ζπνπδαίν ξφιν ζε εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα είλαη ε νηθεία θαη επράξηζηε δηεπαθή. Νη καζεηέο εληππσζηάδνληαη φηαλ ην πεξηβάιινλ είλαη δσληαλφ, ελδηαθέξνλ, κε θνηλφηεηεο πνπ λα ζπλεξγάδνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθπαίδεπζεο. Ν ξπζκφο κάζεζεο πξέπεη λα επηιέγεηαη απφ ηνλ εθπαηδεπφκελν θαη λα ππάξρεη ε λννηξνπία ηεο απηνεμππεξέηεζεο, έηζη ψζηε λα απηνκαηνπνηνχληαη νη πεξηζζφηεξεο δηαδηθαζίεο. Ζ ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπνκέλσλ εκπινπηίδεη ην πεξηερφκελν κε άκεζν θαη απνηειεζκαηηθφ ηξφπν. Ζ πνιππινθφηεηα θαη ην θφζηνο πινπνίεζεο ελφο LMS ζπγθξίλεηαη πνιιέο θνξέο κε απηφ ελφο ERP. Σξεηάδεηαη ηερλνγλσζία θαη δηαξθή ππνζηήξημε. Νη ηχπνη απφθηεζεο ηεο θπξηφηεηαο ή ησλ δηθαησκάησλ ρξήζεο ελφο LMS πνηθίινπλ θαη πξνζπαζνχλ λα θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο θάζε νξγαληζκνχ. Απφ ηελ άιιε, ηα ζπζηήκαηα LCMS (Learning Content Management Systems) είλαη ζπζηήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε δεκηνπξγία, απνζήθεπζε, ζπλαξκνιφγεζε θαη δηαλνκή πξνζσπηθνχ πεξηερνκέλνπ ηειεθπαίδεπζεο κε ηε κνξθή καζεζηαθψλ αληηθεηκέλσλ. Όια ηα ζπζηήκαηα LCMS δελ είλαη ηα ίδηα, αιιά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, νη ιεηηνπξγίεο ηνπο, ε επθνιία νινθιήξσζεο κε επηρεηξεζηαθά ζπζηήκαηα θαη ν βαζκφο πξνζαξκνγήο ηνπο ζηηο αλάγθεο ηνπ πειάηε δηαθέξνπλ απφ θαηαζθεπαζηή ζε θαηαζθεπαζηή. Ξαξά ηηο δηαθνξέο ηνπο, ηα LCMS ζπζηήκαηα έρνπλ ηα εμήο θνηλά ζηνηρεία: Απνζήθε Καζεζηαθψλ Αληηθεηκέλσλ (Learning Object Repository): Απνηειεί κία θεληξηθή βάζε δεδνκέλσλ, ζηελ νπνία απνζεθεχεηαη θαη δηαρεηξίδεηαη ην πεξηερφκελν ηεο εθπαίδεπζεο. Ρα αλεμάξηεηα αληηθείκελα κάζεζεο δηαλέκνληαη ζηνπο ρξήζηεο μερσξηζηά ή ζε ελφηεηεο κε πνιιά καζεζηαθά αληηθείκελα, αλάινγα κε ηε ρξήζε. Ρν απνηέιεζκα κπνξεί λα παξαδνζεί κέζσ Γηαδηθηχνπ, κε CDROM, ή εθηππσκέλν πιηθφ. Ρν θάζε αληηθείκελν κπνξεί λα μαλαρξεζηκνπνηεζεί φζεο θνξέο είλαη αλαγθαίν. Ζ αθεξαηφηεηα ηνπ πεξηερνκέλνπ δηαηεξείηαη αλεμάξηεηα απφ ηελ πιαηθφξκα πινπνίεζεο. Ζ XML εμππεξεηεί απηή ηε ιεηηνπξγία μερσξίδνληαο ην πεξηερφκελν απφ ηε ινγηθή ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ηνλ θψδηθα. Απηφκαηε Δθαξκνγή Ππγγξαθήο (Automated Authoring Application): Ζ εθαξκνγή ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε δεκηνπξγία ησλ επαλαρξεζηκνπνηήζηκσλ καζεζηαθψλ αληηθεηκέλσλ πνπ αλαθηψληαη απφ ηελ απνζήθε. Ζ εθαξκνγή απηνκαηνπνηεί ηε δηαδηθαζία ζπγγξαθήο, πξνζθέξνληαο δείγκαηα (templates) θαη δπλαηφηεηεο δεκηνπξγίαο ηζηνξηψλ (storytelling), ηα νπνία εθαξκφδνπλ βαζηθέο αξρέο δηδαθηηθήο. Κε ηε ρξήζε ησλ δεηγκάησλ, νη ζπγγξαθείο αλαπηχζζνπλ λέα καζήκαηα ρξεζηκνπνηψληαο παιαηά αληηθείκελα, δεκηνπξγψληαο λέα ή ζπλδπάδνληαο θαη ηα δχν. Δπίζεο ηα εξγαιεία απηά κπνξνχλ λα κεηαηξέςνπλ ππάξρνπζεο βηβιηνζήθεο πεξηερνκέλνπ, πξνζζέηνληαο δηάθνξα κέζα θαη ρξεζηκνπνηψληαο πξνζαξκνζκέλεο δηεπαθέο θαη δηδαθηηθέο κεζνδνινγίεο.

75 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 62 Γηεπαθή Γπλακηθήο Ξαξάδνζεο (Dynamic Delivery Interface): Γηα λα γίλεη επηινγή ησλ καζεζηαθψλ αληηθεηκέλσλ, ιακβάλεηαη ππφςε ην πξνθίι ηνπ εθπαηδεπφκελνπ θαη ην απνηέιεζκα ζρεηηθνχ εξσηεκαηνινγίνπ. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί απηή ε επηινγή, ρξεηάδεηαη κία δηεπαθή πνπ λα δηακνξθψλεη ηελ πξνηεηλφκελε ιίζηα κε ηα αληηθείκελα. Απηφ ην θνκκάηη πξνζθέξεη, επίζεο, παξαθνινχζεζε ηνπ ρξήζηε, ζπλδέζκνπο ζε ζρεηηθέο πεγέο πιεξνθνξηψλ θαη ππνζηεξίδεη πνιιαπινχο ηχπνπο αλάδξαζεο απφ ηνλ εθπαηδεπφκελν. Απηή ε δηεπαθή κπνξεί λα είλαη πξνζαξκνζκέλε ζηηο αλάγθεο ηνπ νξγαληζκνχ πνπ ρξεζηκνπνηεί ην LCMS. Δθαξκνγή Γηνίθεζεο (Administrative Application): Ζ εθαξκνγή απηή ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε δηαρείξηζε ησλ ζηνηρείσλ ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, ηελ έλαξμε καζεκάησλ απφ θαηαιφγνπο, ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηε δεκηνπξγία αλαθνξψλ πξνφδνπ ησλ εθπαηδεπνκέλσλ. Απηή ε πιεξνθνξία κπνξεί λα εηζαρζεί ζε έλα LMS πνπ είλαη ζρεδηαζκέλν κε πην πιήξεηο δηνηθεηηθέο ιεηηνπξγίεο. Ρν επηπιένλ C ζην αθξσλχκην ηνπ LCMS δελ θάλεη ηε δηαθνξά αλάκεζα ζηνπο δχν ηχπνπο εθαξκνγψλ, αιιά ηα δπλαηά ζεκεία ηνπ θαζελφο ζπζηήκαηνο. Ν ζθνπφο ηνπ θάζε ζπζηήκαηνο είλαη δηαθνξεηηθφο. Ζ αμία ελφο ζπζηήκαηνο LMS είλαη ε δηαρείξηζε απνδνηηθήο εθπαίδεπζεο κε κεησκέλν θφζηνο. Έλα LMS έρεη νξγαλσηηθή θαη θεληξηθνπνηεκέλε πξνζέγγηζε ζηελ ηειεθπαίδεπζε. Ξξνγξακκαηίδεη online θαη offline καζήκαηα, εγγξάθεη εθπαηδεπνκέλνπο θαη παξαθνινπζεί ηελ πξφνδφ ηνπο. Ζ επηηπρία ηνπ ρξήζηε είλαη κία γξακκηθή δηαδξνκή ζηνλ θφζκν ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ησλ εξγαζηψλ. Δπίζεο πξνζθέξεη ζηνπο δηαρεηξηζηέο ησλ καζεκάησλ δπλαηφηεηεο παξαθνινχζεζεο εμνπιηζκνχ, αηζνπζψλ θαη άιισλ πφξσλ. Ξην ζχλζεηα θαη «έμππλα» ζπζηήκαηα LMS πξνζθέξνπλ παξνπζίαζε ηθαλνηήησλ, κέζσ εξσηεκαηνινγίσλ θαη πξνηείλνπλ ζηνλ εθπαηδεπφκελν ζπγθεθξηκέλα καζήκαηα γηα ηελ αλάπηπμε ζπγθεθξηκέλσλ ηθαλνηήησλ πνπ αλαγλσξίδεη φηη ηνπ ρξεηάδνληαη. Έηζη έλα LMS απηνκαηνπνηεί κία δηαδηθαζία πνπ είλαη αξθεηά επίπνλε θαη θνπξαζηηθή. Κπνξεί θαη ηα LCMS ζπζηήκαηα λα παξνπζηάδνπλ δπλαηφηεηεο νξγάλσζεο βαζηθψλ θαηαιφγσλ θαη ιεηηνπξγίεο εγγξαθήο, αιιά δελ είλαη ηφζν δπλαηέο φζν ησλ LMS. Όκσο, ηα LCMS επηηξέπνπλ πην εθηελή παξαθνινχζεζε ηεο αιιειεπίδξαζεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ κε ην πεξηερφκελν, απφ ηε γεληθή παξαθνινχζεζε πνπ θάλνπλ ηα LMS. Ζ παξαθνινχζεζε ζε έλα LMS είλαη ζην επίπεδν ηεο νινθιήξσζεο ελφο καζήκαηνο θαη ησλ ζηνηρεησδψλ απνηειεζκάησλ απφ ηηο εξγαζίεο θαη απφ ηα δηαγσλίζκαηα. Ν ζηφρνο ελφο LCMS είλαη ε δηαρείξηζε θαη ε παξάδνζε πεξηερνκέλνπ πνπ έρεη αλάγθε ν εθπαηδεπφκελνο, φηαλ ην ρξεηάδεηαη. Ρα LCMS παξαθνινπζνχλ ηελ πξφζβαζε ησλ ρξεζηψλ ζε θάζε καζεζηαθφ αληηθείκελν, επηηξέπνληαο λα βγνπλ ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα γηα ηνλ ηξφπν πνπ καζαίλνπλ νη ρξήζηεο θαη γηα πεξηερφκελν ην νπνίν δε ρξεζηκνπνηείηαη ή δελ είλαη θαηάιιειν γηα εθπαίδεπζε. Ρα LCMS θαη LMS ζπζηήκαηα δελ είλαη κφλν δηαθνξεηηθά, αιιά θαη ζπκπιεξσκαηηθά. Κπνξνχλ λα αληαιιάζνπλ πιεξνθνξίεο κε απνηέιεζκα πινπζηφηεξε εθπαηδεπηηθή εκπεηξία θαη απνηειεζκαηηθφηεξα εξγαιεία δηνίθεζεο. Έλα LMS κπνξεί λα δηαρεηξίδεηαη κία θνηλφηεηα ρξεζηψλ θαη λα ηνπο αθήλεη λα ρξεζηκνπνηνχλ θαηάιιεια αληηθείκελα πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζε LCMS (θάησ απφ ηνλ έιεγρν ελφο LCMS). Θαηά ηε δηαλνκή ηνπ πεξηερνκέλνπ, ην LCMS κπνξεί λα παξαθνινπζεί ηελ πξφνδν ηνπ εθπαηδεπνκέλνπ, λα θαηαγξάθεη ηε βαζκνινγία ηνπ θαη λα ζηέιλεη ηηο ηειηθέο βαζκνινγίεο ζην LMS γηα ηε δεκηνπξγία αλαθνξψλ. 6.2 Νη ιεηηνπξγίεο ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Δλψ κε βάζε ηα ζελάξηα ρξήζεο ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο κπνξνχλ λα θαηαηαρζνχλ ζε θάπνηα απφ ηηο θαηεγνξίεο πνπ είδακε παξαπάλσ, νη ιεηηνπξγίεο πνπ επηηεινχλ δελ δηαρσξίδνληαη αληίζηνηρα. πάξρνπλ ιεηηνπξγίεο πνπ δελ αλήθνπλ απνθιεηζηηθά ζε κία κφλν θαηεγνξία απφ απηέο πνπ αλαθέξζεθαλ. Νη ιεηηνπξγίεο ηηο νπνίεο έλα Πχζηεκα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ππνζηεξίδεη, πινπνηνχληαη κε ηε κνξθή ζπγθεθξηκέλσλ εξγαιείσλ πνπ παξέρνληαη ζηνλ

76 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 63 ηειηθφ ρξήζηε. Νη ιεηηνπξγίεο απηέο είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ελζσκαηψλνπλ ηα ζπζηήκαηα απηά θαη πνπ κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζηηο παξαθάησ νκάδεο: δηαρείξηζε Καζεκάησλ (Course Management), πνπ πεξηιακβάλεη εξγαιεία πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηε δεκηνπξγία, ηελ πξνζαξκνγή, ηε δηαρείξηζε θαη ηελ επηηήξεζε ησλ καζεκάησλ, δηαρείξηζε Ράμεο (Class Management), πνπ πεξηιακβάλεη εξγαιεία γηα ηε δηαρείξηζε ησλ καζεηψλ, ηε δεκηνπξγία νκάδσλ θαη ηελ αλάζεζε εξγαζηψλ, εξγαιεία Δπηθνηλσλίαο (Student Tools), γηα ηε ζχγρξνλε θαη αζχγρξνλε επηθνηλσλία φπσο , chat, audio / video-conferencing, αλαθνηλψζεηο, αθφκα θαη δηακνηξαζκφ επηθάλεηαο εξγαζίαο, αξρείσλ θαη εθαξκνγψλ, εξγαιεία Καζεηψλ (Student Tools), πνπ δηεπθνιχλνπλ ηνπο καζεηέο ζηε δηαρείξηζε θαη κειέηε ησλ καζεζηαθψλ πφξσλ (ππνγξακκίζεηο, ζειηδνδείθηεο, offline κειέηε θαη νη κεραλέο αλαδήηεζεο κέζσ ησλ θαηάιιεισλ κεηαδεδνκέλσλ), δηαρείξηζε Ξεξηερνκέλνπ (Content Management), πνπ πεξηιακβάλεη εξγαιεία γηα ηε δεκηνπξγία, απνζήθεπζε θαη δηαλνκή ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ θαη ηε δηαρείξηζε ησλ αξρείσλ, εξγαιεία Αμηνιφγεζεο (Assessment Tools), γηα ηε δηαρείξηζε δηαγσληζκάησλ ζην Γηαδίθηπν, ησλ παξαδνηέσλ εξγαζηψλ, ηηο αζθήζεηο απηναμηνιφγεζεο θαη ζηαηηζηηθά γηα ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ ρξεζηψλ ζηα δηάθνξα ηκήκαηα ηνπ καζήκαηνο, δηαρείξηζε Πρνιείνπ (School Management), πνπ πεξηιακβάλεη εξγαιεία γηα ηε δηαρείξηζε απνπζηψλ, βαζκψλ, εγγξαθψλ καζεηψλ θαη πξνζσπηθψλ ζηνηρείσλ ησλ καζεηψλ. Ν παξαθάησ πίλαθαο παξνπζηάδεη ζπγθεληξσηηθά ηελ αληηζηνηρία κεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ φπσο πεξηγξάθεθαλ παξαπάλσ. Νινθιεξσκέλα Ππζηήκαηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Καζεζηαθνχ Ξεξηερνκέλνπ Ππζηήκαηα πνζηήξημεο Ππλεξγαηηθήο Κάζεζεο Δηθνληθέο Ράμεηο Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Γηαγσληζκάησλ αμηνιφγεζεο Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Ξφξσλ Δθπαηδεπηηθψλ Ηδξπκάησλ Γηαρείξηζε Καζεκάησλ Γηαρείξηζε Ράμεο Δξγαιεία Δπηθνηλσλίαο Δξγαιεία Καζεηψλ Γηαρείξηζε Ξεξηερνκέλνπ Δξγαιεία Αμηνιφγεζεο Γηαρείξηζε Πρνιείνπ Ξίλαθαο 5 Σαξαθηεξηζηηθά Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Ρν λα έρεη ηε δπλαηφηεηα έλα εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα λα ρξεζηκνπνηήζεη ειεθηξνληθέο πιαηθφξκεο κάζεζεο γηα ηε πξαγκαηνπνίεζε ηεο εθπαίδεπζεο έμσ απφ ηα θιεηζηά φξηα κηαο αίζνπζαο δηδαζθαιίαο, ζεκαίλεη φηη ν εθπαηδεπηηθφο απηφο νξγαληζκφο ζα επσθειεζεί: απειεπζεξψλνληαο ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε απφ ηα θπζηθά φξηα ηεο αίζνπζαο δηδαζθαιίαο, κε ηελ ρξήζε ελφο αθφκα «εξγαιείνπ» γηα ηνπο δαζθάινπο θαη ηνπο καζεηέο θαη,

77 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 64 παξέρνληαο πξφζβαζε ζε κεγάιεο βάζεηο δεδνκέλσλ, ζε αιιειεπηδξαζηηθφ πιηθφ πνιπκέζσλ, ζε πιηθφ ζρεδηαζκέλν γηα αλνηθηή θαη εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε, παξέρνληαο πξφζβαζε ζε ηεξάζηηεο πνζφηεηεο πιεξνθνξίαο δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ, φπσο θείκελα, εηθφλεο, γξαθηθά, ήρν, δίλνληαο δπλαηφηεηεο γηα ζχλδεζε κε κεγάιεο ειεθηξνληθέο βηβιηνζήθεο πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηεζεί εξεπλεηηθφ πιηθφ, πνιηηηζηηθέο θαη παηδαγσγηθέο πιεξνθνξίεο, δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα ζηνπο ρξήζηεο (δάζθαινη θαη εθπαηδεπφκελνπο) λα επηθνηλσλήζνπλ κεηαμχ ηνπο κέζσ πνηθίισλ αζχγρξνλσλ θαη ζχγρξνλσλ ππεξεζηψλ, κεηψλνληαο ην θφζηνο ηεο εθπαίδεπζεο αλά εθπαηδεπφκελν φηαλ ν αξηζκφο ησλ εθπαηδεπφκελσλ μεπεξλά έλα ειάρηζην αξηζκφ, βειηηψλνληαο ζεκαληηθά ην ηξφπν επηθνηλσλίαο καζεηή δαζθάινπ, θάλνληάο ηνλ άκεζν, κε κηθξφηεξν θφζηνο θαη κε κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα. Απφ ηελ άιιε, ε ειεθηξνληθή πιαηθφξκα θνπβαιάεη καδί ηεο θαη ηα αξλεηηθά ηνπ Γηαδηθηχνπ, «δεκηψλνληαο» ηνλ εθπαηδεπηηθφ νξγαληζκφ πνπ ηε ρξεζηκνπνηεί θαζψο: απαηηείηαη πεξηζζφηεξνο ρξφλνο ελαζρφιεζεο γηα ηνλ δάζθαιν, πνιινί καζεηέο αδπλαηνχλ λα επεμεξγαζηνχλ θείκελα απφ ηελ νζφλε ηνπ Ζ/ θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ πνιιέο θνξέο απαηηείηαη ε εθηχπσζε ηνπο, θαη απαηηείηαη πνιιέο θνξέο ε πξφζβαζε ηνπ ρξήζηε ζηo εθπαηδεπηηθφ πιηθφ λα πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ «γξήγνξνπ» δηθηχνπ. Απφ ηελ άιιε φκσο, δελ απαηηείηαη εγθαηάζηαζε επηπιένλ ινγηζκηθνχ ζηνλ Ζ/ ηνπ καζεηή. Έηζη ν καζεηήο δελ αλαιψλνληαη ζηελ εθκάζεζε κίαο εμεηδηθεπκέλεο εθαξκνγήο δηαζχλδεζεο ρξήζηε κε ηελ ειεθηξνληθή πιαηθφξκα. Ν καζεηήο ρξήζηεο ρξεηάδεηαη κφλν έλα θπιινκεηξεηή ηζηνχ (web browser) γηα ηελ πξφζβαζε ηνπ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Ν web browser απνηειεί έλα ελνπνηεκέλν πεξηβάιινλ, πνπ ν ρξεζηήο εχθνια κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεί ηηο δηαθνξεηηθέο ηερλνινγίεο ηνπ δηαδηθηχνπ θαη λα έρεη πξφζβαζε ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πνπ ηνπ πξνζθέξεηαη κέζσ απηνχ. 6.3 Ζιεθηξνληθέο πιαηθφξκεο Αλνηρηνχ Θψδηθα Νη ειεθηξνληθέο πιαηθφξκεο δηαθξίλνληαη ζε δχν εηδψλ: ηηο «θιεηζηνχ θψδηθα» - «εκπνξηθέο» ειεθηξνληθέο πιαηθφξκεο, ηηο «αλνηθηνχ θψδηθα». Νη εκπνξηθέο ειεθηξνληθέο πιαηθφξκεο δεκηνπξγνχληαη απφ εηαηξείεο ινγηζκηθνχ θαη δηαηίζεληαη έλαληη ρξεκαηηθνχ αληηηίκνπ, ελψ νη αλνηθηνχ θψδηθα αλαπηχζζνληαη απφ ηελ δηεζλή θνηλφηεηα ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ θαη δηαηίζεληαη δσξεάλ ζην πιαίζην πάληα ζρεηηθήο άδεηαο ρξήζεο. Νη εκπνξηθέο πιαηθφξκεο δηαζέηνπλ πεξηζζφηεξεο ιεηηνπξγίεο (φπσο ε εηθνλνδηάζθεςε πνιιψλ ζεκείσλ, ν νινθιεξσκέλνο ακθίδξνκνο ήρνο, ν δηακνηξαζκφο εθαξκνγψλ θ.ιπ.), κα ζπρλά ν θνξέαο πνπ ηηο ρξεζηκνπνηεί δελ κπνξεί λα ηηο πξνζαξκφζεη ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία φπσο ηελ έρεη ζρεδηάζεη ν ίδηνο. Απφ ηελ άιιε, νη πιαηθφξκεο αλνηθηνχ θψδηθα κπνξνχλ λα βειηησζνχλ απφ ηνλ θνξέα πνπ ηηο ρξεζηκνπνηεί, αθνχ είλαη δηαζέζηκνο ν πεγαίνο θψδηθαο θαη έηζη κπνξνχλ λα πξνζηεζνχλ λέεο ιεηηνπξγίεο ή λα βειηησζνχλ νη ήδε ππάξρνπζεο. Πεκαληηθφ πιενλέθηεκά ηνπο είλαη ε κείσζε ηνπ αξρηθνχ θφζηνπο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο, αθνχ νη πιαηθφξκεο απηέο δηαηίζεληαη δσξεάλ. Πηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη πνιχ δχζθνιν λα ζπληαρζεί έλα πιήξεο θαηάινγνο Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο. Πηε ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο ζα παξνπζηαζηνχλ ζπλνπηηθά κεξηθά απφ απηά ηα Ππζηήκαηα (πνπ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη πάλσ απφ ). Πρεδφλ φια ηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα ηεο Δπξψπεο ρξεζηκνπνηνχλ δηθέο ηνπο πιαηθφξκεο αλνηρηνχ θψδηθα. Πχκθσλα κε 1 ci.org/cgi bin/portals/foss/page.cgi?d=1&g=18, management system solutions

78 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 65 έξεπλα ηεο American Society for Training and Development (ASTD) 1 θαη ηεο elearningguild, νη αγνξαζηέο ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο γεληθά δελ είλαη ηθαλνπνηεκέλνη. Κάιηζηα έρνπλ δηπιαζηαζηεί νη δπζαξεζηεκέλνη αγνξαζηέο ελψ κεηψζεθαλ θαηά 25% νη πνιχ επραξηζηεκέλνη. Υζηφζν ν αξηζκφο ησλ ηθαλνπνηεκέλσλ ή πνιχ ηθαλνπνηεκέλσλ αγνξαζηψλ μεπεξλνχζε ην 50% ελψ έλα πνζνζηφ πεξίπνπ 30% δήισζε αξθεηά ηθαλνπνηεκέλν. Ζ ζηξνθή πξνο ηα Ππζηήκαηα Αλνηρηνχ Θψδηθα θαίλεηαη λα είλαη πιένλ γεγνλφο 2. Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ Ξαξαθάησ παξαηίζεηαη κηα ιίζηα κε ηα πην δεκνθηιή Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ πεξηερνκέλνπ :.LRN (dotlrn) Αλαπηχρζεθε απφ ην Κ.Η.Ρ. θαη ζήκεξα ππνζηεξίδεηαη απφ κηα δηεζλή θνηλφηεηα πνπ απνηειείηαη απφ εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, κε θεξδνζθνπηθέο νξγαλψζεηο, βηνκεραλίεο θαη πξνγξακκαηηζηέο ινγηζκηθνχ αλνηρηνχ θψδηθα. Σξεζηκνπνηείηαη απφ ζρεδφλ έλα εθαηνκκχξην ρξήζηεο παγθνζκίσο ζε εθπαηδεπηηθνχο, επηρεηξεκαηηθνχο θαη θπβεξλεηηθνχο νξγαληζκνχο. Γηαηίζεηαη κε άδεηα ρξήζεο GNU General Public License. Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε είλαη ε stable απφ 15 Ηνπιίνπ 2009, ελψ αλακέλεηαη ζχληνκα θαη ε έθδνζε 2.5 φπσο αλαθνηλψλεηαη ζηελ ηζηνζειίδα ηνπο ( ATutor (LMS/LCMS) Αλαπηχρζεθε απφ ην Adaptive Technology Resource Centre University of Toronto κε ηε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ PHP θαη ρξεζηκνπνηεί σο ζχζηεκα δηαρείξηζεο βάζεσλ δεδνκέλσλ ηε MySQL. Κεηξά πεξηζζφηεξνπο απφ 50 ρηιηάδεο εγγεγξακκέλνπο ρξήζηεο. Νη πνιιέο ηνπ δπλαηφηεηεο βξίζθνληαη ζε έλα πεξηβάιινλ πνπ κνηάδεη κε απηφ ηνπ WebCT. Ξξνζθέξεηαη κε άδεηα ρξήζεο GPL (GNU General Public License). Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε είλαη ε 2.0.2, απφ 6 Ηνπιίνπ 2010 ( AnaXagora Έλα LCM ζχζηεκα πνπ ρξεζηκνπνηεί σο ζχζηεκα δηαρείξηζεο βάζεσλ δεδνκέλσλ ηε MySQL θαη αλαπηχρζεθε κε ηε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ PHP. Ξξνζθέξεηαη κε άδεηα ρξήζεο GPL (GNU General Public License). Γηα ηελ εθαξκνγή απαηηείηαη ζχζηεκα πνπ λα ππνζηεξίδεη MySQL 4.1, Apache Tomcat 4, PHP 4, είηε ζε ιεηηνπξγηθφ πεξηβάιινλ Windows είηε Linux. Ζ πην πξφζθαηε stable έθδνζε είλαη ε 3.5 απφ ηηο 8 Πεπηεκβξίνπ Bazaar LMS αλνηρηνχ θψδηθα πνπ αλαπηχζζεηαη θαη ρξεζηκνπνηείηαη απφ ην αλνηθηφ παλεπηζηήκην Athabasca ηνπ Θαλαδά αιιά θαη άιινπο εθπαηδεπηηθνχο νξγαληζκνχο. ( bin/b7/main.pl?rid=1). Βξίζθεηαη ζηελ έθδνζε Belts (Basic E Learning Tool Set) ( Bodington (LMS) Αλαπηχρζεθε απφ ην Ξαλεπηζηήκην ηνπ Leeds θαη απεπζχλεηαη ζηελ αλψηεξε εθπαίδεπζε. Γηα ηε δφκεζε ελφο Δηθνληθνχ Ξεξηβάιινληνο Κάζεζεο ρξεζηκνπνηνχληαη ζ απηφ κεηαθνξηθά νη φξνη «θηίξην», «φξνθνο» θαη «δσκάηην», ελψ βαζηθφο ηνπ ζηφρνο είλαη ε παηδαγσγηθή επειημία. ( παξάδεηγκα απνηειεί ην Google Wave, πνπ πξνέθπςε ην πξνεγνχκελν έηνο ζαλ θάηη πνπ ζα άιιαδε ηνλ ηξφπν επηθνηλσλίαο ησλ αλζξψπσλ ζην web. Πήκεξα ε Google αλαθνίλσζε φηη ζα ζηακαηήζεη ηελ αλάπηπμε ηνπ Wave θαη ζα ην θιείζεη ηειείσο ζην ηέινο ηνπ ρξφλνπ, θαζψο δελ έπηαζε ηνπο ζηφρνπο πνπ είρε ζέζεη. Κεξηθέο απφ ηηο ηερλνινγίεο ηνπ Wave φπσο ην drag-and-drop θαη ην live typing ζα παξακείλνπλ σο open source.

79 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 66 Claroline (LMS) Ζ αλάπηπμε ηεο πιαηθφξκαο μεθίλεζε απφ ην UCL (Θαζνιηθφ Ξαλεπηζηήκην ηεο Louvain) ζην Βέιγην ην 2000 θαη ζχκθσλα κε ηνπο θαηαζθεπαζηέο ηεο δεκηνπξγήζεθε γηα λα ππνζηεξίμεη παξαδνζηαθή δηδαζθαιία κε δηαιέμεηο, απηφλνκε κάζεζε, κεηθηή δηδαζθαιία ή εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε ( principles 2.html). Βαζίδεηαη ζηε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ PHP θαη ρξεζηκνπνηεί σο ζχζηεκα δηαρείξηζεο βάζεσλ δεδνκέλσλ ηε MySQL. Ξξνζθέξεηαη κε άδεηα ρξήζεο GPL. Κεηαθξαζκέλε ζε 35 γιψζζεο θαη κε ρξήζε ζε 95 ρψξεο, έρεη δεκηνπξγήζεη κηα κεγάιε θνηλφηεηα ρξεζηψλ θαη πξνγξακκαηηζηψλ πνπ αζρνινχληαη κε ηελ εμέιημε ή πξνζαξκνγή ηεο πιαηθφξκαο. Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε είλαη ε Πχκθσλα κε ηελ νκάδα ηειεθπαίδεπζεο TELEDU ηνπ GUnet II θξίλεηαη σο θηιηθφ θαη εχρξεζην, ελψ δηαζέηεη εγγελή ππνδνκή θαη ππνζηήξημε πνιχγισζζηθψλ ηζηνζειίδσλ. Νη δεκηνπξγνί ηνπ δειψλνπλ φηη ππνινγίζηεθε νη δπλαηφηεηεο ηνπ ζπζηήκαηνο λα μεθηλνχλ απφ απιή δηαλνκή εγγξάθσλ θαη αξρείσλ κέρξη ππνζηήξημε ηεο κάζεζεο κε ηε κέζνδν project ή επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη ζπλεξγαηηθή ειεθηξνληθή κάζεζε, ελψ κε ηηο δπλαηφηεηεο εμέιημήο ηνπ λα ιεηηνπξγεί σο θαηαιχηεο γηα παηδαγσγηθέο θαηλνηνκίεο θαη εμέιημε ησλ εθπαηδεπηηθψλ νξγαληζκψλ. ( Coggno Claroline Ζ αξρηηεθηνληθή ηνπ Coggno είλαη ζρεδηαζκέλε γηα ηνλ απιφ ρξήζηε, θαη δελ απαηηεί εμσηεξηθή «ηερληθή» βνήζεηα γηα ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ e-learning, ηελ θαηάξηηζε, θαη ην πεξηερφκελν κάζεζεο. CoMPUs (Course Management Platform for Universities) Γεκηνπξγήζεθε απφ ην Ξαλεπηζηήκην Καθεδνλίαο ην 2004 κε βάζε ην ινγηζκηθφ αλνηρηνχ θψδηθα «Claroline» θαη ηελ πιαηθφξκα ηνπ αθαδεκατθνχ δηθηχνπ GUnet, ιεηηνπξγψληαο ζε PHP, MySQL θαη Apache Server. Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε είλαη ε απφ ην ( COSE Αλαπηχρζεθε απφ ην Ξαλεπηζηήκην ηνπ Staffordshire ζηε Κεγάιε Βξεηαλία σο Δηθνληθφ Ξεξηβάιινλ Κάζεζεο (Virtual Learning Environment VLE). Ξαξνπζηάδεη εηθφλα ηεξαξρηθήο δνκήο, πνπ κάιινλ δελ είλαη εμππεξεηηθή ζε εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα κε πνιιά ηκήκαηα, ελψ θαη ε νξνινγία πνπ ρξεζηκνπνηεί δηαθέξεη απφ ηε ζπλήζε. Σξεζηκνπνηεί εθαξκνγέο Java, πνπ ζπλήζσο είλαη πην αξγέο. Πχληνκα ζα βξεζεί ζηελ έθδνζε 3.0 φπσο έρεη αλαθνηλσζεί. ( Docebo (LMS/LCMS). Ξαξνπζηάζηεθε ην 2002 κε ηελ νλνκαζία Spaghettilearning, γηα λα δειψζεη ηελ ηηαιηθή ηνπ πξνέιεπζε, αιιά απφ ην 2004 ε πιαηθφξκα κεηνλνκάζηεθε ζε Docebo. Ζ πην πξφζθαηε stable έθδνζε είλαη ε πνζηεξίδεη 12 γιψζζεο, ζηηο νπνίεο δελ ζπκπεξηιακβάλνληαη ηα ειιεληθά. Δίλαη ζπκβαηή κε ην πξφηππν SCORM 1.2 θαη κπνξεί λα ππνζηεξίμεη δηαθνξεηηθά δηδαθηηθά κνληέια. ( Dokeos (CMS Course Management System). Αλαπηχρζεθε απφ ηελ εηαηξεία Dokeos βαζηζκέλν αξρηθά ζην Claroline. Ξξνζθέξεηαη κε άδεηα ρξήζεο GPL ζηελ απιή έθδνζε 1. πνζηεξίδεη πεξηζζφηεξεο απφ 30 γιψζζεο θαη ρξεζηκνπνηείηαη απφ 1.5 εθαηνκκχξηα ρξήζηεο ζε πάλσ απφ 60 ρψξεο. Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε είλαη ε 2.0 απφ ηνλ Κάξηην ηνπ ( 1 αιιά δηαηίζεληαη κε πιεξσκή ζε εθδφζεηο Light θαη Professional

80 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 67 Drupal Ρν Drupal είλαη έλα Πχζηεκα Γηαρείξηζεο Ξεξηερνκέλνπ (CMS). Γηαζέηεη ηηο ιεηηνπξγίεο πνπ έρνπλ θαη άιια παξφκνηα ζπζηήκαηα, μερσξίδεη φκσο γηαηί επηηξέπεη ηε ζπλεξγαηηθή ζπγγξαθή πεξηερνκέλνπ κε επηιεθηηθή άδεηα πξφζβαζεο ζηνπο ζπλεξγάηεο, θαζψο θαη εμαηνκίθεπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηεο πξνβνιήο ηνπ, ψζηε λα ζπκθσλνχλ κε ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ ρξήζηε. DSpace 1 Πηηο 17 Ηνπιίνπ 2007, νη HP θαη MIT αλήγγεηιαλ απφ θνηλνχ ηελ δεκηνπξγία ηνπ Ηδξχκαηνο DSpace, κηα κε θεξδνζθνπηθή νξγάλσζε πνπ ζα παξείρε ηελ ππνζηήξημε γηα ηελ θνηλφηεηα DSpace. Ρν DSpace έρεη γξαθεί ζε Java θαη JSP, ρξεζηκνπνηψληαο ην πιαίζην Java Servlet. Σξεζηκνπνηεί κηα ζρεζηαθή βάζε δεδνκέλσλ, θαη ππνζηεξίδεη ηε ρξήζε PostgreSQL θαη Oracle. eclass Πηελ αξρηθή ηνπ έθδνζε είρε βαζηζηεί ζηελ πιαηθφξκα Claroline 1.3, σζηφζν κε ηηο επφκελεο εθδφζεηο ηνπ έρεη δηαθνξνπνηεζεί απφ απηήλ. Ξαξάιιεια, ε ίδηα νκάδα έρεη ηξνπνπνηήζεη θαηάιιεια ηελ πιαηθφξκα ηφζν γηα ηηο αλάγθεο ηνπ Ξαλεπηζηεκίνπ Αζελψλ (ε Ράμε: φζν θαη γηα ηηο αλάγθεο ηεο Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο κέζσ ηνπ Ξαλειιήληνπ Πρνιηθνχ Γηθηχνπ (ε η@με: Κε ηελ έθδνζε 2.1, απφ 15 Νθησβξίνπ 2008, ε πιαηθφξκα κεηνλνκάζηεθε ζε Open e-class. Πήκεξα βξίζθεηαη ζηελ έθδνζε 2.3. ( Edu 2.0 Δίλαη γξήγνξν, απιφ θαη θαηαλνεηφ. Ξξνζθέξεη φια ηα απαξαίηεηα εξγαιεία γηα λα δηδάμεη έλαο θαζεγεηήο ην κάζεκά ηνπ ζε κηα νκάδα καζεηψλ. Δξγαιεία φπσο κελχκαηα, quiz, wiki, εκεξνιφγην θαη γεληθά φ,ηη κπνξεί λα ρξεηαζηεί έλαο εθπαηδεπηηθφο είλαη δηαζέζηκα. Ξξνζθέξεηαη κε άδεηα ρξήζεο GPL (GNU General Public License). efront(cms) Αλαπηχρζεθε απφ ηελ Epignosis Ltd. Ξξνζθέξεηαη κε άδεηα ρξήζεο CPAL (Common Public Attribution License) θαη ζπλνδεχεηαη απφ παθέηα γισζζηθήο ππνζηήξημεο 8 γισζζψλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ηεο Διιεληθήο, ελψ δηαηίζεληαη παθέηα άιισλ 16 γισζζψλ ζε κεηάθξαζε κεραλήο. Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε απφ ηνλ Απξίιην ηνπ ( Eledge Open Learning Management System Αλαπηχρζεθε απφ ην Ξαλεπηζηήκην ηεο Utah, ζηηο Ζ.Ξ.Α. θαη βαζίδεηαη ζε έλα ζχλνιν εθαξκνγψλ Java θαη κία βάζε δεδνκέλσλ MySQL. Ξξνζθέξεηαη κε άδεηα ρξήζεο GNU/GPL. Ξην πξφζθαηε έθδνζε ε απφ ην ( estudy Ξιαηθφξκα αλνηρηνχ θψδηθα ζε PHP θαη MySQL γηα ρξήζε απφ παλεπηζηήκηα. Δθηφο απφ ηα ζπλήζε ραξαθηεξηζηηθά ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ην estudy παξέρεη εηδηθή ππνζηήξημε γηα πξνζνκνηψζεηο ζε παηρλίδηα ξφισλ πιεξνθνξηθήο. Ξξνζθέξεηαη κε άδεηα ρξήζεο GNU/GPL. Ξην πξφζθαηε έθδνζε ε 4.0. ( Fle3 (Future Learning Environment) Αλαπηχρζεθε απφ FLE Team ηνπ University of Art and Design ζην Διζίλθη ηεο Φηλιαλδίαο, έρεη κεηαθξαζηεί ζε 16 γιψζζεο θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζε πεξηζζφηεξεο απφ 50 ρψξεο. Ξξνζθέξεηαη κε άδεηα ρξήζεο GPL. Ξην πξφζθαηε έθδνζε ε απφ ηνλ Απξίιην ( 1

81 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 68 Ganesha Γαιιηθφ Πχζηεκα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο αλνηρηνχ θψδηθα κε άδεηα ρξήζεο GPL, πνπ αλαπηχζζεηαη απφ ηελ Anéma. Σξεζηκνπνηεί PHP, Apache θαη MySQL. Ρειεπηαία έθδνζε ε 4.5. ( ILIAS Ζ αλάπηπμή ηνπ μεθίλεζε ην 1998 απφ ην Ξαλεπηζηήκην ηεο Θνισλίαο ζηε Γεξκαλία κε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ PHP θαη ρξεζηκνπνηεί σο ζχζηεκα δηαρείξηζεο βάζεσλ δεδνκέλσλ ηε MySQL. Γηαηίζεηαη κε άδεηα ρξήζεο GPL. Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε είλαη ε απφ ηηο 10 Καξηίνπ Ξαξφιν πνπ πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα παξακεηξνπνίεζεο ηεο επηθάλεηαο εξγαζίαο αλάινγα κε ηηο επηζπκίεο ηνπ ρξήζηε, είλαη αξθεηά δχζρξεζηε γηα ηνλ δηδάζθνληα αθνχ απαηηεί ηελ εγθαηάζηαζε επηπιένλ ινγηζκηθνχ θαη δηακφξθσζεο ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο PHP, ελψ θαη ν ηξφπνο εηζαγσγήο εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ ζηελ πιαηθφξκα είλαη αξθεηά πεξηνξηζκέλνο. ( Interact Αλαπηχρζεθε ζε PHP απφ ην Christchurch College of Education ζηε Λέα Εειαλδία σο δσξεάλ ελαιιαθηηθή ιχζε ηνπ WebCT, ηνπ Blackboard θαη ησλ παξφκνησλ εκπνξηθψλ ΠΓΚ. Ξξνζθέξεηαη κε άδεηα ρξήζεο GNU/GPL. ( interact) Joomla Ρν Joomla είλαη έλα ζχζηεκα δηαρείξηζεο πεξηερνκέλνπ (CMS) φπνπ κπνξνχκε πνιχ εχθνια λα δεκηνπξγήζνπκε δπλακηθέο ζειίδεο, λα πξνζζέζνπκε πνιπκεζηθφ καζεζηαθφ πιηθφ, λα δεκηνπξγήζνπκε ηεζη αμηνιφγεζεο θαη λα επηθνηλσλνχκε κε ηνπο καζεηέο. Ρν Joomla δηαζέηεη έλα κεγάιν πιήζνο επεθηάζεσλ, νη νπνίεο δίλνπλ πεξηζζφηεξε ιεηηνπξγηθφηεηα θαη λέεο δπλαηφηεηεο ζηελ ζειίδα καο. KEWL.NextGen Αλαπηχρζεθε αξρηθά απφ ηνλ Derek Keats ζην University of the Western Cape ζηε δεθαεηία ηνπ 1990, αιιά μαλαγξάθηεθε απφ ηελ αξρή ζε PHP ην 2004, ζαλ κέξνο ηνπ African Virtual Open Initiatives and Resources project ψζηε λα ηξέρεη ζε Linux θαη άιια ιεηηνπξγηθά. Γηαηίζεηαη κε άδεηα ρξήζεο GPL. ( LAMS πνζηεξίδεη ηνλ πιήξε ζρεδηαζκφ, δεκηνπξγία, επνπηεία θαη δηαρείξηζε επαλαρξεζηκνπνηήζηκσλ θαη πξνζαξκφζηκσλ εθπαηδεπηηθψλ γεγνλφησλ θαη επθαηξηψλ δηα δψζεο, αζχγρξνλεο, ζχγρξνλεο θαη κεηθηήο εθπαίδεπζεο θαη δηα βίνπ κάζεζεο. Ξεξηιακβάλεη: δπλαηφηεηα απηφλνκεο ιεηηνπξγίαο κε εγγξαθή ρξεζηψλ κε δηαθνξεηηθά δηθαηψκαηα (δηαρεηξηζηέο, ζπγγξαθείο καζεκάησλ, δάζθαινη/θαζεγεηέο-ζχκβνπινη, καζεηέο/εθπαηδεπφκελνη) θαη ζε ζπλεξγαζία κε άιια καζεζηαθά ζπζηήκαηα (Moodle, Sakai, LRN, WebCT/Blackboard ) δεκηνπξγία καζεκάησλ σο αθνινπζίεο καζεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ κε πξνζζήθε πιηθνχ, θαη επνπηεία ππνζηήξημεο ηεο εθπφλεζεο ηνπο θαζψο θαη ηελ αμηνιφγεζε θαη επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ. Ρν LAMS έρεη κηα πνηθηιία εξγαιείσλ πνπ επηηξέπνπλ ηε δεκηνπξγία καζεζηαθψλ αθνινπζηψλ γηα καζεηέο κε δηαθνξεηηθά επίπεδα γλψζεσλ, άξα ζπκβάιιεη ζεηηθά ζηελ εμαηνκηθεπκέλε κάζεζε. Σξεζηκνπνηείηαη ζε φιεο ηηο βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο ζε πνιιέο ρψξεο. Πηελ Διιάδα ρξεζηκνπνηείηαη απφ ην Διιεληθφ Αλνηρηφ Ξαλεπηζηήκην θαη ην Ρ.Δ.Η. Ιακίαο. Βξίζθεηαη ζηελ έθδνζε

82 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 69 LogiCampus Πχζηεκα δηαρείξηζεο καζεκάησλ πνπ δηαηίζεηαη δσξεάλ ζε ζρνιεία, θνιιέγηα θαη παλεπηζηήκηα, παξέρνληαο φια ηα βαζηθά εξγαιεία πνπ δηαζέηνπλ ηα πην εμειηγκέλα ζπζηήκαηα. Πήκεξα βξίζθεηαη ζηελ έθδνζε 3.0. ( LON CAPA Αλαπηχρζεθε απφ ην Michigan State University σο Πχζηεκα Γηαρείξηζεο Καζεκάησλ (CMS), φηαλ ην 1999 δχν μερσξηζηά e learning projects, ην CAPA θαη ην LectureOnline, ελψζεθαλ ζην LON CAPA. Ξαξέρεη πξφζβαζε ζε εθπαηδεπηηθφ πιηθφ, ηεζη θαη δηδαθηηθά πνιπκέζα απφ 27 ζπκκεηέρνληα ηδξχκαηα, κε δπλαηφηεηα ηξνπνπνίεζεο θαη ρξήζεο ηνπο θαηά πεξίπησζε. Γηαηίζεηαη κε άδεηα ρξήζεο GPL. Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε είλαη ε ( capa.org) Manhattan Virtual Classroom Αλαπηχρζεθε απφ ην Θνιιέγην Western New England θαη ηξέρεη ζε ζπζηήκαηα Linux/Unix. Δίλαη γξακκέλν ζε γιψζζα C θαη δηαηίζεηαη κε άδεηα ρξήζεο GPL. Βαζηθφ κεηνλέθηεκα είλαη φηη δελ ππνζηεξίδεη βάζε δεδνκέλσλ (π.ρ. MySQL) θαη φηη ν θψδηθαο δελ είλαη θνξεηφο ζε δηαθνξεηηθέο ππνινγηζηηθέο πιαηθφξκεο. Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε είλαη ε 3.3, απφ ην 2008 ( Metacoon Ζ αλάπηπμή ηνπ μεθίλεζε ην 2001 ζην Bauhaus University, ζηε Βατκάξε ηεο Γεξκαλίαο θαη εμειίρζεθε κε ηε βνήζεηα θαη άιισλ θνξέσλ. Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε είλαη ε 2.0. ( MimerDesk ( MIT OpenCourseWare (OCW) Ζ δεκηνπξγία ηνπ μεθίλεζε ην 2001 σο εξγαζία κηαο νκάδαο θνηηεηψλ ηνπ ΚΗΡ θαη ζηαδηαθά αλαπηχρζεθε γηα λα πξνζθέξεη δσξεάλ ζην δηαδίθηπν ην δηδαθηηθφ πιηθφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζε φια ζρεδφλ ηα καζήκαηα ηνπ MIT. ( Moodle Αλαπηχρζεθε ην 1999 απφ ηνλ Απζηξαιφ Martin Dougiamas κε ηε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ PHP θαη ρξεζηκνπνηεί σο ζχζηεκα δηαρείξηζεο βάζεσλ δεδνκέ λσλ ηε MySQL. Γηαηίζεηαη κε άδεηα ρξήζεο GPL θαη είλαη ζχκθσλν κε ην πξφηππν SCORM 1.2. Ξαγθνζκίσο ρξεζηκνπνηείηαη κεηαθξαζκέλν ζε 78 γιψζζεο απφ εγγεγξακκέλνπο ρξήζηεο πνπ μεπεξλνχλ ην κηζφ εθαηνκκχξην ζε 210 ρψξεο. Πηελ Διιά δα έρεη εγθαηαζηαζεί ζε πεξηζζφηεξνπο απφ 40 θνξείο εθπαίδεπζεο θαη νξγαληζκνχο, κε πεξηζζφηεξνπο απφ 160 ηζηνρψξνπο. Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε είλαη ε 2.1. ( OLAT (Online Learning and Training) (LMS/LCMS) Ζ αλάπηπμή ηνπ μεθίλεζε απφ ην Ξαλεπηζηήκην ηεο Επξίρεο ζηελ Διβεηία to 1999 θαη ζήκεξα ρξεζηκνπνηείηαη ζηνλ ειβεηηθφ δεκφζην ηνκέα. Γηαηίζεηαη κε άδεηα ρξήζεο Apache Licence 2.0. ( Open Knowledge Initiative (OKI) Ν βαζηθφο ζηφρνο ησλ δεκηνπξγψλ ηνπ ΝΘΗ ήηαλ λα ζρεδηάζνπλ θαη λα δεκηνπξγήζνπλ κηα αλνηρηή θαη επεθηάζηκε αξρηηεθηνληθή γηα Πχζηεκα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο, φπνπ νη ρξήζηεο ζα ζπλεηζθέξνπλ κε εξγαιεία θαη ππεξεζίεο. Ζ αλάπηπμή ηνπ μεθίλεζε ην 2001 κε ρνξεγία ηνπ ηδξχκαηνο Mellon, ελψ ζήκεξα, πνπ βξίζθεηαη ζηε θάζε 2, εμειίζζεηαη ζην ΚΗΡ. (

83 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 70 Open Learning Management System (O LMS), απφ ην Ξαλεπηζηήκην ηεο Utah, Ζ.Ξ.Α. ε ( Open LMS, Λνξβεγηθή πιαηθφξκα Κάζεζεο Αλνηρηνχ Θψδηθα ( Sakai Project Βαζηζκέλν ζηελ πιαηθφξκα αλνηρηνχ θψδηθα Coursework ηνπ Stanford University, ην Sakai Project αλαπηχρζεθε ην 2004 απφ θνηλφηεηα ηεζζάξσλ αθαδεκατθψλ ηδξπκάησλ κε δσξεά ηνπ Ηδξχκαηνο Mellon. Πήκεξα εμειίζζεηαη απφ 116 ζπλεξγαδφκελνπο νξγαληζκνχο. Γηα λα ιεηηνπξγήζεη ρξεηάδεηαη Java θαη ε εγθαηάζηαζε θαη παξακεηξνπνίεζή ηνπ δελ ζεσξείηαη εχθνιε. Γηαηίζεηαη κε άδεηα ρξήζεο Educational Community License. Ζ πην πξφζθαηε έθδνζε ( Stud.IP, γεξκαληθή Ξιαηθφξκα Κάζεζεο. ( TinyLMS, ( Uni Open Platform, κηα γεξκαληθή Ξιαηθφξκα Κάζεζεο Αλνηρηνχ Θψδηθα. ( Πε απηφ ην ζεκείν ζα ήζεια λα αλαθέξσ θαη κηα ζεκαληηθή θαη αμηνπξφζεθηε πξνζπάζεηα Διιήλσλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δεκηνχξγεζαλ ην Mathisis.org. Ρν Mathisis.org 1 μεθίλεζε απφ κηα κηθξή νκάδα δαζθάισλ δεκνηηθήο εθπαίδεπζεο, ζε ζπλεξγαζία κε κηα βηβιηνζεθνλφκν ηεο πεξεζίαο Αζχγρξνλεο Ρειεθπαίδεπζεο ηνπ Ξαλεπηζηεκίνπ Καθεδνλίαο. Νη εθπαηδεπηηθνί ζπλεξγάζηεθαλ ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ έλα ηδηαίηεξα εχρξεζην θαη ιεηηνπξγηθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο βαζηζκέλν ζε αλνηθηφ ινγηζκηθφ (Moodle) θαη αλνηθηέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ν θαζέλαο κπνξεί λα πάξεη θαη λα ρξεζηκνπνηήζεη γηα κε θεξδνζθνπηθνχο ζθνπνχο. Νη εκπεηξίεο θαη νη δξαζηεξηφηεηεο ηνπ Mathisis.org έρνπλ παξνπζηαζηεί ζε εθπαηδεπηηθά ζπλέδξηα ηφζν ζηελ Θχπξν φζν θαη ζην εμσηεξηθφ GUnet eclass Ζ πιαηθφξκα eclass είλαη έλα νινθιεξσκέλν Πχζηεκα Γηαρείξηζεο Ζιεθηξνληθψλ Καζεκάησλ θαη απνηειεί ηελ πξφηαζε ηνπ Αθαδεκατθνχ Γηαδηθηχνπ GUnet γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο πεξεζίαο Αζχγρξνλεο Ρειεθπαίδεπζεο. Αλαπηχρζεθε απφ ηελ Νκάδα Αζχγρξνλεο Ρειεθπαίδεπζεο ηνπ Αθαδεκατθνχ Γηαδηθηχνπ, ππνζηεξίδεηαη θεληξηθά απφ ην GUnet θαη δηαλέκεηαη ειεχζεξα σο Ινγηζκηθφ Αλνηθηνχ Θψδηθα. Ρν eclass είλαη ε ειιελνπνηεκέλε έθδνζε ηνπ ινγηζκηθνχ Claroline. Ρν ινγηζκηθφ Claroline (Classroom Online) έρεη αλαπηπρζεί απφ ην Ξαλεπηζηήκην ηνπ Louvain ηνπ Βειγίνπ θαη εηδηθφηεξα απφ ην Ξαλεπηζηεκηαθφ Ηλζηηηνχην ηεο Ξαηδαγσγηθήο θαη ησλ Ξνιπκέζσλ. Ρν ινγηζκηθφ απηφ έρεη κεηαθξαζηεί ζε δεθαπέληε γιψζζεο θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζε πάξα πνιιέο 1 δελ απνηειεί αληηθείκελν κειέηεο ζηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία, αιιά απνηέιεζε γηα κέλα ζηνηρείν έκπλεπζεο θαη νδεγνχ γηα ηελ ελαζρφιεζε κνπ κε ηέηνηνπ είδνπο εθαξκνγέο, θαη ππήξμε ρξήζηκν εξγαιείν γηα κέλα φηαλ ρξεηάζηεθε λα δψζσ ζηνπο Καζεηέο ησλ Γεκνηηθψλ Πρνιείσλ, ζην λνκφ Αξθαδίαο ζηα νπνία εξγάζηεθα σο σξνκίζζηνο εθπαηδεπηηθφο, κηα ηδέα γηα ηελ ζχγρξνλε απηή κνξθή Γηδαζθαιίαο θαη λα θάλσ ηνλ Ζιεθηξνληθφ πνινγηζηή εξγαιείν Κάζεζεο, κέζα απφ ην νπνίν νη Καζεηέο αλαδεηνχλ ηελ Κάζεζε θαη αλαγλσξίδνπλ ηνλ Ζ/ σο ζχκκαρφ ηνπο. Αθφκα ν ηζηφηνπνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Ξιεξνθνξηθήο θ. Ληαινχθα πνπ απνηειεί κηα εμίζνπ ζεκαληηθή πξνζπάζεηα ζην ρψξν ηεο Ζιεθηξνληθήο Κάζεζεο, παξνπζηάδεη κε ηδηαίηεξν ηξφπν ηελ δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ κέζα απφ επίδεημε παηρληδηψλ, αξθεηά ειθπζηηθψλ γηα ηνπο λεαξνχο καζεηέο πνπ αλαδεηνχλ ηελ Κάζεζε κέζα απφ ην Ξαηρλίδη. Δίλαη δπν ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο απφ Έιιελεο Δθπαηδεπηηθνχο πνπ πξέπεη λα αλαγλσξίζνπκε ην έξγν ηνπο. Θαη νη δπν απηέο πξνζπάζεηο ζηεξίδνληαη ζην Moodle. 2

84 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 71 ρψξεο ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Δίλαη ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα, ην νπνίν δηαηίζεηαη θάησ απφ ηελ GNU (General Public License), ε νπνία επηηξέπεη ηελ αληηγξαθή, ρξήζε θαη κεηαηξνπή ηνπ ινγηζκηθνχ. Θαζψο ην GUnet eclass 1 ππάγεηαη ζηελ θαηεγνξία ηνπ αλνηρηνχ θψδηθα θαη δηαλέκεηαη ειεχζεξα, ρσξίο πεξηνξηζκνχο, δελ αθνινπζεί ηηο κεζφδνπο ηεο εκπνξηθήο εθκεηάιιεπζεο. Ζ δηάζεζε ηεο πιαηθφξκαο βξίζθεηαη ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε Πήκεξα ρξεζηκνπνηείηαη, είηε σο «Open eclass» είηε σο «ε Ράμε», απφ ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ αθαδεκατθψλ ηδξπκάησλ ηεο ρψξαο, ελψ ππάξρνπλ θαη πνιιέο εγθαηαζηάζεηο εθηφο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (Ρζηκπάλεο και Θξάιιε, 2007:6). Ξαξάιιεια, κε κηθξέο ηξνπνπνηήζεηο θαη κε φλνκα «ε η@με», ε πιαηθφξκα ρξεζηκνπνηείηαη θαη γηα ηηο αλάγθεο αζχγρξνλεο ηειεθπαίδεπζεο ηεο Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο κέζα απφ ην Ξαλειιήλην Πρνιηθφ Γίθηπν, απνηειψληαο έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα δεκηνπξγίαο θαη δηαρείξηζεο καζεκάησλ πνπ απεπζχλεηαη ζε εθπαηδεπηηθνχο θαη καζεηέο ηεο Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, πξνζθέξνληαο έλα αλνηθηφ θαη θηιηθφ πεξηβάιινλ πξνζπειάζηκν κε έλαλ απιφ θπιινκεηξεηή. Ρα βαζηθά ζηνηρεία ηνπ eclass είλαη νη δηαθξηηνί ξφινη ησλ ρξεζηψλ, νη θαηεγνξίεο ησλ καζεκάησλ θαη ηα ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ έλα κάζεκα. Ζ πιαηθφξκα eclass ππνζηεξίδεη ηξεηο ξφινπο ρξεζηψλ, ηνπ θαζεγεηή, ηνπ καζεηή θαη ηνπ δηαρεηξηζηή. Ν θαζεγεηήο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη φζα καζήκαηα επηζπκεί, λα δηαρεηξηζηεί ηνπο ρξήζηεο - εθπαηδεπφκελνπο, λα εηζαγάγεη θαη λα επεμεξγαζηεί ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ ηνπ καζήκαηνο (θείκελα, εηθφλεο, παξνπζηάζεηο, video, θιπ.), λα δεκηνπξγήζεη νκάδεο ζπδεηήζεσλ θαζψο θαη αζθήζεηο απηναμηνιφγεζεο. Ν ινγαξηαζκφο ηνπ «θαζεγεηή» δεκηνπξγείηαη απφ ηνπο δηαρεηξηζηέο ηεο πιαηθφξκαο, θαηφπηλ αίηεζεο ηνπ ελδηαθεξνκέλνπ θαη ηα ζηνηρεία ηνπ ινγαξηαζκνχ ηνπ απνζηέιινληαη απηφκαηα κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ. Ν καζεηήο κπνξεί λα εγγξαθεί ζε φζα καζήκαηα ηνπ επηηξέπεηαη, λα κειεηήζεη ην ςεθηαθφ πιηθφ, λα ζπκκεηάζρεη ζε νκάδεο ζπδεηήζεσλ θαζψο θαη ζε αζθήζεηο απηναμηνιφγεζεο. Ν ινγαξηαζκφο ηνπ εθπαηδεπφκελνπ δεκηνπξγείηαη απηφκαηα κε ηελ εγγξαθή ηνπ ρσξίο ηελ αλάγθε κεζνιάβεζεο ηνπ δηαρεηξηζηή. Ρέινο ν δηαρεηξηζηήο είλαη απηφο πνπ έρεη ηελ επνπηεία ηεο φιεο πιαηθφξκαο, δεκηνπξγεί ηνπο ινγαξηαζκνχο ησλ θαζεγεηψλ, παξαθνινπζεί θαη δηαρεηξίδεηαη ηε κεραλή πνπ θηινμελεί ηελ πιαηθφξκα, παξαθνινπζεί θαη δηαρεηξίδεηαη ηε βάζε δεδνκέλσλ, κπνξεί λα δηαρεηξίδεηαη ηα καζήκαηα φισλ ησλ θαζεγεηψλ θαη δηαρεηξίδεηαη ηνπο ινγαξηαζκνχο φισλ ησλ ρξεζηψλ. Νη θαηεγνξίεο καζεκάησλ πνπ ππνζηεξίδεη ε πιαηθφξκα είλαη ηξεηο (3), αλνηθηά καζήκαηα, αλνηθηά ζε εγγξαθή καζήκαηα, θιεηζηά καζήκαηα. Ζ θαηεγνξία (θαηάζηαζε) ζηελ νπνία ζα αλήθεη έλα κάζεκα θαζνξίδεηαη απφ ηνλ θαζεγεηή θαηά ηε δεκηνπξγία ηνπ καζήκαηνο. Ζ θαηάζηαζε ηνπ καζήκαηνο κπνξεί λα αιιάδεη δπλακηθά απφ ηνλ θαζεγεηή κέζα απφ ηελ Γηεπαθή Γηαρείξηζεο ηνπ καζήκαηνο. Αλνηθηά καζήκαηα ζεσξνχληαη ηα καζήκαηα ζηα νπνία κπνξεί λα έρεη πξφζβαζε έλαο ρξήζηεο αθφκα θη αλ δελ έρεη ινγαξηαζκφ ζηελ πιαηθφξκα. Ρα καζήκαηα απηά παξνπζηάδνληαη ζηελ πξψηε ζειίδα. Κάιηζηα ε θαηεγνξία απηή είλαη ε εμ νξηζκνχ θαηάζηαζε θαηά ηε δεκηνπξγία λένπ καζήκαηνο. Αλνηθηά ζε εγγξαθή ζεσξνχληαη ηα καζήκαηα ζηα νπνία κπνξεί λα έρεη πξφζβαζε έλαο ρξήζηεο κφλν αλ έρεη ινγαξηαζκφ ζηελ πιαηθφξκα θαη εγγξαθεί ζε απηά. Θιεηζηά καζήκαηα ζεσξνχληαη ηα καζήκαηα ζηα νπνία δελ κπνξεί λα εγγξαθεί έλαο ρξήζηεο αθφκα θη αλ έρεη ινγαξηαζκφ ζηελ πιαηθφξκα. Ξξφζβαζε ζηα καζήκαηα απηά έρνπλ φζνη ρξήζηεο εγγξάθεθαλ φηαλ ην κάζεκα ήηαλ ζε άιιε θαηάζηαζε (αλνηθηφ, αλνηθηφ ζε εγγξαθή) ή εγγξάθεθαλ απφ ηνλ ίδην ηνλ θαζεγεηή. Πηελ θαηεγνξία απηή πεξηέξρνληαη ηα καζήκαηα πνπ ήηαλ αλνηθηά ζε εγγξαθή θαη παξήιζε ν ρξφλνο εγγξαθήο. 1 Σξεζηκνπνηείηαη απφ πνιιά εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα ζηελ Διιάδα κεηαμχ ησλ νπνίσλ ην Ξαλεπηζηήκην Ξαηξψλ ( ην Δζληθφ θαη Θαπνδηζηξηαθφ Ξαλεπηζηήκην Αζελψλ ( ην Αξηζηνηέιεην Ξαλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο ( ην Γεκνθξίηεην Ξαλεπηζηήκην Θξάθεο ( ην Ξαλεπηζηήκην Ξεινπνλλήζνπ ( θαη ην ΡΔΗ Θξήηεο ( Ιίζηα κε ηηο ελεξγέο εγθαηαζηάζεηο ππάξρεη ζηελ ηζηνζειίδα

85 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 72 Ρα ζηνηρεία πνπ δηακνξθψλνπλ έλα κάζεκα είλαη ε Αηδέληα, πνπ παξνπζηάδεη ρξνληθά ηα γεγνλφηα - ζηαζκνχο ηνπ καζήκαηνο (δηαιέμεηο, ζπλαληήζεηο, αμηνινγήζεηο, θιπ), ηα Έγγξαθα πνπ πεξηέρνπλ ην ςεθηαθφ πιηθφ ηνπ καζήκαηνο (θείκελα, εηθφλεο, παξνπζηάζεηο), νη Δξγαζίεο Φνηηεηψλ πνπ είλαη ε πεξηνρή πνπ «ηνπνζεηνχλ» νη εθπαηδεπφκελνη ηηο εξγαζίεο ηνπο, ηηο νπνίεο δηαρεηξίδεηαη κφλν ν θαζεγεηήο ηνπ καζήκαηνο, ε Ξεξηνρή Ππδεηήζεσλ γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ην κάζεκα ηα νπνία θαζνξίδνληαη απφ ηνλ θαζεγεηή, νη Νκάδεο Σξεζηψλ πνπ είλαη ην εξγαιείν πνπ επηηξέπεη ηε δεκηνπξγία θαη ηε δηαρείξηζε νκάδσλ εξγαζίαο, ε Θνπβέληα φπνπ κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηνχληαη ζπδεηήζεηο ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν αλάκεζα ζηνλ θαζεγεηή θαη ζηνπο ρξήζηεο πνπ είλαη εγγεγξακκέλνη ζην κάζεκα, νη Σξήζηκνη Πχλδεζκνη απφ ην δηαδίθηπν πνπ αθνξνχλ ην κάζεκα, ε πεξηνρή Βίληεν πνπ ππάξρνπλ αξρεία βίληεν (ηχπνπ mpeg, avi θ.ιπ.), νη Αλαθνηλψζεηο απφ ηνλ θαζεγεηή πξνο ηνπο εθπαηδεπφκελνπο, νη Αζθήζεηο απηναμηνιφγεζεο ηηο νπνίεο δεκηνπξγεί ν θαζεγεηήο ηνπ καζήκαηνο, ν ρψξνο Αληαιιαγήο Αξρείσλ πνπ είλαη ην εξγαιείν αληαιιαγήο νπνηνπδήπνηε ηχπνπ αξρείσλ (π.ρ. αξρεία Word, Excel, PDF θ.ιπ.) κεηαμχ θαζεγεηή θαη εθπαηδεπφκελσλ θαη ε Ξεξηγξαθή Καζήκαηνο πνπ δίλεη πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ηνπο ζηφρνπο ηνπ καζήκαηνο, ηε δνκή ηνπ, ηνπο θαζεγεηέο πνπ ην ππνζηεξίδνπλ θιπ. Όια απηά ηα ζηνηρεία κπνξνχλ λα ελεξγνπνηνχληαη ή λα απελεξγνπνηνχληαη απφ ηνλ θαζεγεηή αλάινγα κε ηε δνκή θαη ην πιηθφ ηνπ καζήκαηνο πνπ δηαζέηεη, ψζηε λα απινπνηείηαη αθφκα πεξηζζφηεξν ην πεξηβάιινλ ηνπ εθπαηδεπνκέλνπ, θαη λα εκθαλίδνληαη κφλν νη απνιχησο απαξαίηεηεο ελφηεηεο. Αθφκα δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνλ θαζεγεηή λα παξαθνινπζεί ζηαηηζηηθά ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηε ζπκκεηνρή ζην κάζεκα. Αμηνιφγεζε Ζ πινήγεζε ζηελ πιαηθφξκα ηνπ eclass παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ κηαο θαη ππάξρεη ε ιεθηηθή κπάξα πινήγεζεο, πνπ εκθαλίδεηαη ζην πάλσ κέξνο θάζε ζειίδαο. Ν ρξήζηεο κέζσ ηεο κπάξαο κπνξεί εχθνια λα πεξηεγεζεί ζηηο πξνεγνχκελεο ζειίδεο ηεο δηαδξνκήο πνπ αθνινχζεζε ή ζηελ αξρηθή ζειίδα. Ζ πινήγεζε ζην πεξηβάιινλ ηεο πιαηθφξκαο είλαη πνιχ εχθνιε θαη ν ρξήζηεο δχζθνια ζα «παγηδεπηεί» ζηηο ζειίδεο ηνπ eclass. Ζ πιαηθφξκα ηνπ eclass δηαζέηεη ζε θάζε ππνζχζηεκα έλα κηθξφ νδεγφ βνήζεηαο πνπ βξίζθεηαη ζην πάλσ κέξνο ηεο ζειίδαο κε ην εηθνλίδην ηνπ αγγιηθνχ εξσηεκαηηθνχ «?». Ζ δπλαηφηεηα απηή φκσο είλαη δηαζέζηκε κφλν ζηνπο δηαρεηξηζηέο θαη ηνπο θαζεγεηέο, κε ζθνπφ λα ηνπο θαζνδεγήζεη ζηηο ξπζκίζεηο ηνπ εθάζηνηε ππνζπζηήκαηνο, αθήλνληαο σζηφζν ηνπο θνηηεηέο θαη ηνπο επηζθέπηεο ρσξίο θακία ππνζηήξημε βνήζεηαο. Δίλαη ινγηθφ απηφ, θαζψο νη θνηηεηέο θαη νη επηζθέπηεο είλαη νη απνδέθηεο ηνπ καζήκαηνο θαη φρη νη ξπζκηζηέο. Γηα φινπο ηνπο ρξήζηεο πξνζθέξεηαη έλα αλαιπηηθφ ππνζηεξηθηηθφ εγρεηξίδην ρξήζεο, αλάινγα κε ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ θαζελφο. Ρν eclass δηαζέηεη ην πιενλέθηεκα ηεο παξνρήο ππνζηήξημεο απφ πνιινχο θαη δηαθνξεηηθνχο θνξείο. Πε δηεζλέο επίπεδν ε θνηλφηεηα ησλ ρξεζηψλ ηνπ Claroline είλαη αξθεηά κεγάιε θαη γηα ηελ εμππεξέηεζε ηεο έρεη δεκηνπξγεζεί έλαο ρψξνο δεκφζηαο ζπδήηεζεο ( ), φπνπ ππνβάιινληαη ζέκαηα θαη πξνβιήκαηα γηα ζπδήηεζε ή επίιπζε. Ζ GUnet έρεη εγγπεζεί ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο νξγαληζκνχο πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην ινγηζκηθφ ηελ παξνρή ηερλνγλσζίαο, ελψ ν ησλ ρξεζηψλ ζηνλ Διιεληθφ ρψξν απμάλεηαη ζπλερψο. Ζ ππνζηήξημε ηνπ ινγηζκηθνχ θαηά ηελ εθαξκνγή είλαη ζε ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν θαη ζηελ πιαηθφξκα ηνπ eclass. Ν ρξήζηεο ππνβνεζείηαη ζε θάζε βήκα κηαο δηαδηθαζίαο κε επεμεγεηηθφ θαη ζαθή ηξφπν. Ρν ζχζηεκα ηνπ eclass ζπάληα εκθαλίδεη θάπνην πξφβιεκα θαηά ηελ ιεηηνπξγία ηνπ, ελψ θαη νη ρξήζηεο ζπαλίσο αλαθέξνπλ θάπνηα δπζιεηηνπξγία. Ρα ηπρφλ πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδνληαη, ζπλήζσο δηνξζψλνληαη απηφκαηα απφ ην ζχζηεκα θαη δελ απαηηνχλ ηελ παξέκβαζε ησλ δηαρεηξηζηψλ. Ρν eclass έρεη πςειφ επίπεδν ζπλέπεηαο θαη ην κφλν αξλεηηθφ πνπ παξαηεξήζεθε είλαη ε έιιεηςε ιεηηνπξγηψλ αθχξσζεο ζε θάπνηεο εξγαζίεο. Ξαξφια απηά ην eclass ζεσξείηαη έλα εμαηξεηηθά ρξεζηηθφ πξφγξακκα, θαζψο απαηηεί ειάρηζηεο γλψζεηο θαη ηθαλφηεηεο ρεηξηζκνχ δηαδηθηπαθψλ κέζσλ. Ζ ιεηηνπξγία ηνπ δελ απαηηεί θάηη πεξηζζφηεξν απφ γλψζε ρεηξηζκνχ ελφο browser ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ηεο ππεξεζίαο απνζηνιήο θαη παξαιαβήο ειεθηξνληθψλ κελπκάησλ αλ θαη νη ιεηηνπξγίεο πνπ πξνζθέξεη ε πιαηθφξκα είλαη ζηνηρεηψδεηο ζε ζχγθξηζε κε άιια ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο κάζεζεο. Ν έιεγρνο ηνπ ινγηζκηθνχ είλαη πνιχ πςειφο ζην eclass θαη ν ρξήζηεο έρεη ζηε δηάζεζε ηνπ φια ηα ζηνηρεία

86 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 73 ειέγρνπ γηα ηελ πξνζαξκνγή ηεο πιαηθφξκαο ζηηο αλάγθεο ηνπ εθάζηνηε ρξήζηε. Όπσο θαη νη πεξηζζφηεξεο πιαηθφξκεο, δηαηεξεί ηελ απηνλνκία ηνπ σο πξνο ηα αξρεία ηα νπνία ππνζηεξίδεη. Γειαδή δελ απαηηείηαη εγθαηάζηαζε εμεηδηθεπκέλσλ πξνγξακκάησλ γηα ηνλ έιεγρν άιισλ πξνγξακκάησλ. Ρν eclass ππνζηεξίδεη φινπο ηνπο δηαδεδνκέλνπο ηχπνπο αξρείσλ, ρσξίο λα απαηηεί ηελ κεηαηξνπή ηνπο ζε άιινπο ηχπνπο αξρείσλ, πνπ λα δεκηνπξγνχληαη θαη λα ππνζηεξίδνληαη κφλν απφ απηφ. Απηφ δίλεη ην πιενλέθηεκα ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο ηνπ πεξηερνκέλνπ γηα ηελ εηζαγσγή ηνπ ζε νπνηαδήπνηε άιιε πιαηθφξκα ρξεηαζηεί. Ζ «εηθφλα» πνπ παξνπζηάδεη ην eclass ζηηο ζειίδεο ηνπ είλαη πξνζεθηηθά ζρεδηαζκέλε κε απνηέιεζκα λα πξνζειθχεη ηνλ ρξήζηε κε ηνλ ιηηφ θαη απιφ ηνπ πεξηερφκελν ελψ δελ ππάξρνπλ πεξηηηέο ιεπηνκέξεηεο θαη επαλαιήςεηο πνπ θνπξάδνπλ ηνλ ρξήζηε. Ν ζρεδηαζκφο είλαη θηιηθφο πξνο ηνλ ρξήζηε κε εηθνλίδηα θαη θνπκπηά πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηελ ιεηηνπξγία ηνπ εθάζηνηε ππνζπζηήκαηνο. Δπίζεο, ην πεξηερφκελν ησλ νζνλψλ εκθαλίδεηαη ζε κία ζειίδα θεληξηθά ρσξίο ηελ ρξήζε ησλ κπάξσλ θχιηζεο, δειαδή δελ παξαηεξνχληαη νη καθξηέο νζφλεο. Ζ γιψζζα ηεο πιαηθφξκαο είλαη θαηαλνεηή θαη απιή ζην ζχλνιν ηεο θαη είλαη πξνζηηή θαη ζηνπο πην αξράξηνπο ρξήζηεο. Νη εληνιέο ζε θάζε ππνζχζηεκα είλαη αληηπξνζσπεπηηθέο ησλ ιεηηνπξγηψλ πνπ εθηεινχλ ελψ ε γιψζζα ηεο πιαηθφξκαο ηεξείηαη κε αθξηβή ζπλέπεηα ζε φια ηα επίπεδα ηνπ ινγηζκηθνχ. Ρν ινγηζκηθφ ηνπ eclass είλαη αλνηθηνχ θψδηθα, πνπ ζεκαίλεη φηη είλαη δπλαηή ε δηφξζσζε πξνβιεκάησλ θαη ε κεηαηξνπή ή ε εμέιημε ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ. Απηφ ζεκαίλεη πσο ην ινγηζκηθφ eclass έρεη ηελ δπλαηφηεηα πεξαηηέξσ αλάπηπμεο θαη πξνζαξκνγήο ζε εηδηθφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηδξχκαηνο πνπ ην θηινμελεί. Ρν eclass έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ηνπ θάζε θαζεγεηή θαη ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θάζε καζήκαηνο. Δίλαη δπλαηή ε ελεξγνπνίεζε θαη απελεξγνπνίεζε ραξαθηεξηζηηθψλ, αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ, ε παξακεηξνπνίεζε δειαδή ηνπ πεξηβάιινληνο εξγαζίαο. Δίλαη έλα πιήξεο θαη νινθιεξσκέλν πξφγξακκα καζεζηαθνχ πεξηερνκέλνπ, θαη πνιιά εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα ην ππνζηεξίδνπλ CoMPUs Course Management Platform for Universities Ζ ειεθηξνληθή πιαηθφξκα CoMPUs είλαη έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα δηαρείξηζεο καζεζηαθνχ πεξηερνκέλνπ, ην νπνίν ζηνρεχεη ζηελ πιεξνθφξεζε θαη ηελ επηθνηλσλία ησλ κειψλ ηεο εθπαηδεπηηθήο θνηλφηεηαο. Ζ αλάπηπμε ηνπ ινγηζκηθνχ CoMPUs ζηεξίρζεθε ζηελ ειεθηξνληθή πιαηθφξκα αλνηρηνχ θψδηθα Claroline, φπσο θαη ζην ζχζηεκα eclass ηνπ Αθαδεκατθνχ Γηαδηθηχνπ GUnet. Απηφ ζεκαίλεη πσο ε δηεπαθή θαη ηα πεξηζζφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ eclass θαη ηνπ CoMPUs είλαη παξφκνηα. Ρα βαζηθά ζηνηρεία ηνπ CoMPUs είλαη νη δηαθξηηνί ξφινη ησλ ρξεζηψλ, νη θαηεγνξίεο ησλ καζεκάησλ θαη ηα ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ έλα κάζεκα. Νη ξφινη ησλ ρξεζηψλ πνπ ππνζηεξίδεη ε ειεθηξνληθή πιαηθφξκα CoMPUs δηαθξίλνληαη ζε ηξεηο βαζηθέο θαηεγνξίεο, ηνπ δηαρεηξηζηή ηνπο ζπζηήκαηνο, ηνπ θαζεγεηή, θαη ηνπ εθπαηδεπφκελνπ. Ν δηαρεηξηζηήο ηνπ ζπζηήκαηνο επηβιέπεη ηα πην ζεκαληηθά θαζήθνληα θαη ιεηηνπξγίεο ηεο πιαηθφξκαο. Δηδηθφηεξα, ν δηαρεηξηζηήο δηαρεηξίδεηαη ηηο αηηήζεηο ησλ ρξεζηψλ γηα εγγξαθή ηνπο ζην ζχζηεκα, επεμεξγάδεηαη ηε ιίζηα ησλ ζρνιψλ θαη ησλ καζεκάησλ, επηβιέπεη ηνπο ινγαξηαζκνχο θαη ηε ιίζηα ησλ ρξεζηψλ θαη παξαθνινπζεί ηε βάζε δεδνκέλσλ πνπ ρξεζηκνπνηεί ε πιαηθφξκα. Ρέινο, ελεκεξψλεη ηνπο ππφινηπνπο ρξήζηεο γηα ηπρφλ αιιαγέο ή βειηηψζεηο θαη επηθνηλσλεί καδί ηνπο γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο. Νη θαζεγεηέο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγήζνπλ θαη λα δηαρεηξηζηνχλ ηζηνζειίδεο καζεκάησλ, ζηα νπνία κπνξνχλ λα δεκνζηεχζνπλ έγγξαθα ζε νπνηαδήπνηε ςεθηαθή κνξθή (Word, powerpoint, pdf, html, video θηι), λα δηαρεηξηζηνχλ πεξηνρέο δεκφζηαο ή ηδησηηθήο ζπδήηεζεο, λα ζπλζέζνπλ αζθήζεηο θαη εξγαζίεο γηα ηνπο θνηηεηέο, θαη ηέινο λα ελεκεξψζνπλ ηνπο θνηηεηέο ζρεηηθά κε ην πεξηερφκελν θαη ηελ εμέιημε ησλ καζεκάησλ ηνπο. Νη εθπαηδεπφκελνη ηεο πιαηθφξκαο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα πξαγκαηνπνηνχλ εγγξαθή ζε φζα καζήκαηα ηνπο επηηξέπεηαη, πξνθεηκέλνπ λα ηα παξαθνινπζήζνπλ, λα θαηεβάζνπλ ζηνλ ππνινγηζηή ηνπο θαη λα κειεηήζνπλ ην ςεθηαθφ πιηθφ πνπ ηνπο παξέρεηαη ζηα καζήκαηα, λα

87 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 74 ιάβνπλ κέξνο ζε δεκφζηεο ή ηδησηηθέο ζπδεηήζεηο, λα ιχζνπλ αζθήζεηο online θαη λα ππνβάιινπλ εξγαζίεο ειεθηξνληθά. Πε θάζε κάζεκα κπνξεί λα θαζνξηζηεί θαη δηαθνξεηηθφ επίπεδν πξφζβαζεο πνπ ζα έρνπλ νη ρξήζηεο ζε απηφ. Ρν CoMPUs ππνζηεξίδεη ηξεηο θαηεγνξίεο πξφζβαζεο καζεκάησλ, ηα Αλνηρηά καζήκαηα, ηα Καζήκαηα πνπ απαηηνχλ εγγξαθή θαη ηα Θιεηζηά καζήκαηα. Πηελ πξψηε θαηεγνξία, επηηξέπεηαη ε πξφζβαζε ρσξίο λα ρξεηάδεηαη ε εγγξαθή ζην ζχζηεκα θαη θαηά ζπλέπεηα κπνξεί νπνηνζδήπνηε ρξήζηεο εθηφο πιαηθφξκαο λα δεη ηα πεξηερφκελα ηνπ καζήκαηνο. Πηα καζήκαηα πνπ απαηηείηαη εγγξαθή, γηα λα ηα επηζθεθζεί θάπνηνο πξέπεη πξψηα λα απνθηήζεη ινγαξηαζκφ ζηελ πιαηθφξκα γηα λα εγγξαθεί ζε απηά. Πηα θιεηζηά καζήκαηα πξφζβαζε έρνπλ κφλν νη ρξήζηεο πνπ αλήθνπλ ζηε ιίζηα ρξεζηψλ πνπ έρεη θαζνξίζεη ν θαζεγεηήο ηνπ καζήκαηνο. Έηζη θάπνηνο ρξήζηεο πνπ λαη κελ έρεη ινγαξηαζκφ ζην CoMPUs αιιά δε βξίζθεηαη ζηε ιίζηα απηή, δελ έρεη ην δηθαίσκα λα παξαθνινπζήζεη έλα ηέηνην κάζεκα. Νη ιεηηνπξγίεο πνπ ζπλζέηνπλ έλα κάζεκα είλαη ε Αηδέληα πνπ παξνπζηάδεη ρξνληθά ηα γεγνλφηα - ζηαζκνχο ηνπ καζήκαηνο (δηαιέμεηο, ζπλαληήζεηο, αμηνινγήζεηο, θηι), ηα Έγγξαθα ζε νπνηαδήπνηε κνξθή (word, powerpoint, pdf, html, θηι) πνπ πεξηέρνπλ ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ ηνπ καζήκαηνο, νη Δξγαζίεο θνηηεηψλ, πεξηνρή φπνπ νη εθπαηδεπφκελνη ππνβάιινπλ ηηο εξγαζίεο ηνπο, ε Ιίζηα κε ηνπο εγγεγξακέλνπο ρξήζηεο ηνπ καζήκαηνο, ην ξφιν ηνπο (θνηηεηήο, θαζεγεηήο, δηαρεηξηζηήο) θαη ην ηνπο, νη Αζθήζεηο απηφαμηνιφγεζεο δηαθφξσλ ηχπσλ πνπ δεκηνπξγνχλ νη θαζεγεηέο γηα ηνπο θνηηεηέο, ε Θνπβέληα, πεξηνρή φπνπ νη ζπκκεηέρνληεο κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηνχλ ζπδεηήζεηο ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν, νη Πχλδεζκνη πξνο άιινπο δηθηπαθνχο ηφπνπο ζρεηηθνχο κε ην κάζεκα, ηα Βίληεν φπνπ κπνξνχλ λα απνζεθεπηνχλ νη ςεθηνπνηεκέλεο δηαιέμεηο ηνπ καζήκαηνο, νη Αλαθνηλψζεηο πνπ ελεκεξψλνπλ ηνπο θνηηεηέο ζρεηηθά κε ην κάζεκα, ε Ξεξηνρή ζπδεηήζεσλ γηα αληαιιαγή απφςεσλ θαη ηδεψλ ζρεηηθά κε ην κάζεκα, νη Νκάδεο ρξεζηψλ πνπ απαξηίδνληαη απφ εθπαηδεπφκελνπο θαη θαζεγεηέο θαη ε Ξεξηγξαθή καζήκαηνο φπνπ δίλνληαη πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ηνπο ζηφρνπο, ηε δνκή ηνπ, ην πεξηερφκελν, θηι. Ρα εξγαιεία απηά αθνινπζνχλ ηελ ίδηα δνκή θαη ιεηηνπξγία φπσο ζην eclass. Ρν κφλν εξγαιείν πνπ δελ ππάξρεη ζηελ πιαηθφξκα eclass είλαη ε Αμηνιφγεζε Θαζεγεηψλ, ζπλήζσο κε ηε κνξθή εξσηεκαηνινγίνπ πνπ απεπζχλεηαη ζηνπο θαζεγεηέο. Αμηνιφγεζε Ζ ειεθηξνληθή πιαηθφξκα CoMPUs δηαζέηεη φια εθείλα ηα απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα ηελ επηθνηλσλία θαη ηε δηάζεζε εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ κεηαμχ ησλ θαζεγεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπνκέλσλ ελφο καζήκαηνο. Ρν ζχζηεκα απνηειεί εμέιημε ηνπ eclass θαη πξνζθέξεη παξφκνηα ραξαθηεξηζηηθά ζε πην βειηησκέλε κνξθή. Έηζη ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ eclass βξίζθνπλ αληίθξηζκα θαη ζην CoMPUs Moodle Ζ πιαηθφξκα Moodle είλαη έλα ζχζηεκα δηαρείξηζεο ειεθηξνληθψλ καζεκάησλ - έλα δηθηπαθφ πξφγξακκα αλνηρηνχ / ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο εθπαηδεπηηθνχ πεξηερνκέλνπ (Course Management System) - πνπ δηαλέκεηαη ππφ ηνπο φξνπο ηνπ GNU (General Public License Ίδξπκα Διεχζεξνπ Ινγηζκηθνχ). Ρν φλνκά ηνπ παξάγεηαη απφ ηα αξρηθά ησλ ιέμεσλ: Modular Object Oriented Developmental Learning Environment (Ππλαξηεζηαθφ Αληηθεηκελνζηξαθέο Γπλακηθφ Ξεξηβάιινλ Κάζεζεο). Ρν Moodle ρξεζηκνπνηείηαη ζε πεξηζζφηεξα απφ 1800 ηδξχκαηα παγθνζκίσο. Κε ηνλ φξν «δηθηπαθφ πξφγξακκα» ελλννχκε φηη ην πξφγξακκα ζηεξίδεηαη πάλσ ζε δίθηπα ππνινγηζηψλ, αιιά θαλέλαο ππνινγηζηήο δελ είλαη απαξαίηεην λα εγθαηαζηήζεη ηίπνηα. Ρν κφλν πνπ ρξεηάδνληαη είλαη έλαο απιφο θπιινκεηξεηήο, πνπ φια ηα ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα δηαζέηνπλ. Κε απηφ ηνλ ηξφπν ην πξφγξακκα είλαη αλεμάξηεην πιαηθφξκαο (platform independent), πξνζβάζηκν απφ παληνχ, θαη θπξίσο πξνζηαηεπκέλν απφ ζπρλά πξνβιήκαηα ππνινγηζηψλ, φπσο ηνί, ζθάικαηα πιηθνχ θαη ινγηζκηθνχ. Ν δεκηνπξγφο ηνπ Moodle είλαη ν Martin Dougiamas πνπ απνθάζηζε λα δεκηνπξγήζεη απηή ηελ πιαηθφξκα ιφγσ ηεο απνγνήηεπζήο ηνπ απφ άιιεο εθπαηδεπηηθέο πιαηθφξκεο ηειεθπαίδεπζεο. Κε ηνλ φξν «ζχζηεκα δηαρείξηζεο

88 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 75 εθπαηδεπηηθνχ πεξηερνκέλνπ» ελλννχκε ηελ πιαηθφξκα ηεο ηειεθπαίδεπζεο. Γηα λα ιεηηνπξγήζεη νπνηαδήπνηε πιαηθφξκα, ρξεηάδεηαη λα ηξνθνδνηεζεί κε πιεξνθνξίεο. Απηέο ηηο πιεξνθνξίεο κπνξεί λα ηηο δίλεη ν εθπαηδεπηηθφο κέζα ζην κάζεκά ηνπ, πιεξνθνξίεο φπσο παξάδνζε καζήκαηνο, ρξήζηκεο ζπλδέζεηο εληφο θαη εθηφο δηθηχνπ, έγγξαθα, παξνπζηάζεηο, πξνγξάκκαηα, δηαγσλίζκαηα θιπ. νη νπνίεο απνζεθεχνληαη ζην κάζεκά ηνπ. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα κε ρξεηαζηεί λα ηηο μαλαγξάςεη ζε πεξίπησζε πνπ ηνπ δεηεζεί αξγφηεξα λα δηδάμεη ην ίδην κάζεκα μαλά. Κε ηε δηαδηθαζία αλάθηεζεο καζήκαηνο απφ ηελ πιαηθφξκα, κπνξεί λα πάξεη φιεο απηέο ηηο πιεξνθνξίεο ζε θάπνην κέζν θαη λα ηηο εγθαηαζηήζεη αξγφηεξα ζε θάπνηα άιιε πιαηθφξκα Moodle, ψζηε λα κε ρξεηαζηεί λα μνδέςεη μαλά ρξφλν γηα ηνλ ίδην ζθνπφ. Νη εθπαηδεπφκελνη απφ ηε κεξηά ηνπο απνιακβάλνπλ ηηο παξερφκελεο ππεξεζίεο ηεο πιαηθφξκαο κε ελδηαθέξνλ αθνχ βξίζθνληαη ζε έλα πεξηβάιινλ πνπ κφλν βαξεηφ δελ κπνξεί λα ηνπο θαλεί. Ρν Moodle έξρεηαη κεηαθξαζκέλν ζε πάξα πνιιέο γιψζζεο. Ρε κεηάθξαζε ηελ έρνπλ θάλεη άηνκα αλά ηνλ θφζκν πνπ έρνπλ αζρνιεζεί κε απηφ ην έξγν θαη αληηιήθζεθαλ ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ. Νη κεηαθξάζεηο ζηα ειιεληθά δελ είλαη νινθιεξσκέλεο σο πξνο ηε βνήζεηα πνπ παξέρεη ην ζχζηεκα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη σο πξνο ηε δεκηνπξγία ηνπ πεξηερνκέλνπ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Ζ δηαδηθαζία ηεο κεηάθξαζεο είλαη πνιχ εχθνιε αθνχ αλ ρξεηάδεηαη λα γίλεη δηφξζσζε ή πξνζζήθε κηαο κεηάθξαζεο ην κφλν πνπ έρεη λα θάλεη ν δηαρεηξηζηήο είλαη λα επηιέμεη ην εξγαιείν κεηάθξαζεο θαη λα επηιέμεη ηελ ππνιεηηνπξγία γηα ηελ νπνία επηζπκεί λα θάλεη ηελ κεηάθξαζε. Ζ πιαηθφξκα Moodle αλήθεη, φπσο είπακε, ζηελ θαηεγνξία ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ θαη νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα ην πξνκεζεπηνχλ απφ ηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηνπ Moodle ζηελ δηεχζπλζε Ρα βαζηθά ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ ηε ιεηηνπξγία ηεο πιαηθφξκαο Moodle είλαη νη δηαθξηηνί ξφινη ησλ ρξεζηψλ, νη θαηεγνξίεο ησλ καζεκάησλ θαη ηα ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ έλα κάζεκα. Ζ πιαηθφξκα ηνπ Moodle ππνζηεξίδεη έμη ηχπνπο ινγαξηαζκψλ ρξεζηψλ. Ρνλ Φνηηεηή ν νπνίνο κπνξεί λα αιιειεπηδξάζεη κε ην πεξηερφκελν ηνπ καζήκαηνο κφλν. Ρνλ Γηδάζθνληα πνπ κπνξεί λα θάλεη νηηδήπνηε ζε έλα κάζεκα, θαζψο επίζεο λα αιιάμεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηνπο βαζκνχο ησλ θνηηεηψλ. Ρνλ Γηδάζθνληα Ξεξηνξηζκέλσλ Γπλαηνηήησλ πνπ κπνξεί λα δηδάμεη καζήκαηα θαη λα βαζκνινγήζεη ηνπο θνηηεηέο αιιά δελ κπνξεί λα αιιάμεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο. Ρνλ Γεκηνπξγφ Καζήκαηνο πνπ κπνξεί λα δεκηνπξγεί θαη λα δηδάζθεη ζηα καζήκαηα. Ρνλ Δπηζθέπηε πνπ έρεη ηα ιηγφηεξα δηθαηψκαηα ζηελ πιαηθφξκα θαη ηνλ Γηαρεηξηζηή πνπ κπνξεί θάλεη νηηδήπνηε, ζε φια ηα καζήκαηα. Νη ρξήζηεο είλαη κηα επέιηθηε έλλνηα ε νπνία κπνξεί λα δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζε θάζε ρξήζηε λα παίδεη δηαθνξεηηθφ ξφιν ζε θάζε θαηεγνξία ή κάζεκα. Γειαδή κπνξεί έλαο δηδάζθνλ πνπ είλαη νξηζκέλνο σο δηδάζθνλ ζε δηθφ ηνπ κάζεκα, λα είλαη θνηηεηήο ζε θάπνην άιιν κάζεκα. Απηφ ζα κπνξνχζε λα εμππεξεηήζεη ζθνπνχο επηκφξθσζεο. Νη θαηεγνξίεο καζεκάησλ πνπ ππνζηεξίδεη ε πιαηθφξκα δελ είλαη αθξηβψο επδηάθξηηεο φπσο ζην eclass, φκσο ππάξρνπλ αλνηθηά καζήκαηα πξνο ηνπο επηζθέπηεο, καζήκαηα ειεχζεξα πξνο εγγξαθή θαη κε ρξνληθφ πεξηνξηζκφ. Δπίζεο, ππάξρεη επηινγή γηα θιεηζηά καζήκαηα, ζηα νπνία απαηηείηαη θιεηδί εγγξαθήο απφ ηνπο ρξήζηεο ή ηνπο επηζθέπηεο, ην νπνίν επηηξέπεη ηελ είζνδν κφλν ζε φζνπο ην θαηέρνπλ, θαζψο θαη θιεηζηά πξνο φινπο ηνπο ρξήζηεο, ζηα νπνία κφλν ν δηαρεηξηζηήο ηνπ καζήκαηνο επηιέγεη πνηνο ρξήζηεο ζα έρεη πξφζβαζε. Θαηά ηελ δεκηνπξγία ελφο καζήκαηνο ή ηελ ηξνπνπνίεζε ελφο ήδε ππάξρνληνο, ν δηαρεηξηζηήο ηνπ καζήκαηνο ξπζκίδεη ηηο θαηάιιειεο επηινγέο, ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο εθάζηνηε αλάγθεο ηνπ. Πε γεληθέο γξακκέο ηα εξγαιεία ηνπ Moodle ρσξίδνληαη ζε 2 θαηεγνξίεο. Ρα ζηαηηθά (παζεηηθά), πνπ είλαη θπξίσο γηα παξάδνζε καζεκάησλ, ελεκεξψζεηο θιπ θαη ηα αιιειεπηδξαζηηθά, φπνπ ν εθπαηδεπφκελνο είλαη θνκκάηη απφ ηελ φιε ππνιεηηνπξγία. Ρέηνηα εξγαιεία είλαη ηα chat, forum, quiz θαη νηηδήπνηε απαηηεί απφ ηνλ εθπαηδεπφκελν ηε ζπκκεηνρή ηνπ. Ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα επηιέμεη ηα εξγαιεία ηεο πιαηθφξκαο πνπ είλαη θαηάιιεια γηα ην ζθνπφ ηνπ καζήκαηνο. Πε πξψηε θάζε ζα κπνξνχζε λα ην ρξεζηκνπνηήζεη γηα ζπγγξαθηθή εξγαζία θαη δεκηνπξγία ηεζη. Κε απηφ ηνλ ηξφπν ζα εμνηθεησζεί κε ην πεξηβάιινλ ηεο πιαηθφξκαο θαη αξγφηεξα ζα κπνξέζεη λα αμηνπνηήζεη θη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο ηεο. Ζ βνήζεηα πνπ πξνζθέξεη ε πιαηθφξκα θαηά ηε

89 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 76 δεκηνπξγία δξαζηεξηνηήησλ είλαη ζεκαληηθή αθνχ ζε θάζε βήκα ησλ νδεγψλ δεκηνπξγίαο πνπ δηαζέηεη ππάξρνπλ πιήθηξα βνεζείαο γηα θάζε παξάκεηξν ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Δηδηθφηεξα ην Moodle πξνζθέξεη: Γεκηνπξγία θαηεγνξηψλ (πρ ζρνιεία), Γεκηνπξγία ππνθαηεγνξηψλ (πρ ηάμεηο), Γεκηνπξγία καζεκάησλ ζε θάζε ππνθαηεγνξία, Γεκηνπξγία ρξεζηψλ ή απηφκαηε εγγξαθή ηνπο απφ ην ζχζηεκα, Αιιαγή ξφισλ ρξήζηε ζε δηαρεηξηζηή, εθπαηδεπηή, εθπαηδεπνκέλνπ, Γπλαηφηεηα ν εθπαηδεπηήο ζε έλα κάζεκα λα είλαη εθπαηδεπφκελνο ζε άιιν (ρξήζηκν ζε πεξηπηψζεηο επηκφξθσζεο), Ξινχζην πξνθίι ρξήζηε (θσηνγξαθία, ηειέθσλα θιπ), Ξαξαθνινχζεζε θαηαγξαθηθνχ ηεο δξαζηεξηφηεηαο ησλ ρξεζηψλ, Ιεηηνπξγίεο Καζεκάησλ, Ξξνζζήθε Ξεγψλ εθπαίδεπζεο, Γεκηνπξγία θεηκέλνπ, Γεκηνπξγία ηζηνζειίδαο, Πχλδεζκν ζε αξρείν ή δηθηπαθφ ηφπν, Ξξνβνιή θαθέινπ κε αξρεία, Ξξνζζήθε δξαζηεξηνηήησλ, Απνζηνιή Δξγαζίαο (δπλαηφηεηα βαζκνιφγεζεο), Εσληαλή ζπλνκηιία κέζσ chat (ζχγρξνλε), Τεθνθνξίεο, Forum Ππδεηήζεσλ (αζχγρξνλε), Γισζζάξην νξνινγηψλ καζήκαηνο, Αηνκηθφ εκεξνιφγην (journal) ηνπ εθπαηδεπφκελνπ πνπ ην βιέπεη κφλν ν εθπαηδεπηήο (δπλαηφηεηα βαζκνιφγεζεο), Γεκηνπξγία αιιειεπηδξαζηηθήο παξάδνζεο καζήκαηνο κε εξσηήζεηο (δπλαηφηεηα βαζκνιφγεζεο), Γεκηνπξγία ηεζη ( Ξνιιαπιήο επηινγήο - Θελήο ιέμεο - Αληηζηνίρεζε ιέμεσλ - Απάληεζε θεηκέλνπ - Ξαξακεηξνπνίεζε ζε κεγάιν βαζκφ - πνιχ θαιφ ζχζηεκα αμηνιφγεζεο βαζκνιφγεζεο), Wiki, Ππιινγηθή ζπγγξαθή θεηκέλνπ εξγαζίαο, Πχζηεκα έξεπλαο κέζσ εξσηήζεσλ πνιιαπιήο επηινγήο θαη Δξγαζηήξην, φρη κε ηελ επξχηεξε έλλνηα. Αθφκα θαη Γπλαηφηεηεο ρσξίο θαηεγνξηνπνίεζε φπσο ν Δπεμεξγαζηήο θεηκέλνπ, ν Νξζνγξαθηθφο έιεγρνο, ην Ζκεξνιφγην γεγνλφησλ, ε Κεραλή αλαδήηεζεο, νη Ξεξηνξηζκνί θαη Γηθαηψκαηα ζε πεγέο ηνπ ζπζηήκαηνο, ην Θαηαγξαθηθφ Πχζηεκα, ε Ιεηηνπξγία Αληηγξάθσλ Αζθαιείαο ζπγθεθξηκέλνπ καζήκαηνο ή θαη φιεο ηεο πιαηθφξκαο, ν Δπεμεξγαζηήο Κεηαθξάζεσλ, ην Πχζηεκα Βνεζείαο, ε Νκαδνπνίεζε Σξεζηψλ γηα δηαρεηξηζηηθνχο ιφγνπο θαη Δχθνιε Δπεμεξγαζία ζε φια ηα επίπεδα. Αμηνιφγεζε Ζ πιαηθφξκα ππνζηεξίδεη θαη εδψ ηελ ιεθηηθή κπάξα πινήγεζεο πνπ δηεπθνιχλεη ην νπνηνδήπνηε ρξήζηε. Δκθαλίδεηαη ζην πάλσ αξηζηεξφ κέξνο, δείρλεη ηελ δηαδξνκή πνπ αθνινπζείηαη κέρξη ηελ ζειίδα πνπ βιέπεη ν ρξήζηεο θαη γηα θάζε πξνεγνχκελε ζειίδα δίλεηαη ππεξζχλδεζκνο. Γεληθά ε πινήγεζε γίλεηαη νκαιά, ρσξίο λα εκθαλίδνληαη θάπνηα πξνβιήκαηα. Απφ άπνςε βνήζεηαο θαη ππνζηήξημεο ην Moodle ζα κπνξνχζε λα πξνζθέξεη πεξηζζφηεξα ζηνπο ρξήζηεο κηαο θαη έρεη θάπνηεο ηδηαηηεξφηεηεο, θαη έλαο αξράξηνο ρξήζηεο ηνπ ρξεηάδεηαη νπσζδήπνηε ζηελ αξρή θάπνηα θαζνδήγεζε. πάξρεη βέβαηα ην θφξνπκ ηνπ Moodle ( ζην νπνίν νη ρξήζηεο αληαιιάζνπλ ζπκβνπιέο, θαζψο θαη ην overview πνπ ππάξρεη ζηελ επίζεκε ζειίδα ηνπ Moodle ( πνπ είλαη απαξαίηεην γηα ηνπο λένπο ρξήζηεο. Ζ ππνζηήξημε θαηά ηελ δηάξθεηα πινήγεζεο ζηελ εθαξκνγή ίζσο ρξεηάδεηαη θάπνηα βειηίσζε, θαζψο δελ επεμεγνχληαη ηα ζεκεία πνπ ρξεηάδνληαη πεξαηηέξσ απνζαθήληζε θαη θαζνδήγεζε. Νη ππεξζχλδεζκνη κε ηελ βνήζεηα ζην θάησ κέξνο ηεο θάζε ζειίδαο, ζπλήζσο δελ πεξηέρνπλ θαζφινπ θείκελν, θαζψο δελ έρεη πξνζηεζεί ην πεξηερφκελν απφ ηελ δηαρείξηζε ηνπ Moodle. Ζ ζπλέπεηα ηεο πιαηθφξκαο δηαηεξείηαη ζε θάζε επίπεδν. πάξρεη κηα νξγαλσκέλε δνκή, ε νπνία ηεξείηαη γηα θάζε κάζεκα, γηα ηελ δηαρείξηζε ηνπ, αιιά θαη νιφθιεξεο ηεο δηαρείξηζεο ηεο πιαηθφξκαο. Υζηφζν ε πιαηθφξκα Moodle γηα έλαλ αξράξην ρξήζηε θαληάδεη δχζθνιε ππφζεζε, θαζψο ν ζρεδηαζκφο ηεο είλαη δηαθνξεηηθφο απφ άιια ζπζηήκαηα ειεθηξνληθήο κάζεζεο. Ν ρξήζηεο ρξεηάδεηαη κηα εμνηθείσζε κε ην ζχζηεκα, πξηλ κπνξέζεη λα ην ρεηξηζηεί. Ρν πιήθηξν ηεο επεμεξγαζίαο αιιά θαη ηα modules, είλαη ζηνηρεία κνλαδηθά, πνπ πηζαλφλ λα ππάξρνπλ κφλν ζην Moodle. Ρα modules πξνζαξκφδνληαη ζηηο αλάγθεο ηνπ ρξήζηε θαη κπνξνχλ λα πξνζζαθαηξεζνχλ, λα κεηαθηλεζνχλ, λα ειαρηζηνπνηεζνχλ αλάινγα κε ηνλ ξφιν φκσο πνπ έρεη ν ρξήζηεο. Ν απιφο καζεηήο δε κπνξεί λα θάλεη ηίπνηα απφ φια απηά. Δπίζεο, πνιχ ρξήζηκε εθαξκνγή είλαη απηή ηνπ εκεξνινγίνπ, ην νπνίν ζπγθεληξψλεη κε ζπλεπηπγκέλν ηξφπν φια ηα γεγνλφηα ηνπ κήλα. Δπηπιένλ, θάηη πνπ δελ ππάξρεη ζε άιιεο πιαηθφξκεο είλαη νη κνξθέο θαηά ηελ ξχζκηζε ελφο καζήκαηνο. Κνξθή ζεκάησλ, εβδνκαδηαία κνξθή θαη θνηλσληθή κνξθή. Απηέο

90 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 77 δνκνχλ ηελ νξγάλσζε ηνπ καζήκαηνο, ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπ καζήκαηνο. Όκσο ε δηαρείξηζε ηνπ Moodle είλαη αξθεηά πνιχπινθε θαη απαηηείηαη θάπνην εγρεηξίδην γηα ηελ ζσζηή ρξήζε ηνπ. Ξεξηέρεη κεγάιν πιήζνο ιεηηνπξγηψλ γηα ηηο νπνίεο ρξεηάδνληαη εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ζηελ πξνζζήθε δξαζηεξηφηεηαο νη εξγαζίεο πεξηέρνπλ παξφκνηεο ιεηηνπξγίεο θαη ζα κπνξνχζαλ λα είραλ παξαιεηθζεί θάπνηεο ιεηηνπξγίεο ιφγσ ηεο νκνηφηεηαο πνπ παξνπζηάδνπλ. Νη ιεηηνπξγίεο απηέο είλαη ζπρλά πεξηηηέο, επηβαξχλνπλ ην ζχζηεκα θαη ν δηαρεηξηζηήο ή νη θαζεγεηέο κε έρνληαο ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο, θαηαιήγεη λα κελ ηηο ρξεζηκνπνηεί. Ν έιεγρνο ηεο πιαηθφξκαο Moodle είλαη πςεινχ επηπέδνπ. Ρν ζχζηεκα ηαπηνπνηεί ηνπο ρξήζηεο, πξηλ ηελ είζνδφ ηνπο ζηελ πιαηθφξκα, απαηηψληαο ην φλνκα θαη ην ζπλζεκαηηθφ ηνπ ρξήζηε. Ν ρξήζηεο αλάινγα κε ηνλ ξφιν πνπ έρεη, δηαζέηεη θαη ηα αληίζηνηρα δηθαηψκαηα/πεξηνξηζκνχο. Νη ρξήζηεο κε πνιιά δηθαηψκαηα (θαζεγεηέο, δηαρεηξηζηέο), θαηά θχξην ιφγν ειέγρνπλ ηελ πξνζαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ησλ καζεκάησλ ζηηο αλάγθεο ηνπο. Νη θνηηεηέο απιά δέρνληαη ηηο αιιαγέο θαη δελ κπνξνχλ λα ηξνπνπνηήζνπλ θάηη. πνζηεξίδεη φινπο ηνπο ζπρλά ρξεζηκνπνηήζηκνπο ηχπνπο αξρείσλ θαη δηαζέηεη φια ηα απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα αθχξσζε ή ηξνπνπνίεζε, φπνπ απαηηείηαη. Ρν Moodle αηζζεηηθά δελ θεξδίδεη εμαξρήο ην ρξήζηε. Νη ηζηνζειίδεο ηεο πιαηθφξκαο είλαη θνξησκέλεο κε πνιιά modules, ηα νπνία φκσο κπνξνχλ λα κεηαθηλεζνχλ, λα ειαρηζηνπνηεζνχλ ή λα πξνζζαθαηξεζνχλ γεληθά. Ρν Moodle δίλεη ηε δπλαηφηεηα επηινγήο δηαθνξεηηθνχ θφληνπ κέζα απφ έλα πιήζνο δηαθνξεηηθψλ γξαθηθψλ. Ρν πιήθηξν ηεο επεμεξγαζίαο κε έλαλ πξσηφηππν ηξφπν, απνθξχπηεη/εκθαλίδεη ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο επεμεξγαζίαο. Ρα εηθνλίδηα πνπ ππάξρνπλ είλαη γεληθά αληηπξνζσπεπηηθά ηεο ιεηηνπξγίαο πνπ εθπξνζσπνχλ. Ρν Moodle αλήθεη ζε θαηεγνξία ινγηζκηθνχ αλνηρηνχ θψδηθα. Έηζη ππάξρεη κηα ζπλερήο πξννπηηθή εμέιημεο, βειηίσζεο επφκελσλ εθδφζεσλ θαη εμάιεηςεο ησλ ζθαικάησλ. Δίλαη επλφεην φηη ε πιαηθφξκα ζα πξνζαξκφδεηαη ζηηο αλάγθεο ηνπ ηδξχκαηνο πνπ ηελ ρξεζηκνπνηεί. Θαη φια απηά κέζα ζηα πιαίζηα ηεο ειεχζεξεο δηαλνκήο ηνπ, ρσξίο θάπνηα νηθνλνκηθή επηβάξπλζε. Ρν Moodle είλαη κηα νινθιεξσκέλε εθπαηδεπηηθή εθαξκνγή, πνπ είλαη ζρεδηαζκέλε λα δέρεηαη κεγάιν πιήζνο ρξεζηψλ θαη δεδνκέλσλ. Ξξνζαξκφδεηαη ζηηο αλάγθεο ηνπ θάζε καζήκαηνο, κε ηελ πξνζζαθαίξεζε ησλ modules θαη άιισλ ξπζκίζεσλ. Ξξέπεη φκσο θάπνηεο ιεηηνπξγίεο λα απινπνηεζνχλ, θπξίσο ζηα πιαίζηα ηεο δηαρείξηζεο θαη λα ππνζηεξηρζεί ν ρξήζηεο ζε ζέκαηα βνήζεηαο ILIAS Open Source Management Learning System Ζ πιαηθφξκα ILIAS αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ηνπ αλνηρηνχ ινγηζκηθνχ - είλαη έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα, βαζηζκέλν ζε web ηερλνινγία, δηαρείξηζεο εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ. πνζηεξίδεη δηαρείξηζε καζεζηαθνχ πεξηερνκέλνπ θαη παξέρεη εξγαιεία γηα ζπλεξγαζία, επηθνηλσλία, αμηνιφγεζε θαη εθηίκεζε. Ρν ινγηζκηθφ δεκνζηεχεηαη κε ηελ δεκφζηα άδεηα ηνπ GNU (GNU Public License) θαη κπνξεί λα εθηειεζηεί ζε νπνηνλδήπνηε server πνπ ππνζηεξίδεη PHP θαη MySQL. Ρν πξψην πξσηφηππν ηνπ ILIAS αλαπηχρζεθε ζην ηέινο ηνπ 1997 ζην Ξαλεπηζηήκην ηεο Θνινλίαο, ζηελ Γεξκαλία. Πηηο 2 Λνεκβξίνπ 1998, ε πξψηε έθδνζε ηεο πιαηθφξκαο δεκνζηεχηεθε θαη πξφζθεξε ζηελ θνηλφηεηα ηεο Θνινλίαο καζεζηαθέο ηθαλφηεηεο επηρεηξεζηαθήο δηνίθεζεο, νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ επηζηεκψλ. Απφ ην 2000 έρεη γίλεη ινγηζκηθφ αλνηρηνχ θψδηθα. Ζ πιαηθφξκα ILIAS έρεη κεηαθξαζηεί θαη ζηελ ειιεληθή γιψζζα θαη δηαηίζεηαη ζε γεξκαληθά, αγγιηθά γαιιηθά, ηηαιηθά, θηι, ππνζηεξίδνληαο ζπλνιηθά 22 γιψζζεο. πνζηεξίδεηαη απφ ηελ GNU Public License θαη δηαηίζεηαη δσξεάλ απφ ηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε Ρν ILIAS αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ηνπ αλνηρηνχ θψδηθα θαη δηαλέκεηαη ειεχζεξα, ρσξίο λα εθκεηαιιεχεηαη εκπνξηθά απφ θάπνηα εηαηξεία. Ζ δηάζεζε ηεο πιαηθφξκαο βξίζθεηαη ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε http: // /docu/goto.php?target =st_229_35&client_id=docu. Ρα ζεκαληηθφηεξα ζηνηρεία πνπ απνηεινχλ ηελ ζχλζεζε ηεο ειεθηξνληθήο πιαηθφξκαο ILIAS είλαη νη δηαθξηηνί ξφινη ησλ ρξεζηψλ, νη θαηεγνξίεο ησλ καζεκάησλ θαη ηα ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ έλα κάζεκα. Ζ ειεθηξνληθή πιαηθφξκα ππνζηεξίδεη ζπλνιηθά ηέζζεξηο (4) δηαθξηηνχο ξφινπο

91 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 78 ρξεζηψλ. Απηνί είλαη ν ξφινο ηνπ δηαρεηξηζηή (administrator), ηνπ επηζθέπηε (guest), ηνπ απινχ ρξήζηε θαη ηέινο, ηνπ αλψλπκνπ ρξήζηε (anonymous). Ν ξφινο ηνπ δηαρεηξηζηή είλαη λα ρεηξίδεηαη ην ζχζηεκα ζην ζχλνιφ ηνπ θαη έρεη πξφζβαζε ζε φια ηα κέξε. Ν επηζθέπηεο έρεη πξφζβαζε κφλν ζε νξηζκέλα νξαηά πξνο απηφλ κέξε ηεο πιαηθφξκαο. Ν απιφο ρξήζηεο είλαη ν βαζηθφο ρξήζηεο ηνπ ζπζηήκαηνο, ν νπνίνο έρεη θάλεη εγγξαθή ζηελ πιαηθφξκα. Έρεη πξφζβαζε ζηα πεξηζζφηεξα αληηθείκελα. Ρέινο, ν αλψλπκνο ρξήζηεο είλαη ν εμ νξηζκνχ ξφινο ηνπ ζπζηήκαηνο γηα ρξήζηεο πνπ δελ δηαζέηνπλ θάπνην ινγαξηαζκφ. Πην ILIAS κπνξεί λα γίλεη πξνζζήθε θάπνηνπ ξφινπ, πνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ, εθρσξψληαο ηηο αλαγθαίεο άδεηεο θαη θάλνληαο ηηο απαξαίηεηεο ξπζκίζεηο, ηηο νπνίεο ζα εθηειεί ν ρξήζηεο απηφο. Ρν ILIAS δελ ππνζηεξίδεη ηελ μερσξηζηή θαηεγνξηνπνίεζε ησλ καζεκάησλ. Αληίζεηα, κέζα απφ ξπζκίζεηο θξίλεηαη ε δηαζεζηκφηεηα θαη ε εγγξαθή ησλ ρξεζηψλ γηα ην κάζεκα. Πηελ δηαζεζηκφηεηα ν δηαρεηξηζηήο ηνπ καζήκαηνο έρεη λα δηαιέμεη απφ ηξεηο επηινγέο: Κε δηαζέζηκν, κε απηή ηελ επηινγή κπνξεί λα γίλεη ε πξνεηνηκαζία ηνπ καζήκαηνο θαη κφλν νη δηαρεηξηζηέο ηνπ καζήκαηνο κπνξνχλ λα δνπλ θαη λα επεμεξγαζηνχλ ην κάζεκα. Σσξίο φξηα, κε ηελ επηινγή απηή ην κάζεκα απηφ γίλεηαη δηαζέζηκν θαη πξνζβάζηκν ζηνπο ρξήζηεο. Ξξνζσξηλά δηαζέζηκν, κε ηελ επηινγή απηή κπνξεί λα γίλεη ην κάζεκα δηαζέζηκν θαη πξνζβάζηκν ζηνπο ρξήζηεο γηα κηα ζπγθεθξηκέλε ζηαζεξή ρξνληθή πεξίνδν. Πηελ εγγξαθή ησλ ρξεζηψλ νη επηινγέο πνπ ππάξρνπλ είλαη νη εμήο: Απελεξγνπνηεκέλν, ε επηινγή απηή αθπξψλεη ηελ εγγξαθή ησλ ρξεζηψλ. Θαλέλαο ρξήζηεο δελ κπνξεί λα εγγξαθεί γηα απηφ ην κάζεκα. Απεξηφξηζηε πεξίνδνο εγγξαθήο, αλ ελεξγνπνηεζεί απηή ε επηινγή, δελ ππάξρεη ρξνληθφ φξην γηα εγγξαθέο ρξεζηψλ. Απαηηείηαη θαη επηινγή ελφο ηχπνπ εγγξαθήο. Ξεξηνξηζκέλε πεξίνδνο εγγξαθήο, νη εγγξαθέο είλαη δπλαηέο θαηά ηελ δηάξθεηα κηαο θαζνξηζκέλεο ρξνληθήο πεξηφδνπ. Ρχπνο εγγξαθήο, απηή ε επηινγή είλαη έγθπξε κφλν αλ ε εγγξαθή δελ είλαη απελεξγνπνηεκέλε. Έρεη ηξεηο επηινγέο ηχπνο εγγξαθήο κε αίηεζε κέινπο, κε απεπζείαο ζπκκεηνρή θαη ζπκκεηνρή κε θσδηθφ. Κέγηζηνο αξηζκφο ρξεζηψλ, θαζνξίδεηαη έλαο κέγηζηνο αξηζκφο ρξεζηψλ πνπ κπνξνχλ λα εγγξαθνχλ ζε απηφ ην κάζεκα. Κεηά ηελ είζνδν ηνπ ρξήζηε ζην ζχζηεκα, γίλεηαη είζνδνο ζην αξρηθή ζειίδα ηεο πιαηθφξκαο. Απηή ε ζειίδα νλνκάδεηαη «Personal Desktop». Απφ εδψ ν ρξήζηεο ειέγρεη νπνηαδήπνηε απφ ηηο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ρν Personal Desktop είλαη ε εμ νξηζκνχ αξρηθή ζειίδα. Ρα παξαθάησ ζηνηρεία ζπλζέηνπλ ηελ δνκή κηαο δηεπαθήο ελφο εγγεγξακκέλνπ ρξήζηε. Άκεζε πξφζβαζε ζηα ζεκαληηθά ζηνηρεία ηνπ ρξήζηε ζηα Ξξνζσπηθά Αληηθείκελα. Απηά κπνξεί λα είλαη καζήκαηα, ηεζη, έξεπλεο, αζθήζεηο, θφξνπκ, chat. Οχζκηζε πξνζσπηθψλ ζηνηρείσλ ζην Ξξνζσπηθφ πξνθίι. Γηαρείξηζε ηνπ Ζκεξνινγίνπ. Δπηζθφπεζε ησλ Λέσλ πνπ αθνξνχλ ηα Ξξνζσπηθά Αληηθείκελα. Δπηζθφπεζε ησλ πνπ αληαιιάζζνληαη εζσηεξηθά ζην ILIAS κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ. Δπηζθφπεζε ησλ Δλεξγψλ Σξεζηψλ πνπ έρνπλ ζπλδεζεί ζηελ πιαηθφξκα. Δπηζθφπεζε θαη δηαρείξηζε ησλ Ηδησηηθψλ ζεκεηψζεσλ ηνπ ρξήζηε. Δπηζθφπεζε θαη ρξήζε ησλ Πειηδνδεηθηψλ. Αμηνιφγεζε Ζ πινήγεζε ζην ILIAS αθνινπζεί θαη εδψ ηελ ηαθηηθή ηεο ιεθηηθήο κπάξαο πινήγεζεο, πνπ εκθαλίδεηαη ζην πάλσ κέξνο θάζε ζειίδαο. Ν ρξήζηεο κέζσ ηεο κπάξαο πεξηεγείηαη ζηηο πξνεγνχκελεο ζειίδεο ηεο δηαδξνκήο πνπ αθνινχζεζε. Δπίζεο, ιφγσ ηεο ζηαζεξήο κπάξαο δηαζχλδεζεο κε ηνπο ζπλδέζκνπο (Δπηθάλεηα Δξγαζίαο, Καζήκαηα, Γηαρείξηζε, θ.ά.), ε νπνία βξίζθεηαη πάληα ζην πάλσ κέξνο ηεο νζφλεο, ε πινήγεζε γίλεηαη κε πνιχ εχθνιν ηξφπν. Απφ ηελ Δπηθάλεηα Δξγαζίαο είλαη δπλαηφλ λα κεηαθεξζεί ν ρξήζηεο άκεζα, ιφγσ ζπληφκεπζεο, ζε θάπνην απφ ηα Ξξνζσπηθά ηνπ Αληηθείκελα θαηεπζείαλ ζην πεξηερφκελν ηνπ. Ρν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηα ππφινηπα αληηθείκελα ηεο Δπηθάλεηαο Δξγαζίαο (Πεκεηψζεηο, , Πειηδνδείθηεο). Δπηπιένλ βνήζεκα είλαη ε ιεηηνπξγία ηεο ζπληφκεπζεο κε ηηο ηειεπηαίεο επηζθέςεηο ζε θάπνηα ζεκεία ηεο πιαηθφξκαο. Ζ εζσηεξηθή νξγάλσζε κε ηηο θαξηέιεο ζε θάζε κεγάιε θαηεγνξία νκαδνπνηεί ηηο πιεξνθνξίεο θαη δηεπθνιχλεη κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ αλαδήηεζή ηνπο. Ρέινο, ζηελ δηαρείξηζε ην πιαίζην δέληξνπ, πνπ εκθαλίδεηαη είηε αξηζηεξά είηε δεμηά ηεο νζφλεο αλάινγα κε ηηο ξπζκίζεηο, βνεζάεη ηνλ δηαρεηξηζηή λα αλαδεηήζεη κε εχρξεζην ηξφπν ην ζεκείν πνπ επηζπκεί. Ζ ειιελνπνηεκέλε έθδνζε ηνπ ILIAS έρεη έιιεηςε απφ θάπνηνπ είδνπο παξνρήο βνήζεηαο ζηνπο

92 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 79 ρξήζηεο. Κφλν, κε θάπνηεο επηγξακκαηηθέο νδεγίεο θπξίσο ζηηο ξπζκίζεηο, ελεκεξψλεη γηα ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο πιαηθφξκαο. Πηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηεο πιαηθφξκαο ( ππάξρεη online ηεθκεξίσζε γηα ηελ ιεηηνπξγία ηνπ ILIAS κε βάζε ηελ έθδνζε ηεο πιαηθφξκαο (ηνλ ξφιν ηνπ ρξήζηε (γηα θαζεγεηέο, δηαρεηξηζηέο θαη ζπγγξαθείο καζεζηαθνχ πιηθνχ) αιιά θαη ηελ γιψζζα ηνπ ρξήζηε (γεξκαληθά, αγγιηθά θαη ηζπαληθά). Ζ πιαηθφξκα πζηεξεί ζε βνήζεηα πξνο ην ρξήζηε θαηά ηελ εθαξκνγή. Γελ παξέρεη θάπνηνπ είδνπο νδεγίεο γηα εθηέιεζε κηαο εξγαζίαο. Ζ κνλαδηθή ππνζηήξημε είλαη ζε πεξίπησζε παξάιεηςεο κηαο ελέξγεηαο, ππελζπκίδνληαο κε ηελ εκθάληζε θάπνηνπ ζχληνκνπ κελχκαηνο ηελ ελέξγεηα πνπ έπξεπε λα είρε πξνεγεζεί. Ρν ζχζηεκα ηνπ ILIAS ηεξεί κηα ζηαζεξή ζπλέπεηα ζε θάζε ζεκείν αιιειεπίδξαζεο κε ηνλ ρξήζηε. Θάζε επίπεδν δνκείηαη κε νξγάλσζε ησλ ιεηηνπξγηψλ/πιεξνθνξηψλ ζε θαξηέιεο θαη απηφ κε ηελ ζεηξά ηνπ ζε αθφκα έλα επίπεδν νξγάλσζεο. Ρν ILIAS είλαη απιφ θαη ηαπηφρξνλα ρξεζηηθφ ζηελ ιεηηνπξγία ηνπ. Έρεη φιεο ηηο απαξαίηεηεο ιεηηνπξγίεο, νη νπνίεο είλαη θαηεγνξηνπνηεκέλεο ζε νκάδεο κε βάζε ηελ εξγαζία πνπ εθηεινχλ, φπσο είλαη ε Αλαδήηεζε θαη ην . Πηελ Δπηθάλεηα Δξγαζίαο ππάξρνπλ βαζηθέο ζπληνκεχζεηο κε ηα Καζήκαηα θαη ηα καζεζηαθά αληηθείκελα, ζηα νπνία ν ρξήζηεο είλαη εγγεγξακκέλνο, φπσο θαη δηάθνξεο πξνζσπηθέο πιεξνθνξίεο απαξαίηεηεο γηα ηνλ ρξήζηε, φπσο γηα παξάδεηγκα αλ ππάξρεη θάπνην λέν κήλπκα ζην ηνπ, πφζνη ελεξγνί ρξήζηεο ππάξρνπλ θαη αλ έρεη πξνζηεζεί θάπνην πιηθφ ζε θάπνην απφ ηα Καζήκαηα. Νη ζπληνκεχζεηο απηέο βνεζνχλ ηνλ ρξήζηε γηα εχθνιε πξφζβαζε αιιά θαη βιέπεη κε ζπλνπηηθφ θαη πεξηεθηηθφ ηξφπν ηα ζηνηρεία πνπ ηνλ αθνξνχλ. Δπίζεο, δηάθνξεο ιεηηνπξγίεο, φπσο νη ηειεπηαίεο επηζθέςεηο ηνπ ρξήζηε ζε θάπνηα θαηεγνξία, ε δεκηνπξγία ηδησηηθψλ ζεκεηψζεσλ θαη ζειηδνδεηθηψλ πξνζθέξνπλ δηεπθνιχλζεηο ζηνπο ρξήζηεο. Ν απιφο ρξήζηεο έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ ηνλ κεγαιχηεξν έιεγρν ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο πιαηθφξκαο. Κπνξεί λα πξνζζαθαηξέζεη ζηελ Δπηθάλεηα Δξγαζίαο ηα blocks, λα ηα κεηαθηλήζεη, λα αιιάμεη ηηο ιεπηνκέξεηεο πνπ απηά εκθαλίδνπλ, λα πξνζζέζεη/δηαγξάςεη ζηελ Δπηθάλεηα Δξγαζίαο ηα αληηθείκελα πνπ επηζπκεί. Φπζηθά, ν απιφο ρξήζηεο δελ έρεη ηα ίδηα δηθαηψκαηα κε ηνλ κε ηνλ θαζεγεηή ή ηνλ δηαρεηξηζηή. Ν δηαρεηξηζηήο κπνξεί λα ειέγρεη ην ζχλνιν ηνπ ζπζηήκαηνο, ηηο ξπζκίζεηο, φια ηα καζεζηαθά αληηθείκελα θαη φινπο ρξήζηεο. Ρν ILIAS είλαη απηφλνκν απφ ινγηζκηθφ ηξίησλ θαηαζθεπαζηψλ θαη ππνζηεξίδεη φιεο ηηο γλσζηέο θσδηθνπνηήζεηο αξρείσλ (pdf, word, jpg, θηι). Ώζηφζν, ππάξρεη θαη δπλαηφηεηα παξνρήο δηαζχλδεζεο κεηαμχ ηνπ ILIAS θαη άιινπ ινγηζκηθνχ ηξίηνπ θαηαζθεπαζηή ζηηο ξπζκίζεηο ηεο δηαρείξηζεο. Πε γεληθέο γξακκέο ην ζχζηεκα είλαη επέιηθην θαη ηεξεί ζε θαιφ επίπεδν ηελ πξνζβαζηκφηεηα ζε ρξήζηεο πνπ έρνπλ ηα απαξαίηεηα δηθαηψκαηα. Ρν ILIAS παξνπζηάδεη κηα ιηηή θαη ζπγρξφλσο πεξηεθηηθή εηθφλα. Ζ ζρεδίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο αθνινπζεί ηελ ηαθηηθή ηνπ «user friendly». Ζ Δπηθάλεηα Δξγαζίαο παξνπζηάδεη ζηνλ ρξήζηε φια εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ ηνπ είλαη άκεζα απαξαίηεηα κε ζπληνκεχζεηο θαη ζπλδέζκνπο. Ζ πιαηθφξκα είλαη ηαμηλνκεκέλε κε βάζε ηηο ιεηηνπξγίεο θαη ππάξρεη κηα νξαηή δνκή ηνπ ζπζηήκαηνο. Δπίζεο, ην πεξηερφκελν ησλ νζνλψλ εκθαλίδεηαη ζε κία ζειίδα θεληξηθά ρσξίο ηελ ρξήζε ησλ κπάξσλ θχιηζεο, δειαδή δελ παξαηεξνχληαη νη καθξηέο νζφλεο, εθηφο ίζσο απφ ηελ δηαρείξηζε θαη ηηο ξπζκίζεηο. Ζ γιψζζα ηνπ ILIAS είλαη απιή θαη εχθνια θαηαλνεηή ζηνπο ρξήζηεο. Νη φξνη είλαη αληηπξνζσπεπηηθνί ηεο ηδηφηεηαο πνπ δειψλνπλ θαη δελ δεκηνπξγνχλ θάπνην πξφβιεκα θαηαλφεζεο. Θαζψο ε έθδνζε είλαη εμειιεληζκέλε, δελ έρνπλ κεηαθξαζηεί φινη νη φξνη ζηα ειιεληθά θαη ζπρλά δελ ππάξρεη θάπνηα ζρεηηθή βνήζεηα. Ζ ειεθηξνληθή πιαηθφξκα ILIAS είλαη έλα δπλακηθφ Πχζηεκα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο αλνηρηνχ θψδηθα. Ρεξεί φιεο ηηο πξνυπνζέζεηο ελφο ινγηζκηθνχ ειεθηξνληθήο κάζεζεο απφ απφζηαζε, θαζψο έρεη ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο νκάδσλ, ζχγρξνλεο θαη αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο, δεκηνπξγία δηαγσληζκάησλ θαη αμηνιφγεζεο, απζεληηθνπνίεζε ησλ ρξεζηψλ, δηεμαγσγή εξεπλψλ. Ζ έιιεηςε θάπνηαο κνξθήο βνήζεηαο θαη ππνζηήξημεο ζηνλ ρξήζηε είλαη ίζσο ην κφλν αξλεηηθφ ζην φιν εγρείξεκα, αιιά δελ είλαη ηδηαίηεξν εκπφδην ζηελ εθηέιεζε ησλ ελεξγεηψλ, κηαο θαη ην φιν ζχζηεκα είλαη αξθεηά απινπνηεκέλν θαη εμππαθνχεηαη ην ηη πξέπεη λα γίλεη αθφκα θαη γηα αξράξηνπο ρξήζηεο. Ζ online βνήζεηα ( ηεο επίζεκεο ηζηνζειίδαο ηνπ ILIAS ππεξθαιχπηεη νπνηαδήπνηε απνξία ησλ ρξεζηψλ, αλ θαη απαηηείηαη ε γλψζε ηεο αγγιηθήο, θαζψο δελ ππάξρεη κεηαθξαζκέλν ειιεληθφ θείκελν. Κηα

93 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Ξεξηερνκέλνπ 80 εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα κπνξεί λα επσθειεζεί ζε κεγάιν βαζκφ, έρνληαο ζηελ θαηνρή ηεο ηελ πιαηθφξκα ILIAS, θαζψο δηαηίζεηαη δσξεάλ θαη κπνξεί λα ππνζηεξίμεη ηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ελφο ηδξχκαηνο.

94 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Πην θεθάιαην απηφ ζα δνχκε ηα θξηηήξηα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αμηνιφγεζε Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο βαζηδφκελνη ζην φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ζηα πεξηβάιινληα e- Learning θαζνξίδεηαη απφ κηα ζεηξά παηδαγσγηθψλ, ηερλνινγηθψλ, νξγαλσηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ. Ξαξνπζηάδνληαη νη παηδαγσγηθέο θαη νη ηερληθέο φςεηο ηεο ζχγθξηζεο πνπ επηρεηξνχκε θαη ηειηθά ζπγθξίλνπκε ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο πνπ κειεηήζακε ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην. Ρειηθά θαη χζηεξα απφ ηελ ζχγθξηζε αιιά θαη ηα απνηειέζκαηα εξεπλψλ επηζηεκνληθψλ νκάδσλ θαηαιήγνπκε φζν αθνξά ην πην απνηειεζκαηηθφ Πχζηεκα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ζχκθσλα κε ηα θξηηήξηα ηεο ζχγθξηζήο καο. "Someday, in the distant future, our grandchildren's grandchildren will develop a new equivalent of our classrooms. They will spend many hours in front of boxes with fires glowing within. May they have the wisdom to know the difference between light and knowledge." Plato Νη ππνινγηζηέο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία έρνπλ βειηηψζεη ηελ ηαρχηεηα ηεο πξφζβαζεο ζηηο πιεξνθνξίεο, ηελ άκεζε ζρέζε θαη επαθή αλάκεζα ζηνπο καζεηέο θαη ην κνίξαζκα ηεο γλψζεο. Γελ έρνπλ φκσο επεξεάζεη νπζηαζηηθά θαη κεηαβάιεη πξαγκαηηθά ηα ζπζηήκαηα κάζεζεο. Όζν πξνρσξά ε αλάπηπμε θαηλνηφκσλ εθαξκνγψλ γηα ηελ εθπαίδεπζε, ηφζν γίλεηαη επηηαθηηθή ε αλάγθε λα ιακβάλεηαη ππφςε ε παηδαγσγηθή ηνπο δηάζηαζε θαη λα αμηνινγνχληαη απφ παηδαγσγηθή θαη εθπαηδεπηηθή ζθνπηά. Δίλαη άξα απαξαίηεηε ε αλάπηπμε αμηφπηζησλ θαη εχρξεζησλ εξγαιείσλ κάζεζεο (Καηζαίνπ, θαη ζπλ, 2001:1). Ρα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ππνβνεζνχλ θαη επηθαινχληαη ηελ επνηθνδνκηζηηθή, ζπλεξγαηηθή θαη δηεξεπλεηηθή κάζεζε, δίλνληαο λέα ηερλνινγηθά εξγαιεία θαη νπζηαζηηθή θαηαλνκή, επαλαθαηαλνκή θαη επαλαρξεζηκνπνίεζε ησλ πφξσλ, κε ζθνπφ λα αμηνπνηεζνχλ νη δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξνληαη απφ ηηο Λέεο Ρερλνινγίεο. Πηφρνο ηνπο πιένλ είλαη ε δηεπθφιπλζε δαζθάισλ θαη καζεηψλ θαη φρη απιά ε αλαπαξαγσγή ηνπ πεξηβάιινληνο κηαο αίζνπζαο δηδαζθαιίαο ζε κηα εηθνληθή ηάμε. Κεξηθά ζπζηήκαηα αληαπνθξίλνληαη θαιχηεξα απφ άιια ζε ζπγθεθξηκέλα εθπαηδεπηηθά πιαίζηα, ελψ θάπνηα άιια είλαη απιψο θαιχηεξα ζρεδηαζκέλα. Ρν ζέκα είλαη πψο κπνξεί θάπνηνο λα αμηνινγήζεη ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ δηαθφξσλ ζπζηεκάησλ (Britain θαη Liber, 1999:3) (Wyles, 2004:4). Πχκθσλα κε ηνπο Britain θαη Liber (1999) γηα λα ζεσξείηαη έλα Πχζηεκα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ζσζηά ζρεδηαζκέλν θαη πινπνηεκέλν, ζα πξέπεη: 1. λα παξέρεη επθαηξίεο βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο κάζεζεο ζε ζρέζε κε ηηο ππάξρνπζεο κεζφδνπο, θαη 2. λα βνεζά ηνπο δαζθάινπο λα δηαζέζνπλ πεξηζζφηεξν ρξφλν ζηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θάζε καζεηή. Πήκεξα, ε αμηνιφγεζε εθαξκνγψλ αζχγρξνλεο ηειεθπαίδεπζεο ζπγθξνηεί έλα αλαπηπζζφκελν πεδίν έξεπλαο 1, κε θχξην ζθνπφ ηελ αλαγλψξηζε ησλ βέιηηζησλ εθείλσλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηε κάζεζε. Όκσο ε δηακφξθσζε θαη απνδνρή απφ ηελ αθαδεκατθή θνηλφηεηα ελφο θνηλά απνδεθηνχ πιαηζίνπ αμηνιφγεζεο έρεη απνδεηρηεί δχζθνιε ππφζεζε ζηελ πξάμε (Απγεξίνπ, θαη ζπλ., 2005:137) (Απνζηνιάθεο θαη Ρδηθφπνπινο, 2004: ). Ζ αμηνιφγεζε ελφο Ππζηήκαηνο Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία φρη κφλν γηα ηνπο ρξήζηεο ηνπ αιιά θαη γηα ηνπο ζρεδηαζηέο 2 ηνπ, κηαο θαη θαζνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ θαη ηελ αμία ηνπ (Κηραινχδε, 2007:40). Γηα ην ιφγν απηφ πνιινί θνξείο δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ρψξν ηεο ζπγθξηηηθήο αμηνιφγεζεο ινγηζκηθνχ e-learning εθαξκνγψλ (Ρξαςηψηε θαη Σαζάπεο, 2008: ). 1 εδψ βαζίδεηαη θαη απηφ ην θνκκάηη ηεο εξγαζίαο 2 καο αθνξά ζην θνκκάηη ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ πνπ ζα πξνηείλνπκε ζε επφκελν θεθάιαην

95 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 82 Νη κέζνδνη αμηνιφγεζεο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ θαηεγνξηνπνηνχληαη ζηηο παξαθάησ δηαθξηηέο θαηεγνξίεο: 1. ζε πεηξακαηηθέο κεζφδνπο, 2. ζε πξνζεγγίζεηο κε θαηαιφγνπο ειέγρνπ θξηηεξίσλ (checklists) θαη 3. ζε πνηνηηθέο κεζφδνπο (Πνινκσλίδνπ, 2006: ). Πε γεληθέο γξακκέο, ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζα πξέπεη λα ελζσκαηψλνπλ ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο, πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί εάλ πιεξνχλ ηα θξηηήξηα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ αμηνιφγεζή ηνπο (Θαξαθαηζάλε, 2005:712), είλαη: ςειή δηαζεζηκφηεηα, πνπ αθνξά ηελ ηθαλφηεηα ηαπηφρξνλεο θάιπςεο δηαθνξεηηθψλ αλαγθψλ καζεηψλ θαη δαζθάισλ. Δμειημηκφηεηα, πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ ηθαλφηεηα επέθηαζεο δπλαηνηήησλ ψζηε λα κπνξνχλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο εμειηζζφκελεο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ αιιά θαη ζηηο ζπλερείο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο. Γηαιεηηνπξγηθφηεηα, πνπ αθνξά ηελ ηθαλφηεηα ιεηηνπξγίαο ζε δηαθνξεηηθά ιεηηνπξγηθά θαη επηθνηλσλίαο κε δηάθνξα ινγηζκηθά, ππνζηεξίδνληαο ηα ζεκαληηθφηεξα πξφηππα. Γηαδξαζηηθφηεηα, πνπ αληηπξνζσπεχεη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο λα επηθνηλσλεί κε ηνλ ρξήζηε κέζσ πεδίσλ επηινγψλ, δίλνληάο ηνπ ελεξγεηηθφ ξφιν. Πηαζεξφηεηα θαη αληνρή, πνπ αθνξά ηελ ηθαλφηεηα λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ κε ηελ ίδηα απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ζηαζεξφηεηα νπνηαδήπνηε ζηηγκή. Αζθάιεηα ρξήζεο, δίλνληαο ηελ επθαηξία ζηνπο δηαρεηξηζηέο ηεο πιαηθφξκαο λα ειέγρνπλ ηελ πξφζβαζε ζ απηήλ θαη λα απνθιείνπλ φζνπο δε δηαζέηνπλ άδεηα ρξήζεο, πξνζηαηεχνληαο φρη κφλν ηελ αζθαιή θαη ζηαζεξή ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο, αιιά θαη ηελ πξνζηαζία ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ ή ινγηζκηθνχ. Δπθνιία ρξήζε, κε θηιηθφηεηα ζην ρξήζηε. Κεησκέλν θφζηνο 1, πνπ αθνξά ην θφζηνο εθπαίδεπζεο / επηκφξθσζεο κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν εθφζνλ κηιάκε γηα ινγηζκηθφ αλνηρηνχ θψδηθα, θαη ην θφζηνο δεκηνπξγίαο / αγνξάο ηνπ Ππζηήκαηνο Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ζπγθξηλφκελν κε ην ινγηζκηθφ αλνηρηνχ θψδηθα εθφζνλ κηιάκε γηα εκπνξηθφ ινγηζκηθφ πάξρνπλ αξθεηέο εκπεηξηθέο κειέηεο 2 αμηνιφγεζεο e-learning εθαξκνγψλ, κε θξηηήξηα δηαθνξεηηθά θάζε θνξά, ζπλήζσο φκσο ηερλνινγηθά, φπσο γηα παξάδεηγκα νη πξνζθεξφκελεο δπλαηφηεηεο, ε επθνιία εγθαηάζηαζεο θαη ρξήζεο, ν βαζκφο εμειιεληζκνχ, ην θφζηνο θ.α. (Ξαπαληθνιάνπ, θαη ζπλ., 2005:31). Ππλήζσο απηφ πνπ αλαθέξνπλ πνιιέο κειέηεο ζαλ «αμηνιφγεζε» αθνξά ηελ απιή παξάζεζε ησλ πξνζθεξφκελσλ δπλαηνηήησλ, ελψ ζε ειάρηζηεο έξεπλεο ζηελ αμηνιφγεζε εκπιέθεηαη θαη θάπνην παηδαγσγηθφ πιαίζην βαζηζκέλν ζε παηδαγσγηθέο αξρέο (Avgeriou, et al., 2001:2) (Phelps θαη Michea, 2003:969). Ρν λα ζπγθξίλνληαη ηα ζπζηήκαηα κφλν σο πξνο ηηο ιεηηνπξγίεο πνπ έρνπλ ή δελ έρνπλ, νδεγεί ζπρλά ζε ακθίβνιν απνηέιεζκα. Κε αλάινγεο ζπγθξίζεηο, δελ δηαπηζηψλεηαη ε ππνζηήξημε ζπγθεθξηκέλσλ ζεσξηψλ ή κνληέισλ, φπσο ην Wrap around Model θαη ην Integrated Model ηεο Mason, αλ θαη έρνπλ δηαηππσζεί αθφκε θαη απφςεηο, φπσο ησλ Laister θαη Koubek, φηη απφ ηηο παηδαγσγηθέο ζεσξίεο πνπ ππάξρνπλ ζήκεξα, ζρεδφλ θακία δελ έρεη ιεθζεί ππφςε ζην ζρεδηαζκφ Ππζηεκάησλ Κάζεζεο κε γεληθέο αιιά θαη ζπγθεθξηκέλεο πξνυπνζέζεηο 3. Πην δηαδίθηπν κπνξεί λα ζπλαληήζεη θαλείο πνιιέο ζπγθξηηηθέο αμηνινγήζεηο θαη έηνηκα εξγαιεία γηα ηελ αμηνιφγεζε αλάινγσλ ζπζηεκάησλ, φπσο ην Edutech 4 απφ ην Swiss Virtual Campus 5, ην παξακεηξνπνηήζηκν LMS Evaluation Tool ηεο 3WayNet 1 θαη ην 1 ραξαθηεξηζηηθφ πνπ αλαθέξεηαη φρη ηφζν ζην ίδην ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ 2 βι. Πρεηηθή Βηβιηνγξαθία 3 ίζσο αθφκα λα κελ έρνπλ εηζρσξήζεηο θαη ζηηο θαζεκεξηλέο εθπαηδεπηηθέο δηαδηθαζίεο, 4 απφ ην 2008 ην Swiss Virtual Campus ζηακάηεζε λα ππνζηεξίδεη ηε ιεηηνπξγία ηεο ηζηνζειίδαο, κε απνηέιεζκα λα κε ιεηηνπξγνχλ φινη νη δεζκνί θαη θπξίσο φζνη απαηηνχλ ππνζηήξημε MySQL 5

96 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 83 EduTools 2 ηεο WCET 3. Υζηφζν, αλαγλσξίδεηαη ε αλάγθε χπαξμεο πην ζνβαξψλ εξεπλψλ ζρεηηθά κε ηε ζχγθξηζε θαη ηελ αμηνιφγεζε ηέηνησλ ζπζηεκάησλ 4, εμαηηίαο ησλ ηαρχηαησλ εμειίμεσλ πνπ θαζηζηνχλ αλεπίθαηξεο ηηο ππάξρνπζεο, θαη ησλ νπζηαζηηθψλ αιιαγψλ πνπ παξαηεξνχληαη ζε θάζε λέα έθδνζε ηνπ ίδηνπ ινγηζκηθνχ (Itmazi θαη Megías, 2005). Ρα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο δελ πξέπεη λα αλαθέξνληαη κφλν ζην πψο είλαη θαη ηη κπνξεί λα θάλεη ην ινγηζκηθφ, αιιά θπξίσο ζηνλ ηξφπν πνπ ππνζηεξίδεη ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη ζηηο πνηθίιεο δπλαηφηεηεο αιιειεπίδξαζεο πνπ παξέρεη κεηαμχ ζρεδηαζηή θαη δαζθάινπ, δαζθάινπ θαη καζεηή, καζεηή θαη ζρεδηαζηή (Πνινκσλίδνπ, 2003: ). Θα πξέπεη λα δηαπηζησζεί κε πνην ηξφπν ε παηδαγσγηθή, ε δηδαθηηθή, ε γλψζε θαη ε ηερλνινγία κπνξνχλ λα ζπλεξγαζηνχλ ψζηε λα εληζρχζνπλ ηε κάζεζε, κηαο θαη ε αλαβάζκηζε ηεο ηερλνινγίαο δε ζεκαίλεη απαξαίηεηα θαη βειηησκέλε κάζεζε (Dillenbourg, 2000:14) (Phelps θαη Michea, 2003). Πχκθσλα κε ηνπο Britain θαη Liber (1999), ε αμηνιφγεζε ελφο Ππζηήκαηνο Γηαρείξηζε ηεο Κάζεζεο ζα πξέπεη λα εμεηάδεη πψο ηα δηάθνξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζπλεξγάδνληαη γηα λα δηεπθνιχλεηαη ε κάζεζε θαη ε δηαρείξηζε, θαη επηπιένλ πνηέο θαηεπζχλζεηο πξνηείλνληαη ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ηεο εθαξκνγήο, κε ζηφρν λα δηαπηζησζνχλ πνηέο είλαη νη εθπαηδεπηηθέο αξρέο γχξσ απφ ηηο νπνίεο ζρεδηάζηεθε απηφ, πψο ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο δαζθάισλ θαη καζεηψλ θαη πνηα είλαη ε θνηλσληθή ηνπ δηάζηαζε. Ρν θνκκάηη απηφ ζρεηίδεηαη κε ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο θαη ιηγφηεξν κε ηελ ηερλνινγία ελφο ηέηνηνπ ζπζηήκαηνο. Δθείλνη πνπ αθνινπζνχλ ην ζπκπεξηθνξηζηηθφ κνληέιν, πξνζεγγίδνπλ γεληθά ηηο ΡΞΔ σο κέζα πνπ πξνάγνπλ ηελ αλάπηπμε βαζηθψλ δεμηνηήησλ, νη νπνίεο κπνξνχλ λα ειεγρζνχλ κέζσ ηππνπνηεκέλσλ κνξθψλ αμηνιφγεζεο. Νη ζπκπεξηθνξηζηηθέο πξαθηηθέο νδεγνχλ ζηελ πξνγξακκαηηζκέλε δηδαζθαιία θαη ηνλ έιεγρν ηεο καζεζηαθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, κε ηελ ηερλνινγία λα ρξεζηκνπνηείηαη σο κέζν ειέγρνπ, θαη εθείλνη πνπ πξνζεγγίδνπλ έλα επνηθνδνκηζηηθφ κνληέιν ελδηαθέξνληαη πεξηζζφηεξν γηα ηελ πξνψζεζε αλψηεξσλ λνεηηθψλ δεμηνηήησλ, κε πνιιαπινχο, επέιηθηνπο θαη απζεληηθνχο ηξφπνπο αμηνιφγεζεο. Νη επνηθνδνκηζηηθέο πξαθηηθέο (θπξίσο γλσζηηθέο ζεσξίεο) νδεγνχλ ζηελ επέιηθηε δηδαζθαιία θαη ηνλ έιεγρν ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο απφ ην καζεηή θαη ηνλ δάζθαιν (Καθξάθεο, 2005:81). 7.1 Αμηνινγήζεηο Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο Πχκθσλα κε αλάινγεο κειέηεο, ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο κάζεζεο ζηα πεξηβάιινληα e-learning θαζνξίδεηαη, απφ κηα ζεηξά παηδαγσγηθψλ, ηερλνινγηθψλ, νξγαλσηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ (Report of Illinois Faculty Seminar, 1999:34-48)(Καθξάθεο 1999: ) (Κηθξφπνπινο, 2000:97-107) Πε δηάθνξεο κειέηεο γίλεηαη πξνζπάζεηα λα δηεξεπλεζεί ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δηδαθηηθήο θαη καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο ζε ζχγθξηζε κε ηα παξαδνζηαθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα 5 θαζψο θαη ε νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ 6. Ρα ζπρλά αληηθξνπφκελα απνηειέζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ νθείινληαη θπξίσο ζηελ έιιεηςε θνηλά απνδεθηψλ θξηηεξίσλ. Πε αξθεηέο κειέηεο 7 δηαπηζηψλεηαη κηα κηθξή δηαθνξνπνίεζε ζηελ απφδνζε ησλ καζεηψλ πνπ παξαθνινπζνχλ online καζήκαηα, κε απηνχο πνπ παξαθνινπζνχλ ηα καζήκαηα κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν, ελψ αιινχ 1 ζηελ ζειίδα ππάξρεη ην εξγαιείν θαη ην εγρεηξίδην ρξήζεο ζηελ ζειίδα ζηελ ζειίδα ππάξρεη ην εξγαιείν θαη ην εγρεηξίδην ρξήζεο ζηελ ζειίδα 4 ηδηαίηεξα απφ παηδαγσγηθήο ζθνπηάο 5 ζρεδηαζκφο θαη νξγάλσζε ησλ δηδαθηηθψλ βεκάησλ, επηινγή κεζφδσλ δηδαζθαιίαο, πξνεηνηκαζία εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ θ.ά 6 θφζηνο ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ, δαπάλεο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηνπ ηερληθνχ πξνζσπηθνχ, ηελ επηκφξθσζε ηνπ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ θ.ά. 7 θαη htm

97 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 84 (Schutte, 1996) ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ πξνγξακκάησλ κε ρξήζε ησλ ΡΞΔ ραξαθηεξίδεηαη ηθαλνπνηεηηθή. Πε άιιεο κειέηεο (Αβνχξεο, θαη ζπλ., 2001:46) ζρεηίδεηαη ε πνηφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ε επίδνζε ησλ καζεηψλ, ελψ ζε άιιεο θαηαγξάθεηαη απιά ε δηαθνξά ζηελ εθηίκεζε ηνπ απνηειέζκαηνο, φπνπ νη καζεηέο ζεσξνχλ φηη έκαζαλ αξθεηά θαη νη δάζθαινη φηη δελ ππήξμε ηθαλνπνηεηηθή κάζεζε (Ρξαςηψηε θαη Σαζάπεο, 2008:435). πάξρνπλ βέβαηα θαη κειεηεηέο, φπσο ν Neal θαη νη Phipps θαη Merisotis, 1 πνπ ζεσξνχλ φηη ε κέρξη ηψξα έξεπλα ηεο πνηφηεηαο ησλ πξνγξακκάησλ e-learning δελ έρεη δψζεη αζθαιή ζπκπεξάζκαηα θαη φηη νη ζρεηηθέο αμηνινγηθέο δηαδηθαζίεο παξνπζηάδνπλ ειιείςεηο θαη θελά ηφζν σο πξνο ηε κεζνδνινγία φζν θαη ζηνλ ίδην ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηεο αμηνιφγεζεο. Ρειηθά ε ηερλνινγία δελ κπνξεί λα αλαπιεξψζεη ηελ αλζξψπηλε / δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία ζηελ εθπαίδεπζε θαη ν ξφινο ηεο είλαη δεπηεξεχσλ, θαζψο έρνπλ κεγαιχηεξε βαξχηεηα νη παξάγνληεο πνπ ζπγθξνηνχλ ην παηδαγσγηθφ πιαίζην 2 (Καηζαίνπ, θαη ζπλ., 2001). 7.2 Ξιαίζηα Αμηνιφγεζεο e-learning Δθαξκνγψλ Όιεο νη κειέηεο δείρλνπλ φηη θαλέλα ηερλνινγηθφ (επηθνηλσληαθφ) κέζν δελ κπνξεί απφ κφλν ηνπ λα βειηηψζεη ην καζεζηαθφ έξγν θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ αλ δε ζπλνδεχεηαη θαη δελ εληάζζεηαη ζε κηα παηδαγσγηθή ινγηθή θαη δελ εμππεξεηεί κηα νξζά δνκεκέλε παηδαγσγηθή δηαδηθαζία (Report of Illinois Faculty Seminar, 1999:24-42) (Καθξάθεο, 1999: ). Νη ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ζα πξέπεη λα δίλεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή γηα λα δηαπηζησζεί θαη λα δηαζθαιηζηεί 3 ε πνηφηεηα πξνγξακκάησλ e-learning, φπσο δηαηππψλνληαη ζην Guidelines on the Quality Assurance of Distance Learning 4, είλαη: Ν ζρεδηαζκφο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο, ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη γεληθφηεξεο αξρέο ηεο δηδαζθαιίαο θαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηεο εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε. Ν ζρεδηαζκφο ηεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο, ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε ζπλάθεηα αλάκεζα ζηνπο ζθνπνχο θαη ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηα ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. Ζ δηαρείξηζε θαη εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο, ψζηε νη καζεηέο λα επηηχρνπλ ηνπο καζεζηαθνχο ζηφρνπο ηνπο κέζα απφ ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ηνπο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη ηε ζπλερή επηθνηλσλία θαη αλαηξνθνδφηεζε κεηαμχ δαζθάισλ, καζεηψλ θαη ησλ ζρεδηαζηψλ ηνπ πξνγξάκκαηνο. Ζ ελίζρπζε ησλ καζεηψλ, γηα λα αλαιάβνπλ νη ίδηνη ηνλ έιεγρν ηεο κάζεζεο θαη ηεο πξνφδνπ ηνπο. Ζ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ. Πχκθσλα ινηπφλ κε ηηο παξαπάλσ αξρέο, ην παηδαγσγηθφ πιαίζην φπνπ πξαγκαηνπνηείηαη ε δηδαζθαιία θαη ε κάζεζε ζα πξέπεη λα απαληά ζε εξσηήκαηα 5 φπσο: Δμαζθαιίδεηαη επειημία εθαξκνγήο δηαθφξσλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο, αλάινγα κε ηηο εθάζηνηε ζπλζήθεο κάζεζεο θαη ηηο γλσζηηθέο απαηηήζεηο ησλ καζεηψλ; Νη καζεηέο εκπιέθνληαη δπλακηθά ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία; Έρνπλ επθαηξίεο επηθνηλσλίαο κε ην δάζθαιν ή πεξηνξίδνληαη ζε παζεηηθφ ξφιν; Δμαζθαιίδεηαη άκεζε αιιειεπίδξαζε θαη ζπλεξγαζία κεηαμχ δαζθάισλ θαη καζεηψλ θαζψο θαη ησλ καζεηψλ κεηαμχ ηνπο; Νη καζεηέο εκπιέθνληαη κε ην δηδαθηηθφ πιηθφ; Δκπιέθνληαη ζε δξαζηεξηφηεηεο, αλαιακβάλνπλ θαη νινθιεξψλνπλ εξγαζίεο; 1 ζηελ ζρεηηθή κειέηε «What's the Difference? A Review of Contemporary Research on the Effec tiveness of Distance Learning in Higher Education» 2 ζηφρνη ηεο κάζεζεο, θηλεηνπνίεζε ησλ ζπνπδαζηψλ θ.ά. 3 γηα ηνπο ζρεδηαζηέο ινγηζκηθνχ 4 The Quality Assurance Agency for Higher Education (1999) 5 Report of Illinois Faculty Seminar

98 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 85 Νη καζεηέο αλαπηχζζνπλ ηθαλφηεηεο αλάιπζεο, γελίθεπζεο, ζχλζεζεο θαη εθαξκνγήο ηεο γλψζεο ζε δηαθνξεηηθνχο ηνκείο; Κπνξνχλ λα ζθέπηνληαη θξηηηθά; Δλδηαθέξνληαη γηα ηελ δηά βίνπ εθπαίδεπζή ηνπο; Δλψ ηειηθά γηα κηα απνηειεζκαηηθή εμ απνζηάζεσο δηδαζθαιία θαη κάζεζε ζα πξέπεη 1 : Νη δηδαθηηθνί ζηφρνη λα είλαη ζαθψο θαζνξηζκέλνη θαη λα έρνπλ ζηφρν ζπγθεθξηκέλα απνηειέζκαηα, Νη καζεηέο λα εκπιέθνληαη ελεξγά ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία, Ρν πεξηβάιινλ ηεο δηδαζθαιίαο λα επηηξέπεη ηε ρξήζε πνηθίισλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ, Ζ δηδαθηηθή δηαδηθαζία λα αθνξά, εθηφο απφ ηε κεηάδνζε γλψζεσλ 2 θαη δξαζηεξηφηεηεο ιχζεο πξνβιεκάησλ 3, θαη Πην πιαίζην ηεο καζεηηθήο δηαδηθαζίαο λα εληζρχεηαη ε αιιειεπίδξαζε κεηαμχ δαζθάινπ - καζεηψλ θαη ησλ καζεηψλ κεηαμχ ηνπο. Πηελ εξγαζία ησλ Κηραειίδνπ, Νηθνλνκίδεο θαη Γεσξγηάδνπ (2001), πξνηείλεηαη ην παξαθάησ δηάγξακκα κε ηνπο βαζηθνχο άμνλεο 4 αμηνιφγεζεο Ππζηεκάησλ Κάζεζεο. Πρήκα 11 Βαζηθνί άμνλεο αμηνιφγεζεο Ππζηεκάησλ Κάζεζεο Πχκθσλα κε ηελ εξγαζία ησλ Απγεξίνπ, Ξαπαζαινχξν θαη Οεηάιε (2005), ην πιαίζην αμηνιφγεζεο ησλ Ππζηεκάησλ Κάζεζεο πεξηιακβάλεη έιεγρν γηα ηε δπλαηφηεηα: Γεκηνπξγίαο, ιεηηνπξγίαο θαη δηαρείξηζεο καζεκάησλ on line, πνζηήξημεο ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ καζεηψλ θαη πξνψζεζεο θηλήηξσλ θαη κέζσλ γηα ηε δεκηνπξγία νκάδσλ, Γεκηνπξγίαο εξσηήζεσλ θαη ηεζη γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ, Νξγάλσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη αλζξψπηλσλ πφξσλ, θαη 1 American Distance Education Consortium 2 KnowledgeBased 3 ProblemSolving 4 ηα πξνηεηλφκελα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο γηα Ππλεξγαηηθά Δηθνληθά Ξεξηβάιινληα (CVEs) ζην αληίζηνηρν απφζπαζκα (Κηραειίδνπ, και συν., 2001: ).

99 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 86 Γηαρείξηζεο εηθνληθψλ καζεκάησλ, φπνπ νη γεσγξαθηθά απνκαθξπζκέλνη καζεηέο επηθνηλσλνχλ κέζσ δηαδηθηχνπ. Πήκεξα ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίεο νη ιίζηεο αμηνιφγεζεο, γηα ηελ αμηνιφγεζε αλάινγσλ εθαξκνγψλ. Ξνιινί εξεπλεηέο είλαη επηθπιαθηηθνί γηα ην θαηά πφζν νη ιίζηεο απηέο κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ αληηθεηκεληθή θαη νπζηαζηηθή παξνπζίαζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ (Καξθάδαο, 2002:505). Ρν California Instructional Technology Clearing House 1 έρεη δεκηνπξγήζεη νδεγίεο γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ ζε έλα πιαίζην «rubrics 2», πνπ δελ βαζίδνληαη ζηηο ιίζηεο αμηνιφγεζεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα πξψηα ρξφληα εξεπλψλ (Squires θαη Preece, 1999:471). Ρα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ζπζηεκάησλ κάζεζεο πνπ αθνξνχλ ζηε δηαζεζηκφηεηα εξγαιείσλ γηα ην καζεηή, ην δάζθαιν θαη ην δηαρεηξηζηή, αιιά θαη ζηηο πξνδηαγξαθέο γηα ηελ ηερληθή ππνδνκή πνπ απαηηείηαη, παξνπζηάδνληαη παξαθάησ φπσο έρνπλ πξνηαζεί θαη αλαθέξνληαη (Θνξδάθε θαη Ιάζθαξε, 2003: ) Δξγαιεία Καζεηή Θαζεγεηή Γηαρείξηζεο Αλαδήηεζε (Web browsing) Ξξνζβαζηκφηεηα (Accessibility) Απνζήθεπζε δηεπζχλζεσλ (Bookmarks) Ξνιπκέζα (Multimedia) Αζθάιεηα (Security) Αζχγρξνλε δηαλνκή (Asynchronous sharing) E mail πεξεζίεο πίλαθα αλαθνηλψζεσλ (BBC File exchange) Νκάδεο εηδηθψλ ελδηαθεξφλησλ (Newsgroups) Πχγρξνλε δηαλνκή (Synchronous sharing) Ζιεθηξνληθή νκαδηθή ζπλνκηιία (Chat) Ξίλαθαο θνηλήο ρξήζεο (Whiteboard) Θνηλή ρξήζε εθαξκνγψλ (Application sharing) Ρερληθήο ππνδνκήο Γεκηνπξγία καζήκαηνο Δγθαηάζηαζεο Server platform Πρεδηαζκφο καζήκαηνο (Course planning) Γηαρείξηζε καζήκαηνο (Course managing) Γξήγνξε δηφξζσζε ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ (Rapid course revising) Ξαξαθνινχζεζε καζήκαηνο (Course monitoring) Δξγαιεία καζήκαηνο (Lesson tools) Δθπαηδεπηηθφο ζρεδηαζκφο (Instructional designing) Ξαξνπζίαζε πιεξνθνξηψλ (Presenting information) Γηαγσλίζκαηα (Testing) Γεζκνί (HTML Hyperlinks) Δξγαιεία αλάπηπμεο εθαξκνγψλ δηθηχνπ (CGI scripts) Δξγαιεία δεδνκέλσλ (Data tools) Δπηινγέο on line (Marking on line) Server Client Θέληξν ππνζηήξημεο (Help Desk tools) πνζηήξημεο ηνπ καζεηή (Student support tools) πνζηήξημεο ηνπ θαζεγεηή (Instructor support tools) Ππζηήκαηνο (System tools) Άδεηεο πξφζβαζεο (Authorization) Δξγαιεία αζθάιεηαο (Security tools) Ξαξαθνινχζεζε πφξσλ (Resource monitoring ) Δξγαιεία απνκαθξπζκέλεο πξφζβαζεο (Remote access tools) Δξγαιεία αλάθηεζεο (Crash recovery tools) Ξξφζβαζε (Logging) Κλήκε (RAM) Σσξεηηθφηεηα δίζθνπ (Disk space) Ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα Windows NT 4.0 Ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα Apple Server Ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα UNIX Server Client platform Διάρηζηεο απαηηήζεηο (Minimum level) Δπηζπκεηέο απαηηήζεηο (Target level) Θφζηνο (Pricing) Αξρηθφ θφζηνο (Startup cost) Ππλερέο θφζηνο (Ongoing cost) Ρερληθή ππνζηήξημε (Technical support) Δηθνληθφο ρψξνο Ξξνζαξκνζηηθφηεηα θαζεγεηή Ξνιιαπιά επίπεδα Ξεξηνξηζκνί θιίκαθεο βαζκνιφγεζεο πνπ απνηεινχληαη απφ έλα ζχλνιν θξηηεξίσλ ζρεηηθά κε ηνπο ζηφρνπο πνπ πξφθεηηαη λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ εθηίκεζε/αμηνιφγεζε.

100 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 87 αληαιιαγήο απφςεσλ (Virtual space) Chat & Whiteboard θαη θνηλή ρξήζε εθαξκνγήο Νκαδηθή αλαδήηεζε ζην internet (Group browsing) Ρειεζπλδηάζθεςε (Teleconferencing) Ππλδηάζθεςε κε ρξήζε βίληεν (Videoconferencing) Δξγαιεία καζεηή (Student tools) Απηναμηνιφγεζε (Selfassessing) Απνηίκεζε πξνφδνπ (Progress tracking) Γεκηνπξγία θηλήηξσλ (Motivation building) Γεκηνπξγία δεμηνηήησλ κειέηεο (Study skill building) Ξεξηβάιινλ ρξήζηε (User interface) (Instructor customization) Αλάιπζε θαη παξαθνινχζεζε πνξείαο καζεηή (Analyzing and tracking) Γηαρείξηζε πιεξνθνξηψλ (Managing records) Δξγαιεία πφξσλ (Resource tools) Γεκηνπξγία γλψζεσλ (Building knowledge) Γεκηνπξγία νκάδσλ (Team building) Γεκηνπξγία θηλήηξσλ (Building motivation) Δπαλαρξεζηκνπνίεζε πεξηερνκέλνπ (Reusable content tools) Ξίλαθαο 6 Θξηηήξηα Αμηνιφγεζεο Ινγηζκηθνχ αζθαιείαο (Multiple security levels) Αξρείν καζεκάησλ/ Backup (Course archive/ Backup) Ξξφζβαζε βάζεο δεδνκέλσλ (Database access) πνζηήξημε εθηειέζηκσλ αξρείσλ (Exe files support) Γιψζζα Java (Java) Πχλνιν καζεηηθψλ δεδνκέλσλ (Student data batch input) Ζκεξνιφγην (Calendar) (Limitations of package) Αξηζκφο καζεκάησλ (Number of courses) Αξηζκφο καζεηψλ (Number of students) Αξηζκφο ζπλδέζεσλ (Number of connections) Αξηζκφο θαζεγεηψλ (Number of instructors) Δπηπιένλ παξάκεηξνη (Extra considerations) Δπηινγέο (Options) Άδεηα γηα ην Site (Site license) Αξρηθή εθπαίδεπζε ρξήζεο (Training) Αλαβάζκηζε (Upgrades) Ζ εθπιήξσζε φισλ ησλ παξαπάλσ θξηηεξίσλ δελ είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα λα ζεσξεζεί κηα e-learning εθαξκνγή απνηειεζκαηηθή. Θαη απηφ γηαηί εκπιέθνληαη πνιινί δηαθνξεηηθνί παξάγνληεο (ηερληθνί, ιεηηνπξγηθνί, δηαζχλδεζεο ή θαη θφζηνπο, αιιά θαη παξάγνληεο πνπ αθνξνχλ ζηνπο ζηφρνπο θαη ζηηο πξνηεξαηφηεηεο ηνπ θνξέα πνπ παξέρεη ηε e-learning εθαξκνγή). Νη πέληε βαζηθνί άμνλεο πάλσ ζηνπο νπνίνπο κπνξεί λα γίλεη κηα ζπλνιηθή θξηηηθή γηα ηα νινθιεξσκέλα δηαδηθηπαθά ζπζηήκαηα κάζεζεο, ηα νπνία αληηπξνζσπεχνπλ ηηο βαζηθέο αξρέο ησλ επνηθνδνκηζηηθψλ πξνζεγγίζεσλ (γλσζηηθψλ θαη θνηλσληνινγηθψλ) ζηε δηδαζθαιία θαη ζηε κάζεζε (Θνξδάθε θαη Ιάζθαξεο, 2003: ), είλαη: 1. Αλάπηπμεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο, κε ζχγρξνλε / αζχγρξνλε επηθνηλσλία (e mail, forums, application sharing, text / voice chat, tele / video conference). 2. Αληηκεηψπηζεο ησλ ηδηαηηεξνηήησλ θάζε καζεηή 1, κε δπλαηφηεηα θαζνξηζκνχ ηνπ ξπζκνχ κάζεζεο ηνπ. 3. Δκπινθήο ηνπ καζεηή ζε πεηξακαηηθέο εκπεηξηθέο θαηαζηάζεηο, κε ηελ ελζσκάησζε ζηηο ηζηνζειίδεο ησλ καζεκάησλ εθαξκνγψλ βαζηζκέλσλ ζε ηερλνινγία 2 κπνξεί λα πξνζδίδνπλ λέεο δπλαηφηεηεο, πνπ φκσο πξνυπνζέηνπλ ηδηαίηεξεο γλψζεηο πξνγξακκαηηζκνχ. Ζ έιιεηςε δπλαηφηεηαο δεκηνπξγίαο ρψξσλ πεηξακαηηζκνχ απφ ηα δηαδηθηπαθά πεξηβάιινληα ηνπο πξνζδίδεη κηα αξλεηηθή φςε ζηελ αμηνιφγεζή ηνπο απφ εθπαηδεπηηθή ζθνπηά. 4. Αμηνιφγεζεο ηνπ καζεηή, κε ηελ ρξήζε εξγαιείσλ γηα ηε δεκηνπξγία ηεζη. 1 θαζνξηζκφο απφ ην καζεηή ηνπ δηθνχ ηνπ ξπζκνχ θαη ηεο δηθήο ηνπ ζηξαηεγηθήο κάζεζεο, ζειηδνδείθηεο, κεραλέο αλαδήηεζεο 2 Java, Flash, VBScript

101 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο Αμηνιφγεζεο θαη βειηίσζεο ηνπ γεληθφηεξνπ πεξηβάιινληνο κάζεζεο, κέζα απφ δηαδηθαζίεο πνπ ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο ηε γλψκε ηνπ καζεηή. Ρα θξηηήξηα (Κηραινχδε, 2007: 30 31) πνπ ιεηηνπξγνχλ ζαλ νδεγφο γηα ηελ αμηνιφγεζε κηαο ηέηνηαο εθαξκνγήο είλαη: πνζηήξημε ηνπ Κηθηνχ Ρξφπνπ Κάζεζεο, πξνθεηκέλνπ λα παξέρεη κεζφδνπο ηεο παξαδνζηαθήο θαη ειεθηξνληθήο δηδαζθαιίαο, εμαζθαιίδνληαο εμαηνκηθεπκέλε εθπαίδεπζε. Δξγαιεία Γηαρείξηζεο, πνπ λα πξνζθέξνπλ θηιηθέο επηθάλεηεο εξγαζίαο, αζθάιεηα αιιά θαη επθνιία ρξήζεο ςειή Γηαζεζηκφηεηα θαη Δμειημηκφηεηα, ψζηε λα ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο φισλ ησλ ρξεζηψλ ηνπ ηψξα αιιά θαη ζην κέιινλ, αλάινγα κε ηηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο. Γηαιεηηνπξγηθφηεηα, ψζηε κε ηελ εθαξκνγή ζπγθεθξηκέλσλ πξνηχπσλ λα επηθνηλσλεί θαη λα ιεηηνπξγεί ζε ζπλεξγαζία κε άιια ζπζηήκαηα. Γηαδξαζηηθφηεηα, ψζηε λα πξνζθέξεη ζηνπο ρξήζηεο ζχγρξνλε θαη αζχγρξνλε δπλαηφηεηα επηθνηλσλίαο. Γπλαηφηεηεο Αμηνιφγεζεο κε ηε δεκηνπξγία θαηάιιεισλ ηεζη ψζηε λα ειέγρεηαη ε επίδνζε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ. Πχκθσλα κε ην Κνληέιν Αμηνιφγεζεο Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ηνπ Further Education Resources for Learning (Buendía θαη Hervás, 2006: ), ππάξρνπλ ηξεηο θχξηνη ηνκείο φζνλ αθνξά ηελ ιεηηνπξγία θάζε πιαηθφξκαο κάζεζεο: 1. πεξηερφκελν, 2. επηθνηλσλίεο θαη 3. δηνίθεζε Θάζε εθπαηδεπηηθφ εξγαιείν παξνπζηάδεη ην δηθφ ηνπ κνληέιν κάζεζεο. Ρα ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξέπεη λα αλαιπζνχλ θαη λα ζπγθξηζνχλ γηα ηελ επηινγή ηεο θαηάιιειεο ειεθηξνληθήο πιαηθφξκαο πξέπεη, εθηφο απφ ηελ πηνζέηεζε Θεσξηψλ Κάζεζεο, λα αλήθνπλ θαη ζηελ νπηηθή ηεο ιεηηνπξγηθφηεηαο θαη πσο κπνξνχλ λα είλαη ρξήζηκα ζε δηάθνξεο θνηλφηεηεο κε δηαθνξεηηθέο θνπιηνχξεο θαη θνηλσληθέο θαηαζηάζεηο. Κία απιή ηερληθή αλάιπζε ζπζηήκαηνο δελ αξθεί. Δίλαη ζεκαληηθφ λα θαηαιάβεη ηη αξρέο έρνπλ νδεγήζεη ηνπο δεκηνπξγνχο ηνπ ζπζηήκαηνο, θαη πσο ζα ηεζεί ζε εθαξκνγή ζην ππάξρνλ καζεζηαθφ κνληέιν. Έηζη, ε αλάιπζε πξέπεη λα γίλεη ηφζν απφ παηδαγσγηθήο φζν θαη ιεηηνπξγηθήο /ηερληθήο ζθνπηάο. Γηα ην ιεηηνπξγηθφ / ηερληθφ θνκκάηη ηεο ζχγθξηζε ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα θξηηήξηα θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνηάζεθαλ θαη πξνέθπςαλ απφ ηελ θνηλφηεηα EduTools 1. Νη ζχγρξνλεο ηάζεηο ζηελ εθπαίδεπζε ζηνρεχνπλ ζηελ απηφλνκε κάζεζε, ζηα απηνθίλεηξα, ηελ απηνεμέηαζε ηελ απηναμηνιφγεζε, ηελ άκεζε επηθνηλσλία θαη ηνπο ελεξγνχο δηαιφγνπο κε ηνλ δάζθαιν. Ξέξα απφ απηά, ππάξρεη ε απαίηεζε γηα ελεξγή ζπκκεηνρή ζηελ δηαδηθαζία επίιπζεο πξνβιεκάησλ, θαη γηα δεκηνπξγία άπνςεο ησλ ρξεζηψλ. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε: Απηνλνκία ηνπ καζεηή Ξαξαθίλεζε ησλ καζεηψλ λα πάξνπλ πξσηνβνπιίεο Δλεξγή ζπκκεηνρή αλάκεζα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο Ππλερήο αλαηξνθνδφηεζε (feedback) Δπηινγή «θαινχ θαη ελδηαθέξνληνο» καζεζηαθνχ πιηθνχ γηα ηνπο καζεηέο Νξγάλσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ζε θιηκαθσηφ ηξφπν, έηζη ψζηε νη καζεηέο λα κπνξνχλ λα πξνζζέζνπλ θαηλνχξηα γλψζε ζε πξνυπάξρνπζα. 1

102 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 89 Νη ηερληθέο φςεηο ηεο ζχγθξηζεο Ζ θαιχηεξε ιχζε, ζε επίπεδν ιεηηνπξγηθφηεηαο, πξέπεη λα απεηθνληζηεί ζε πνιπεπίπεδε ηεξαξρία θαη πξέπεη λα είλαη κηα εθαξκνγή βαζηζκέλε ζην Γηαδίθηπν (web-based). Λα κελ είλαη απαξαίηεηε ε επηπξφζζεηε εγθαηάζηαζε ινγηζκηθνχ ζηνλ ππνινγηζηή ηνπ client. Λα κελ απαηηείηαη πςειφηεξν επίπεδν γλψζεσλ πιεξνθνξηθήο απφ ηνπο ρξήζηεο. Λα ηξέρεη ε εθαξκνγή ζε έλαλ κέζν ππνινγηζηή θαη λα είλαη ζπκβαηή κε ηα ππάξρνληα πξφηππα θαη λα ππάξρεη επηινγή αλαδήηεζεο, γξήγνξε θαη εχθνιε αλαλέσζε θαη πξφζβαζε ζηα πεξηερφκελα. Ρέινο βαζηθφ δεηνχκελν είλαη ην ρακειφ θφζηνο ζπληήξεζεο ηνπ ζπζηήκαηνο. Βαζηδφκελνη ζηηο παξαπάλσ παξαδνρέο 1 θαη ζηηο ηειεπηαίεο καο δηαπηζηψζεηο 2 θαη χζηεξα απφ ηελ κειέηε εξγαζηψλ 3 πνπ αθνξνχλ κειέηεο ζπγθεθξηκέλσλ πιαηθφξκσλ κάζεζεο, πξνηείλεηαη ν παξαθάησ ζπγθεληξσηηθφο πίλαθαο γηα ηελ ζχγθξηζε ησλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο κάζεζεο, φπνπ ζην πξψην θνκκάηη ηνπ πίλαθα αμηνινγείηαη ε ελαξκφληζή ηνπο κε ηηο ζχγρξνλεο ζεσξίεο κάζεζεο θαη ζην δεχηεξν θνκκάηη αμηνινγνχληαη ηα ηερληθά θαη γεληθφηεξα αραξαθηεξηζηηθά ηνπο. 1 φζν αθνξά ηηο Θεσξίεο Κάζεζεο θαη ηα θξηηήξηα πνπ παξνπζηάζηεθαλ 2 κε βάζε ηα θξηηήξηα πνπ πξνηάζεθαλ απφ ηελ θνηλφηεηα EduTools 3 βι. ζρεηηθή βηβιηνγξαθία

103 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 90 Σαξαθηεξηζηηθφ eclass Moodle ILIAS Δμειημηκφηεηα Υο ινγηζκηθφ αλνηρηνχ θψδηθα έρεη ηε δπλαηφηεηα ηξνπνπνηήζεσλ θαη επεθηάζεσλ. πνζηεξίδεηαη θπξίσο απφ κεγάιε θνηλφηεηα εζεινληψλ ρξεζηψλ, αιιά ελαιιαθηηθά θαη απφ εκπνξηθή εηαηξία. Υο αλνηρηνχ θψδηθα, δέρεηαη ηξνπνπνηήζεηο θαη αζξψκαηα (modules) πνπ πξνζζέηνπλ δπλαηφηεηεο. Υο ινγηζκηθφ αλνηρηνχ θψδηθα έρεη ηε δπλαηφηεηα ηξνπνπνηήζεσλ θαη επεθηάζεσλ Γεκηνπξγία, ιεηηνπξγία θαη δηαρείξηζε καζεκάησλ online. Ρν πεξηβάιινλ είλαη δπλακηθφ θαη ε πξνζαξκνγή ζηηο πξνηηκήζεηο ηνπ ρξήζηε γίλεηαη εχθνια. Ζ πξνζζήθε ησλ αξρείσλ γίλεηαη κε έλαλ εχρξεζην κεραληζκφ. Γηαζέηεη ην πην δηαηζζεηηθφ πεξηβάιινλ γηα δεκηνπξγία καζεκάησλ. Ρν αλέβαζκα αληηθεηκέλσλ είλαη ζρεηηθά απιφ, αιιά ε πξνζζήθε ζε ζπγθεθξηκέλν κάζεκα κπνξεί λα είλαη πεξίπινθε. Ζ πξνζαξκνγή ζηηο πξνηηκήζεηο ηνπ ρξήζηε γίλεηαη εχθνια. Γηαζέηεη έλαλ ηθαλνπνηεηηθφ πεξηβάιινλ θαη έλα εχρξεζην κεραληζκφ δηαρείξηζεο αξρείσλ Γηαδξαζηηθφηεηα Αλάπηπμε ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο κε ζχγρξνλε / αζχγρξνλε επηθνηλσλία. Όια ηα βαζηθά εξγαιεία ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ιεηηνπξγνχλ απνηειεζκαηηθά. πνζηήξημε νκαδηθήο εξγαζίαο, Ππλνκηιία (Chat), Forums, Δηδήζεηο, E mail, Γηαρείξηζε αξρείσλ, Αηδέληα (Ζκεξνιόγην), Γεκνζθνπήζεηο, Θάπνηα εξγαιεία έρνπλ πεξηνξηζκέλν εχξνο. πνζηήξημε νκαδηθήο εξγαζίαο, Νκφηηκε αμηνιφγεζε (Peer assessment), Ππλνκηιία, Forums, Δηδήζεηο, E mail, Ξξνζσπηθά Κελχκαηα, Γηαρείξηζε αξρείσλ, Ζκεξνιφγην, Blog (αηνκηθφ), Γεκνζθνπήζεηο, On line Wikis, On line Journal πνζηήξημε νκαδηθήο εξγαζίαο, Ππλνκηιία (Chat), Forums, E mail, Γηαρείξηζε αξρείσλ, Αηδέληα (Ζκεξνιόγην), Δξγαιεία δεκηνπξγίαο θαη δηαλνκήο εξσηήζεσλ θαη ηεζη γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ. Βαζκνιφγην, Αηνκηθή θαηαγξαθή θάζε εθπαηδεπφκελνπ, Δξγαιεία απηφαμηνιφγεζεο Βαζκνιφγην, Αηνκηθή θαηαγξαθή θάζε εθπαηδεπφκελνπ, Δξγαιεία απηφ αμηνιφγεζεο, Portfolio (module), Γπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ηεο ζπλνκηιίαο. Βαζκνιφγην, Αηνκηθή θαηαγξαθή θάζε εθπαηδεπφκελνπ, Γεκηνπξγία ή επαλαρξεζηκνπνίεζε ηεζη, εξσηήζεηο απφ question pools Δξγαιεία αμηνιφγεζεο θαη βειηίσζεο ηνπ γεληθφηεξνπ πεξηβάιινληνο κάζεζεο. Γπλαηφηεηα εκπινθήο ηνπ καζεηή ζε πεηξακαηηθέο εκπεηξηθέο θαηαζηάζεηο. Γπλαηφηεηεο ελζσκάησζεο ζηηο ηζηνζειίδεο ησλ καζεκάησλ εθαξκνγψλ βαζηζκέλσλ ζε ηερλνινγία Java, Flash,VBScript.

104 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 91 πνζηήξημε ηνπ Κηθηνχ Ρξφπνπ Κάζεζεο. Δξγαιεία Δπηθνηλσλίαο Φφξνπκ Ππδήηεζεο Αληαιιαγή απφςεσλ θαη ηδεψλ ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ην κάζεκα. Απνηειεί έλα ππνζχζηεκα αιιειεπίδξαζεο δαζθάινπ - καζεηή. Ρν θφξνπκ ζπδήηεζεο δηαηεξεί ηηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο. Γπλαηφηεηα ρξνλνπξνγξακκαηηζκνχ έλαξμεο θαη ιήμεο ζέκαηνο ζπδήηεζεο. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα ελεξγνπνηήζνπλ ή λα απελεξγνπνηήζνπλ ηελ επηινγή ηα λέα κελχκαηα ηνπ θφξνπκ λα απνζηέιινληαη ζην ηνπο. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα ιακβάλνπλ αληίγξαθα κελπκάησλ ηνπ θφξνπκ κέζσ ζε θαζεκεξηλή βάζε κε θάζε θαηλνχξηα πξνζζήθε κελχκαηνο ζην αληηθείκελν ζπδήηεζεο. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα εγγξαθνχλ ζην θφξνπκ ζπδήηεζεο κε ηελ RSS αλαηξνθνδφηεζε ελψ έρνπλ ζηελ δηάζεζή ηνπο έλα ζχζηεκα νξζνγξαθηθνχ ειέγρνπ. Δπηηξέπεηαη ε απνζηνιή αξρείσλ. Γπλαηφηεηα βαζκνιφγεζεο ησλ κελπκάησλ. Δπηηξέπεηαη ζε καζεηέο λα έρνπλ δηθαηψκαηα δηαρεηξηζηή θφξνπκ ζε θάπνην κάζεκα Γπλαηφηεηα ρξνλνπξνγξακκαηηζκνχ έλαξμεο θαη ιήμεο ζέκαηνο ζπδήηεζεο. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα ελεξγνπνηήζνπλ ή λα απελεξγνπνηήζνπλ ηελ επηινγή ηα λέα κελχκαηα ηνπ θφξνπκ λα απνζηέιινληαη ζην ηνπο. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα ιακβάλνπλ αληίγξαθα κελπκάησλ ηνπ θφξνπκ κέζσ ζε θαζεκεξηλή βάζε κε θάζε θαηλνχξηα πξνζζήθε κελχκαηνο ζην αληηθείκελν ζπδήηεζεο. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα εγγξαθνχλ ζην θφξνπκ ζπδήηεζεο κε ηελ RSS αλαηξνθνδφηεζε. Αλψλπκε δεκνζίεπζε. Γεκηνπξγία ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ απφ ηηο ζπδεηήζεηο γηα ηελ ρξήζε ηνπο ζε βαζκνινγίεο Αληαιιαγή Αξρείσλ Δζσηεξηθφ Ζιεθηξνληθφ Ραρπδξνκείν Νη καζεηέο κπνξνχλ λα αλεβάδνπλ αξρεία κε ζθνπφ ηελ αληαιιαγή ηνπο κε άιινπο καζεηέο ή ηνλ δάζθαιν. πνζηεξίδεηαη ε αλάδξαζε ζηελ εθπαηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα κε ηελ αληαιιαγή αξρείσλ κεηαμχ ησλ ππεχζπλσλ δαζθάισλ θαη ησλ εγγεγξακκέλσλ καζεηψλ ηνπ καζήκαηνο Γελ ππνζηεξίδεη ην εζσηεξηθφ . Νη καζεηέο κπνξνχλ λα αλεβάδνπλ ηηο εξγαζίεο ηνπο ρξεζηκνπνηψληαο ηελ ζπξίδα εξγαζηψλ. Νξηζκφο ρξνλνπξνγξακκαηηζκνχ. Νξηζκφο κέγηζηνπ κεγέζνπο αξρείνπ. Γπλαηφηεηα βαζκνιφγεζεο ησλ αξρείσλ απφ ηνλ δάζθαιν. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα αλεβάδνπλ αξρεία ζην blog ηνπο θαη λα ηα κνηξάδνληαη κε ηνπο άιινπο ρξήζηεο κέζσ ηνπ blog. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ην εζσηεξηθφ γηα ηελ αληαιιαγή αιιεινγξαθίαο ζε κεκνλσκέλα άηνκα ή ζε νκάδεο. Νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ έλα βηβιίν δηεπζχλζεσλ φπνπ αλαδεηνχλ ην πξφζσπν πνπ ζέινπλ λα επηθνηλσλήζνπλ. Γελ ππάξρεη δπλαηφηεηα απνζηνιήο εθηφο Νη καζεηέο κπνξνχλ λα αλεβάδνπλ ηα αξρεία ηνπο. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ην εζσηεξηθφ γηα ηελ αληαιιαγή αιιεινγξαθίαο ζε κεκνλσκέλα άηνκα ή ζε νκάδεο. Νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ έλα βηβιίν δηεπζχλζεσλ φπνπ αλαδεηνχλ ην πξφζσπν πνπ ζέινπλ

105 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 92 ηνπ ζπζηήκαηνο. Γπλαηφηεηα επηζχλαςεο αξρείσλ θαη νξζνγξαθηθνχ ειέγρνπ. λα επηθνηλσλήζνπλ. Γελ ππάξρεη δπλαηφηεηα απνζηνιήο εθηφο ηνπ ζπζηήκαηνο. Γπλαηφηεηα επηζχλαςεο αξρείσλ. Γπλαηφηεηα πξνψζεζεο εηζεξρφκελνπ κελχκαηνο ζε δηεχζπλζε εθηφο ζπζηήκαηνο. Online Πεκεηψζεηο Γελ ππνζηεξίδνληαη νη online ζεκεηψζεηο Γελ ππνζηεξίδνληαη νη online ζεκεηψζεηο Ξξνζζήθε ηδησηηθψλ θαη δεκφζησλ ζεκεηψζεσλ ησλ καζεηψλ ζε εηδηθφ ρψξν. Δμαγσγή ζε HTML αξρείν. Δθηχπσζε ζεκεηψζεσλ. Ξξνζζήθε ζεκεηψζεσλ ζε θάζε ζειίδα Ππλνκηιία (Chat) Ξξαγκαηηθνχ Σξφλνπ Γίλεηαη θαηαγξαθή ησλ ζπδεηήζεσλ. Γελ θαίλεηαη πνηνη ρξήζηεο είλαη ηαπηφρξνλα ελεξγνί θαη ζπκκεηέρνπλ. Πηελ νπζία ιεηηνπξγεί ζε αζχγρξνλν ηξφπν αλ δελ είλαη θάπνηνο άιινο ελεξγφο ηαπηφρξνλα. Ρν ζχζηεκα παξέρεη απεξηφξηζηεο ηαπηφρξνλεο ζπδεηήζεηο νκάδσλ. Ρν ζχζηεκα θαηαγξάθεη ηηο ζπδεηήζεηο γηα φια ηα chat rooms. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ θαηλνχξηα chat rooms. Σξνλνπξνγξακκαηηζκφο επφκελνπ chat. Ρν ζχζηεκα παξέρεη απεξηφξηζηεο ηαπηφρξνλεο ζπδεηήζεηο νκάδσλ. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ θαηλνχξηα chat rooms. Γεκηνπξγείηαη αξρείν θαηαγξαθήο ησλ ζπδεηήζεσλ. Γπλαηφηεηα ερνγξαθήζεσλ θσλήο. Απνθιεηζκφο ρξεζηψλ. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα θαζνδεγνχλ ηηο ζπδεηήζεηο θαη λα επηβιέπνπλ ηνπο καζεηέο ζηα chat rooms. Δξγαιεία Ξαξαγσγηθφηεηαο Πειηδνδείθηεο Αλαδήηεζε Δληφο Καζήκαηνο Γελ ππνζηεξίδνληαη νη ζειηδνδείθηεο. Νη ρξήζηεο κπνξνχλ πξαγκαηνπνηήζνπλ αλαδεηήζεηο κε πνιιαπιά θξηηήξηα φπσο ηίηιν καζήκαηνο, ιέμεηο θιεηδηά, φλνκα δαζθάινπ, θαη κάζεκα κε ηνλ θσδηθφ ηνπ Γελ ππνζηεξίδνληαη νη ζειηδνδείθηεο γηα ηνπο καζεηέο. Ν δάζθαινο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη κνξθή παξφκνηα κε ζειηδνδείθηε κε ηελ πξνζζήθε κηαο εηηθέηαο Γελ ππνζηεξίδεηαη αλαδήηεζε εληφο καζήκαηνο. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα αλαδεηήζνπλ ζέκαηα ζπδεηήζεσλ Νη καζεηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ζειηδνδείθηεο ζε ηδησηηθφ θάθειν. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα αλαδεηήζνπλ φια ηα πεξηερφκελα ησλ καζεκάησλ. Κπνξεί λα γίλεη ιεπηνκεξήο αλαδήηεζε ζε φπνην πεδίν επηζπκεί ν ρξήζηεο (Γισζζάξηα, Αξρεία, Γηαγσλίζκαηα θηι). Ξξνρσξεκέλε αλαδήηεζε κε πην εμεηδηθεπκέλα θξηηήξηα. Ζκεξνιφγην/Δπηζθφπεζε Ξαξνπζηάδνληαη ρξνληθά ηα γεγνλφηα Νη καζεηέο θαη νη δάζθαινη κπνξνχλ λα Νη καζεηέο θαη νη δάζθαινη κπνξνχλ

106 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 93 Ξξνφδνπ ζηαζκνί ηνπ καζήκαηνο (δηαιέμεηο, ζπλαληήζεηο, αμηνινγήζεηο, θιπ). Νη καζεηέο δελ έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα πξνζζέζνπλ νη ίδηνη θάπνην γεγνλφο ζην εκεξνιφγην. Κφλν ν δάζθαινο δηαηεξεί ην δηθαίσκα πξνζζήθεο γεγνλφηνο. Νη καζεηέο δηαζέηνπλ κηα πξνζσπηθή ζειίδα, ζηελ νπνία εκθαλίδνληαη φια ηα καζήκαηα ζηα νπνία είλαη εγγεγξακκέλνη, αλαθνηλψζεηο θαη επξχηεξα γεγνλφηα ηνπ ζπζηήκαηνο απφ ην πξνζσπηθφ ηνπο εκεξνιφγην. πξνζζέηνπλ γεγνλφηα ζην εκεξνιφγην ζε θάζε κάζεκα. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα πξνζζέηνπλ αλαθνηλψζεηο γηα θάπνην κάζεκα. Νη καζεηέο δηαζέηνπλ κηα πξνζσπηθή ζειίδα, ζηελ νπνία εκθαλίδνληαη φια ηα καζήκαηα ζηα νπνία είλαη εγγεγξακκέλνη, αλαθνηλψζεηο θαη επξχηεξα γεγνλφηα ηνπ ζπζηήκαηνο απφ ην πξνζσπηθφ ηνπο εκεξνιφγην. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα δνπλ ηνπο βαζκνχο ηνπο απφ νινθιεξσκέλεο εξγαζίεο, ηνλ βαζκφ ηνπ καζήκαηνο θαη λα ζπγθξίλνπλ ηνπο βαζκνχο ηνπο κε ηελ ζπλνιηθή απφδνζε ηεο ηάμεο. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα δέρνληαη εηδνπνηήζεηο πάλσ ζε αιιαγέο ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ κε ηελ RSS αλαηξνθνδφηεζε. λα πξνζζέηνπλ γεγνλφηα ζην εκεξνιφγην ζε θάζε κάζεκα. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα πξνζζέηνπλ αλαθνηλψζεηο γηα θάζε κάζεκα. Νη καζεηέο δηαζέηνπλ κηα πξνζσπηθή ζειίδα, ζηελ νπνία εκθαλίδνληαη φια ηα καζήκαηα ζηα νπνία είλαη εγγεγξακκέλνη, αλαθνηλψζεηο, λέα κελχκαηα θαη επξχηεξα γεγνλφηα ηνπ ζπζηήκαηνο απφ ην πξνζσπηθφ ηνπο εκεξνιφγην. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα δέρνληαη εηδνπνηήζεηο πάλσ ζε αιιαγέο ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ κε ηελ RSS αλαηξνθνδφηεζε. Βνήζεηα/πνζηήξημε Θαηά Ρελ Δθαξκνγή Ξαξέρνληαη εγρεηξίδηα γηα δάζθαινη θαη καζεηέο κε ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο πιαηθφξκαο. πάξρεη ππνζηήξημε θαηά ηελ εθαξκνγή κε ζπκπιεξσκαηηθή βνήζεηα γηα ηνπο δάζθαινη, αιιά φρη γηα ηνπο καζεηέο. Γελ παξέρεηαη θάπνηνπ είδνπο εγρεηξίδην ζην ζχζηεκα. πάξρεη ππνζηήξημε θαηά ηελ εθαξκνγή κε ζπκπιεξσκαηηθή βνήζεηα γηα ηνπο δαζθάινπο, αιιά φρη γηα ηνπο καζεηέο. Γελ παξέρεηαη θάπνηνπ είδνπο εγρεηξίδην ζην ζχζηεκα. Γελ παξέρεηαη ππνζηήξημε θαηά ηελ εθαξκνγή ζηνπο ρξήζηεο. Ξξνζαξκνγή ηεο Όςεο Γελ ππνζηεξίδνληαη απφ ην ζχζηεκα νη αιιαγέο ζηελ εκθάληζε ηνπ καζήκαηνο. Ρν ζχζηεκα παξέρεη κηα εμ νξηζκνχ πνηθηιία απφ πξφηππα πξφζνςεο ηνπ καζήκαηνο. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα αιιάμνπλ ηα ζέκαηα θαη ηα ρξψκαηα ησλ γξαθηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ καζήκαηνο. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα αιιάμνπλ ηελ δηάηαμε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ κελνχ ηνπ καζήκαηνο αιιά θαη ησλ block. πνζηεξίδεηαη κφλν έλα πξνθαζνξηζκέλν ζηπι εκθάληζεο απφ ην ζχζηεκα, αιιά κπνξεί λα γίλεη πξνζζήθε θαη πξνζαξκνζκέλσλ εθηφο ηνπ ζπζηήκαηνο. Γεληθά δελ κπνξεί λα γίλεη θάπνηα αλαδηάηαμε ή αιιαγή ησλ ζηνηρείσλ ηνπ καζήκαηνο. Δξγαιεία Ππκκεηνρήο Δθπαηδεπνκέλσλ Νκαδηθή Δξγαζία Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα εθρσξνχλ ηνπο καζεηέο ζε νκάδεο. Νη καζεηέο απφ κφλνη ηνπο κπνξνχλ λα πξνζρσξήζνπλ ζε θάπνηα νκάδα. Θάζε νκάδα κπνξεί λα έρεη ην δηθφ ηεο θφξνπκ ζπδήηεζεο. Δίλαη δπλαηή ε αληαιιαγή αξρείσλ κεηαμχ ησλ κειψλ Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα εθρσξνχλ ηνπο καζεηέο ζε νκάδεο. Θάζε νκάδα κπνξεί λα έρεη ην δηθφ ηεο θφξνπκ ζπδήηεζεο θαη chat. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα εθρσξνχλ ηνπο καζεηέο ζε νκάδεο. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα επηιέγνπλ νη ίδηνη ζε πνηεο νκάδεο ζα πξνζρσξήζνπλ. Θάζε νκάδα κπνξεί λα έρεη ην δηθφ ηεο θφξνπκ ζπδήηεζεο θαη chat. Πε θάζε νκάδα κπνξνχλ λα δσζνχλ ζπγθεθξηκέλεο αλαζέζεηο ή εξγαζίεο.

107 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 94 ηεο νκάδαο. Νη νκάδεο κπνξεί λα είλαη ηδησηηθέο ή νη δάζθαινη λα θαζνδεγνχλ ηηο νκάδεο. Γπλαηφηεηα πεξηνξηζκνχ κειψλ. Σαξηνθπιάθην Σξήζηε (Portfolio) Γελ ππνζηεξίδεηαη απφ ην ζχζηεκα ην ραξηνθπιάθην ρξήζηε. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ κία πξνζσπηθή ζειίδα ζε θάζε κάζεκα κε πξνζσπηθέο ηνπο πιεξνθνξίεο θαη κπνξνχλ λα πξνζζέζνπλ θαη blogs. Νη καζεηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ κία πξνζσπηθή ζειίδα ζε θάζε κάζεκα κε πξνζσπηθέο ηνπο πιεξνθνξίεο Δξγαιεία δηαρείξηζεο Ξηζηνπνίεζε Σξεζηψλ Ρν ζχζηεκα κπνξεί λα πηζηνπνηεί ηνπο ρξήζηεο κε κεραληζκνχο πνπ πεξηιακβάλνπλ ην LDAP. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα νξίζνπλ έλα κάζεκα λα είλαη ηδησηηθφ ή δεκφζην. Ρα ηδησηηθά καζήκαηα παξέρνπλ πξφζβαζε ζε απηά κφλν κε έγθπξν φλνκα ρξήζηε θαη θσδηθφ. Ρν ζχζηεκα πξνζθέξεηηελ δπλαηφηεηα αιιαγήο ηνπ θσδηθνχ απφ ηνλ ίδην ηνλ ρξήζηε. Νη δηαρεηξηζηέο δελ επηηξέπνπλ ηελ πξφζβαζε ζε επηζθέπηεο ηνπ ζπζηήκαηνο. Ρν ζχζηεκα κπνξεί λα πηζηνπνηεί ηνπο ρξήζηεο κε κεραληζκνχο πνπ πεξηιακβάλνπλ ην LDAP θαη ην πξσηφθνιιν NTLM. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα νξίζνπλ έλα κάζεκα λα είλαη ηδησηηθφ ή δεκφζην. Ρα ηδησηηθά καζήκαηα παξέρνπλ πξφζβαζε ζε απηά κφλν κε έγθπξν φλνκα ρξήζηε θαη θσδηθφ. Ρν ζχζηεκα πξνζθέξεη ηελ δπλαηφηεηα αιιαγήο ηνπ θσδηθνχ απφ ηνλ ίδην ηνλ ρξήζηε. Νη δηαρεηξηζηέο επηηξέπνπλ ηελ πξφζβαζε ζε επηζθέπηεο ηνπ ζπζηήκαηνο. Ρν ζχζηεκα κπνξεί λα πηζηνπνηεί ηνπο ρξήζηεο κε κεραληζκνχο πνπ πεξηιακβάλνπλ ην LDAP, ηα πξσηφθνιια Shibboleth, CAS, Radius θαη SOAP. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα νξίζνπλ έλα κάζεκα λα είλαη ηδησηηθφ ή δεκφζην. Ρα ηδησηηθά καζήκαηα παξέρνπλ πξφζβαζε ζε απηά κφλν κε έγθπξν φλνκα ρξήζηε θαη θσδηθφ. Ρν ζχζηεκα πξνζθέξεη ηελ δπλαηφηεηα αιιαγήο ηνπ θσδηθνχ απφ ηνλ ίδην ηνλ ρξήζηε. Νη δηαρεηξηζηέο επηηξέπνπλ ηελ πξφζβαζε ζε επηζθέπηεο ηνπ ζπζηήκαηνο. Ξηζηνπνίεζε Καζεκάησλ Ρν ζχζηεκα ππνζηεξίδεη ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο πξφζβαζεο, ν νπνίνο βαζίδεηαη ζε ξφινπο. Ρα δηθαηψκαηα θαη νη πεξηνξηζκνί ξφισλ δελ πξνζαξκφδνληαη ζηηο αλάγθεο ηνπ θάζε καζήκαηνο. Νη ξφινη είλαη εμ νξηζκνχ νξηζκέλνη θαη δελ πξνζαξκφδνληαη ζηηο αλάγθεο ησλ καζεκάησλ. Ρα καζήκαηα κπνξνχλ λα είλαη δηαζέζηκα πξνο ηνπο άιινπο ρξήζηεο, λα απαγνξεχεηαη ε πξφζβαζε ζε φινπο εθηφο απφ ηνπο δηαρεηξηζηέο θαη ζπγθεθξηκέλνπο Ρν ζχζηεκα ππνζηεξίδεη ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο πξφζβαζεο, ν νπνίνο βαζίδεηαη ζε ξφινπο. Ρα δηθαηψκαηα θαη νη πεξηνξηζκνί ξφισλ κπνξνχλ λα πξνζαξκφδνληαη ζηηο αλάγθεο ηνπ θάζε καζήκαηνο. Νη δηαρεηξηζηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγνχλ απεξηφξηζην πιήζνο πξνζαξκνζκέλσλ ξφισλ κε ζπγθεθξηκέλα πξνλφκηα πξφζβαζεο ζε εξγαιεία θαη πεξηερφκελν καζεκάησλ. Ρα καζήκαηα κπνξνχλ λα είλαη δηαζέζηκα πξνο ηνπο άιινπο ρξήζηεο, λα απαγνξεχεηαη ε πξφζβαζε ζε φινπο εθηφο απφ ηνπο δηαρεηξηζηέο θαη Ρν ζχζηεκα ππνζηεξίδεη ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο πξφζβαζεο, ν νπνίνο βαζίδεηαη ζε ξφινπο. Ρα δηθαηψκαηα θαη νη πεξηνξηζκνί ξφισλ κπνξνχλ λα πξνζαξκφδνληαη ζηηο αλάγθεο ηνπ θάζε καζήκαηνο. Νη δηαρεηξηζηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγνχλ απεξηφξηζην πιήζνο πξνζαξκνζκέλσλ ξφισλ κε ζπγθεθξηκέλα πξνλφκηα πξφζβαζεο ζε εξγαιεία θαη πεξηερφκελν καζεκάησλ. Ρα καζήκαηα κπνξνχλ λα είλαη δηαζέζηκα πξνο ηνπο άιινπο ρξήζηεο,

108 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 95 ρξήζηεο, λα είλαη πξνζσξηλά δηαζέζηκν, λα έρεη πεξηνξηζκέλε πεξίνδν εγγξαθήο θαη λα έρνπλ θσδηθφ πξφζβαζεο γηα πεξηνξηζκφ ηεο πξφζβαζε. Νη δάζθαινη θαη νη καζεηέο κπνξεί λα έρνπλ δηαθνξεηηθνχο ξφινπο ζε δηαθνξεηηθά καζήκαηα. Γελ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε επηζθέπηεο ηνπ ζπζηήκαηνο. ζπγθεθξηκέλνπο ρξήζηεο θαη λα έρνπλ θσδηθφ πξφζβαζεο γηα πεξηνξηζκφ ηεο πξφζβαζε. Νη δάζθαινη θαη νη καζεηέο κπνξεί λα έρνπλ δηαθνξεηηθνχο ξφινπο ζε δηαθνξεηηθά καζήκαηα. πάξρεη ε δπλαηφηεηα λα επηηξαπεί ε πξφζβαζε ζε επηζθέπηεο ηνπ ζπζηήκαηνο. λα απαγνξεχεηαη ε πξφζβαζε ζε φινπο εθηφο απφ ηνπο δηαρεηξηζηέο θαη ζπγθεθξηκέλνπο ρξήζηεο, λα είλαη πξνζσξηλά δηαζέζηκν, λα έρεη πεξηνξηζκέλε πεξίνδν εγγξαθήο θαη λα έρνπλ θσδηθφ πξφζβαζεο γηα πεξηνξηζκφ ηεο πξφζβαζε. Νη δάζθαινη θαη νη καζεηέο κπνξεί λα έρνπλ δηαθνξεηηθνχο ξφινπο ζε δηαθνξεηηθά καζήκαηα. πάξρεη ε δπλαηφηεηα λα επηηξαπεί ε πξφζβαζε ζε επηζθέπηεο ηνπ ζπζηήκαηνο Νινθιήξσζε ηεο Δγγξαθήο Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα πξνζζέηνπλ καζεηέο ρεηξνλαθηηθά ή λα επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο λα εγγξάθνληαη κφλνη ηνπο. Νη δηαρεηξηζηέο δελ πξνζζέηνπλ καδηθά ρξήζηεο ζην ζχζηεκα κε ρξήζε έλα αξρείνπ θεηκέλνπ δηαρσξηζκέλν κε εηδηθνχο ραξαθηήξεο. Νη καζεηέο έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα δηαγξαθνχλ απφ κφλνη ηνπο απφ θάπνην κάζεκα. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα πξνζζέηνπλ καζεηέο ρεηξνλαθηηθά ή λα επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο λα εγγξάθνληαη κφλνη ηνπο. Νη δηαρεηξηζηέο κπνξνχλ λα πξνζζέηνπλ καδηθά ρξήζηεο ζην ζχζηεκα ρξεζηκνπνηψληαο έλα αξρείν θεηκέλνπ δηαρσξηζκέλν κε εηδηθνχο ραξαθηήξεο. Νη καζεηέο δελ κπνξνχλ απφ κφλνη ηνπο λα δηαγξαθνχλ απφ κάζεκα. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα πξνζζέηνπλ καζεηέο ρεηξνλαθηηθά ή λα επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο λα εγγξάθνληαη κφλνη ηνπο. Νη δηαρεηξηζηέο κπνξνχλ λα πξνζζέηνπλ καδηθά ρξήζηεο ζην ζχζηεκα ρξεζηκνπνηψληαο έλα αξρείν θεηκέλνπ δηαρσξηζκέλν κε εηδηθνχο ραξαθηήξεο. Νη καζεηέο έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα δηαγξαθνχλ απφ κφλνη ηνπο απφ θάπνην κάζεκα. Δξγαιεία παξάδνζεο καζεκάησλ Ρχπνη εξσηήζεσλ ζε Γηαγσλίζκαηα Ξνιιαπιήο επηινγήο. Ξνιιαπιήο απάληεζεο. Ραηξηάζκαηνο. Ππκπιήξσζεο θελνχ. Νη εξσηήζεηο κπνξεί λα πεξηέρνπλ θαη πνιπκεζηθά ζηνηρεία (κφλν εηθφλα). Δπαλαρξεζηκνπνίεζε εξσηήζεσλ απφ ήδε ππάξρνπζεο εξσηήζεηο. ελ ππάξρεη δπλαηφηεηα αλεβάζκαηνο εξσηήζεσλ ζην ζχζηεκα. Ξνιιαπιήο επηινγήο. Πχληνκεο απάληεζεο. Ραηξηάζκαηνο. Αξηζκεηηθέο. Αλάπηπμεο. Πσζηφ/Ιάζνο. Νη εξσηήζεηο κπνξεί λα πεξηέρνπλ θαη πνιπκεζηθά ζηνηρεία (κφλν εηθφλα). Δπαλαρξεζηκνπνίεζε εξσηήζεσλ απφ ήδε ππάξρνπζεο εξσηήζεηο. πάξρεη δπλαηφηεηα αλεβάζκαηνο εξσηήζεσλ ζην ζχζηεκα. Ξνιιαπιήο επηινγήο. Αξηζκεηηθέο. Ππκπιήξσζεο θελνχ. Αλάπηπμεο. Πσζηφ/Ιάζνο. Ραηξηάζκαηνο. Ραμηλφκεζεο. Java Applet. Νη εξσηήζεηο κπνξεί λα πεξηέρνπλ θαη πνιπκεζηθά ζηνηρεία (κφλν εηθφλα). Δπαλαρξεζηκνπνίεζε εξσηήζεσλ απφ ήδε ππάξρνπζεο εξσηήζεηο. ελ ππάξρεη δπλαηφηεηα αλεβάζκαηνο εξσηήζεσλ ζην ζχζηεκα Απηνκαηνπνηεκέλε Γηαρείξηζε Γηαγσληζκάησλ Γελ ππνζηεξίδνληαη πεξαηηέξσ ιεηηνπξγίεο γηα ηελ δηεμαγσγή ησλ δηαγσληζκάησλ. Ρν ζχζηεκα κπνξεί λα εκθαλίδεη ζε ηπραία πξνβνιή ηηο εξσηήζεηο θαη ηηο απαληήζεηο. Νη θαζεγεηέο κπνξνχλ λα ζέζνπλ ρξνληθφ φξην δηεμαγσγήο ζηα δηαγσλίζκαηα, αιιά θαη Ρν ζχζηεκα κπνξεί λα εκθαλίδεη ζε ηπραία πξνβνιή ηηο εξσηήζεηο θαη ηηο απαληήζεηο. Νη θαζεγεηέο κπνξνχλ λα ζέζνπλ ρξνληθφ φξην δηεμαγσγήο ζηα

109 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 96 ρξνληθή πεξίνδν ηζρχνο ηνπο. Νη θαζεγεηέο κπνξνχλ λα επηηξέςνπλ φξην ζην πιήζνο ησλ θνξψλ πνπ καζεηήο κπνξεί λα δηεμάγεη έλα δηαγψληζκα. Νη καζεηέο επηηξέπνληαη λα αλαζθνπνχλ πξνεγνχκελεο πξνζπάζεηεο ζε δηαγσλίζκαηα πνπ έρνπλ δηεμάγεη. Νη θαζεγεηέο κπνξνχλ λα ζέζνπλ θσδηθφ γηα ηελ πξφζβαζε ζηνπο καζεηέο γηα ηα δηαγσλίζκαηα δηαγσλίζκαηα, αιιά θαη ρξνληθή πεξίνδν ηζρχνο ηνπο. Νη θαζεγεηέο κπνξνχλ λα επηηξέςνπλ φξην ζην πιήζνο ησλ θνξψλ πνπ καζεηήο κπνξεί λα δηεμάγεη έλα δηαγψληζκα. Νη καζεηέο επηηξέπνληαη λα αλαζθνπνχλ πξνεγνχκελεο πξνζπάζεηεο ζε δηαγσλίζκαηα πνπ έρνπλ δηεμάγεη. Νη θαζεγεηέο κπνξνχλ λα ζέζνπλ θσδηθφ γηα ηελ πξφζβαζε ζηνπο καζεηέο γηα ηα δηαγσλίζκαηα. Κπνξεί λα γίλεη απφθξπςε ηεο ηαπηφηεηαο ησλ ζπκκεηερφλησλ απφ ηνπο θαζεγεηέο, γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ηδησηηθφηεηαο ησλ καζεηψλ. Κπνξεί λα ηεζεί κέγηζηνο αξηζκφο ρξεζηψλ πνπ δίλνπλ ην δηαγψληζκα ηαπηφρξνλα. Νη καζεκαηηθέο παξαζηάζεηο κπνξνχλ λα γξαθνχλ ζε LaTeX Online Βαζκνί πνζηεξίδνληαη απφ ην ζχζηεκα νη βαζκνί Όηαλ έλαο εθπαηδεπηήο πξνζζέηεη κία εξγαζία, ζπδήηεζε ή αμηνιφγεζε ζε έλα κάζεκα, ην ζχζηεκα απηνκάησο ην πξνζζέηεη θαη ζην θέληξν δηαρείξηζεο βαζκψλ. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα πξνζζέηνπλ ιεπηνκέξεηεο ζηνπο βαζκνχο ζε πξνζαξκνζκέλεο ζηήιεο. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα εμάγνπλ ηηο βαζκνινγίεο ησλ καζεηψλ ζε πξφγξακκα ινγηζηηθνχ θχιινπ, κνξθή θεηκέλνπ, κε ηελ δπλαηφηεηα λα επηιέμνπλ ζπγθεθξηκέλα δεδνκέλα πνπ ηνπο ρξεηάδνληαη. Γπλαηφηεηα ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ. Νη δάζθαινη κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ κία βαζκνινγηθή θιίκαθα, ε νπνία κπνξεί λα πεξηιακβάλεη πνζνζηά, γξάκκαηα (Α, Β, C, ) ή θαηάζηαζε Δπέηπρε/Απέηπρε. πάξρεη δπλαηφηεηα εμαίξεζεο καζεηψλ απφ ζπγθεθξηκέλεο Γελ ππνζηεξίδνληαη απφ ην ζχζηεκα νη βαζκνί.

110 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 97 εξγαζίεο. Ξαξαθνινχζεζε Ξνξείαο Δθπαηδεπνκέλσλ Ρν ζχζηεκα δηαζέηεη ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ην κάζεκα, ηα νπνία δελ πξνζθέξνπλ θαη νπζηαζηηθφ ιφγν χπαξμεο. Ρα ζηαηηζηηθά γηα ην ζχλνιν ηεο πιαηθφξκαο παξέρνπλ πνζνηηθέο πιεξνθνξίεο γηα φια ηα καζήκαηα ηνπ ζπζηήκαηνο. Κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ αλαθνξέο γηα ηελ δξαζηεξηφηεηα ηνπ θάζε καζήκαηνο κε θξηηήξηα ηνπο ζπκκεηέρνληεο, εκεξνκελίεο, δξαζηεξηφηεηεο, αιιαγέο ζην ζχζηεκα. Γπλαηφηεηα πξνβνιήο αλαθνξάο θαη ζηαηηζηηθψλ γηα ηελ ηξέρνπζα δξαζηεξηφηεηα ζηα δηαγσλίζκαηα θαη ηηο νκάδεο ζπδήηεζεο. Κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ ζηαηηζηηθέο αλαθνξέο γηα ηνπο ρξήζηεο κφλν γηα δηαγσλίζκαηα θαη ζπδεηήζεηο Internet/Browser Απαηηήζεηο πνζηεξίδεηαη θάζε browser. Δπηηξέπνληαη ηα Cookies. Δπηηξέπνληαη ηα popups παξάζπξα πνζηεξίδεηαη θάζε browser.δπηηξέπνληαη ηα Cookies. Δπηηξέπνληαη ηα pop-ups παξάζπξα πνζηεξίδεηαη θάζε browser.δπηηξέπνληαη ηα Cookies. Δπηηξέπνληαη ηα popups παξάζπξα Απαηηήζεηο ζε Software / Hardware Απαηηήζεηο ζε Βάζεηο Γεδνκέλσλ Ρν ζχζηεκα ππνζηεξίδεη MySQL σο βάζε δεδνκέλσλ Ρν ζχζηεκα ππνζηεξίδεη Oracle βάζε δεδνκέλσλ. Ρν ζχζηεκα ππνζηεξίδεη MS SQL Server. Ρν ζχζηεκα ππνζηεξίδεη MySQL θαη PostGreSQL βάζε δεδνκέλσλ Ρν ζχζηεκα ππνζηεξίδεη MySQL σο βάζε δεδνκέλσλ Unix Server Γηαηίζεηαη έθδνζε γηα Unix Γηαηίζεηαη έθδνζε γηα Unix Γηαηίζεηαη έθδνζε γηα Unix Windows Server Γηαηίζεηαη έθδνζε γηα Windows Γηαηίζεηαη έθδνζε γηα Windows Γηαηίζεηαη έθδνζε γηα Windows Δχθνιε πξνζαξκνγή καζήκαηνο - Γηαρείξηζε Καζήκαηνο Αλαθνηλψζεηο Γισζζάξη - Γηαρείξηζε Ράμεο Πχλδεζκνη ζηνλ Ξαγθφζκην Ηζηφ Γεκηνπξγία θαη Αλάζεζε Δξγαζηψλ ζηνπο καζεηέο Νξγάλσζε καζεηψλ ζε νκάδεο θαη νκαδηθή ζπλεξγαζία Βαζκνιφγεζε Αζθήζεσλ Αμηνιφγεζεο -

111 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 98 Πηαηηζηηθή Αλάιπζε ηεο Βαζκνινγίαο ησλ καζεηψλ Ξαξαθνινχζεζε ηεο πξνφδνπ ησλ καζεηψλ Δηζαγσγή Ξξνζσπηθψλ ζεκεηψζεσλ Αζθήζεηο Απηφ αμηνιφγεζεο Δξγαιεία Καζεηψλ Δξγαιεία Αλαδήηεζεο Καζεζηαθνχ Ξεξηερνκέλνπ Γπλαηφηεηα Δγγξαθήο ζην Κάζεκα ρσξίο κεζνιάβεζε Γεκηνπξγία πξνζσπηθήο ηζηνζειίδαο Θεψξεζε ηεο Βαζκνινγίαο - - Δξγαιεία Αμηνιφγεζεο Δξγαιεία γηα ηε δεκηνπξγία Γηαγσληζκάησλ Απηφκαηε δηφξζσζε δηαγσληζκάησλ Απηφκαηε παξαγσγή Αλαθνξψλ κε ζηαηηζηηθή αλάιπζε απνηειεζκάησλ Αλέβαζκα πιηθνχ IMS/SCORM Γηαρείξηζε Ξεξηερνκέλνπ Ππγγξαθή πιηθνχ Δηζαγσγή πνιπκεζηθνχ πιηθνχ πνζηήξημε άιισλ ηχπσλ πιηθνχ εθηφο HTML

112 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 99 Γελ απαηηείηαη ε γλψζε HTML γηα ζπγγξαθή πιηθνχ Ξηζηνπνίεζε Σξεζηψλ Ξηζηνπνίεζε Καζεκάησλ πνζηήξημε πνιιαπιψλ γισζζψλ - Online Βνήζεηα - Σξήζε Βάζεο Γεδνκέλσλ πνζηήξημε Unicode / UTF- 8 πνζηήξημε Cyrillic alphabet Καζεκαηηθά Πχκβνια - Tex filter θαη algebra filter - Γεληθά πνζηήξημε Tex / Latex πνζηήξημε πνιπκέζσλ swf, mp4, wmv, mp3,flv mp3, swf, mov, wmv, mpg, avi, flv, ram, rpm, rm Δηζαγσγή Γεδνκέλσλ SCORM IMS/SCORM Δμαγσγή Γεδνκέλσλ SCORM, IMS & QTI SCORM XML, HTML, SCORM Αθαδεκατθή Σξήζε Ξίλαθαο 7 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο

113 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 100 Απφ ηνλ παξαπάλσ πίλαθα, αιιά θαη απφ φιεο ηηο ζρεηηθέο κειέηεο 1, πξνθχπηεη ε ππεξνρή ηνπ Moodle ζηνπο πεξηζζφηεξνπο ηνκείο, κε ην ILIAS λα αθνινπζεί. Ζ ζχγθξηζε, ζην πξψην θνκκάηη, έγηλε κε βάζε κηα ζχλζεζε απφ θξηηήξηα ηα νπνία πξνηείλνληαη απφ εξεπλεηέο αιιά θαη κε βάζε βαζηθέο αξρέο ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληθψλ θαη επνηθνδνκηζηηθψλ ζεσξήζεσλ γηα ηε γλψζε θαη ηε κάζεζε. Όκσο απηφ πνπ θαίλεηαη απφ ηηο παξαπάλσ ζπγθξίζεηο, είλαη ην πφζν θαζνξηζηηθά νη γλσζηηθέο θαη θνηλσληθνπνιηηηθεο απφςεηο επεξεάδνπλ ηε ζρεδίαζε ησλ καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ, κε ζηφρν λα ζεσξεζνχλ νη εθαξκνγέο απηέο γλσζηηθά εξγαιεία πνπ ππνζηεξίδνπλ θαη επλννχλ ηελ ελεξγφ κάζεζε, ηελ θξηηηθή ζθέςε θαη ηελ αλάπηπμε αλψηεξσλ λνεηηθψλ δεμηνηήησλ. Ζ εθαξκνγή επνηθνδνκηζηηθψλ αληηιήςεσλ (Roschelle θαη Pea, 1999:4) γηα ηε κάζεζε κέζσ ηνπ Internet παξνπζηάδεη ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο. Κάιηζηα πνιιέο θνξέο πεξηζζφηεξεο απφ φηη έρεη ε εθαξκνγή ηνπο ζηε δηαπξνζσπηθή εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Δπνκέλσο γηα λα κπνξεί κηα ηέηνηα πιαηθφξκα λα αθνινπζεί ην επνηθνδνκηζηηθφ (γλσζηηθφ θαη θνηλσληθνπνιηηηθφ) πιαίζην ζα πξέπεη: 1. Πε θάζε ελφηεηα καζήκαηνο λα ππάξρνπλ δπλαηφηεηεο πεγψλ πιεξνθνξηψλ (Resources) θαη Γξαζηεξηνηήησλ (Activities), ψζηε λα δίλεηαη ζην ρξήζηε ε επθαηξία λα ελεξγεί κφλνο ηνπ (ελεξγεηηθή κάζεζε). 2. Νη ζπκκεηέρνληεο λα κπνξνχλ λα αμηνινγνχλ ηνλ ηξφπν εθπαίδεπζή ηνπο ζπδεηψληαο πξνβιήκαηα κέζα απφ ηελ ελφηεηα ησλ Γξαζηεξηνηήησλ, έηζη ψζηε κέζα απφ ηελ επηθνηλσλία, ηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε θαη ηε ζπλεξγαζία λα ιεηηνπξγήζνπλ επνηθνδνκηζηηθά (γλσζηηθή πξνζέγγηζε). 3. Ζ αμηνιφγεζε ησλ εξγαζηψλ λα επηηπγράλεηαη κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο (θξηηηθή ζθέςε). Πχκθσλα κε ην κνληέιν ΓΔΠΡΔ ηεο Πνινκσλίδνπ (2006: ) (2006: ), έλα πεξηβάιινλ κάζεζεο, ραξαθηεξίδεηαη επνηθνδνκηζηηθφ θαη καζεηνθεληξηθφ, φηαλ 2 επηηξέπεη : Γηεξεχλεζε θαη κειέηε ησλ αξρηθψλ αληηιήςεσλ ησλ καζεηψλ. Δπηλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ πεξηβάιινληνο κάζεζεο θαη δηακφξθσζή ηνπ κέζα απφ δηαδνρηθνχο δηδαθηηθνχο κεηαζρεκαηηζκνχο, κε βάζε ηφζν ηελ επηζηεκνληθή γλψζε φζν θαη ηηο αξρηθέο ηδέεο θαη ηηο γλσζηηθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ. Πρεδίαζε επνηθνδνκηζηηθψλ δηδαθηηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη δηαδηθαζηψλ. Ρερληθή αλάπηπμε ηνπ ςεθηαθνχ πεξηβάιινληνο κε ηε ρξήζε θαηάιιεισλ ςεθηαθψλ κέζσλ θαη ζπκβφισλ θαη δηακνξθσηηθή αμηνιφγεζή ηνπ. Δθαξκνγή ηνπ πεξηβάιινληνο ζε ζπλζήθεο πξαγκαηηθήο κάζεζεο θαη ζπλνιηθή αμηνιφγεζή ηνπ κε βάζε, κεηαμχ άιισλ, ηηο ηειηθέο αληηιήςεηο, γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ. Ρν φηη ζα επηηεπρζνχλ θαιχηεξα καζεζηαθά απνηειέζκαηα φηαλ νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ έλα αιιειεπηδξαζηηθφ ινγηζκηθφ δελ είλαη βέβαην. Ρα επνηθνδνκηζηηθά πεξηβάιινληα νδεγνχλ ζε αλψηεξα επίπεδα κάζεζεο, πνπ ζρεηίδνληαη κε δηαδηθαζίεο φπσο ε ππφζεζε, ν έιεγρνο, ε αλάιπζε, ε ζχλζεζε, ε εξκελεία θαη ν ζηνραζκφο (Καθξάθεο, 2000:33 35). Έλα πεξηβάιινλ κάζεζεο πξέπεη λα ππνζηεξίδεη απνηειεζκαηηθά ην καζεηή ζηε δηαδηθαζία νηθνδφκεζεο ηεο γλψζεο κε ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ηνπ, ζε νκαδηθφ θιίκα θαη κε νπζηαζηηθή αλάδξαζε θαηά ηε 1 Αμηφπηζηεο ζπγθξίζεηο, φζν αθνξά ηα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ απφ ην φπνπ κπνξνχκε λα επηιέμνπκε ηηο πιαηθφξκεο πνπ ζέινπκε λα ζπγθξίλνπκε. Έηζη επηιέγνληαο ηηο πιαηθφξκεο πνπ κειεηήζακε πην πάλσ παίξλνπκε ηα αληίζηνηρα απνηειέζκαηα ζχκθσλα κε ην edutools 2 ην πιαίζην ζρεδίαζεο θαη αμηνιφγεζεο επνηθνδνκηζηηθψλ ηερλνινγηθψλ πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο δίλεηαη ζην αληίζηνηρν θνκκάηη (Πνινκσλίδνπ, 2006: ).

114 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 101 καζεζηαθή δηεξγαζία 1. Ζ κάζεζε νινθιεξψλεηαη φηαλ πξαγκαηνπνηεζνχλ, κφληκα πιένλ, αιιαγέο ζηε ζθέςε, ηε ζηάζε θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ καζεηή. Άξα ν ηξφπνο νξγάλσζεο ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ε αιιειεπίδξαζε δαζθάινπ καζεηή, αιιά θαη ησλ καζεηψλ κεηαμχ ηνπο, απνηεινχλ ηνπο βαζηθφηεξνπο δείθηεο πνηφηεηαο ησλ e-learning εθαξκνγψλ (Καηζαίνπ, θαη ζπλ., 2001). Ρν γεγνλφο φηη νη πιαηθφξκεο αλνηρηνχ θψδηθα ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ζρνιεία, επηρεηξήζεηο θαη νξγαληζκνχο, πνπ εμαηηίαο ηνπ κηθξνχ κεγέζνπο ηνπο δελ κπνξνχλ λα αληαπνθξηζνχλ ζην ππεξβνιηθφ θφζηνο αγνξάο θαη ζπληήξεζεο ησλ εκπνξηθψλ ινγηζκηθψλ, ζεκαίλεη φηη κε απηέο ηηο πιαηθφξκεο αζρνινχληαη άλζξσπνη κε δηάζεζε θαη γλψζεηο λα εξγαζηνχλ γηα λα ηηο βειηηψζνπλ. Δπνκέλσο ζηαδηαθά εμαιείθνληαη ηα αξλεηηθά ζηνηρεία ησλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο ηεο κάζεζεο αλνηρηνχ θψδηθα (ε δχζρξεζηε ή θησρή επηθάλεηα εξγαζίαο, ε ειιηπήο ηεθκεξίσζε) θαη γίλεηαη ζπρλφηαηε ε αλαβάζκηζε ηνπο κε πξφζζεζε λέσλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ ζπρλά δελ είραλ αλαδεηήζεη νη ρξήζηεο. Ξεξηζζφηεξν απφ ηα 2/3 ησλ επξσπατθψλ ζρνιείσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζπζηήκαηα κάζεζεο ζηξάθεθαλ ζε πιαηθφξκεο αλνηρηνχ θψδηθα (Vuorikari, 2003) θαη ζήκεξα φινη ζπκθσλνχλ φηη πνιιά απφ απηά ηα ζπζηήκαηα νδεγνχλ ζε θαηλνηνκίεο ζην ρψξν, ελψ ζπγθξηηηθνί πίλαθεο πνπ δεκνζηεχνληαη ζην δηαδίθηπν θαη πεξηιακβάλνπλ πιαηθφξκεο εκπνξηθέο αιιά θαη αλνηρηνχ θψδηθα, δείρλνπλ φηη κφλν νη εκπνξηθέο πιαηθφξκεο πνπ ελζσκαηψλνπλ εμεηδηθεπκέλα εξγαιεία γηα ζπγθεθξηκέλν θνηλφ ζεσξνχληαη πξσηνπφξεο. Νη πιαηθφξκεο αλνηρηνχ θψδηθα φρη κφλν δελ πζηεξνχλ ζε ηίπνηε απφ ηηο εκπνξηθέο ζηα γεληθά ραξαθηεξηζηηθά, αιιά νη πνιχ γλσζηέο απφ απηέο ζαθψο ππεξηεξνχλ, ελψ νη πεξηζζφηεξεο πξνζθέξνπλ πιένλ έλα κεγάιν ζχλνιν παξφκνησλ δπλαηνηήησλ. Ρα επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθά, φπσο δπλαηφηεηεο δηαρείξηζεο απφδνζεο, πνπ πξνζθέξνπλ νη εκπνξηθέο εθαξκνγέο, ρξεζηκνπνηνχληαη κε ζηφρν νη δηαθνξεηηθέο εηαηξίεο λα δηθαηνινγήζνπλ ηα ππεξβνιηθά θφζηε (Dolezalek, 2006). 7.3 Ππκπεξάζκαηα Πχγθξηζεο Νη Γηαδηθηπαθέο Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο Αλνηρηνχ Θψδηθα ζπλδπάδνπλ ζήκεξα ραξαθηεξηζηηθά ζχγρξνλεο θαη αζχγρξνλεο εθπαίδεπζεο, κε κηα πιεζψξα ιεηηνπξγηθψλ εξγαιείσλ, πξνζθέξνληαο δπλαηφηεηεο ππνζηήξημεο καζεκάησλ πνπ βαζίδνληαη ζηηο ζχγρξνλεο ζεσξίεο κάζεζεο. Γε θαίλεηαη λα ιχλνπλ φκσο φια ηα πξνβιήκαηα, φπσο ηεο απξφζσπεο επηθνηλσλίαο ζε κία δηαδηθηπαθή ηάμε ή ηεο ελεξγνπνίεζεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ (Θφθθηλνο, 2006:44 45) (Κηθξφπνπινο, 2000:39) (Ξξέδαο, 2003:42). Κε βάζε ηε ιίζηα αμηνιφγεζεο, ηηο παξακέηξνπο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ είδακε παξαπάλσ, θαίλεηαη φηη ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο κάζεζεο πνπ κειεηήζεθαλ ζηελ παξνχζα εξγαζία ππνζηεξίδνπλ ηελ επνηθνδνκηζηηθή ζεψξεζε γηα ηε κάζεζε 2. Όκσο ε νπζηαζηηθή ζχλδεζή ηνπο κε ηηο ζεσξίεο κάζεζεο εμαξηάηαη απφ ηνλ εθπαηδεπηή πνπ δεκηνπξγεί ηα καζήκαηα, ελψ κηα αβίαζηε απάληεζε ζην εξψηεκα πνηα πιαηθφξκα ππεξηεξεί μεθάζαξα δελ είλαη εχθνιε, θαζψο ε απάληεζε εμαξηάηαη απφ ηηο αλάγθεο, ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηηο ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο θάζε δαζθάινπ ή ζρνιείνπ ή εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ. Πχκθσλα κε ηελ εξγαζία ησλ Itmazi θαη Megías (2005), έρνληαο κειεηήζεη 58 δηαθνξεηηθέο έξεπλεο, ε πιαηθφξκα κε ηηο θαιχηεξεο ζπζηάζεηο θαη ηελ επξχηεξε απνδνρή ήηαλ ην Moodle 3. Δπίζεο θαίλεηαη λα ππάξρεη ε ηάζε γηα ρξήζε εθαξκνγψλ αλνηρηνχ θψδηθα, θπξίσο απφ ηα αλνηθηά 1 ζχκθσλα κε ηνπο Heinz Mandl θαη Manfred Prenzel φπσο αλαθέξνληαη ζηελ εξγαζία «Λέεο Ράζεηο ζηελ Δθπαηδεπηηθή Ρερλνινγία. Δπνηθνδνκεηηζκφο θαη ζχγρξνλα πεξηβάιινληα κάζεζεο» 2 ζηα εηζαγσγηθά θείκελα ηνπ Moodle αλαθέξεηαη ξεηά ε ππνζηήξημε ηνπ θνηλσληθνχ επνηθνδνκηζκνχ ε εξγαζία δείρλεη πξψηε ηελ WebCT πνπ είλαη φκσο εκπνξηθή εθαξκνγή θαη δελ κειεηάηαη ζηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία

115 Ππγθξηηηθή Αμηνιφγεζε ησλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Κάζεζεο 102 παλεπηζηήκηα, ράξε ζηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ησλ πξντφλησλ αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ. Έηζη παξαηεξείηαη ζηξνθή θπξίσο πξνο ην Moodle θαη ην Claroline 1. Αιιά θαη απφ ηελ κειέηε θαη ηελ έξεπλα πνπ παξνπζηάζηεθε ζηελ εξγαζία απηή, θαίλεηαη λα ππεξηεξεί ην Moodle, κηαο θαη: έρεη ηε κεγαιχηεξε θαη θαιχηεξα νξγαλσκέλε βάζε ρξεζηψλ, γηα παξνρή ππνζηήξημεο ζε δηαρεηξηζηέο θαη ρξήζηεο, έρεη ην κεγαιχηεξν ζχλνιν ραξαθηεξηζηηθψλ, έρνληαο ηελ δπλαηφηεηα λα αληαπνθξίλεηαη ζε δηαθνξεηηθέο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο, είλαη παξακεηξνπνηήζηκν, θαη πξνζαξκφδεηαη ζηηο αλάγθεο ησλ καζεκάησλ θαη ησλ ρξεζηψλ. 1 κε ην e-class λα είλαη ε ειιεληθή εθδνρή ηνπ

116 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο Πην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδεηαη ε επξσπατθή δηάζηαζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΡΞΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Βιέπνπκε πσο ηα επξσπατθά δεκνηηθά ζρνιεία ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή σο εξγαιείν κάζεζεο θαη πσο κεξηθά απφ απηά αμηνπνηνχλ ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο. Κειεηψληαο ηελ θαηάζηαζε θαη ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ησλ πιαηθφξκσλ κάζεζεο απφ ηα επξσπατθά δεκνηηθά ζρνιεία, ιακβάλνληαο πάληα ππφςε καο ηελ ηζρχνπζα θαηάζηαζε θαη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζηελ Διιάδα, ζρεδηάδνπκε ηελ πιαηθφξκα κάζεζεο ζηα πιαίζηα ηεο εξγαζίαο. A fully integrated VLE [may] not be appropriate for a primary school at this stage in VLE development (Becta 2003) Ζ πην ζεκαληηθή εμέιημε ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο αθνξά ηελ αιιαγή πξνζαλαηνιηζκψλ γηα ηε ζέζε ησλ ΡΞΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Απνκαθξπλφκαζηε πιένλ απφ ηε ινγηθή ηνπ ππνινγηζηή σο κεκνλσκέλε ζέζε εξγαζίαο, πξνο ηε ινγηθή ηεο ρξήζεο ππνινγηζηηθψλ ζπζηεκάησλ. Ζ εμάπισζε ηνπ Γηαδηθηχνπ (Web. 2.0), ε εκθάληζε ησλ επνηθνδνκηζηηθψλ θαη θνηλσληθνπνιηηηζκηθψλ ζεσξηψλ κάζεζεο, θαζψο θαη ε γλψζε γεληθφηεξα, θαη ε επηζηεκνληθή γλψζε εηδηθφηεξα, ζπλζέηνπλ ζήκεξα έλα ζχγρξνλν ηερλνινγηθφ θαη παηδαγσγηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν δηδαζθαιία θαη κάζεζε απνθηνχλ λέεο δηαζηάζεηο θαη δεκηνπξγνχλ θαηλνηφκεο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο. Πήκεξα ε ζπλεζέζηεξε πξνζέγγηζε ζηηο ΡΞΔ ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε είλαη ε ρξήζε ηεο σο εξγαιείν κάζεζεο. Όηαλ πεξηιακβάλνληαη νη ΡΞΔ ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ, κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ δπν θχξηεο πξνζεγγίζεηο. Νη ΡΞΔ λα δηδαρζνχλ σο μερσξηζηφ, αλεμάξηεην κάζεκα, ή λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο εξγαιείν ή /θαη, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο γηα ηελ εθπφλεζε εξγαζηψλ δηεπηζηεκνληθψλ ή άιισλ. Νη ηειεπηαίεο δχν πξνζεγγίζεηο είλαη νη επξχηεξα δηαδεδνκέλεο ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο νη νπνίεο ηελ πεξηέιαβαλ ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ ηεο Ξξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο. Γηα παξάδεηγκα ζηελ Ηζπαλία ην πξφγξακκα ζπνπδψλ απιψο δίλεη ζπζηάζεηο γηα ηε ρξήζε ησλ ΡΞΔ, ελψ ζηελ Νιιαλδία νη ΡΞΔ απνηεινχλ κία απφ ηηο νξηδφληηεο ηθαλφηεηεο πνπ ζπγθαηαιέγνληαη κεηαμχ ησλ ζηφρσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ηεο Ξξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο. Πηελ Αγγιία νη ΡΞΔ είλαη δηαζεκαηηθφ κάζεκα θαη νη δεμηφηεηεο πιεξνθνξηθήο αλαπηχζζνληαη ζε φιν ην πξφγξακκα ζπνπδψλ. Πηελ Θχπξν νη ΡΞΔ ρξεζηκνπνηνχληαη σο εξγαιείν γηα ηε βειηίσζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο καζεζηαθήο δηαδθαζίαο, ελψ ζηελ Ξνισλία νη ΡΞΔ απνηεινχλ ππνρξεσηηθφ κάζεκα ζηηο 3 ηειεπηαίεο ηάμεηο ηνπ Γεκνηηθνχ. Ξέξαλ ηεο ρξήζεο ηνπο σο εξγαιείν, νη ΡΞΔ απνηεινχλ έλα μερσξηζηφ ππνρξεσηηθφ κάζεκα κφλν ζε νξηζκέλεο ρψξεο. Ππγθεθξηκέλα ζηελ Νιιαλδία, ζηελ Αγγιία, ζηελ Ηζιαλδία, ζηε Ξνισλία θαη ζηε Πινβελία. Πηελ Νπγγαξία θαη ζηε Ονπκαλία, πεξηιακβάλνληαη ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ κφλν σο αλεμάξηεην κάζεκα. Πην ειιεληθφ δεκνηηθφ ζρνιείν, ζχκθσλα κε ηελ ηζρχνπζα λνκνζεζία (ΓΔΞΞΠ Ξιεξνθνξηθήο γηα ην Γεκνηηθφ, Γεληθνί ζηφρνη ΓΔΞΞΠ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ) «ε πιεξνθνξηθή εηζάγεηαη αθνινπζψληαο ην νιηζηηθφ πξφηππν ζχκθσλα κε ην νπνίν νη ζηφρνη ηεο πιεξνθνξηθήο επηηπγράλνληαη θαη πινπνηνχληαη κε δηάρπζε ζηα επηκέξνπο γλσζηηθά αληηθείκελα». Απηφ πνπ επηζεκαίλεηαη είλαη πσο «απαηηείηαη ε εθαξκνγή λέαο παηδαγσγηθήο ζηξαηεγηθήο θαη ε αλάπηπμε θαηάιιεισλ πξνγξακκάησλ πιεξνθνξηθήο γηα ηελ ππνζηήξημε φισλ ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ» (ΓΔΞΞΠ, Γεληθφ κέξνο). Δπνκέλσο «ηα ζχγρξνλα εθπαηδεπηηθά κέζα (ινγηζκηθφ, δηαδίθηπν), πξντφληα ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθφξεζεο, ζπκβάιινπλ ππνβνεζεηηθά θαη ζπκπιεξσκαηηθά πάληα ζηελ εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή θαη ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη κε ηελ αλάινγε ζπρλφηεηα, ρξνληθή δηάξθεηα θαη βαξχηεηα. Ζ αλάδεημε απηνχ ηνπ ξφινπ ησλ ζχγρξνλσλ εθπαηδεπηηθψλ κέζσλ επηηπγράλεηαη κε ηελ πξνηξνπή θαη θαζνδήγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ηελ αμηνπνίεζε ηνπο ζε θάζε δηδαθηηθή ή ζεκαηηθή ελφηεηα»

117 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο 104 Όζνλ αθνξά ηε κεζνδνινγία έληαμεο θαη δηδαζθαιίαο ησλ ΡΞΔ, δχν είλαη νη επηθξαηνχζεο κεζνδνινγίεο γηα ηελ έληαμε ηνπο ζηε δηαδηθαζία ηεο δηδαζθαιίαο: ν ππνινγηζηήο ζηελ ηάμε θαη ην εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο. πάξρεη επίζεο θαη ε κηθηή πξνζέγγηζε πνπ ζπληζηά ζπλδπαζκφ ησλ δχν. Πην εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο ν ππνινγηζηήο ρξεζηκνπνηείηαη σο κέζν δηδαζθαιίαο, σο γλσζηηθφ δηεξεπλεηηθφ εξγαιείν, επηθνηλσληαθφ κέζν, θαη κέζν αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ. Δπεηδή πξφθεηηαη γηα ρψξν πεξηνξηζκέλν ππφ ηελ επίβιεςε νξηζκέλσλ δαζθάισλ ή θάπνηνπ εηδηθνχ, δελ απαηηείηαη ε εηδηθή επηκφξθσζε φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Υζηφζν απηφ ζπληζηά παξάιιεια κεηνλέθηεκα, θαζφηη απαηηείηαη ε δηακφξθσζε εηδηθήο αίζνπζαο, ηνπ εξγαζηεξίνπ, ην νπνίν έρεη κεγάιν νηθνλνκηθφ θφζηνο. Πε κηα ηέηνηνπ είδνπο πινπνίεζε απαηηείηαη απνηειεζκαηηθφ ζχζηεκα ζπληήξεζεο φινπ ηνπ εμνπιηζκνχ ηνπ εξγαζηεξίνπ. Ρα ηκήκαηα ζηα δεκνηηθά ζρνιεία Διιάδαο είλαη κηθηήο ηθαλφηεηαο (Κπισλάο, 1998). Πηα ηκήκαηα απηά, νη καζεηέο έρνπλ δηαθνξεηηθέο αλάγθεο, δεμηφηεηεο θαη ελδηαθέξνληα, θαζψο θαη πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο θαη αλάγθεο (Kareal & Klema, 2006). Νη πξνζπάζεηεο ρξήζεο θαη αμηνπνίεζεο ελφο Ππζηήκαηνο Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ζην ειιεληθφ δεκνηηθφ ζρνιείν αθνξνχλ ηηο κεγαιχηεξεο ηάμεηο ηνπ θαη εηδηθφηεξα ηελ έθηε ηάμε (Ρξηαληαθπιιίδεο, θαη ζπλ., 2008). Απηφ πνπ επηδηψθεηαη θπξίσο είλαη λα νινθιεξψλνληαλ θαη λα απνζηέιινληαλ νη εξγαζίεο ησλ καζεηψλ απφ ην ζπίηη κε ζηφρν λα απνθηήζεη θίλεηξν ν καζεηήο θαη λα ζπκκεηέρεη ελεξγά ζην καζεζηαθφ έξγν. Ζ έξεπλα πνπ έγηλε ζηα ζρνιεία απηά πνπ πηινηηθά εθάξκνζαλ κηα κνξθή ειεθηξνληθή κάζεζε (Α. Ρξηαληαθπιιίδεο, θαη ζπλ., 2008), έδεημε πσο νη καζεηέο ήζειαλ λα κείλνπλ πεξηζζφηεξν ζην εξγαζηήξην (άξα ηνπο άξεζε), θάλεθε λα πξνζαξκφδνληαη πνιχ γξήγνξα ζην λέν πεξηβάιινλ, ρξεζηκνπνίεζαλ ην πεξηβάιινλ θαη απφ ην ζπίηη νινθιεξψλνληαο ή ηξνπνπνηψληαο ηηο εξγαζίεο ηνπο κέζσ ησλ πξνζσπηθψλ ηνπο ινγαξηαζκψλ, αλέπηπμαλ επηθνηλσλία κέζσ ησλ forum θαη chat κε καζεηέο άιινπ ζρνιείνπ αθφκα θαη απφ ην ζπίηη ηνπο, είραλ ηε δπλαηφηεηα λα επηθνηλσλήζνπλ κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ εθηφο σξαξίνπ ζρνιείνπ ψζηε λα ιχζνπλ απνξίεο πνπ αθνξνχζαλ ηελ θαη νίθνλ εξγαζία, θαη λα ζπδεηήζνπλ άιια ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ην ζρνιείν, ηνπο δφζεθε ε επθαηξία αθφκε θαη ζε καζεηέο πνπ απνπζίαδαλ απφ ην ζρνιείν εμαηηίαο αζζέλεηαο ή άιιεο αηηίαο, λα θαιχςνπλ θελά ηεο απνπζίαο ηνπο κέζα απφ επηθνηλσλία κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη δηεπθξηληζηηθέο νδεγίεο, άξρηζαλ λα αλαπηχζζνπλ ζεκαληηθέο δεμηφηεηεο, ηφζν ζε επίπεδν ρξήζεο ππνινγηζηψλ φζν θαη ζε καζεζηαθφ, κεηά απφ έλα ηξίκελν εθαξκνγήο, κέζα απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε ηειεθπαηδεχζεηο (πξνθνξηθφο ιφγνο) ζε forum (γξαπηφο ιφγνο, έθθξαζε, επηρεηξεκαηνινγία), εθπφλεζε εξγαζηψλ (ζπγγξαθή θεηκέλνπ, απνζήθεπζε, απνζηνιή), επεμεξγαζία θαη αλαδήηεζε πιεξνθνξίαο (ζχλδεζε κε ηζηνζειίδεο) θαζψο θαη βαζηθέο δεμηφηεηεο ρξήζεο δηαδηθηχνπ, ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ θαη ινγηζκηθψλ επηθνηλσλίαο (Skype, msn messenger), ελψ έδεημαλ λα ζέινπλ ηελ επέθηαζε ησλ καζεκάησλ κέζσ ησλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο ηεο κάζεζεο. Δπηζεκαίλεηαη φηη ηα παξαπάλσ απνηειέζκαηα αθνξνχλ έξεπλεο πνπ έγηλαλ ζε καζεηέο ηεο έθηεο ηάμεο δεκνηηθνχ ζρνιείνπ, πνπ κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ κέρξη έλα βαζκφ ζπζηήκαηα επηθνηλσλίαο θαη λα αληαπεμέιζνπλ ηθαλνπνηεηηθά ζηελ εμ Απνζηάζεσο εθπαίδεπζε. Απηφ πνπ ζρεδηάδεηαη ζηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία είλαη κηα πιαηθφξκα κάζεζεο εηδηθά γηα καζεηέο ειηθίαο 6-8 εηψλ, πνπ ζα βξίζθνληαη πάληα ππφ ηελ επίβιεςε ηνπ ππεχζπλνπ δαζθάινπ ηνπο ζηελ εθηέιεζε ησλ εξγαζηψλ ηνπο ζηα πιαίζηα αμηνπνίεζεο ηεο κεζνδνινγίαο γηα ηελ έληαμε ησ ΡΞΔ ζηε δηαδηθαζία ηεο δηδαζθαιίαο, «ην εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο». Ν θάζε καζεηήο ζα κπνξεί λα ζπλδεζεί κε ην δηθφ ηνπ θσδηθφ, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζρνιηθήο εκέξαο θαη κφλν, ζα εθηειεί ηηο εξγαζίεο πνπ ηνπ αλαζέηεη ν δάζθαιφο ηνπ, ελψ ηα εξγαιεία επηθνηλσλίαο ζα αθνξνχλ κφλν ηνπο δαζθάινπο, ηνπο γνλείο θαη ηνπο ζχκβνπινπο παηδαγσγνχο. Πχκθσλα κε ζρεηηθή αλαθνξά ηεο Intel (2009) ε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, κάιηζηα πνιχ πεξηζζφηεξν ζαλ θνκκάηη ηεο ειεθηξνληθήο κάζεζεο, έρεη ζεηηθφ αληίθηππν ζηελ πξφνδν ησλ καζεηψλ θαη κάιηζηα «ηα ζπλνιηθά νθέιε γηα ηνπο καζεηέο είλαη αθφκα κεγαιχηεξα απφ φηη πηζηεχακε κέρξη ηψξα».

118 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο 105 Πρήκα 12 Αμηνπνίεζε ηνπ ππνινγηζηή ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία Πε αληίζεζε κε φιεο ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο, δελ ππήξμε πνηέ θεληξηθφο ζρεδηαζκφο γηα ηελ εηζαγσγή ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ ζηελ πξσηνβάζκηα ειιεληθή εθπαίδεπζε θαη ηνλ εμνπιηζκφ ησλ ειιεληθψλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ κε ππνινγηζηέο. Ζ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνλ θπξίαξρν ξφιν ηνπ ελφο δαζθάινπ, είλαη ην ηειεπηαίν ζρνιηθφ ζηάδην θαηά ην νπνίν νη λέεο εθπαηδεπηηθέο ηερλνινγίεο έρνπλ αθφκα ηε δπλαηφηεηα λα αληηκεησπίζνπλ κε ίζνπο φξνπο φια ηα παηδηά, ρσξίο λα ζπλδένληαη κε ηελ επηκέξνπο δηδαζθφκελε χιε (Θφκεο, 2001). Πηα πιαίζηα απηά, ε εηζαγσγή ηεο πιεξνθνξηθήο δελ έρεη σο ζηφρν λα πξνζζέζεη λέεο δπζθνιίεο αιιά αληίζεηα λα πξνζθέξεη λένπο, ζχγρξνλνπο ηξφπνπο θαη κεζφδνπο, ζπκπιήξσκα ησλ θιαζζηθψλ, ζηελ εθπιήξσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Ζ εηζαγσγή ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν, κε απηή ηε ινγηθή, πξέπεη λα ζθνπεχεη ζηελ αξρηθή ζπγθξνηεκέλε θαη ζθαηξηθή πξνζέγγηζε απφ φινπο ηνπο καζεηέο ησλ δηαθφξσλ ρξήζεσλ ηεο ππνινγηζηηθήο ηερλνινγίαο ζηα πιαίζηα ησλ θαζεκεξηλψλ ζρνιηθψλ ηνπο δξαζηεξηνηήησλ ζε κηα πεξίνδν πνπ καζαίλνπλ «νζκσηηθά» θαη ε εμνηθείσζε κε ηνλ ππνινγηζηή γίλεηαη ρσξίο ηδηαίηεξε πξνζπάζεηα [Οάπηεο & Οάπηε, 1998] Πχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε έξεπλα, πνπ δεκνζηεχεηαη ζην δηαδηθηπαθφ ηφπν ηεο European Commission ( θαη αθνξά καζεηέο δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ηεο Δπξψπεο θαη κάιηζηα καζεηέο ηεο ηεηάξηεο ηάμεο, θαίλεηαη πσο νη καζεηέο ησλ ζρνιείσλ ηεο Δπξψπεο ρξεζηκνπνηνχλ ππνινγηζηέο ζπρλά αθφκα θαη ζηα πιαίζηα ηεο ζρνιηθήο ηνπο δξαζηεξηφηεηαο. Όπσο θαίλεηαη θαη ζηα δηαγξάκκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη παξαθάησ νη καζεηέο ηεο ηεηάξηεο ηάμεο, δειαδή καζεηέο ειηθίαο πεξίπνπ 9-10 εηψλ, έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη ππνινγηζηή ηφζν ζηα πιαίζηα ηνπ ζρνιείνπ φζν θαη εθηφο απηνχ. Ρα πνζνζηά φκσο ησλ καζεηψλ ζε φιεο ηηο επξσπατθέο ρψξεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή σο εξγαιείν αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ, ή σο εξγαιείν επηθνηλσλίαο ( , chat) είλαη κηθξφηεξα. Ρν γεγνλφο απηφ καο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα πσο νη ιεηηνπξγίεο πνπ πξέπεη λα ελζσκαηψλνπλ νη πιαηθφξκεο κάζεζεο ζηα πιαίζηα ηεο εθπαίδεπζεο καζεηψλ αλάινγεο ειηθίαο πξέπεη λα αθνξνχλ θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δηαδηθαζίαο κάζεζεο (φπσο ηελ εθηέιεζε απιψλ εξγαζηψλ) θαη φρη μέλεο (πνιιέο θνξέο) δηαδηθαζίεο γηα ηνπο καζεηέο απηήο ηεο ειηθίαο. Αλ αλαινγηζηεί θαλείο θαη ην γεγνλφο πσο ζηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία αλαθεξφκαζηε ζε καζεηέο ζε καζεηέο αθφκα κηθξφηεξεο ειηθίαο (καζεηέο 6-8 εηψλ) ζηελ Διιάδα ε δηαπίζησζε απηή εληζρχεηαη. Ρα εξγαιεία επηθνηλσλίαο ζα αθνξνχλ κφλν ηνπο δαζθάινπο θαη ηνπο γνλείο ζην ζχζηεκά καο.

119 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο 106 Πρήκα 13 Ξνζνζηφ καζεηψλ 4εο ηάμεο πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη ππνινγηζηή Πρήκα 14 Ξνζνζηφ καζεηψλ 4εο ηάμεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή γηα αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ Πρήκα 15 Ξνζνζηφ ησλ καζεηψλ 4 εο ηάμεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή ζαλ εξγαιείν επηθνηλσλίαο Πρήκα 16 Ξνζνζηφ καζεηψλ 4εο ηάμεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή ζην ζρνιείν

120 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο 107 Όιν θαη πην δηαδεδνκέλε γίλεηαη ε ρξήζε ηνπ Internet ζηα επξσπατθά δεκνηηθά ζρνιεία, θαηά ηελ ψξα ηεο δηδαζθαιίαο, αλαθέξεη έξεπλα ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ( βάζεη ηεο νπνίαο ην 96% ησλ ζρνιείσλ ζηελ ΔΔ δηαζέηεη επξπδσληθή πξφζβαζε ζην Γηαδίθηπν. Ζ δηάδνζε ηνπ Internet ζηα ζρνιεία παξνπζηάδεη κεγάιεο δηαθπκάλζεηο κεηαμχ ησλ θξαηψλ - κειψλ. Έηζη, ζηηο Πθαλδηλαβηθέο ρψξεο, ηελ Αγγιία θαη ηελ Νιιαλδία ην πνζνζηφ θηάλεη ην 90%, ελψ θάησ ηνπ 35% είλαη ζηελ Διιάδα, ηελ Ξνισλία, ηελ Θχπξν θαη ηε Ιηζνπαλία. Κάιηζηα, ζηελ Διιάδα κφιηο ην 13% ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ δηαζέηεη επξπδσληθή πξφζβαζε ζην εξγαζηήξην ππνινγηζηψλ, πνζνζηφ πνπ θαηαηάζζεη ηε ρψξα καο ζηελ ηειεπηαία ζέζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ πξνηειεπηαία ρψξα, ε Ξνισλία, αθνινπζεί ζε απφζηαζε, κε πνζνζηφ 28%, ε Θχπξνο κε 31% θαη ε Ιηζνπαλία κε 33%. Ρν ράζκα είλαη δπζζεψξεην ζε ζρέζε κε ηηο πξψηεο ρψξεο: ζηε Γαλία, ηελ Δζζνλία θαη ηε Κάιηα ην 95% ησλ ζρνιείσλ δηαζέηεη επξπδσληθφ Internet. Απφ ηελ πιεπξά ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ην 90% ησλ δαζθάισλ ζηα επξσπατθά ζρνιεία ρξεζηκνπνηνχλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ή Internet γηα ηελ πξνεηνηκαζία ηεο δηδαζθαιίαο ηνπο. Δπίζεο, ην 74% ησλ Δπξσπαίσλ δαζθάισλ ρξεζηκνπνηεί ην Internet ηελ ψξα ηεο δηδαζθαιίαο, πνζνζηφ πνπ ζηελ Διιάδα πεξηνξίδεηαη ζην 36%. Ρέινο, ζηελ Διιάδα αληηζηνηρνχλ 5,9 ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο κε πξφζβαζε ζην Γηαδίθηπν αλά 100 καζεηέο, ελψ ν αληίζηνηρνο επξσπατθφο κέζνο φξνο είλαη 9,9 ππνινγηζηέο. 8.1 Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά ζρνιεία Απηφ πνπ θαίλεηαη απφ ηηο κειέηεο είλαη φηη νη Πθαλδηλαβηθέο ρψξεο θαη ε Αγγιία είλαη πξσηνπφξεο φζνλ αθνξά ηελ ελζσκάησζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο ηεο κάζεζεο ζην δεκνηηθφ ζρνιείν. Ρα πεξηζζφηεξα δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Δπξψπεο πνπ αλαγλσξίδνπλ ηα νθέιε ηεο ειεθηξνληθήο κάζεζεο, αμηνπνηνχλ ηα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο κάζεζεο ρξεζηκνπνηψληαο θάπνηεο έηνηκεο πιαηθφξκεο πξνζπαζψληαο λα ηηο πξνζαξκφζνπλ ζηηο αλάγθεο ηνπο. Σξεζηκνπνηνχλ ηα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο ηεο κάζεζεο θαηά θχξην ιφγν γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ ησλ ηειεπηαίσλ ηάμεσλ ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείν. Πε εθείλνπο δειαδή ηνπο καζεηέο πνπ φρη κφλν γλσξίδνπλ απιά λα ρεηξίδνληαη ηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή, αιιά λα ηνλ ρξεζηκνπνηνχλ ζαλ εξγαιείν αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ θαη ζαλ κέζν επηθνηλσλίαο. Ζ πιαηθφξκα κάζεζεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηα πεξηζζφηεξα δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Δπξψπεο είλαη ην Moodle, γηαηί ζχκθσλα κε ηελ εξγαζία ησλ Itmazi θαη Megías (2005), αιιά θαη φπσο δηαπηζηψζεθε ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην, έρεη ηε κεγαιχηεξε θαη θαιχηεξα νξγαλσκέλε βάζε ρξεζηψλ γηα παξνρή ππνζηήξημεο ζε δηαρεηξηζηέο θαη ρξήζηεο, έρεη ην κεγαιχηεξν ζχλνιν ραξαθηεξηζηηθψλ, έρνληαο ηελ δπλαηφηεηα λα αληαπνθξίλεηαη ζε δηαθνξεηηθέο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη είλαη παξακεηξνπνηήζηκν, πξνζαξκφδεηαη δειαδή ζηηο αλάγθεο ησλ καζεκάησλ θαη ησλ ρξεζηψλ. Πχκθσλα κε ηελ ηζηνζειίδα ηνπ Moodle ( θαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ είλαη δηαζέζηκεο εθεί, ζήκεξα ππάξρνπλ ελεξγά sites ηνπ Moodle ζε 212 ρψξεο. Πηελ Διιάδα ππάξρνπλ 329 moodle sites αλάκεζα ζηα νπνία 5 sites δεκνηηθψλ ζρνιείσλ κε καζήκαηα πνπ αθνξνχλ Δ θαη Πη ηάμε, ζηελ Αγγιία 3364 moodle sites ζηελ κε πάλσ απφ 150 sites δεκνηηθψλ ζρνιείσλ, ζηελ Ηηαιία 1336 moodle sites θαη ζηελ Ηζπαλία 4853 moodle sites. Πηηο παξαθάησ εηθφλεο θαίλεηαη πσο έρεη αλαπηπρζεί ην δίθηπν ησλ moodle sites αλά ηνλ θφζκν θαη πσο απμάλνληαη νη ρξήζηεο ηνπ Moodle ηα ηειεπηαία ρξφληα

121 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο 108 Δηθφλα 17 Ζ θαηαλνκή ησλ ρξεζηψλ Moodle ζην θφζκν. Ξεγή: Πρήκα 18 Ππλνιηθφο αξηζκφο ρξεζηψλ Moodle Όια ηα δεκνηηθά ζρνιεία ζηελ Δπξψπε πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θαη αμηνπνηνχλ ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο, πξνζπαζνχλ λα πξνζαξκφζνπλ κηα έηνηκε πιαηθφξκα (θπξίσο ην moodle φπσο είδακε πξνεγνπκέλσο) ζηηο αλάγθεο θαη ηηο απαηηήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ ηνπο. Όια ηα ζρνιεία ηα ρξεζηκνπνηνχλ γηα ηα καζήκαηα ησλ δχν ή ηξηψλ ηειεπηαίσλ ηάμεσλ θαη πνιιέο θνξέο κε ηξφπν αζχγρξνλν δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο ηνπο λα εθηεινχλ ηηο πξνγξακκαηηζκέλεο ζην εκεξνιφγην δξαζηεξηφηεηεο απφ ην ζπίηη ηνπο ή απφ νπνπδήπνηε έρνπλ πξφζβαζε ζην Γηαδίθηπν. Κέζα απφ ηα εξγαιεία επηθνηλσλίαο πνπ πξνζθέξνπλ επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο ηνπο λα ιχλνπλ ηηο απνξίεο ηνπο, λα θάλνπλ εξσηήζεηο, λα αιιεινβνεζνχληαη θαη λα βξίζθνπλ ιχζεηο ζηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ κε θάπνηα εξγαζία ή δξαζηεξηφηεηα. Ρνπο δίλεηαη κάιηζηα πνιιέο θνξέο ε δπλαηφηεηα λα αλαδεηνχλ κφλνη ηνπο πιεξνθνξίεο ή λα παξέρνπλ νη ίδηνη ζηελ θνηλφηεηα ησλ καζεηψλ πιεξνθνξίεο κέζα απφ ηα wikis. Αλ αλαινγηζηεί θαλείο πσο νη πιαηθφξκεο απηέο αθνξνχλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά καζεηέο ειηθίαο εηψλ πνπ γλσξίδνπλ λα ρεηξίδνληαη ηνλ ππνινγηζηή, λα ην ρξεζηκνπνηνχλ σο εξγαιείν επηθνηλσλίαο θαη λα ην αμηνπνηνχλ γηα αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ, θαίλεηαη πσο νη πιαηθφξκεο απηέο απνηεινχλ έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν ζηα ρέξηα ηνπ δαζθάινπ γηα κηα επνηθνδνκηζηηθή θαη ζπλεξγαηηθή κάζεζε. Πηελ εξγαζία καο ην ζχζηεκα πνπ ζρεδηάδεηαη αθνξά καζεηέο 6-8 εηψλ θαη θξίλεηαη απαξαίηεηε ε παξνπζία ηνπ ππεπζχλνπ δαζθάινπ γηα ηελ εθηέιεζε δξαζηεξηνηήησλ απφ ηνπο καζεηέο. Δπίζεο ηα εξγαιεία επηθνηλσλίαο ζην ζχζηεκά καο αθνξνχλ φρη ηνπο καζεηέο αιιά ηνπο γνλείο (ζε πνιιέο επξσπατθέο πιαηθφξκεο δελ πξνβιέπεηαη ν ρξήζηεο «γνλέαο») θαη ηνπο δαζθάινπο/ζπκβνχινπο γηα κηα απνηειεζκαηηθφηεξε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Όπσο θαίλεηαη απφ ηα παξαπάλσ δηαγξάκκαηα (Πρήκα 13,14,15,16) ζε φιεο ηηο επξσπατθέο ρψξεο νη καζεηέο καζαίλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ θαη λα αμηνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή ζηα πιαίζηα ηεο ζρνιηθήο ηνπο δξαζηεξηφηεηαο απφ ηα πξψηα ρξφληα ζην ζρνιείν, νπφηε γηα ηα δεκνηηθά ηεο Δπξψπεο ε αμηνπνίεζε κηαο πιαηθφξκαο κάζεζεο (ζε κηα κνξθή εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο κε εξγαιεία επηθνηλσλίαο θαη αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ) φζνλ αθνξά ηνπο καζεηέο εηψλ έρεη λφεκα.

122 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο 109 Όπσο δηαπηζηψζακε απφ ηα δηαγξάκκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη παξαπάλσ, ε Αγγιία θαη νη Πθαλδηλαβηθέο ρψξεο (Γαλία, Πνπεδία, Φηιαλδία) είλαη πξσηνπφξεο ζηελ ελζσκάησζε ησλ ΡΞΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη κάιηζηα φζνλ αθνξά θαη ηνπο κηθξφηεξνπο ζε ειηθία καζεηέο. Πηελ Αγγιία νη ΡΞΔ είλαη δηαζεκαηηθφ κάζεκα θαη νη δεμηφηεηεο πιεξνθνξηθήο αλαπηχζζνληαη ζε φιν ην πξφγξακκα ζπνπδψλ. Απφ ηα δηαγξάκκαηα πνπ δίλεη ε European Commission ( θαίλεηαη νη καζεηέο ηεο ηεηάξηεο ηάμεο ζε απηέο ηηο ρψξεο λα έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη πεξηζζφηεξν ηνλ ππνινγηζηή ζηα πιαίζηα ηνπ ζρνιείνπ, ελψ κηθξφηεξν είλαη ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ αμηνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή γηα αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ ή σο εξγαιείν επηθνηλσλίαο. Ζ Αγγιία θαη νη Πθαλδηλαβηθέο ρψξεο, ήηαλ νη πξψηεο ρψξεο ζηελ Δπξψπε πνπ ελζσκάησζαλ πιαηθφξκεο κάζεζεο γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ ηνπο. Γηαπίζησζαλ πσο έρνπλ λφεκα θαη πξέπεη λα αθνξνχλ καζεηέο κεγαιχηεξεο ειηθίαο, ησλ ηειεπηαίσλ ηάμεσλ ηνπ δεκνηηθνχ, θαη αλαγλψξηζαλ ηελ αλάγθε αμηνπνίεζήο ηνπο ελζσκαηψλνληαο εξγαιεία επηθνηλσλίαο θαη αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ. Κε ηε δηαζεζηκφηεηα ηνπ Internet κέζα απφ ηαρχηαηα επξπδσληθά δίθηπα ήηαλ ζε ζέζε πνιιά ρξφληα πξηλ λα αμηνπνηήζνπλ απηά ηα εξγαιεία. Όπσο είδακε θαη παξαπάλσ ζηελ Αγγιία πάλσ απφ 150 δεκνηηθά ζρνιεία ρξεζηκνπνηνχλ παξακεηξνπνηεκέλα ην moodle δίλνληαο ην παξάδεηγκα ζηηο ππφινηπεο επξσπατθέο ρψξεο ( Κηαο θαη ζηα δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Αγγιίαο θαη ησλ Πθαλδηλαβηθψλ ρσξψλ νη πιαηθφξκεο κάζεζεο εθαξκφζηεθαλ πηινηηθά θάπνηα ρξφληα πξηλ, ππάξρνπλ ζήκεξα θάπνηεο κειέηεο φζνλ αθνξά ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζαλ θαλφλα θαη νδεγφο γηα ηελ ελζσκάησζε πιαηθφξκσλ κάζεζεο θαη ζηα ππφινηπα ζρνιεία ηεο Δπξψπεο. Γελ ιείπνπλ κάιηζηα νη πεξηπηψζεηο δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ζε άιιεο ρψξεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ίδηεο ηξνπνπνηεκέλεο πιαηθφξκεο ηνπ moodle γηα παξάδεηγκα, έρνληαο ρεηξνπηαζηά πιένλ ζηνηρεία γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο χζηεξα απφ ηε ρξήζε ηνπο ζηηο πξσηνπφξεο Αγγιία θαη Πθαλδηλαβία. Γηα παξάδεηγκα δεκνηηθά ηεο Ηζπαλίαο ρξεζηκνπνηνχλ παξφκνην πεξηβάιινλ θαη αληίζηνηρα εξγαιεία επηθνηλσλίαο κε απηά πνπ ελζσκαηψλνληαη αξθεηφ θαηξφ πξηλ ζηα δεκνηηθά ηεο Αγγιίαο ( Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο, ζηα πιαίζηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο, παξνπζηάδνληαη νη πεξηπηψζεηο 2 δεκνηηθψλ ζρνιείσλ, έλα ζηελ Αγγιία θαη έλα ζηε Φηιαλδία, πνπ ρξεζηκνπνηνχλ έλα ζχζηεκα δηαρείξηζεο ηεο κάζεζεο θαη γηα ην νπνίν έρεη γίλεη κειέηε φζνλ αθνξά ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ κε δεκνζηεπκέλα απνηειέζκαηα. Νη εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ αμηνιφγεζε ηνπ ζπζηήκαηνο απφ ηνπο καζεηέο ρξεζηκνπνηνχληαη ζαλ άμνλαο θαη ζηηο εξσηήζεηο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ κνηξάδνληαη ζηα πιαίζηα ηεο δηθηάο καο εξγαζίαο. 8.2 Ζ πεξίπησζε ηεο Αγγιίαο Ζ Αγγιία ήηαλ απφ ηηο πξψηεο ρψξεο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ηνλ ππνινγηζηή σο εξγαιείν κάζεζεο ζηα δεκνηηθά ζρνιεία θαη αμηνπνίεζαλ ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο, θπξίσο κέζα απφ ην Moodle. Πην δηθηπαθφ ηφπν ηνπ Moodle ( ζήκεξα θαηαγξάθνληαη πάλσ απφ 150 Moodle sites δεκνηηθψλ ζρνιείσλ. Κεξηθά απφ απηά είλαη ηα West Hoalthy Ce Primary School, Abercarn Primary School, Allonby Primary School Moodle, Barden Primary School, Botley Primary School VLE, Buckingham Primary School Learning Platform, Cambridge Primary Moodle, Edisford Primary School, Euxton CE Primary Online Learning Zone, Helmshore Primary School, Leigh Church of England Primary School, Roosle - VLE for Roose Community Primary School, St Andrew's CE Primary School, Nuthurst, St Mary and St Benedict Catholic Primary School, Staveley CE Primary School - Learning Platform, Torfaen Primary Moodle, Walverden Primary School θαη Westbourne Primary School Moodle. Ρα

123 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο 110 καζήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη ζε απηά ηα moodle sites αθνξνχλ καζεηέο ησλ ηειεπηαίσλ ηάμεσλ ηνπ Γεκνηηθνχ. Πην St Ives School ηνπ Haslemere, πνπ θηινμελεί καζήηξηεο ειηθίαο 3-11 εηψλ, έγηλε κηα πξνζπάζεηα λα ρξεζηκνπνηεζεί κηα πιαηθφξκα κάζεζεο γηα ηα παηδηά ησλ 2 ηειεπηαίσλ ηάμεσλ (Berry, 2005). Νη ππεχζπλνη ηνπ St Ives School επέιεμαλ ην Moodle θαη αμηνπνίεζαλ ηα θπξηφηεξα θαη πην ρξήζηκα γηα απηνχο ραξαθηεξηζηηθά ηνπ γηα λα δηδάμνπλ ην κάζεκα ησλ καζεκαηηθψλ. Έδσζαλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα έρνπλ πξφζβαζε ηε πιαηθφξκα κέζα απφ ην Γηαδίθηπν θαη λα επηθνηλσλνχλ κε ζχγρξνλα θαη αζχγρξνλα κέζα επηθνηλσλίαο κε ζθνπφ λα ιχλνπλ πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ κε ηα καζεκαηηθά. Έλα ζηηγκηφηππν ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ αλέπηπμαλ θαίλεηαη παξαθάησ. Δηθφλα 19 St Ives School δηεπαθή Moodle Νη καζεηέο, φζνλ αθνξά ηηο καζεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ έπξεπε λα εθηειέζνπλ, έπαηξλαλ ακέζσο ηα απνηειέζκαηα ησλ απαληήζεσλ ηνπο θαη έηζη κπνξνχζαλ λα δηαπηζηψζνπλ ηα ιάζε ηνπο. Πην ζχζηεκα απηφ νη καζεηέο κπνξνχζαλ λα ιχζνπλ ηηο αζθήζεηο απφ ην ζπίηη, κηαο θαη έρνπλ επαξθή γλψζε ρεηξηζκνχ ηνπ ππνινγηζηή. Πηελ εξγαζία καο φκσο πνπ επηθεληξσλφκαζηε ζε καζεηέο 6-8 εηψλ θάηη ηέηνην είλαη αλέθηθην θαη νη καζεηέο εθηεινχλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ππφ ηελ επίβιεςε ηνπ ππεχζπλνπ δαζθάινπ. Δηθφλα 20 St Ives δξαζηεξηφηεηα

124 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο 111 Νη καζεηέο ζην ζρνιείν St Ives κπνξνχζαλ κέζα απφ ην ζχζηεκα λα εξγάδνληαη ζπλεξγαηηθά, λα επηθνηλσλνχλ κέζα απφ ηνπο ρψξνπο ζπδεηήζεσλ θαη λα αλαδεηνχλ πιεξνθνξίεο ζην δηαδίθηπν. Αθνχ ην ζχζηεκα δνθηκάζηεθε πηινηηθά, έγηλαλ θάπνηεο εξσηήζεηο ζηνπο καζεηέο γηα λα αμηνινγεζεί ην ζχζηεκα. Νη εξσηήζεηο πνπ ηέζεθαλ ζηνπο καζεηέο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζρνιείνπ ιήθζεθαλ ππφςε γηα ηελ ζρεδίαζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πνπ δφζεθε ζηα πιαίζηα ηεο δηθηάο καο εξγαζίαο. Πηνπο καζεηέο ηνπ St Ives έγηλαλ 5 εξσηήζεηο, γηα ην θαηά πφζν ε καζεζηαθή δηαδηθαζία έγηλε πην ελδηαθέξνπζα, πην απνηειεζκαηηθή, πην δηαζθεδαζηηθή, πην εχθνιε θαη γηα ην αλ ζέινπλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ άιιε πιαηθφξκα κάζεζεο. Νη απαληήζεηο έδεημαλ πσο πεξίπνπ νη κηζνί καζεηέο βξήθαλ ηε κάζεζε κε απηφ ηνλ ηξφπν πην εχθνιε θαη δηαζθεδαζηηθή, ελψ έλα κηθξφ πνζνζηφ (πεξίπνπ 18%) βξήθε ηελ ηδέα αμηνπνίεζεο κηαο πιαηθφξκαο κάζεζεο ελδηαθέξνπζα. Ρν 40% είπε πσο ε πιαηθφξκα πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ (ην Moodle δειαδή) ήηαλ ηθαλνπνηεηηθή. Όηαλ νη καζεηέο ηνπ παξαπάλσ ζρνιείνπ θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο καζεκαηηθψλ, πάλσ απφ ην 80% ησλ καζεηψλ είραλ πνιχ θαιά απνηειέζκαηα, ελψ ηα ζπγθεληξσηηθά απνηειέζκαηα ησλ εμεηάζεσλ ησλ καζεηψλ ησλ 2 ηειεπηαίσλ ηάμεσλ πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ηελ πιαηθφξκα κάζεζεο ήηαλ πςειφηεξα απφ ηα αλακελφκελα. Ζ πηινηηθή εθαξκνγή κηαο πιαηθφξκαο κάζεζεο ζην ζρνιείν ηνπ St Ives έδεημε φηη αθφκα θαη νη καζεηέο ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ έρνπλ λα επσθειεζνχλ απφ ηε ρξήζε κηαο ηέηνηαο πιαηθφξκαο φηαλ απηή αμηνπνηείηαη ζηα πιαίζηα ηνπ κηθηνχ ηξφπνπ κάζεζεο (Blending Learning). Ζ ζεηηθή αμηνιφγεζε ηνπ ζπζηήκαηνο απφ ηνπο καζεηέο θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ εμεηάζεψλ ηνπο γηα ην ζπγθεθξηκέλν κάζεκα είλαη ελζαξξπληηθά θαη δίλνπλ ην παξάδεηγκα γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ πιαηθφξκσλ κάζεζεο ζηα δεκνηηθά ζρνιεία. Αθφκα θαη νη ιηγφηεξν ελεξγνί καζεηέο ή νη πεξηζζφηεξν ελεξγεηηθνί απνθηνχλ ζεηηθή ζηάζε ζηε απέλαληη ζηε κάζεζε. Κηα ζρεηηθή έξεπλα (Ofsted, 2009) δείρλεη ην θαηά πφζν ηα Ππζηήκαηα Γηαρείξηζεο ηεο Κάζεζεο βνεζνχλ ζηα δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Αγγιίαο βνεζνχλ ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Απηφ πνπ δηαπηζηψζεθε ήηαλ φηη ηα δεκνηηθά ζρνιεία ζηελ Αγγιία ρξεζηκνπνηνχλ ειάρηζηα ην ζχζηεκα δηαρείξηζεο ηεο κάζεζεο πνπ δηαζέηνπλ θαη κάιηζηα κφλν ζηα καζήκαηα ησλ κεγαιχηεξσλ ηάμεσλ ηνπ ζρνιείνπ. Όια ηα δεκνηηθά ζρνιεία ηεο έξεπλαο είραλ πξνβιήκαηα ρξεκαηνδνηήζεσλ, δελ κπνξνχζαλ λα αλαπηχμνπλ ηελ δηθηά ηνπο πιαηθφξκα κάζεζεο θαη πεξίκελαλ θάπνηα έηνηκε πιαηθφξκα, πξφηππν γηα φια ηα δεκνηηθά ζρνιεία ηεο ρψξαο. 8.3 Ζ πεξίπησζε ησλ Πθαλδηλαβηθψλ Σσξψλ Πηε Πθαλδηλαβία πνιιά είλαη ηα δεκνηηθά ζρνιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή σο εξγαιείν κάζεζεο θαη κάιηζηα πάλσ απφ ην 90% ησλ ζρνιείσλ απηψλ έρνπλ επξπδσληθή πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν. Κία πεξίπησζε δεκνηηθνχ ζρνιείνπ πνπ έρεη κειεηεζεί θαη αμηνινγεζεί ε ρξήζε θαη αμηνπνίεζε ησλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο ηεο κάζεζεο είλαη ην Wäinö Aaltonen, ζρνιείν ζην Turku ηεο Φηιαλδίαο. Ρν ζρνιείν Wäinö Aaltonen είλαη έλα δεκνηηθφ ζρνιείν κε 500 καζεηέο θαη 24 δαζθάινπο. Πην ζρνιείν ππάξρνπλ 6 ηάμεηο κε ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο γηα 130 καζεηέο ειηθίαο 7 13 εηψλ. Ζ ηδέα γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε web-based πεξηβάιινληνο μεθίλεζε ην 2009 θαη ζηε δηάζεζε ησλ καζεηψλ ήηαλ 50 Mini ππνινγηζηέο θαη 50 ππνινγηζηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ ην Moodle ζαλ πεξηβάιινλ εξγαζίαο. Πηε Φηιαλδία ν ππνινγηζηήο ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ ηάμε σο εθπαηδεπηηθφ εξγαιείν γηα αξθεηά ρξφληα. Πην ζπγθεθξηκέλν ζρνιείν 450 καζεηέο, δειαδή πεξίπνπ ην 90% ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ, ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή ζε εβδνκαδηαία βάζε. Νη 10 απφ ηνπο 24 δαζθάινπο ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ΡΞΔ σο εξγαιείν κάζεζεο πάλσ απφ κηα θνξά ηελ εβδνκάδα ελψ νη ππφινηπνη ηηο ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζηαζηαθά. Κφλν ιίγνη απφ ηνπο καζεηέο (ησλ κεγαιχηεξσλ ηάμεσλ) έρνπλ ινγαξηαζκφ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ απφ ην ζρνιείν, ελψ ηα ζηνηρεία απηνχ ηνπ ινγαξηαζκνχ κπνξνχλ λα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ ζην Moodle.

125 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο 112 Ρν ηππηθφ κάζεκα ηεο πιεξνθνξηθήο ζην ζρνιείν απηφ αθνξά ηελ παξνπζία ησλ καζεηψλ ζην εξγαζηήξην ππνινγηζηψλ θαη ελαζρφιεζή ηνπο κε θάπνην πξφγξακκα θεηκελνγξάθνπ, ελψ φηαλ ρξεηάδνληαη πιεξνθνξίεο ηηο αλαδεηνχλ ζηε Wikipedia. Πηφρνο ηνπ ζρνιείνπ ήηαλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ νη ππνινγηζηέο σο εξγαιείν κάζεζεο θαη λα δεκηνπξγεζνχλ working spaces ζην Moodle ψζηε νη καζεηέο λα είλαη ππεχζπλνη γηα ηελ απηνκάζεζή ηνπο. Ρα πην ζπλεζηζκέλα εξγαιεία ηνπ Moodle πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζην ζρνιείν Wäinö Aaltonen θαίλνληαη ζηηο παξαθάησ εηθφλεο: Δηθφλα 21 chat ζην Moodle Δηθφλα 22 survey module ζην Moodle Δηθφλα 23 homework ζην Moodle Δηθφλα 24 Links γηα ηνλ καζεηή ζην Moodle Δηθφλα 25 test ζην Moodle

126 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο 113 Ρα πιενλεθηήκαηα φπσο αλαγλσξίδνληαη απφ ηνπο ζπληειεζηέο ηνπ εγρεηξήκαηνο είλαη ζεκαληηθά. Όινη νη καζεηέο ελεξγνπνηνχληαη θαη νη κεγαιχηεξνη ζε ειηθία καζεηέο αλαδεηνχλ κφλνη ηνπο πιεξνθνξίεο. Αληαιιάζνπλ πιηθφ κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο θαη κνηξάδνληαη ηηο εξγαζίεο ηνπο. Γηαρεηξίδνληαη θαη αμηνινγνχλ κφλνη ηνπο ηελ πιεζψξα ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ππάξρνπλ ζην δηαδίθηπν. Δίλαη ππεχζπλνη πιένλ γηα ηηο εξγαζίεο ηνπο θαη γηα ηελ έγθαηξε παξάδνζή ηνπο, ελψ ηα απνηειέζκαηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο είλαη άκεζα δηαζέζηκα. Ρέινο νη δάζθαινη έρνπλ πιένλ κηα ηεξάζηηα απνζήθε ζεκάησλ απφ ηελ νπνία κπνξνχλ λα αληινχλ δξαζηεξηφηεηεο γηα ηνπο καζεηέο ηνπο, ελψ δελ δηαρσξίδνληαη έληππα ηηο εξγαζίεο ησλ καζεηψλ ηνπο θαη δελ ρξεηάδεηαη λα δηνξζψλνπλ κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν πνιιέο εξγαζίεο. Απφ ηελ άιιε δηαπηζηψζεθε πσο γηα λα πεηζηνχλ καζεηέο θαη δάζθαινη γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε κηαο πιαηθφξκαο κάζεζεο ρξεηάζηεθαλ ηζρπξά θίλεηξα θαη πξνζσπηθή εξγαζία γηα λα μεπεξαζηνχλ νη δηάθνξεο δπζθνιίεο φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ηεο πιαηθφξκαο Moodle. 8.4 Ππκπεξάζκαηα Ρα δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Δπξψπεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζήκεξα έλα ζχζηεκα δηαρείξηζεο ηεο κάζεζεο γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ ηνπο, δεκηνπξγνχλ ζε απηφ καζήκαηα πνπ έρνπλ ζηφρν ηνπο καζεηέο ησλ δπν ή ηξηψλ ηειεπηαίσλ ηάμεσλ. Νη καζεηέο απηνί είλαη ζε ζέζε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηνλ ππνινγηζηή γηα λα αλαδεηήζνπλ πιεξνθνξίεο, λα δηαρεηξηζηνχλ δεδνκέλα, λα αληαιιάμνπλ ηδέεο, λα ζπλεξγαζηνχλ, λα νηθνδνκήζνπλ ηε γλψζε θαη φρη απιά λα ρεηξηζηνχλ έλαλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή. Γηα ην ιφγν απηφ ηα πεξηζζφηεξα ζρνιεία ρξεζηκνπνηνχλ ην Moodle γηα λα δηαρεηξηζηνχλ θαη λα δεκηνπξγήζνπλ καζήκαηα κε βάζε έλα ζπλεξγαηηθφ θαη επνηθνδνκηζηηθφ κνληέιν. Όπσο θαίλεηαη ζηα δηαγξάκκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζηελ αξρή ηνπ θεθαιαίνπ, νη καζεηέο ησλ ζρνιείσλ ηεο Δπξψπεο, εηδηθφηεξα ηεο Αγγιίαο θαη ησλ Πθαλδηλαβηθψλ Σσξψλ, ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή ζην ζρνιείν απφ ηηο πξψηεο ηάμεηο ηνπ, ελψ απφ ηα πξψηα ρξφληα ηνπο ζην ζρνιείν έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αλαδεηνχλ πιεξνθνξίεο ζην δηαδίθηπν. Γπζηπρψο ε θαηάζηαζε ζηελ Διιάδα δελ είλαη ε ίδηα. Νη ππνινγηζηέο πνπ ππάξρνπλ ζηα δεκνηηθά ζρνιεία ζήκεξα δελ επαξθνχλ γηα κηα απνηειεζκαηηθή ειεθηξνληθή εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Απφ ηελ άιιε ππάξρνπλ πνιινί πνπ αληηδξνχλ ζην ελδερφκελν ρξεζηκνπνίεζεο ηνπ ππνινγηζηή επηθαινχκελνη δηαθνξεηηθνχο ιφγνπο. Κα ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο ειεθηξνληθήο κάζεζεο δελ έρνπλ λα θάλνπλ κε απηή θαζεαπηή ηε κέζνδν, αιιά κε ηελ εθαξκνγή ηεο. Έηζη, ζαλ πξψην πξφβιεκα αλαθέξεηαη ην ρξνλνβφξν ηεο δηαδηθαζίαο. Απηφ ην πξφβιεκα δεκηνπξγείηαη ιφγσ ηνπ φηη δελ ππάξρεη ζπζηεκαηηθή εθαξκνγή ηεο ΠΚ απφ ηελ είζνδν ησλ παηδηψλ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν, ψζηε ζηηο κεγαιχηεξεο ηάμεηο λα έρνπλ ήδε νη καζεηέο ηηο απαξαίηεηεο ζπλεξγαηηθέο δεμηφηεηεο πνπ ζα ηνπο επηηξέπνπλ λα εξγάδνληαη αμηνπνηψληαο πιήξσο ην ρξφλν ηνπο ζην δηδαθηηθφ έξγν θαη φρη ζηελ εθκάζεζε ζπλεξγαηηθψλ δεμηνηήησλ. Ππλεπάγεηαη θφξην εξγαζίαο γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ πνπ ζα ηελ εθαξκφζεη, γηαηί πξέπεη λα εηνηκάδεη θάζε κέξα ηνπο ζηφρνπο θάζε νκάδαο, θαζψο θαη ηνπο ζηφρνπο γηα θάζε κέινο ηεο νκάδαο. Νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζα ηελ εθαξκφδνπλ, ρξεηάδνληαη αξρηθή επηκφξθσζε θαη ζπλερή ππνζηήξημε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθαξκνγήο ηεο, είηε ζε πιηθά θαη κέζα είηε ζε ελδνυπεξεζηαθή επηκφξθσζε. Γελ ππάξρεη έηνηκν πιηθφ (βηβιία, πιηθά, ή άιια κέζα πνπ λα ρξεζηκεχνπλ ζαλ βάζε γηα λα θηίδνπλ. Ν ππνινγηζηήο πξέπεη λα αμηνπνηεζεί ζην λέν «Τεθηαθφ Γεκνηηθφ Πρνιείν» θαη λα κελ απνηειεί πξνλφκην ησλ κεγαιχηεξσλ καζεηψλ. Πηελ θξίζηκε ειηθία κεηαμχ ηξηψλ θαη νθηψ εηψλ νη ππνινγηζηέο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ βαζηθφ εξγαιείν εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο δεμηνηήησλ γηα ηα παηδηά. Πηηο κεγαιχηεξεο ειηθίεο ν ξφινο πνπ θαινχληαη λα παίμνπλ είλαη δηαθνξεηηθφο εμίζνπ φκσο ζεκαληηθφο, κηα θαη έρνπλ λα θάλνπλ κε ηζρπξφηεξνπο ραξαθηήξεο θαη πεξηζζφηεξν απαηηεηηθνχο (Brady & Hill, 1984). Νη καζεηέο ειηθίαο 6-8 εηψλ έρνπλ λα σθειεζνχλ απφ ηελ ελζσκάησζε ζηελ καζεζηαθή ηνπο δηαδηθαζία κηαο πιαηθφξκαο κάζεζεο εηδηθά ζρεδηαζκέλεο γηα απηνχο. Κηαο απιή αιιά ζπλάκα απνηειεζκαηηθήο ειεθηξνληθήο πιαηθφξκαο κάζεζεο πνπ ζε ζπλερή ζπλεξγαζία κε ην δάζθαιν

127 Ξιαηθφξκεο Κάζεζεο ζηα Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Δπξψπεο 114 ζα απνηειέζεη εξγαιείν κάζεζεο. Δμαηηίαο ηνπ θξίζηκνπ ηεο ειηθίαο ησλ παηδηψλ απηψλ θξίλεηαη απαξαίηεηε θαη ε «παξνπζία» ησλ γνλέσλ ζε έλα ηέηνην ζχζηεκα κε ζθνπφ λα παξαθνινπζνχλ θαη λα ππνβνεζνχλ ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Ρν ζχζηεκα πνπ ζρεδηάδεηαη ζηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία θαη πνπ είλαη απνηέιεζκα ζπλεξγαζίαο κε ηνπο δαζθάινπο έρεη ζθνπφ λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο, ρσξίο λα ηνπο ππεξθνξηψζεη, ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Κε ην ζπγθεθξηκέλν ζχζηεκα πξνηείλεηαη ε αμηνπνίεζε ηνπ εξγαζηεξίνπ ηεο πιεξνθνξηθήο, φπσο παξνπζηάδεηαη ζηνλ νδεγφ ζπνπδψλ γηα ην δεκνηηθφ ζρνιείν. Πηα επφκελα θεθάιαηα ηεο εξγαζίαο παξνπζηάδεηαη ε πιαηθφξκα κάζεζεο πνπ ζρεδηάδεηαη θαη πεξηγξάθεηαη ε γεληθή αξρηηεθηνληθή ηεο. Νη θαηεγνξίεο ρξεζηψλ θαη νη δηαθνξεηηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ ζπζηήκαηνο είλαη απνηέιεζκα ηεο κειέηεο ηεο βηβιηνγξαθίαο ζηα πιαίζηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο, ηνπ παξαδείγκαηνο ησλ επξσπατθψλ ζρνιείσλ, ησλ ζρεηηθψλ εξεπλψλ γηα ηνλ ηξφπν κάζεζεο ησλ καζεηψλ ειηθίαο 6-8 εηψλ ζηελ Διιάδα, ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ηνπ ππνινγηζηή ζην ειιεληθφ δεκνηηθφ ζρνιείν θαη ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηνπο δαζθάινπο ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ θαη ηνπ πξντζηακέλνπ ηνπ 1 νπ Γξαθείνπ Ξξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο Αξθαδίαο. Ρα εξσηεκαηνιφγηα πνπ δφζεθαλ ζε καζεηέο θαη γνλείο έρνπλ ζηφρν κηα πξψηε αμηνιφγεζε ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ ζρεδηάδεηαη θαη δνκνχληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα κπνξνχλ λα είλαη ζπγθξίζηκα κε απνηειέζκαηα αληίζηνηρσλ εξεπλψλ ζε δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Δπξψπεο (Berry, 2005).

128 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα Πην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδνληαη ηα ζηάδηα αλάπηπμεο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ. Κηαο θαη ην ζεκείν εθθίλεζεο ηεο αλάπηπμεο ηεο εθαξκνγήο είλαη πάληνηε ν πξνζδηνξηζκφο θαη ε θαηαλφεζε κηαο εθπαηδεπηηθήο αλάγθεο πνπ θαηαγξάθεηαη ζε ζρέζε κε κηα νκάδα ρξεζηψλ, ζην δεχηεξν θνκκάηη ηνπ θεθαιαίνπ παξνπζηάδεηαη φιε ε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηα πιαίζηα ηεο εξγαζίαο ψζηε λα ζπγθεληξσζνχλ πιεξνθνξίεο γηα φιεο ηηο πιεπξέο θαη ηηο παξακέηξνπο πνπ ηελ πξνζδηνξίδνπλ έηζη ψζηε λα δηαζθαιηζηεί, φζν είλαη δπλαηφλ, φηη θάζε ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ θαη αλάγθε ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ ζα αληηθαηνπηξηζηεί ζην πεξηβάιινλ ηεο εθαξκνγήο. The designer of a new kind of system must participate fully in the implementation. Donald E. Knuth Υο εθπαηδεπηηθφ ραξαθηεξίδεηαη ην ινγηζκηθφ ην νπνίν πνπ έρεη ζρεδηαζηεί εηδηθά κε ζηφρν λα εληαρζεί ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, πινπνηψληαο ζπγθεθξηκέλε παηδαγσγηθή θηινζνθία θαη ζπγθεθξηκέλε εθπαηδεπηηθή ζηξαηεγηθή. Νη Οάπηεο θαη Οάπηε (1998) αλαθέξνπλ φηη εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ κε ηελ απζηεξή έλλνηα ηνπ φξνπ, ζεσξείηαη ην ινγηζκηθφ πνπ εκπεξηέρεη δηδαθηηθνχο ζηφρνπο, νινθιεξσκέλα ζελάξηα, αιιεγνξίεο κε παηδαγσγηθή ζεκαζία θαη θπξίσο επηθέξεη ζπγθεθξηκέλα δηδαθηηθά θαη καζεζηαθά απνηειέζκαηα, ελψ ν Ξηληέιαο (1999) αλαθέξεη φηη εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ ραξαθηεξίδνπκε ην ινγηζκηθφ γηα εθπαίδεπζε κέζσ ππνινγηζηή, ην νπνίν ηθαλνπνηεί πιήξσο ηηο δηδαθηηθέο, παηδαγσγηθέο, γλσζηηθέο θαη ηερλνινγηθέο απαηηήζεηο γηα ηηο νπνίεο ζρεδηάζηεθε θαη πινπνηήζεθε. Ν Κηθξφπνπινο (2000) αλαθέξεη φηη ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ είλαη ην ινγηζκηθφ πνπ ζπκπεξηιακβάλεη δηδαθηηθνχο ζηφρνπο, πινπνηεί εθπαηδεπηηθά ζελάξηα θαη αιιεγνξίεο κε παηδαγσγηθφ λφεκα θαη επηθέξεη ζπγθεθξηκέλα καζεζηαθά θαη δηδαθηηθά απνηειέζκαηα. Ζ αλάπηπμε ελφο ηέηνηνπ ινγηζκηθνχ βαζίδεηαη ζηηο ηδέεο θαη γλψζεηο ησλ ζρεδηαζηψλ ηνπ γηα ην πψο καζαίλεη θαλείο θαη εηδηθφηεξα γηα ην πψο κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ νη δπλαηφηεηεο ηεο ηερλνινγίαο γηα λα ππνζηεξηρζεί ε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Νη γλψζεηο θαη ηδέεο απηέο θαζνδεγνχλ ηνπο ζρεδηαζηέο λα νξγαλψζνπλ ηε δνκή θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ινγηζκηθνχ θαη λα πξνηείλνπλ ζελάξηα ρξήζεο θαη αμηνπνίεζεο ηνπ ζηελ εθπαίδεπζε. Ρν εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ πξέπεη λα επηηπγράλεη θάπνηνπο βαζηθνχο εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο εμππεξεηψληαο ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ, ησλ δαζθάισλ θαη ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ. Λα ζπκπιεξψλεη ηελ καζεζηαθή θαη δηδαθηηθή δηαδηθαζία θαη λα πξνθαιεί (αιιά θαη λα δηαηεξεί) ην ελδηαθέξνλ ηνπ καζεηή. Γηα ηελ επίηεπμε απηψλ ησλ δηδαθηηθψλ ζθνπψλ πξέπεη: Λα ππνζηεξίδεη ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε. Λα εληζρχεη ηελ δηεξεπλεηηθή, νκαδηθή θαη ελεξγεηηθή κάζεζε. (Λα αμηνπνηνχληαη νη δνκέο ηνπηθνχ δηθηχνπ θαη δηαδηθηχνπ θαζψο θαη δνκέο ππνζηήξημεο αλάπηπμεο δηεξεπλεηηθνχ ινγηζκηθνχ). Λα αμηνπνηεί ηα πνιπκέζα. Λα ρξεζηκνπνηεί ελαιιαθηηθέο ηερληθέο κεηάδνζεο ηεο γλψζεο (ήρνο, εηθφλα, θείκελν). Λα αμηνπνηεί ηηο δπλαηφηεηεο ησλ Ζ/ γηα πξνζνκνίσζε θαηλνκέλσλ. Λα αμηνπνηεί ηελ δπλαηφηεηα δπλακηθήο δηαζχλδεζεο ηεο πιεξνθνξίαο. Λα δηαζέηεη γηα αμηνπνίεζε πφξνπο γεληθήο ρξήζεο (ιεμηθά, εγθπθινπαίδεηεο, άηιαληεο). Λα είλαη θηιηθφ ζηε ρξήζε απφ ρξήζηεο πνπ δελ είλαη εηδηθνί ησλ Ζ/. Λα παξέρεη ζηνλ δάζθαιν ηε δπλαηφηεηα λα πξνζζέηεη πιηθφ, αζθήζεηο ή πιεξνθνξίεο θαη λα νξγαλψλεη ην κάζεκα φπσο εθείλνο επηζπκεί. Λα παξέρεη κε απηφ ηνλ ηξφπν ηελ δπλαηφηεηα δπλακηθήο αιιειεπίδξαζεο ρξήζηε ινγηζκηθνχ. Λα εμαζθαιίδεη κεραληζκνχο παξέκβαζεο ηνπ καζεηή ζε δηάθνξα επίπεδα θαη βαζκνχο ειεπζεξίαο.

129 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα 116 Πηα δχν ηειεπηαία ραξαθηεξηζηηθά πνπ αλαθέξνληαη παξαπάλσ ζα κπνξνχζε θαλείο λα πξνζζέζεη ηε δηαρείξηζε ηεο ηάμεο. Γειαδή ηα εξγαιεία θαη ηνπο ηξφπνπο αιιειεπίδξαζεο ηνπ δαζθάινπ κε ην καζεηή έηζη ψζηε λα κπνξεί ν δάζθαινο λα ζπκβνπιεχεη, λα παξέρεη δηεπθξηλίζεηο, λα παξαθνινπζεί ηελ πξφνδν ησλ καζεηψλ, λα δίλεη ζέκαηα εξγαζηψλ θαη λα ιακβάλεη ηηο εξγαζίεο ησλ καζεηψλ. Δίλαη πξνθαλέο φηη ε χπαξμε δηθηχνπ θαη ππεξεζηψλ ηχπνπ chat κέζα ζε απηφ είλαη βαζηθή πξνυπφζεζε γηα λα ππνζηεξηρζεί κηα ηέηνηα δηαδηθαζία θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα εθηχπσζεο εξγαζηψλ. Δπηπιένλ φκσο πξέπεη ζρεδηαζηηθά λα πξνβιεθζεί ε δπλαηφηεηα ηνπ δαζθάινπ (ή ελφο ππεχζπλνπ δηαρεηξηζηή) λα δηαρεηξίδεηαη κηα βάζε δεδνκέλσλ ζηελ νπνία θάζε καζεηήο ζα αληηζηνηρίδεηαη ζε έλα θσδηθφ, ζε έλα username θαη κέζα απφ απηήλ ζα κπνξεί λα πινπνηείηαη ε αιιειεπίδξαζε πνπ αλαθέξζεθε παξαπάλσ. Ξξέπεη αθφκα λα ππάξρεη ε δπλαηφηεηα ηήξεζεο ηζηνξηθνχ ησλ θηλήζεσλ ηνπ καζεηή έηζη ψζηε ν δάζθαινο λα κπνξεί λα παξαθνινπζήζεη ηα βήκαηα πνπ αθνινχζεζε ν καζεηήο ζε κηα καζεζηαθή δηαδηθαζία εληνπίδνληαο πηζαλέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Έηζη ε πξφνδνο ησλ καζεηψλ ζα ειέγρεηαη ηκεκαηηθά αιιά θαη ζπλνιηθά. Κηα βάζε δεδνκέλσλ κπνξεί λα θαιχςεη θαη απηή ηε αλάγθε. Ζ βάζε δεδνκέλσλ κπνξεί λα αλαπηπρζεί κε θαηάιιεια εξγαιεία θαη λα ζπλδεζεί κε ην ινγηζκηθφ κε ηα ζρεηηθά εξγαιεία ή λα δεκηνπξγεζεί απφ ηνλ θαηαζθεπαζηή κε ηνλ θαηάιιειν θψδηθα. 9.1 Αλάπηπμε εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ Κηα εθαξκνγή εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ παξάγεηαη απφ νκάδα εηδηθψλ, κέζα απφ κηα ζχλζεηε δηαδηθαζία αιιεινζπζρεηηδφκελσλ θάζεσλ εξγαζίαο θαη ζε βάζνο ρξφλνπ. Ρν ζεκείν εθθίλεζεο ηεο αλάπηπμεο ηεο εθαξκνγήο είλαη πάληνηε ν πξνζδηνξηζκφο θαη ε θαηαλφεζε κηαο εθπαηδεπηηθήο αλάγθεο πνπ θαηαγξάθεηαη ζε ζρέζε κε κηα νκάδα ρξεζηψλ. Ζ αλάγθε απηή πξέπεη πξηλ απ' φια λα δηεξεπλεζεί, δει. λα ζπιιερζνχλ πιεξνθνξίεο γηα φιεο ηηο πιεπξέο θαη ηηο παξακέηξνπο πνπ ηελ πξνζδηνξίδνπλ έηζη ψζηε λα δηαζθαιηζηεί, φζν είλαη δπλαηφλ, φηη θάζε ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ θαη αλάγθε ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ ζα αληηθαηνπηξηζηεί ζην πεξηβάιινλ ηεο εθαξκνγήο. Ζ παξαγσγή ηεο εθαξκνγήο νξγαλψλεηαη ζε δηάθνξεο θάζεηο εξγαζίαο, νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κεηαμχ ηνπο κε ηξφπν ψζηε νη πιεξνθνξίεο πνπ θαηαγξάθνληαη ή ην έξγν πνπ αλαπηχζζεηαη ζε θαζεκηά απφ απηέο, λα απνηεινχλ ζηνηρεία εηζφδνπ απαξαίηεηα γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο επφκελεο. Πε γεληθέο γξακκέο νη θάζεηο εξγαζίαο είλαη ηέζζεξηο: Αλάιπζε, Πρεδίαζε, Ξαξαγσγή & Αμηνιφγεζε. Πηα πιαίζηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο, φπσο αλαθέξζεθε ιεπηνκεξψο ζην Θεθάιαην 1, γίλεηαη ε αλάιπζε θαη ε αλάπηπμε ηνπ ζθειεηνχ ηεο εθαξκνγήο κε βάζε ηηο επηινγέο πνπ θαηαγξάθεθαλ θαηά ηελ αλάιπζε ησλ πξνδηαγξαθψλ. 9.2 Αλάιπζε Ππζηήκαηνο Πθνπφο ηεο αλάιπζεο είλαη ν πξνζδηνξηζκφο ησλ πξνδηαγξαθψλ θαη ησλ απαηηήζεσλ απφ ην ινγηζκηθφ. Πηε θάζε ηεο αλάιπζεο ζπγθεληξψλνληαη νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο θαη θάζε ζηνηρείν γχξσ απφ ηηο αλάγθεο κάζεζεο πνπ πξέπεη λα θαιχςεη ε εθαξκνγή. Ξξνζδηνξίδεηαη ην επίπεδν γλψζεσλ θαη ηθαλνηήησλ ζην νπνίν βξίζθνληαη νη ρξήζηεο καζεηέο - θαη θαζνξίδεηαη επαθξηβψο ην ηη πξέπεη λα είλαη απηφ ζην νπνίν ζα ηνπο βνεζήζεη ε εθαξκνγή. Θαηαγξάθνληαη επίζεο θαη ηα δηάθνξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πεξηβάιινληνο ζην νπνίν πξφθεηηαη λα ιεηηνπξγήζεη (πρ. ζε πνηνπο ρξήζηεο απεπζχλεηαη, ηη ρξεηάδεηαη λα κάζνπλ, ηη εξγαζίεο εθηεινχλ, ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηνπλ, ηηο γεληθφηεξεο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζην πεξηβάιινλ ηνπο, θ.ά.). Δπνκέλσο ζηε θάζε ηεο αλάιπζεο ε νκάδα παξαγσγήο πξέπεη λα ζπιιέμεη θαη λα νξγαλψζεη πιεξνθνξίεο γηα ηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο ψζηε λα θαηαλνήζεη απφιπηα ηηο αλάγθεο κάζεζεο πνπ ππάξρνπλ αιιά θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηή κπνξεί λα νξγαλσζεί θαιχηεξα ζηα πιαίζηα ηεο εθαξκνγήο πνπ ζα αλαπηπρζεί. Ζ αλάιπζε ζχκθσλα κε ην κνληέιν ησλ Dick θαη Carey (1990) απνηειείηαη απφ δχν επί κέξνπο θάζεηο : (1) ηελ αλάιπζε αλαγθψλ (needs analysis) θαη (2) ηελ αξρηθή αλάιπζε (front-end analysis). «Ζ αλάιπζε αλαγθψλ είλαη κηα ζπζηεκαηηθή δηαδηθαζία πνπ γίλεηαη γηα λα θαζνξηζηνχλ νη ζηφρνη, λα πξνζδηνξηζηνχλ νη δηαθνξέο κεηαμχ ηεο πξαγκαηηθήο θαη ηεο επηζπκεηήο θαηάζηαζεο θαη λα

130 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα 117 θαζνξηζηνχλ νη πξνηεξαηφηεηεο δξάζεο». (Lee θαη Roadman, 1991) Ζ αλάιπζε αλαγθψλ πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά απφ ελέξγεηεο πνπ έρνπλ ζηφρν λα ζπιιέμνπλ ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο. Νη ελέξγεηεο απηέο είλαη : ν θαζνξηζκφο ηνπ αξρηθνχ θαη ηειηθνχ επηπέδνπ γλψζεσλ θαη ν θαζνξηζκφο ησλ πξνηεξαηνηήησλ ησλ απαηηνχκελσλ ελεξγεηψλ. Ζ ζπιινγή πιεξνθνξηψλ ζηε θάζε ηεο αλάιπζε αλαγθψλ κπνξεί λα γίλεη κε ηξεηο βαζηθνχο ηξφπνπο: εξσηεκαηνιφγηα, ζπλεληεχμεηο θαη νκάδεο εζηίαζεο (Focus Groups). Απφ ηε ζηηγκή πνπ ε αλάιπζε αλαγθψλ έρεη θαζνξίζεη ην είδνο ηεο εθπαίδεπζεο / θαηάξηηζεο πνπ απαηηείηαη, ζα πξέπεη λα αθνινπζήζεη ε ζπιινγή αθφκε πεξηζζφηεξσλ πιεξνθνξηψλ ψζηε λα δηαζαθεληζηνχλ φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξα ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ρξεζηψλ. Απηή ε θάζε εξγαζίαο νλνκάδεηαη «αξρηθή αλάιπζε» θαη πεξηιακβάλεη δηάθνξεο επί κέξνπο θάζεηο πξνζδηνξηζκνχ πιεξνθνξηψλ, πνπ νη βαζηθφηεξεο είλαη: Αλάιπζε Σξεζηψλ: Θαζνξίδεηαη ην ππφβαζξν, ηα καζεζηαθά ραξαθηεξηζηηθά θαη νη πξναπαηηνχκελεο γλψζεηο / δεμηφηεηεο ησλ ρξεζηψλ. Αλάιπζε Ρερλνινγίαο : Θαζνξίδνληαη νη κνξθέο ηεο ηερλνινγίαο ζηηο νπνίεο έρνπλ πξφζβαζε θαη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ νη ρξήζηεο. Αλάιπζε Ππλζεθψλ : Δληνπίδνληαη πεξηνξηζκνί θαη ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζην πεξηβάιινλ θαη κπνξνχλ λα παίμνπλ ξφιν ζηελ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο. Αλάιπζε Δξγαζηψλ : Θαζνξίδεηαη θαη αλαιχεηαη ην είδνο ηεο εξγαζίαο πνπ πξέπεη λα ππνζηεξίμεη ην ινγηζκηθφ. Αλάιπζε Πηφρσλ : Θαζνξίδνληαη επαθξηβψο θαη κε ζαθήλεηα νη εθπαηδεπηηθνί ζηφρνη. Αλάιπζε Κέζσλ : Δπηιέγεηαη ην θαηάιιειν κέζν γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ. Αλάιπζε Θφζηνπο : Ξξνζδηνξίδεηαη ην πξνβιεπφκελν θφζηνο. Πχκθσλα κε ηνπο πεξηζζφηεξνπο εξεπλεηέο, ε αμηνιφγεζε ελφο εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ή ησλ ζπζηαηηθψλ κέξσλ ηνπ είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ απνζθνπεί ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ βαζκνχ πινπνίεζεο ησλ ζηφρσλ ηνπ. Ρα απνηειέζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε δηεμαγσγή ηεο κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γηα ηε βειηίσζε ηνπ ζπζηήκαηνο «δηδαζθαιία - κάζεζε». Δπνκέλσο, ε αμηνιφγεζε είλαη απαξαίηεηε πξνθεηκέλνπ λα πξνσζεζνχλ νη καζεζηαθνί ζηφρνη. Θαηά ηε δηεμαγσγή κηαο αμηνιφγεζεο δελ κπνξνχλ λα αμηνινγνχληαη ηα πάληα, γηα απηφ αξρηθά πξνζδηνξίδνληαη νη ζηφρνη ηεο αμηνιφγεζεο, δειαδή γηαηί ζα πξέπεη λα γίλεη απηή ε αμηνιφγεζε θαη κε βάζε πνηεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ζα δηεθπεξαησζεί. Βαζηθήο ζεκαζίεο θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ θαη δηεμαγσγή κηαο αμηνιφγεζεο είλαη ν πξνζδηνξηζκφο ησλ αμφλσλ, ησλ βαζηθψλ θαηεπζχλζεσλ δειαδή απφ ηηο νπνίεο ζα πξνθχςνπλ ηα δηάθνξα θξηηήξηα γηα ηνλ έιεγρφ ηνπο. Ζ αμηνιφγεζε θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ απηή, παξέρνπλ αλαηξνθνδφηεζε ζε φια ηα εκπιεθφκελα κέξε. Ξην ζπγθεθξηκέλα αθνξνχλ ηελ επηζηεκνληθή νκάδα παξαγσγήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ, ηνπο αλαιπηέο θαη ηνπο πξνγξακκαηηζηέο, ηελ νκάδα εηδηθήο δηδαθηηθήο κεζνδνινγία, ηνπο δάζθαινη, ηνπο εθπαηδεπφκελνπο πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην πξντφλ θαη ζα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, ην θνξέα ρξεκαηνδφηεζεο γηα ηελ παξαγσγή ηνπ πξντφληνο θαζψο θαη ηελ εθπαηδεπηηθή δηνηθεηηθή αξρή ζηα φξηα δηθαηνδνζίαο ηεο νπνίαο πξφθεηηαη λα ιεηηνπξγήζεη ε ειεθηξνληθή εθπαηδεπηηθή ηνπνζεζία. Ξξηλ ζρεδηαζηεί ην ζχζηεκα, πέξα απφ ηελ κειέηε ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν, είλαη απαξαίηεηε ε αλάιπζε ηνπ φπσο πεξηγξάθεηαη παξαπάλσ. Γηα λα ζπγθεληξσζνχλ νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο, αθνινπζήζεθαλ δχν δηαθνξεηηθέο εξεπλεηηθέο κέζνδνη: νη ζπλεληεχμεηο θαη ηα εξσηεκαηνιφγηα. Ζ εξγαζία μεθηλάεη κε ην πξνζσπηθφ ελδηαθέξνλ γηα ην ζρεδηαζκφ ελφο εηθνληθνχ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο. Υζηφζν πέξα απφ ηελ πξνζσπηθή εκπεηξία θαη ηηο ηδέεο, βαζίδεηαη θαη ζηηο πξνηάζεηο θαη ζηηο νδεγίεο ζπιιέρζεθαλ κεηά απφ ζπλεληεχμεηο κε εθπαηδεπηηθνχο (δαζθάινπο δεκνηηθψλ ζρνιείσλ) ηνπ ρψξνπ πνπ βξίζθνπλ ηελ ηδέα γηα ηελ δεκηνπξγία ελφο εηθνληθνχ

131 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα 118 καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο πξσηφηππε θαη ελδηαθέξνπζα. Έηζη αθνχ έρνπλ θαηαγξαθεί ζε πξψηε θάζε νη θαηεπζχλζεηο, ζε γεληθφ επίπεδν, γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ εηθνληθνχ ζρνιηθνχ ζπζηήκαηνο, έγηλαλ κεξηθέο έξεπλεο πξηλ ζρεδηαζηεί ην ηειηθφ ζχζηεκα. Γηα λα ζπγθεληξσζνχλ πιεξνθνξίεο αμηφπηζηεο θαη ρξήζηκεο ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ νη θχξηνη ρξήζηεο ηεο εθαξκνγήο, νη νπνίνη ζα ζπκκεηέρνπλ ζε απηφ ην ζχζηεκα θαη ησλ νπνίσλ ε άπνςε είλαη ζεκαληηθή γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο εθαξκνγήο. Δπνκέλσο ε έξεπλα πξέπεη λα εζηηάζεη ζηνπο καζεηέο, ηνπο γνλείο θαη ηνπο δαζθάινπο ή ηνπο ζπκβνχινπο. Ν απνηειεζκαηηθφηεξνο ηξφπνο γηα λα ζπγθεληξσζνχλ νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο απφ ηνπο καζεηέο αιιά θαη ηνπο γνλείο ζα ήηαλ ην εξσηεκαηνιφγην ελψ γηα ηνπο δαζθάινπο θαη ηνπο ζπκβνχινπο ζα ήηαλ ε ζπλέληεπμε. Όιε ε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε πεξηγξάθεηαη αλαιπηηθά ζηηο επφκελεο ζειίδεο Ιεηηνπξγηθφηεηα Ππζηήκαηνο: Ξξψηε Ξξνζέγγηζε Πε απηφ ην ζεκείν, θαη πξηλ παξαηεζνχλ νη απφςεηο θαη νη ηδέεο ησλ εκπιεθφκελσλ κεξψλ ηνπ ζπζηήκαηνο φπσο πξνέθπςαλ κέζα απφ ηελ ζρεηηθή κειέηε, ζα παξνπζηαζηεί ε ιεηηνπξγηθφηεηα ηεο εθαξκνγήο ζχκθσλα κε ηελ πξνζσπηθή εκπεηξία, ηελ κειέηε ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν 1 θαη ηελ επηθνηλσλία κε ηνλ Ξξντζηάκελν ηνπ 1 νπ Γξαθείνπ Α/ζκηαο Δθπαίδεπζεο Αξθαδίαο πνπ απαληά ζηηο εξσηήζεηο κνπ φπσο παξνπζηάδνληαη ζην Ξαξάξηεκα Α. Πην εηθνληθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο πνπ ζα ζρεδηαζηεί, αλαγλσξίδνληαη 5 θαηεγνξίεο ρξεζηψλ. Καζεηέο: Ν καζεηήο ζα ζπκκεηάζρεη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο / εξγαζίεο, νη νπνίεο ζα αμηνινγεζνχλ απφ ην δάζθαιν. Θαζεκεξηλά κηα ή πεξηζζφηεξεο δξαζηεξηφηεηεο ζα δίλνληαη ζε θάζε καζεηή, ελψ απηέο ζα μεθηλνχλ φηαλ ν καζεηήο κπαίλεη ζην ζχζηεκα. Απηή ε «θφξησζε» (loading) ησλ δξαζηεξηνηήησλ πξέπεη λα είλαη απηφκαηε απφ ηελ ζηηγκή πνπ ν δάζθαινο επηιέγεη ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο δηεπαθήο ηνπ. Ζ ειηθία ησλ καζεηψλ πνπ ζα ρξεζηκνπνηνχλ ην ζχζηεκα ζα είλαη κεηαμχ 6 θαη 8 εηψλ. Ρν ζχζηεκα πξέπεη λα κπνξεί λα δηαρεηξίδεηαη θαη λα δηεπθνιχλεη ηνπο καζεηέο κε εηδηθέο αλάγθεο. Γηα απηφ ηνλ ιφγν ην ζχζηεκα πξέπεη λα επηηξέπεη ζην δάζθαιν λα «θνξηψζεη» δηαθνξεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο γηα έλα ζπγθεθξηκέλν καζεηή ή γηα κηα νκάδα καζεηψλ πνπ δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηνπο ππφινηπνπο. Γάζθαινο: Θάζε δάζθαινο είλαη ππεχζπλνο γηα κηα νκάδα καζεηψλ, γηα ην εκεξνιφγην, γηα ην πξφγξακκα ησλ δξαζηεξηνηήησλ, γηα ηα απνηειέζκαηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη γηα ηελ κνξθνπνίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Θα ππάξρνπλ δχν δηαθνξεηηθά είδε δξαζηεξηνηήησλ. Νη δεκφζηεο (public) δξαζηεξηφηεηεο 2 πνπ ζα δεκηνπξγνχληαη απφ ηνλ ζρεδηαζηή ηνπ ζπζηήκαηνο 3 θαη ζα ηξνπνπνηνχληαη 4 απφ ηνλ δηαρεηξηζηή ηνπ ζπζηήκαηνο, θαη νη ηδησηηθέο (private) δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζρεδηάδνληαη απφ ην δάζθαιν γηα ηελ νκάδα ηνπ, ελψ ζα κπνξεί λα απνθαζίζεη ν ίδηνο εάλ ζα ηηο βάιεη ζην δεκφζην ρψξν ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Ν δάζθαινο ζα έρεη πξφζβαζε ζηα απνηειέζκαηα, ηα νπνία παξάγνληαη απηφκαηα απφ ην ζχζηεκα φηαλ ηειεηψλεη ν καζεηήο ηε δξαζηεξηφηεηα. Απηά ηα απνηειέζκαηα ζα κπνξνχλ λα ηξνπνπνηεζνχλ απφ απηφλ, πξνηνχ ην ζχζηεκα παξαγάγεη απηφκαηα ηα ζηαηηζηηθά. Όηαλ δεκηνπξγείηαη κηα λέα δξαζηεξηφηεηα, θαζνξίδεηαη επίζεο κηα θιίκαθα βαζκνιφγεζεο γηα απηήλ, ε νπνία πξέπεη λα δνζεί ζην ζχζηεκα ψζηε λα δψζεη απηφκαηα ην απνηέιεζκα φηαλ νινθιεξσζεί απηή ε δξαζηεξηφηεηα. Ν δάζθαινο είλαη απηφο πνπ ζεκαηνδνηεί θαη ην ηέινο ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Γηαρεηξηζηήο: Ν δηαρεηξηζηήο είλαη ππεχζπλνο γηα ηνλ έιεγρν ησλ ρξεζηψλ ηνπ ζπζηήκαηνο, δίλνληαο ηνπο Όλνκα Σξήζηε (Username) θαη Θσδηθφ (Password) γηα ηελ πξφζβαζή ηνπο ζην ζχζηεκα. Δπίζεο έρεη πξφζβαζε ζηηο δεκφζηεο δξαζηεξηφηεηεο, πνπ είλαη πξνεγθαηεζηεκέλεο ζην 1 ζε κεγάιν βαζκφ έρεη γίλεη ζηα πξνεγνχκελα θεθάιαηα φπνπ κειεηήζακε ζε βάζνο φια ηα ζρεηηθά αληηθείκελα. 2 ζα ηηο βιέπνπλ θαη ζα ηηο ρξεζηκνπνηνχλ φινη νη δάζθαινη 3 ηνλ άλζξσπν δειαδή πνπ ζα πινπνηεί ηελ εθαξκνγή θαη «πξνεγθαζηζηά» ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηφηεηεο 4 ή ζα δεκηνπξγνχληαη λέεο δξαζηεξηφηεηεο ή ζα δηαγξάθνληαη ήδε ππάξρνπζεο δξαζηεξηφηεηεο

132 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα 119 ζχζηεκα, ψζηε λα κπνξεί λα ηηο δηαρεηξίδεηαη, λα πξνζζέηεη λέεο ή λα δηαγξάθεη ήδε ππάξρνπζεο. Ρέινο δηαρεηξίδεηαη θαη ηα εξγαιεία επηθνηλσλίαο ηνπ ζπζηήκαηνο. Πχκβνπινο: Ν ζχκβνπινο ζην ζχζηεκα έρεη πην πνιχ ην ξφινπ ηνπ «Ξαηδαγσγνχ». Αμηνινγεί ηελ πξφνδν ησλ καζεηψλ χζηεξα απφ ηελ ελαζρφιεζή ηνπο κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ζπζηήκαηνο, θαη ειέγρεη ηα απνηειέζκαηα ησλ καζεηψλ θαη ηα γεληθά ζηαηηζηηθά φπσο πξνθχπηνπλ απφ ην ζχζηεκα. Κέζα απφ ην ζχζηεκα, θαη εηδηθφηεξα ην ρψξν ζπδεηήζεσλ, ν Πχκβνπινο Ξαηδαγσγφο ζπδεηά κε ηνπο δαζθάινπο θαη ηνπο γνλείο θαη αλ ην ζεσξεί απαξαίηεην δεηά θαη πξνζσπηθή επηθνηλσλία καδί ηνπο 1. Γνλείο: Νη γνλείο ζα έρνπλ πξφζβαζε ζην ζχζηεκα θαη ζα γλσξίδνπλ αθξηβψο ηα ζηαηηζηηθά / απνηειέζκαηα ησλ παηδηψλ ηνπο θαη ησλ ηάμεσλ ζηηο νπνίεο αλήθνπλ. Νη γνλείο ζα ρξεζηκνπνηνχλ ηα εξγαιεία επηθνηλσλίαο πνπ ππάξρνπλ γηα ηελ ηάμε ζηελ νπνία αλήθνπλ ηα παηδηά ηνπο. Αλάκεζα ζε απηά ηα εξγαιεία, ζα ππάξρεη ην θφξνπκ ηεο ηάμεο, ην ηνπ δαζθάινπ θαη ησλ άιισλ γνλέσλ, θαη ηα αηηήκαηα γηα ζπλαληήζεηο κε ηνλ δάζθαιν θαη κε ηνλ ζχκβνπιν / παηδαγσγφ κέζσ ηεο ελφηεηαο ζπλαληήζεσλ. Ζ ελφηεηα απηή ζα ρξεζηκνπνηεζεί θαη κε ηνλ αληίζηξνθν ηξφπν απφ ηνπο δαζθάινπο θαη ηνλ ζχκβνπιν, φηαλ απηνί επηζπκνχλ ζπλαληήζεηο κε ηνπο γνλείο. Πην ζχζηεκα ζα ππάξρνπλ Δξγαιεία Δπηθνηλσλίαο αλάκεζα ζην Γάζθαιν, ηνλ Πχκβνπιν θαη ηνπο Γνλείο. Σψξνο Ππδεηήζεσλ (Forum): Θα δεκηνπξγείηαη έλαο ρψξνο ζπδεηήζεσλ γηα θάζε ηάμε (νκάδα καζεηψλ) έηζη ψζηε νη ρξήζηεο λα κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ θαη λα γξάςνπλ ζρφιηα γηα λα επηθνηλσλνχλ κε ηνπο ππφινηπνπο ρξήζηεο. Ιίζηα Γηεπζχλζεσλ Ζιεθηξνληθνχ Ραρπδξνκείνπ: Έλαο θαηάινγνο κε ηηο δηεπζχλζεηο επηθνηλσλίαο ( ) ζα δεκηνπξγεζεί γηα θάζε ηάμε, κε ηνλ ίδην ηξφπν φπσο νη ρψξνη ζπδεηήζεσλ, έηζη ψζηε νη ιίζηεο λα δηαρεηξίδνληαη απφ ηνλ Γηαρεηξηζηή θαη λα ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνλ ππεχζπλν Γάζθαιν θάζε ηάμεο. Νη γνλείο ησλ παηδηψλ πξέπεη λα έρνπλ κηα δηεχζπλζε ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ (πνπ δίλεηαη απφ ην ζρνιείν ή θάπνηα πξνζσπηθή ηνπο). Ζ Ιίζηα Γηεπζχλζεσλ είλαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ν δάζθαινο ζα κπνξεί λα ζηείιεη ζπγθεθξηκέλεο πιεξνθνξίεο ζηνπο γνλείο. Πηαηηζηηθά: Δίλαη ηα ζπγθεληξσηηθά ζηαηηζηηθά ησλ καζεηψλ θαη ησλ ηάμεσλ. Ρα ζηαηηζηηθά απηά κπνξεί λα είλαη εβδνκαδηαία, κεληαία ή ζπγθεληξσηηθά γηα ην κάζεκα 2.Ν ζχκβνπινο / παηδαγσγφο ζα έρεη πξφζβαζε ζε φιεο ηηο δηαζέζηκεο ζηαηηζηηθέο ζην ζχζηεκα. Κεηά απφ ην ζχκβνπιν, ν δάζθαινο ζα κπνξεί λα έρεη πξφζβαζε ζηα ζηαηηζηηθά ησλ καζεηψλ ηνπ αιιά θαη ζπλνιηθά ηεο ηάμεο ηεο νπνίαο είλαη ππεχζπλνο. Θαη ηειηθά νη γνλείο ζα έρνπλ πξφζβαζε ζηηο δεκνζηεπκέλεο 3 ζηαηηζηηθέο ησλ παηδηψλ ηνπο θαη ζηηο ζπγθεληξσηηθέο απφ ηελ ηάμε ζηελ νπνία αλήθνπλ Ιεηηνπξγηθφηεηα Ππζηήκαηνο: Απφ ηελ πιεπξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Αθνχ ελεκεξψζεθαλ νη ζπλεληεπμηαδφκελνη εθπαηδεπηηθνί γηα ηελ ιεηηνπξγηθφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ ζρεδηάδεηαη, δεηήζεθε ε ζπκβνιή ηνπο κέζα απφ ηηο ζπλεληεχμεηο. Ρα πξφζζεηα ζηνηρεία πνπ αμηνινγήζεθαλ πσο πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε ζην ζρεδηαζκφ ηεο ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπηηθήο εθαξκνγήο παξνπζηάδνληαη παξαθάησ. Έηζη, γηα ηελ ιεηηνπξγηθφηεηα ησλ ρξεζηψλ ηνπ ζπζηήκαηνο, ηα επηπιένλ ζηνηρεία πνπ ζα ζπκπεξηιεθζνχλ είλαη: Καζεηέο: φζν αθνξά ηελ πξφζβαζε ζην ζχζηεκα, ζα «θνξηψλεηαη» ε δηεπαθή ησλ καζεηψλ φηαλ απηνί ζπλδένληαη. Δπηπιένλ, ιφγσ πεξηνξηζκέλεο γλψζεο ρεηξηζκνχ ππνινγηζηψλ απφ ηελ πιεπξά ησλ καζεηψλ, ε ζχλδεζε ηνπο ζα γίλεηαη απφ ην ππεχζπλν δάζθαιν εάλ αληηκεησπίδνπλ θάπνην πξφβιεκα. Δπηπιένλ, νη καζεηέο ζα ρσξίδνληαη ζε νκάδεο, κε θάζε νκάδα φκσο λα κελ μεπεξλά 1 δελ είλαη απαξαίηεην ν Πχκβνπινο λα βξίζθεηαη ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ. 2 έλα κάζεκα απνηειείηαη απφ πνιιέο δξαζηεξηφηεηεο. 3 ν δάζθαινο αμηνινγεί πνηα απνηειέζκαηα θαη πνηα ζηαηηζηηθά ζα είλαη δεκφζηα.

133 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα 120 ηνπο 20 καζεηέο. Έλαο δάζθαινο ζα αμηνινγεί θαη ζα είλαη ππεχζπλνο γηα θάζε νκάδα. Ρέινο, νη καζεηέο ζα ρξεζηκνπνηνχλ πξνζσπηθνχο ππνινγηζηέο (PCs) πνπ ζα βξίζθνληαη ζε έλα εξγαζηήξην πνπ ζα ρξεζηκνπνηείηαη κφλν γηα απηέο ηηο δξαζηεξηφηεηεο. Γάζθαινο: Ν δάζθαινο ζα θαζνξίδεη ην πξφγξακκα, ζα θαηαρσξεί ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζνχλ απφ θάζε καζεηή ή κηα νκάδα καζεηψλ. Ν δάζθαινο ζα κπνξεί λα εηζάγεη ζην ζχζηεκα θαη δξαζηεξηφηεηεο γηα καζεηέο κε εηδηθέο αλάγθεο. Δπηπιένλ ζα δεκνζηνπνηεί απνηειέζκαηα θαη ζηαηηζηηθά, ζηελ ελφηεηα ησλ Πηαηηζηηθψλ, ηα νπνία ζα κπνξνχλ λα δνπλ νη γνλείο θαη ν ζχκβνπινο. Ρειηθά ηα ζηαηηζηηθά πνπ ζα δεκηνπξγνχληαη ζα είλαη : εβδνκαδηαία, κεληαία, ηξηκεληαία θαη ζπλνιηθά γηα ην κάζεκα. Πχκβνπινο: Ν ζχκβνπινο ζα έρεη πξφζβαζε ζε φιεο (ηηο δεκφζηεο) πιεξνθνξίεο γηα ηνπο καζεηέο, είηε γηα θάζε καζεηή είηε γηα θάζε ηάμε. Γνλείο: Νη γνλείο ζα παίξλνπλ ινγαξηαζκφ είηε κέζα απφ ην ζχζηεκα είηε ζα ρξεζηκνπνηνχλ θάπνηνλ πξνζσπηθφ ηνπο. Όζν αθνξά ηα εξγαιεία επηθνηλσλίαο ηνπ ζπζηήκαηνο: Σψξνο Ππδεηήζεσλ: Ν ζχκβνπινο δελ ζα έρεη πξφζβαζε ζε απηφ ην εξγαιείν Ππιινγή Γεδνκέλσλ Νη πην ζεκαληηθνί ρξήζηεο ηνπ ζπζηήκαηνο είλαη νη καζεηέο. Ν θχξηνο ζθνπφο γηα ηνλ νπνίν ζρεδηάδεηαη απηφ ην ζχζηεκα είλαη νη καζεηέο θαη ε εθπαίδεπζή ηνπο. Έηζη είλαη αλαγθαία θαη ρξήζηκε κηα έξεπλα φζνλ αθνξά ηε γλψκε ηνπο θαη ηηο πξνηάζεηο ηνπο γηα έλα ηέηνην ζχζηεκα. Πηφρνο ηεο έξεπλαο είλαη λα απνηππσζνχλ νη πξψηεο αληηδξάζεηο θαη νη εληππψζεηο ζηελ ηδέα ελφο εηθνληθνχ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο. Ζ έξεπλα έγηλε ππφ κνξθή εξσηεκαηνινγίνπ 1. Κε απηφ ηνλ ηξφπν κπνξνχκε λα πάξνπκε πνιιέο δηαθνξεηηθέο απφςεηο θαη λα εμάγνπκε ζηαηηζηηθά ζπκπεξάζκαηα. Δξσηεκαηνιφγηα Καζεηψλ Ζ αλσλπκία ζηα εξσηεκαηνιφγηα ελζάξξπλε πεξηζζφηεξνπο καζεηέο λα απαληήζνπλ απζφξκεηα ζηηο εξσηήζεηο θαη λα εθθξάζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο ειεχζεξα. Ζ ρξήζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ είλαη πην εχθνιε δεδνκέλνπ φηη ε δηαλνκή ηνπ ζηνπο καζεηέο δελ ρξεηάδεηαη λα πξνγξακκαηηζηεί θαη κπνξεί λα δεηεζεί απφ ηνπο καζεηέο λα ηα ζπκπιεξψζνπλ φηαλ έρνπλ ειεχζεξν ρξφλν. Νη καζεηέο δελ επεξεάδνληαη ζηηο απαληήζεηο ηνπο κηαο θαη δελ ζα ππάξρεη νπνηαδήπνηε νπηηθή ή ιεθηηθή επηθνηλσλία. Ρέινο, ην εξσηεκαηνιφγην είλαη κηα ηερληθή κε ηελ νπνία νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη είλαη εμνηθεησκέλνη θαη απηφ θάλεη ηε ρξήζε ηνπ αθφκα πην εχθνιε, αθφκα θαη απφ ηνπο καζεηέο Γεκνηηθνχ Πρνιείνπ. Δπηιεγκέλν δείγκα Έλα απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ έπξεπε λα αληηκεησπηζηεί ήηαλ ε ζσζηή επηινγή ηεο ειηθίαο ησλ καζεηψλ πνπ ζα ζπκπιήξσλαλ ηα εξσηεκαηνιφγηα ψζηε λα βνεζήζνπλ νπζηαζηηθά ζηελ έξεπλα. 1 ηα εξσηεκαηνιφγηα κνηξάζηεθαλ, ζπκπιεξψζεθαλ θαη επηζηξάθεθαλ ζε έληππε κνξθή. Αλ θαη αξρηθά πξφζεζε κνπ ήηαλ λα ζπκπιεξσζνχλ ηα εξσηεκαηνιφγηα ειεθηξνληθά, ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηζα ήηαλ ηεξάζηηα. Απφ ηελ κηα ε δπζπηζηία ησλ δαζθάισλ θαη απφ ηελ άιιε ην γεγνλφο φηη πνιιά ζρνιεία ζηα νπνία απεπζχλζεθα δελ έρνπλ εξγαζηήξην ππνινγηζηψλ κε πξφζβαζε ζην Γηαδίθηπν. Πε κηα επνρή πνπ ν ππνινγηζηήο είλαη εξγαιείν θαη πνπ ην πνπξγείν Ξαηδείαο ζέιεη λα πηζηεχεη φηη ηα ζρνιεία εθζπγρξνλίδνληαη, είλαη αλεπίηξεπην λα κελ ππάξρνπλ εξγαζηήξηα ππνινγηζηψλ πιήξσο εμνπιηζκέλα πνπ λα δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα αλαδεηνχλ ηελ γλψζε. Ρα εξσηεκαηνιφγηα πνπ ζηάιζεθαλ ζηα ζρνιεία βξίζθνληαη ζηηο ζειίδεο θαη αιιά ηα απνηειέζκαηα πνπ πήξα κε απηφ ηνλ ηξφπν είλαη απνθαξδησηηθά. Ρειηθά ηα εξσηεκαηνιφγηα κνηξάζηεθαλ ζε έληππε κνξθή.

134 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα 121 Ρν λα δεηεζεί ζε καζεηέο 6-8 εηψλ λα ζπκπιεξψζνπλ εξσηεκαηνιφγηα ελέρεη ηνλ θίλδπλν ηεο αλαθξίβεηαο, δεδνκέλνπ φηη είλαη ηφζν κηθξνί ζε ειηθία πνπ δελ έρνπλ νχηε ηελ σξηκφηεηα νχηε ηε γλψζε γηα λα απαληήζνπλ ζε απηφ ην είδνο εξσηήζεσλ θαη λα θξίλνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ελφο ηέηνηνπ ζπζηήκαηνο. Ζ επφκελε ζθέςε ήηαλ λα εζηηάζεη ε έξεπλα ζηνπο παλεπηζηεκηαθνχο θνηηεηέο πνπ ζα είραλ θαη ηελ σξηκφηεηα θαη ηελ γλψζε γηα λα απαληήζνπλ ζε απηέο ηηο εξσηήζεηο θαη γηα λα θξίλνπλ έλα e-learning ζχζηεκα. Ρν πξφβιεκα ζε απηή ηελ πεξίπησζε ήηαλ φηη νη θνηηεηέο δηαθνξνπνηνχληαη ζε φινπο ηνπο ηνκείο απφ ηα παηδηά ησλ πξψησλ ηάμεσλ ηνπ δεκνηηθνχ θαη νη απαληήζεηο ζα δηέθεξαλ αλάινγα κε ηνλ ηνκέα ζηνλ νπνίν ε έξεπλα ζα γηλφηαλ. Δπηπιένλ, νη θνηηεηέο είλαη πεξίπνπ 15 ρξφληα κεγαιχηεξνη απφ ηνπο καζεηέο ζηνπο νπνίνπο αλαθέξεηαη ην ζχζηεκα, νπφηε δελ ζα είλαη αζθαιέο λα ηνπο εκπηζηεπηεί θάπνηνο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ελφο ζπζηήκαηνο πνπ αθνξά καζεηέο κφιηο 6-8 ρξνλψλ. Δπηιέρζεθε ηειηθά λα πξαγκαηνπνηεζεί ε έξεπλα ζηνπο καζεηέο ηεο πέκπηεο θαη έθηεο ηάμεο ηνπ Γεκνηηθνχ Πρνιείνπ (ειηθίαο 12 εηψλ). Νη καζεηέο ηεο πέκπηεο θαη ηεο έθηεο κπνξνχλ λα απαληήζνπλ ζηηο εξσηήζεηο κε έλα ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν σξηκφηεηαο θαη γλψζεο θαη είλαη πεξηζζφηεξν θνληά ζηελ ειηθία ησλ καζεηψλ γηα ηνπο νπνίνπο πξννξίδεηαη ην ζχζηεκα. Δπηπιένλ φινη έρνπλ ην ίδην ππφβαζξν ζπνπδψλ, δνπλ ζηνλ ίδην ρψξν κε ηνπο καζεηέο ηεο πξψηεο, δεπηέξαο θαη ηξίηεο ηάμεο, επνκέλσο ηα απνηειέζκαηα πνπ ζα πξνθχςνπλ ζα είλαη νπζηαζηηθά. Ρα εξσηεκαηνιφγηα δηαλεκήζεθαλ ζε 7 Γεκνηηθά Πρνιεία ησλ λνκψλ Αξθαδίαο θαη Ιαθσλίαο (ζηελ πφιε ηεο Ρξίπνιεο, ηεο Ππάξηεο αιιά θαη ρσξηψλ ησλ λνκψλ) Γνκή εξσηεκαηνινγίσλ καζεηψλ Ρν εξσηεκαηνιφγην 1 πνπ ζρεδηάζηεθε γηα απηήλ ηελ έξεπλα αξρίδεη κε κηα γεληθή, απινπζηεπκέλε, ζεσξεηηθή πεξηγξαθή ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ επξφθεηην λα ζρεδηαζηεί πξνθεηκέλνπ λα θαηαιάβνπλ νη καζεηέο ηε κνξθή ηνπ ζπζηήκαηνο κε έλαλ εχθνιν θαη θαηαλνεηφ ηξφπν. Ρν εξσηεκαηνιφγην απνηειείηαη απφ 7 εξσηήζεηο. Σξεζηκνπνηήζεθαλ εξσηήζεηο θιεηζηνχ θαη αλνηρηνχ ηχπνπ. Όιεο νη εξσηήζεηο είλαη εξσηήζεηο ζηηο νπνίεο δεηείηαη ε πξνζσπηθή άπνςε ησλ καζεηψλ, εθηφο απφ ηελ πξψηε, ε νπνία είλαη κηα εξψηεζε πνπ θαινχληαη λα απαληήζνπλ ζε θάηη πξαγκαηηθφ. Ρα απνηειέζκαηα απηνχ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ δελ ζα θξίλνπλ ην ζχζηεκα θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ αιιά ζα δηακνξθψζνπλ κηα γεληθή πξψηε εληχπσζε κε ηηο απφςεηο ησλ καζεηψλ θαη ην θαηά πφζν είλαη πξφζπκνη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ έλα ηέηνην ζχζηεκα. Ξνζνζηφ απάληεζεο Γελ ππνινγίζηεθαλ έμη εξσηεκαηνιφγηα ησλ νπνίσλ νη απαληήζεηο δελ θάλεθαλ πξαγκαηηθέο θαη νη εξσηψκελνη κάιινλ δελ κπήθαλ ζηνλ θφπν λα αζρνιεζνχλ κε ηηο εξσηήζεηο. Έηζη ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ αλαιχζεθαλ νπζηαζηηθά είλαη 69, απφ ηα ζπλνιηθά 75 πνπ δηαλεκήζεθαλ, πνζνζηφ απάληεζεο θαη επηζηξνθήο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ δειαδή 92%. Ρν πνζνζηφ απηφ είλαη άθξσο ηθαλνπνηεηηθφ αλ αλαινγηζηεί θαλείο ηηο ζπλζήθεο θάησ απφ ηηο νπνίεο δηαλεκήζεθαλ ηα εξσηεκαηνιφγηα θαη ηελ ειηθία ησλ εξσηεζέλησλ. Απνηειέζκαηα Έξεπλαο Ρα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηηο απαληήζεηο ησλ καζεηψλ παξνπζηάδνληαη παξαθάησ: 1. Έρεηε ρξεζηκνπνηήζεη θάπνην παξφκνην ζχζηεκα κε απηφ πνπ πεξηγξάθεηαη πην πάλσ ζην ζρνιείν ζαο ή ζε θάπνηα άιιε εθπαηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα; 1 κπνξείηε λα ην δείηε ζην ζρεηηθφ παξάξηεκα

135 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα 122 0% 100% Ναι Όχι 2. Ξηζηεχεηε φηη νη καζεηέο 6-8 ρξνλψλ έρνπλ επαξθή γλψζε ρεηξηζκνχ ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή γηα έλα ηέηνην ζχζηεκα; 25% 59% 16% Ναι Θζλει εξάςκθςθ Όχι 3. Θαηά πφζν ππνζηεξίδεηε ηελ εηζαγσγή ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζε ζρέζε κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο; 15% Πιςτεφω είναι αναγκαία και τθν υποςτθρίηω 20% 65% Πιςτεφω ότι είναι αποτελεςματικι εωσ ζνα βακμό Πιςτεφω ότι ο παραδοςιακόσ τρόποσ είναι πιο αποτελεςματικόσ 4. Ξφζν απνηειεζκαηηθφ λνκίδεηε φηη ζα είλαη έλα ηέηνην ζχζηεκα ζαλ απηφ πνπ πεξηγξάθεηαη παξαπάλσ απφ εθπαηδεπηηθήο άπνςεο; 26% 30% Πολφ 44% Αποτελεςματικό Κακόλου 5. Ξφζν ελδηαθέξνπζα βξίζθεηαη κηα ηέηνηα ηδέα γηα ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία;

136 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα % 46% 38% Πολφ Ενδιαφζρουςα Κακόλου 6. Ρη πξνβιήκαηα θαη ηη κεηνλεθηήκαηα πηζηεχεηε φηη κπνξεί λα έρεη έλα ηέηνην ζχζηεκα; Νη απαληήζεηο ζε απηή ηελ εξψηεζε ήηαλ πάξα πνιχ ιίγεο. Κφιηο 14 καζεηέο απάληεζαλ απφ ηνπο 69, πνζνζηφ δειαδή πεξίπνπ 20%, ελψ νη ππφινηπνη 55 άθεζαλ θελή ηελ απάληεζε. Απφ ηηο απαληήζεηο ζε απηή ηελ εξψηεζε ηα κεηνλεθηήκαηα πνπ αλαγλσξίδνπλ νη καζεηέο κπνξεί λα είλαη: Γελ ππάξρνπλ αξθεηνί ππνινγηζηέο ζηα ζρνιεία. Νη καζεηέο δελ κπνξνχλ λα ρεηξηζηνχλ ηνπο ππνινγηζηέο. Γελ ζα ππάξρεη θαζεκεξηλή πξνζσπηθή επηθνηλσλία καζεηψλ θαη δαζθάισλ. Νη γνλείο δελ κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζην ζχζηεκα. Νη δάζθαινη ίζσο έρνπλ πξνβιήκαηα κε ηνλ ρεηξηζκφ ησλ ππνινγηζηψλ. 7. Κπνξείηε λα ζθεθηείηε θάπνηεο άιιεο ιεηηνπξγίεο πνπ πξέπεη λα ελζσκαησζνχλ ζε έλα ηέηνην ζχζηεκα; (παξαθαιψ θάληε νπνηαδήπνηε πξφηαζε βξίζθεηαη ελδηαθέξνπζα) Νη απαληήζεηο ζε απηή ηελ εξψηεζε ήηαλ αθφκα ιηγφηεξεο. Κφιηο 7 καζεηέο απάληεζαλ ζε απηήλ ηελ εξψηεζε, πνζνζηφ δειαδή πεξίπνπ 10%, ελψ νη ππφινηπνη 62 άθεζαλ θελή ηελ απάληεζε. Νη θχξηεο πξνηάζεηο φπσο δηαπηζηψζεθαλ απφ ηηο απαληήζεηο είλαη: Νη γνλείο θαιχηεξα λα κελ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζην ζχζηεκα. Νη καζεηέο λα κπνξνχλ λα επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο κέζσ ελφο πξνγξάκκαηνο ζπλνκηιίαο (chat). Γελ πξέπεη λα ραζεί ε επηθνηλσλία καζεηή δαζθάινπ, άξα πξέπεη λα βξεζεί κηα ιχζε. Αλάιπζε απνηειεζκάησλ Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζε Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Αξθαδίαο θαη ηεο Ιαθσλίαο. Απηφ ζεκαίλεη φηη δελ κπνξνχκε λα γεληθεχζνπκε ηα απνηειέζκαηα γηα ην ππφινηπν ηεο Διιάδαο. Έηζη ε αθφινπζε αλάιπζε είλαη βαζηζκέλε ζηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεηψλ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ζρνιείσλ. Ρν γεγνλφο φηη ην 100% ησλ καζεηψλ είπε φηη δελ έρεη ρξεζηκνπνηήζεη πνηέ έλα ζχζηεκα φπσο απηφ πνπ πεξηγξάθεηαη ζην εξσηεκαηνιφγην, ήηαλ αλακελφκελν κηαο θαη φπσο έρεη αλαθεξζεί δελ έρεη γίλεη ζεκαληηθή πξνζπάζεηα γηα ηελ αλάπηπμε εηθνληθψλ καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ ζε απηή ηελ βαζκίδα εθπαίδεπζεο 1. Δπηπιένλ, νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο ππάξρνπζεο πιαηθφξκεο κάζεζεο είλαη βαζηζκέλεο ζηελ εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε θαη δελ πξνυπνζέηνπλ ηελ θπζηθή χπαξμε ηνπ δαζθάινπ θαη ησλ καζεηψλ ζηελ ηάμε. Απηή είλαη κηα απφ ηηο θαηλνηνκίεο ηνπ ζπζηήκαηνο, κηαο θαη ζε απηή ηελ βαζκίδα εθπαίδεπζεο κπνξεί λα εθαξκνζηεί θαιχηεξα έλα ηέηνην ζχζηεκα ζε ζρέζε κε κία e-learning πιαηθφξκα, δεδνκέλνπ φηη νη καζεηέο είλαη πνιχ κηθξνί ζε ειηθία θαη ν δάζθαινο πξέπεη λα βξίζθεηαη θνληά ηνπο θαη λα ηνπο βνεζά θπξίσο φζνλ αθνξά ην ρεηξηζκφ ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή. Δηδηθά ζήκεξα κε ην λέν νδεγφ ζπνπδψλ γηα ην Γεκνηηθφ ζρνιείν φπνπ νη ππνινγηζηέο εηζάγνληαη ζε φιεο ηηο ηάμεηο ηνπ Γεκνηηθνχ, έλα ηέηνην ζχζηεκα απνηειεί έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα ηνλ Γάζθαιν. Όζν αθνξά ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ ειηθίαο 6-8 εηψλ λα ρεηξηζηνχλ ηνλ ππνινγηζηή γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ ζπζηήκαηνο φπσο παξνπζηάδεηαη ζηα εξσηεκαηνιφγηα, ε πιεηνςεθία ησλ 1 ην mathisis ίζσο λα είλαη ε πξψηε νινθιεξσκέλε πξνζπάζεηα, πνπ βαζίδεηαη φκσο ζε modules ηνπ Moodle

137 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα 124 καζεηψλ πνπ θιήζεθαλ λα ζπκπιεξψζνπλ ην εξσηεκαηνιφγην, απάληεζε φηη κε ιίγε εμάζθεζε δελ ζα ππάξμεη ζεκαληηθφ πξφβιεκα. Απηφ δείρλεη φηη ην επίπεδν γλψζεο ρεηξηζκνχ ησλ ππνινγηζηψλ ησλ λέσλ καζεηψλ είλαη ζήκεξα ζρεηηθά πςειφ, κηαο θαη ην ζχζηεκα απαηηεί έλα βαζηθφ επίπεδν γλψζεο ρεηξηζκνχ ησλ ππνινγηζηψλ. Αλ θαη ην απνηέιεζκα απηφ πξνέξρεηαη απφ έλα κηθξφ δείγκα καζεηψλ, είλαη ζεηηθφ φηη ζεσξνχλ φηη νη καζεηέο ειηθίαο 6-8 εηψλ έρνπλ ζρεδφλ επαξθή γλψζε ρεηξηζκνχ ησλ ππνινγηζηψλ ψζηε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ έλα αλάινγν εηθνληθφ ζχζηεκα κάζεζεο. Δάλ απηφ ηζρχεη πξαγκαηηθά, ηφηε βξηζθφκαζηε ζε θαιφ δξφκν φζν αθνξά ηελ εηζαγσγή ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη ηελ νπζηαζηηθή ππνβνήζεζε ηεο κάζεζεο. Ρν 65% ησλ καζεηψλ πνπ εξσηήζεθαλ απάληεζε φηη ππνζηεξίδνπλ ηελ εηζαγσγή ηνπ ππνινγηζηή ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ ρξήζε ηνπ σο εξγαιείν κάζεζεο ζε ζχγθξηζε κε ηελ παξαδνζηαθή εθπαίδεπζε. Απηφ είλαη έλα πνιχ πςειφ πνζνζηφ εάλ ιάβνπκε ππφςε ην γεγνλφο φηη ην δείγκα απνηειείηαη απφ καζεηέο πνπ πξφθεηηαη λα αθνινπζήζνπλ δηαθνξεηηθέο θαηεπζχλζεηο ζε δηαθνξεηηθνχο ηνκείο θαη δελ απνηειείηαη γηα παξάδεηγκα κφλν απφ ηνπο θνηηεηέο πιεξνθνξηθήο. Απηφ ζεκαίλεη φηη απηφ ην πνζνζηφ πεξηιακβάλεη επίζεο ηνπο καζεηέο πνπ ζέινπλ λα γίλνπλ γηαηξνί ή δηθεγφξνη ή νηθνλνκνιφγνη θαη απηφ είλαη έλα πνιχ ελζαξξπληηθφ απνηέιεζκα. Ρν 20% ησλ καζεηψλ είπε φηη ε εηζαγσγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ εθπαίδεπζε κπνξεί λα είλαη απνηειεζκαηηθή έσο έλα βαζκφ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ππνζηεξίδνπλ ηνπο ππνινγηζηέο σο εξγαιείν κάζεζεο, αιιά ίζσο πηζηεχνπλ φηη πξέπεη λα παξακείλνπκε ζηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν κάζεζεο. Απηφ ζπκβαίλεη γηα δηάθνξνπο ιφγνπο, φπσο γηα παξάδεηγκα ε ηθαλνπνίεζε ηνπο κε ην ππάξρνλ παξαδνζηαθφ ζχζηεκα κάζεζεο ή ν θφβνο ηνπο λα πεηξακαηηζηνχλ κε έλα λέν εθπαηδεπηηθφ κέζν ή ε ειιηπήο πιεξνθφξεζε ηνπο φζνλ αθνξά ηελ ρξήζε ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή σο εξγαιείν κάζεζεο. Κφλν ην 26% ησλ καζεηψλ απέξξηςε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εηθνληθνχ ζρνιηθνχ ζπζηήκαηνο ελψ ην ππφινηπν 30% πηζηεχεη φηη είλαη πνιχ απνηειεζκαηηθφ. Ζ πιεηνςεθία ησλ καζεηψλ θάλεθε λα θξαηά κηα νπδέηεξε άπνςε. Απηά ηα απνηειέζκαηα είλαη παξφκνηα κε απηά γηα ηελ ειθπζηηθφηεηα ηεο ηδέαο ελφο εηθνληθνχ ζρνιηθνχ ζπζηήκαηνο. Δίλαη ελδηαθέξνλ φηη ην 38% ησλ καζεηψλ πηζηεχεη φηη ε ηδέα ελφο εηθνληθνχ ζρνιηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη πνιχ ελδηαθέξνπζα αιιά κφλν ην 30% λνκίδεη φηη ην εηθνληθφ ζρνιηθφ ζχζηεκα είλαη πνιχ απνηειεζκαηηθφ. Απηφ ζα κπνξνχζε λα ζεκαίλεη δχν πξάγκαηα: είηε φηη νη καζεηέο πξνζειθχνληαη απφ ηελ ηδέα θάηη λένπ θαη δηαθνξεηηθνχ αιιά γηα κεξηθνχο απ' απηνχο είλαη κφλν ε ηδέα θαη ε ππνζεηηθή ρξήζε ελφο ηέηνηνπ ζπζηήκαηνο είλαη ειθπζηηθή θαη φρη ε απνηειεζκαηηθφηεηα πνπ ζα κπνξνχζε λα έρεη, είηε φηη νη καζεηέο πηζηεχνπλ φηη έλα εηθνληθφ ζρνιηθφ ζχζηεκα είλαη ειθπζηηθφ αιιά κεξηθνί απ' απηνχο πηζηεχνπλ φηη ην ζχζηεκα πνπ ζρεδηάζηεθε δελ ζα αληαπνθξίλεηαη ζηελ απαηηήζεηο ηνπο. Πηε δεχηεξε πεξίπησζε, πηζαλψο ζθέθηνληαη φηη ην ζχζηεκα έρεη κεξηθά κεηνλεθηήκαηα πνπ απεηθνλίδνληαη πξαγκαηηθά ζηηο απαληήζεηο ηεο εξψηεζεο 6. Όζνλ αθνξά ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζπζηήκαηνο, ππήξμαλ κεξηθέο ελδηαθέξνπζεο απφςεηο απφ ηνπο καζεηέο. Ζ πην ελδηαθέξνπζα άπνςε ήηαλ φηη ε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ παηδηψλ ζα πεξηνξηδφηαλ. Απηφ πξαγκαηηθά είλαη έλα απφ ηα θχξηα κεηνλεθηήκαηα ηεο εθπαίδεπζεο πνπ βαζίδεηαη ζηνπο ππνινγηζηέο θαη ησλ εηθνληθψλ καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ, δεδνκέλνπ φηη νη ππνινγηζηέο πεξηνξίδνπλ πξαγκαηηθά ηελ θαζεκεξηλή πξφζσπν-κε-πξφζσπν επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ καζεηψλ θαη ησλ δαζθάισλ. Δληνχηνηο, ην ζχζηεκα δελ είλαη έλα ζχζηεκα εθπαίδεπζεο εμ απνζηάζεσο, πνπ ζεκαίλεη φηη νη καζεηέο θαη ν δάζθαινο ζα είλαη ζηελ ίδηα ηάμε θαη εάλ ν καζεηήο ρξεηάδεηαη θάηη κπνξεί λα ξσηήζεη ην δάζθαιν νπνηαδήπνηε ζηηγκή. Δπηπιένλ, ζα ππάξμεη έλα ρψξνο ζπδεηήζεσλ φπνπ νη καζεηέο θαη νη δάζθαινη ζα είλαη ζε ζέζε λα επηθνηλσλήζνπλ θαη λα αληαιιάμνπλ ηηο απφςεηο. Θαη πάλσ απφ φια, ε παξαδνζηαθή θαζεκεξηλή δνκή ηνπ ζρνιείνπ, πνπ πεξηιακβάλεη καζεηέο λα πεγαίλνπλ ζην ζρνιείν θαη λα είλαη ζε ηάμεηο πεξίπνπ 20 καζεηψλ, δηαιιείκαηα, ζρνιηθέο γηνξηέο, θ.η.ι ζα ζπλερίζεη λα ππάξρεη. Απηφ πνπ ζα αιιάμεη είλαη ε δνκή ηνπ ηξφπνπ δηδαζθαιίαο κέζα ζηελ ηάμε. Φπζηθά, αθφκε θαη ζε απηή ηελ

138 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα 125 πεξίπησζε ε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ καζεηψλ θαη ηνπ δαζθάινπ κέζα ζηελ ηάμε ζα αιιάμεη αιιά απηφ είλαη ην θφζηνο ζηελ εθπαηδεπηηθή αιιαγή πνπ πξνηείλεηαη, κε φια φκσο ηα εθπαηδεπηηθά νθέιε πνπ ζα ηζνζηαζκίζνπλ απηφ ην γεγνλφο. Ρα άιια κεηνλεθηήκαηα πνπ αλαθέξνληαη απφ ηνπο καζεηέο αθνξνχλ θπξίσο ηελ πηζαλή έιιεηςε γλψζεο ησλ καζεηψλ, ησλ γνλέσλ θαη δαζθάισλ γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ έλα ηέηνην ζχζηεκα. Δίλαη αιήζεηα φηη ηέηνηνπ είδνπο πξνβιήκαηα κπνξεί λα ππάξμνπλ, αιιά κπνξνχλ εχθνια λα ιπζνχλ 1. Ρέινο, κεξηθνί καζεηέο είπαλ φηη ην ζρνιείν κπνξεί λα κελ έρεη ηνλ απαξαίηεην εμνπιηζκφ γηα φινπο ηνπο καζεηέο. Δίλαη αιήζεηα φηη απηφ ην πξφβιεκα ππάξρεη, αιιά ειπίδνπκε φηη φια ηα ζρνιεία ζα εμνπιηζηνχλ κε ηνλ απαξαίηεην αξηζκφ ππνινγηζηψλ θαη θάζε καζεηήο ζα έρεη ην δηθφ ηνπ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή 2. Ρν ηειεπηαίν κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πεξηειάκβαλε ηηο πξνηάζεηο ησλ καζεηψλ γηα ην ζχζηεκα. Κεξηθνί καζεηέο είπαλ φηη νη γνλείο δελ πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ ζε απηφ ην ζχζηεκα, αιιά απηφ είλαη νπζηαζηηθά αδχλαην επεηδή νη γνλείο είλαη έλαο ζεκαληηθφο θξίθνο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζηελ Διιάδα ηδηαίηεξα ζην Γεκνηηθφ Πρνιείν. Ξνιινί καζεηέο ίζσο λα πηζηεχνπλ φηη έηζη ζα έρνπλ πεξηζζφηεξεο ειεπζεξίεο θαη αλεμαξηεζία ζηηο εξγαζίεο ηνπο αιιά απνδεηθλχεηαη φηη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο νη εξγαζίεο ηνπο είλαη απνηειεζκαηηθφηεξεο θαη επίδνζή ηνπο θαιχηεξε φηαλ εκπιέθνληαη θαη νη γνλείο ζηελ εθπαίδεπζή ηνπο. Ρέινο, ππήξμε κηα πξφηαζε πνιχ ελδηαθέξνπζα πνπ αλέθεξε ηελ αλαθάιπςε ζχλδεζεο ηνπ εηθνληθνχ ζρνιηθνχ ζπζηήκαηνο κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν κάζεζεο έηζη ψζηε λα ζπλδπαζηνχλ ηα πιενλεθηήκαηα θαη ησλ δχν ηξφπσλ κάζεζεο. Δίλαη κηα έμππλε πξφηαζε θαη ίζσο λα είλαη εθηθηή ζε θάπνην βαζκφ 3. Δξσηεκαηνιφγην γνλέσλ Έλα απφ ηα θχξηα κέξε ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ, είλαη νη γνλείο. Πηφρνο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ ησλ γνλέσλ είλαη λα κάζνπκε ην ηη πηζηεχνπλ νη γνλείο γηα ην ζχζηεκα, κηαο θαη ε εθαξκνγή πνπ ζρεδηάδεηαη αθνξά ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ηνπο, άξα ην ζέκα ηνπο ελδηαθέξεη ζε κεγάιν βαζκφ. Έλα ζχζηεκα κάζεζεο γηα λα ζεσξεζεί πιήξεο πξέπεη λα πεξηιακβάλεη θαη λα δίλεη πνιιέο δπλαηφηεηεο ζηνπο γνλείο ησλ καζεηψλ. Ππιινγή Γεδνκέλσλ Δπηιέρζεθε λα πξαγκαηνπνηεζεί ε έξεπλα ππφ κνξθή εξσηεκαηνινγίνπ. Έηζη ζα κπνξνχκε λα πάξνπκε πνιιέο δηαθνξεηηθέο απφςεηο θαη λα βγάινπκε ζηαηηζηηθά ζπκπεξάζκαηα απφ απηά. Νη γνλείο κπνξνχλ λα ζπκπιεξψζνπλ ηα εξσηεκαηνιφγηα φπνηε έρνπλ ρξφλν θαη δελ ζα επεξεάδνληαλ ζηηο απαληήζεηο ηνπο επεηδή δελ ζα ππήξρε νπνηαδήπνηε νπηηθή ή ιεθηηθή επηθνηλσλία. Ρέινο, ην εξσηεκαηνιφγην είλαη κηα ηερληθή κε ηελ νπνία νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη είλαη εμνηθεησκέλνη θαη απηφο θάλεη ηε ρξήζε ηνπ επθνιφηεξε. Δπηιεγκέλν δείγκα Ρν δείγκα πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί ζα πξέπεη λα έρεη θάπνηα ζχλδεζε κε ην εξσηεκαηνιφγην ησλ καζεηψλ, έηζη ψζηε απηά ηα απνηειέζκαηα, απφ ηα δχν εξσηεκαηνιφγηα, λα κπνξνχλ λα ζπγθξηζνχλ κε θάπνηνλ ηξφπν. Θαηά ζπλέπεηα, ηα εξσηεκαηνιφγηα κνηξάζηεθαλ ζηνπο γνλείο ησλ καζεηψλ πνπ ζπκπιήξσζαλ ην πξψην εξσηεκαηνιφγην. Εεηήζεθε απφ ηνπο καζεηέο λα δψζνπλ απηφ ην εξσηεκαηνιφγην ζηνπο γνλείο ηνπο θαη λα ηνπο δεηήζνπλ λα ην ζπκπιεξψζνπλ. Νη καζεηέο ελεκεξψζεθαλ φηη ζα επέιεγαλ νη ίδηνη εάλ ν παηέξαο ηνπο ή ε κεηέξα ηνπο ζα ζπκπιήξσλε απηφ ην εξσηεκαηνιφγην. Ξξνηάζεθε λα ην δψζνπλ ζην γνλέα πνπ έρεη πεξηζζφηεξε γλψζε ζρεηηθά κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο. Έηζη ην επηιεγκέλν δείγκα γηα απηήλ ηελ έξεπλα ήηαλ νη 75 γνλείο ησλ καζεηψλ ησλ πνπ ζπκπιήξσζαλ ηα εξσηεκαηνιφγηα. 1 κε ζεκηλάξηα γηα ηνπο δαζθάινπο θαη ηνπο γνλείο, θαη εμνηθείσζε γηα ηνπο καζεηέο ε εξγαζίαο καο δελ ζα επηθεληξσζεί ζε απηήλ ηελ πξνζπάζεηα.

139 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα 126 Γνκή εξσηεκαηνινγίσλ Ρν εξσηεκαηνιφγην 1 πνπ ζρεδηάζηεθε γηα απηήλ ηελ έξεπλα αξρίδεη κε κηα γεληθή, απινπζηεπκέλε, ζεσξεηηθή πεξηγξαθή ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ επξφθεηην λα ζρεδηαζηεί πξνθεηκέλνπ λα θαηαιάβνπλ νη γνλείο ην ζχζηεκα κε έλαλ εχθνιν θαη θαηαλνεηφ ηξφπν. Ζ δνκή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ είλαη παξφκνηα κε απηή ηνπ αληίζηνηρνπ πνπ δφζεθε ζηνπο καζεηέο θαη κεξηθέο εξσηήζεηο είλαη παξφκνηεο. Εεηήζεθε απφ ηνπο γνλείο λα πξνζπαζήζνπλ λα ζθεθηνχλ ηελ εθαξκνγή απηνχ ηνπ ζπζηήκαηνο ζηα παηδηά ηνπο θαη λα βαζίζνπλ ηηο απαληήζεηο ηνπο ζε απηήλ ηελ ηδέα. Ρν εξσηεκαηνιφγην απνηειείηαη απφ 8 εξσηήζεηο. Σξεζηκνπνηνχληαη εξσηήζεηο αλνηρηνχ θαη θιεηζηνχ ηχπνπ. Νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο εξσηήζεηο είλαη εξσηήζεηο φπνπ δεηείηαη ε πξνζσπηθή γλψκε ησλ γνλέσλ, αιιά ππάξρνπλ θαη εξσηήζεηο πνπ ηνπο δεηήζεκε λα απαληήζνπλ ζε πξαγκαηηθά γεγνλφηα. Ξνζνζηφ απάληεζεο Ρα εξσηεκαηνιφγηα πνπ επηζηξάθεθαλ απφ ηνπο γνλείο ήηαλ κφλν 58 παξά ηελ πξνζπάζεηα λα ζπγθεληξσζνχλ πεξηζζφηεξα. Ρν πνζνζηφ επηζηξνθήο δειαδή ήηαλ πεξίπνπ 77%. Απνηειέζκαηα έξεπλαο 1. Έρεηε ρξεζηκνπνηήζεη εζείο ή ην παηδί ζαο θάπνην παξφκνην ζχζηεκα κε απηφ πνπ πεξηγξάθεηαη πην πάλσ; 0% 100% Ναι Όχι 2. Ξηζηεχεηε φηη ην παηδί ζαο έρεη επαξθή γλψζε ρεηξηζκνχ ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή γηα έλα ηέηνην ζχζηεκα; 29% 52% 19% Ναι Χρειάηεται Εξάςκθςθ Όχι 3. Θαηά πφζν ππνζηεξίδεηε ηελ εηζαγσγή ησλ Λέσλ Ρερλνινγηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζε ζρέζε κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο; 1 κπνξείηε λα ην δείηε ζην ζρεηηθφ παξάξηεκα

140 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα % 55% 21% Πιςτεφω είναι αναγκαία και τθν υποςτθρίηω Πιςτεφω ότι είναι αποτελεςματικι ςε ζνα βακμό Πιςτεφω ότι ο παραδοςιακόσ τρόποσ είναι πιο αποτελεςματικόσ 4. Ξφζν απνηειεζκαηηθφ λνκίδεηε φηη ζα είλαη έλα ηέηνην ζχζηεκα ζαλ απηφ πνπ πεξηγξάθεηαη παξαπάλσ απφ εθπαηδεπηηθήο άπνςεο; 10% 64% 26% Πολφ Αποτελεςματικό Κακόλου 5. Ξφζν ελδηαθέξνπζα βξίζθεηαη κηα ηέηνηα ηδέα γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ζαο 34% 19% 47% Πολφ Ενδιαφζρουςα Κακόλου 6. Γλσξίδεηε λα ρεηξίδεζηε ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ( ) θαη ην ρψξν ζπδεηήζεσλ (Forum); 72% 28% Ναι Όχι 7. Νη Γνλείο ρξεηάδεηαη λα επηθνηλσλνχλ κε ηνλ Γάζθαιν κε ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ( ) θαη ην ρψξν ζπδεηήζεσλ (Forum). Δίζηε πξφζπκνη λα ζπκκεηάζρεηε ζε κηα ηέηνηα

141 Πρεδίαζε Δθπαηδεπηηθνχ Ινγηζκηθνχ θαη Δξεπλεηηθά Απνηειέζκαηα 128 δηαδηθαζία (γηα ηνπο γνλείο πνπ δελ γλσξίδνπλ ηα παξαπάλσ εξγαιεία ζα δεκηνπξγεζεί νδεγφο εθκάζεζεο); 33% 67% Ναι Όχι 8. Ξηζηεχεηε φηη ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ( ) θαη ν ρψξνο ζπδεηήζεσλ (Forum) ζα είλαη απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο κε ηνλ Γάζθαιν; 41% 59% Ναι Όχι Ζ εξψηεζε 8 είρε θαη έλα δεχηεξν κέξνο εάλ ε απάληεζε ήηαλ φρη: «Δάλ ε απάληεζε είλαη Όρη, παξαθαιψ εμεγήζηε γηαηί:». Απφ ηνπο 24 αλζξψπνπο πνπ απάληεζαλ «φρη», 17 άλζξσπνη απάληεζαλ ην δεχηεξν κέξνο ηεο εξψηεζεο. Ρα θχξηα ζεκεία πνπ επηζήκαλαλ νη γνλείο πνπ απάληεζαλ «Όρη» ζπλνςίδνληαη ζηα παξαθάησ: Γελ έρσ ππνινγηζηή ζην ζπίηη. Γελ είκαη εμνηθεησκέλνο κε ηε ρξήζε ηνπ ρψξνπ ζπδεηήζεσλ θαη ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ. Λνκίδσ φηη ζα ήηαλ θαιχηεξα λα επηθνηλσλψ καδί ηνπο πξφζσπν-κε-πξφζσπν. πνζηεξίδσ ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν κάζεζεο. Γελ έρσ ην ρξφλν λα αζρνιεζψ κε απηφ. Γελ εκπηζηεχνκαη ηελ αζθάιεηα ηνπ ζπζηήκαηνο. Κπνξεί ν καζεηήο λα ζηέιλεη ηα ζηνηρεία ζηνπο δαζθάινπο αληί γηα κέλα. Ρν ζχζηεκα κπνξεί λα κελ ιεηηνπξγεί ζσζηά θαη λα ππάξρνπλ πξνβιήκαηα επηθνηλσλίαο. Αλάιπζε Απνηειεζκάησλ Ζ έξεπλα πεξηειάκβαλε γνλείο καζεηψλ πνπ θνηηνχλ ζε Γεκνηηθά Πρνιεία ηεο Αξθαδίαο θαη ηεο Ιαθσλίαο θαη απηφ ζεκαίλεη φηη δελ κπνξνχκε λα γεληθεχζνπκε ηα απνηειέζκαηα γηα ην ππφινηπν ηεο Διιάδαο. Έηζη ε αθφινπζε αλάιπζε είλαη βαζηζκέλε ζηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ γνλέσλ ησλ καζεηψλ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ζρνιείσλ. Ρν γεγνλφο φηη ην 100% ησλ γνλέσλ είπε φηη απηνί θαη ηα παηδηά ηνπο δελ έρνπλ αζρνιεζεί πνηέ κε έλα ζχζηεκα παξφκνην κε απηφ πνπ ζρεδηάδεηαη ήηαλ αλακελφκελν κε δεδνκέλεο ηηο απαληήζεηο απφ ηνπο καζεηέο ησλ ζρνιείσλ. Δπηπιένλ, φπσο έρεη αλαθεξζεί, δελ ππάξρνπλ εηθνληθά καζεζηαθά πεξηβάιινληα ζε απηή ηελ βαζκίδα εθπαίδεπζεο. Ζ πιεηνςεθία ησλ γνλέσλ, 52%, απάληεζε φηη κε ιίγε πξαθηηθή ηα παηδηά ηνπο ζα έρνπλ επαξθή γλψζε ρεηξηζκνχ ππνινγηζηψλ γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ ζπζηήκαηνο. Απηφ είλαη έλα ελζαξξπληηθφ απνηέιεζκα κηαο θαη δείρλεη φηη νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο γνλείο ζεσξνχλ φηη ηα παηδηά ηνπο έρνπλ ήδε βαζηθή γλψζε ρξήζεο ππνινγηζηψλ. Απηή ε εξψηεζε είλαη παξφκνηα κε εθείλε πνπ ππάξρεη ζην εξσηεκαηνιφγην ησλ καζεηψλ θαη ην απνηέιεζκα απηήο ηεο απάληεζεο είλαη ζρεδφλ ην ίδην, δεδνκέλνπ φηη ην 59% ησλ καζεηψλ είρε απαληήζεη φηη κε ιίγε εμάζθεζε δελ