ΘΕΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ (Paper 1: Μάιος 2013) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΣΠΑ ΣΤΟ ΣΕΣ (Σύµφωνο Εταιρικής Σχέσης)

Transcript

1 ΘΕΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ (Paper 1: Μάιος 2013) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΣΠΑ ΣΤΟ ΣΕΣ (Σύµφωνο Εταιρικής Σχέσης) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: 1. Η ΕΛΛΑ Α ΕΝΟΨΕΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟ ΟΥ (σελ.2 ) 2. ΤΟ ΝΕΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ (σελ.4) 3. ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΜΑΣ (σελ. 6) 4. Η ΝΕΑ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (σελ. 7) 5. Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (σελ. 10) 1

2 Η χώρα µας σήµερα διανύει µία µαραθώνια διαδροµή αντοχής προκειµένου να φθάσει στο σηµείο εκείνο που θα σηµατοδοτήσει την έναρξη της εξόδου από την παρατεταµένη ύφεση. Η διαδροµή προς την Ανάπτυξη, που περνάει µέσα από µια ιδιαίτερα οξυµένη δηµοσιονοµική κρίση αλλά και εξωγενείς περιορισµούς (όροι του Συµφώνου Σταθερότητας και της Οικονοµικής ιακυβέρνησης), στερείται Εθνικών πόρων για επενδύσεις. Αντ αυτών υπάρχουν µόνο οι πόροι των διαρθρωτικών ταµείων και οι αναµενόµενες ξένες επενδύσεις. Η ΕΛΛΑ Α ΕΝΟΨΕΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Η στενότητα των διαθέσιµων πόρων αποτυπώνεται στην πορεία του Προγράµµατος ηµοσίων Επενδύσεων της τελευταίας δεκαετίας, το οποίο συνιστά το βασικότερο εθνικό χρηµατοδοτικό εργαλείο της οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης: το συνολικό επίπεδο των επενδύσεων από 5,1% επί του ΑΕΠ το 2004 έφθασε στο 3,6% το 2013, µε δραµατική µείωση του εθνικού σκέλους. Επιπλέον, οι ενδείξεις µετά την ενδιάµεση αξιολόγηση της υλοποίησης του ΕΣΠΑ , δύο χρόνια πριν το κλείσιµο, δεν είναι ενθαρρυντικά: την οι πραγµατοποιηθείσες δαπάνες έφθασαν το 47,34% της συνολικής ηµόσιας απάνης (στοιχεία ΟΠΣ). Η αναστροφή του κλίµατος ύφεσης, υπό προϋποθέσεις, µπορεί να προέλθει από την αποτελεσµατικότερη αυτή την φορά χρήση των νέων και µειωµένων διαρθρωτικών πόρων µέσα από στοχευµένες και πολλαπλασιαστικού χαρακτήρα παρεµβάσεις, σε τοµείς που παρουσιάζουν µέγιστη προστιθέµενη αξία για τη χώρα. Βασική στρατηγική επιδίωξη αποτελούν φυσικά η ανάπτυξη, µε δηµιουργία θέσεων απασχόλησης και η αποκατάσταση της δοκιµασµένης από την κρίση κοινωνικής συνοχής. Οι διαδικασίες για την υιοθέτηση του απαραίτητου θεσµικού πλαισίου για την έναρξη της νέας περιόδου του «Κοινού Πλαισίου Στρατηγικής » έχουν εισέλθει στην τελική φάση και µέχρι τα τέλη του έτους η Ελλάδα οφείλει να έχει υποβάλει προς έγκριση την Συµφωνία Εταιρικής Σχέσης και τα νέα Επιχειρησιακά Προγράµµατα. Ήδη το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο, στις 8 Φεβρουαρίου 2013, κατέληξε σε συµφωνία για το επόµενο Πολυετές ηµοσιονοµικό Πλαίσιο , σύµφωνα µε το οποίο καθορίζονται οι χρηµατοδοτικές προτεραιότητες της Ε.Ε. Το επίπεδο των χρηµατοδοτήσεων για τα έτη είναι κατά 34 δισ. ευρώ, χαµηλότερο συγκριτικά µε προηγούµενη επταετία. Και για την Ελλάδα επέρχεται µείωση των 2

3 κονδυλίων, τα οποία σύµφωνα µε το Υπουργείο Ανάπτυξης θα κατανεµηθούν ως ακολούθως: -6,34 δισ. ευρώ στις λιγότερο αναπτυγµένες περιφέρειες i, -2,5 δισ. ευρώ στις αναπτυγµένες περιφέρειες, -2,1 δισ. ευρώ στις περιφέρειες που βρίσκονται στο ενδιάµεσο στάδιο ανάπτυξης, -3,41 δισ. ευρώ στο Ταµείο Συνοχής δηλαδή σε έργα περιβάλλοντος και µεταφορές, -1,8 δισ. ευρώ στην αγροτική ανάπτυξη, -210 εκατ. ευρώ σε διακρατικά έργα, -160 εκατ. ευρώ στη νεανική απασχόληση, ενώ -2 δισ. ευρώ επιπλέον αναµένεται να διατεθούν το 2016, µετά την αναθεώρηση των στοιχείων µε βάση την οικονοµική κατάσταση την συγκεκριµένη περίοδο. Σε πρώτη φάση, οι πόροι που θα διατεθούν αποκλειστικά για τη νεανική απασχόληση συνιστούν µόλις το 1,03% επί του συνόλου των πόρων που θα διατεθούν έως το Ακόµη κι αν υποθέσουµε ότι οι παρεµβάσεις που θα αναληφθούν στις λιγότερο ανεπτυγµένες περιφέρειες λαµβάνουν υπόψη την παράµετρο απασχόληση, παραµένει σαφές ότι το ανωτέρω ποσοστό είναι απειροελάχιστο και θα πρέπει τουλάχιστον να δεκαπλασιαστεί. (Αυτό θα µπορούσε να προκύψει από µείωση 5% σε όλα τα παραπάνω κονδύλια υπέρ της νεανικής απασχόλησης) 3

4 Το πλαίσιο εντός του οποίου καλούνται οι αρµόδιες Αρχές να σχεδιάσουν τον αναπτυξιακό προγραµµατισµό καθορίζεται µεταξύ άλλων από τις δεσµεύσεις της χώρας, οι οποίες αποτυπώνονται σε µία σειρά κειµένων σχετικά µε τους αναπτυξιακούς και δηµοσιονοµικούς στόχους για το προσεχές µέλλον. Τα κείµενα αυτά είναι η Στρατηγική «Ευρώπη 2020», το Εθνικό Πρόγραµµα Μεταρρυθµίσεων, το Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο, το Πολυετές ηµοσιονοµικό Πλαίσιο και τα Μνηµόνια ηµοσιονοµικής πειθαρχίας (για τις χώρες σε περίοδο οικονοµικής ύφεσης). ΤΟ ΝΕΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Το πλαίσιο διαφοροποιείται ως προς τις προηγούµενες προγραµµατικές περιόδους παρουσιάζοντας νέες προκλήσεις και νέες δυσκολίες για όσους προτίθενται να ενταχθούν, παρέχοντας ταυτόχρονα νέες ευκαιρίες (ενδεχοµένως µοναδικές) τις οποίες επιβάλλεται να εκµεταλλευτούµε άµεσα και αποτελεσµατικά: 1. Οι διαρθρωτικοί πόροι δεν χορηγούνται ως ενιαίο ποσό σε όλη τη χώρα προκειµένου να τα διαχειριστεί και να τα κατανείµει κατά το δοκούν. Αντιθέτως, δίνονται συγκεκριµένοι πόροι για συγκεκριµένους στόχους: το ποσό πρέπει να κατανεµηθεί δεσµευτικά, µε συγκεκριµένα πλαφόν και µε συγκεκριµένες ποσοστώσεις ανά στόχο. Επίσης διαφορετική είναι η κατανοµή ανά περιφέρεια. 2. Η χώρα είναι υποχρεωµένη να τηρήσει νέους όρους και δεσµεύσεις, που δεν είχε στο παρελθόν: (α) θεµατικές προτεραιότητες σε πεδία που η Ελλάδα δεν είχε επενδύσει ιδιαίτερους πόρους. (β) εξειδίκευση κάθε περιφέρειας σε παραγωγικούς τοµείς στους οποίους καλείται να επενδύσει και µε έµφαση στην στήριξη της αντίστοιχης τεχνολογίας (έξυπνη εξειδίκευση). (γ) δέσµευση για ολοκληρωµένες χρηµατοδοτήσεις (integrated funding), δηλαδή για συνδυασµένες επενδύσεις σε υποδοµές, επιδοτήσεις και ανθρώπινο δυναµικό. 3. Πεδία που η χώρα µας, είτε δεν είχε καν στους στόχους της, είτε είχε εξαιρετικά χαµηλές επιδόσεις µπαίνουν υποχρεωτικά στο προσκήνιο. Ενδεικτικά: (α) αποτελεσµατική σύνδεση έρευνας και παραγωγής, (β) διαχείριση κινδύνων κλιµατικής αλλαγής, (γ) ενεργειακή αποδοτικότητα κτηρίων, (γ) συµπαραγωγή ενέργειας και θερµότητας, (δ) εξειδίκευση σε συγκεκριµένους παραγωγικούς τοµείς και επένδυση τεχνολογίας σε αυτούς, και (ε) σύνδεση εκπαίδευσης µε παραγωγή και προγράµµατα πρακτικής άσκησης. 4

5 4. Καθίσταται υποχρεωτική η προηγούµενη τήρηση κάποιων δεσµεύσεων της χώρας για κάθε θεµατική προτεραιότητα πριν τεθούν στη διάθεσή της οι πόροι (εκ των προτέρων αιρεσιµότητες/ ex ante conditionalities). 5. Η αξιολόγηση θα εφαρµόζεται καθ όλη τη διάρκεια του προγράµµατος (ανά διετία) και θα επιβάλλονται κυρώσεις έως και την αναστολή δεσµεύσεων και πληρωµών. 6. Η τάση της ΕΕ είναι σαφής: «Κινητοποιείστε τις αναπτυξιακές σας δυνάµεις» - «ηµιουργείστε θέσεις εργασίας». Τα µεγάλα έργα υποδοµής δεν µπαίνουν αυτή την φορά σε προτεραιότητα. 7. ιαφαίνονται ως πιο αποτελεσµατικές (ιδίως για τη δηµιουργία θέσεων εργασίας και την αντιµετώπιση κοινωνικών αλλά και περιβαλλοντικών προβληµάτων και προκλήσεων) οι δράσεις σε µικρή κλίµακα, µε ενίσχυση των τοπικών πρωτοβουλιών. Οι Περιφέρειες και οι Τοπικοί Φορείς έχουν πλέον τον κύριο λόγο. 8. ίνεται έµφαση σε νέες διαδικασίες (community led development, smart specialization) που προϋποθέτουν ενεργό συµµετοχή ιδιωτικών και κοινωνικών φορέων και των τοπικών κοινωνιών και που είναι εκτός της µέχρι σήµερα κρατικής πρακτικής. 9. Το νέο θεσµικό πλαίσιο της προγραµµατικής περιόδου χαρακτηρίζει η ευελιξία για την αντιµετώπιση νέων προκλήσεων και απροσδόκητων γεγονότων, επιτρέποντας έτσι τον επαναπρογραµµατισµό των χρηµατοδοτήσεων. 10. Την περίοδο αυτή, καλούµαστε να δούµε τη χώρα µέσα στις γεωπολιτικές µακρο-περιφέρειες (macro regions) στις οποίες εντάσσεται, στο ευρύτερο Ευρωπαϊκό και Μεσογειακό γεωστρατηγικό περιβάλλον. 11. Η ΕΕ ασκεί πιεστικό έλεγχο (και λόγω Προγράµµατος Στήριξης) στη βάση του Κειµένου Θέσεων της µε το οποίο θέτει 5 προτεραιότητες & 11 προϋποθέσεις επιτυχίας, οι οποίες κινούνται σε πεδία «αµηχανίας» και «µειωµένης τεχνογνωσίας» για τις παραδοσιακές κρατικές αρχές. 5

6 Οι πόροι των διαρθρωτικών ταµείων θα είναι από τα σηµαντικότερα µέσα για την αντιµετώπιση των κύριων αναπτυξιακών προκλήσεων της χώρας µας και γι αυτό, τώρα, περισσότερο από ποτέ καθίσταται αναγκαίο να επαναπροσδιοριστεί το αναπτυξιακό µοντέλο της χώρας, το «προς ποια κατεύθυνση θέλουµε να οδηγηθούµε». Και αυτό δεν σηµαίνει µόνο να επιλεγούν οι παραγωγικοί τοµείς αλλά κυρίως να χαρτογραφήσουµε και να αναµορφώσουµε το νέο «οικοσύστηµα» εντός του οποίου θα αναπτυχθούν οι τοµείς αυτοί. Η απόφαση της εθνικής κατανοµής των κοινοτικών πόρων της 5 ης Προγραµµατικής Περιόδου θα πρέπει να επιβεβαιωθεί και εντός του εθνικού κοινοβουλίου. Επιπλέον, θα πρέπει να επιλέξουµε και να επικεντρώσουµε την χρηµατοδότηση που παρέχεται στο πλαίσιο των διαρθρωτικών πολιτικών σε έναν µικρό αριθµό ιεραρχηµένων προτεραιοτήτων, έως πέντε το πολύ, που συνδέονται στενά µε τη στρατηγική "Ευρώπη 2020", και σε τοµείς που η χώρα µας παρουσιάζει συγκριτικό πλεονέκτηµα όχι µόνο σε περιφερειακό επίπεδο (Νοτιοανατολική Ευρώπη) αλλά και σε ευρωπαϊκό [Μεταφορές (διακοµµετακοµιστικο εµπόριο), ενέργεια (ΑΠΕ), περιβάλλον, τουρισµός (ιατρικός)]. Οι στοχευµένες επενδύσεις, ο µεσοπρόθεσµος προγραµµατισµός και τα µετρήσιµα αποτελέσµατα µπορούν να καταστούν το τρίπτυχο της επιτυχίας. ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΜΑΣ Στοχευµένες επενδύσεις µεσοπρόθεσµες στρατηγικές µετρήσιµα αποτελέσµατα Κοινός παρανοµαστής όλων οφείλει να είναι η δηµιουργία βιώσιµων θέσεων απασχόλησης και µάλιστα η επιτάχυνση αυτής κατά τα πρώτα δύο χρόνια ενεργοποίησης των διαρθρωτικών ταµείων. Οι πολιτικές και επενδυτικές επιλογές µας θα πρέπει να βάζουν φρένο στο φαινόµενο brain drain δηλαδή της φυγής των νέων Ελλήνων επιστηµόνων στο εξωτερικό. 6

7 Έχοντας υπόψη την εµπειρία των προηγούµενων περιόδων προγραµµατισµού και την πρόσφατη ενδιάµεση αξιολόγηση του ΕΣΠΑ, σίγουρα θα πρέπει να αλλάξουµε τον τρόπο εργασίας µας προς µία περισσότερο συνεπή και καινοτόµο προσέγγιση. Η αλλαγή αυτή µπορεί να προέλθει µε την υιοθέτηση των ακόλουθων σηµείων: 1. Επιβάλλεται η ολοκληρωµένη προσέγγιση κατά τον σχεδιασµό των χρηµατοδοτικών παρεµβάσεων, µε άλλα λόγια η συντονισµένη χρήση των κεφαλαίων σε τοµείς στους οποίους η συµπληρωµατικότητα των κεφαλαίων έχει καθοριστική σηµασία για µία αποτελεσµατική επένδυση: επιχειρηµατικότητα, αστική ανάπτυξη, παιδεία, υγεία. Για παράδειγµα, η παροχή ολοκληρωµένων και προηγµένου επιπέδου υπηρεσιών Ιατρικού Τουρισµού µπορεί να διαδραµατίσει σηµαντικό ρόλο στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας καθότι διαθέτει όλες τις αναγκαίες συνθήκες (περισσότερα µέρη τουριστικού ενδιαφέροντος, ευνοϊκότερο κλίµα, πολλά και καλά ξενοδοχεία) και βέβαια µεγάλο αριθµό γιατρών και ιατρικού προσωπικού. Κάθε επιλογή επένδυσης πόρων σε προγράµµατα ιατρικού τουρισµού δεν µπορεί παρά να λαµβάνει υπόψη της µια σειρά παραµέτρων όπως θέµατα επιχειρηµατικότητας (ξενοδοχειακές/ασφαλιστικές υπηρεσίες), υγείας (δηµόσιες και ιδιωτικές µονάδες πιστοποιηµένες µε διεθνείς προδιαγραφές), παιδείας (εξειδίκευση/επιµόρφωση του ήδη υψηλών προσόντων ιατρικού δυναµικού). Η επιλογή και η πραγµατοποίηση κάθε στόχου θα είναι ένας σαφής δείκτης αξιολόγησης των Υπουργών και της Κυβέρνησης. 2. Η νέα προγραµµατική περίοδος ενισχύει τον ρόλο της Περιφέρειας (community led actions), η οποία πλέον φέρει την ευθύνη για το σχεδιασµό και την παρακολούθηση της περιφερειακής πολιτικής. Αυτό σηµαίνει ότι τα νέα Επιχειρησιακά Προγράµµατα µπορεί να είναι κυρίως Περιφερειακά, διατηρώντας τις οριζόντιες παρεµβάσεις σε ένα έως δύο ίσως τοµεακά προγράµµατα, οι οποίες θα αποτελούν στρατηγική επιλογή της χώρας κι ως εκ τούτου θα καθίσταται απαραίτητη η διαχείρισή τους σε κεντρικό επίπεδο. Κάθε Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα σχεδιάζεται, εφαρµόζεται, παρακολουθείται στο επίπεδο της Περιφέρειας, αντανακλώντας µια ολοκληρωµένη αναπτυξιακή πολιτική, µία ενιαία περιφερειακή στρατηγική, η εφαρµογή της οποίας µπορεί να χρηµατοδοτείται από εναλλακτικές πηγές χρηµατοδότησης. Ο «Καλλικράτης» έδωσε στην τοπική αυτοδιοίκηση ευρείες αρµοδιότητες και αυτονοµίες, οι οποίες όµως µέχρι σήµερα δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως. Αυτό σηµαίνει ενίσχυση της περιφέρειας µε τα κατάλληλα µέσα σε εξειδικευµένο Η ΝΕΑ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 7

8 θεσµικό, οργανωτικό επίπεδο καθώς και στελεχιακού δυναµικού, το οποίο θα πρέπει σε πρώτη φάση να µετακινηθεί από το κέντρο. 3. Η αξιολόγηση κατά την διάρκεια της υλοποίησης αποτελεί βασικό εργαλείο της διαχείρισης στις περισσότερες χώρες. Με τη συνεχή αξιολόγηση είναι δυνατή η µέτρηση των αποτελεσµάτων και επιπτώσεων των προγραµµάτων, αλλά κυρίως η διόρθωση της πορείας τους όπου απαιτείται. Η δηµιουργία µιας τέτοιας κουλτούρας στη χώρα καθυστερεί, αφού η αξιολόγηση γίνεται συχνότατα αντιληπτή ως κάποιας µορφής «έλεγχος» που πρέπει να αποφεύγεται και όχι ως εργαλείο επιβοηθητικό της διαχείρισης που είναι στην πραγµατικότητα. Οι υπηρεσίες διαθέτουν ακριβοπληρωµένες αξιολογήσεις οι οποίες δεν διαβάζονται και δεν χρησιµοποιούνται ποτέ. Θα πρέπει να δηµιουργηθεί µια ειδική ιστοσελίδα στο γραφείο του Π/Θ όπου να αναρτηθούν οι περιλήψεις όλων των αξιολογήσεων που έχουν παραδοθεί µέχρι σήµερα. 4. Το ισχύον σύστηµα σύνθετων και αναποτελεσµατικών διεργασιών και διαδικασιών διαχείρισης και ελέγχου θα πρέπει να απλοποιηθεί ριζικά, ώστε να µειωθεί ο κίνδυνος καθυστερήσεων κατά το στάδιο της εφαρµογής. Επιπλέον, η οµογενοποίηση των διαδικασιών διαχείρισης σε εθνικό επίπεδο συνιστά εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση αποτελεσµατικής εργασίας. 5. Ο ρόλος και οι αρµοδιότητες της κεντρικής διοίκησης θα πρέπει να επανασχεδιαστεί. Το Υπουργείο και η υποκείµενη αρµόδια υπηρεσία (Γενική Γραµµατεία/ες) θα πρέπει να λειτουργεί αυστηρώς συντονιστικά, παρέχοντας κατευθυντήριες οδηγίες στους φορείς διαχείρισης και στελεχώνοντας µε τα κατάλληλα θεσµικά εργαλεία σε επίπεδο αξιολόγησης-ελέγχου-επιβολής κυρώσεων. 6. Μεταξύ του 2ου Κ.Π.Σ και του ΕΣΠΑ ο αριθµός των εµπλεκόµενων φορέων και υπηρεσιών στην διαχείριση µεγεθύνθηκε υπερβολικά (Αρκεί να αναλογιστούµε ότι υπάρχουν 49 Αρχές (ειδικές υπηρεσίες κλπ. 13 περιφερειακά ταµεία ανάπτυξης δηλαδή 62 δοµές!) για τη διαχείριση του ΕΣΠΑ.) ενώ τα αποτελέσµατα της διαχείρισης δεν είχαν ανάλογη εξέλιξη. Το σύµπλεγµα των πολυάριθµων συντρεχουσών φορέων στη διαχείριση (µη περιλαµβανοµένου του µέρους της υλοποίησης) αποτελείται σήµερα από Ειδικές Υπηρεσίες, Ενδιάµεσους φορείς, ενδιάµεσες υπηρεσίες διαχείρισης, Υπηρεσίες Εφαρµογής κοκ. Η νέα Προγραµµατική Περίοδος επιβάλλει πλήρη αναδιάρθρωση του ανωτέρω συστήµατος µε σαφή διαχωρισµό αρµοδιοτήτων και µεγαλύτερη λογοδοσία και κατά συνέπεια εξορθολογισµό του κόστους διαχείρισης 8

9 των πόρων. 9

10 Όπως γνωρίζουµε, ο σχεδιασµός του απαραίτητου για την εφαρµογή θεσµικού πλαισίου σε επίπεδο Ε.Ε ολοκληρώνεται µε την έγκριση έως τα τέλη του έτους των Συµφωνιών Εταιρικής Σχέσης και των Επιχειρησιακών Προγραµµάτων των κρατών-µελών. Αυτό σηµαίνει ότι εως το καλοκαίρι θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ο διάλογος που έχει ξεκινήσει µε τους εµπλεκόµενους φορείς σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και που θα φέρει τις προτεραιότητες της Ε.Ε πιο κοντά στους πολίτες, ενισχύοντας το αίσθηµα της ανάληψης ευθύνης που απαιτείται για τη συµµετοχή όλων στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΑΣ Μέχρι σήµερα δεν υπάρχει ένας ουσιαστικός και οργανωµένος διάλογος σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο που να επιτρέπει την αισιοδοξία της εκταµίευσης πόρων εντός του Η επιτυχία του δηµόσιου διαλόγου έγκειται στο σωστό κείµενο ιαβούλευσης µε στόχους και µέσα, στη σωστή οργάνωση και στο εύρος των συµµετεχόντων και για αυτό είναι επιτακτική η ανάγκη ενός ευρύτερου ανοιχτού δηµόσιου διαλόγου µε όλους τους δηµόσιους, ιδιωτικούς και κοινωνικούς φορείς σε εθνικό, περιφερειακό, τοπικό, ενδεχοµένως και διεθνές επίπεδο (όσον αφορά τον σχεδιασµό των παρεµβάσεων στο πλαίσιο των Προγραµµάτων Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας). Το δεύτερο επίπεδο προετοιµασίας, κι αυτό εξαρτάται από την Ελληνική Πολιτεία είναι η οριστικοποίηση της νέας αρχιτεκτονικής των δοµών διαχείρισης, που θα προκύψουν από την αναµόρφωση των υφισταµένων και οι οποίες θα πρέπει να είναι σε πλήρη διάρθρωση και λειτουργία ως το πρώτο εξάµηνο του 2014 µε στόχο την ενεργοποίηση των πρώτων προκηρύξεων έργων. Η απόφαση για νέες απλές και αποτελεσµατικές δοµές διαχείρισης απαιτούν αποφάσεις τύπου «Γόρδιου εσµού». Η συνάντηση της ευρωπαϊκής και ελληνικής γραφειοκρατίας έχουν οδηγήσει σε αδιέξοδο κάθε παραγωγική προσπάθεια. Η Ελληνική Κυβέρνηση πρέπει να διαπραγµατευτεί έστω και µε εξαίρεση διαδικασίες προκηρύξεων και χρονοδιαγράµµατα. 10

11 Με το κείµενο αυτό, στόχος µας είναι να συνδράµουµε στον διάλογο παραθέτοντας ορισµένες σκέψεις µας: 1. Στόχοι. Να ξεκινήσουµε τις εργασίες της νέας περιόδου δυναµικά δίνοντας προτεραιότητα στην υλοποίηση µιας συγκεκριµένης πρότασης έργων- ολοκληρωµένων παρεµβάσεων- εθνικής εµβέλειας µε πολλαπλασιαστικά οφέλη σε οικονοµικούς και εργασιακούς όρους, υιοθετώντας παράλληλα ένα θεσµικό πλαίσιο αντίστοιχο εκείνου των ολυµπιακών αγώνων. Ο σχεδιασµός της πρότασης θα έχει φθάσει το επίπεδο ωρίµανσης για άµεση δυνατότητα έναρξης στις αρχές του Οι κινητήρες της παραγωγικής µηχανής της χώρας µε συγκριτικό πλεονέκτηµα είναι γνωστοί: (α) Παραγωγικές δραστηριότητες έντασης γνώσης (τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, βιοτεχνολογία, ενεργειακή & περιβαλλοντική τεχνολογία) (β) Πράσινη οικονοµία (περιβαλλοντικοί πόροι) (γ) Γαλάζια οικονοµία (θαλάσσιοι πόροι) (δ) Οι αναδυόµενοι τοµείς της πρωτογενούς παραγωγής και της µεταποίησης (ε) Μεταφορές/Logistics (στ) Πολιτιστικό προϊόν/ Τουρισµός ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Για παράδειγµα, στην Περιφέρεια Paca, µε πρωτεύουσα την Μασσαλία, υπάρχουν σήµερα επιχειρήσεις της Κοινωνικής Οικονοµίας, που αντιπροσωπεύουν το 13% του συνόλου των ιδιωτικών επενδύσεων στην περιοχή. Οι επιχειρήσεις καταλαµβάνουν τοµείς όπως τον τραπεζικό, τον αγροτικό, τον κοινωνικό και τις πολιτιστικές υπηρεσίες. Το 2007, η Περιφέρεια έθεσε σε λειτουργία ένα πρόγραµµα Κοινωνικής Οικονοµίας, το οποίο συµπληρώθηκε το 2012 από µια πρωτοβουλία δηµιουργίας συµφώνων για την ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονοµίας. Επιπλέον συστάθηκε ειδικό Ταµείο το οποίο υποστηρίζει χρηµατοδοτικά ανάλογα προγράµµατα. Τα τελευταία δέκα χρόνια συνεισέφερε στη διατήρηση και τη δηµιουργία θέσεων εργασίας. Η µέση χρηµατοδότηση είναι για κάθε κοινωνική επιχείρηση και οι µορφές της υποστήριξης ποικίλουν, περιλαµβάνοντας δωρεάν συµβουλευτική για κεφαλαιακή ενίσχυση, δάνεια και εγγυήσεις. 11

12 2. Νεανική, καινοτόµος, παραγωγική επιχειρηµατικότητα Οι µικρές καινοτόµες επιχειρήσεις είναι Α ΥΝΑΤΟΝ να χρηµατοδοτηθούν µε βάση τους συµφωνηθέντους όρους!!! Να στηρίξουµε την νεανική, καινοτόµος, παραγωγική επιχειρηµατικότητα µέσω των νέων χρηµατοπιστωτικών εργαλείων και κυρίως των επιχειρηµατικών κεφαλαίων (venture capital), κεφαλαίων σποράς (seed capital) και αρχικών κεφαλαίων (start-up capital), για τα οποία έχουν συσταθεί (από οτο 2009) και ανάλογα ταµεία µε την συµµετοχή και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (Ταµεία Επιχειρηµατικότητας (ΕΤΕΑΝ). Αν και η ελληνική οικονοµία δεν έχει υιοθετήσει ακόµη τα νέα επενδυτικά εργαλεία, εντούτοις η στήριξη ενός στοχευµένου ποσοτικά και ποιοτικά υπολογισµένου επενδυτικού σχήµατος τεχνολογίας γνώσης, µπορεί να είναι στις άµεσες προτεραιότητές µας. Συµπληρωµατικά, θα πρέπει αφενός µεν τα πεπραγµένα της ΕΤΕΑΝ ΑΕ να παρουσιαστούν λεπτοµερώς στην Βουλή, αφετέρου δε να ληφθούν αποφάσεις για τα σηµαντικά κεφάλαια που παραµένουν στους λογαριασµούς του και να ασκηθεί έλεγχος στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για τις καθυστερήσεις και την αναποτελεσµατικότητα στην υλοποίηση των συµφωνηθέντων από τον Μάρτιο του Πρέπει να απελευθερωθούν κεφάλαια και θεσµοί! 3. Σύνδεση εκπαιδευτικών ιδρυµάτων µε την οικονοµία Είναι κοινή παραδοχή ότι δεν έχουµε καταφέρει ακόµη να διασυνδέσουµε τα εκπαιδευτικά µας ιδρύµατα µε τις ανάγκες της αγοράς. Τα αποτελέσµατα της έρευνας στα πανεπιστήµια, που αρκετές φορές δεν έχουν να ζηλέψουν εκείνα των ξένων, δεν βρίσκουν τον δρόµο της εξόδου στην αγορά, ενώ αντίθετα τα λαµπρά µυαλά µόλις αποφοιτούν βρίσκουν εύκολα διέξοδο στην αγορά εργασίας στο εξωτερικό. Έχοντας κατά νου κυρίως την αναχαίτιση της διαρροής αυτής, θα πρέπει τα Πανεπιστήµια και ΤΕΙ της χώρας να συστήσουν [είτε ατοµικά είτε σε συνεργασία (µεταξύ οµοειδών)] ένα νοµικό πρόσωπο του οποίου ο ρόλος θα είναι η εκκίνηση, υποστήριξη και επίβλεψη της οικονοµικής αξιοποίησης των αναφυόµενων επιστηµονικών και τεχνολογικών αποτελεσµάτων από το πανεπιστηµιακό εργαστήριο και της διασύνδεσή της µε την παραγωγική διαδικασία. Με άλλα λόγια όχι µόνο θα µπορεί να αναλαµβάνει τη διαδικασία κατοχύρωσης δικαιωµάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, αλλά βασικότερα θα επιχειρεί να βοηθά τους 12

13 νέους επιστήµονες, που θέλουν να προχωρήσουν ένα βήµα παραπέρα δηµιουργώντας την δική τους καινοτόµο επιχείρηση, προσελκύοντας το ηµεδαπό και αλλοδαπό ιδιωτικό επενδυτικό ενδιαφέρον και την υποστήριξη µέσω κεφαλαίων επιχειρηµατικών συµµετοχών. Το ρυθµιστικό πλαίσιο και τα εργαλεία για την υλοποίηση όλων των ανωτέρω έχουν ήδη θεσπιστεί στις διατάξεις των άρθρων 58 και 60 του ν.4009/2011 περί «οµής, λειτουργίας, διασφάλισης της ποιότητας των σπουδών και διεθνοποίηση των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων». Αποµένει η βέλτιστη αξιοποίησή τους. 4. Ολοκληρωµένο πρόγραµµα για την απασχόληση των νέων. Να επικεντρώσουµε τις προσπάθειές µας σε προτάσεις άµεσης δηµιουργίας θέσεων εργασίας στον κοινωνικό ή περιβαλλοντικό τοµέα ως αναγκαίου µέσου για την αντιµετώπιση της φτώχειας, της ανισότητας και του κοινωνικού αποκλεισµού. Η διεθνής εµπειρία έχει αποδείξει ότι, µετά από µία κρίση ενώ άλλοι οικονοµικοί δείκτες σηµειώνουν πρόοδο, η απασχόληση βιώνει πολύ αργή ανάκαµψη, συνήθως µε καθυστέρηση τουλάχιστον δεκαετίας. Πρέπει λοιπόν να εργαστούµε για τον σχεδιασµό και την άµεση εφαρµογή ενός ολοκληρωµένου διετούς προγράµµατος διατήρησης, υποστήριξης και ένταξης ατόµων σε θέσεις απασχόλησης, το οποίο θα συµπεριλαµβάνει α) επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών σε επιχειρήσεις που θα προσλάβουν ανέργους, β) επιχορήγηση σύστασης Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων και απασχόλησης ανέργων 1, γ) επιδότηση προγραµµάτων απόκτησης εργασιακής εµπειρίας στον ιδιωτικό και δηµόσιο τοµέα (σε κοινωφελούς χαρακτήρα έργα) δ) διασφάλιση ελάχιστης εγγυηµένης απασχόλησης σε άνεργους νέους κατοίκους ιδιαίτερα πληγµένων από την ανεργία νησιωτικών και ακριτικών περιοχών, ε) απόκτηση επαγγελµατικών δεξιοτήτων σε τοµείς που παρουσιάζουν εξαγωγικό προσανατολισµό. Για τον σχεδιασµό του πακέτου των ανωτέρω δηµοσίων παρεµβάσεων θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ιδιαίτερα δηµογραφικά και κοινωνικοοικονοµικά χαρακτηριστικά της κάθε περιφέρειας. Η αποτελεσµατικότητα θα εξαρτηθεί και από την επιλογή της ανάθεσης της ευθύνης του σχεδιασµού και της παρακολούθησης σε έναν φορέα µε επιτυχηµένο ιστορικό σε ανάλογα προγράµµατα. Η ενδιάµεση αξιολόγηση των αποτελεσµάτων του και η τρέχουσα οικονοµική κατάσταση θα µας καθοδηγήσουν προς την αναµόρφωση, επέκταση ή 13

14 ολοκλήρωσή του. Όπως υπογραµµίσθηκε στην αρχή οι πόροι για την νεανική απασχόληση θα πρέπει να αυξηθούν δραστικά. 5. ιαχείριση, Απλοποίηση των οµών, Στελέχωση και Έλεγχος. Οι συνεχείς αλλαγές σε πολιτικό επίπεδο (αλλαγές κυβερνήσεων, πολιτικής ηγεσίας στα υπουργεία) δυσχεραίνουν την εφαρµογή προγραµµάτων και δράσεων διακόπτοντας κάθε δυναµική µεταρρύθµισης. Ο διορισµός, κατόπιν ανοιχτής διαγωνιστικής διαδικασίας, ενός Γενικού Γραµµατέα στον οποίο θα µεταβιβαστούν ουσιαστικές και αυξηµένες αρµοδιότητες διαχείρισης και ελέγχου, διατηρώντας στο πολιτικό επίπεδο την αρµοδιότητα χάραξης πολιτικών στρατηγικών κατευθύνσεων, µπορεί να συµβάλει στην επιτυχία. Ο διορισµός, ο οποίος θα εγκρίνεται από το εθνικό κοινοβούλιο, θα συνδέεται απαραίτητα µε την ανά διετία αξιολόγηση βάσει µετρήσιµων στόχων επιδόσεων και την ανά εξάµηνο ενηµέρωση στην αρµόδια Επιτροπή της Βουλής όσον αφορά την πρόοδο υλοποίησης των Προγραµµάτων. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να επιτρέψουµε να αναπαραχθούν επιλογές που οδήγησαν σε αποκλίσεις από την επίτευξη των στόχων σε ποσοτικούς αλλά και ποιοτικούς όρους. Τέλος, έως σήµερα δεν έχει παρουσιαστεί µια πρόταση που να αφορά έστω την βελτίωση των δοµών διαχείρισης µε δεδοµένα τα σηµαντικά προβλήµατά τους, όπως δυστυχώς έχουν διατυπωθεί και στο βασικό κείµενο διαλόγου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής µε την Ελλάδα για την προετοιµασία της συµφωνίας εταιρικής σχέσης και των προγραµµάτων της νέας περιόδου ( ). Αντίθετα, πληθαίνουν οι συγκεκριµένες αναφορές για συνέχιση των πελατειακών συµπεριφορών όσον αφορά τις επιλογές στην στελέχωσή τους. ** Για όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να χρησιµοποιήσουµε σωστά την υπάρχουσα αξιολόγηση πρώτον των υφιστάµενων δοµών που εµπλέκονται στη διαχείριση, δεύτερον, του ανθρώπινου δυναµικού που απασχολείται στους φορείς αυτούς και τρίτον, φυσικά των οικονοµικών πόρων που αναλώνονται για τους ανωτέρω σκοπούς. Την στελέχωση των ιαχειριστικών Αρχών θα πρέπει να ρυθµίσει µια διαδικασία που θα στηρίζεται στην διαφάνεια, την λογοδοσία και την τακτική αξιολόγηση σε όλα τα επίπεδα µέσω µετρήσιµων στόχων. Αυτό σηµαίνει ότι πέραν βεβαίως των πολιτικών προϊσταµένων και οι διοικητικοί προϊστάµενοι των µονάδων θα υποβάλλονται σε τακτικό 14

15 έλεγχο αποδοτικότητας κι όταν δεν καταφέρνουν τους στόχους τότε θα αποµακρύνονται. i Α. Λιγότερο αναπτυγµένες: Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, Κεντρική Μακεδονία, Θεσσαλία, Ήπειρος, υτική Ελλάδα. Β. Μεταβατικής στήριξης: υτική Μακεδονία, Ιόνια Νησιά, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, Βόρειο Αιγαίο και Κρήτη. Γ. Περισσότερο αναπτυγµένες: Αττική και Νότιο Αιγαίο. 15