Ευχαριστήριο σηµείωµα. Chelsea and Westminster Hospital. Renae McBride (PR and Communications Manager Paediatrics)

Transcript

1

2 1 Εισαγωγή

3 Ευχαριστήριο σηµείωµα Chelsea and Westminster Hospital Θα θέλαµε ιδιαίτερα να ευχαριστήσουµε: τον διοικητή του παιδιατρικού τµήµατος του νοσοκοµείου Γ.Γεννηµατάς για την βοήθειά του και την άψογη συνεργασία του, το ιατρικό, νοσηλευτικό, εκπαιδευτικό και βοηθητικό προσωπικό του νοσοκοµείου για την βοήθειά τους, την θεατρική οµάδα πέτρα, ψαλίδι, χαρτί που πραγµατοποίησαν παράσταση στους χώρους του νοσοκοµείου εθελοντικά, Renae McBride (PR and Communications Manager Paediatrics) Jennifer Allan και τους παρακάτω ιατρούς και managers από τα παιδιατρικά νοσοκοµεία της Αγγλίας για την φιλοξενία και συµπαράστασή τους: Royal Alexandra Children's Hospital Claire Child (Head of Paediatric & Neonatal Nursing Services) Gary Speirs (Project Manger) Sandra Crayford (Secretarial Services Manager - Paediatrics) Evelina Children's Hospital Miranda Jenkins (Joint General Managers) Carey Ellis (PA to Children's Management Team) Great Ormond Street Hospital for Children Chanel Cole (PA/ Office Coordinator) Natalie Robinson (Deputy Director of Redevelopment) Jo Trussler (Clinical Planner, Redevelopment) St Mary's Hospital Ben McArdle Tagore Charles (Paediatric Consultant) 2 Εισαγωγή

4 1. Εισαγωγή Η έρευνα µε τίτλο «Εκπόνηση αρχιτεκτονικής µελέτης και συνδροµή στην επίβλεψη για την ανακαίνιση των θαλάµων νοσηλείας του παιδιατρικού τµήµατος του νοσοκοµείου Γ.Γεννηµατάς της Θεσσαλονίκης» εγκρίθηκε από το ίδρυµα Ι.Λάτσης τον Φεβρουάριο του 2009, ηµεροµηνία που ξεκίνησαν και οι εργασίες εκπόνησής της. Η οµάδα της µελέτης αποτελείται από πέντε άτοµα: Ευµορφίλη Καµαρινοπούλου (αρχιτέκτων), Αθηνά Παπαδοπούλου (αρχιτέκτων), Μαριάννα Τερζή (αρχιτέκτων), Κατερίνα Γέρµανλη (εκπαιδευτικός), Αρχόντισσα Καναβάκη (ψυχολόγος). Το υπό µελέτη κτίριο εντάσσεται στο συγκρότηµα του νοσοκοµείου Γ.Γεννηµατάς και αρχικά χτίστηκε για να στεγάσει την ανωτέρα σχολή και το οικοτροφείο των Αδελφών νοσοκόµων. Τόσο η αλλαγή του χαρακτήρα της χρήσης, όσο και οι αυξανόµενες ανάγκες της παιδιατρικής πτέρυγας οδήγησαν σε αλλεπάλληλες µετασκευές και επηρέασαν την συνοχή των λειτουργιών του κτιρίου. Το πρόβληµα της έλλειψης χώρων και της κακής λειτουργίας απασχόλησε τόσο την διοίκηση του νοσοκοµείου, όσο και τους υπόλοιπους χρήστες, οι οποίοι άρχισαν να ερίζουν για την αναγκαιότητα ανακαίνισης και αναδιοργάνωσης του κτιρίου µελέτης. Έχοντας αυτά τα δεδοµένα επιλέχθηκε το συγκεκριµένο θέµα της έρευνας, η οποία κινήθηκε σε δύο άξονες τόσο µεθοδολογικά, όσο και ως προς τα παραγόµενα συµπεράσµατα. Ως απώτερος σκοπός ορίζεται η κάλυψη της επιτακτικής ανάγκης εξυγίανσης του κτιρίου της παιδιατρικής πτέρυγας, έτσι ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες νοσηλείας για τα ασθενή παιδιά, εργασίας για τους γιατρούς και το υπόλοιπο προσωπικό και παραµονής για τους συνοδούς. Το παρόν τεύχος περιλαµβάνει µια παρουσίαση της υφιστάµενης κατάστασης του κτιρίου και µια διήθηση στο βιβλιογραφικό υπόβαθρο των νοσοκοµειακών κτιρίων από ψυχολογική, παιδαγωγική και αρχιτεκτονική άποψη. Στην συνέχεια ακολουθεί η περιγραφή των παιδιατρικών νοσοκοµείων του εξωτερικού στα οποία πραγµατοποιήθηκαν επισκέψεις στα πλαίσια του ερευνητικού τµήµατος της εργασίας. Έπειτα παρατίθενται οι ανάγκες του υπο-µελέτη κτιρίου, όπως προκύπτουν από τις συνεντεύξεις που έγιναν στους χρήστες του (προσωπικό, συνοδοί κτλ) αλλά και µέσα από δραστηριότητες που διοργανώθηκαν από την ερευνητική οµάδα στους χώρους του νοσοκοµείου. Τέλος, παρουσιάζεται η πρόταση για την ανακαίνιση του εν λόγω κτιρίου. Όσον αφορά στην υφιστάµενη κατάσταση του κτιρίου αρχικά παρατίθενται κάποια ιστορικά στοιχεία σχετικά τόσο µε το ευρύτερο συγκρότηµα του νοσοκοµείου, όσο και µε το κτίριο µελέτης. Η ιστορική αυτή αναφορά τεκµηριώνει την σηµασία που πρέπει να δοθεί στη σχέση της παιδιατρικής πτέρυγας µε το διατηρητέο γειτονικό κτίριο του νοσοκοµείου. Στην συνέχεια αναλύεται η υπάρχουσα κατάσταση, από αρχιτεκτονική, κατασκευαστική και λειτουργική άποψη. Για το σκοπό αυτό αναζητήθηκαν από την τεχνική υπηρεσία του νοσοκοµείου τα αρχιτεκτονικά σχέδια της πτέρυγας, τα οποία όµως λόγω των πολλών µετασκευών, διαρρυθµίσεων και προσθηκών δεν ήταν επικαιροποιηµένα και χρειάστηκε άλλοτε να εµπλουτιστούν µε νέα στοιχεία και άλλοτε να τροποποιηθούν σηµειακά, όπως προέκυψε από τα συµπεράσµατα των επί τόπου διερευνητικών εργασιών. Η επίτευξη της πληρέστερης παρουσίασης της µελέτης απαιτούσε συνεπή ως προς την υπάρχουσα κατάσταση σχέδια, για τα οποία χρειάστηκαν εκτεταµένες επισκέψεις και ακριβείς µετρήσεις όλων των κύριων και βοηθητικών χώρων του κτιρίου εξαρχής, που πραγµατοποιήθηκαν µε τον αρµόζοντα σεβασµό προς τους ασθενείς. Σηµαντικό ρόλο για την τεκµηρίωση της αρχιτεκτονικής σύνθεσης στη φάση του σχεδιασµού της πρότασης διαδραµάτισε η ψυχολογική θεώρηση που βασίζεται στις αρχές της περιβαλλοντικής ψυχολογίας -γνωστή και ως αρχιτεκτονική ψυχολογία. Πιο συγκεκριµένα έγινε µια διερεύνηση τόσο σε ελληνική, όσο και σε ξενόγλωσση βιβλιογραφία που αφορούσε σε ψυχολογικές προσεγγίσεις σε νοσοκοµειακά κτίρια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Η ανάλυση αυτή κινήθηκε σε δύο άξονες εκ των οποίων ο πρώτος εστιάζει στην ψυχολογία των ατόµων που βιώνουν και συµβιώνουν µέσα σε ένα νοσοκοµειακό κτίριο - βραχυπρόθεσµα ή µακροπρόθεσµα-, ενώ ο δεύτερος επικεντρώνεται στον τρόπο που τα διάφορα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά των χώρων επιδρούν στην ψυχολογία των ανθρώπων, ιδιαίτερα των ασθενών. Επιπρόσθετα, η ψυχολογική θεώρηση αποκτά βαρύνουσα σηµασία, δεδοµένου ότι ο λεπτός ψυχισµός των παιδιών επηρεάζεται από αστάθµητους παράγοντες, οι οποίοι πρέπει να µελετούνται και να συνυπολογίζονται στον σχεδιασµό κτιρίων µε αντίστοιχες χρήσεις. Ιδιαίτερα χρήσιµη για τον σχεδιασµό είναι και η παιδαγωγική ανάλυση, αν και παράδοξη η ύπαρξή της στην αρχιτεκτονική µελέτη ανακαίνισης ενός νοσοκοµειακού κτιρίου. Όµως, τόσο ο χαρακτήρας του κτιρίου -παιδιατρική πτέρυγα- όσο και η λειτουργία σχολείου σε αυτό την καθιστούν απαραίτητη. Έπειτα από επιµελή βιβλιογραφική έρευνα και µε βάση την σχετική νοµοθεσία προσδιορίστηκαν οι αρµοδιότητες, λειτουργίες και δραστηριότητες ενός ειδικού (νοσοκοµειακού) σχολείου. Η εξειδίκευση στο συγκεκριµένο σχολείο του νοσοκοµείου Γ.Γεννηµατάς επιτεύχθηκε µε µία έρευνα πεδίου που περιελάµβανε γόνιµη συνδιαλλαγή µε το διδακτικό προσωπικό, παρακολούθηση και συµµετοχή στην διεξαγωγή των µαθηµάτων και άµεση επαφή µε τα ασθενή παιδιά και τους συνοδούς τους. Επιπρόσθετοι παράγοντες που λειτούργησαν σαν κατευθύνσεις για τον σχεδιασµό είναι νοµοθετικές οδηγίες για τα κτίρια υγείας όπως και παραδείγµατα αντίστοιχων κτιρίων - 3 Εισαγωγή

5 ορισµένα βραβευµένα σε διεθνείς διαγωνισµούς. Όσον αφορά στην νοµοθεσία, αξιοσηµείωτη είναι η απουσία τεχνικών προδιαγραφών για δηµόσια νοσοκοµεία, πληροφορία που διασταυρώθηκε µε απευθείας επικοινωνία µε το Υπουργείο Υγείας. Οι µόνες νοµοθετικές διατάξεις που ισχύουν για ιδιωτικές κλινικές (Π ΦΕΚ 202/ ) αποτέλεσαν γνώµονα στην σχεδιαστική διαδικασία. Σχετικά µε τα παραδείγµατα που επιλέχθηκαν, βασικό κριτήριο δεν ήταν το αισθητικό αποτέλεσµα των αρχιτεκτονικών επεµβάσεων αλλά το αίσθηµα ασφάλειας και θαλπωρής που αποπνέει ο χώρος έτσι ώστε το παιδί να µην ιδρυµατοποείται, αλλά να νιώθει ότι ζει και κινείται σε µια µικροκοινωνία. Όσον αφορά στις επί τόπου αυτοψίες σε παιδιατρικά νοσοκοµεία του εξωτερικού, έγινε καταγραφή των µεθόδων και του τρόπου οργάνωσης τους (λειτουργικά, χωροταξικά, χρηστικά). Επίσης επισηµάνθηκαν τυχόν άστοχες επιλογές που θα µπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, αλλά και πρακτικές που δεν υπάρχουν στην Ελλάδα, αλλά διευκολύνουν πολύ την λειτουργία των νοσοκοµείων. Πολύ σηµαντική υπήρξε επίσης η καταγραφή των αναγκών του υπο-µελέτη χώρου, όπως τις αντιλαµβάνονται οι καθηµερινοί χρήστες του (προσωπικό, ασθενείς, συνοδοί). Τα πορίσµατα που προέκυψαν από τις συνεντεύξεις, λήφθηκαν υπόψη κατά την σχεδιαστική διαδικασία. Ακόµη, η διοργάνωση διάφορων δραστηριοτήτων και η βίωση των δυσκολιών που υπήρξαν, επέτρεψαν την καλύτερη αντίληψη των δυνατοτήτων και των αδυναµιών του χώρου, καθώς και της στάσης των χρηστών του απέναντι σε ασυνήθιστες (για τα ως τώρα δεδοµένα) δραστηριότητες. Τέλος, παρουσιάζεται η πρόταση ανακαίνισης της ερευνητικής οµάδας, όπως προέκυψε συνυπολογίζοντας όλες τις παραπάνω παραµέτρους. Πρόκειται για µια πρόταση, η οποία δεν αρκείται απλώς στην αναδιοργάνωση και ανασκευή του χώρου, αλλά προτείνει και την αλλαγή στην νοοτροπία και την λειτουργία του. Για την αποτελεσµατικότερη διεξαγωγή των εργασιών της παρούσας µελέτης καθοριστική υπήρξε η διάθεση αλλαγής και το συνεργατικό πνεύµα από την πλευρά της διοίκησης, που πρόθυµα ενέκρινε όλες τις δραστηριότητες που προβλέπει η συγκεκριµένη έρευνα. Εξίσου σηµαντικές ήταν και οι διευκολύνσεις που παρείχε το νοσηλευτικό και διδακτικό προσωπικό, των οποίων η επαρκώς αποτελεσµατική δραστηριότητα δυσχεραίνεται καθοµολογία των συνοδών και νοσηλευόµενων- από το ανεπαρκές κτίριο. Εκτός, όµως, από τους άµεσα εµπλεκόµενους µε το νοσοκοµείο σηµαντική υπήρξε η βοήθεια και οι εύστοχες παρατηρήσεις και προτάσεις του δρ. Αριστείδη Μάζη (αρχιτέκτων, M.Sc. in Environmental Psychology, Επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ και ΠΘ) του οποίου η συµµετοχή ήταν εθελοντική. 4 Εισαγωγή

6 2. Ιστορικά στοιχεία Στις αρχές του 20 ου αιώνα τόσο οι πολιτικές όσο και οι κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στη Θεσσαλονίκη επέβαλαν την λειτουργία πολλών νοσοκοµείων. Οι µακροχρόνιοι πόλεµοι, που οδήγησαν στην απελευθέρωση της πόλης, έφεραν σαν αποτέλεσµα πολυάριθµους τραυµατίες. Χιλιάδες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, τη Θράκη και τη Ρωσία αναζήτησαν καταφύγιο στη Θεσσαλονίκη, αυξάνοντας δραµατικά τον πληθυσµό της. Όλα τα παραπάνω σε συνδυασµό µε τα ποικίλα λοιµώδη νοσήµατα που εκείνη την εποχή βρισκόταν σε έξαρση, µαρτυρούν την πολύ κακή υγειονοµική εικόνα της πόλης. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον δηµιουργήθηκε αρχικά το νοσοκοµείο που σήµερα είναι γνωστό ως Γενικό Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης «Γ. Γεννηµατάς», του οποίου η ιστορία περιγράφεται παρακάτω. Το κτίριο Στη συµβολή των σηµερινών οδών Αγίου ηµητρίου και Εθνικής Αµύνης (πρώην Χαµιδιέ) κατασκευάστηκε, κατά την εποχή της τουρκικής κυριαρχίας, κτίριο για να στεγάσει την έφιππη τουρκική Σχολή Χωροφυλακής. Το κτίσµα, σχήµατος Π, αποτελείται από έναν κεντρικό πυρήνα και δύο πλάγιες πτέρυγες, διατεταγµένες έτσι ώστε αφήνουν µια µεγάλη εσωτερική αυλή, που εξυπηρετούσε τις ανάγκες της εφίππου τότε χωροφυλακής. Η εγκατάσταση διέθετε και στάβλους για τα άλογα της υπηρεσίας, που βρισκόταν στο ισόγειο. Η αρχή Στο εν λόγω κτίριο στεγάστηκε αρχικά ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (Ε.Ε.Σ.), που άρχισε τη δράση του στην Θεσσαλονίκη ανεπίσηµα από την αρχή της απελευθέρωσης και επίσηµα από το Μετά από αίτηµα του συνδέσµου Κυριών Εθνικής, το τοπικό συµβούλιο του Ε.Ε.Σ. έκανε δεκτή την πρόταση για συνεργασία και την 27 η Οκτωβρίου 1916 δηµοσιεύτηκε το επίσηµο διάταγµα περί ιδρύσεως Γ Στρατιωτικού Νοσοκοµείου µε την επωνυµία «Νοσοκοµείο Ερυθρού Σταυρού» δυναµικότητας 400 περίπου κλινών. Έτσι εξακολούθησε µέχρι το 1918 και περιέθαλπε τραυµατίες πολέµου, πρόσφυγες και το 1917 πυροπαθείς. Το 1919 µετά από συνεννόηση του Ε.Ε.Σ. και του υπουργείου υγειονοµίας, το νοσοκοµείο παραδόθηκε στην Στρατιωτική Υγειονοµική Υπηρεσία. Η έµπνευση Το 1922, µετά τη Μικρασιατική καταστροφή, µε πρωτοβουλία της κυρίας Μαυροκορδάτου, οι κυρίες της Θεσσαλονίκης διακηρύσσοντας τη δυστυχία των προσφύγων, που κατέληξαν στη Θεσσαλονίκη, έσπευσαν να παροτρύνουν τους µεγάλους φιλάνθρωπους της πόλης, προκειµένου να συνεισφέρουν στην ανακούφισή του συγκεκριµένου πληθυσµού. Στο πλαίσιο αυτής της ευαισθητοποίησης, η Πηνελόπη έλτα, κόρη του Εµµανουήλ Μπενάκη, έλαβε από την Ελένη Βενιζέλου το ποσό των δραχµών, µε την εντολή να το διαθέσει υπέρ των χιλιάδων προσφύγων. Εκείνη, λαµβάνοντας υπόψη τα νοσήµατα που έπλητταν τον προσφυγικό κόσµο και την αδυναµία των υπαρχόντων νοσοκοµείων της πόλης να καλύψουν τις ανάγκες του, θεώρησε πως το σπουδαιότερο και δραστικότερο έργο για την ανακούφιση τους θα ήταν η ίδρυση ενός νοσοκοµείου, µια ιδέα που οριστικοποιήθηκε µε τη συνδροµή του Α. Ζάννα. Ο ίδιος συµµετείχε και στην πρώτη Επιτροπή για την οργάνωση και εποπτεία του νέου νοσοκοµείου που ιδρύθηκε και έφερε τον τίτλο «Κεντρικό Προσφυγικό Νοσοκοµείο». Το νέο αυτό νοσοκοµείο στεγάστηκε στο προαναφερθέν κτίριο στην οδό Εθνικής Αµύνης που ανακαινίστηκε και εξοπλίστηκε µε δαπάνες πολλών Μεγάλων Ευεργετών. Οι Εµµανουήλ και Βιργινία Μπενάκη, Στέφανος και Πηνελόπη έλτα, η Μαρκησία Ριανκούρ και άλλοι κατέθεσαν µεγάλα χρηµατικά ποσά, ενώ ο Ελληνικός και Αµερικάνικος Ερυθρός Σταυρός, διέθεσαν σηµαντικές ποσότητες φαρµάκων και άλλων φαρµακευτικών ειδών, όλα τα ιατρικά σκεύη και εργαλεία. Τα εγκαίνια του νοσοκοµείου πραγµατοποιήθηκαν στις 12 Φεβρουαρίου του 1923 µε την παρουσία πολλών εξεχόντων προσώπων της πόλης, µεταξύ άλλων, ο Νοµάρχης, ο ήµαρχος µετά του δηµοτικού συµβουλίου, ο Γενικός Πρόξενος της Γαλλίας και ο Πρόξενος της Ρουµανίας. Μετά το τέλος της τελετής, ακολούθησε περιήγηση, κατά την οποία οι παραβρισκόµενοι εντυπωσιάστηκαν από την τάξη και την οργάνωση του νέου νοσοκοµείου, που µπορούσε να περιθάλψει και να θεραπεύσει έναν µεγάλο αριθµό προσφύγων, διαθέτοντας 220 κρεβάτια. Κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας η κινητικότητα των νοσηλευόµενων ήταν περιορισµένη, αλλά µε την πάροδο του χρόνου αυξήθηκε σηµαντικά, καθώς και η προσέλευση ασθενών στα εξωτερικά ιατρεία. 5 Ιστορικά στοιχεία

7 6 Ιστορικά στοιχεία

8 Η µεταφορά Το 1941, µετά την έναρξη του Β Παγκόσµιου Πολέµου, το κτίριο επιτάχθηκε από τα γερµανικά στρατεύµατα κατοχής και το Νοσοκοµείο µεταφέρθηκε στην Καλαµαριά και στεγάστηκε στο ίδρυµα Αλητόπαιδος, που κτίστηκε το 1937 µε πρωτοβουλία και ενέργειες του εισαγγελέως εφετών Ηλία Μικρουλέα. Αργότερα το ίδιο κτίσµα φιλοξένησε την Τεχνική Σχολή Αριστοτέλης, και σήµερα χρησιµοποιείται για τις ανάγκες των Κ.Α.Π.Η. και παιδικής χαράς. Στο συγκεκριµένο κτίριο στεγάστηκαν τότε όλες οι κλινικές του νοσοκοµείου, κρατικές και πανεπιστηµιακές, µέχρι το Σύµφωνα µε γραπτά του ιατρού Πολυζωΐδη Σταύρο «Οι συνθήκες λειτουργίας του ήταν δύσκολες. Η µετάβαση των γιατρών γίνονταν µε το τραµ µέχρι την τελευταία στάση του Ντεπό και από κει περπατώντας αρκετή ώρα, ανάµεσα από δροµάκια και χωράφια δύσβατα. Η λειτουργία του νοσοκοµείου ήταν επίσης δυσχερής λόγω ελλείψεως χώρου, υγειονοµικού υλικού, φαρµάκων, ηλεκτρικού ρεύµατος την ηµέρα. Οι εγχειρήσεις και οι ακτινογραφίες αναγκαστικά γίνονταν το βράδυ και οι γιατροί, κυρίως οι βοηθοί, ήταν υποχρεωµένοι να εργάζονται συνεχώς». Μετά την αποχώρηση των Γερµανών, το 1945 το νοσοκοµείο επανήλθε στο παλαιό κτίριο και προσπάθησε να λειτουργήσει κανονικότερα. Οι συνθήκες όµως µετά το τέλος του πολέµου εξακολουθούσαν να είναι πολύ δύσκολες, λόγω έλλειψης, εργαλείων, διαγνωστικών µέσων, καθώς και κλινών, δεδοµένου ότι οι ανάγκες περίθαλψης ήταν µεγάλες. Την περίοδο µεταξύ 1945 και 1950 εξυπηρετήθηκαν κάτοικοι της Θεσσαλονίκης, αλλά και ολόκληρης της Μακεδονίας και της Θράκης. Στα εξωτερικά ιατρεία εξετάζονταν ακόµα και οι ασθενείς που στέλνονταν από τους «Φίλους του Στρατού», εφόσον το Στρατιωτικό Νοσοκοµείο δεν λειτουργούσε. Το 1984 παραχωρήθηκε από το ιοικητικό Συµβούλιο της Ανωτέρας σχολής Αδελφών νοσοκόµων οικόπεδο 700 τ.µ. που γειτονεύει µε το Νοσοκοµείο και κτίστηκαν τα τακτικά εξωτερικά ιατρεία του. ύο χρόνια αργότερα δωρίστηκε και το κτίριο της σχολής όπου στεγάζονται οι παιδιατρικές κλινικές (Παιδοχειρουργική, παιδιατρική, ορθοπεδική). Το 1986 µε διυπουργικές αποφάσεις λειτούργησαν 5 πανεπιστηµιακές κλινικές. Με την διοικητική παρέµβαση της ελληνικής πολιτείας για οργανωµένη παροχή πρωτοβάθµιας φροντίδας συνδέθηκε διοικητικά το κέντρο Υγείας ιαβατών µε το Νοσοκοµείο. Στις µετονοµάστηκε, ύστερα από πρόταση του ιοικητικού Συµβουλίου του Νοσοκοµείου, σε Νοµαρχιακό Γενικό Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης «Γ. Γεννηµατάς». Σήµερα σε οικόπεδο 6.500τ.µ. είναι αναπτύσσονται το Κεντρικό κτίριο του νοσοκοµείου, όπου στεγάζονται οι κλινικές, Παιδιατρική πτέρυγα (πρώην Ανωτάτη Κρατική Σχολή Νοσοκόµων), τα εξωτερικά ιατρεία και το κτίριο ιοίκησης. Η εξέλιξη Παρά τις δυσκολίες δεν έλλειψε η διάθεση για έρευνα. Σ ένα µικρό οίκηµα, που βρισκόταν αριστερά της εισόδου του, προ του πολέµου του 1940 και µέχρι το 1952 οπότε κατεδαφίστηκε, στεγαζόταν αιµατολογικό ερευνητικό κέντρο για τη µελέτη του ικτερώδους αιµοσφαιρικού πυρετού και της δρεπανοκυτταρικής αναιµίας. Ενώ το 1948 επισκέφτηκε το νοσοκοµείο οµάδα ιατρών καθηγητών Αµερικανικών Πανεπιστηµίων και πραγµατοποιήθηκε διάλεξη του ειδικού ωτορινολαρυγγολόγου Herman de Wilde στο µικρό αµφιθέατρο του µε θέµα: Βρογχοσκοπία και βρογχοδιάγραµµα στην παιδική ηλικία (14 Μαΐου 1948). ύο νέες πτέρυγες κατασκευάστηκαν για να επιλύσουν τα πολλαπλά χωρικά προβλήµατα που υπήρχαν. Η πρώτη το 1951, µέσα στην αυλή η δεύτερη το Το 1978 στον µεγάλο σεισµό το Νοσοκοµείο έπαθε σοβαρές ζηµιές και αναστάλθηκε η λειτουργία του. Μετά τις απαραίτητες επιδιορθώσεις επαναλειτούργησε το 1980 τµηµατικά. 7 Ιστορικά στοιχεία

9 3. Υπάρχουσα κατάσταση Γενικά Το κτίριο µελέτης ανήκει στο συγκρότηµα του νοσοκοµείου Γεννηµατάς, το οποίο βρίσκεται στο ανατολικό όριο των τειχών της Θεσσαλονίκης και περικλείεται από τις οδούς Εθνικής Αµύνης, Αρµενοπούλου, Χατζηανδρέου και Αγίου ηµητρίου. Η παιδιατρική πτέρυγα είναι τοποθετηµένη κοντά στο νοτιοανατολικό όριο του οικοπέδου, µε πρόσωπο προς την οδό Εθνικής Αµύνης, γειτονεύοντας µε τις εγκαταστάσεις του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης και πιο συγκεκριµένα µε την πλατεία Χηµείου. Η γειτνίαση µε αυτόν τον υπαίθριο ανοιχτό χώρο από την ανατολική πλευρά, σε συνδυασµό µε την ύπαρξη ενός πάρκου -που περιλαµβάνει τµήµα του ιστορικού τείχους- στη νότια πλευρά ενθαρρύνει την εξωστρέφεια στο κατά τα άλλα εσωστρεφές κτίριο. Αρχικά χτίστηκε για να στεγάσει την ανωτέρα σχολή Αδελφών νοσοκόµων και το 1986 παραχωρήθηκε στο Κεντρικό Νοσοκοµείο, το µετέπειτα νοσοκοµείο Γ. Γεννηµατάς, προκειµένου να καλύψει τις συνεχώς αυξανόµενες ανάγκες του. Αυτή είναι και η αιτία για τις µεταγενέστερες προσθήκες και διαρρυθµίσεις που έχουν πραγµατοποιηθεί, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Σήµερα φιλοξενεί τις δυο παιδιατρικές κλινικές -παιδοχειρουργική, παιδιατρική- και την -εν µέρει παιδιατρική- ορθοπεδική κλινική. 8 Υπάρχουσα κατάσταση

10 9 Υπάρχουσα κατάσταση

11 Τυπολογία Το κτίριο της παιδιατρικής πτέρυγας αποτελείται από δύο ορθογωνικούς όγκους που τέµνονται εγκάρσια, διαµορφώνοντας έναν κοινόχρηστο χώρο στο σηµείο τοµής. Ο µεγαλύτερος όγκος είναι χώρος διαµονής και νοσηλείας των ασθενών, ενώ ο µικρότερος όγκος κίνησης και δραστηριότητας του προσωπικού. Βασικός άξονας και στους δύο είναι ένας κεντρικός διάδροµος, εκατέρωθεν του οποίου διατάσσονται οι επιµέρους χώροι. Το κτίσµα οργανώνεται σε τρία επίπεδα -ισόγειο και δύο ορόφους- που ακολουθούν τον παραπάνω τύπο. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του κτιρίου, επί της οδού Εθνικής Αµύνης και οδηγεί σε έναν ανοιχτό κοινόχρηστο χώρο υποδοχής και µετάβασης προς τις κλινικές. Σε άµεση σχέση µε τον χώρο αυτό είναι τοποθετηµένο το κεντρικό κλιµακοστάσιο καθώς και οι δύο ανελκυστήρες, στοιχεία κατακόρυφης επικοινωνίας τόσο µε τους ανώτερους ορόφους, όσο και µε το υπόγειο. Εκτός από την κεντρική, υπάρχει µια δεύτερη είσοδος -στην δυτική όψη, κοντά στο βοηθητικό κλιµακοστάσιο-, που οδηγεί απευθείας στην ορθοπεδική κλινική. Παράλληλα, είναι δυνατή η πρόσβαση στην παιδιατρική πτέρυγα, από την είσοδο του γειτονικού κτίσµατος -εξωτερικά ιατρεία- χάρη στον κλειστό υπερυψωµένο διάδροµο που συνδέει τα δύο κτίρια. Τέλος, το κτίριο είναι προσβάση και από την ράµπα φορτοεκφόρτωσης που βρίσκεται στο υπόγειο πίσω µέρος του κτιρίου. 10 Υπάρχουσα κατάσταση

12 ` 11 Υπάρχουσα κατάσταση

13 Χρήσεις Στο ισόγειο του κτιρίου βρίσκεται η ορθοπεδική κλινική, που παλαιότερα λειτουργούσε µόνο σαν παιδορθοπεδική, ενώ αργότερα η χρήση της γενικεύτηκε. Ακολουθώντας την τυπολογία του κτιρίου, στο µεγαλύτερο όγκο οργανώνονται από την µία πλευρά του διαδρόµου οι θάλαµοι νοσηλείας πέντε για ενήλικες και τρεις για παιδιάκαι από την άλλη τα εξεταστήρια και οι βοηθητικοί χώροι. Χαρακτηριστική είναι η έλλειψη χώρων υγιεινής για τους ασθενείς σε κάθε θάλαµο. Όσον αφορά στους ενήλικες υπάρχουν µόνο δύο δωµάτια που διαθέτουν τουαλέτα, ενώ τα υπόλοιπα τρία εξυπηρετούνται από τις κοινές για ασθενείς, συνοδούς και νοσηλευτές τουαλέτες. Όσον αφορά στα παιδιά, κανένα από τα δωµάτια δεν διαθέτει τουαλέτα και έτσι είναι αναγκασµένα να εξυπηρετούνται από µια κοινόχρηστη τουαλέτα, που βρίσκεται κοντά στους θαλάµους τους. Στους βοηθητικούς χώρους συγκαταλέγονται ο χώρος στάσης της προϊσταµένης και των νοσοκόµων, τα γραφεία των γιατρών και του διευθυντή, ένα µικρό κουζινάκι για τους συνοδούς και ένας χώρος που βρίσκεται στο τέλος του διαδρόµου και συµπεριλαµβάνει την αποθήκη υλικών -που χρησιµοποιείται και σαν άτυπο καθιστικό των νοσηλευτών- και το βοηθητικό κλιµακοστάσιο - που χρησιµοποιείται από το προσωπικό. Στους βοηθητικούς χώρους ανήκουν, επίσης, τα αποδυτήρια των νοσηλευτών -τα οποία όµως λόγω έλλειψης χώρου- τοποθετούνται στο υπόγειο, στον διάδροµο όπου καταλήγει το βοηθητικό κλιµακοστάσιο -για τις γυναίκες- και σε ένα δωµάτιο που αυτός οδηγεί -για τους άνδρες. Το υπόλοιπο υπόγειο περιλαµβάνει το αρχείο, αποθηκευτικούς χώρους και το εργαστήριο αλουµινίου. Στον µικρότερο όγκο βρίσκονται τα χειρουργεία, µε όλους τους απαραίτητους βοηθητικούς χώρους. 12 Υπάρχουσα κατάσταση

16 Στον πρώτο όροφο βρίσκεται η παιδιατρική κλινική, όπου νοσηλεύονται παιδιά τα οποία δεν έχουν χειρουργηθεί, αλλά έχουν ασθένειες του ανώτερου αναπνευστικού, γαστρεντερολογικού κλπ. Ο µεγαλύτερος όγκος, όσον αφορά στους θαλάµους νοσηλείας και τους βοηθητικούς χώρους, οργανώνεται όπως και στο ισόγειο, µε τη διαφορά ότι κανένας από τους θαλάµους δεν διαθέτει χώρους υγιεινής -παρά µόνο έναν µικρό νιπτήρα- και η ανάγκη αυτή καλύπτεται από κοινόχρηστες τουαλέτες για όλους τους χρήστες του ορόφου. Οι τελευταίοι θάλαµοι του διαδρόµου έχουν µετατραπεί σε γραφεία γιατρών της ορθοπεδικής και µαζί µε το βοηθητικό κλιµακοστάσιο έχουν αποµονωθεί από την υπόλοιπη κλινική. Ο διαχωρισµός αυτός υλοποιείται µε µια κατασκευή εγκάρσια στον διάδροµο, της οποίας η πόρτα είναι µονίµως κλειδωµένη -από την πλευρά της κλινικής- και έτσι η πρόσβαση σε αυτά τα γραφεία πραγµατοποιείται µόνο από το ισόγειο, µέσω του βοηθητικού κλιµακοστασίου. Ο µικρότερος όγκος φιλοξενεί τα γραφεία των γιατρών, την κουζίνα, µία αποθήκη - λινοθήκη και άτυπα αποδυτήρια των καθαριστριών- και δύο χώρους υγιεινής -ο ένας από τους οποίους χρησιµοποιείται αποκλειστικά από τους γιατρούς. Ένα από τα γραφεία µετατράπηκε σε διάδροµο-νησίδα σύνδεσης όπου καταλήγει κλειστή γέφυρα που συνδέει την παιδιατρική πτέρυγα µε το γειτονικό κτίριο (όπως αναφέρθηκε προηγουµένως). Στο σηµείο τοµής των δύο όγκων βρίσκεται το κεντρικό κλιµακοστάσιο, ένας µεγάλος κοινόχρηστος χώρος -που λειτουργεί σαν χώρος αναµονής και εκδηλώσεων- και δύο γραφεία, ένα γιατρών και ένα των ειδικευόµενων -για ανάπαυση, συγκεντρώσεις και µελέτη. 15 Υπάρχουσα κατάσταση

19 Στον δεύτερο όροφο βρίσκεται η παιδοχειρουργική κλινική και η οργάνωσή της είναι σχεδόν ίδια µε της παιδιατρικής κλινικής. Στον µεγαλύτερο όγκο η µόνη διαφοροποίηση είναι οι θάλαµοι νοσηλείας των νεογνών που βρίσκονται στην αντίστοιχη θέση των γραφείων των γιατρών της ορθοπεδικής στο τέλος του διαδρόµου και πάλι διαχωρίζονται µε µία κατασκευή. Στον µικρότερο όγκο τοποθετούνται µόνο γραφεία γιατρών της κλινικής και ένας χώρος υγιεινής, ενώ στο σηµείο τοµής επαναλαµβάνεται η διάταξη του πρώτου ορόφου µε τη διαφορά ότι το ένα από τα γραφεία έχει διαµορφωθεί σε χώρο συνεδριάσεων και διαλέξεων. Και στους δύο ορόφους λόγω της αλλαγής χρήσης του κτίσµατος από ανωτέρα σχολή και οικοτροφείο Αδελφών νοσοκόµων σε νοσοκοµειακή πτέρυγα -και µάλιστα παιδιατρική- µερικά από τα αρχικά ευρύχωρα δωµάτια άλλοτε κατακερµατίστηκαν σε επιµέρους γραφειακούς και βοηθητικούς χώρους και άλλοτε παραχωρήθηκαν σε χρήσεις µε µικρότερες χωρικές απαιτήσεις 18 Υπάρχουσα κατάσταση

23 Στο υπόγειο στεγάζονται αποκλειστικά βοηθητικοί χώροι. Πέρα από τα αποδυτήρια των νοσηλευτών που προαναφέρθηκαν, περιλαµβάνει επίσης το αρχείο, τους αποθηκευτικούς χώρους, το εργαστήριο αλουµινίου και χώρο αποδυτηρίων για τις καθαρίστριες του νοσοκοµείου. Οι αποθηκευτικοί χώροι διαφοροποιούνται ανάλογα µε τα υλικά που περιλαµβάνουν σε: αποθήκη γραφικής ύλης και αναλώσιµων, αποθήκη φαρµακευτικών σκευασµάτων, αποθήκη καθαριστικών και αποθήκη ιατρικού εξοπλισµού. 22 Υπάρχουσα κατάσταση

32 Κατασκευή Η βασική κατασκευαστική δοµή του κτιρίου είναι στατικός φορέας από οπλισµένο σκυρόδεµα και πλήρωση µε πλινθοδοµές, που στο µεγαλύτερο µέρος τους διατηρούνται στην αρχική τους κατάσταση. Ωστόσο, παρατηρούνται µεταγενέστερες επεµβάσεις, οι οποίες λόγω κόστους και ταχύτητας-ευκολίας κατασκευής, αρκετές φορές διαφοροποιούνται από άποψη υλικών. Σαν παραδείγµατα παρουσιάζονται οι κατασκευές αλουµινίου στις εισόδους των κλινικών, στο κεντρικό κλιµακοστάσιο, στον διαχωρισµό των γραφείων των γιατρών -στον πρώτο όροφο- και των θαλάµων νεογνών -στον δεύτερο όροφο-, στην στάση της προϊσταµένης σε όλους τους ορόφους και σε ορισµένους θαλάµους. Επίσης, εντοπίζεται η χρήση γυψοσανίδας για τη δηµιουργία νέων χώρων και πάνελ πολυουρεθάνης για τη διαµόρφωση µικρής προσθήκης -κουζινάκι συνοδών στο ισόγειο. Επεµβάσεις µεγαλύτερης κλίµακας αποτελούν η διάνοιξη πρόσθετων ανοιγµάτων στην ανατολική όψη του ισογείου και η κατασκευή ανελκυστήρων εκτός του περιγράµµατος του αρχικού κτιρίου. Επίσης, η προσθήκη κατ επέκταση στο επίπεδο του ισογείου για χειρουργεία, βοηθητικούς χώρους και γραφεία, για την οποία δηµιουργήθηκαν νέες πόρτες στην άλλοτε εξωτερική τοιχοποιία, ενώ τα ανοίγµατα των παραθύρων της µετατράπηκαν σε αποθηκευτικούς χώρους. 31 Υπάρχουσα κατάσταση

35 Πορίσµατα Είναι αναγκαία εν τέλει η ανακαίνιση της παιδιατρικής πτέρυγας; Αν ναι, όλων των κλινικών της πτέρυγας και σε ποιό βαθµό; Είναι το κτίριο µελέτης ικανοποιητικό σε συνάρτηση µε τις ανάγκες και λειτουργίες του νοσοκοµείου; Ποιά είναι τα αιτήµατα των χρηστών και σε ποιούς πρέπει να δοθεί µεγαλύτερη έµφαση κατά τον σχεδιασµό; Η υφιστάµενη κατάσταση του κτιρίου τόσο εξωτερικά, όσο και εσωτερικά µαρτυρούν την αναγκαιότητα ανακαίνισης του κτιρίου µελέτης. Βέβαια, βάση της έρευνας πεδίου που πραγµατοποιήθηκε, διαπιστώθηκε ότι δεν αρκεί µία επιφανειακή επέµβαση που θα καλυτερέψει αισθητικά µόνο την εικόνα του κτιρίου, αλλά µια ουσιαστική διερεύνηση των λειτουργικών αναγκών που θα οδηγήσει σε µία ώριµη επίλυση των χωρικών ζητηµάτων. Για παράδειγµα, άξιες θαυµασµού είναι οι ήπιες επεµβάσεις που έχουν υλοποιηθεί στην παιδοχειρουργική κλινική της πτέρυγας (2 ος όροφος) µε πρωτοβουλία του διευθυντή της κλινικής και του νοσηλευτικού προσωπικού και αφορούν στον επαναχρωµατισµό και καλλωπισµό των θαλάµων νοσηλείας και των υπόλοιπων βοηθητικών χώρων. Οι εργασίες αυτές αν και άλλαξαν την εικόνα του χώρου και αναπτέρωσαν το ηθικό των χρηστών, δεν κατάφεραν να εξυγιάνουν την κλινική. Η παλαιότητα της κατασκευής του κτιρίου και η ελλιπής συντήρησή του καθιστούν σαφή την ύπαρξη φθορών. εδοµένου ότι κάθε κλινική λειτουργεί ανεξάρτητα, έχει διαφορετικές ανάγκες και έχει δεχθεί µετασκευές και προσθήκες σε διαφορετικό βαθµό είναι αναµενόµενο ότι οι φθορές σε κάθε όροφο διαφέρουν και γι αυτό θα πρέπει να αντιµετωπιστούν µε αντίστοιχο προς αυτές τρόπο. Αν και αρχικά το κτίριο κατασκευάστηκε ώστε να στεγάσει µία άλλη χρήση, σήµερα ικανοποιεί τις ανάγκες της παιδιατρικής πτέρυγας, καθώς πρόκειται για ένα ψηλοτάβανο κτίσµα µε ευρύχωρα δωµάτια. Ένα απλό παράδειγµα είναι η επάρκεια των κλινών σε σχέση µε τα περιστατικά που αναλαµβάνει η κάθε κλινική. Αντίθετα, εντοπίζονται λειτουργικές ασυµβατότητες λόγω της αλλαγής του χαρακτήρα της χρήσης του κτιρίου σε σχέση µε την αρχική. Για παράδειγµα και στους τρεις ορόφους στην ζώνη των θαλάµων νοσηλείας παρεµβάλλονται γραφεία του νοσηλευτικού και διδακτικού προσωπικού, λόγω επιπόλαιης χωροθέτησης. Βέβαια, οι κτιριακές και λειτουργικές συνθήκες της πτέρυγας δεν προκύπτουν µόνο από µία έρευνα πεδίου, αλλά είναι προφανείς και σε όλες τις κατηγορίες των χρηστών, οι οποίοι άλλοτε εκφράζουν τα αιτήµατά τους φραστικά και άλλοτε µε τις πράξεις τους. 34 Υπάρχουσα κατάσταση

38 Αρχικά, τα νοσηλευόµενα παιδιά, τα οποία διαµένουν στο νοσοκοµείο από τρεις έως δέκα ηµέρες -ανάλογα µε το περιστατικό- χρειάζονται την δηµιουργία ενός χώρου που θα νιώθουν ασφάλεια και θα µπορούν να αναρρώσουν ταχύτερα. Κάποια από τα στοιχεία που διασφαλίζουν το αίσθηµα αυτό είναι η διαµόρφωση θαλάµων νοσηλείας στην κλίµακα των παιδιών, η ύπαρξη ενός χώρου παιχνιδιού, η δυνατότητα φιλοξενίας όλων των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και η κάλυψη των βασικών αναγκών των ατόµων που τα φροντίζουν. Ο ρόλος των συνοδών είναι πολύ σηµαντικός -ίσως σχεδόν ισάξιος µε αυτόν τον νοσηλευτών- γιατί εµψυχώνουν, συντροφεύουν αλλά και εξυπηρετούν τα παιδιά. Παρόλα αυτά τις περισσότερες φορές είναι παραγκωνισµένοι, οι ανάγκες τους δεν συµπεριλαµβάνονται στον σχεδιασµό και έτσι ταλαιπωρούνται σωµατικά µε αυτοσχέδιες λύσεις, γεγονός που αναστατώνει τους µικρούς ασθενείς. Κάτι ανάλογο συµβαίνει και στη συγκεκριµένη παιδιατρική πτέρυγα, όπου οι συνοδοί αναπαύονται σε ενοικιαζόµενες ξαπλώστρες θαλάσσης -πέφτοντας θύµατα εκµετάλλευσης από επιτήδειους- και εξυπηρετούνται από ένα πρόχειρο κουζινάκι και χώρους υγιεινής που είναι κοινοί για όλους τους χρήστες του κτιρίου. Όσον αφορά στο νοσηλευτικό προσωπικό της πτέρυγας η βασικότερη έλλειψη τόσο για τους γιατρούς -ειδικευόµενους και µη- όσο και για τους νοσηλευτές είναι τα εφηµερία. εδοµένου δε ότι το νοσοκοµείο έχει πολλές εφηµερίες στο παιδιατρικό τµήµα, η ανάγκη αυτή καλύπτεται προσωρινά µε πρόχειρες λύσεις, άλλοτε µέσα στα γραφεία των ίδιων των γιατρών και άλλοτε µέσα σε άδειους θαλάµους νοσηλείας. Εκτός όµως από τέτοιους χώρους ανάπαυσης υπάρχει ανάγκη και για χώρους στάσης του προσωπικού και για αποδυτήρια, που βρίσκουν καταφύγιο σε αποθήκες υλικού της πτέρυγας. 37 Υπάρχουσα κατάσταση

Δείτε περισσότερα