Θέκα: Σύζηεκα πνιιώλ πξαθηόξσλ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο

Transcript

1 Σρνιή Τερλνινγηθψλ Δθαξκνγψλ Τκήκα Βηνκεραληθήο Πιεξνθνξηθήο Θέκα: Σύζηεκα πνιιώλ πξαθηόξσλ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο Σπνπδάζηξηεο: Δηξήλε Φαξηδάλε ΑΔΜ: 1412 Παξαζθεπή Παπαθσλζηαληίλνπ ΑΔΜ: 1661 Δπηβιέπσλ: Γξ. Βαζίιεηνο Κακπνπξιάδνο Σπλεπηβιέπσλ: Φξηζηνθνξίδεο Σνθνθιήο Καβάια 2010

2 Πεξηερόκελα 1. Δηζαγσγή Γηαρείξηζε ηεο Πξνκεζεπηηθήο Αιπζίδαο Δηζαγσγή ζηελ έλλνηα Κξίθνη θαη δηαζχλδεζε ηεο αιπζίδαο Πξνκεζεπηηθή αιπζίδα θαη Πιεξνθνξηαθά Σπζηήκαηα Τερλεηή Ννεκνζχλε, Δπθπείο Πξάθηνξεο θαη Σπζηήκαηα Πνιιψλ Πξαθηφξσλ Τερλεηή λνεκνζχλε Δπθπείο Πξάθηνξεο Οξηζκνί Ιδηφηεηεο Τχπνη πξαθηφξσλ θαη ηαμηλφκεζή ηνπο Πιενλεθηήκαηα θαη Μεηνλεθηήκαηα Σπζηήκαηα Πνιιψλ Πξαθηφξσλ Αλάιπζε Απαηηήζεσλ Σελάξην δηπισκαηηθήο εξγαζίαο Αλάιπζε απαηηήζεσλ ρξεζηψλ ζπζηήκαηνο Ο ρξήζηεο εηαηξία Αλάιπζε απαηηήζεσλ εηαηξίαο αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ Παξάδεηγκα ζελαξίνπ ρξήζεο Πξνδηαγξαθέο θαη Σρεδίαζε ηνπ Σπζηήκαηνο Σρεδίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο πνιιψλ πξαθηφξσλ Μελχκαηα Παξνπζίαζε ησλ Πξαθηφξσλ θαη ησλ Δπθπψλ Αιγνξίζκσλ Σελίδα ii

3 6.1. Customer Agent θαη ERP Agent Customer Pattern Identification Agent Inventory Management Agent Supplier Pattern Identification Agent Recommendation Agent Αζαθείο Καλφλεο Πξφγξακκα επαλαζρεδίαζεο εξγαζηψλ ζε κηα παξαγσγή κε Job-Shop Σπκπεξάζκαηα Βηβιηνγξαθία Σελίδα iii

4 Λίζηα ζρεκάησλ Σρήκα 1 Η πξνκεζεπηηθή αιπζίδα... 3 Σρήκα 2 Η ξνή ηεο πιεξνθνξίαο θαη ησλ αγαζψλ ζηε πξνκεζεπηηθή αιπζίδα... 9 Σρήκα 3 Η ηερλεηή λνεκνζχλε είλαη δηεπηζηεκνληθή ππφζεζε Σρήκα 4 Φαξαθηεξηζηηθά ησλ επθπψλ πξαθηφξσλ, φπσο παξνπζηάδνληαη ζηνλ ηξηζδηάζηαην ρψξν Σρήκα 5 Τν κνληέιν θαηαξξάθηε Σρήκα 6 Γηάγξακκα ξνήο ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ζπζηήκαηνο Σρήκα 7 Τν κπινθ δηάγξακκα ηνπ Multi-Agent ζπζηήκαηνο. Σε απηφ θαίλνληαη νη agents, ην ERP θαη ε επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο Σρήκα 8 External AOR diagram, θαη πην ζπγθεθξηκέλα ην AOR agent diagram Σρήκα 9 AOR interaction diagram γηα ηε δηαδηθαζία Σρήκα 10 AOR interaction diagram γηα ηε δηαδηθαζία Σρήκα 11 AOR interaction diagram γηα ηε δηαδηθαζία Σρήκα 12 AOR interaction diagram γηα ηε δηαδηθαζία Σρήκα 13 UML activity diagram ηνπ CPIA Σρήκα 14 Σηξαηεγηθή δηαρσξηζκνχ παξαγγειίαο Σρήκα 15 fuzzy logic δηεπαθή Σρήκα 16 Σηηγκηφηππν ηνπ ειεγθηή Σρήκα 17 Λεηηνπξγία ελφο αζαθνχο ειεγθηή Σρήκα 18 Καηεπζπλφκελνο γξάθνο ηνπ παξαδείγκαηνο ησλ J. Adams, E. Balas, θαη D. Zawack Σρήκα 19 Καηεπζπλφκελνο γξάθνο κε κε επηθαιππηφκελα ηξία ππνζχλνια Σρήκα 20 Δλεκεξσζε ηνπ θαηεπζπλφκελνπ γξάθνπ Σελίδα iv

5 Λίζηα πηλάθσλ Πίλαθαο 1 Μεξηθνί νξηζκνί ηεο ηερλεηήο λνεκνζχλεο Πίλαθαο 2 Ιδηφηεηεο πεξηβάιινληνο Πίλαθαο 3 Γπλαηφηεηεο, πιενλεθηήκαηα θαη νθέιε απφ ηηο πξαθηνξηθέο ηερλνινγίεο Πίλαθαο 4 Οξηζκφο αζαθψλ κεηαβιεηψλ γηα ηελ πξψηε κεραλή Πίλαθαο 5 Οξηζκφο αζαθψλ κεηαβιεηψλ γηα ηελ δεχηεξε κεραλή Πίλαθαο 6 Δπηινγή ηνπ z βάζεη ηνπ επηπέδνπ εμππεξέηεζεο πνπ ζέινπκε λα πεηχρνπκε Πίλαθαο 7 Δπεμήγεζε ζπκβφισλ Σελίδα v

6 1. Δηζαγσγή Τν ζέκα πνπ επηιέμακε αζρνιείηαη θαηά θχξην ιφγν κε επθπείο πξάθηνξεο θαη ηελ εθαξκνγή ηνπο ζε έλα ζχζηεκα δηαρείξηζεο ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο. Δίλαη έλα αξθεηά επίθαηξν ζέκα, αλ ζθεθηνχκε φηη νη πξάθηνξεο απφθηεζαλ θήκε ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, ελψ γίλεηαη αθφκα πην επίθαηξν αθνχ ηα ηειεπηαία θαη κφλν ρξφληα γίλεηαη ρξήζε ηνπο ζηνλ ηνκέα απηφ. Δπίζεο, δηαπξαγκαηεχεηαη θαη θάπνηα ζέκαηα ηερλεηήο λνεκνζχλεο θαη πσο απηά βνεζάλε ζηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Τα θεθάιαηα 2 θαη 3 πεξηγξάθνπλ έλλνηεο φπσο απηέο ηεο δηαρείξηζεο ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο (supply chain management), ησλ επθπψλ πξαθηφξσλ (intelligent agents) θαη ησλ ζπζηεκάησλ πνιιψλ πξαθηφξσλ (multi-agent systems) αληίζηνηρα. Σην ζεκείν απηφ νινθιεξψλνληαη ηα εηζαγσγηθά θεθάιαηα ηεο δηπισκαηηθήο. Σην θεθάιαην 4 αξρίδεη ην θχξην κέξνο ηεο εξγαζίαο. Σ απηφ πεξηέρεηαη ε αλάιπζε ησλ απαηηήζεσλ ηνπ πξνβιήκαηνο πνπ αληηκεησπίζακε. Γειαδή, πεξηγξάθνληαη ζε θπζηθή γιψζζα θαη δηαγξάκκαηα νη ππεξεζίεο πνπ παξέρεη ην ζχζηεκα θαη αλαθέξνληαη νη πεξηνξηζκνί ηνπ. Τν θεθάιαην 5 αζρνιείηαη κε ηηο δηάθνξεο ηερλνινγίεο, ηα πξσηφθνιια θαη ηα ζρεδηαζηηθά εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ. Γίλεη κία κηθξή πεξηγξαθή γηα ην θαζέλα, παξνπζηάδεη ηηο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη θαη αηηηνινγεί ηελ επηινγή ηνπ. Σην θεθάιαην 6 πεξηγξάθνληαη νη αιγφξηζκνη θαη ηα ζπζηήκαηα πνπ αλαπηχρζεθαλ πξνθεηκέλνπ νη πξάθηνξεο ηεο εθαξκνγήο λα απνθηήζνπλ ηελ απαηηνχκελε επθπΐα, κε ηελ αμηνπνίεζε ηεο νπνίαο, αληαπνθξίλνληαη ζηηο απαηηήζεηο πνπ θαινχληαη λα ηθαλνπνηήζνπλ. Τν θεθάιαην 7 αζρνιείηαη κε ηελ απάληεζε νξηζκέλσλ εξσηεκάησλ φπσο: Τη ζπκπεξάζκαηα βγαίλνπλ ζε φια ηα επίπεδα ηεο δηπισκαηηθήο, πνηεο ήηαλ νη θαιέο επηινγέο, πνηεο φρη θαη γηαηί; Πξνσζήζακε ηε γλψζε ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα, θαη αλ λαη ζε πνηα θαηεχζπλζε; Δξσηήζεηο πνπ είλαη ηφζν ζεκαληηθέο φζν θαη νη απαληήζεηο ηνπο. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 1

7 2. Γηαρείξηζε ηεο Πξνκεζεπηηθήο Αιπζίδαο 2.1. Δηζαγσγή ζηελ έλλνηα Η παγθφζκηα αγνξά έρεη γίλεη πιένλ πνιχ αληαγσληζηηθή. Η εηζαγσγή πξντφλησλ κε κηθξνχο θχθινπο παξαγσγήο, θαζψο θαη νη πςειέο απαηηήζεηο ησλ θαηαλαισηψλ έρνπλ νδεγήζεη ηηο εηαηξίεο ζε κεγάιεο επελδχζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο (Supply chain management or Logistics management). Σε ζπλάξηεζε κε ηελ αλάπηπμε ησλ επηθνηλσληψλ θαη ησλ ηερλνινγηψλ κεηαθνξάο πξντφλησλ, έρνπλ πξνηαζεί λέεο ηερληθέο, πνπ έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα ε δηαρείξηζε ηεο αιπζίδαο ζπλερψο λα εμειίζζεηαη. Σε κία ηππηθή πξνκεζεπηηθή αιπζίδα πξψηεο χιεο πξνκεζεχνληαη, πξντφληα παξάγνληαη ζε έλα ή πεξηζζφηεξα εξγνζηάζηα, κεηαθέξνληαη ζε απνζήθεο γηα ελδηάκεζε απνζήθεπζε θαη απφ εθεί απνζηέιινληαη ζηνπο πσιεηέο ιηαληθήο ή απεπζείαο ζηνπο θαηαλαισηέο. Όπσο παξαηεξνχκε, ε αιπζίδα απηή απνηειείηαη απφ πξνκεζεπηέο (Suppliers), εξγνζηάζηα (Manufacturing centers), απνζήθεο (Warehouses), θέληξα δηαλνκήο (Distribution centers), θαηαζηήκαηα (Retail outlets), καδί κε πξψηεο χιεο (Raw materials), πξντφληα ζε θαηάζηαζε παξαζθεπήο (work-inprocess inventory) θαη νινθιεξσκέλα πξντφληα (Finished inventory) πνπ κεηαθηλνχληαη αλάκεζα ζηηο εγθαηαζηάζεηο (βιέπε Σθάικα! Τν αξρείν πξνέιεπζεο ηεο αλαθνξάο δελ βξέζεθε.) Ύζηεξα απφ ηα πξψηα εηζαγσγηθά ζηνηρεία ζα πξνζπαζήζνπκε λα δψζνπκε έλαλ νξηζκφ γηα ην ηη είλαη ηειηθά ε δηαρείξηζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο. Κάλνληαο ειεχζεξε κεηάθξαζε ηνπ νξηζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζην [7]: Γηαρείξηζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο είλαη έλα ζχλνιν απφ ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ψζηε λα ελψλνληαη απνηειεζκαηηθά νη πξνκεζεπηέο, νη θαηαζθεπαζηέο, νη απνζήθεο θαη ηα θαηαζηήκαηα, πξνθεηκέλνπ ηα αγαζά λα παξάγνληαη θαη λα κεηαθηλνχληαη ζε ζσζηέο πνζφηεηεο, ζην ζσζηφ κέξνο θαη ηε ζσζηή ψξα, έηζη ψζηε λα ειαρηζηνπνηείηαη ην ζπλνιηθφ θφζηνο ηνπ ζπζηήκαηνο, ελψ παξάιιεια λα ηθαλνπνηνχληαη ηα επίπεδα ππεξεζηψλ πνπ παξέρεη ην ζχζηεκα. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 2

8 Σρήκα 1 Η πξνκεζεπηηθή αιπζίδα Απφ ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ νδεγνχκαζηε ζηηο εμήο παξαηεξήζεηο: Καηαξράο ε δηαρείξηζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο ιακβάλεη ππ φςηλ ηεο φιεο ηηο εγθαηαζηάζεηο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ην θφζηνο ή ηηο ππεξεζίεο πνπ πξέπεη λα πξνζθέξνληαη ζηνλ πειάηε. Γεχηεξνλ, ε δηαρείξηζε πξέπεη λα είλαη απνηειεζκαηηθή γηα φιν ην ζχζηεκα. Γίλνπκε έκθαζε ζε απηφ γηαηί δελ αξθεί κία απιή κείσζε π.ρ. ζηα έμνδα απνζηνιήο ή ζηα θφζηε ηεο απνζήθεπζεο. Δίλαη πνιχ πηζαλφλ κεηψζεηο ζηνπο πξνυπνινγηζκνχο πνπ εληνπίδνληαη ηνπηθά ζην ζχζηεκα, λα νδεγήζνπλ ζε απμήζεηο ηνπ ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, φπσο ζα εμεγεζεί παξαθάησ. Τέινο, ε δηαρείξηζεο ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο ζεσξεί ην ζχζηεκα ζε ηξία επίπεδα ην ζηξαηεγηθφ, ην ηαθηηθφ θαη ην επηρεηξεζηαθφ. Δπεμεγήζεηο γηα ηα επίπεδα απηά ζα δνζνχλ επίζεο παξαθάησ. Ο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν είλαη δχζθνιε ε νινθιήξσζε ηεο αιπζίδαο πξνθεηκέλνπ λα κεησζεί ην ζπλνιηθφ θφζηνο ηνπο ζπζηήκαηνο θαη λα βειηησζνχλ νη ππεξεζίεο νθείιεηαη ζε δχν παξάγνληεο, ζηνπο νπνίνπο νθείιεηαη επηπιένλ θαη ην γεγνλφο φηη ηνπηθέο κεηψζεηο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε ζπλνιηθέο απμήζεηο. Πην ζπγθεθξηκέλα: Γηαθνξεηηθέο εγθαηαζηάζεηο ζηελ αιπζίδα έρνπλ δηαθνξεηηθνχο θαη ζπρλά αληηθξνπφκελνπο αληηθεηκεληθνχο ζθνπνχο. Γηα παξάδεηγκα, νη πξνκεζεπηέο ζέινπλ απφ ηνπο θαηαζθεπαζηέο λα δεζκεπηνχλ πξνθεηκέλνπ λα θάλνπλ Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 3

9 κεγάιεο αγνξέο κε επκεηάβιεηεο εκεξνκελίεο παξάδνζεο. Γπζηπρψο φκσο νη πεξηζζφηεξνη πξνκεζεπηέο, ελψ ζα ήζειαλ λα έρνπλ καθξνπξφζεζκα θαηαζθεπαζηηθά πιάλα, αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο φζνλ αθνξά ηηο απαηηήζεηο ησλ πειαηψλ ηνπο θαη ηηο επκεηάβιεηεο αλάγθεο ηνπο. Δπίζεο, ε επηζπκία ησλ θαηαζθεπαζηψλ λα παξάγνπλ κεγάια ζηνθ πξντφλησλ έξρεηαη ζε ζχγθξνπζε κε ηελ πνιηηηθή ρακειψλ απνζεκάησλ πνπ αθνινπζνχλ νη απνζήθεο θαη ηα θέληξα δηαλνκήο, ε νπνία, κε ηε ζεηξά ηεο, έξρεηαη ζε αληίθαζε κε ηα κεηαθνξηθά θφζηε. Η πξνκεζεπηηθή αιπζίδα είλαη έλα ζχζηεκα δπλακηθφ πνπ εμειίζζεηαη ζπλερψο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ. Η δήηεζε απφ ηε κεξηά ηνπ πειάηε θαη νη δπλαηφηεηεο ησλ πξνκεζεπηψλ, δπζηπρψο, δελ είλαη νη κφλεο πνπ αιιάδνπλ. Αιιάδνπλ θαη νη ζπζρεηηζκνί αλάκεζα ζηνπο εκπιεθφκελνπο. Οη αιιαγέο ζηα άθξα ηεο αιπζίδαο επεξεάδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ θαη ηνπο ζπλδεηηθνχο ηεο θξίθνπο. Σπρλά ζηε βηβιηνγξαθία ζπλαληψληαη επηηπρεκέλεο πεξηπηψζεηο εηαηξηψλ πνπ είραλ ζεκαληηθή αχμεζε ζηα θέξδε ηνπο, απφ ηηο δηάθνξεο ηερληθέο πνπ εθάξκνζαλ ζηελ αιπζίδα ηνπο [7]. Τν εξψηεκα πνπ εχινγα πξνθχπηεη είλαη γηαηί θαη νη άιιεο εηαηξίεο δελ πηνζεηνχλ ηηο ίδηεο ηερληθέο πξνθεηκέλνπ λα βειηηψζνπλ ηα ζπζηήκαηά ηνπο; Η απάληεζε κπνξεί λα πξνζεγγηζηεί κε δηάθνξνπο ηξφπνπο: Η πξνκεζεπηηθή αιπζίδα, φπσο έρεη αλαθεξζεί, είλαη έλα πνιχπινθν δίθηπν κέζα ζην νπνίν αλαπηχζζνληαη αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα. Απηφ ππνλνεί φηη είλαη γεληθά δχζθνιν λα βξεη θάπνηνο κία εχξσζηε θαη θαζνιηθά εθαξκφζηκε ηερληθή. Κάζε εηαηξία πξέπεη λα δηαιέμεη ηε δηθηά ηεο. Τν ηαίξηαζκα πξνζθνξάο θαη δήηεζεο είλαη κία δχζθνιε πξφθιεζε. Σπρλά εκπεξηέρνληαη ξίζθα ζηηο απνθάζεηο ησλ εηαηξηψλ. Ίζσο επηηπρεκέλεο ηερληθέο λα νθείινληαη ζε ζπγθπξίεο. Αιιά είλαη επίζεο γλσζηφ φηη ε ηχρε βνεζά ηνπο ηνικεξνχο. Σεκαληηθφο παξάγνληαο είλαη θαη νη κεηαβνιέο ζηηο νπνίεο ππφθεηηαη ην ζχζηεκα ζε ζπλάξηεζε κε ην ρξφλν. Αθφκα θαη αλ ε δήηεζε είλαη ζηαζεξή, δελ κπνξεί λα ππάξμεη εθεζπραζκφο. Οη παγθφζκηνη νηθνλνκηθνί παξάγνληεο, ε κφδα, ε δηαθήκηζε, νη ηηκέο ησλ αληαγσληζηψλ αιιάδνπλ ηα ηξέρνληα δεδνκέλα κε Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 4

10 ζηνραζηηθφ ηξφπν. Έηζη κία πεηπρεκέλε ζπληαγή ζήκεξα, κπνξεί λα απνδεηρζεί θαηαζηξνθηθή ζην κέιινλ. Πνιιά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ε πξνκεζεπηηθή αιπζίδα είλαη θαηλνχξγηα. Π.ρ. νη ππνινγηζηέο έρνπλ θχθιν δσήο κεξηθνχο κήλεο. Τν εξγνζηάζην είλαη δχζθνιν λα πξνιάβεη λα θηηάμεη θαη δεχηεξε παξηίδα, δηφηη ε αγνξά ζα έρεη αιιάμεη. Πψο φκσο είλαη δπλαηφλ λα πξνβιεθζεί ε δήηεζε, ρσξίο λα ππάξρνπλ ηζηνξηθά δεδνκέλα; Πνηα ζα είλαη ε ηειηθή πνζφηεηα ηεο παξηίδαο; Τν παξαπάλσ παξάδεηγκα δείρλεη έλα λέν πξφβιεκα πνπ έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ νη θαηαζθεπαζηέο πξντφλησλ πςειήο ηερλνινγίαο. Τα πξνβιήκαηα ππάξρνπλ θαη ζα ζπλερίζνπλ λα ππάξρνπλ. Απηφ πνπ κπνξεί λα θάλεη κία επηρείξεζε είλαη λα πξνζεγγίζεη ηε δηαρείξηζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο ιακβάλνληαο ππ φςηλ ηνπ δχν παξάγνληεο. Ο πξψηνο παξάγνληαο είλαη ηα επίπεδα απφ ηα νπνία κπνξεί λα γίλεη ε πξνζέγγηζε ησλ ιχζεσλ πνπ απαηηνχληαη γηα θαιχηεξε απφδνζε ηεο αιπζίδαο, ελψ ηνλ δεχηεξν απνηεινχλ έλλνηεο θιεηδηά γηα ηελ αιπζίδα ζηα νπνία πξέπεη λα εθαξκνζηνχλ νη ιχζεηο. Αξρίδνπκε απφ ηα επίπεδα: Σηξαηεγηθό επίπεδν: Αθνξά δηάθνξεο απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη απφ ηελ εηαηξία θαη έρνπλ καθξνπξφζεζκε απφδνζε ζε απηήλ. Σπρλά έρνπλ ρξνλνβφξα εθαξκνγή, κεγάιν θφζηνο θαη πξέπεη λα παίξλνληαη κε κεγάιε ζνβαξφηεηα, θαζψο εκπεξηέρνπλ πηζαλφ ξίζθν. Σρεηίδνληαη κε ηνλ αξηζκφ ησλ εξγνζηαζίσλ, ησλ απνζεθψλ, θαη ησλ δπλαηνηήησλ ηνπο. Ταθηηθό επίπεδν: Πεξηιακβάλεη απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη ζε εηήζην ή επνρηαθφ επίπεδν. Οη απνθάζεηο αθνξνχλ θπξίσο ηηο πνζφηεηεο παξαζθεπήο, απνζήθεπζεο θαη κεηαθνξάο ησλ πξντφλησλ. Δπηρεηξεζηαθό επίπεδν: Αθνξά εκεξήζηεο απνθάζεηο, φπσο πξνγξακκαηηζκφο δξνκνινγίσλ, δξνκνιφγεζε παξαγγειηψλ θηι. Σπλερίδνληαο κε ηηο έλλνηεο θιεηδηά έρνπκε: Γηακόξθσζε δηθηύνπ δηαλνκώλ: Αθνξά ηε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ εξγνζηαζίσλ, ησλ απνζεθψλ, ηνπ κεηαθνξηθνχ ζηφινπ θαη ησλ θαηαζηεκάησλ κίαο εηαηξίαο. Μπνξεί λα απνηεινχλ πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηεο εηαηξίαο ή λα ηα ελνηθηάδεη. Έιεγρνο απνζεκάησλ: Αθνξά ηνλ ππνινγηζκφ παξαγγειηψλ πξνο ηνλ πξνκεζεπηή ψζηε απφ ηε κία λα κεησζεί ην θφζηνο απνζήθεπζεο, κεηαθνξάο Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 5

11 θαη παξαγγειίαο, ελψ απφ ηελ άιιε ηα απνζέκαηα λα είλαη ηθαλνπνηεηηθά γηα λα εμππεξεηήζνπλ ηελ θαζεκεξηλή δήηεζε. Σηξαηεγηθέο δηαλνκήο: Αθνξά δηάθνξεο ζηξαηεγηθέο φπσο ε άκεζε κεηαβίβαζε ηνπ θνξηίνπ απφ απνζήθε ζε απνζήθε (cross-docking) ή θεληξηθέο θαη απνθεληξσκέλεο πνιηηηθέο δηαρείξηζεο απνζήθεο (centralized vs. decentralized inventory policies) καδί κε ηηο παξακέηξνπο ηνπο. Δλνπνίεζε αιπζίδαο θαη ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο: Αθνξά ηε δηαρείξηζε ηεο αιπζίδαο ζαλ κία νληφηεηα θαη φρη ζαλ μερσξηζηά θνκκάηηα. Δπίζεο, εκπιέθεη ζπκκαρίεο κε δηάθνξεο εηαηξίεο πξνθεηκέλνπ λα κεησζνχλ ηα θφζηε ιεηηνπξγίαο θαη ησλ δχν θαη λα απμεζνχλ ηα επίπεδα εμππεξέηεζεο. Σρεδηαζκόο πξντόλησλ: Έλαο ζσζηφο ζρεδηαζκφο ελφο πξντφληνο δελ απαηηείηαη κφλν γηα λα ηθαλνπνηήζεη ην γνχζην ηνπ πειάηε. Έρεη επηπιένλ ηε δπλαηφηεηα λα κεηψζεη ζεκαληηθά ην χςνο ησλ απνζεκάησλ, ην κεηαθνξηθφ θφζηνο θαη ην ρξφλν θαηαζθεπήο ηνπ πξντφληνο. Η κείσζε ησλ απνζεκάησλ θαη ηνπ κεηαθνξηθνχ θφζηνπο επηηπγράλνληαη δίλνληαο ηνπ θαηάιιειν ζρήκα, έηζη ψζηε λα θαηαλαιψλεη ην κηθξφηεξν δπλαηφ ρψξν. Σαλ απνηέιεζκα, πεξηζζφηεξα πξντφληα ζα ρσξάλε ζε κία απνζήθε ή έλα θνξηεγφ. Η κείσζε ηνπ ρξφλνπ παξαγσγήο επηηπγράλεηαη αλαιχνληαο ην πξντφλ ζε ππνζπζηήκαηα, πινπνηψληαο ηα παξάιιεια θαη νινθιεξψλνληαο ην πξντφλ αξγφηεξα, αθφκα θαη ζε δηαθνξεηηθά εξγνζηάζηα Κξίθνη θαη δηαζύλδεζε ηεο αιπζίδαο Έρνληαο ηψξα ππ φςηλ φια ηα παξαπάλσ, κπνξνχκε λα πεξάζνπκε ζε κία δηεμνδηθή αλάιπζε ησλ θξίθσλ ηεο αιπζίδαο θαζψο θαη ησλ ζρέζεσλ πνπ ηνπο ελψλνπλ. Θα δαλεηζηνχκε ην κνληέιν πνπ αλαπηχρζεθε ζην [21] πξνθεηκέλνπ λα γίλεη εμνκνίσζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο κε πνιινχο πξάθηνξεο. Τν ηη είλαη πξάθηνξαο θαη ηη ζπζηήκαηα πνιιψλ πξαθηφξσλ αλαιχεηαη ζην επφκελν θεθάιαην. Πην ζπγθεθξηκέλα γηα ηνπο θξίθνπο: Καηάζηεκα Ληαληθήο Πώιεζεο (Retailer): Δίλαη ην θαηάζηεκα απφ ην νπνίν νη πειάηεο αγνξάδνπλ ηα πξντφληα. Κχξην κέιεκά ηνπ είλαη λα Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 6

12 εμππεξεηήζεη ηηο παξαγγειίεο ηνπο θαη λα κεηψζεη ηελ πηζαλφηεηα αδπλακίαο εθηέιεζήο ηνπο ιφγσ αλεπάξθεηαο απνζεκάησλ (Stock-out). Κέληξν δηαλνκήο (Distribution center): Η ιεηηνπξγία ηνπ είλαη λα παξαιακβάλεη παξηίδεο απφ ην εξγνζηάζην θαη, είηε λα ηα απνζεθεχεη, είηε λα ηα ζηέιλεη επζχο ακέζσο ζηα θαηαζηήκαηα ιηαληθήο πψιεζεο (cross-dock). Κχξην κέιεκα ηνπ θέληξνπ δηαλνκήο είλαη λα κεηψζεη ην θφζηνο απφ ηελ απνζήθεπζε ησλ πξντφλησλ θαη λα κεγηζηνπνηήζεη ηε δηαθνξά ησλ εμεξρφκελσλ παξηίδσλ θαη εηζεξρφκελσλ παξηίδσλ (throughput). Δξγνζηάζην (Manufacturing Plant): Δίλαη ην κέξνο φπνπ ζπγθεληξψλνληαη ηα επηκέξνπο ζπζηαηηθά ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο θαη δηακνξθψλνληαη. Παξαγγειίεο κπνξνχλ λα έξζνπλ ηφζν απφ ηα θέληξα δηαλνκήο φζν θαη απφ ηα θαηαζηήκαηα. Κχξηα κειήκαηά ηνπ είλαη: o λα πξνκεζεπηεί βέιηηζηα ηα πιηθά (πνζφηεηα, ρξφλν) θαη o λα παξέρεη ηθαλνπνηεηηθφ έιεγρν ζηελ απνζήθε ηνπ θαη ζηηο γξακκέο παξαγσγήο ηνπ. o Μπνξεί είηε λα θαηαζθεπάδεη πξντφληα αλάινγα κε ηηο παξαγγειίεο πνπ δέρεηαη (Pull mechanism), είηε αλάινγα κε θαηάιιειεο πξνβιέςεηο δήηεζεο (Push mechanism). Πξνκεζεπηέο: Πξνκεζεχνπλ κε πιηθά ηα εξγνζηάζηα. Πξνζπαζνχλ λα θιείζνπλ ζπκθσλίεο γηα επειημία ζηελ πξνκήζεηα, ηφζν φζνλ αθνξά ηελ πνζφηεηα φζν θαη ην ρξφλν παξάδνζεο, θαη λα επηηχρνπλ δηακεξηζκφ θφζηνπο θαη πιεξνθνξίαο κε ηνπο πειάηεο ηνπο. Σηε ζπλέρεηα αλαθέξνληαη νη δηαζπλδέζεηο: Μεηαθνξηθά κέζα: Κπξίσο αλήθνπλ ζηνλ πξνκεζεπηή. Μεηαθέξνπλ ηα αληηθείκελα ηεο αιπζίδαο απφ αξηζηεξά πξνο ζηα δεμηά (βιέπε Σθάικα! Τν αξρείν πξνέιεπζεο ηεο αλαθνξάο δελ βξέζεθε.). Έιεγρνο απνζήθεο: o Κεληξηθόο: Υπνινγίδεη ηα αλαγθαία απνζέκαηα πξνθεηκέλνπ λα εμππεξεηεζνχλ νη παξαγγειίεο ησλ θαηαλαισηψλ παίξλνληαο ππ φςηλ ηνπ φιε ηελ αιπζίδα. Τν πξφβιεκα είλαη φηη ρξεηάδεηαη πιεξνθνξίεο απφ φια ηα ηκήκαηα ηεο αιπζίδαο πξνθεηκέλνπ λα θάλεη ηνπο ππνινγηζκνχο Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 7

13 ηνπ. Σηα πιενλεθηήκαηά ηνπ ζπγθαηαιέγεηαη ε επξσζηία πνπ δείρλεη ζηνλ έιεγρν επκεηάβιεησλ ζπκπεξηθνξψλ απφ ηελ πιεπξά ησλ θαηαλαισηψλ. o Καηαλεκεκέλνο: Ο θαηαλεκεκέλνο έιεγρνο γίλεηαη μερσξηζηά γηα θάζε νληφηεηα ηεο απνζήθεο. Κάζε νληφηεηα θάλεη μερσξηζηά ηνπο ππνινγηζκνχο γηα ηα απνζέκαηά ηεο. Έιεγρνο δήηεζεο: o Μάξθεηηλγθ: Υπάξρνπλ δηάθνξνη ηξφπνη πξνθεηκέλνπ λα απμεζεί ε δήηεζε ελφο πξντφληνο, φπσο θνππφληα, δηαθήκηζε, εθπηψζεηο θαη άιινη. Έλαο ηέηνηνο κεραληζκφο κπνξεί λα πξνθαιέζεη επηπξφζζεηε δήηεζε θαη λα κεηαβάιιεη γξήγνξα ηνπο δείθηεο ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο. o Πξόβιεςε: Δίλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκε φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη κεραληζκνί ψζεζεο (push mechanisms). Όζν πην αλαθξηβήο είλαη ε πξφβιεςε ηφζν κεγαιχηεξν ζηνθ ζα ππάξρεη ζηελ απνζήθε ή ηφζν ιηγφηεξεο παξαγγειίεο ζα κπνξέζνπλ λα ηθαλνπνηεζνχλ. Δπίζεο ζηνπο κεραληζκνχο έιμεο (pull mechanisms) παξφιν πνπ ε θαηαζθεπή γίλεηαη θαηά ηελ παξαγγειία, ρξεζηκεχεη ζηελ πξφβιεςε ησλ απαηηνχκελσλ ζπζηαηηθψλ. Έιεγρνο πξνζθνξάο: Αλαθέξεηαη θπξίσο ζηηο ζπκθσλίεο πνπ γίλνληαη αλάκεζα ζηνπο θξίθνπο ηεο αιπζίδαο. Πεξηέρεη ηελ ηηκή ησλ πξντφλησλ, ηελ πεξίνδν ηεο ζπκθσλίαο, ηηο κέξεο παξάδνζεο, ηηο δηάθνξεο πνηλέο ζε πεξίπησζε θαηαζηξαηήγεζεο ηεο ζπκθσλίαο, ηελ πνζφηεηα ησλ παξαγγειζέλησλ πξντφλησλ θ.α. Οη ζπκθσλίεο δηαθέξνπλ θπξίσο απφ ην αλ νη δχν εηαηξίεο αλήθνπλ ζηνλ ίδην ή άιιν νξγαληζκφ εηαηξία. Έιεγρνο ξνήο πξντόλησλ: o Φόξησζε: Αλάινγα κε ην είδνο ηνπ πξντφληνο θαη ηεο ζπκθσλίαο ην πξντφλ είηε απνζεθεχεηαη είηε κεηαθέξεηαη απηφκαηα ζε άιιν θξίθν. o Γξνκνιόγεζε: Δπηιέγνληαη βέιηηζηεο δηαδξνκέο αλάκεζα ζην δίθηπν, βέιηηζηε ρσξεηηθφηεηα ζηφινπ, βέιηηζηε πιήξσζε ηνπ ρψξνπ ζηα θνξηεγά θαη άιια παξφκνηα ζέκαηα. Έιεγρνο πιεξνθνξίαο: o Απεπζείαο: Αλαθέξεηαη ζηελ απεπζείαο δηάδνζε ηεο πιεξνθνξίαο ζε φια ηα ζεκεία ηεο αιπζίδαο. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 8

14 o Πεξηνδηθή: Η πιεξνθνξία κεηαθέξεηαη ζε κνξθή κελπκάησλ, αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα. Η κεηαθνξά γίλεηαη απφ νληφηεηα ζε νληφηεηα θαη ε πιεξνθνξία δελ είλαη πξνζβάζηκε απφ νπνηνδήπνηε ζεκείν Πξνκεζεπηηθή αιπζίδα θαη Πιεξνθνξηαθά Σπζηήκαηα Τα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα ηηο δχν ηειεπηαίεο δεθαεηίεο έρνπλ απνδεηρζεί ρξήζηκα εξγαιεία γηα ηε δηαρείξηζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο. Γηα λα εθαξκφζεη θαλείο έλα πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα ζηε δηαρείξηζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο είλαη απαξαίηεην λα αθνινπζήζεη ηα παξαθάησ βήκαηα: Να ζπγθεληξψζεη ηελ πιεξνθνξία γηα θάζε πξντφλ απφ ηελ παξαγσγή σο ηελ θαηαλάισζε θαη λα παξέρεη πξφζβαζε ζε φιεο ηεο εηαηξίεο πνπ ζπκκεηέρνπλ. Να απνθηήζεη πξφζβαζε ζηα δεδνκέλα ηνπ ζπζηήκαηνο απφ έλα ζεκείν επαθήο κε απηφ (Single point of contact). Να αλαιχζεη θαη λα ζρεδηάζεη δξάζεηο, θαη λα δηαπξαγκαηεπηεί βαζηζκέλνο ζηηο πιεξνθνξίεο νιφθιεξεο ηεο αιπζίδαο. Σρήκα 2 Η ξνή ηεο πιεξνθνξίαο θαη ησλ αγαζώλ ζηε πξνκεζεπηηθή αιπζίδα Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 9

15 Τα παξαπάλσ βήκαηα απνηεινχλ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο. Πξνθεηκέλνπ φκσο λα επηηεπρζνχλ νη ίδηνη, ρξεηάδεηαη λα είλαη δηαζέζηκα ηα παξαθάησ κέζα: Τππνπνίεζε (standardization): Αθνξά ηα δηάθνξα πξφηππα πνπ ζα επηηξέπνπλ ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ζπζηεκάησλ. Καζνξίδνπλ πνιιέο θνξέο ην θφζηνο θαη ηε πξαγκαηνπνηεζηκφηεηα κίαο πινπνίεζεο. Σρεηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ ην EDI (Electronic Data Interchange), ην ODBC (Open Database Communication), ε γιψζζα SQL (Structured Query Language). Πιεξνθνξηαθφ δίθηπν (IT Infrastructure): Αθνξά, θπξίσο ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ππνζπζηεκάησλ ( , EDI, Groupware, Location Tracking GPS), ηηο βάζεηο δεδνκέλσλ φπνπ απνζεθεχνληαη ηα δεδνκέλα (Legacy, Relational, Object, Warehouses, Datamarts, Groupware), ηηο δηεπαθέο (PC s, Terminals, Bar-code scanners, PDAs θηι.) θαη γεληθά ηελ αξρηηεθηνληθή ηνπ ζπζηήκαηνο π.ρ. ηχπνο παιαηνχ ζπζηήκαηνο κε θεληξηθφ έιεγρν, ζπζηήκαηα πειάηε δηαθνκηζηή, θηι. (Legacy system/with Mainframe, Client/Server Architecture). Ηιεθηξνληθφ εκπφξην (E-commerce): Αθνξά είηε ηελ παξνρή ππεξεζηψλ απφ εηαηξίεο πξνο άιιεο εηαηξίεο (Β2Β Business to Business), είηε πξνο ηνπο πειάηεο ηεο εηαηξίαο (Β2C Business to Customers). Έρεη πνιιά πιενλεθηήκαηα φπσο ε παγθφζκηα παξνπζία κίαο εηαηξίαο, ε αλάιπζε ησλ ζπλεζεηψλ ησλ πειαηψλ ζε πξνζσπηθφ επίπεδν, ε άκεζε δηάζεζε ησλ πξντφλησλ φπσο ινγηζκηθφ, εθεκεξίδεο θαη πεξηνδηθά, ε έιιεηςε κεζαδφλησλ, ε κείσζε πξνζσπηθνχ πσιήζεσλ, ε δεκηνπξγία εηθνληθψλ επηρεηξήζεσλ (virtual enterprises) πνπ δξνπλ κφλν κέζα απφ ην δίθηπν ρσξίο θπζηθή παξνπζία κεηψλνληαο εμαηξεηηθά ην θφζηνο ιεηηνπξγίαο ηνπο θαη ε κεγαιχηεξε αληαγσληζηηθφηεηα πνπ επηβάιιεη θαζψο ην αγνξαζηηθφ θνηλφ έρεη «ίζε» πξφζβαζε ζε εηαηξίεο φισλ ησλ εηδψλ θαη κεγεζψλ. Έζησ ινηπφλ φηη έρνπλ εμαζθαιηζηεί ηα παξαπάλσ. Παξφιν πνπ ηέηνηα ζπζηήκαηα βνεζάλε ηηο επηρεηξήζεηο ζε ζηξαηεγηθφ θαη ζε ηαθηηθφ επίπεδν, ηα νπνία έρνπκε παξνπζηάζεη παξαπάλσ, είλαη πνιχ δχζθνιν γηα ηνλ άλζξσπν λα ρεηξηζηεί κία ηφζν πινχζηα γθάκα δεδνκέλσλ. Γηα ην ιφγν απηφ θαηαθεχγεη ζηνπο ππνινγηζηέο θαη Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 10

16 ηδηαίηεξα ζηα ζπζηήκαηα ππνζηήξημεο ιήςεο απνθάζεσλ (DSS Decision Support Systems). Τα βαζηθά ζηνηρεία απφ ηα νπνία απνηειείηαη έλα DSS είλαη ηα παξαθάησ: Γεδνκέλα εηζόδνπ: Αλάινγα κε ηνλ ηχπν ηεο αλάιπζεο πνπ ζα εθηειέζεη ην ζχζηεκα, ζα δηαιέμεη θαη ηα θαηάιιεια δεδνκέλα απφ ηελ ππνδνκή ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο, είηε απηά είλαη ηνπηθά, είηε απνκαθξπζκέλα. Δπεηδή ε πνηφηεηα ησλ δεδνκέλσλ είλαη βαζηθή γηα ηελ πνηφηεηα ηεο αλάιπζεο κπνξεί πξψηα λα δηεμαρζεί κία δηαδηθαζία επηθχξσζεο ησλ δεδνκέλσλ θαη ηνπ κνληέινπ αλάιπζήο ηνπο, (model and data validation) ψζηε λα εμαθξηβσζεί πφζν αθξηβείο είλαη ηα παξαπάλσ. Αλαιπηηθά εξγαιεία: Σηε ζπλέρεηα ην ζχζηεκα πεξλάεη ζηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. Μπνξνχκε λα έρνπκε δηάθνξα εξγαιεία είηε κφλα ηνπο είηε ζε ζπλδπαζκνχο. Ταπην ζπλεζηζκέλααπφ απηάείλαη: o Δξσηήκαηα (Queries): Π.ρ. Πφζνη πειάηεο κπνξνχλ λα εμππεξεηεζνχλ ζηε Θεζζαινλίθε; o Σηαηηζηηθή Αλάιπζε (Statistical analysis): Πξνζπαζεί λα βξεη πξφηππα κέζα ζηα δεδνκέλα. o Δμόξπμε πιεξνθνξίαο (Data mining): Πξνζπαζεί λα αλαθαιχςεη πξφηππα θαη πξνθίι κέζα απφ αλαδεηήζεηο ζε βάζεηο δεδνκέλσλ. o OLAP (Online analytical processing): Φξεζηκνπνηείηαη γηα επεμεξγαζία ηεξαζηίνπ φγθνπ δεδνκέλσλ. Οη ηερληθέο ηνπ κπνξνχλ λα θαηαηαρζνχλ αλάκεζα ζηε ζηαηηζηηθή αλάιπζε θαη ηελ εμφξπμε δεδνκέλσλ. o Σπζηήκαηα ππνινγηζκώλ (Calculators): Απιά ζπζηήκαηα DSS κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ δηάθνξνπο απινχο ππνινγηζκνχο, εηδηθά φηαλ νη αιιαγέο είλαη πξνβιέςηκέο θαη εχθνιν λα αμηνινγεζνχλ. o Πξνζνκνίσζε (Simulation): Η χπαξμε ηπραίσλ θαη ζηνραζηηθψλ θαηλνκέλσλ ζηε πξνκεζεπηηθή αιπζίδα (π.ρ. κία κεραλή κπνξεί λα πάζεη θάπνηα βιάβε), έρεη νδεγήζεη ζηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ πξνζνκνίσζεο. Αξρηθά αλαπηχζζεηαη έλα κνληέιν ηεο δηαδηθαζίαο, θαη κε ηε βνήζεηα πηζαλνηηθψλ θαηαλνκψλ πξνδηαγξάθνληαη ηα δηάθνξα ζηνραζηηθά ζηνηρεία ηνπ κνληέινπ. Τν πξφγξακκα εθηειείηαη ζηνλ ππνινγηζηή θαη θάζε θνξά πνπ έλα ηπραίν γεγνλφο ζπκβαίλεη, ν Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 11

17 ππνινγηζηήο απνθαζίδεη κε πνηνλ ηξφπν ζα ρεηξηζηεί ην γεγνλφο απηφ, βαζηδφκελνο πάληα ζην κνληέιν ηεο δηαδηθαζίαο. o Τερλεηή Ννεκνζύλε (Artificial Intelligence): Γηάθνξεο ηερληθέο φπσο πξάθηνξεο ινγηζκηθνχ (software agents) θαη έκπεηξα ζπζηήκαηα (expert systems) κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα αλαιχζνπλ ηα δεδνκέλα ηνπ ζπζηήκαηνο. o Μαζεκαηηθά κνληέια θαη αιγόξηζκνη (Mathematical models and algorithms): Μπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζηα δεδνκέλα γηα λα βξεζνχλ πηζαλέο ιχζεηο ζε πξνβιήκαηα φπσο ε εχξεζε βέιηηζησλ δηαδξνκψλ γηα ηε κεηαθνξά ελφο θνξηίνπ απφ ην εξγνζηάζην ζηηο απνζήθεο ηεο εηαηξίαο. Φσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο. Σηνπο αθξηβείο ή αλαιπηηθνχο αιγνξίζκνπο, νη νπνίνη βξίζθνπλ ηελ αθξηβέζηεξε δπλαηή ιχζε, αιιά κε ηεξάζηην ππνινγηζηηθφ θφζηνο, θαη ζηνπο επξηζηηθνχο αιγφξηζκνπο (heuristic algorithms) νη νπνίνη παξέρνπλ κία θαιή, αιιά φρη απαξαίηεηα βέιηηζηε ιχζε. Δξγαιεία παξνπζίαζεο: Φξεζηκνπνηνχληαη γηα λα παξνπζηάζνπλ ηελ αλάιπζε ζην ρξήζηε πνπ ζα πάξεη ηελ απφθαζε. Μπνξεί λα είλαη αλαθνξέο, δηαγξάκκαηα, ινγηζηηθά θχιια, βίληεν, εηδηθά γξαθηθά θαζψο θαη πιεξνθνξίεο ηχπνπ GIS (Geographical Information Systems). Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 12

18 3. Τερλεηή Ννεκνζύλε, Δπθπείο Πξάθηνξεο θαη Σπζηήκαηα Πνιιώλ Πξαθηόξσλ Σην θεθάιαην απηφ γίλεηαη κία εηζαγσγή ζηηο έλλνηεο ηεο ηερλεηήο λνεκνζχλεο, ησλ επθπψλ πξαθηφξσλ θαη ησλ ζπζηεκάησλ πνιιψλ πξαθηφξσλ, πνπ ζα καο απαζρνιήζνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Τα παξαπάλσ εξεπλεηηθά απηά πεδία απαζρνινχλ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα θαη γεληθφηεξα ηνπο αλζξψπνπο ζε ελλνηνινγηθφ θαη θηινζνθηθφ επίπεδν εδψ θαη πνιιά ρξφληα. Τηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο έρνπλ γίλεη πεξηζζφηεξν εθαξκφζηκα κε ηε βνήζεηα ησλ ππνινγηζηψλ. Σε απηφ ην θεθάιαην επηρεηξείηαη κία αλαζθφπεζε ηεο βαζηθήο βηβιηνγξαθίαο ζρεηηθά κε ηηο παξαπάλσ πεξηνρέο Τερλεηή λνεκνζύλε Αλ θαη ε έλλνηα ηεο λνεκνζχλεο απαζρνιεί ηνπο αλζξψπνπο γηα πεξηζζφηεξεο απφ 2 ρηιηεηίεο, ε ηερλεηή λνεκνζχλε (Artificial Intelligence) είλαη ζρεηηθά θαηλνχξγηνο ηνκέαο. Καζνξίζηεθε ζαλ φξνο ην 1956, φηαλ πήξε θαη ηελ επίζεκε νλνκαζία ηεο απφ ηνλ John McCarthy, θαη απηή ηε ζηηγκή αξηζκεί πάξα πνιιέο ππνθαηεγνξίεο [30]. Όκσο ηη αθξηβψο είλαη; Γηάθνξνη νξηζκνί παξνπζηάδνληαη ζηνλ Πίλαθαο 1, απφ φπνπ γίλεηαη θαλεξφ φηη ε ηερλεηή λνεκνζχλε θηλείηαη ζε δχν θχξηεο δηαζηάζεηο. Η πξψηε πεξηιακβάλεη εξκελείεο ζρεηηθέο κε ηε δηαλφεζε θαη ηνλ ινγηζκφ, ελψ ε δεχηεξε ζρεηηθέο κε ηε ζπκπεξηθνξά. Δίλαη αμηνζεκείσην φηη ε θνηλφηεηα ηεο ηερλεηήο λνεκνζχλεο απφ ηελ ίδξπζε ηεο έρεη ππνζρεζεί ζηελ θνηλσλία πνιιά πξάγκαηα, ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα νπνία δελ έρεη θαηαθέξεη λα εθπιεξψζεη. Π.ρ. ν Herbert Simon πξσηνπφξνο ζηνλ ηνκέα ηεο ηερλεηήο λνεκνζχλεο είρε πξνβιέςεη ην 1958 φηη ζε δέθα ρξφληα παγθφζκηνο πξσηαζιεηήο ζην ζθάθη ζα ήηαλ έλαο ππνινγηζηήο θαη φηη έλα ζεκαληηθφ ζεψξεκα καζεκαηηθψλ ζα είρε απνδεηρζεί απφ κία κεραλή. Γηα ηελ πξψηε πξφβιεςε ρξεηάζηεθαλ πεξίπνπ 40 ρξφληα, ελψ ε δεχηεξε δελ έρεη εθπιεξσζεί αθφκα. Αμίδεη λα επηζεκάλνπκε φηη ε FIFA γηα ην 2050 έρεη αλαγγείιεη ηνλ πξψην αγψλα ξνκπφη θαη αλζξψπσλ. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 13

19 The exciting new effort to make computers think machines with mind, in the full and literal sense (Haugeland, 1985) [The automation of] activities that we associate with human thinking, activities such as decision making, Problem solving, learning (Bellman, 1978) The art of creating machines that perform functions that require intelligence when performed by people (Kurzweil, 1990) The study of how to make computers do thing at which, at the moment, people are better (Rich and Knight, 1991) Systems that think as humans Systems that act as humans Πίλαθαο 1 Μεξηθνί νξηζκνί ηεο ηερλεηήο λνεκνζύλεο The study of mental faculties through t use of computational models (Charniak and McDermott, 1985) The study of computations that make it possible to perceive, reason and act (Winston, 1992) A field of study that seeks to explain and emulate intelligent behavior in terms of computational processes (Shalcoff, 1990) The branch of computer science that is concerned with the automation of intelligent behavior (Luger and Stubblefield, 1993) Systems that think rationally Systems that act rationally Δίλαη θαλεξφ φηη ν ρψξνο ηεο ηερλεηήο λνεκνζχλεο είλαη πνιιά ππνζρφκελνο, παξφιν πνπ ζηελ πξάμε δηαθαίλεηαη πσο ε εθπιήξσζε πνιιψλ απφ ηηο ππνζρέζεηο πνπ δφζεθαλ είλαη δχζθνιε θαη ζπλδπάδεη πεξηζζφηεξα απφ έλα εξεπλεηηθά πεδία (Σρήκα 3). Δίλαη απαξαίηεηε ινηπφλ κία δηεπηζηεκνληθή θνηλή πξνζπάζεηα, ε νπνία ηα ηειεπηαία ρξφληα εληζρχεηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν. Σρήκα 3 Η ηερλεηή λνεκνζύλε είλαη δηεπηζηεκνληθή ππόζεζε Δπθπείο Πξάθηνξεο Ο επθπήο πξάθηνξαο (Intelligent Agent) είλαη κία έλλνηα πνπ ηελ ηειεπηαία δεθαεηία έρεη πξνζειθχζεη ην ελδηαθέξνλ πνιιψλ επηζηεκφλσλ. Σην θεθάιαην απηφ ζα νξηζηεί ην ηη είλαη πξάθηνξαο, πνηεο ηδηφηεηεο πξέπεη λα πιεξνί κία εθαξκνγή ινγηζκηθνχ γηα λα ζπγθαηαιέγεηαη ζηελ θαηεγνξία ησλ επθπψλ πξαθηφξσλ, πφζεο θαηεγνξίεο Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 14

20 πξαθηφξσλ ππάξρνπλ θαη ηέινο πνηα είλαη ηα πιενλεθηήκαηά ηνπο έλαληη άιισλ πξνζεγγίζεσλ Οξηζκνί Σηε βηβιηνγξαθία ππάξρνπλ δηάθνξνη νξηζκνί γηα ηη είλαη πξάθηνξαο (agent) θαη εηδηθφηεξα επθπήο πξάθηνξαο. Απφ ηνλ νξηζκφ ηεο ιέμεο πξάθηνξαο, ζχκθσλα κε ην ιεμηθφ Webster s new world dictionary (Guralnik, 1970) [2]: Πξάθηνξαο: Έλα άηνκν ή αληηθείκελν ην νπνίν δξα, ή είλαη ηθαλφ λα δξάζεη, ή είλαη εμνπζηνδνηεκέλν λα δξάζεη εθ κέξνπο θάπνηνπ / θάηη άιινπ. Ο γεληθφο απηφο νξηζκφο καο δείρλεη φηη έλαο πξάθηνξαο εθηειεί ελέξγεηεο γηα ινγαξηαζκφ θάπνηνπ άιινπ. Σπρλά ζπλαληάκε θαη ηελ έλλνηα πξάθηνξα ινγηζκηθνχ (Software Agent). Πξάθηνξαο ινγηζκηθνχ: Μία ππνινγηζηηθή νληφηεηα πνπ εθηειεί εξγαζίεο πξννξηζκέλεο γηα ην ρξήζηε, απηφλνκα. Ο Bradshaw [22] ζπγθεληξψλεη δηάθνξεο εξκελείεο, γηα ην ηη είλαη πξάθηνξαο θαη πνηεο είλαη νη ηδηφηεηέο ηνπ, απφ δηάθνξνπο εξεπλεηέο. Δκείο πηνζεηήζακε ηελ αθφινπζε, ε νπνία δηαρσξίδεη ηα ηξία ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξαθηφξσλ ζε δηακεζνιαβεηηθφηεηα, λνεκνζχλε θαη θηλεηηθφηεηα (Σρήκα 4): Γηακεζνιαβεηηθόηεηα (Agency): Γηακεζνιαβεηηθφηεηα είλαη ν βαζκφο απηνλνκίαο θαη εμνπζίαο πνπ παξαρσξείηαη ζε έλαλ πξάθηνξα, θαη πνπ κπνξεί λα κεηξεζεί πνζνηηθά απφ ηελ επηθνηλσλία ηνπ πξάθηνξα κε άιιεο νληφηεηεο ζην ζχζηεκα. Έλαο πξάθηνξαο πξέπεη ηνπιάρηζηνλ λα δνπιεχεη αζχγρξνλα. Ο βαζκφο ηεο δηακεζνιαβεηηθφηεηαο απμάλεηαη εάλ ν πξάθηνξαο αληηπξνζσπεχεη θάπνηνλ ρξήζηε, κε θάπνηνλ ηξφπν. Έλαο πεξηζζφηεξν πξνεγκέλνο πξάθηνξαο κπνξεί λα επηθνηλσλεί κε δεδνκέλα, εθαξκνγέο θαη ππεξεζίεο ή κε άιινπο πξάθηνξεο Δπθπΐα (Intelligence): Δίλαη ν βαζκφο ζηνλ νπνίν ν πξάθηνξαο κπνξεί λα απνθαζίδεη ινγηθά θαη λα καζαίλεη. Η δπλαηφηεηα ηνπ πξάθηνξα λα δέρεηαη ζαλ είζνδν ηνπο ζηφρνπο ηνπ ρξήζηε θαη λα δηεθπεξαηψλεη ηα θαζήθνληα πνπ ηνπ αλαηίζεληαη. Σε ειάρηζην βαζκφ κπνξεί λα δειψλνληαη άκεζα νη Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 15

21 δηάθνξεο επηζπκίεο ηνπ ρξήζηε. Σε κεγαιχηεξν βαζκφ κπνξεί λα ππάξρεη ην κνληέιν ηνπ ρξήζηε, βάζεη ηνπ νπνίνπ ζα δηακνξθψλνληαη νη επηζπκίεο ηνπ ρξήζηε δπλακηθά. Δπηπιένλ, ζε αθφκα κεγαιχηεξν βαζκφ επθπΐαο βξίζθνληαη ζπζηήκαηα πνπ καζαίλνπλ θαη πξνζαξκφδνληαη αλάινγα κε ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν βξίζθνληαη. Κηλεηηθόηεηα (Mobility): Δίλαη ν βαζκφο θαηά ηνλ νπνίν νη πξάθηνξεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα θηλνχληαη κέζα ζε έλα δίθηπν. Οη θηλνχκελνη πξάθηνξεο (mobile agents) έρνπλ ηε δπλαηφηεηα κεηαθίλεζεο ηνπ εθηειέζηκνπ θψδηθά ηνπο ζε θάπνηνλ άιινλ ππνινγηζηή θαη ηε ζπλέρηζε ηεο εξγαζίαο ηνπο ζε απηφλ. Σρήκα 4 Φαξαθηεξηζηηθά ησλ επθπώλ πξαθηόξσλ, όπσο παξνπζηάδνληαη ζηνλ ηξηζδηάζηαην ρώξν. Οη Nwana θαη Ndumu [19] δίλνπλ κία δηαθνξεηηθή εξκελεία ιέγνληαο φηη ν φξνο πξάθηνξαο ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα γηα λα ραξαθηεξίζεη άιινπο πξάθηνξεο πνπ δξνπλ ζε πην ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο. Γεληθά, ε έλλνηα ηνπ πξάθηνξα αλαδχζεθε απφ ηελ έλσζε ηξηψλ επηζηεκνληθψλ πεδίσλ. Τεο ππνινγηζηηθήο λνεκνζχλεο, ηεο ηερλνινγίαο ινγηζκηθνχ θαη ηεο δηεπαθήο κεηαμχ ππνινγηζηή θαη ρξήζηε (Human Computer Interaction). Αθφκα [25] νη Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 16

22 πξάθηνξεο απνηεινχλ ηε θπζηθή εμέιημε ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ν νπνίνο κέζα απφ ηα ρξφληα πέξαζε απφ ηηο ππνξνπηίλεο (sub-routines), ζηηο δηαδηθαζίεο (procedures) θαη ηηο ζπλαξηήζεηο (functions), απφ εθεί ζηνπο αθεξεκέλνπο ηχπνπο δεδνκέλσλ (abstract data types), ζηε ζπλέρεηα ζηα αληηθείκελα (objects) θαη ηέινο ζηνπο πξάθηνξεο (agents) Ιδηόηεηεο Έλαο πξάθηνξαο πξέπεη λα έρεη ηα παξαθάησ ραξαθηεξηζηηθά, πξνθεηκέλνπ λα δηθαηνινγήζεη ηελ πξνέιεπζε ηνπ νλφκαηφο ηνπ: Αληηπξνζώπεπζε (Representation): Έλαο πξάθηνξαο εθηειεί εξγαζίεο γηα ράξε θάπνηνπ ρξήζηε ή άιινπ πξάθηνξα θαη γηα ηηο νπνίεο έρεη πάξεη εμνπζηνδφηεζε απφ απηφλ. Κνηλσληθόηεηα (Sociability): Έλαο πξάθηνξαο πξέπεη λα είλαη ηθαλφο λα επηθνηλσλήζεη κε έλαλ ρξήζηε ή άιινλ πξάθηνξα ψζηε λα πάξεη ηηο εληνιέο ηνπ θαη λα ηνλ ελεκεξψζεη γηα ηελ θαηάζηαζε θάπνηαο εξγαζίαο, κέζσ κίαο δηεπαθήο (γηα ηνλ ρξήζηε) ή γιψζζαο επηθνηλσλίαο κεηαμχ πξαθηφξσλ (ACL Agent Communication Language). Απηνλνκία (Autonomy): Έλαο πξάθηνξαο ιεηηνπξγεί ρσξίο άκεζε παξέκβαζε απφ ηε κεξηά ηνπ ρξήζηε. Παξαθνινύζεζε (Monitoring): Έλαο πξάθηνξαο πξέπεη λα κπνξεί λα παξαθνινπζεί ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ελεξγεί, ψζηε λα έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα δξα απηφλνκα. Δλεξγεηηθόηεηα -Αληηδξαζηηθόηεηα (Actuation): Έλαο πξάθηνξαο πξέπεη λα κπνξεί λα επηδξά ζην πεξηβάιινλ ηνπ εθηειψληαο κία ελέξγεηα πάλσ ζε απηφ. Πξνλνεηηθόηεηα (Proactiveness): Η δπλαηφηεηα ελφο πξάθηνξα, λα δεκηνπξγεί ζπκπεξάζκαηα θαη λα πξνζπαζεί λα εθπιεξψλεη ηνπο ζηφρνπο ηνπ, παίξλνληαο απφ κφλνο ηνπ πξσηνβνπιίεο. Δπθπΐα (Intelligence): Ο πξάθηνξαο πξέπεη λα κπνξεί λα εξκελεχεη ηα γεγνλφηα ψζηε λα πάξεη ηηο θαηάιιειεο απνθάζεηο θαη λα εθηειέζεη ηηο θαηάιιειεο πξάμεηο. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 17

23 Άιιεο ηθαλέο αιιά φρη αλαγθαίεο ηδηφηεηεο ελφο επθπή πξάθηνξα είλαη ε θηλεηηθφηεηα (mobility), ε αζθάιεηα (security), ε πξνζσπηθφηεηα (personality), ε αιεζνθάλεηα θαη ε θαινζχλε. Οη θχξηεο δηαθνξέο ησλ πξαθηφξσλ κε ηα αληηθείκελα (objects), φπσο θαζνξίδνληαη ζηνλ αληηθεηκελνζηξαθή πξνγξακκαηηζκφ, είλαη φηη νη πξάθηνξεο είλαη απηφλνκνη, ελψ ηα αληηθείκελα φρη [25]. Η παξαπάλσ δηαθνξά έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη έλαο πξάθηνξαο κπνξεί λα αιιάδεη ηελ εζσηεξηθή ηνπ θαηάζηαζε, ρσξίο ηελ παξέκβαζε θάπνηαο άιιεο νληφηεηαο ινγηζκηθνχ ζηελ πεξίπησζή καο. Απφ ηελ άιιε πξνθεηκέλνπ ην αληηθείκελν λα αιιάμεη ηελ θαηάζηαζή ηνπ, πξέπεη λα δερζεί έλα κήλπκα, κε ηε κνξθή θιήζεο κεζφδνπ (method call), πνπ ηνπ ζηέιλεη θάπνηα άιιε νληφηεηα. Όζνλ αθνξά ηψξα ηηο δηαθνξέο ησλ πξαθηφξσλ κε ηα έκπεηξα ζπζηήκαηα είλαη φηη θαηά πξψην ιφγν νη πξάθηνξεο εληνπίδνληαη ζε θάπνην πεξηβάιινλ θαη θαηά δεχηεξν φηη δξνπλ ζε απηφ. Απφ ηελ άιιε ηα έκπεηξα ζπζηήκαηα, έρνπλ ηε δπλαηφηεηα ιήςεο απνθάζεσλ, αιιά ηε δξάζε αλαιακβάλεη ν ρξήζηεο ηνπο Τύπνη πξαθηόξσλ θαη ηαμηλόκεζή ηνπο Η επηζηεκνληθή θνηλφηεηα πνπ αζρνιείηαη κε ηνλ ηνκέα ησλ πξαθηφξσλ, δελ έρεη θαηαθέξεη λα αλαπηχμεη έλαλ πξάθηνξα γεληθήο ρξήζεο (general purpose intelligent agent) [30]. Δμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο απηνχ έρνπλ αλαπηπρζεί δηάθνξα είδε πξαθηφξσλ κε δηαθνξεηηθά πεξηβάιινληα δξάζεο θαη δηαθνξεηηθέο αξρηηεθηνληθέο ζρεδίαζεο. Γεληθά νη πξάθηνξεο κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ εμεηάδνληάο ηνπο ζην λ-δηάζηαην ρψξν. Οη θπξηφηεξεο δηαζηάζεηο βάζεη ησλ νπνίσλ κπνξεί λα εθηειεζζεί ε ηαμηλφκεζε ησλ πξαθηφξσλ πεξηγξάθνληαη παξαθάησ: Μία δηάζηαζε είλαη νη πξάθηνξεο λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ ζχκθσλα κε ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ιεηηνπξγνχλ [2]. Σηελ πεξίπησζε απηή έρνπκε ηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο: Πξάθηνξεο Δπηθάλεηαο Δξγαζίαο (Desktop Agents) Πξάθηνξεο ιεηηνπξγηθψλ ζπζηεκάησλ (Operation system agents) Πξάθηνξεο εθαξκνγψλ (Application Agents) Πξάθηνξεο παθέηνπ εθαξκνγψλ (Application suite agents) Πξάθηνξεο Γηαδηθηχνπ (Internet Agents) Πξάθηνξεο αλαδήηεζεο (Web search agents) Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 18

24 Πξάθηνξεο δηαθνκηζηέο (Web server agents) Πξάθηνξεο θηιηξαξίζκαηνο πιεξνθνξηψλ (Information filtering agents) Πξάθηνξεο αλάζπξζεο πιεξνθνξίαο (Information retrieval agents) Πξάθηνξεο εηδνπνίεζεο (Notification agents) Πξάθηνξεο παξνρήο ππεξεζηψλ (Service agents) Κηλνχκελνη πξάθηνξεο (Mobile agents) Πξάθηνξεο Τνπηθψλ Γηθηχσλ (Intranet Agents) Πξάθηνξεο απηνκαηνπνίεζεο δηαδηθαζηψλ (Process automation agents) Πξάθηνξεο βάζεσλ δεδνκέλσλ (Database agents) Πξάθηνξεο εχξεζεο πφξσλ (Resource brokering agents) Δπίζεο, [30] κπνξνχκε λα δηαρσξίζνπκε ηνπο πξάθηνξεο αλάινγα κε ηελ εζσηεξηθή ηνπο αξρηηεθηνληθή ζε: Απινχο αληαλαθιαζηηθνχο πξάθηνξεο (Simple reflex agents): Απηφο ν πξάθηνξαο πξνζπαζεί λα αλαθαιέζεη έλαλ θαλφλα απφ ηε κλήκε ηνπ, πνπ λα αληηζηνηρεί ζηελ ππάξρνπζα θαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ, θαη ζηε ζπλέρεηα λα εθηειέζεη ηνλ θαλφλα πνπ αληηζηνηρεί ζε απηήλ. Πξάθηνξεο πνπ παξαθνινπζνχλ ην πεξηβάιινλ ηνπο (Agents that keep track of the world): Έρεη παξφκνηα αξρηηεθηνληθή κε ηνλ πξνεγνχκελν, αιιά δηαηεξεί ηελ πξνεγνχκελή ηνπ θαηάζηαζε θαη έηζη νη θαλφλεο ηνπ δελ έρνπλ κφλν ζρέζε κε ην ηη αληηιακβάλεηαη, αιιά θαη κε ηελ θαηάζηαζε πνπ βξίζθεηαη ηε δεδνκέλε ζηηγκή. Πξάθηνξεο βαζηζκέλνη ζε ζηφρνπο (Goal-based agents): Οη πξάθηνξεο απηνί είλαη εμέιημε ησλ πξνεγνχκελσλ. Η δηαθνξά ηνπο είλαη φηη έρνπλ ζηε κλήκε ηνπο ηελ θαηάζηαζε ηνπ ζηφρνπ πνπ ηνπο ελδηαθέξεη. Έηζη φηαλ θηάζνπλ ζηελ θαηάζηαζε απηή κπνξνχλ λα θαηαλνήζνπλ ηελ επηηπρία ηνπο. Πξάθηνξεο βαζηζκέλνη ζε βαζκνχο ηθαλνπνίεζεο (Utility-based agents): Οη πξάθηνξεο απηνί κπνξνχλ φρη κφλν λα θαηαιάβνπλ εάλ πέηπραλ ή φρη ηνλ ζηφρν ηνπο, αιιά θαη λα αληηιεθζνχλ θαηά πφζν είλαη θνληά ζε απηφλ, ή έζησ αξθεηά ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ ππάξρνπζα θαηάζηαζε. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 19

25 Τέινο, ζα ήηαλ ελδηαθέξνλ λα θαηεγνξηνπνηήζνπκε θαη ηα πεξηβάιινληα ζηα νπνία είλαη δπλαηφλ λα δξνπλ θάπνηνη πξάθηνξεο. Τα πεξηβάιινληα θαηεγνξηνπνηνχληαη αλάινγα κε ηηο ηδηφηεηέο ηνπο πνπ θαίλνληαη ζηνλ Πίλαθαο 2. Ιδηόηεηεο Πξνζβάζηκν ή Με-πξνζβάζηκν Νηεηεξκηληζηηθφ ή Με ληεηεξκηληζηηθφ Δπεηζνδηαθφ ή Με-επεηζνδηαθφ Σηαηηθφ ή Γπλακηθφ Γηαθξηηφ ή Σπλερέο Πίλαθαο 2 Ιδηόηεηεο πεξηβάιινληνο Πιενλεθηήκαηα θαη Μεηνλεθηήκαηα Όιεο νη πξνζπάζεηεο ηεο εξεπλεηηθήο θνηλφηεηαο πξνζαλαηνιίδνληαη ψζηε θάζε άλζξσπνο λα έρεη ππφ ηελ θαηνρή ηνπ έλαλ ςεθηαθφ πξνζσπηθφ βνεζφ (Personal Assistant) [27]. Τν ξφιν απηνχ ηνπ βνεζνχ παίδεη κία νληφηεηα ινγηζκηθνχ ζηε κνξθή ελφο έμππλνπ πξάθηνξα. Οη βαζηθέο ππεξεζίεο πνπ παξέρνπλ νη έμππλνη πξάθηνξεο έρνπλ σο ζηφρν ηελ απαιιαγή ηνπ αλζξψπνπ απφ ρξνλνβφξεο, ηεηξηκκέλεο θαη αζήκαληεο, απφ πιεπξάο δεκηνπξγηθήο δηάζεζεο, εξγαζίεο, δίλνληαο έηζη ηε δπλαηφηεηα ζηνλ άλζξσπν λα αζρνιείηαη κε ηελ «πξαγκαηηθή» ηνπ εξγαζία. Δπίζεο νη πξάθηνξεο απηνί ζα απνθηνχλ ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο κέζα απφ εθπαίδεπζε, ηφζν απφ ηνλ ρξήζηε, φζν θαη απφ άιινπο πξάθηνξεο πνπ βνεζνχλ άιινπο ρξήζηεο. Τα πιενλεθηήκαηα ινηπφλ πνπ πξνζθέξεη έλαο πξάθηνξαο ζηνλ ρξήζηε αθνξνχλ θπξίσο ηηο εξγαζίεο πνπ ν ηειεπηαίνο εθπιεξψλεη. Σηνλ Πίλαθαο 3 παξνπζηάδνληαη ηα θπξηφηεξα πιενλεθηήκαηα ησλ επθπψλ πξαθηφξσλ. Ωζηφζν ππάξρνπλ θάπνηα κεηνλεθηήκαηα ηα νπνία πξνέξρνληαη θπξίσο απφ ησλ ηνκέα ηεο ηερλεηήο λνεκνζχλεο. Οη ηειηθνί ρξήζηεο δελ ελδηαθέξνληαη ή δελ γλσξίδνπλ ηελ πνιππινθφηεηα ζηελ νπνία ζηεξίδεηαη έλα ζχζηεκα. Αληίζεηα επηζπκνχλ, λα έρνπλ έλαλ πξνζσπηθφ βνεζφ πνπ λα ηνπο πξνζθέξεη επειημία, επθνιία ζηελ ρξήζε θαη πνιχ κεγάιε ιεηηνπξγηθφηεηα γηα θάζε εθαξκνγή. Γπζηπρψο, κία ηέηνηα ιεηηνπξγηθφηεηα δελ έρεη αλαπηπρζεί, εηδηθά ζην επίπεδν ηεο γεληθφηεηαο πνπ ηελ ζέιεη ν ρξήζηεο. Όζεο Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 20

26 ιχζεηο έρνπλ παξνπζηαζηεί βαζίδνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο δηεξγαζίεο θαη πεδία εθαξκνγήο. Δσναηόηηηες Πλεονεκηήμαηα Οθέλη Αςηομαηοποίηζηρ Εκπληπώνει επαναλαμβανόμενερ επγαζίερ Πποζωπικοποίηζηρ Πποζωπικοποιεί ηην ανηαλλαζζόμενη πληποθοπία Αςξημένη παπαγωγικόηηηα Μειωμένορ πληποθοπίαρ θόπηορ Ειδοποίηζηρ Ειδοποίηζη σπήζηη για ζημανηικά Μειωμένορ θόπηορ επγαζίαρ γεγονόηα Εκμάθηζηρ Εκμάθηζη ζςμπεπιθοπάρ σπήζηη Πποενεπγηηική βοήθεια Διδαζκαλίαρ Διδαζκαλία ηος σπήζηη Μείωζη εκπαίδεςζηρ Επικοινωνίαρ Εκηέλεζη καθηκόνηων απομακπςζμένα Δοςλεύει και σωπίρ ο ηοπικόρ ςπολογιζηήρ να είναι ανοικηόρ Πίλαθαο 3 Γπλαηόηεηεο, πιενλεθηήκαηα θαη νθέιε από ηηο πξαθηνξηθέο ηερλνινγίεο. Δπίζεο, ππάξρνπλ πνιιά θελά φζνλ αθνξά ηελ αζθάιεηα ησλ ππνινγηζηηθψλ ζπζηεκάησλ, θπξίσο φπνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θηλνχκελνη πξάθηνξεο. Πηζαλέο αηηίεο είλαη: θαθφβνπινη πξάθηνξεο πνπ επηηίζεληαη ζηα δεδνκέλα ηνπ ρξήζηε. Δπίζεο δελ έρεη πηνζεηεζεί κία θνηλή πξνζέγγηζε φζνλ αθνξά ηε γιψζζα επηθνηλσλίαο θαη ην πεξηερφκελν πνπ ζα ρξεζηκνπνηνχλ νη πξάθηνξεο, ηφζν ζηηο επαθέο κεηαμχ ηνπο, αιιά θαη φζν ζηηο επαθέο ηνπο κε άιια πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα. Σαλ επίινγν απιψο λα πνχκε φηη ζχκθσλα κε ηνπο εηδηθνχο [19], [20] πάλσ ζην ζέκα νη πξάθηνξεο απνηεινχλ κία εμαηξεηηθά ειπηδνθφξα πξννπηηθή ζαλ εξγαιείν ζρεδίαζεο ινγηζκηθνχ, φπσο ν αληηθεηκελνζηξαθήο πξνγξακκαηηζκφο ή φπσο ε αξρηηεθηνληθή πειάηε / δηαθνκηζηή Σπζηήκαηα Πνιιώλ Πξαθηόξσλ Τα ζπζηήκαηα πνιιψλ πξαθηφξσλ ή πνιχ πξαθηνξηθά ζπζηήκαηα (Multiagent Systems ή MAS), φπσο δειψλεη θαη ην φλνκά ηνπο, απνηεινχληαη απφ πνιινχο πξάθηνξεο, νη νπνίνη θαη επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο κε αληαιιαγή κελπκάησλ. Οη πξάθηνξεο απηνί δξνπλ, άιιεο θνξέο αληαγσληζηηθά (negotiating) ελψ άιιεο θνξέο ζπλεξγάδνληαη Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 21

27 κεηαμχ ηνπο (co-operating). Σε πνιιέο πεξηπηψζεηο έλαο πξάθηνξαο δελ αξθεί λα ιχζεη έλα θαηαλεκεκέλν πξφβιεκα απφ κφλνο ηνπ. Τα ζπζηήκαηα πνιιψλ πξαθηφξσλ απνηεινχλ κία δνκή πνπ εθθξάδεη: Φπζηθή απνθέληξσζε έιεγρν ελφο πξνβιήκαηνο κε πνιιαπινχο βαζκνχο ειεπζεξίαο πνιιαπιέο πξνζεγγίζεηο αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα Ωζηφζν, ππάξρνπλ θαη θάπνηα εξσηήκαηα γηα ην αλ πνιιά ζπζηήκαηα πνπ ππάξρνπλ κε ηνλ φξν MAS, είλαη πξαγκαηηθά MAS θαη δελ είλαη ζπζηήκαηα πνπ εθαξκφδνπλ θάπνηα κνξθή απνθεληξσκέλεο ηερλεηήο λνεκνζχλεο (Distributed artificial intelligence) ή γηα ην εάλ είλαη αλαγθαία ε νλνκαζία ηνπο ζαλ MAS. Δπίζεο, ππάξρεη ε άπνςε [20] φηη ηα MAS πνιιέο θνξέο αλαπηχζζνληαη γηα λα δψζνπλ ιχζε ζε πξνβιήκαηα γηα ηα νπνία δελ είλαη αλαγθαία ε ρξεζηκνπνίεζε ελφο MAS. Κάπνηεο θαηεπζχλζεηο φπνπ ε αλάπηπμε ελφο MAS δελ είλαη αλαγθαία είλαη φπνπ: Οη MAS ιχζεηο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα κεηψζνπλ ηελ πνιππινθφηεηα θαη λα απμήζνπλ ηελ ηαρχηεηα, ηελ αμηνπηζηία θαη ηελ επειημία. Όηαλ έλαο πξάθηνξαο δελ κπνξεί λα «αληέμεη» έλα κεγάιν πξφβιεκα, ιφγσ πεξηνξηζκνχ πφξσλ. Όηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα δψζνπλ ιχζε ζε πξνβιήκαηα πνπ απαηηνχλ εηεξνγελείο ινγηθέο. Τν θπξηφηεξν πξφβιεκα πνπ έρνπλ λα ιχζνπλ ηα MAS πέξα απφ ην πξφβιεκα πνπ έρνπλ λα θέξνπλ εηο πέξαο είλαη ν ζπληνληζκφο ηνπο [8]. Γηαθνξεηηθά πξνβιήκαηα ζπληνληζκνχ αληηπξνζσπεχνπλ δηαθνξεηηθέο ζηξαηεγηθέο ζπληνληζκνχ. Άξα είλαη δπλαηφλ νη ηδηφηεηεο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηε ζηξαηεγηθή ηνπ ζπληνληζκνχ λα ραξαθηεξίδνπλ θαη ην MAS ζχζηεκα. Αο δνχκε φκσο πνηεο είλαη απηέο: Πιεζπζκόο πξαθηόξσλ: Η πνζφηεηα (quantity), δειαδή ε πνζφηεηά ησλ πξαθηφξσλ, ε εηεξνγελλεηηθφηεηα (heterogeneity), δειαδή νη δηαθνξεηηθνί ζηφρνη θαη ηα δηαθνξεηηθά πηζηεχσ (beliefs) πνπ έρνπλ, θαη ε πνιππινθφηεηα (complexity), δειαδή πφζν δχζθνιν είλαη λα πξνβιεθζεί ηη ζα θάλεη έλαο πξάθηνξαο, είλαη ηδηφηεηεο πνπ ραξαθηεξίδνπλ έλα MAS. Πεξηβάιινλ δξάζεο: Ο βαζκφο επηθνηλσλίαο (degree of interaction), δειαδή ην πφζν πεξηζζφηεξν επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο, ε δπλακηθή (dynamics), Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 22

28 δειαδή ζε ηη πνζνζηφ είλαη επκεηάβιεην ην πεξηβάιινλ, θαη ν βαζκφο απνθέληξσζεο (distributivity), δειαδή πφζν απνκαθξπζκέλα δξνπλ νη πξάθηνξεο, είλαη ηδηφηεηεο πνπ ραξαθηεξίδνπ λέλα MAS. Δπίιπζε: Η πνηφηεηα ηεο ιχζεο (quality), δειαδή πφζν πςειή ζέινπκε λα είλαη ε πνηφηεηα ηεο ιχζεο πνπ ζα δψζεη ην ζχζηεκα, ε επξσζηία (robustness), δειαδή ην πφζν εχξσζην ζέινπκε λα είλαη ην ζχζηεκα γηα θάζε πεξηβάιινλ θαη νη πεξηνξηζκνί (overhead limitations), δειαδή ην θφζηνο πνπ εηζάγνπλ ππνινγηζκνί, επηθνηλσλίεο θηι, είλαη ηδηφηεηεο πνπ ραξαθηεξίδνπλ έλα MAS. Δπίζεο, έλα άιιν ζεκαληηθφ πξφβιεκα είλαη απηφ ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο επηθνηλσλίαο [22]. Αλ θαη ηειεπηαία έρνπλ γίλεη πξνζπάζεηεο γηα ηελ εχξεζε ελφο θνηλνχ πξνηχπνπ (π.ρ. FIPA), σζηφζν, ε αλνκνηνγέλεηα ησλ ζπζηεκάησλ πνπ βγαίλνπλ απφ ηε βηνκεραλία, ε παιαηφηεηα θάπνησλ εθαξκνγψλ (legacy systems), θαη ε θαζπζηέξεζε απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα γηα ηελ εχξεζε κίαο γεληθήο αξρηηεθηνληθήο ζρεδίαζεο ελφο πξάθηνξα, έρνπλ αθήζεη αξθεηά πίζσ ηελ θαζνιηθή θαζηέξσζε ησλ πξαθηφξσλ ζηε βηνκεραλία. Έηζη έρεη κείλεη πίζσ θαη ε ελζσκάησζε MAS ζε εθαξκνγέο κεγάισλ εηαηξηψλ θαη νξγαληζκψλ. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 23

29 4. Αλάιπζε Απαηηήζεσλ Η αλάπηπμε ηνπ ζπζηήκαηνο πνιιψλ πξαθηφξσλ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο βαζίζηεθε απφ ηελ αξρή κέρξη ην ηέινο ζε γλσζηέο κεζφδνπο ηερλνινγίαο ινγηζκηθνχ [33]. Γηα ην ζθνπφ απηφ επηιέρζεθε ην κνληέιν ηνπ θαηαξξάθηε (Σθάλμα! Το αρτείο προέλεσζης ηης αναθοράς δεν βρέθηκε.). Σην κνληέιν απηφ ππάξρνπλ δηαθξηηά ζηάδηα αλάκεζα ζηε ζρεδίαζε θαη ηελ πινπνίεζε. Σρήκα 5 Τν κνληέιν θαηαξξάθηε. Τν κνληέιν απηφ επηιέρζεθε επεηδή ηαηξηάδεη πεξηζζφηεξν κε ηε νινθιήξσζε κίαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο, φπνπ ηα ζηάδηα ηεο έξεπλαο, ηεο ζρεδίαζεο, ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο πινπνίεζεο είλαη δηαθξηηά, ελψ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπγγξαθήο ηεο κπνξεί λα εθηειεζηεί αθφκα έλαο θχθινο πάλσ ζην κνληέιν, φπσο παξνπζηάδεη θαη ην Σθάικα! Τν αξρείν πξνέιεπζεο ηεο αλαθνξάο δελ βξέζεθε Σελάξην δηπισκαηηθήο εξγαζίαο Τν πεξηβάιινλ ησλ εηαηξηψλ αιιάδεη εμαηξεηηθά γξήγνξα. Γηα ην ιφγν απηφ ηα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα ησλ εηαηξηψλ πξέπεη λα κπνξνχλ λα πξνζαξκφδνληαη εχθνια θαη άκεζα. Δπίζεο, ηα ίδηα απηά ζπζηήκαηα πξέπεη λα ειέγρνπλ έλα ηεξάζηην Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 24

30 πιήζνο δεδνκέλσλ, ηα νπνία πξέπεη λα ζπλαζξνηζηνχλ ζε έλα απνηέιεζκα πνπ ζα βνεζήζεη πεξαηηέξσ ηελ εηαηξία. Τν φιν ζελάξην ιακβάλεη ππ φςηλ ηνπ κία εηαηξία ε νπνία πξνζπαζεί λα θηλεζεί θεξδνθφξα ζηνλ ηνκέα ηεο. Δπίζεο, ππάξρεη εγθαηεζηεκέλν έλα ζχζηεκα ERP, ην νπνίν ρεηξίδεηαη φια ηα δεδνκέλα πνπ εηζέξρνληαη ζηε βάζε δεδνκέλσλ ηνπ. Βαζηθφο ζθνπφο, ινηπφλ είλαη λα πινπνηεζεί έλα ζχζηεκα, ην νπνίν ζα ρξεζηκνπνηεί ηα ζηνηρεία ηεο βάζεο, γηα λα βγάιεη εχθνια θαη γξήγνξα απνθάζεηο. Κνηλψο έλα ζχζηεκα ππνζηήξημεο απνθάζεσλ, ην νπνίν ζα βξίζθεηαη «επάλσ» (on-top) ζην ήδε ππάξρνλ ζχζηεκα. Γηα ην φιν ζχζηεκα ρξεζηκνπνηήζεθαλ δηάθνξεο ηερληθέο είηε επξέσο δηαδεδνκέλεο, είηε θαηλνχξγηεο. Μία απφ ηηο ζρεηηθά θαηλνχξγηεο ηδέεο πνπ εθαξκφδεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δηαρείξηζεο ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο είλαη θαη νη επθπείο πξάθηνξεο ησλ νπνίσλ ηηο εηζαγσγηθέο έλλνηεο έρνπλ ήδε αλαπηπρζεί. Οξίδνληαο ινηπφλ ην ζελάξην ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο ζα ιέγακε πσο είλαη λα δεκηνπξγήζεη έλα ζχζηεκα πνιιψλ πξαθηφξσλ, πνπ ζα ρεηξίδεηαη ηα δεδνκέλα ελφο ERP, θαη ζα πξνζπαζεί λα θέξλεη εηο πέξαο φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξα ηελ παξαθάησ δηαδηθαζία (Σρήκα 4.2): Ο πειάηεο δεηάεη κία λέα παξαγγειία εθηειεζηεί. Τν ζχζηεκα επεμεξγάδεηαη ηε λέα παξαγγειία. Αλαδεηνχληαη νη απαξαίηεηεο πξνκήζεηεο. Δηδνπνηείηαη ν πειάηεο. Σρήκα 6 Γηάγξακκα ξνήο ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ζπζηήκαηνο Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 25

31 4.2. Αλάιπζε απαηηήζεσλ ρξεζηώλ ζπζηήκαηνο Ο βαζηθφο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηηο απαηηήζεηο θαη θαη επέθηαζε ην ζχζηεκα ινγηζκηθνχ είλαη νη ρξήζηεο ηνπ ζπζηήκαηνο. Απηνί είλαη πνπ νξίδνπλ ηηο απαηηήζεηο ελφο ινγηζκηθνχ, αλάινγα κε ηηο επηζπκίεο ηνπο. Γηα λα πεξηγξαθνχλ ινηπφλ νη απαηηήζεηο έγηλαλ ζπλεληεχμεηο κε αλζξψπνπο πνπ εξγάδνληαη ζε πξαγκαηηθέο επηρεηξήζεηο ζηνλ ηνκέα απηφ θαη απφ ηελ άιιε κειεηήζεθαλ θάπνηα ζπγγξάκκαηα πνπ αλαθέξνληαη ζην ζέκα ηεο δηαρείξηζεο ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο [7]. Σην ζελάξην ηεο παξνχζαο αλαθνξάο, έρνπκε έλαλ ρξήζηε, ηνπο ππεχζπλνπο ηεο εηαηξίαο ή ηελ εηαηξία γεληθφηεξα Ο ρξήζηεο εηαηξία Οη απαηηήζεηο ηεο εηαηξίαο κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ ζε δχν θαηεγνξίεο ηηο ηειεζηηθέο θαη ηηο κε ηειεζηηθέο. Οη ηειεζηηθέο απαηηήζεηο νξίδνπλ ηηο ππεξεζίεο πνπ ζα πξνζθέξεη ην ζχζηεκα. Οη κε-ηειεζηηθέο νξίδνπλ δηάθνξνπο πεξηνξηζκνχο πνπ πξέπεη λα ηεξεί ην ζχζηεκα Οη ηειεζηηθέο απαηηήζεηο γηα ην ζύζηεκα είλαη νη αθόινπζεο: Να έρεη έλα εχρξεζην πεξηβάιινλ δηεπαθήο κε ην ζχζηεκα, πνπ ζα βνεζάεη ηνλ ρεηξηζηή λα εηζάγεη ηηο παξαγγειίεο ησλ πειαηψλ εχθνια θαη γξήγνξα. Να κπνξεί, φηαλ δηαρεηξίδεηαη ηελ παξαγγειία, λα έρεη ηνλ πιήξε θαηάινγν ησλ πξντφλησλ πνπ πξνζθέξεη ε εηαηξία. Τν ζχζηεκα ζα πξέπεη λα είλαη απηνκαηνπνηεκέλν, ψζηε λα απειεπζεξψλεη ηνλ ππεχζπλν πσιήζεσλ απφ ηνλ φγθν πιεξνθνξίαο πνπ έρεη κία εηαηξία φζνλ αθνξά ηηο παξαγγειίεο πνπ δέρεηαη απφ ηνπο πειάηεο, αιιά θαη απηέο πνπ θάλεη πξνο ηνπο πξνκεζεπηέο. Σθνπφο ηεο εηαηξίαο, φπσο θαη θάζε άιιεο εηαηξίαο, είλαη ην θέξδνο. Γηα λα δηαηεξήζεη ή θαη λα εληζρχζεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηά ηεο πξέπεη λα πξνζθέξεη θαη ηηο θαηάιιειεο ππεξεζίεο ζηνλ πειάηε θαη λα εθηηκά θάζε πειάηε αλάινγα κε ηελ αμία ηνπ. Έηζη απαηηεί απφ ην ζχζηεκα αθελφο λα δηαζθαιίδεη ηελ Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 26

32 αμηνπηζηία ηεο εηαηξίαο θάλνληαο πξαγκαηνπνηήζηκεο ππνδείμεηο, αθεηέξνπ λα ηθαλνπνηεί ηηο νηθνλνκηθέο επηζπκίεο πειάηε θαη εηαηξίαο. Ο φξνο «πξαγκαηνπνηήζηκεο ππνδείμεηο» ελλνεί λα ππνδεηθλχεη π.ρ. πξαγκαηνπνηήζηκεο κέξεο παξάδνζεο ηεο παξαγγειίαο. Απφ ηελ άιιε, ε ηθαλνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ επηζπκηψλ ελλνεί ηελ δηαζθάιηζε ηθαλνχ θέξδνπο απφ ηε κεξηά ηεο εηαηξίαο, ην νπνίν δε ζα είλαη ηφζν κεγάιν ψζηε λα απνκαθξχλεη ηνλ πειάηε απφ απηήλ. Δπίζεο, ζα πξέπεη ηφζν ε πξνηεξαηφηεηα φζν θαη ε έθπησζε πνπ ζα εθαξκφδεηαη λα είλαη αλάινγεο κε ηελ πνηφηεηα ηνπ πειάηε. Μία ζεκαληηθή παξάκεηξνο είλαη ην ζχζηεκα λα είλαη ππεχζπλν θαη γηα ηε δηαρείξηζε ησλ απνζεκάησλ ηεο απνζήθεο, βαζηθή παξάκεηξνο ηεο δηαρείξηζεο ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο. Τν πξφβιεκα πνιιψλ εηαηξηψλ είλαη φηη ππάξρεη πεξηνδηθφηεηα ζηηο παξαγγειίεο πνπ δέρνληαη απφ ηνπο πειάηεο. Υπάξρνπλ πεξίνδνη, φπνπ ε δήηεζε είλαη κεγάιε (Φξηζηνχγελλα, απφθξηεο, Πάζρα, αξρέο θαινθαηξηνχ) θαη άιιεο πνπ είλαη κηθξή (δηαηεξείηαη ιφγσ γηνξηψλ, γελεζιίσλ π.ρ. γηα κία εηαηξία παηρληδηψλ). Έηζη πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεζεί πςειά ν δείθηεο ηθαλνπνίεζεο ησλ εηζεξρφκελσλ παξαγγειηψλ πξέπεη λα έρεη θαη έλα αμηφινγν ζχζηεκα δηαρείξηζεο απνζήθεο. Τέινο, φπσο θαη κε ηνπο πειάηεο, ην ζχζηεκα πξέπεη λα θάλεη νξζέο πξνηάζεηο θαη γηα ηνπο πξνκεζεπηέο. Σε πεξίπησζε πνιιαπιψλ πξνκεζεπηψλ γηα δηάθνξα πξντφληα ην ζχζηεκα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα επηιέγεη ηνλ θαηαιιειφηεξν πξνκεζεπηή ηε δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Οη κε-ηειεζηηθέο απαηηήζεηο αθνξνχλ: Τελ αμηνπηζηία ηνπ ζπζηήκαηνο, γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο πνπ πεξηγξάςακε ρσξίο ιάζε ή παξαιείςεηο. Τε γξήγνξε απφθξηζε ηνπο ζπζηήκαηνο απφ ηε ζηηγκή πνπ ν ρξήζηεο ζα απνθηήζεη πξφζβαζε ζε απηφ, κέρξη ηελ εκθάληζε ηεο νζφλεο κε ηελ ππφδεημε ηνπ ζπζηήκαηνο. Η ππφδεημε πνπ ζα εθδνζεί ζην ηέινο, θαη εηδηθά φζνλ αθνξά ηελ ηηκή, λα είλαη ηνπιάρηζηνλ αληάμηα ηεο εκπηζηνζχλεο πνπ έρεη επηδείμεη ζηελ ζπγθεθξηκέλε εηαηξία ν πειάηεο._ Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 27

33 4.3. Αλάιπζε απαηηήζεσλ εηαηξίαο αλάπηπμεο ινγηζκηθνύ Μπνξεί κελ ην ινγηζκηθφ πνπ ζα αλαπηπρζεί λα είλαη κέξνο ελφο εξεπλεηηθνχ πξνγξάκκαηνο φπσο έρεη αλαθεξζεί, αιιά δελ παχεη λα απνηειεί θαη έλα ελ δπλάκεη πξντφλ πξνο πψιεζε. Η πξψηε απαίηεζε πνπ κπνξεί λα έρεη κία εηαηξία αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ είλαη ην ζχζηεκα λα δνπιεχεη αμηφπηζηα θαη λα απνηειεί επηπιένλ βειηίσζε ζηα ήδε ππάξρνληα πξντφληα πνπ βξίζθνληαη ζηελ αγνξά. Η δεχηεξε απαίηεζε πνπ έρεη ε εηαηξία, είλαη ην ζχζηεκα λα κπαίλεη ζαλ επηπξφζζεην (add-on), ζε ήδε ππάξρνληα ERP ζπζηήκαηα, δίλνληαο ζηα ηειεπηαία πξφζζεηεο δπλαηφηεηεο. Δπεηδή φκσο φιεο νη εηαηξίεο δελ έρνπλ ην ίδην ζχζηεκα κε απηφ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζαλ βάζε αλάπηπμεο, ζα πξέπεη ε ζρεδίαζε ηνπ ινγηζκηθνχ, ε νπνία πεξηγξάθεηαη ζε επφκελν θεθάιαην, λα είλαη επέιηθηε ψζηε κε ιίγεο αιιαγέο λα πξνζαξκφδεηαη εχθνια θαη ζε άιια ζπζηήκαηα ERP. Έηζη, ην πξντφλ απνθηά νηθνπκεληθή ππνδνρή (ιεηηνπξγεί ζε νπνηαδήπνηε πιαηθφξκα βάζεο δεδνκέλσλ) θαη ζίγνπξα είλαη θάηη πνπ ζα ζπγθαηαιέγεηαη ζηα πιενλεθηήκαηά ηνπ. Πξνεθηείλνληαο ηελ απαίηεζε, ζα πξέπεη ην ζχζηεκα λα εθηειείηαη θαη ζε νπνηνδήπνηε ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα. Με απηφλ ηνλ ηξφπν εληζρχνληαη ηα πιενλεθηήκαηά ηνπ. Μία αθφκε απαίηεζε είλαη φηη ην ζχζηεκα ζα πξέπεη λα είλαη έλα MAS. Ο ιφγνο είλαη φηη ε δηαρείξηζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο είλαη δηαλεκεκέλε δηαδηθαζία, ε νπνία πινπνηείηαη άκεζα θαη επέιηθηα κε έλα MAS. Δπίζεο απαηηείηαη πξνζνρή ζηηο ηερλνινγίεο πνπ ζα επηζηξαηεπηνχλ γηα λα εμαζθαιίζνπλ ηελ «επθπΐα» ηνπ ζπζηήκαηνο. Οη ηειεπηαίεο ζα πξέπεη λα είλαη θαιά δνθηκαζκέλεο σο επί ην πιείζηνλ. Όζν πην πνιχπινθν γίλεη ην ζχζηεκα, ηφζν πεξηζζφηεξνη έιεγρνη πξέπεη λα γίλνπλ θαη ηφζν πεξηζζφηεξνο ρξφλνο ζα ζπαηαιεζεί. Δπεηδή φκσο ε ζεκεξηλή αληαγσληζηηθφηεηα δελ επηηξέπεη θαζπζηεξήζεηο, ε δεκηνπξγία ελφο εμαηξεηηθά πνιχπινθνπ, αιιά επθπέζηαηνπ ζπζηήκαηνο είλαη καθξηλή πξαγκαηηθφηεηα. Γλσξίδνληαο ινηπφλ φηη, ε πινπνίεζε ελφο ζπζηήκαηνο κε επθπείο πξάθηνξεο πξέπεη λα έρεη ζαλ ζηφρν ην ζχζηεκα λα δηαιέμεη ηε ζσζηή θίλεζε, ζπλήζσο ζε έλαλ πεξηνξηζκέλν ηνκέα θαη έρνληα ππφςε ηα ιφγηα ηνπ Oren Etzioni απφ ηελ πείξα ηνπ ζην εκπνξηθφ πξντφλ NETBOT: Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 28

34 We made our agents dumber and dumber and dumber until finally they made money. γίλεηαη κία δηαπξαγκάηεπζε αλάκεζα ζην ηη πηζαλφλ ζα κπνξνχζε λα γίλεη θαη ζην ηη ηειηθά ζα δνπιεχεη Παξάδεηγκα ζελαξίνπ ρξήζεο Έλαο απφ ηνπο πειάηεο κίαο εηαηξίαο παξαηεξεί φηη αξρίδνπλ λα ηνπ ηειεηψλνπλ ηα απνζέκαηα. Δθηειεί κία ηειεθσληθή θιήζε ζηελ εηαηξία πξνκεζεπηή ηνπ ψζηε λα παξαγγείιεη ηα πξντφληα ζηα νπνία παξνπζηάδεη ηελ έιιεηςε. Σηελ εηαηξία ν ππάιιεινο πνπ δέρεηαη ηηο ηειεθσληθέο θιήζεηο έρεη κπξνζηά ηνπ ηε θφξκα εηζαγσγήο ηεο παξαγγειίαο, ε νπνία είλαη θαη ε δηεπαθή ηνπ πξάθηνξα ππεχζπλνπ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ παξαγγειηψλ. Ο ππεχζπλνο ηεο εηαηξίαο ινηπφλ αθνχ ηελ θαηαρσξήζεη, ζηε ζπλέρεηα θαιεί ην ζχζηεκα λα ηνπ δψζεη κία πξφηαζε ζρεηηθή κε ηελ παξαγγειία ηνπ πειάηε. Η πιαηθφξκα ησλ πξαθηφξσλ εθηειείηαη θαη νη πξάθηνξεο αξρίδνπλ θαη επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο. Κάζε έλαο απφ ηνπο πξάθηνξεο είλαη ππεχζπλνο γηα έλαλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα (δηεπαθή, βάζε δεδνκέλσλ, πειάηεο, απνζήθε, πξνκεζεπηέο, ηειηθή πξφηαζε). Αθνχ ινηπφλ πξψηα αλαζχξνπλ πιεξνθνξίεο απφ ηε βάζε δεδνκέλσλ ηηο επεμεξγάδνληαη θαηάιιεια. Η ηειηθή πξφηαζε βγαίλεη κεηά απφ ιίγα δεπηεξφιεπηα θαη ν ρεηξηζηήο ηνπ ζπζηήκαηνο εηδνπνηεί ηνλ πειάηε γηα ηηο πξνηάζεηο ηνπ MAS ζπζηήκαηνο. Η πξνηάζεηο ηνπ ζπζηήκαηνο απνηεινχλ έλδεημε γηα ηελ αμία ηνπο πειάηε σο πξνο ηελ εηαηξία (customers value). Δάλ ν πειάηεο δερηεί ηηο ππνδείμεηο ηφηε ν ππεχζπλνο εηζάγεη ηελ παξαγγειία ζην ERP ζχζηεκα. Παξάιιεια, παξαθνινπζεί ηελ θαηάζηαζε ηεο απνζήθεο θαη ηελ πξφηαζε γηα ηηο απαξαίηεηεο πξνκήζεηεο θαη ηνπο αληίζηνηρνπο πξνκεζεπηέο. Δάλ ππάξρεη έιιεηςε απνζεκάησλ ηειεθσλεί ηνπο πξνκεζεπηέο πνπ ζπλδένληαη κε ηα πξντφληα πνπ παξάγγεηιε ν πειάηεο. Δπίζεο, κπνξεί λα δηαπηζηψζεη πηζαλή ρακειή ηηκή ζηελ αμία ελφο πξνκεζεπηή σο πξνο ηελ εηαηξία (supplier s value) θαη λα ελεκεξψζεη ηνπο αλψηεξνπο ηνπ γηα ην γεγνλφο απηφ, ψζηε νη ηειεπηαίνη λα ιάβνπλ ηα απαξαίηεηα κέηξα. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 29

35 Όιεο νη παξαπάλσ απαηηήζεηο, απνηεινχλ ην βαζηθφ νδεγφ, αθελφο γηα ηε πξνδηαγξαθή θαη ζρεδίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο, αθεηέξνπ γηα ηελ πινπνίεζε θαη ηελ αμηνιφγεζή ηνπ. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 30

36 5. Πξνδηαγξαθέο θαη Σρεδίαζε ηνπ Σπζηήκαηνο Δθφζνλ πιένλ έρνπλ θαηαζηεί ζαθήο νη απαηηήζεηο ηνπ ζπζηήκαηνο, κπνξνχκε λα πεξάζνπκε ζηε ζρεδίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο, θαη παξάιιεια λα πξνδηαγξάςνπκε ηηο δηαδηθαζίεο θαη ηα δεδνκέλα ηνπ ζπζηήκαηνο Σρεδίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο πνιιώλ πξαθηόξσλ Γηα ηε ζρεδίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο ιήθζεθε ππ φςηλ έλαο απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο δεκηνπξγήζεθαλ νη πξάθηνξεο. Να αληηθαηαζηήζνπλ ηνλ άλζξσπν ζε εξγαζίεο ρξνλνβφξεο θαη θνπηαζηηθέο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν δεκηνπξγήζεθαλ πξάθηνξεο αλάινγα κε ην πφζνη θαη πνηνη ππάιιεινη ζα κπνξνχζαλ λα ππήξραλ γηα λα θέξνπλ εηο πέξαο κία ηέηνηα εξγαζία. Γηα ηελ παξνπζίαζε ηνπ MAS ρξεζηκνπνηήζεθε κία απφ ηηο γιψζζεο κνληεινπνίεζεο πνπ πξνηείλνληαη, ε Agent Object Relation Modeling Language, γηα ηνπο ιφγνπο πνπ εμεγήζεθαλ ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην. Πξνηνχ φκσο παξνπζηαζηνχλ ηα δηαγξάκκαηα AORML, παξνπζηάδεηαη έλα γεληθφ κπινθ δηάγξακκα ηνπ ζπζηήκαηνο Σρήκα 7 θαη παξάιιεια νη πξάθηνξεο θαη νη ξφινη ηνπο. Υπάξρνπλ νπζηαζηηθά ηέζζεξα επίπεδα, ελψ ην ζχζηεκα παξνπζηάδεη ηεξαξρηθή ζρεδίαζε. Όπσο θαίλεηαη ππάξρνπλ ηξία επίπεδα απφ agents. Σην πξψην βξίζθεηαη ν ERP Agent. Σην δεχηεξν νη βνεζεηηθνί Customer Agent, Customer Pattern Identification Agent, Inventory Management Agent, θαη Supplier Pattern Identification Agent, ελψ ζην ηξίην θαη πςειφηεξν ν Recommendation Agent. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 31

37 Σρήκα 7 Τν κπινθ δηάγξακκα ηνπ Multi-Agent ζπζηήκαηνο. Σε απηό θαίλνληαη νη agents, ην ERP θαη ε επηθνηλσλία κεηαμύ ηνπο. Ο πιεζπζκφο ησλ πξαθηφξσλ ηνπ ζπζηήκαηφο απνηειείηαη απφ έμη agents. Οη ξφινη πνπ παίδεη ν θαζέλαο απφ απηνχο ζην ζχζηεκα είλαη: Customer Agent (CA): Δίλαη έλαο πξάθηνξαο ν νπνίνο παξέρεη ππεξεζίεο δηεπαθήο ρξήζηε ζηνλ ππεχζπλν ηεο εηαηξίαο. Πξψηα απφ φια ζπλδέεηαη κε ηνλ ERP Agent (AA) πξνθεηκέλνπ λα παξνπζηάζεη ηα δηαζέζηκα πξντφληα ηεο εηαηξίαο ζηε θφξκα ηεο δηεπαθήο. Σηε ζπλέρεηα είλαη ν ππεχζπλνο γηα ηε κεηαβίβαζε ησλ εληνιψλ ηνπ πειάηε ζην ζχζηεκα θαη ηελ κεηαβίβαζε ηεο παξαγγειίαο ζηνλ Recommendation Agent (RA), απφ ηνλ νπνίν μεθηλά θαη ε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Customer Pattern Identification Agent (CPIA): Δίλαη έλαο agent o νπνίνο παξέρεη ππεξεζίεο αλαγλψξηζεο πξνηχπσλ πειάηε ζην ζχζηεκα. Όηαλ ηνπ δεηεζεί απφ ηνλ RA, παξέρεη ην πξνθίι ηνπ πειάηε βάζεη ηνπ ηζηνξηθνχ πνπ ππάξρεη ζηε βάζε ηνπ ERP. Η επθπΐα ηνπ είλαη «κέηξηνπ επηπέδνπ». Οπζηαζηηθά θάλεη έλα είδνο αλάιπζεο ησλ πιεξνθνξηψλ ηεο βάζεο δεδνκέλσλ. Supplier Pattern Identification Agent (SPIA): Δίλαη έλαο πξάθηνξαο o νπνίνο παξέρεη ππεξεζίεο αλαγλψξηζεο πξνηχπσλ πξνκεζεπηή ζην ζχζηεκα. Όηαλ ηνπ δεηεζεί, παξέρεη ην πξνθίι ηνπ πξνκεζεπηή βάζεη ηνπ ηζηνξηθνχ πνπ Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 32

38 ππάξρεη ζηε βάζε ηνπ ERP. Η επθπΐα ηνπ είλαη «κέηξηνπ επηπέδνπ». Οπζηαζηηθά θάλεη έλα είδνο αλάιπζεο ησλ πιεξνθνξηψλ ηεο βάζεο δεδνκέλσλ. ERP Agent (AA): Δίλαη ππεχζπλνο γηα ηελ επηθνηλσλία κε ηε βάζε δεδνκέλσλ ηνπ ERP. Δίλαη ν πξάθηνξαο πνπ αλαιακβάλεη νπνηαδήπνηε αλαδήηεζε ρξεηαζηεί. Παξφιν πνπ δελ κπνξνχκε λα πνχκε φηη είλαη επθπήο, παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε ζρεδίαζε. Δίλαη ν κφλνο πξάθηνξαο πνπ επηθνηλσλεί κε ηε βάζε δεδνκέλσλ. Έηζη ζε πεξίπησζε αιιαγήο ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο ηεο βάζεο δεδνκέλσλ ηνπ ERP, είλαη ν κνλαδηθφο ν νπνίνο ζα ρξεηαζηεί λα δερηεί νξηζκέλεο αιιαγέο, θπξίσο ζηνλ ηξφπν πνπ επηθνηλσλεί κε ηε βάζε θαη ζηα εξσηήκαηα πνπ θάλεη. Απηφ είλαη θαη ην πιενλέθηεκα ηεο δηαλνκήο θαζεθφλησλ ζε πξάθηνξεο. Inventory Management Agent (IMA): Δίλαη έλαο πξάθηνξαο o νπνίνο παξέρεη ππεξεζίεο αλαγλψξηζεο ηεο θαηάζηαζεο ηεο απνζήθεο ηεο εηαηξίαο. Όηαλ ηνπ δεηεζεί, παξέρεη ηελ ηξέρνπζα θαηάζηαζε ηεο απνζήθεο βάζεη ηνπ ηζηνξηθνχ πνπ ππάξρεη ζηε βάζε ηνπ ERP. Οπζηαζηηθά θάλεη έλα είδνο αλάιπζεο ησλ πιεξνθνξηψλ ηεο βάζεο δεδνκέλσλ. Recommendation Agent (RA): Δίλαη ν πην επθπήο πξάθηνξαο ηνπ ζπζηήκαηνο. Βάζεη ησλ πξνηχπσλ πειαηψλ θαη πξνκεζεπηψλ, ηελ παξαγγειία θαη ηελ θαηάζηαζε ηεο απνζήθεο, αλαιακβάλεη λα θάλεη πξνηάζεηο γηα ηελ πνηφηεηα πειάηε θαη πξνκεζεπηή, θαζψο θαη πξνηάζεηο γηα αλαγθαίεο παξαγγειίεο. Τν ζελάξην πνπ πξέπεη λα εθπιεξψλεη ην ζχζηεκα απνηειείηαη απφ ηέζζεξηο δηαδνρηθέο δηαδηθαζίεο: Ο πειάηεο δεηάεη κία λέα παξαγγειία λα εθηειεζηεί. Τν ζχζηεκα επεμεξγάδεηαη ηε λέα παξαγγειία. Αλαδεηνχληαη νη απαξαίηεηεο πξνκήζεηεο. Δηδνπνηείηαη ν πειάηεο. Οη δηαδηθαζίεο απηέο εκθαλίδνληαη θαη πεξηγξάθνληαη ζηα Σρήκα 9 Σρήκα 11, φπνπ παξνπζηάδνληαη ηα interaction diagrams ηεο AORML. Πξνεγνχκελα ζην Σρήκα 8 παξνπζηάδεηαη θαη πάιη ην block δηάγξακκα ηνπ ζπζηήκαηνο, εθθξαζκέλν φκσο ζε AORML. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 33

39 Σρήκα 8 External AOR diagram, θαη πην ζπγθεθξηκέλα ην AOR agent diagram. Σην Σρήκα 9 θαίλεηαη ε δηαδηθαζία ηνπ πψο ν πειάηεο δεηά κία λέα παξαγγειία θαη πψο ην ζχζηεκα αληαπνθξίλεηαη ζηελ αίηεζή ηνπ. Οη κφλνη πξάθηνξεο πνπ παίδνπλ θάπνην ξφιν είλαη ν Customer Agent θαη ν ERP Agent. Σην Σρήκα 10 παξνπζηάδεηαη ε επεμεξγαζία ηεο παξαγγειίαο. Ο Customer Agent αλαγγέιιεη ηελ λέα παξαγγειία ηνπ Recommendation Agent, ελψ ν Customer Pattern Identification Agent δίλεη ην πξνθίι ηνπ πειάηε ζηνλ RA. Παξαηεξνχκε φηη πάληα παξεκβάιιεηαη ν ERP Agent γηα ηελ αλαδήηεζε ζηνηρείσλ απφ ηε βάζε. Σην Σρήκα 11 παξνπζηάδεηαη θαη πάιη ν RA ν νπνίνο φκσο ηψξα αλαδεηά πξνκήζεηεο είηε κέζα απφ ηηο απνζήθεο ηεο εηαηξίαο, κέζσ ηνπ IMA, είηε, εάλ δελ ππάξρνπλ αξθεηέο, αλαδεηά Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 34

40 πξνκεζεπηέο, κέζσ ηνπ SPIA. Τέινο ζην ζρήκα 6.6 o RA εηνηκάδεη ηελ πξφηαζή ηνπ θαη ηελ επηζηξέθεη ζηνπο ππεχζπλνπο ηεο εηαηξίαο. Σρήκα 9 AOR interaction diagram γηα ηε δηαδηθαζία 1. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 35

41 Σρήκα 10 AOR interaction diagram γηα ηε δηαδηθαζία 2. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 36

42 Σρήκα 11 AOR interaction diagram γηα ηε δηαδηθαζία 3. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 37

43 Σρήκα 12 AOR interaction diagram γηα ηε δηαδηθαζία Μελύκαηα Μία απφ ηηο πην βαζηθέο εηζφδνπο γηα έλαλ πξάθηνξα, φηαλ βξίζθεηαη ζε έλα ζχζηεκα πνιιψλ πξαθηφξσλ, είλαη ηα κελχκαηα πνπ αληαιιάζζεη κε ηνπο ππφινηπνπο. Όινη νη Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 38

44 πξάθηνξεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην MAS αληαπνθξίλνληαη ζηηο πξνδηαγξαθέο πνπ νξίδεη ε FIPA, ζρεηηθά κε ηελ επηθνηλσλία πνπ έρνπλ κεηαμχ ηνπο. Απηέο νη πξνδηαγξαθέο θαζνξίδνπλ, κεηαμχ άιισλ, έλα ζπληαθηηθφ γηα ηε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη, θάπνηα ζηνηρεία απφ ηε βηβιηνζήθε επηθνηλσλίαο ηεο FIPA ζρεηηθά κε ην πεξηερφκελν ηνπ κελχκαηνο, ηα πξσηνθνιιά επηθνηλσλίαο θαη ηηο γιψζζεο πεξηγξαθήο πεξηερνκέλνπ. Όινη νη πξάθηνξεο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα FIPA-SL. Ο CA δεηά απφ ηνλ RA λα δηεθπεξαηψζεη ηηο δηαδηθαζίεο ζρεηηθά κε ηε λέα παξαγγειία. Πεξηέρεη ηνλ θσδηθφ ηνπ πειάηε, ηνπο θσδηθνχο πξντφλησλ θαη ηηο δεηνχκελεο πνζφηεηεο. RA δεηά απφ ηνλ CPIA λα κάζεη ην πξνθίι ηνπ πειάηε βαζηζκέλν ζηα ζηνηρεία πνπ ππάξρνπλ ζηε βάζε, βάζεη ηνπ θσδηθνχ ηνπ πειάηε πνπ έρεη πάξεη απφ ηνλ CA. 3. O CPIA δεηά ζηνηρεία απφ ηε βάζε δεδνκέλσλ πξνθεηκέλνπ λα κάζεη γηα ην πξνθίι ηνπ πειάηε απφ ηνλ ERP Agent. ERP Agent απαληά ζηελ αλαδήηεζε ηνπ CPIA, επηζηξέθνληαο ηα ζηνηρεία πνπ ηνπ δήηεζε. Οκνίσο ν CPIA απαληά ζηελ αίηεζε ηνπ RA, επηζηξέθνληαο ην πξνθίι ηνπ πειάηε, χζηεξα απφ ηελ επεμεξγαζία πνπ έθαλε ζηα ζηνηρεία ηεο βάζεο δεδνκέλσλ. O RA δεηά απφ ηνλ IMA λα κάζεη ηελ θαηάζηαζε ηεο απνζήθεο, ζε ζρέζε πάληα κε ηα πξντφληα πνπ ππάξρνπλ ζηελ παξαγγειία. O IMA δεηά ζηνηρεία απφ ηε βάζε δεδνκέλσλ πξνθεηκέλνπ λα κάζεη γηα ηελ θαηάζηαζε ηεο απνζήθεο απφ ηνλ ERP Agent. O ERP Agent απαληά ζηελ αλαδήηεζε ηνπ IMA. Οκνίσο ν IMA απαληά ζηελ αίηεζε ηνπ RA. O RA δεηά απφ ηνλ SPIA λα κάζεη ην πξνθίι ησλ πξνκεζεπηψλ νη νπνίνη έρνπλ ζρέζε κε ηα πξντφληα πνπ παξαγγέιζεθαλ. O SPIA δεηά ζηνηρεία απφ ηε βάζε πξνθεηκέλνπ λα κάζεη γηα ην πξνθίι ηνπ πξνκεζεπηή απφ ηνλ ERP Agent. O ERP Agent απαληά ζηελ αλαδήηεζε ηνπ SPIA. Οκνίσο ν SPIA απαληά ζηελ αίηεζε ηνπ RA. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 39

45 6. Παξνπζίαζε ησλ Πξαθηόξσλ θαη ησλ Δπθπώλ Αιγνξίζκσλ Σην ζεκείν απηφ πεξηγξάθνληαη νη πξάθηνξεο ηνπ ζπζηήκαηνο. Πην ζπγθεθξηκέλα, παξνπζηάδνληαη νη αιγφξηζκνη, θαζψο θαη νη ελέξγεηεο πνπ ιακβάλνπλ κέξνο, κε πνηα ζεηξά θαη ηη απνηειέζκαηα πεξηκέλνπκε λα παξάγνπλ νη ηειεπηαίεο Customer Agent θαη ERP Agent Ο Customer Agent δελ έρεη πνιιέο ιεηηνπξγίεο λα δηεθπεξαηψζεη, παξά κφλνλ λα παξαιάβεη ηελ παξαγγειία ηνπ πειάηε θαη λα ελεκεξψζεη γηα απηήλ ηνλ RA. Δίλαη ν πξάθηνξαο απφ ηνλ νπνίν μεθηλά ε φιε δηαδηθαζία, κε ηελ εηζαγσγή ηεο παξαγγειίαο κέζα απφ έλα πεξηβάιινλ δηεπαθήο. Μπνξεί ε παξνπζία ηνπ ζην ζχζηεκα απηή ηε ζηηγκή λα κελ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή, αιιά κειινληηθά κπνξεί λα έρεη θαη άιιεο δπλαηφηεηεο, φπσο λα είλαη θηλνχκελνο (mobile). Δπίζεο παξέρεη ζην ζχζηεκα κία θαιχηεξα δνκεκέλε ζρεδίαζε. Ο ERP Agent είλαη ν ζπλδεηηθφο θξίθνο ηνπ MAS κε ην ERP, θαη πην ζπγθεθξηκέλα κε ηε βάζε δεδνκέλσλ ηνπ ηειεπηαίνπ. Δίλαη ππεχζπλνο γηα φια ηα εξσηήκαηα (queries) πνπ γίλνληαη πξνο απηή, θαζψο θαη γηα ηε κεηαβίβαζε ησλ απνηειεζκάησλ ζηνπο πξάθηνξεο πνπ «παξήγγεηιαλ» ηελ αλαδήηεζε, κε ηε κνξθή κελπκάησλ. Η παξνπζία ηνπ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή, θαζψο ζε πεξίπησζε πνπ αιιάμεη ν θαηαζθεπαζηήο ηνπ ERP ή ν θαηαζθεπαζηήο ηεο βάζεο δεδνκέλσλ, είλαη ν κφλνο πξάθηνξαο πνπ ζα ππνζηεί δηάθνξεο αιιαγέο. Έηζη ην ζχζηεκα απνθηά κία πεξηζζφηεξν ηκεκαηηθή θαη δηαλεκεκέλε ζρεδίαζε Customer Pattern Identification Agent O CPIA, φπσο πξντδεάδεη θαη ην φλνκά ηνπ, ρξεζηκνπνηεί ηερληθέο αλαγλψξηζεο πξνηχπσλ, πξνθεηκέλνπ λα δψζεη ζηνλ RA ην πξνθίι ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πειάηε. Πην ζπγθεθξηκέλα ρξεζηκνπνηεί ηνπο αιγνξίζκνπο Maximin θαη Kmeans [4], [32]. Ο βαζηθφο αιγφξηζκνο είλαη ν Kmeans. Δίλαη έλαο απηννξγαλνχκελνο (self-organizing) αιγφξηζκνο, δειαδή δελ ρξεηάδεηαη επίβιεςε θαηά ηε εθκάζεζε. Τν κνλαδηθφ Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 40

46 πξφβιεκα είλαη φηη πξέπεη λα ηνπ δνζεί ζαλ είζνδνο, έλαο αξρηθφο αξηζκφο απφ νκάδεο πνπ ζέινπκε λα δηαρσξίζεη. Οη αξρηθέο νκάδεο κπνξνχλ λα πξνζδηνξηζηνχλ ρξεζηκνπνηψληαο ηνλ αιγφξηζκν Maximin. Αο ζεσξήζνπκε ινηπφλ φηη ην ζχζηεκα αξρηθνπνηείηαη θαη φηη φινη νη πξάθηνξεο είλαη ζπλδεδεκέλνη ζην ζχζηεκα (on-line). Όηαλ έξζεη ε πξψηε παξαγγειία ν CPIA αλαγλσξίδεη φηη δελ έρεη ηηο απαηηνχκελεο νκάδεο πειαηψλ (δειαδή δελ έρεη εθηειέζεη πνηέ ηνπο αιγνξίζκνπο) θαη ελεξγνπνηεί έλα εηδηθφ κήλπκα ην νπνίν δεηά ηα παξαθάησ ζηνηρεία απφ ηνλ ERP γηα φινπο ηνπο πειάηεο πνπ βξίζθνληαη ζην ζχζηεκα. Τα ζηνηρεία απηά είλαη: Λνγηζηηθό ππόινηπν: Δίλαη ην ρξεκαηηθφ πνζφ πνπ ρξσζηάεη ν πειάηεο ζηελ εηαηξία. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κηθξφηεξε ηηκή. Όξην πίζησζεο: Δίλαη ην φξην κέρξη ην νπνίν ζα θάλεη πίζησζε ε εηαηξία ζηνλ πειάηε. Θεσξείηαη φηη ε εηαηξία έρεη θάλεη ηνπο θαηάιιεινπο ειέγρνπο γηα ηελ θεξεγγπφηεηα ησλ πειαηψλ ηεο. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε ηηκή. Τδίξνο: Δίλαη ην ζχλνιν ηνπ ηδίξνπ πνπ έρεη θάλεη ν πειάηεο ζηελ εηαηξία. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε ηηκή. Μέζνο όξνο πεξηνδηθόηεηαο παξαγγειηώλ: Γείρλεη πφζν ζπρλά ν πειάηεο παξαγγέιλεη απφ εκάο. Κάπνηνο πνπ πξνηηκά πην ζπρλά ηελ εηαηξία ζα εμππεξεηεζεί θαιχηεξα. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κηθξφηεξε ηηκή. Τππηθή απόθιηζε πεξηνδηθόηεηαο παξαγγειηώλ: Δθθξάδεη θαηά πφζν νη παξαγγειίεο ηνπ πειάηε απνθιίλνπλ απφ ην κέζν φξν. Τν κέηξν απηφ δείρλεη φηη κπνξεί ν πειάηεο πξνηηκά ηελ εηαηξία ζπγθεθξηκέλεο πεξηφδνπο θάλνληαο ζπρλέο αγνξέο ελψ ηνλ πεξηζζφηεξν ρξφλν νη παξαγγειίεο ηνπ είλαη αξαηέο. Όζν κηθξφηεξν είλαη ηφζν πεξηζζφηεξν κπνξνχκε λα βαζηζηνχκε ζηελ ηδηφηεηα 4. Μέζνο όξσλ εζόδσλ από ηηο παξαγγειίεο: Γείρλεη θαηά πφζν νη παξαγγειίεο ηνπ πειάηε κεγάιεο ή κηθξέο. Π.ρ. κπνξεί έλαο πειάηεο λα έρεη θάλεη έλα κεγάιν ηδίξν ζηελ εηαηξία κέζα ζε δχν ρξφληα, ελψ έλαο άιινο λα θάλεη ηνλ ίδην ηδίξν κε κία παξαγγειία. Δμαηηίαο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο απηήο Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 41

47 πξέπεη λα εθαξκνζηεί θαη απηή ε κεηξηθή πέξαλ ηνπ ηδίξνπ. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε ηηκή. Τππηθή απόθιηζε εζόδσλ από ηηο παξαγγειίεο: Γηα ηνλ ίδην ιφγν πνπ εθαξκφζηεθε θαη ην ζηνηρείν 5. Μέζνο όξνο ηξόπσλ πιεξσκήο: Οη δεθαέμη δπλαηνί ηξφπνη πιεξσκήο (ζην ERP ζχζηεκα ππάξρεη πεξίπησζε λα είλαη δηαθνξεηηθνί ζε άιιε πεξίπησζε) θαηαηάρζεθαλ απφ ην 1 έσο ην 16 αλάινγα κε ηηο πξνηηκήζεηο ηεο εηαηξίαο, γηα λα πξνθχςεη ν κέζνο φξνο γηα φιεο ηηο παξαγγειίεο. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κηθξφηεξε ηηκή. Γπλαηνί ηξφπνη πιεξσκήο είλαη π.ρ. κεηξεηά, επηηαγή, αληηθαηαβνιή θηι. Τππηθή απόθιηζε ηξόπσλ πιεξσκήο: Δθαξκφδεηαη γηα ηνλ ίδην ιφγν πνπ ρξεηάζηεθαλ θαη ηα ζηνηρεία 5 θαη 7. Όζν κηθξφηεξν είλαη ηφζν πεξηζζφηεξν κπνξνχκε λα βαζηζηνχκε ζηελ ηδηφηεηα 8. Γεσγξαθηθή ηνπνζεζία ηνπ πειάηε: Θεσξψληαο φηη ε εηαηξία κεηαθέξεη ηηο παξαγγειίεο ζηνλ πειάηε, είλαη ινγηθφ φζν πην απνκαθξπζκέλνο είλαη ν πειάηεο ηφζν αθξηβφηεξν ζα είλαη θαη ην θφζηνο κεηαθνξάο γηα ηελ εηαηξία. Έηζη νη γεσγξαθηθέο θαηεγνξίεο (νθηψ ην πιήζνο) έρνπλ ηνπνζεηεζεί ζε κία αχμνπζα ζεηξά απφ ηηο θνληηλφηεξεο ζηηο καθξηλφηεξεο. Σηελ πεξίπησζή καο φζν κηθξφηεξε είλαη ε ηηκή ηφζν θνληηλφηεξα θαη επθνιφηεξα ζα θηάζεη ε παξαγγειία ζηνλ πειάηε. Έηζη, είλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κηθξφηεξε ηηκή. Υπάξρνπλ ινηπφλ Φ 10-δηάζηαηα δηαλχζκαηα, φπνπ Φ ν αξηζκφο ησλ ηξερφλησλ πειαηψλ ηεο επηρείξεζεο. Πξνηνχ φκσο εθηειεζηνχλ νη αιγφξηζκνη καο, θαλνληθνπνηνχληαη ηα δηαλχζκαηα ψζηε λα έρνπλ κέζε ηηκή 0 θαη ηππηθή απφθιηζε 1. Γηα ηελ θαλνληθνπνίεζε απηή ππνινγίδνπκε γηα θάζε πεδίν ηηο δχν παξαθάησ ηηκέο: ( ) ελψ ηα θαλνληθνπνηεκέλα δηαλχζκαηα ζα είλαη: Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 42

48 Αθνχ γίλεη ε θαλνληθνπνίεζε ζα πξέπεη ηξέρνπμε ηνπο δχν αιγνξίζκνπο θαη απηνί επηζηξέθνπλ ηνλ αξηζκφ ησλ νκάδσλ θαη ηα θέληξα ησλ νκάδσλ. Ακέζσο κεηά, έζησ φηη έρεη γίλεη ε αλεχξεζε ησλ θέληξσλ θαη έξρεηαη κία θαηλνχξγηα παξαγγειία. Ο RA δεηά απφ ηνλ CPIA ην πξνθίι ηνπ πειάηε, δειαδή ην θέληξν ηεο νκάδαο ζηελ νπνία αλήθεη. Ο CPIA παίξλεη ηα ζηνηρεία ηνπ πειάηε, θαη κφλν απηνχ ελψ ζηελ εθκάζεζε ιακβάλεη ππ φςηλ ηα ζηνηρεία φισλ ησλ πειαηψλ απφ ηε βάζε. Πξνθχπηεη ινηπφλ ην ηξέρνλ δηάλπζκα ηνπ πειάηε, ην νπνίν θαλνληθνπνηείηαη θαη κεηξνχληαη νη επθιείδεηεο απνζηάζεηο απφ ηα θέληξα πνπ έρνπλ βξεζεί. Δπηζηξέθεηαη ζαλ θέληξν πξνθίι ηνπ πειάηε απηφ πνπ έρεη ηε κηθξφηεξε απφζηαζε απφ ην δηάλπζκα ηνπ πειάηε. Μπνξεί ν πειάηεο λα έρεη αιιάμεη θέληξν ή φρη. Ο αιγφξηζκνο εθπαίδεπζεο επαλελεξγνπνηείηαη φηαλ πεξάζεη έλαο κήλαο, δηάζηεκα ην νπνίν ζεσξείηαη αξθεηφ γηα λα έρνπλ αιιάμεη δηάθνξα δεδνκέλα, φζνλ αθνξά ηα ζηνηρεία ησλ πειαηψλ. Σηελ πεξίπησζε επαλελεξγνπνίεζεο κπνξεί λα πξνθχςεη ν ίδηνο αξηζκφο θέληξσλ αιιά ζε δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο ή δηαθνξεηηθφο αξηζκφο θέληξσλ θαη φπσο είλαη θπζηθφ δηαθνξεηηθά δηαλχζκαηα. Η δηαδηθαζία απηή είλαη απην-δηεγεηξφκελε (self-triggered). Τα κεηνλεθηήκαηά ηεο είλαη φηη δελ ιεηηνπξγεί θαιά γηα φρη γξακκηθά δηαρσξηδφκελεο νκάδεο, ελψ αλ γίλεη ελεξγνπνίεζε ηνπ αιγνξίζκνπ ζα ρξεηαζηεί παξαπάλσ ρξφλν γηα λα πξνθχςεη ε ηειηθή πξφηαζε. Σηα πιενλεθηήκαηά ηεο βξίζθνληαη ε ηαρχηεηα εχξεζεο ησλ θέληξσλ θαη ην γεγνλφο φηη νη παξαπάλσ αιγφξηζκνη είλαη δνθηκαζκέλνη απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα ζε κεγάιν βαζκφ. Η φιε δηαδηθαζία πνπ εθηειείηαη κέζα ζηνλ CPIA παξνπζηάδεηαη ζην ζρήκα 7.3 κε ηε κνξθή δηαγξακκάησλ δξαζηεξηνηήησλ UML (UML activity diagrama) Inventory Management Agent Ο Inventory Management Agent έρεη ζαλ θχξην ξφιν λα επηζηξέθεη ζηνλ RA ζηνηρεία γηα ηα πξντφληα πνπ έρνπλ παξαγγειζεί. Αθνχ ινηπφλ ελεκεξσζεί γηα ηνπο θσδηθνχο ησλ πξντφλησλ δεηά πιεξνθνξίεο απφ ηνλ AA, ζρεηηθά κε ηα πξντφληα απηά θαζ απηά, αιιά θαη κε ην ηζηνξηθφ ησλ παξαγγειηψλ πνπ ηα αθνξνχλ. O IMA ηειηθά επηζηξέθεη ζηνλ RA: Αλά πξντφλ πνπ ηνπ δεηήζεθε απφ ηνλ RA Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 43

49 Υπάξρνπζα δηαζεζηκφηεηα Τηκή Πξνκεζεπηή / Πξνκεζεπηέο Μέζν φξν πσιήζεσλ γηα ην πξντφλ γηα ηα δχν πξνεγνχκελα ρξφληα (αλ ππάξρεη, γηαηί κπνξεί έλα πξντφλ λα είλαη θαηλνχξγην). Τππηθή απφθιηζε ησλ πσιήζεσλ γηα ηα δχν πξνεγνχκελα ρξφληα. Σρήκα 13 UML activity diagram ηνπ CPIA. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 44

50 Παξαηεξείηαη φηη ν IMA δελ έρεη θάπνηα ηδηαίηεξε επθπΐα. Κάλεη κία απιή ζηαηηζηηθή αλάιπζε ζηα δεδνκέλα πνπ ηνπ δεηήζεθαλ. Αξγφηεξα ν IMΑ κπνξεί λα εμειηρζεί IPIA, ν νπνίνο πέξα απφ ηα παξαπάλσ ζηνηρεία ζα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα βξίζθεη ζρεηηθά κε ηελ παξαγγειία πξντφληα ζηελ ίδηα ή άιιε θαηεγνξία κε ηα παξαγγειζέληα (Market Basket Analysis) θαη λα δεκηνπξγεί αληηπξνηάζεηο φηαλ δελ έρεη ε απνζήθε ζηε δηάζεζή ηεο πνιιά απφ ηα παξαγγειζέληα πξντφληα. Δπίζεο, ζα αλαθαιχπηεη best-selling πξντφληα γηα λα ηα πξνσζήζεη ή ζηνθ πξντφληα γηα λα ηα δηαζέζεη ζε πνιχ θαιή ηηκή γηα ηνλ πειάηε (Marketing Techniques) Supplier Pattern Identification Agent Ο SPIA δέρεηαη ηνπο θσδηθνχο ησλ πξνκεζεπηψλ θαη ζηέιλεη ζηνλ RA ην θαηάιιειν πξνθίι θέληξν νκάδαο. Απηφ ην θέληξν αληηπξνζσπεχεη ηνλ θάζε πξνκεζεπηή θαη πξνζπαζεί λα απνηειέζεη έλα κέηξν ηνπ πνηνο πξνκεζεπηήο ζα αληεπεμέιζεη θαιχηεξα ζηελ πξνηεξαηφηεηα πνπ ζα ηχρεη ε παξαγγειία ηνπ πειάηε, ζηηο εθπηψζεηο πνπ ζα θάλεη ζηελ εηαηξία, ζηηο κέξεο παξάδνζεο θνθ. Η αλαγλψξηζε ησλ πξνηχπσλ πξνθχπηεη κε ηνλ ίδην αθξηβψο ηξφπν φπσο ζηνλ CPIA, ελψ ηα θέληξα επαλεμεηάδνληαη θάζε κήλα, αθνχ θάπνηνο πξνκεζεπηήο κπνξεί λα θαζπζηέξεζε ζηελ εθηέιεζε κίαο παξαγγειίαο θαη λα κεηαθηλήζεθε ζε ρεηξφηεξε θαηεγνξία ή λα πιεξψζεθε θάπνηνο απφ ηνπο ινγαξηαζκνχο ηεο εηαηξίαο ζε θάπνηνλ πξνκεζεπηή θαη ην ινγηζηηθφ ππφινηπν ηεο πιένλ λα είλαη ρακειφ, κε απνηέιεζκα ν πξνκεζεπηήο λα θάλεη θαιχηεξε έθπησζε. Η φιε δηαδηθαζία πνπ εθηειείηαη κέζα ζηνλ SPIA παξνπζηάδεηαη επίζεο ζρήκα 7.3 κε ηε κνξθή δηαγξακκάησλ δξαζηεξηνηήησλ UML, θαζψο είλαη ηαπηφζεκε κε απηήλ ηνπ CPIA. Τα ζηνηρεία πνπ δεηά απφ ηε βάζε ν SPIA κέζσ ηνπ ERP γηα λα εθαξκφζεη αιγνξίζκνπο αλαγλψξηζε πξνηχπσλ είλαη ηα αθφινπζα. Λνγηζηηθό ππόινηπν: Δίλαη ην ρξεκαηηθφ πνζφ πνπ ρξσζηάεη ε εηαηξία ζηνλ πξνκεζεπηή. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κηθξφηεξε ηηκή. Όξην πίζησζεο: Δίλαη ην φξην πίζησζεο πνπ έρεη επηβάιεη ν πξνκεζεπηήο ζηελ εηαηξία. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε ηηκή, θαζψο δείρλεη φηη ν πξνκεζεπηήο εκπηζηεχεηαη ηελ εηαηξία. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 45

51 Τδίξνο: Δίλαη ην ζχλνιν ηνπ ηδίξνπ πνπ έρεη θάλεη ε εηαηξία ζηνλ πξνκεζεπηή. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε ηηκή, θαζψο ζα εμππεξεηήζεη ηελ εηαηξία κε θαιχηεξεο ππεξεζίεο ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Μέζνο όξνο εκεξώλ παξάδνζεο παξαγγειηώλ: Δίλαη έλα αληηθεηκεληθφ κέηξν αμηνιφγεζεο ηνπ πξνκεζεπηή, θαζψο βαζίδεηαη ζε ηζηνξηθά ζηνηρεία. Φξεζηκνπνηείηαη θαη γηα ηελ πξφβιεςε ηεο πνιηηηθήο ss (ηελ πνιηηηθή απηή ζα ηε δνχκε παξαθάησ). Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κηθξφηεξε ηηκή. Τππηθή απόθιηζε εκεξώλ παξάδνζεο παξαγγειηώλ: Δίλαη επίζεο έλα αληηθεηκεληθφ κέηξν αμηνιφγεζεο ηνπ πξνκεζεπηή, θαζψο βαζίδεηαη ζε ηζηνξηθά ζηνηρεία. Φξεζηκνπνηείηαη θαη γηα ηελ πξφβιεςε ηεο πνιηηηθήο ss. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κηθξφηεξε ηηκή. Μέζνο όξνο ηξόπσλ πιεξσκήο: Οη δεθαέμη δπλαηνί ηξφπνη πιεξσκήο φπσο απηνί ππάξρνπλ ζηε βάζε δεδνκέλσλ - θαηαηάρζεθαλ απφ ην 1 έσο ην 16 αλάινγα κε ηηο πξνηηκήζεηο ηεο εηαηξίαο, γηα λα πξνθχςεη θαη ν κέζνο φξνο γηα φιεο ηηο παξαγγειίεο πξνο ηνπο πξνκεζεπηέο. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κηθξφηεξε ηηκή. Γπλαηνί ηξφπνη πιεξσκήο είλαη π.ρ. κεηξεηά, επηηαγή, αληηθαηαβνιή, πίζησζε 60 εκεξψλ, πίζησζε 120 εκεξψλ θηι. Τππηθή απόθιηζε ηξόπσλ πιεξσκήο: Όζν κηθξφηεξν είλαη ηφζν πεξηζζφηεξν κπνξνχκε λα βαζηζηνχκε ζηελ ηδηφηεηα 6. Σην ίδην κπνξεί λα βαζηζηεί θαη ν πξνκεζεπηήο. Γεσγξαθηθή ηνπνζεζία ηνπ πειάηε: Αλάινγα κε ην πνπ βξίζθεηαη ν πξνκεζεπηήο, ηφζν ζα θαζπζηεξήζεη λα έξζεη θαη ε παξαγγειία καο πξνο απηφλ. Δίλαη επηζπκεηφ λα έρεη φζν ην δπλαηφλ κηθξφηεξε ηηκή. Δπίζεο φζν κηθξφηεξν είλαη, ηφζν ην θαιχηεξν θαη γηα ηνλ πξνκεζεπηή θαζψο δε ζα έρεη πνιιά κεηαθνξηθά έμνδα Recommendation Agent Ο Recommendation Agent (RA), ινηπφλ, έρεη ζπγθεληξψζεη φια ηα παξαπάλσ ζηνηρεία απφ ηνπο ηέζζεξηο πξάθηνξεο, ηα νπνία είλαη: Η ηξέρνπζα παξαγγειία (CA), ην πξνθίι ηνπ πειάηε, δειαδή ε ζπκπεξηθνξά ηνπ βάζεη ηζηνξηθψλ ζηνηρείσλ (CPIA), ε ηξέρνπζα θαηάζηαζε ηεο απνζήθεο θαη ηζηνξηθά ζηνηρεία γηα ηα πξντφληα (IMA) θαη Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 46

52 ηέινο ηα πξνθίι ησλ πξνκεζεπηψλ, δειαδή ε ζπκπεξηθνξά ηνπο βάζεη ηζηνξηθψλ ζηνηρείσλ (SPIA). Πξνηνχ φκσο πεξηγξαθνχλ νη δηαδηθαζίεο πνπ εθηειεί ν RA γηα λα εθδψζεη ηελ ηειηθή πξφηαζε (recommendation), ζα πεξηγξαθεί ε ηειηθή κνξθή απηήο ηεο πξφηαζεο, ε νπνίν ζα πξέπεη λα πεξηέρεη ηα παξαθάησ ζηνηρεία: Κσδηθόο πειάηε πνπ έθαλε ηελ παξαγγειία. Δίλαη έλα ζηνηρείν πνπ ιακβάλεηαη απεπζείαο απφ ηε θφξκα παξαγγειίαο Πξνηεξαηόηεηα παξαγγειίαο. Δίλαη έμνδνο ηεο δηαδηθαζίαο πνπ εθηειεί ν RA, παίξλεη ηξεηο ηηκέο LOW, MEDIUM θαη HIGH. Τξόπνο πιεξσκήο. Δίλαη έλα ζηνηρείν πνπ ιακβάλεηαη απεπζείαο απφ ηε θφξκα παξαγγειίαο Μέξνο πειάηε σο πξνο ηα πξντόληα ηεο παξαγγειίαο: o Πξντφλ1 Πνζφηεηα11 Μέξεο παξάδνζεο11 Πνζφηεηα12 Μέξεο παξάδνζεο12 o Πξντφλ2 Πνζφηεηα21 Μέξεο παξάδνζεο21 Πνζφηεηα22 Μέξεο παξάδνζεο22 o... Σην ζεκείν απηφ πεξηιακβάλνληαη φια ηα πξντφληα πνπ έρεη παξαγγείιεη ν πειάηεο. Όπσο παξαηεξεί ν αλαγλψζηεο κπνξεί λα ππάξρνπλ δχν πνζφηεηεο ηηο αληίζηνηρεο κέξεο παξάδνζήο ηνπο. Κνηλψο, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα δηαρσξηζκνχ ηεο παξαγγειίαο βάζεη ελφο θξηηεξίνπ πνπ θαίλεηαη ζην Σρήκα 14. Τν ζέκα απηφ αλαιχεηαη ζηε ζπλέρεηα. Μέξνο πξνκεζεπηή σο πξνο ηα πξντόληα ηεο παξαγγειίαο: o Πξντφλ1 Πνζφηεηα1 Μέξεο παξάδνζεο1 Αμία Πξνκεζεπηή o Πξντφλ2 Πνζφηεηα2 Μέξεο παξάδνζεο2 Αμία Πξνκεζεπηή o Πξντφλ3 Πνζφηεηα3 Μέξεο παξάδνζεο3 Αμία Πξνκεζεπηή o... Τν κέξνο ηνπ πξνκεζεπηή πεξηιακβάλεη πνζφηεηεο πξντφλησλ πνπ πξέπεη λα παξαγγειζνχλ βάζεη κίαο πξφβιεςεο πνπ θάλνπκε θαη ε νπνία πεξηιακβάλεη ηζηνξηθά ζηνηρεία δήηεζεο ησλ πξντφλησλ. Αθφκα πεξηιακβάλεη ηελ αμία ηνπ πξνκεζεπηή σο πξνο ηελ εηαηξία. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 47

53 Σρήκα 14 Σηξαηεγηθή δηαρσξηζκνύ παξαγγειίαο Αξρηθή ηηκή Πξνθχπηεη απφ ηηο παξαγγειζείζεο πνζφηεηεο ησλ πξντφλησλ θαη ηηο ηηκέο απηψλ. Έθπησζε Δίλαη έμνδνο ηεο δηαδηθαζίαο πνπ εθηειεί ν RA, παίξλεη ηηκέο απφ 0% έσο 30%. Τειηθή ηηκή Αξρηθή ηηκή κείνλ ηελ έθπησζε. Υπέξβαζε Πηζησηηθνύ Οξίνπ Υπνδεηθλχεη εάλ ν πειάηεο κε ηελ ηξέρνπζα παξαγγειία έρεη μεπεξάζεη ή φρη ην πηζησηηθφ φξην θαη ζε πνην πνζνζηφ. Όπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί γηα λα πξνθχςεη κία ζηξαηεγηθή απνθάζεσλ γηα ηνλ RA, ζα πξέπεη είηε λα εθαξκνζηνχλ καζεκαηηθά αλαιπηηθά κνληέια πνπ ζα δίλνπλ ηε βέιηηζηε ζηξαηεγηθή ζε θάζε πεξίπησζε, είηε λα ρξεζηκνπνηεζεί ε εκπεηξία ησλ εηδηθψλ, ψζηε ν RA λα ιακβάλεη απνθάζεηο βαζηζκέλνο ζηελ εθηέιεζε θάπνησλ θαλφλσλ γηα θάζε πεξίπησζε πνπ αληηκεησπίδεη. Δπηιέρζεθε ε δεχηεξε πξνζέγγηζε. Σηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ δηαρσξίδεηαη ην επθπέο ηκήκα ηνπ RA ζε δχν ηκήκαηα. Πξψηνλ ζην ζηαηηθφ ηκήκα, φπνπ ε ζηξαηεγηθή ιήςεο ησλ απνθάζεσλ ζα είλαη ίδηα θαη δελ ζα κεηαβάιιεηαη ζηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ. Η έμνδνο βέβαηα ζα αιιάδεη αλάινγα κε ηα δεδνκέλα πνπ έξρνληαη. Γεχηεξνλ ζην δπλακηθφ ηκήκα, φπνπ νη απνθάζεηο πνπ ζα παίξλεη εμαξηψληαη άκεζα απφ ηηο εηζφδνπο πνπ δέρεηαη θαη ην ρξφλν πνπ παξέξρεηαη αλάκεζα ζε δηαθνξεηηθέο απνθάζεηο. Ο RA ινηπφλ ρξεζηκνπνηεί δχν δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο πξνθεηκέλνπ λα πξνηείλεη δηάθνξεο ελέξγεηεο ζηνλ δηαρεηξηζηή ηνπ ζπζηήκαηνο. Η κία ρξεζηκνπνηεί αζαθήο ινγηθή (fuzzy logic) γηα λα εμάγεη απνθάζεηο θαη ε άιιε έλα έκπεηξν ζχζηεκα (expert system). Η πξψηε είλαη ε δπλακηθή ζηξαηεγηθή, ελψ ε δεχηεξε απνηειεί ηελ ζηαηηθή. Η πξψηε έρεη σο εμήο: Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 48

54 Σηελ πξνζέγγηζε απηή ρξεζηκνπνηνχληαη δχν πξνζαξκνδφκελεο κεραλέο αζαθνχο ινγηθήο γηα εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ (adaptive fuzzy logic inference engines). Ωο είζνδνο, ζηελ πξψηε αζαθή κεραλή, ιακβάλεηαη ην πξνθίι ηνπ πειάηε πνπ ζηέιλεη ν CPIA ζηνλ RA. Ωο έμνδνο, πξνθχπηεη ε πξνηεξαηφηεηα ηεο παξαγγειίαο θαη ε έθπησζε πνπ ζα εθαξκνζηεί ζηελ αξρηθή ηηκή. H δεχηεξε αζαθήο κεραλή δέρεηαη σο είζνδν ηα πξνθίι φισλ ησλ πξνκεζεπηψλ, φπσο ηα έζηεηιε ν SPIA. Σηε ζπλέρεηα απνθαζίδεη πνηνο είλαη ν θαιχηεξνο γηα θάζε πξντφλ ζχκθσλα κε ηε ζηξαηεγηθή ηεο εηαηξίαο. Γηα λα πινπνηεζεί ην θνκκάηη πξνζαξκνγήο ησλ αζαθψλ θαλφλσλ ρσξίδνπκε ην πξνθίι ηνπ πειάηε ζε δχν ηκήκαηα. Τν πξψην ηκήκα πεξηέρεη ηηο ηξεηο ηππηθέο απνθιίζεηο θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνζαξκνγή ηνπ αζαθνχο ζπζηήκαηνο, ελψ ην δεχηεξν πεξηέρεη ηηο εηζφδνπο ζην αζαθέο ζχζηεκα θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ εμαγσγή ησλ εμφδσλ (Σρήκα 7.6). Όζνλ αθνξά ην πξνθίι ηνπ πξνκεζεπηή, ην ίδην ρσξίδεηαη επίζεο ζε δχν ηκήκαηα. Τν πξψην πεξηέρεη θαη πάιη ηηο ηππηθέο απνθιίζεηο, ελψ ην δεχηεξν ηηο ππφινηπεο έμη εηζφδνπο. Σρήκα 15 fuzzy logic δηεπαθή The adaptive fuzzy logic inference engine we developed Πξνθεηκέλνπ λα εμαρζνχλ νη θαλφλεο θαη λα νξηζηνχλ ηα αζαθή ζχλνια, πξέπεη ηηο εηζφδνπο απηέο λα ηηο εθθξάζνπκε κε γισζζηθέο κεηαβιεηέο (Linguistic variables) [23]. Οη κεηαβιεηέο απηέο είλαη κία γιψζζα επηθνηλσλίαο αλάκεζα ζηνλ άλζξσπν θαη ηνλ ππνινγηζηή. Μία γισζζηθή κεηαβιεηή πεξηγξάθεηαη απφ κία ηεηξάδα: < X i, LX i, X t, A(X i )> To X i είλαη ην ζπκβνιηθφ φλνκα κίαο γισζζηθήο κεηαβιεηήο π.ρ. TURNOVER. To LX i αληηπξνζσπεχεη ηελ ηηκή πνπ παίξλεη ην Φ i, απφ έλα ζχλνιν LX. Σηελ πεξίπησζε ηεο Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 49

55 εξγαζίαο απηήο, ην ζχλνιν είλαη ην ίδην γηα φιεο ηεο κεηαβιεηέο εηζφδνπ <LOW, MEDIUM, HIGH>. Τν X i είλαη ν πξαγκαηηθφο θπζηθφο ρψξνο ζηνλ νπνίν θαζνξίδεηαη ε ζεκαζία ηεο γισζζηθήο κεηαβιεηήο θαη κπνξεί λα είλαη είηε δηαθξηηφο είηε ζπλερήο. Με ιίγα ιφγηα είλαη ην πεδίν ηηκψλ (range). Τέινο ε A(X η ) είλαη κία ζπλάξηεζε πνπ δέρεηαη ζαλ φξηζκα ην ζχκβνιν θαη επηζηξέθεη ην λφεκα ηνπ ζπκβφινπ ζε φξνπο είηε αζαθνχο ζπλφινπ είηε ζπλάξηεζεο νκάδαο αζαθνχο ζπλφινπ (membership function). Γηα ηηο εηζφδνπο θαη ηηο εμφδνπο νξίδνπκε ηηο παξαθάησ γισζζηθέο κεηαβιεηέο (βιέπε Πίλαθαο 4). Η κνξθή ηνπ ειεγθηή γηα 4 εηζφδνπο (fuzzy system instance) παξνπζηάδεηαη ζην Σρήκα 16. Σρήκα 16 Σηηγκηόηππν ηνπ ειεγθηή Variable Credit Limit Open Master Balance Turnover AVG Order Periodicity AVG Order Revenues Tuple <CRDLMT, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> <OMB, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> <TRNOVR, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> <AVGORDPR, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> <AVGORDR, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 50

56 AVG Order Payment Terms <ACGORDPT, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> GeoData <GEODATA, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> Discount <DSC, [VERY_LOW, LOW, MID_LOW, MEDIUM, MID_HIGH, HIGH, VERY_HIGH], [0,30], Triangular> Priority <PRT, [LOW, MEDIUM, HIGH], [0,3], Triangular> Πίλαθαο 4 Οξηζκόο αζαθώλ κεηαβιεηώλ γηα ηελ πξώηε κεραλή. Variable Tuple Credit Limit <CRDLMT, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> Open Master <OMB, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Balance Triangular> Turnover <TRNOVR, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> AVG Lead Time <AVGORDPR, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> AVG Order Payment Terms <ACGORDPT, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> GeoData <GEODATA, [LOW, MEDIUM, HIGH], [X1,X2], Triangular> SupplierValue <SV, [LOW, MEDIUM, HIGH], [0,1], Triangular> Πίλαθαο 5 Οξηζκόο αζαθώλ κεηαβιεηώλ γηα ηελ δεύηεξε κεραλή Αζαθείο Καλόλεο Τψξα κπνξνχλ λα νξηζηνχλ m αζαθείο θαλφλεο ηεο κνξθήο: If Xi is LXi (k) and Xn is LXn (k) then U is LU(k), k=1 m Απηνί είλαη π.ρ. ηεο κνξθήο: If (Λνγηζηηθφ ππφινηπν) is LOW and (Πηζησηηθφ φξην) is MEDIUM and (Τδίξνο) is HIGH and (AVG πεξηνδηθφηεηαο) is LOW and (AVG ηδίξνπ παξαγγειηψλ) is HIGH and (AVG ηξφπνπ πιεξσκψλ) is MEDIUM and (Γεσγξαθηθή ηνπνζεζία) is LOW then (DISCOUNT) is MID_LOW and (PRIORITY) is MEDIUM. Αλάινγα κε ηνπο θαλφλεο πνπ νξίζηεθαλ ην ζχζηεκά καο έρεη θαη αληίζηνηρε ζπκπεξηθνξά. Σρεηηθά κε ηελ πξψηε κεραλή νη ηέζζεξηο είζνδνη (ινγηζηηθφ ππφινηπφ, πηζησηηθφ φξην, γεσγξαθηθή ηνπνζεζία θαη ηδίξνο) ζπκκεηέρνπλ πάληνηε ζηελ θαηαζθεπή ησλ θαλφλσλ. Σηε ζπλέρεηα, νη ππφινηπεο ηξεηο ζπκκεηέρνπλ κφλν εάλ ε ηππηθή ηνπο απφθιηζε είλαη αξθεηά κηθξή γηα λα ιεθζνχλ ζνβαξά ππ φςηλ. Σαλ φξην ζπκκεηνρήο Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 51

57 ιακβάλεηαη ν αξηζκεηηθφο κέζνο ηεο κέγηζηεο θαη ειάρηζηεο ηππηθήο απφθιηζεο γηα θάζε κεηαβιεηή μερσξηζηά. Έρνληαο ηψξα απνθαζίζεη πνηεο κεηαβιεηέο ζα ζπκκεηέρνπλ θαη πνηεο φρη, ν αιγφξηζκνο εμάγεη ην ζεη ησλ θαλφλσλ αζαθνχο ινγηθήο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεί ν ειεγθηήο. Ο ίδηνο αιγφξηζκνο ζα εμαζθαιίδεη ηηο ηξεηο ηδηφηεηεο πνπ ρξεηάδνληαη γηα λα έρνπκε έλαλ ηθαλνπνηεηηθφ θαηά γεληθή νκνινγία ειεγθηή. Τν ζεη ησλ θαλφλσλ ινηπφλ πξέπεη λα είλαη: Οινθιεξσκέλν (Complete) Σπκπαγέο (Consistent) Σπλερέο (Continuous) Έλα ζεη θαλφλσλ είλαη πιήξεο εάλ θάζε ζπλδπαζκφο κεηαβιεηψλ εηζφδνπ έρεη ζαλ απνηέιεζκα κία δεισκέλε ηηκή εμφδνπ. Δπίζεο, θάζε ζπλδπαζκφο κεηαβιεηψλ εηζφδνπ πξέπεη λα ππξνδνηεί έλαλ ηνπιάρηζηνλ θαλφλα. Έλα ζεη θαλφλσλ είλαη ζπκπαγέο εάλ δελ πεξηέρεη αληηθάζεηο. Π.ρ. Ο αιγφξηζκφο βάδεη ηηκέο ζε θάζε θειί κφλν κία θνξά νπφηε πεξλάεη απφ φινπο ηνπο ζπλδπαζκνχο κφλν κία θνξά, κε απνηέιεζκα λα είλαη επίζεο απηαπφδεηθην φηη απνθιείεηαη λα έρνπλ νξηζηεί θαλφλεο κε ην ίδην ππνζεηηθφ κέξνο (If) θαη δηαθνξεηηθφ απνδνηηθφ (Then). Έλα ζεη θαλφλσλ είλαη ζπλερέο εάλ δελ έρεη γεηηνληθνχο θαλφλεο κε αζαθή ζεη εμφδνπ ηα νπνία έρνπλ θελή ηνκή. Γχν θαλφλεο είλαη γεηηνληθνί εάλ ηα θειηά ηνπο είλαη γεηηνληθά. Γηα λα έρνπλ θαη θελή ηνκή δελ πξέπεη ην ζεκείν ηνκήο ησλ αζαθψλ ζπλαξηήζεσλ ηνπο λα είλαη θελφ ( ). Ο αιγφξηζκφο δελ δεκηνπξγεί απαξαίηεηα ζπλερέο ζεη θαλφλσλ, αιιά έλα ζεη πνιχ θνληηλφ ζην λα είλαη ζπλερέο. Γειαδή ππάξρνπλ ιίγα θελά, ζηα νπνία εκθαλίδεηαη αζπλέρεηα. Γεληθά γηα ηνλ ειεγθηή, εάλ ππάξρνπλ λ είζνδνη νη νπνίεο παίξλνπλ 3 ηηκέο ε θάζε κία, ζα ππάξρνπλ ζπλνιηθά 3λ θαλφλεο (π.ρ. εάλ λ = 7, πεξίπησζε πνπ ζπκκεηέρνπλ φιεο νη κεηαβιεηέο, ηφηε ην ζεη ησλ θαλφλσλ ζα πεξηέρεη 37 = 2187 θαλφλεο). Ο αιγφξηζκνο πνπ ππνινγίδεη ηνπο θαλφλεο έρεη σο εμήο: Λακβάλνληαη φινη νη δπλαηνί ζπλδπαζκνί (π.ρ. 2187) ηνπ ππνζεηηθνχ κέξνπο. Απφ ηηο ηξεηο ηηκέο πνπ κπνξεί λα έρεη θάζε είζνδνο πξνζηίζεηαη ην 1 γηα ην LOW, 0 γηα ην MEDIUM θαη 1 γηα ην HIGH ή ην αληίζεην αλάινγα κε ην αλ είλαη ζεηηθφ γηα ηελ πξνηεξαηφηεηα θαη ηελ έθπησζε ε ηηκή π.ρ. LOW λα δξα ζεηηθά ε αξλεηηθά. Π.ρ. γηα ην ινγηζηηθφ ππφινηπν, εθφζνλ φζν πην κηθξφ είλαη, ηφζν ην θαιχηεξν γηα ηνλ πειάηε ε Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 52

58 ηηκή LOW ζα πξνζζέζεη κία κνλάδα. Πξνζηίζεληαη ινηπφλ νη επηά απηέο ηηκέο γηα ηηο 7 εηζφδνπο. Σην ηέινο ν αιγφξηζκνο θαηαιήγεη κε κία ηηκή ζην δηάζηεκα [-7, 7]. Γηαρσξίδεηαη απηφ ην δηάζηεκα ζε 7 δηαζηήκαηα θαη αληηζηνηρείηαη ζε έλα απφ ηα επηά δηαζηήκαηα κία ηηκή γηα ηελ έμνδν. Έρνληαο ηψξα ηνπο θαλφλεο ηνπ θεληξηθνχ ειεγθηή, βάδνπκε ηηο θαλνληθέο εηζφδνπο θαη ππνινγίδεηαη ν βαζκφο εθαξκνζηκφηεηαο (degree of applicability) γηα θάζε θαλφλα. Έρνληαο ηνπο βαζκνχο εθαξκνζηκφηεηαο γηα θάζε είζνδν, παξαηεξείηαη πνηνη θαλφλεο εθηεινχληαη θαη ππνινγίδνληαη νη αζαθείο έμνδνη. Σηε ζπλέρεηα ππνινγίδεηαη ε έλσζε ησλ εμφδσλ γηα φινπο ηνπο θαλφλεο πνπ εθηειέζηεθαλ θαη ε ηειηθή πξαγκαηηθή ηηκή ηεο έθπησζεο θαη ηεο πξνηεξαηφηεηαο Σρήκα 17 Λεηηνπξγία ελόο αζαθνύο ειεγθηή Σπλνςίδνληαο, παξαηεξείηαη φηη ππνινγίζηεθε ε αμία ηνπ πειάηε, απφ ηε κεξηά ηεο εηαηξίαο, φζνλ αθνξά ηελ πξνηεξαηφηεηα θαη ηελ έθπησζε ηνπ, βάζεη ηζηνξηθψλ ζηνηρείσλ, ρξεζηκνπνηψληαο ηερληθέο αλαγλψξηζεο πξνηχπσλ θαη αζαθψλ ειεγθηψλ. Ο δεχηεξνο ειεγθηήο ιεηηνπξγεί κε ηνλ ίδην αθξηβψο ηξφπν φπσο θαη ν πξψηνο. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 53

59 Λεηηνπξγεί ππνινγίδνληαο ηελ αμία ηνπ πξνκεζεπηή, απφ ηε κεξηά ηεο εηαηξίαο, ψζηε λα επηιέμεη ηνλ θαηαιιειφηεξν γηα λα θάλεη ηηο πξνκήζεηέο ηνπ, βάζεη ηζηνξηθψλ ζηνηρείσλ θαη ρξεζηκνπνηψληαο επίζεο ηερληθέο αλαγλψξηζεο πξνηχπσλ θαη αζαθψλ ειεγθηψλ. Τν δεχηεξν επθπέο ηκήκα κέζα ζηνλ RA είλαη κία κεραλή εθαξκνγήο θαλφλσλ (rule engine) ζε γεγνλφηα (facts), ε νπνία απνθαζίδεη ηη πνζφηεηεο ζα ζηαινχλ ζηνλ πειάηε, πεξίπνπ πφηε, θαη ηη πνζφηεηεο ζα παξαγγειζνχλ απφ ηνπο πξνκεζεπηέο θαη πεξίπνπ πφηε ππάξρνπλ ζηηο απνζήθεο ηεο εηαηξίαο. Γηα ην πφηε ρξεζηκνπνηνχληαη νη γεσγξαθηθέο ηνπνζεζίεο ησλ πειαηψλ θαη ησλ πξνκεζεπηψλ καο. Γηα ην ηη πνζφηεηεο ζα ζηαινχλ θαη εάλ δηαρσξηζηεί ε παξαγγειία θαη γηα ην ηη πνζφηεηεο ζα παξαγγειζνχλ ρξεζηκνπνηνχληαη ηα ζηνηρεία πνπ παξέρνπλ νη πξάθηνξεο IMA θαη SPIA. Τν επθπέο ινηπφλ απηφ ηκήκα ηνπ RA έρεη ζαλ εηζφδνπο: Τε γεσγξαθηθή ηνπνζεζία ηνπ πειάηε. Τε γεσγξαθηθή ηνπνζεζία ησλ πξνκεζεπηψλ. Τε δηαζεζηκφηεηα ησλ πξντφλησλ ππφ παξαγγειία. Τελ παξαγγειζείζα πνζφηεηα. Τν θαηψηεξν φξην γηα ην δηαρσξηζκφ ηεο παξαγγειίαο (40%) Τν αλψηεξν φξην γηα ην δηαρσξηζκφ ηεο παξαγγειίαο (90%) Τελ πνζφηεηα ss. Τηο πξνηεξαηφηεηεο πειάηε θαη πξνκεζεπηή Η πνζφηεηα ss είλαη γλσζηή θαη ζαλ φξην αλαπαξαγγειίαο (s - reorder point) - πνζφηεηα αλαπαξαγγειίαο έσο ην ζεκείν (S - order up to level ). Γηα παξαγγειίεο πνπ δελ ππάξρεη θακία επηπιένλ ζηαζεξή ρξέσζε αλά παξαγγειία, φπσο ζεσξείηαη ζηελ πεξίπησζή καο, ηζρχεη s = S. Η πνζφηεηα ss ππνινγίδεηαη ρξεζηκνπνηψληαο ηε ζρέζε: Η ηηκή ηνπ z κπνξεί λα βξεζεί απφ ηνλ παξαθάησ πίλαθα: Service Level 90% 91% 92% 93% 94% 95% 96% 97% 98% 99% 99.9% z Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 54

60 Πίλαθαο 6 Δπηινγή ηνπ z βάζεη ηνπ επηπέδνπ εμππεξέηεζεο πνπ ζέινπκε λα πεηύρνπκε. Δξκελεία ηνπ Service level: Δθθξάδεη ην πφζεο θνξέο ζα έρεη ε εηαηξία αξθεηά απνζέκαηα ψζηε λα εμππεξεηήζεη ηνλ πειάηε, αλά 100 παξαγγειίεο. Φπζηθά είλαη ινγηθφ λα αλαξσηεζεί θαλείο γηαηί δελ ρξεζηκνπνηείηαη ην 99.9%; Η ηαθηηθή απηή δελ είλαη πάληα ηθαλνπνηεηηθή. Γηαηί ην χςνο ησλ απνζεκάησλ ζηελ απνζήθε κε service level 99.9% δίλεη ζαλ έμνδν πςειφ αξηζκφ απνζεκάησλ πνπ πξέπεη λα δηαηεξεί ε εηαηξία ζηελ απνζήθε. Τν ηειεπηαίν φκσο ζεκαίλεη θαη κεγάια απνζεθεπηηθά θφζηε. Δπίζεο, ππάξρεη θίλδπλνο λα κεησζεί ε δήηεζή ηνπο θαη λα κείλνπλ σο ζηνθ. Τν ειάρηζην θαη αλψηεξν φξην γηα ηνλ δηαρσξηζκφ ηεο παξαγγειίαο είλαη είζνδνη ζηε ζηξαηεγηθή δηαρσξηζκνχ ή φρη κηαο παξαγγειίαο πνπ ζα αθνινπζήζεη ν RA. H ζηξαηεγηθή δηαρσξηζκνχ ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ δελ έρνπκε αξθεηά πξντφληα ζηε δηάζεζή καο γηα λα εθπιεξψζνπκε ηελ παξαγγειία θαη είλαη ε αθφινπζε: Δάλ κπνξεί λα εθπιεξσζεί πάλσ απφ ην 90% ηεο παξαγγειζείζαο πνζφηεηαο δελ δηαρσξίδεηαη ε παξαγγειία, αιιά αληίζεηα απνζηέιιεηαη φιε ηε δπλαηή πνζφηεηα πνπ δηαζέηεη ε εηαηξία ζηελ απνζήθε ηεο. Δπίζεο, δελ απνζηέιιεηαη ην ππφινηπν 10% θαη θάησ πνπ πεξηζζεχεη. Δάλ κπνξεί λα εθπιεξσζεί ην 40% κε 90% ηφηε δηαρσξίδεηαη ε παξαγγειία θαη απνζηέιιεηαη ζηνλ πειάηε δηαδνρηθά. Δάλ δελ δχλαηαη λα εθπιεξσζεί νχηε ην 40% ηφηε ε παξαγγειία απνζηέιιεηαη φηαλ ζα έξζνπλ νη πξνκήζεηεο ηεο εηαηξίαο. Τα παξαπάλσ βέβαηα ηζρχνπλ ζηελ πεξίπησζε πνπ ν πειάηεο καο έρεη πξνηεξαηφηεηα HIGH θαη πξέπεη λα εμππεξεηεζεί κε ην βέιηηζην δπλαηφ ηξφπν. Δάλ ε πξνηεξαηφηεηα ηνπ είλαη MEDIUM ηφηε ην ζχζηεκα απνθαζίδεη σο εμήο: Δάλ ην 100% ηεο εθπιήξσζεο ηεο παξαγγειίαο αθήλεη άιιν ηφζν ππφινηπν ζηελ απνζήθε ηφηε ε παξαγγειία εθηειείηαη πιήξσο. Δάλ φρη ηφηε βιέπνπκε πην πνζνζηφ πιήξσζεο αθήλεη άιιν ηφζν ππφινηπν ζηελ απνζήθε. Ο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη κία ηέηνηα πνιηηηθή είλαη φηη ζε πεξίπησζε πνπ έξζεη κία άιιε παξαγγειία απφ θάπνηνλ πειάηε κε πξνηεξαηφηεηα HIGH, ε εηαηξία λα κπνξεί λα ηνπ απνζηείιεη θάπνηα πξντφληα, αλ φρη φιε ηνπ ηελ παξαγγειία. Τέινο, εάλ ν πειάηεο έρεη πξνηεξαηφηεηα LOW, ηφηε αθνχ δηαθαλεί ζε πνηα θαηεγνξία δηαρσξηζκνχ αλήθεη ε παξαγγειία ηνπ, ην ζχζηεκα ηελ κεηαβηβάδεη ζηελ αθξηβψο Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 55

61 πξνεγνχκελε. Π.ρ. εάλ ζα κπνξνχζε ε εηαηξία λα εθπιεξψζεη ην 100% ηεο παξαγγειίαο ηνπ, ην ζχζηεκα ηελ κεηαβηβάδεη ζηελ θαηεγνξία 40-90%, φπνπ εθεί εθπιεξψλεηαη ην ρακειφηεξν φξην δειαδή ην 40%. Οκνίσο εάλ αλήθεη ζηελ θαηεγνξία 40-90%, ην ζχζηεκα ην ππνβηβάδεη ζηελ θαηεγνξία 0-40%, ψζηε λα εθπιεξσζεί ε παξαγγειία ηνπ κφλν φηαλ έξζνπλ νη λέεο πξνκήζεηεο. Σπλνςίδνληαο, ρξεζηκνπνηψληαο ηηο επηά παξαπάλσ εηζφδνπο θαη θάπνηνπο θαλφλεο πξνθχπηνπλ ηα παξαθάησ ζπκπεξάζκαηα γηα θάζε πξντφλ ηεο παξαγγειίαο: Πειάηεο: Πνζφηεηα 1 Μέξεο Παξάδνζεο1 (QTY1- Delivery Days1) Πνζφηεηα 2 Μέξεο Παξάδνζεο2 QTY2 Delivery Days2 Πξνκεζεπηήο: 3. Πνζφηεηα Μέξεο Παξάδνζεο QTY Delivery Days Δάλ θάπνηα απφ ηα πεδία πάξνπλ ηηκέο 0 απηφ ζεκαίλεη πσο δελ ρξεηάδνληαη λα ιεθζνχλ ππ φςηλ. Τέινο ζεκεηψλεηαη φηη ην έκπεηξν ζχζηεκα ηε δεδνκέλε ζηηγκή αξηζκεί 60 θαλφλεο Πξόγξακκα επαλαζρεδίαζεο εξγαζηώλ ζε κηα παξαγσγή κε Job-Shop Μηα παξαιιαγή ηνπ πξνβιήκαηνο ηνπ θαηακεξηζκνχ εξγαζηψλ ζε κηα κνλάδα παξαγσγήο (VAP) κπνξνχκε λα ηελ νξίζνπκε κε έλαλ θαηεπζπλφκελν γξάθν ν νπνίνο ζπλδέεη έλα ζχζηεκα ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ην πξνγξακκαηηζκφ ησλ εξγαζηψλ. Θα αζρνιεζνχκε κε ην πξφβιεκα ηνπ παξαδείγκαηνο πνπ παξνπζηάδεηε ζην άξζξν ησλ J. Adams, E. Balas, θαη D. Zawack [34] ζην Σρήκα 18. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 56

62 Σρήκα 18 Καηεπζπλόκελνο γξάθνο ηνπ παξαδείγκαηνο ησλ J. Adams, E. Balas, θαη D. Zawack Σην παξαπάλσ ζρήκα παξνπζηάδεηε έλαο θαηεπζπλφκελνο γξάθνο G(N, A, E) πνπ είλαη ην ζχλνιν ησλ εξγαζηψλ (ζην παξάδεηγκα έρνπκε 5 εξγαζίεο) πνπ πξέπεη λα εθηειέζεη ε παξαγσγή ζην ζχλνιν ηεο θαη θπζηθά ηα ηφμα πνπ ζπλδένπλ ηηο θνξπθέο ηνπ γξάθνπ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηνπο πεξηνξηζκνχο πξνηεξαηφηεηαο κεηαμχ ησλ δηεξγαζηψλ (ζην παξάδεηγκα έρνπκε 14 δηεξγαζίεο) θαη ην ζχλνιν ησλ θαηεπζπλφκελσλ ηφμσλ πνπ ζπλδένπλ ηηο δηεξγαζίεο αληηπξνζσπεχεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ δηεξγαζηψλ γηα ην ίδην κεράλεκα (ζην παξάδεηγκα έρνπκε 4 κεραλέο). Ο ζθνπφο ηεο επίιπζε ηνπ θαηακεξηζκνχ εξγαζηψλ ζε κηα κνλάδα παξαγσγήο (VAP) είλαη ε θαηάηκεζε ησλ εξγαζηψλ ζε κία αθνινπζία φπνπ δελ αιιειναλαηξνχληαη θαη δελ επηθαιχπηνληαη ηα ππνζχλνια βιέπε ζρήκα 19. Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 57

63 Σρήκα 19 Καηεπζπλόκελνο γξάθνο κε κε επηθαιππηόκελα ηξία ππνζύλνια. Η ζεηξά ησλ ππνζχλνισλ θαζηεξψλεη ηελ ηεξαξρία ησλ πεξηνξηζκψλ κεηαμχ ησλ δηεξγαζηψλ πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθά ππνζχλνια. Σρήκα 20 Δλεκεξσζε ηνπ θαηεπζπλόκελνπ γξάθνπ. Δίλαη ζαθέο φηη κηα λέα πξνηεξαηφηεηα πνπ ζεζπίδεηε ζην VAP δελ κπνξεί λα παξαβηάδεη ην αξρηθφ ζχλνιν ησλ πεξηνξηζκψλ ηεξαξρίαο. Σηελ πηπρηαθή, ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε ηε ιχζε ηεο VAP πνπ ζηεξίδεηε ζε αξρηθνπνίεζε ηνπ θαηεπζπλφκελνπ γξάθνπ θαηά ηελ έλαξμε ηνπ νξίδνληα ζρεδηαζκνχ ησλ εξγαζηψλ, θαη ζηε ζπλέρεηα ζα ρξεζηκνπνηεζεί Ειρήνη Χαριζάνη Παραςκευή Παπακωνςταντίνου Σελίδα 58