Αφιέρωμα CERN. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ José Manuel Silva Rodriguez Γενικoύ Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Ερευνας της Ε.Ε.

Transcript

1 ΠEPIOΔIKH EKΔOΣH ΓIA EPEYNA, ANAΠTYΞH KAI KAINOTOMIA ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009 TEYXOΣ 24 ISSN Αφιέρωμα CERN ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ José Manuel Silva Rodriguez Γενικoύ Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Ερευνας της Ε.Ε.

2

3 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 03 Περιεχόμενα Ερευνητικό QUIZ Πώς μεταβάλλεται το μέγεθος του σύμπαντος; Α Συστέλλεται και διαστέλλεται αντίστοιχα Β Διαστέλλεται Γ Συστέλλεται Δ Δεν μεταβάλλεται Ορθή Απάντηση: B 03 Περιεχόμενα + Ερευνητικό Quiz Στήριξη στην Έρευνα 04 Συνέντευξη με τον Γενικό Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας της Ε.Ε., José Manuel Silva Rodriguez 07 Διαγωνισμός «Βραβείο Έρευνας - Νίκος Συμεωνίδης 2009» 08 Χαρτογράφηση Ερευνητικού Δυναμικού 08 Διαγωνισμός «Φοιτητές στην Έρευνα ΦΟΙΤΩ » 09 Υπογραφή Συμφωνίας Συνεργασίας σε Θέματα Έρευνας & Ανάπτυξης Κύπρου - ΗΠΑ 10 Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες (ΚΤΠ) 12 Πρόγραμμα «Υποστήριξη της Πολιτικής για τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών» 13 Αποτελέσματα Επιστημονικής Αξιολόγησης Στρατηγικών Έργων Υποδομής Τι ποσοστό της μάζας από την οποία αποτελείται το σύμπαν είναι γνωστό σε μας; Α 90% Β 1% Γ 25% Δ 151% Ορθή Απάντηση: B Αφιέρωμα 14 Δυο λόγια για το CERN 15 Τι γνωρίζουμε σήμερα 16 Ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων 18 Συνέντευξη με τον Καθηγητή Πάνο Ραζή 20 Γλωσσάριο 21 Συνεργασία Κύπρου - CERN 21 Δράσεις Marie Curie στο CERN ΥΨΙΠΕΤΗΣ Περιοδική Έκδοση του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας Τεύχος 24 Μάρτιος - Απρίλιος 2009 Υπεύθυνος Σύνταξης-Επιμέλεια Ύλης: Έλενα Πουλλή Στο Τεύχος 24 συνεργάστηκαν: Σέπου Καλυψώ, Αντωνίου Λεωνίδας, Τιγγιρίδης Μιχάλης, Σεργίδου-Λοΐζου Ιωάννα, Κλεάνθους Γεωργία, Τσούμπανου Λίνα, Μάρκου Θεόδωρος, Παφίτης Χαράλαμπος, Πορτοκαλλίδης Μαρίνος, Μακρή Κωνσταντίνα, Λουκαΐδου Ίρια, Παπάζογλου Πιεραντώνιος, Νικολαϊδου Κάτια, Παρασκευά Μαριλένα, Θεοχάρους Χριστάκης. Σχεδίαση και Παραγωγή Εντύπου: D-Tales Design Studio Ltd Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες 22 Προγράμματα EUROCORES - Πρόσκληση Υποβολής Θεμάτων 23 Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για Εγγραφή στη Βάση Εξωτερικών Αξιολογητών της EE 24 Δράση «Marie Curie Industry-Academia Partnerships and Pathways» 25 Αναζήτηση Νέων Ερευνητών για Συμμετοχή σε Έργο της Δράσης Marie Curie Initial Training Networks 26 THE MILLENNIUM TECHNOLOGY PRIZE 26 EURAXESS Jobs Ιστοχώρος Δημοσίευσης Θέσεων Εργασίας από Ερευνητικούς Οργανισμούς 27 Έργα EUREKA που Επιθυμούν Διεύρυνση του Δικτύου Συνεργατών Αποτελέσματα Έρευνας 29 Πρόγραμμα Επεξεργασίας Ενδοσκοπικών Εικόνων Ιστού για τη Διάγνωση Καρκίνου του Ενδομητρίου 32 Μελέτη της Αυθεντικότητας του Κυπριακού Μελιού Ημερολόγιο Ερευνητή 35 Το Ημερολόγιο του Ερευνητή 36 Συνέδρια - Ημερίδες - Εκδηλώσεις Ευρωπαϊκό Κέντρο Επιχειρηματικής Στήριξης Κύπρου 37 Εκδήλωση Ενδιαφέροντος για Συμμετοχή σε Προτάσεις του Προγράμματος «Value Driven Processes» του Έργου «Eracobuild» 37 Pro energy & Derbi Ημερίδα Μεταφοράς Τεχνολογίας και Συνέδριο 38 Ημερίδες Μεταφοράς Τεχνολογίας 39 Προσφορές Τεχνολογίας 53 Αναζητήσεις Τεχνολογίας Yψιπέτης: ύψι + πέτομαι: που πετά ψηλά / [μτφ] που εκφράζει υψηλές έννοιες 56 Διάσημοι Ερευνητές 56 Άλμπερτ Αϊνστάιν

4 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 04 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΥΝEΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΓΕΝΙΚO ΔΙΕΥΘΥΝΤH ΤΗΣ ΓΕΝΙΚHΣ ΔΙΕYΘΥΝΣΗΣ EΡΕΥΝΑΣ ΤΗΣ Ε.Ε., JOSÉ MANUEL SILVA RODRIGUEZ υφιστάμενων τομέων υψηλής τεχνολογίας, όσο και στην αύξηση του αριθμού των τομέων αυτών. Ο Γενικός Διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας της Ε.Ε. κ. José Manuel Silva Rodriguez επισκέφθηκε την Κύπρο στις 27 Απριλίου Με την ευκαιρία της επίσκεψης του, απάντησε στα ερωτήματα του ΥΨΙΠΕΤΗ σε σχέση με θέματα που αφορούν στην Έρευνα & Ανάπτυξη στην Ε.Ε. και στην Κύπρο. 1. Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι έχει επιτευχθεί ο στόχος του 3% της Στρατηγικής της Λισαβόνας μέχρι σήμερα και ποιες πρωτοβουλίες έχουν υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων στην έρευνα; Η ένταση της Έρευνας & Ανάπτυξης (Ε&Α) το 2006 άγγιζε το 1.84% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Αν και έχει σημειωθεί πολύ μικρή άνοδος από το 2000, πολλές χώρες-μέλη της Ε.Ε., κυρίως αυτές που υστερούσαν, αύξησαν σημαντικά την ένταση της Ε&Α τους κατά την περίοδο Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της Κύπρου. Υπήρξε επίσης και σημαντική αύξηση στις επενδύσεις σε Ε&Α σε πραγματικά μεγέθη: κατά την περίοδο , τα έξοδα για Ε&Α στην Ευρώπη των 27 χωρών-μελών αυξήθηκε κατά 14.8% σε πραγματικά μεγέθη, ξεπερνώντας τα 213 δισεκατομμύρια Ευρώ το Το συγκρίσιμο ποσοστό αύξησης για τις Η.Π.Α. είναι 10.1%. Στην Ε.Ε., ο επιχειρηματικός τομέας χρηματοδοτεί περίπου το 55% των δαπανών για Ε&Α. Κατά συνέπεια, η στασιμότητα των ιδιωτικών επενδύσεων για Ε&Α έχει μεγάλη επιρροή και στην συνολική ένταση της Ε&Α. Οι αλλαγές στη σύνθεση του επιχειρησιακού τομέα στην Ευρώπη είναι αναγκαίες για να αυξήσουν το ποσοστό της βιομηχανίας υψηλής τεχνολογίας, δεδομένης της βαρύτητας της υψηλής τεχνολογίας στη συνολική ένταση της επιχειρηματικής Ε&Α. Αυτές οι αλλαγές αφορούν τόσο στην επέκταση των Το Έβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (7ο ΠΠ) είναι ένα σημαντικό εργαλείο προσέλκυσης ιδιωτικών επενδύσεων, το οποίο κινητοποιεί μεγάλης εμβέλειας συνεργασίες μεταξύ του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (public-private partnerships - PPPs) σε κύριους στρατηγικούς τομείς. Πέντε Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες (Joint Technology Initiatives - JTIs), οι πρώτες Δημόσιες - Ιδιωτικές συνεργασίες (Public-Private Partnerships - PPPs), έχουν ενταχθεί κάτω από το Έβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο, και καλύπτουν τους τομείς των καινοτόμων φαρμάκων, της αεροναυτικής, της νανοηλεκτρονικής, των ενσωματωμένων συστημάτων υπολογισμού και των κυψελών καυσίμων και υδρογόνου. Η εμπειρία που θα αποκτηθεί από αυτές τις Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες θα βοηθήσει στην εφαρμογή των τριών συνεργασιών μεταξύ του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που περιλαμβάνονται στο ερευνητικό κομμάτι του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Σχεδίου Αποκατάστασης (European Economic Recovery Plan): της συνεργασίας για Κτίρια Ενεργειακής Απόδοσης η οποία στοχεύει στην προώθηση της οικολογικής τεχνολογίας και στην ανάπτυξη συστημάτων ενεργειακής απόδοσης και υλικών σε νέα και ανακαινισμένα κτίρια σε όλη την Ευρώπη, της συνεργασίας για Εργοστάσια του Μέλλοντος η οποία στοχεύει στην ανάπτυξη δια-τομεακών τεχνολογιών για την αύξηση της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων που παρασκευάζονται στην Ευρώπη, και της συνεργασίας Πρωτοβουλία για Οικολογικό Αυτοκίνητο, η οποία στοχεύει σε σημαντικές ανακαλύψεις που αφορούν στη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που δεν προκαλούν ρύπανση. Οι ιδιωτικές επενδύσεις ενθαρρύνονται όταν οι συνθήκες είναι ορθές. Η Πρωτοβουλία του The Lead Markets αποτελεί μια από τις κυριότερες προσπάθειες στον τομέα αυτό. Έχουμε προσδιορίσει ένα αριθμό υποσχόμενων τομέων και υποκινούμε τη ζήτηση για καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες σε αυτές τις αγορές, καθώς και την προσέλκυση της απαραίτητης επένδυσης από τον ιδιωτικό τομέα. Οι τομείς αυτοί είναι το ehealth, τα Προστατευτικά Κλωστοϋφαντουργικά Προϊόντα, οι Βιώσιμες Κατασκευές, η Ανακύκλωση, τα Βιολογικά βασισμένα προϊόντα και η Ανανεώσιμη Ενέργεια. Η Πρωτοβουλία συνδυάζει νομοθεσία, τυποποίηση, και ενέργειες πιστοποίησης με πρωτοβουλίες δημόσιας σύμβασης, έργα επίδειξης και συναίνεσης μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων. Τα μέτρα για την ενθάρρυνση των ιδιωτικών επενδύσεων όμως, είναι κατά μεγάλο βαθμό στα χέρια των χωρών-μελών. Τα τελευταία χρόνια, οι περισσότερες έχουν δώσει προτεραιότητα σε δράσεις που ενθαρρύνουν τις ιδιωτικές επενδύσεις, όπως η υποστήριξη των καινοτόμων Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, η συνεργασία και μεταφορά γνώσης μεταξύ της βιομηχανίας και των πανεπιστημίων, και η ανάπτυξη συστάδων επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων και καινοτόμων κέντρων αριστείας. 2. Πώς βλέπετε να εξελίσσεται μελλοντικά η Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Έρευνα; Μπορεί η έρευνα να αποτελέσει μια πραγματικά κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική;

5 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 05 Στήριξη στην Έρευνα Κατ αρχάς, είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας στην Ευρώπη έχουν σημειωθεί ουσιαστικές αλλαγές κατά την τελευταία δεκαετία. Οι χώρες-μέλη έχουν εφαρμόσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην πολιτική τους για Ε&Α και η Πολιτική για Έρευνα της Ε.Ε. έχει διαμορφωθεί με στόχο την ώθηση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης. Ο ρυθμός της αλλαγής αναμένεται να επιταχυνθεί με δεδομένες τις νέες τάσεις. Για παράδειγμα, η αυξημένη διεθνοποίηση της έρευνας, ο παγκόσμιος πόλεμος για ταλέντα, ο σκληρός ανταγωνισμός με βάση την έρευνα και την καινοτομία και η ελεύθερη πρόσβαση και καινοτομία θα μας ωθήσουν να σκεφτούμε ξανά τον τρόπο διάρθρωσης των συστημάτων και διαδικασιών μας για την Ε&Α και τη δημόσια πολιτική που τα διέπει. Κοιτάξτε απλώς πόσο πολύ έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση την Ευρώπη και πόσες νέες προκλήσεις έχει να αντιμετωπίσει η Ε.Ε. όσον αφορά στην ενέργεια και τις κλιματικές αλλαγές. Όλα αυτά τονίζουν την ανάγκη να προσαρμοζόμαστε στα νέα σημεία των καιρών. Γι αυτό, η Ευρώπη πρέπει να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις και να προχωρήσει σε μια αποδοτική εφαρμογή και παρακολούθηση των νέων εργαλείων της πολιτικής της και των πρωτοβουλιών της. Το 2008, η Ε.Ε. ανακοίνωσε τις ακόλουθες πέντε πρωτοβουλίες του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (European Research Area - ERA): Ευρωπαϊκή Συνεργασία για Ερευνητές, Κοινός Προγραμματισμός Έρευνας, Παγκόσμιας Ποιότητας Ερευνητικές Υποδομές, Άνοιγμα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας στον υπόλοιπο κόσμο και Μεταφορά Γνώσης και Διαχείριση των Πνευματικών Δικαιωμάτων. Πρέπει να τονίσουμε το σημαντικό ρόλο της έρευνας στην αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων όπως οι κλιματικές αλλαγές, το ενεργειακό πρόβλημα, η ασφάλεια, η υγεία, η γήρανση του πληθυσμού και η αειφόρος ανάπτυξη. Δύο απτά παραδείγματα είναι το κοινό πρόγραμμα για την νόσο Alzheimer και οι συνεργασίες μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που ξεκινήσαμε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Σχεδίου Αποκατάστασης. Αυτά δείχνουν ότι με τη δημιουργία κοινών πρωτοβουλιών μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ενδιαφερομένων από τη βιομηχανία, (π.χ. Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες) και τα πανεπιστήμια, μπορούν να αξιοποιηθούν συνέργιες μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης που θα οδηγήσουν σε πιο αποδοτική και αποτελεσματική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων έρευνας. Αυτές είναι μοναδικές ευκαιρίες για να δείξουμε ότι η πολιτική έρευνας παρέχει γερή προστιθέμενη αξία στα πλαίσια της δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ένα άλλο παράδειγμα των νέων προτεραιοτήτων αφορά στην ανάγκη να μετακινήσουμε τη χρηματοδότησή μας και το Πρόγραμμα Πλαίσιο από τη διαχείριση έργων στη διαχείριση προγραμμάτων. Αυτό θα σημαίνει επίσης ότι θα πρέπει να δούμε το Πρόγραμμα Πλαίσιο περισσότερο ως ένα εργαλείο δόμησης για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας. Γι αυτό το λόγο, νέα εργαλεία όπως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας και οι Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες θα πρέπει να ενδυναμωθούν μελλοντικά. Όλα αυτά πρέπει να συμβούν σε στενή συνεργασία και με συμπληρωματικότητα με τις χώρες-μέλη και τους συμμετέχοντες στην έρευνα και με πλήρη σεβασμό των δυνατοτήτων τους. Αυτό θα απαιτεί απ αυτούς αυξημένη δέσμευση, κάτι που θέλουμε να πετύχουμε με τη Διαδικασία της Ljubljana και το μακροπρόθεσμο όραμα για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας το Όπως διατυπώθηκε στο Όραμα για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας 2020 το Δεκέμβριο 2008, στόχος μας είναι να πετύχουμε την Πέμπτη Ελευθερία της Ε.Ε.: την ελεύθερη διακίνηση των ερευνητών, της γνώσης και τεχνολογίας, δημιουργώντας έτσι μια ενιαία αγορά για την έρευνα. Μ αυτόν τον τρόπο και μόνο, η Ευρωπαϊκή έρευνα θα ακμάσει. 3. Πιστεύετε ότι υπάρχει ανάγκη για αναδιάρθρωση του τρόπου με τον οποίο οι ερευνητικοί οργανισμοί λειτουργούν σε εθνικό επίπεδο, έτσι ώστε να επιτρέπουν μεγαλύτερη στήριξη στις Ευρωπαϊκές πολιτικές για έρευνα; Οι περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες υλοποιούν μεταρρυθμίσεις για να αυξήσουν την αυτονομία και την υπευθυνότητα των ερευνητικών οργανισμών. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις αναμένεται να ενισχύσουν την ποιότητα, αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα της δημόσιας έρευνας μέσω περισσότερης διασυνοριακής συνεργασίας και ανταγωνισμού μεταξύ των δημόσιων ερευνητικών οργανισμών και της βιομηχανίας. Ταυτόχρονα, το ανοικτό μοντέλο καινοτομίας οδηγεί όλο και περισσότερο την ερευνητική στρατηγική των εταιρειών που αναπτύσσουν εύκαμπτα δίκτυα καινοτομίας με ποικίλους διασυνοριακούς συνεργάτες. Αυτές οι τάσεις θα οδηγήσουν σε σημαντικές αλλαγές στο Ευρωπαϊκό τοπίο έρευνας. Πρέπει να ενθαρρυνθούν και να στηριχθούν με την αφαίρεση των εμποδίων στη διακίνηση των ερευνητών, της επιστημονικής γνώσης και τεχνολογίας εντός και εκτός Ευρώπης βελτιώνοντας τη σύγκλιση των εθνικών πολιτικών και συγκεντρώνοντας αποδοτικότερα την εθνική χρηματοδότηση για Ε&Α για την αντιμετώπιση κοινών κοινωνικών προκλήσεων σε τομείς όπως η ενέργεια, οι κλιματικές αλλαγές, η υγεία, κλπ. Η Διαδικασία της Ljubljana το 2008 στοχεύει ακριβώς στη δημιουργία συνεργασιών μεταξύ των χωρών-μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με σκοπό την κοινή πραγματοποίηση ενός ανοικτού και ανταγωνιστικού Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. 4. Πιστεύετε ότι έχει αλλάξει το τοπίο της έρευνας στην Ευρώπη μετά τη διεύρυνση; Μπορούν οι νέες χώρες-μέλη να παίξουν ένα καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και στην προώθηση του ρόλου της έρευνας στην Ευρωπαϊκή έρευνα και ανταγωνιστικότητα; Η διεύρυνση της Ε.Ε. οδήγησε σε ένα πιο διαφοροποιημένο τοπίο. Παρόλο που η μέση ένταση Ε&Α των νέων χωρών-μελών είναι χαμηλότερη από την Ευρώπη των 15, οι μεμονωμένες αποδόσεις τους ποικίλλουν σημαντικά. Για παράδειγμα, οι 9 από τις 12 νέες χώρες-μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου, έχουν επιτύχει να αυξήσουν την ένταση της Ε&Α τους κατά την περίοδο Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί η δυνατή επιστημονική και ερευνητική κουλτούρα των περισσότερων νέων χωρών-μελών. Οι προκλήσεις και τα οφέλη επίτευξης του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας αφορούν όλες τις χώρες-μέλη και η κάθε μια από αυτές θα πρέπει να έχει ενεργό ρόλο στην εφαρμογή των διαφόρων πρωτοβουλιών που έχουν προωθηθεί το Επίσης, θα πρέπει να ενσωματώσουμε καλύτερα τις νέες και κάποιες από τις λιγότερο αποδοτικές χώρες-μέλη στο Πρόγραμμα Πλαίσιο. Είναι κατά συνέπεια πολύ σημαντικό να υποστηρίξουμε την ενίσχυση των δυνατοτήτων μας μέσω της δημιουργίας καλύτερων συνεργιών μεταξύ των διάφορων εργαλείων της Ε.Ε., όπως το Πρόγραμμα Πλαίσιο, το Πρόγραμμα για Ανταγωνιστικότητα και Καινοτομία και τα Διαρθρωτικά Ταμεία. 5. Κατά τη γνώμη σας, ποιος είναι ο ρόλος των μικρότερων χωρών, όπως η Κύπρος, στην ανάπτυξη συνεργιών μεταξύ της Εθνικής και Ευρωπαϊκής πολιτικής, στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και στην προώθηση των ερευνητικών προτεραιοτήτων γενικότερα;

6 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 06 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ Βασισμένη στις δικές της δυνάμεις και δυνατότητες για εξειδίκευση, η κάθε χώρα-μέλος πρέπει να ορίσει τη δική της συνεισφορά στην ανάπτυξη ενός ανοικτού και αυθεντικού Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και ειδικότερα, στη βελτιστοποίηση των συνεργιών και συμπληρωματικοτήτων μεταξύ των πρωτοβουλιών που παίρνονται σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι σε θέση να διευκολύνει την ανάπτυξη πολιτικής και να συμπληρώσει εθνικές δράσεις και μεταρρυθμίσεις για Ε&Α, για παράδειγμα μέσω της προώθησης μιας αυστηρής εφαρμογής των πέντε πρωτοβουλιών για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, μέσω της συμμετοχής σε κοινές ασκήσεις εκμάθησης και μέσω της υποβολής εκθέσεων που αφορούν στις εξελίξεις του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας στο πλαίσιο των Προγραμμάτων Εθνικών Μεταρρυθμίσεων της Λισαβόνας. 6. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κύπρος ακόμη υστερεί σε ερευνητικές δραστηριότητες σε σχέση με τις άλλες χώρες-μέλη, μπορείτε να εισηγηθείτε συγκεκριμένα μέτρα που μπορούν να υιοθετηθούν για την αύξηση τους; Υπάρχουν κάποια παραδείγματα καλής πρακτικής που μπορείτε να μας πείτε; Η Κυπριακή Κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να αυξήσει το επίπεδο της δραστηριότητας σε Ε&Α και έχει περιγράψει τα σχετικά μέτρα που παίρνει στο Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων. Η επένδυση στην Ε&Α και Καινοτομία θεωρείται ένας παράγοντας μεγάλης σημασίας για την Κυπριακή οικονομική ανάπτυξη. Οι δαπάνες για Ε&Α στην Κύπρο έχουν αυξηθεί σε πραγματικά μεγέθη κατά ένα μέσο ετήσιο ποσοστό ύψους 12.9% κατά την περίοδο Αυτό είναι το τέταρτο υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξης στην Ε.Ε. Σε Κοινοτικό επίπεδο, η Ε.Ε. χρησιμοποιεί τρία κύρια χρηματοδοτικά εργαλεία για να υποστηρίξει την έρευνα και καινοτομία: το Έβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο (7ο ΠΠ), την Πολιτική Συνοχής η οποία χρηματοδοτείται μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων και του Ταμείου Συνοχής και το Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Ανταγωνιστικότητα και Καινοτομία της Ε.Ε. (CIP). Το 2007, στην επικοινωνία της Competitive European Regions through Research and Innovation, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τις ιδέες της για την πιο αποτελεσματική χρήση των πιο πάνω εργαλείων και την αξιοποίηση της δυνατότητας των συνεργιών μεταξύ τους. Στα συμπεράσματά της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέδειξε ένα αριθμό συγκεκριμένων δράσεων οι οποίες θα βοηθούσαν στην επίτευξη αυτού του στόχου. Αυτή τη στιγμή, εφαρμόζουμε τις δράσεις αυτές. Θα ήθελα να ενθαρρύνω την Κύπρο να εξασφαλίσει όσο το δυνατό περισσότερη χρηματοδότηση από τα διαθέσιμα Ταμεία και Προγράμματα. Σημαντικότατη υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για Ε&Α παρέχεται στα πλαίσια του τρέχοντος Προγράμματος ( ) μέσω του 7ου ΠΠ (πέρα των 50 δις Ευρώ) και των Διαρθρωτικών Ταμείων: στην Κύπρο, μέσω του Προγράμματος Αειφόρος Ανάπτυξη και Ανταγωνιστικότητα, πέρα των 100 εκατ. Ευρώ έχουν διατεθεί για την ανάπτυξη της Κοινωνίας της Γνώσης και Καινοτομίας. Επιπρόσθετα, η συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων, των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης και των δημόσιων ερευνητικών οργανισμών πρέπει να βελτιωθεί. Πρέπει επίσης να ενθαρρυνθεί η εμπορευματοποίηση των αποτελεσμάτων των ερευνητικών έργων που έχουν ολοκληρωθεί. 7. Πώς βλέπετε τη δυνατότητα της Κύπρου για την ανάπτυξη περαιτέρω ερευνητικής και τεχνολογικής ανάπτυξης, λαμβάνοντας υπόψη το ανθρώπινο της δυναμικό και την ερευνητική της υποδομή; Κατά τη γνώμη σας, ποιοι είναι οι στόχοι που πρέπει να θέσει η Κύπρος; Η Κύπρος έχει τη δυνατότητα και τη φιλοδοξία να αναπτύξει περαιτέρω το σύστημα της Ε&Α και Καινοτομίας της. Η επέκταση του συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης έχει οδηγήσει σε σημαντικά μεγαλύτερες επενδύσεις στην Ε&Α της ανώτατης εκπαίδευσης και έχει αυξήσει τις ευκαιρίες για διεθνή συνεργασία. Μεγαλύτερη εστίαση στη διεθνοποίηση των δραστηριοτήτων Ε&Α θα αποτελέσει μια πλατφόρμα για μεγαλύτερες επενδύσεις σε Ε&Α και για τη δυνατότητα της Κύπρου να πραγματοποιήσει τη φιλοδοξία της να γίνει ένα περιφερειακό κέντρο για δραστηριότητες Ε&Α στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι ερευνητικές υποδομές γίνονται ολοένα και περισσότερο πολύπλοκες και ακριβές, και συχνά δεν είναι προσιτές σε μια ερευνητική ομάδα, περιφέρεια, κράτος, ακόμα και ήπειρο. Μόνο και μόνο το μέγεθος τέτοιων έργων, συνήθως εκατοντάδες εκατομμύρια Ευρώ για κατασκευή και δεκάδες εκατομμύρια Ευρώ για τη λειτουργία τους, προϋποθέτει κοινή προσπάθεια από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Οι 44 νέες υποδομές που προσδιορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Στρατηγικής για τις Ερευνητικές Υποδομές (European Strategy Forum for Research Infrastructures - ESFRI) και που δημοσιεύτηκαν το Δεκέμβριο του 2008 πρέπει να σχεδιαστούν και να χρησιμοποιηθούν από κοινού από όλες τις Ευρωπαϊκές επιστημονικές κοινότητες, έτσι ώστε ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας να πετύχει το μέγιστο των δυνατοτήτων του. Σε αυτή τη διαδικασία, όλες οι χώρες-μέλη και περιφέρειες, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου, έχουν να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο. Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Στρατηγικής για τις Ερευνητικές Υποδομές έχει προσφέρει ευκαιρίες για εμπλοκή και αξιοποίηση των δυνατοτήτων για επιστημονική αριστεία και τεχνολογική ανάπτυξη. Για τις μεγάλες ερευνητικές υποδομές που μπορούν να είναι εγκατεστημένες σε περισσότερες από μία χώρες, μια χώρα σαν την Κύπρο μπορεί να συνεισφέρει αποτελεσματικά στην ανάπτυξη και χρηματοδότηση κάποιων από τους κόμβους τους. Αυτό ισχύει ειδικά για ερευνητικές υποδομές όπως βιολογικές τράπεζες για βιοϊατρική έρευνα, τράπεζες δεδομένων για τις Κοινωνικές Επιστήμες, ή αποθήκες βιοποικιλότητας όπου η βιοποικιλότητα (κοινωνική, βιολογική, περιβαλλοντική) της Ευρώπης πρέπει να καλυφθεί ολικά. Επίσης, κάθε ερευνητική υποδομή πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, είτε είναι εγκατεστημένη σε πολλές ή μία χώρες, θα πρέπει να συσχετίζεται με περιφερειακούς συνεργάτες. Οι περιφέρειες συνεισφέρουν στη ρύθμιση του επιστημονικού περιβάλλοντος που είναι απαραίτητο για την πλήρη αξιοποίηση αυτών των πόρων. Συγκεκριμένα, οι δυνατότητες περιφερειακής συνεργασίας που δρουν ως κέντρα επεξεργασίας πριν και μετά θα είναι ωφέλιμα για μια πιο ισορροπημένη ανάπτυξη της έρευνας στην Ευρώπη. Η Κύπρος μπορεί να θέλει να καθιερώσει τέτοιες δυνατότητες συνεργατών. Μέχρι τώρα, η Κύπρος δεν είναι επίσημα δεσμευμένη για νέα έργα υποδομής στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τις Ερευνητικές Υποδομές. Έχει όμως εκδηλώσει ενδιαφέρον για τις ακόλουθες δυνατότητες: DARIAH (υλικά στην πολιτιστική κληρονομιά) και KM3Net (τηλεσκόπιο kilometre cube neutrino telescope ). Ευελπιστούμε σε περισσότερες δεσμεύσεις από την Κύπρο όσον αφορά αυτές τις νέες παν-ευρωπαϊκές υποδομές, καθώς και σε άλλες.

7 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 07 Στήριξη στην Έρευνα ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ» ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ «ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ - ΝΙΚΟΣ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ 2009» Χορηγία ύψους Ευρώ για συνέχιση του αντικειμένου της έρευνας Το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας, στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του για αναγνώριση και επιβράβευση της άριστης επίδοσης στον τομέα της έρευνας, καθιέρωσε από το 2007 την απονομή ετήσιου βραβείου έρευνας. Το Βραβείο ονομάζεται «Βραβείο Έρευνας - Νίκος Συμεωνίδης», προς τιμή του αείμνηστου πρώτου Γενικού Διευθυντή του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας και εντάσσεται στα πλαίσια του Προγράμματος «Καλλιέργεια Ερευνητικής και Καινοτομικής Κουλτούρας», της Δέσμης Προγραμμάτων για Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία , του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ). Κύριος στόχος του Διαγωνισμού είναι η ανάδειξη, μέσω της βράβευσης, του έργου και της προσωπικότητας των επιστημόνων που δραστηριοποιούνται ερευνητικά στην Κύπρο και οι οποίοι έχουν να επιδείξουν σημαντικά και με διεθνή αναγνώριση αποτελέσματα. Το «Βραβείο Έρευνας - Νίκος Συμεωνίδης» απονέμεται σε ερευνητή ή ερευνητική ομάδα με σημαντικό ερευνητικό έργο που έχει ολοκληρωθεί μέχρι και τρία (3) χρόνια πριν από την ημερομηνία προκήρυξης του Διαγωνισμού και έχει τύχει εθνικής ή διεθνούς χρηματοδότησης. Για πρώτη φορά φέτος θα παραχωρηθεί χορηγία ύψους Ευρώ για σκοπούς συνέχισης του αντικειμένου της έρευνας, η οποία θα πρέπει να αξιοποιηθεί από τον ερευνητή / ομάδα σε χρόνο που μπορεί να κυμαίνεται από δώδεκα (12) έως είκοσι τέσσερις (24) μήνες. Οι Προτάσεις πρέπει να υποβάλλονται στο ΙΠΕ μέχρι την καταληκτική ημερομηνία που αναφέρεται στην Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων και να είναι σύμφωνες με τις πρόνοιές της. Η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων, η οποία περιέχει πληροφορίες σχετικά με το Διαγωνισμό «Βραβείο Έρευνας Νίκος Συμεωνίδης», καθώς και τα απαραίτητα έντυπα, βρίσκονται στον ιστοχώρο του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας ( Περισσότερες πληροφορίες: Ιωάννα Σεργίδου Λοϊζου, iloizou@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας Ο Διαγωνισμός καλύπτει όλα τα επιστημονικά πεδία. Για στατιστικούς σκοπούς έχουν ορισθεί οι πιο κάτω θεματικοί τομείς: Τεχνολογία, Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών, Αειφόρος Ανάπτυξη, Υγεία και Βιολογικές Επιστήμες και Κοινωνικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Δικαίωμα συμμετοχής έχουν ερευνητές που δραστηριοποιούνται σε μόνιμη βάση στην Κύπρο για περίοδο τουλάχιστον τριών ετών. Οι υποψήφιοι μπορούν να εργάζονται σε οποιοδήποτε ερευνητικό / ακαδημαϊκό ίδρυμα, επιχείρηση ή κοινωφελή οργανισμό του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα. Στις περιπτώσεις που η υποψηφιότητα θα αφορά σε ερευνητική ομάδα, τότε σ αυτή θα μπορούν να συμμετέχουν μόνο επιστήμονες με σημαντικό ρόλο στην εκπόνηση του έργου. Στον ερευνητή ή ερευνητική ομάδα που θα λάβει το Βραβείο θα επιδοθεί έργο τέχνης το οποίο έχει φιλοτεχνηθεί ειδικά για τους σκοπούς του «Βραβείου Έρευνας - Νίκος Συμεωνίδης» και χρηματικό ποσό ύψους Ευρώ. Το «Βραβείο Έρευνας - Νίκος Συμεωνίδης» απονέμεται για τρίτη συνεχή χρονιά. Οι υποψηφιότητες που απέσπασαν το «Βραβείο» κατά τις δύο προηγούμενες χρονιές ήταν: (α) Το 2007 η ερευνητική ομάδα που αποτελείτο από τον Καθηγητή Άγγελο Ευσταθίου, το Δρα Κώστα Κώστα και τον Πέτρο Σάββα (Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Κύπρου) για την ερευνητική εργασία με τίτλο «Ανάπτυξη Καινοτόμου Καταλυτικής Τεχνολογίας για την Αντιμετώπιση της Αέριας Ρύπανσης από Οξείδια του Αζώτου με τη Χρήση Υδρογόνου». (β) Το 2008 η ερευνητική ομάδα που αποτελείτο από τους Δρα Φίλιππο Πατσαλή και Δρα Λουτμίλα Κουσουλίδου, του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής, για την ερευνητική εργασία με τίτλο «Γενετική και Νευροβιολογική Βάση της Φυλοσύνδετης Πνευματικής Καθυστέρησης (MRX)».

8 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 08 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Στις περισσότερες χώρες του εξωτερικού, γίνεται προσπάθεια για τη συλλογή στοιχείων που αφορούν στα εξειδικευμένα επιστημονικά ενδιαφέροντα των ερευνητών, μέσω συστημάτων συλλογής των στοιχείων, ώστε να αποτυπώνονται οι ερευνητικές τάσεις που επικρατούν στην κάθε χώρα. Στην Κύπρο, η Στατιστική Υπηρεσία, συστηματικά συλλέγει στοιχεία μόνο για το συνολικό αριθμό των ερευνητών και των γενικών Τομέων Επιστήμης όπου αυτοί δραστηριοποιούνται. Οι Τομείς Επιστήμης, όπως καθορίζονται από τη διεθνή βιβλιογραφία, είναι οι Θετικές Επιστήμες, οι Επιστήμες Μηχανικής, οι Ιατρικές Επιστήμες, οι Γεωργικές/Αγροτικές Επιστήμες, οι Κοινωνικές Επιστήμες και οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Εντούτοις, η συλλογή στοιχείων μόνο για τους γενικούς αυτούς Τομείς δεν κρίνεται επαρκής για τις ανάγκες του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ), όπως την πληροφόρηση για τα εξειδικευμένα πεδία ενδιαφέροντος των ερευνητών, την εξατομίκευση υπηρεσιών του Ιδρύματος προς την ερευνητική κοινότητα καθώς και για την αποτύπωση των ερευνητικών τάσεων της Κύπρου. Το ΙΠΕ, αναγνωρίζοντας τη σημασία της χαρτογράφησης του ερευνητικού δυναμικού της Κύπρου, έχει ξεκινήσει την επεξεργασία σχεδίου για την καταγραφή των στοιχείων των ατόμων που δραστηριοποιούνται ερευνητικά στην Κύπρο. Με την προσπάθειά του αυτή, το Ίδρυμα αναμένει να εντοπίσει τα εξειδικευμένα πεδία στα οποία δραστηριοποιούνται οι ερευνητές σε κάθε Τομέα Επιστήμης ώστε να αποτυπωθούν με περισσότερη ακρίβεια τα ενδιαφέροντα της ερευνητικής κοινότητας της Κύπρου. Κύριο αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας αναμένεται να είναι η καταγραφή όλων των ερευνητών της Κύπρου και των επιστημονικών πεδίων στα οποία αυτοί δραστηριοποιούνται. Με αυτό τον τρόπο, το ΙΠΕ θα αποκτήσει τη δυνατότητα να προσαρμόσει τις υπηρεσίες του στις πραγματικές ανάγκες των ερευνητών. Για παράδειγμα, το Ίδρυμα θα μπορεί να αποστέλλει με περισσότερη ακρίβεια πληροφορίες που αφορούν πιθανή συμμετοχή Κυπρίων ερευνητών σε ευρωπαϊκά έργα ή/και δίκτυα σε συγκεκριμένους ερευνητές, με βάση τα δεδηλωμένα επιστημονικά πεδία που τους ενδιαφέρουν. Επιπρόσθετα, η αναγνώριση των επιστημονικών πεδίων τα οποία ενδιαφέρουν την ερευνητική κοινότητα μπορεί να αποτελέσει μια αξιόπιστη ένδειξη για τις τάσεις που επικρατούν στην ερευνητική δραστηριότητα. Ως αποτέλεσμα, το ΙΠΕ θα μπορεί, κατά το σχεδιασμό των Ερευνητικών του Προγραμμάτων, να λαμβάνει υπόψη, μεταξύ άλλων, τις τάσεις που θα αποτυπωθούν με τη χαρτογράφηση του ερευνητικού δυναμικού. Βασικό εργαλείο για την υλοποίηση αυτής της πρωτοβουλίας του ΙΠΕ, θα αποτελέσει Ερωτηματολόγιο, το οποίο θα κληθούν να συμπληρώσουν οι ερευνητές. Το Ερωτηματολόγιο θα αναρτηθεί αρχικά στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος και θα γίνει προσπάθεια να είναι όσο το δυνατό πιο εύχρηστο ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες ανταπόκρισης από μέρους των ερευνητών. Εκτός από κάποια βασικά προσωπικά στοιχεία, οι ερευνητές θα κληθούν να δώσουν στοιχεία που αφορούν στα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα και στα ερευνητικά έργα που έχουν συμμετάσχει και ολοκληρώσει πρόσφατα. Λόγω του ότι όλη η διαχείριση του συστήματος θα γίνεται διαδικτυακά, οι ερευνητές θα έχουν τη δυνατότητα να τροποποιούν τα στοιχεία τους όταν αυτά μεταβάλλονται. Έτσι, η αποτύπωση των ερευνητικών τους ενδιαφερόντων θα είναι όσο το δυνατό ακριβέστερη και πληρέστερη. Η ετοιμασία της υποδομής στην οποία θα στηριχθεί η όλη προσπάθεια αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του Περισσότερες πληροφορίες: Χαράλαμπος Παφίτης, , Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ» ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ «ΦΟΙΤΗΤEΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΦΟΙΤΩ » Ο Διαγωνισμός «Φοιτητές στην Έρευνα- ΦΟΙΤΩ » εντάσσεται στα πλαίσια του Προγράμματος «Καλλιέργεια Ερευνητικής και Καινοτομικής Κουλτούρας», της Δέσμης Προγραμμάτων για Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία 2008, του ΙΠΕ και προκηρύχθηκε στις 28 Νοεμβρίου οποιοδήποτε εκπαιδευτικό ίδρυμα του εξωτερικού, υποβάλλουν αποτελέσματα εργασιών τους με επιστημονικό, ερευνητικό ή τεχνολογικό αντικείμενο. Οι εργασίες θα πρέπει να εντάσσονται σε μια από τις πιο κάτω πέντε Θεματικές Ενότητες: Τεχνολογία Επιστήμες Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών Αειφόρος Ανάπτυξη Υγεία και Βιολογικές Επιστήμες Κοινωνικές, Οικονομικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες Ο Διαγωνισμός απευθύνεται σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές και στοχεύει στη βράβευση των ερευνητικών εργασιών που θα διακριθούν. Οι ερευνητικές εργασίες υποβάλλονται από ομάδες αποτελούμενες από φοιτητές και έμπειρους ερευνητές και θα πρέπει να είναι σύμφωνες με τις πρόνοιες της Πρόσκλησης Υποβολής Ερευνητικών Εργασιών. Καταληκτική ημερομηνία υποβολής των ερευνητικών εργασιών στο ΙΠΕ είναι η 29η Μαΐου Μέσα στα πλαίσια του Διαγωνισμού Κύπριοι ή ξένοι (οποιασδήποτε εθνικότητας) προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές που φοιτούν σε εκπαιδευτικό ίδρυμα της Κύπρου ή Κύπριοι προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές που φοιτούν σε Η Πρόσκληση Υποβολής Ερευνητικών Εργασιών, η οποία περιέχει τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με τους όρους συμμετοχής στο Διαγωνισμό «Φοιτητές στην Έρευνα - ΦΟΙΤΩ », καθώς και τα απαραίτητα έντυπα υποβολής εργασιών, βρίσκονται στον ιστοχώρο του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας ( Περισσότερες πληροφορίες: Ιωάννα Σεργίδου Λοϊζου, iloizou@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

9 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 09 Στήριξη στην Έρευνα Υπογραφή Συμφωνίας Συνεργασίας σε Θέματα ΕΡΕΥΝΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ Στα πλαίσια των προσπαθειών για προώθηση της επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας και της ενδυνάμωσης των σχέσεων μεταξύ Κύπρου και Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, υπογράφτηκε για πρώτη φορά στις 5 Φεβρουαρίου 2009 Συμφωνία Συνεργασίας στους τομείς της Επιστήμης και Τεχνολογίας μεταξύ των δύο χωρών. Η τελετή υπογραφής της εν λόγω Συμφωνίας πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του Υπουργείου Οικονομικών. Τη Συμφωνία υπέγραψε εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Υπουργός Οικονομικών κ. Χαρίλαος Σταυράκης και εκ μέρους των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής ο Πρέσβης στην Κύπρο κ. Frank C. Urbancic. Βασικές επιδιώξεις της Συμφωνίας είναι η ενίσχυση της επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας των δυο μερών, η επέκταση και ενδυνάμωση των σχέσεων στις ακαδημαϊκές και επιστημονικές κοινότητες, καθώς και η προώθηση συνεργασιών σε επιλεγμένα επιστημονικά και τεχνολογικά πεδία προς αμοιβαίο όφελος. Η Συμφωνία θα έχει διάρκεια δέκα (10) ετών και θα μπορεί να ανανεωθεί για περίοδο ακόμη δέκα (10) ετών. Κύρια πρόνοια της Συμφωνίας Συνεργασίας είναι η δημιουργία Μικτής Επιτροπής με εκπρόσωπους από το Γραφείο Προγραμματισμού και το Υπουργείο Εσωτερικών των ΗΠΑ (U.S. State Department). Η Μικτή Επιτροπή θα αναλάβει να εντοπίσει τους τομείς συνεργασίας και να δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες για τη συνεργασία των ερευνητών των δύο χωρών. Οι τομείς συνεργασίας πιθανόν να περιλαμβάνουν από κοινού διοργάνωση σεμιναρίων/συνεδρίων, εκπαίδευση και ανταλλαγές επιστημόνων, ερευνητικά έργα συνεργασίας και ανταλλαγές εξοπλισμού και επιστημονικών και τεχνολογικών πληροφοριών. Σημειώνεται ότι, στα πλαίσια της υπογραφής της πιο πάνω Συμφωνίας και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εσωτερικών των ΗΠΑ, επισκέφθηκε την Κύπρο μια αποστολή από επιλεγμένους επιστήμονες, οι οποίοι τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση. Στα ίδια πλαίσια, διοργανώθηκε στο διάστημα μεταξύ 3 και 6 Φεβρουαρίου 2009, αριθμός εκδηλώσεων και σεμιναρίων με προσκεκλημένους ομιλητές από τις ΗΠΑ και την Κύπρο. Συγκεκριμένα, διοργανώθηκαν οι ακόλουθες εκδηλώσεις: o Συνεδρία με θέμα U.S. Cyprus Collaboration on Nanotechnology, 3 Φεβρουαρίου 2009, Πανεπιστήμιο Κύπρου, Λευκωσία, o Εκδήλωση με θέμα «Water Supply, Purification, and Production, 4 Φεβρουαρίου 2009, Κέντρο Ευαγόρα Λανίτη, Λεμεσός, o Εκδήλωση με θέμα Underwater Archaelogy and Technology, 4 Φεβρουαρίου 2009, Παλιός Ηλεκτροπαραγωγικός Σταθμός, Πάφος, o Συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης με θέμα Preservation Practices & Management of Museum Collections, Monuments and Sites, 5 Φεβρουαρίου 2009, Αμερικανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Ερευνών Κύπρου, Λευκωσία, o Σεμινάριο με τίτλο High Performance Computing, 5 Φεβρουαρίου 2009, Ινστιτούτο Κύπρου, Λευκωσία, o Σεμινάριο με τίτλο Implementing academia-business cooperation in the fields of science and technology, 6 Φεβρουαρίου 2009, Κυπριακό Εμπορικό & Βιομηχανικό Επιμελητήριο, Λευκωσία, και o Διάλεξη εις ανάμνηση του Hubert Curien, 6 Φεβρουαρίου 2009, Ινστιτούτο Κύπρου, Λευκωσία. Η Κυπριακή Κυβέρνηση έχει υπογράψει μέχρι στιγμής επτά (7) Συμφωνίες / Πρωτόκολλα Συνεργασίας για Έρευνα και Ανάπτυξη με την Ελλάδα, Γαλλία, Σλοβενία, Ιταλία, Ρουμανία, Αίγυπτο και Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ γίνονται διαβήματα για υπογραφή σχετικών Πρωτοκόλλων Συνεργασίας σε θέματα έρευνας και ανάπτυξης και με άλλες χώρες. Το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας έχει αναλάβει εκ μέρους της κυπριακής πλευράς την ευθύνη υλοποίησης των προνοιών που προβλέπουν τα Πρωτόκολλα Συνεργασίας. Περισσότερες πληροφορίες: Γεωργία Κλεάνθους, , gkleanthous@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

10 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 10 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΚΟΙΝEΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚEΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛIΕΣ ΤΟΥ 7 ΟΥ ΠΡΟΓΡAΜΜΑΤΟΣ ΠΛΑΙΣIΟΥ (JOINT TECHNOLOGY INITIATIVES) Οι Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες (ΚΤΠ) αποτελούν έναν τρόπο συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την επίτευξη των στόχων που έθεσαν οι ηγέτες της στη Στρατηγική της Λισαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Οι ΚΤΠ είναι ένα νέο στοιχείο του Έβδομου Προγράμματος Πλαισίου για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη (7ΠΠ). Πρόκειται για συμπράξεις δημόσιου ιδιωτικού τομέα που δημιουργούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την επίτευξη στόχων σε στρατηγικούς τομείς της έρευνας και της καινοτομίας που είναι ουσιαστικής σημασίας για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Τα κριτήρια για την ταυτοποίηση των τομέων όπου υπάρχει ανάγκη για τη δημιουργία ΚΤΠ είναι τα εξής: στρατηγική σπουδαιότητα του θέματος και σαφείς στόχοι, ύπαρξη ανεπάρκειας της αγοράς, προστιθέμενη αξία ενεργειών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σημαντική, μακροπρόθεσμη δέσμευση της βιομηχανίας, ανεπάρκεια των υφιστάμενων κοινοτικών μέσων. Βάσει των πιο πάνω κριτηρίων, εντοπίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έξι τομείς όπου κάποια ΚΤΠ θα μπορούσε να αποδειχτεί ιδιαίτερα σημαντική: 1. Πρωτοβουλία κυψελών καυσίμου και υδρογόνου (FCH) 2. Πρωτοβουλία «Clean Sky» 3. Πρωτοβουλία για καινοτόμα φάρμακα (IMI) 4. Πρωτοβουλία στα ενσωματωμένα συστήματα υπολογιστών (ARTEMIS) 5. Πρωτοβουλία νανοηλεκτρονικής (ENIAC) 6. Πρωτοβουλία για την παγκόσμια παρακολούθηση του περιβάλλοντος και της ασφάλειας (GMES) Πηγές Χρηματοδότησης των ΚΤΠ Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και τα κράτη μέλη που συμμετέχουν σε μια ΚΤΠ δεσμεύουν σε ετήσια βάση κεφάλαια από τον προϋπολογισμό τους για τη στήριξη ερευνητικών έργων. Επίσης, η βιομηχανία παρέχει ανάλογες συνεισφορές σε είδος (π.χ. μη χρηματικές συνεισφορές, όπως εξοπλισμός και προσωπικό), οι οποίες καλύπτουν τουλάχιστον το 50% του συνολικού κόστους των ερευνητικών έργων. Οι δραστηριότητες των ΚΤΠ ενδέχεται επίσης να χρηματοδοτούνται από επιπλέον πηγές, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, τα διαρθρωτικά ταμεία και επιπρόσθετες ιδιωτικές επενδύσεις σε ευρωπαϊκό ή εθνικό επίπεδο. Η Κύπρος συμμετέχει στις ακόλουθες δύο ΚΤΠ: 1) Πρωτοβουλία στα ενσωματωμένα συστήματα υπολογιστών (ARTEMIS) 2) Πρωτοβουλία για καινοτόμα φάρμακα (IMI) Δικαίωμα Συμμετοχής στις Ερευνητικές Δραστηριότητες μιας ΚΤΠ Δικαίωμα Συμμετοχής στις ερευνητικές δραστηριότητες μιας ΚΤΠ έχουν ιδιωτικές εταιρείες, ερευνητικοί οργανισμοί, πανεπιστήμια και άλλοι ενδιαφερόμενοι, μέσω της ανταπόκρισής τους σε προσκλήσεις για την υποβολή προτάσεων. Οι κανόνες συμμετοχής διαφέρουν σε κάθε ΚΤΠ. Η βασική αρχή είναι ότι η έρευνα πρέπει να γίνεται στην Ευρώπη. Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκέπτονται την ακόλουθη ιστοσελίδα:

11 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 11 Στήριξη στην Έρευνα Κοινή Τεχνολογική Πρωτοβουλία (ΚΤΠ) ARTEMIS 2η Κοινή Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων Στόχος της ΚΤΠ ARTEMIS είναι να βοηθήσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία ώστε να ενοποιήσει και να ενδυναμώσει την παγκόσμια ηγετική της θέση στις ενσωματωμένες τεχνολογίες υπολογιστών. Η Κοινή Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων ανακοινώθηκε στις 5 Μαρτίου Οι Προτάσεις έργων υποβάλλονται σε δύο φάσεις: (α) Περιγραφή Έργου (Project Outline) και (β) Πλήρης Πρόταση Έργου (Full Project Proposal) και θα πρέπει να έχουν δυνατότητα εφαρμογής τουλάχιστον σε μια από τις ακόλουθες τρεις βιομηχανικές προτεραιότητες: Reference designs and architecture Seamless connectivity and middleware Design methods and tools. Οι προτάσεις έργων θα μπορούν να εντάσσονται σε ένα από τα ακόλουθα οκτώ (8) υπο-προγράμματα: SP1. Methods and processes for safety-relevant embedded systems SP2. Person-centric health management SP3. Smart environments and scalable digital services SP4. Efficient manufacturing and logistics SP5. Computing environments for embedded systems SP6. Security, privacy and dependability SP7. Embedded technology for sustainable urban life SP8. Human-centric design of embedded systems Η καταληκτική ημερομηνία Υποβολής Προτάσεων για την 1η φάση (Περιγραφή Έργου) είναι η 15η Απριλίου 2009 ενώ καταληκτική ημερομηνία Υποβολής Προτάσεων στη 2η φάση (Πλήρης Πρόταση Έργου) είναι η 3η Σεπτεμβρίου Σημειώνεται ότι η συμμετοχή φορέων από την Κύπρο σε Προτάσεις θα στηριχθεί στα πλαίσια της Δράσης «Συμμετοχή σε Κοινά Ευρωπαϊκά Προγράμματα» της Δέσμης του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να υποβάλλουν ηλεκτρονικά τις προτάσεις τους μέσω της κεντρικής ιστοσελίδας του Προγράμματος ARTEMIS Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκέπτονται την Ιστοσελίδα της Πρωτοβουλίας ARTEMIS ( Πηγή: Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2008, Υπηρεσία Εκδόσεων, Publications.europa.eu Περισσότερες πληροφορίες: Λίνα Τσούμπανου, , ltsoumpanou@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

12 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 12 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΠΡOΓΡΑΜΜΑ «ΥΠΟΣΤHΡΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚHΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓIΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚHΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ» ΣΤΑ ΠΛΑIΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡAΜΜΑΤΟΣ ΠΛΑΙΣIΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚOΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜIΑ Στα πλαίσια του Προγράμματος Πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία (CIP) έχει προκυρηχθεί η 3η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων του Προγράμματος «Υποστήριξη της Πολιτικής για τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών» (ICT PSP). Η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων ανακοινώθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2009 με καταληκτική ημερομηνία στις 2 Ιουνίου Ο συνολικός προϋπολογισμός της Πρόσκλησης ανέρχεται στα 99,5 εκ. ευρώ. Δικαίωμα συμμετοχής στο Πρόγραμμα έχουν νομικές οντότητες του Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, που έχουν την έδρα τους σε κράτοςμέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε. 27), στην Ισλανδία, στη Κροατία, στο Λιχτενστάιν και στη Νορβηγία. Αναμένεται, κατά τη διάρκεια του 2009, δικαίωμα συμμετοχής στο Πρόγραμμα να αποκτήσουν νομικές οντότητες από την Τουρκία. Η Πρόσκληση χωρίζεται σε 8 Θεματικές Ενότητες και 23 επι μέρους Προτεραιότητες οι οποίες παρουσιάζονται στον πιο κάτω πίνακα. Θεματικές Ενότητες και Προτεραιότητες: ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 1: ICT for health, ageing and inclusion 1.1: ICT for patient-centred health service Pilot A 1.2: Innovative ehealth tools and services in real life learning together TN 1.3: ICT for ageing well / independent living Pilot B 1.4: e-accessibility thematic network TN 2 : Digital Libraries 2.1: European Digital Library services BPN 2.2: European Digital Library aggregating digital content in Europeana BPN 2.3: European Digital Library Digitising content for Europeana Pilot B 2.4: Open access to scientific information Pilot B 2.5: Use of cultural heritage material for education Pilot B 3: ICT for government and governance 3.1: Enlargement of the e-procurement Pilot PEPPOL Pilot A 3.2: Enlargement of the e-idm Pilot STORK Pilot A 3.3: Inclusive egovernance: flexible, personalized and multi-channel based service delivery targeted at the socially disadvantaged Pilot B 3.4: User Centricity for e-governance TN 4: ICT for energy efficiency and environment 4.1: ICT for energy efficiency in social housing Pilot B 4.2: ICT for prevention, alert and rescue to minimise impacts of climate change Pilot B 5: Multilingual Web 5.1: Machine translation for the multilingual web Pilot B 5.2: Multilingual Web content management: standards and best practices TN 5.3: Multilingual Web content management: methods, tools and processes Pilot B 6: Public Sector information 6.1: Legal aspects of Public Sector Information TN 6.2: Geographic Information Pilot B 7: Internet evolution and security (including RFID) 7.1: A European infrastructure for secure information management Pilot B 7.2: Strengthening SME competitive advantage through RFID implementation Pilot B 8: Open innovation, user experience and living labs 8.1: Sharing of best practice across European Living Labs involving SMEs as key user- and provider participants Pilot B Χρηματοδοτικά Εργαλεία: Για την χρηματοδότηση των έργων που θα εγκριθούν έχουν σχεδιαστεί 4 χρηματοδοτικά εργαλεία τα οποία παρουσιάζονται συνοπτικά στη συνέχεια. Pilot A Pilot B Thematic Networks (TN) Best Practice Network (BPN) Ελάχιστες Προϋποθέσεις 6 φορείς ΔΤ* από 4 νομικές οντότητες ΙΤ** 7 νομικές οντότητες ΙΤ** 7 νομικές οντότητες ΙΤ** Συμμετοχής 6 διαφορετικές χώρες από 4 διαφορετικές χώρες από 7 διαφορετικές χώρες από 7 διαφορετικές χώρες Ύψος Ενίσχυσης 5-10 εκ. ευρώ 2-2,5 εκ. ευρώ 0,3-0,5 εκ. ευρώ 3-5 εκ. ευρώ Ένταση Ενίσχυσης 50% 50% Χρηματοδότηση βάση 80% πάγιων συντελεστών Διάρκεια Έργου 36 μήνες μήνες μήνες Μέχρι το 2011 *ΔΤ: Δημόσιου Τομέα **ΙΤ: Ιδιωτικού Τομέα Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: Για εξεύρεση συνεργατών στα πλαίσια του Προγράμματος μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: Περισσότερες πληροφορίες: Μάρκου Θεόδωρος, , thmarkou@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

13 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 13 Στήριξη στην Έρευνα ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Β ΦΑΣΗΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ» ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΝΕΑ ΥΠΟΔΟΜΗ» ΤΗΣ ΔΕΣΜΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ 2008 Το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας επιθυμεί να σας ενημερώσει ότι η Διαδικασία Επιστημονικής Αξιολόγησης των προτάσεων που υποβλήθηκαν στα πλαίσια της Β Φάσης Υποβολής Προτάσεων της Δράσης «Στρατηγικά Έργα Υποδομής» έχει ολοκληρωθεί. Συνολικά δέκα (10) προτάσεις κρίθηκαν ως επιλέξιμες για χρηματοδότηση αφού εξασφάλισαν βαθμολογία πάνω από 8.00/10.00, εκ των οποίων εννέα (9) θα κληθούν για Διαπραγμάτευση, σύμφωνα με τον εγκεκριμένο διαθέσιμο προϋπολογισμό ανά Θεματική Ενότητα. Οι επιτυχούσες προτάσεις ανά Θεματική Ενότητα παρουσιάζονται στον Πίνακα που ακολουθεί. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Αριθμός Πρωτοκόλλου Τίτλος ΝΕΑ ΥΠΟΔΟΜΗ/ΣΤΡΑΤΗ/0308/09 International Water Institute ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Αριθμός Πρωτοκόλλου Τίτλος ΝΕΑ ΥΠΟΔΟΜΗ/ΣΤΡΑΤΗ/0308/31 Cy-Tera: A Multi-Teraflop/s computing facility for Science and Technology in Cyprus ΝΕΑ ΥΠΟΔΟΜΗ/ΣΤΡΑΤΗ/0308/26 KIOS Research Centre for Intelligent Systems and Networks ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Αριθμός Πρωτοκόλλου Τίτλος ΝΕΑ ΥΠΟΔΟΜΗ/ΣΤΡΑΤΗ/0308/37 Applied Neuroscience and Neurobehavioral Research Center ΝΕΑ ΥΠΟΔΟΜΗ/ΣΤΡΑΤΗ/0308/30 Mobile Archaeological Lab Star-Lab ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Αριθμός Πρωτοκόλλου Τίτλος ΝΕΑ ΥΠΟΔΟΜΗ/ΣΤΡΑΤΗ/0308/24 Creation of a Kidney Specific Biobank and Infrastructure for Genomics / Proteomics Research ΝΕΑ ΥΠΟΔΟΜΗ/ΣΤΡΑΤΗ/0308/22 Center for the Study of Hematological Malignancies ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Αριθμός Πρωτοκόλλου Τίτλος ΝΕΑ ΥΠΟΔΟΜΗ/ΣΤΡΑΤΗ/0308/06 Molecular Electronics and Photonics ΝΕΑ ΥΠΟΔΟΜΗ/ΣΤΡΑΤΗ/0308/04 Research Unit for Nanostructured Materials Systems

14 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 14 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ Δύο Λόγια για το CERN Τί είναι το CERN; Ποιοι είναι οι στόχοι του CERN; Το CERN έχει τρεις βασικούς στόχους: την ανακάλυψη νέας γνώσης, την ανάπτυξη της τεχνολογίας, και την εκπαίδευση νέων επιστημόνων και ερευνητών. Το CERN είναι το Ευρωπαϊκό Κέντρο Έρευνας Στοιχειωδών Σωματιδίων, το μεγαλύτερο ερευνητικό κέντρο στον κόσμο για τη μελέτη της Φυσικής των στοιχειωδών σωματιδίων, αλλά και ανεξαρτήτως γνωστικού αντικειμένου. Όταν ιδρύθηκε, το 1954, ήταν ένα από τα πρώτα συλλογικά Ευρωπαϊκά εγχειρήματα και αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα διεθνούς συνεργασίας. Ο αρχικός αριθμός των 12 ιδρυτικών μελών έχει σήμερα αυξηθεί στα εξής 20 κράτη μέλη τα οποία συμμετέχουν στο Συμβούλιο: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Τσεχία, Δανία, Φιλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Ολλανδία, Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία και Ηνωμένο Βασίλειο. Οι ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ρωσία, Ισραήλ, Τουρκία, Ε.Ε. και UNESCO έχουν ρόλο παρατηρητών στο Κέντρο. Πού βρίσκεται το CERN; To CERN βρίσκεται στα σύνορα μεταξύ Γαλλίας και Ελβετίας, λίγο έξω από τη Γενεύη. Η θέση του συμβολίζει το διεθνές πνεύμα συνεργασίας, που είναι και ο λόγος της επιτυχίας του Εργαστηρίου. Ποιοί δουλεύουν εκεί; Το CERN απασχολεί περίπου 3000 ανθρώπους, οι οποίοι καλύπτουν μια μεγάλη ποικιλία επαγγελμάτων και δεξιοτήτων. Το προσωπικό του CERN σχεδιάζει και κατασκευάζει τα πολύπλοκα συστήματα των επιταχυντών και εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία τους, ενώ περίπου 10,000 άλλο επιστημονικό προσωπικό από τις πλείστες χώρες του πλανήτη ασχολείται με την προετοιμασία, ανάλυση και ερμηνεία των πολύπλοκων επιστημονικών πειραμάτων και επιτελεί τα διάφορα καθήκοντα που απαιτούνται ώστε το CERN να καταστεί ένας τόσο ιδιαίτερα επιτυχής οργανισμός στο έργο του. Από τις σημαντικότερες προσφορές του CERN στον κόσμο είναι η ανάπτυξη της τεχνολογίας του διαδικτύου (WWW). Ποιο είναι το επίκεντρο των ερευνών του CERN; Οι πιο σημαντικές έρευνες του CERN σήμερα εστιάζονται στην ανακάλυψη νέων γνώσεων που θα μπορέσουν να μας απαντήσουν ερωτήματα όπως: Ζούμε σε ένα κόσμο με περισσότερες διαστάσεις, τις οποίες απλά δεν μπορούμε να δούμε; Υπάρχει το σωματίδιο του Θεού ή άλλως επονομαζόμενο higgs; Γιατί ο κόσμος έχει τη μορφή που έχει; Γιατί η ορατή ύλη στο Σύμπαν αποτελεί μόνο το 4%; Από τι αποτελείται η υπόλοιπη σκοτεινή ύλη και που οφείλεται η σκοτεινή ενέργεια; Τι έγινε κατά τα πρώτα κλάσματα του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη; Τι υπήρχε πριν από το χρόνο μηδέν; Υπήρχε το Σύμπαν και πριν τη Μεγάλη Έκρηξη, και εάν ναι υπό ποία μορφή; Υπάρχουν παράλληλα Σύμπαντα; Και πώς εντοπίζονται; Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα αναμένεται να εξαχθούν μέσω της μελέτης της δομής του Σύμπαντος στο πιο βασικό του επίπεδο, και της εξερεύνησης των φυσικών νόμων που διέπουν τη θεμελιώδη σύσταση της ύλης και που την κρατούν ενωμένη. Οι έρευνες αυτές γίνονται στα πλαίσια πειραμάτων τα οποία χρησιμοποιούν το Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC - Large Hadron Collider), ο οποίος έχει κατασκευαστεί σε βάθος μέτρα κάτω από τη γη και συνίσταται από ένα δακτύλιο περιμέτρου 27 περίπου χιλιομέτρων ο οποίος περιέχει μαγνητικά και επιταχυντικά συστήματα. Σε συγκεκριμένα σημεία του δακτυλίου βρίσκονται εγκατεστημένα τα ανιχνευτικά συστήματα των 4 μεγάλων πειραμάτων (CMS, ATLAS, LHCB, ALICE) που αναμένεται να δώσουν απαντήσεις στα πιο πάνω ερωτήματα.

15 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 15 Αφιέρωμα Τι γνωρίζουμε σήμερα σωματίδια, τα οποία στη συνέχεια διασπώνται, μελετώντας έτσι τη δομή της ύλης αλλά και ανακαλύπτοντας νέα σωματίδια. Για να επιτευχθεί όμως αυτό, στα επιταχυνόμενα σωματίδια παρέχονται τεράστια ποσά ενέργειας. Με βάση τη σύγχρονη αντίληψη των πραγμάτων, υιοθετώντας τόσο την ορθή περιγραφή του μικρόκοσμου (Κβαντική Μηχανική) όσο και τις μεγάλες ταχύτητες, συγκρίσιμες με αυτή του φωτός στον κενό χώρο (Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας του Einstein), η αλληλεπίδραση ανάμεσα σε δύο σωματίδια διεξάγεται ανταλλάσσοντας φορείς-σωματίδια, κατά τον ίδιο τρόπο που μελετά κανείς την κίνηση δύο παγοδρόμων όταν ρίχνει ο ένας στον άλλο μπάλες από χιόνι. Στοιχειώδη Σωματίδια και Βασικές Αλληλεπιδράσεις Τα στοιχειώδη σωματίδια κατατάσσονται σε δυο κύριες κατηγορίες: Τα σωματίδια δομής - τα σωματίδια αυτά συμμετέχουν στη δομή της ύλης, και αυτά είναι τα κουάρκ (6 είδη) και τα λεπτόνια (6 είδη), και Τα σωματίδια φορείς, που είναι σωματίδια-φορείς των δυνάμεων. Αυτά είναι το φωτόνιο (ηλεκτρομαγνητική δύναμη), τα W και Z μποζόνια (ασθενής αλληλεπίδραση), τα γκλουόνια (ισχυρή αλληλεπίδραση) και το υποθετικό βαρυτόνιο (βαρυτική δύναμη). Τα αδρόνια είναι συνδυασμοί κουάρκ και δεν θεωρούνται στοιχειώδη σωματίδια, αφού σήμερα ξέρουμε ότι έχουν δομή. Καθώς όμως τα κουάρκ δεν ανευρίσκονται σε ελεύθερη κατάσταση, αρκετοί όταν αναφέρονται σε στοιχειώδη σωμάτια εννοούν και τα αδρόνια, όχι με την έννοια ότι δεν έχουν δομή, αλλά με την έννοια ότι δεν μπορούν να διαχωριστούν στα συστατικά τους. Οι 4 βασικές δυνάμεις που περιγράφουν τις αλληλεπιδράσεις των σωματιδίων είναι: η βαρύτητα - η οποία είναι πάντοτε ελκτική, οι ισχυρές δυνάμεις - είναι αυτές που συγκρατούν τα πρωτόνια και τα νετρόνια μέσα στον πυρήνα του ατόμου. Έχουν πεπερασμένη εμβέλεια, στα όρια περίπου των διαστάσεων του πυρήνα. Διαδίδονται μέσω των δικών τους σωματιδίων-φορέων, των γκλουόνιων (g). οι ασθενείς δυνάμεις - είναι υπεύθυνες για την αυθόρμητη διάσπαση κάποιων σωματιδίων. Έχουν πεπερασμένη εμβέλεια, στα όρια περίπου των διαστάσεων του πυρήνα. Διαδίδονται μέσω των δικών τους σωματιδίων-φορέων, των W+,W-,γ,Z0. οι ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις - εμφανίζονται εκεί όπου υπάρχει ηλεκτρικό φορτίο και είναι υπεύθυνες για όλα τα μοριακά και ατομικά φαινόμενα. Εκτείνονται μέχρι το άπειρο. Διαδίδονται μέσω του σωματιδίου-φορέα τους, που είναι το φωτόνιο (γ). Με την επιτάχυνση διάφορων τύπων σωματιδίων και τη σύγκρουση μεταξύ τους, μπορούμε να τα διασπάσουμε στα πιο στοιχειώδη τους μέρη, ή να παράξουμε από τη διαθέσιμη ενέργεια βαρύτερα Το Πρότυπο Μοντέλο Τα στοιχειώδη σωματίδια της ύλης, μαζί με τα αντισωματίδιά τους, και οι 4 αυτές δυνάμεις με τους φορείς τους φτιάχνουν ένα συνεπές μοντέλο, το Πρότυπο Μοντέλο, το οποίο αν και ισχύει μόνο μέχρι κάποιο ενεργειακό κατώφλι, περιγράφει όλα σχεδόν τα φαινόμενα, από τα πιο μεγάλα, σε επίπεδο συστημάτων γαλαξιών και ουρανίων σωμάτων, μέχρι και τα πιο μικρά, στο επίπεδο των στοιχειωδών σωματιδίων. Η ενεργειακή περιοχή ισχύος του Προτύπου Μοντέλου, το οποίο έχει εξαντλητικά δοκιμαστεί σε εκπληκτικά όρια ακρίβειας από πάμπολλα πειράματα διαφορετικών ειδικών στόχων και μεθοδολογίας, κυρίως με επιταχυντές, εκτείνεται μέχρι 1-2TeV (1TeV=1012eV, 1eV είναι η κινητική ενέργεια που αποκτά ένα ηλεκτρόνιο επιταχυνόμενο με τη βοήθεια μιας μπαταρίας 1Volt). Πάνω από την ενέργεια αυτή εμφανίζονται διάφορα προβλήματα ασυνέπειας στους μαθηματικούς υπολογισμούς του μοντέλου, γνωστά ως «απειρισμοί», τα οποία μπορούν ενδεχομένως να αρθούν μόνο με την παραδοχή ύπαρξης κάποιων επιπρόσθετων φαινομένων και σωματιδίων με συγκεκριμένες ιδιότητες. Είναι επομένως παραδεκτό από όλους τους Φυσικούς Υψηλών Ενεργειών που καταπιάνονται με την Κοσμολογία και τη Σωματιδιακή Φυσική ότι το Πρότυπο Μοντέλο, παρά την τεράστια επιτυχία που γνωρίζει, δεν μπορεί να είναι η τελευταία λέξη περιγραφής της Φύσης, παρά μόνο ένα πρακτικό μοντέλο περιορισμένης εμβέλειας, κατά τα ίδια πρότυπα που οι νόμοι του Νεύτωνα δεν ισχύουν για πολύ μεγάλες ταχύτητες και πρέπει να αντικατασταθούν από τις εξισώσεις της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Einstein. Το Πρότυπο Μοντέλο, αν και δεν καταφέρνει να ενοποιήσει σε ένα ενιαίο μαθηματικό πλαίσιο μαζί με τις άλλες 3 δυνάμεις και τη βαρύτητα, εισάγει παρά ταύτα ένα θαυμαστό μηχανισμό, το αυθόρμητο σπάσιμο συμμετρίας, με τον οποίο όλα τα σωματίδια αποκτούν μάζα, όπως μετρούμε και στα πειράματά μας, χωρίς να καταστρέφει τις συμμετρίες πάνω στις οποίες στηρίζεται ουσιαστικά η τεράστια προγνωστική του επιτυχία υπολογισμού όλων σχεδόν των φυσικών φαινομένων και αλληλεπιδράσεων. Ο μηχανισμός του αυθόρμητου σπασίματος συμμετρίας συνεπάγεται και την ύπαρξη ενός τουλάχιστον νέου σωματιδίου, του higgs, κατά το όνομα του επιστήμονα που επινόησε το μηχανισμό, το οποίο και αναζητείται εντατικά εδώ και 25 χρόνια.

16 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 16 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ Ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων Ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC - Large Hadron Collider) είναι ο μεγαλύτερος με μέγιστη ενέργεια επιταχυντής στον κόσμο. Η χρηματοδότηση για την ολοκλήρωση της κατασκευής του, καθώς και το κόστος λειτουργίας του, καλύπτεται από τα συμβαλλόμενα μέλη-χώρες και με τη συνεργασία περισσοτέρων από έξι χιλιάδες φυσικών από τριάντα-τέσσερις χώρες, πανεπιστήμια και εργαστήρια. Με την ολοκλήρωση της κατασκευής του, που άρχισε το 1999, είναι τώρα διαθέσιμος για πειράματα όπου συμμετέχουν περισσότεροι από οκτώ χιλιάδες φυσικοί από ογδόντα χώρες. To Πείραμα Εγκατεστημένη στο υπέδαφος για να θωρακισθεί από τους κραδασμούς της γήινης επιφάνειας, η γιγαντιαία αυτή διάταξη θα επιταχύνει σωματίδια, φέρνοντάς τα σε μετωπική σύγκρουση με ταχύτητες πολύ κοντά στο ανώτατο όριο, αυτό της ταχύτητας του φωτός. Οι δύο αντιπαράλληλες δέσμες θα αποτελούνται από πρωτόνια. Από τη σύγκρουση θα προκύψει τεράστια διαθέσιμη ενέργεια, η οποία αντιστοιχεί κατά κάποιο τρόπο, στα πρώτα δισεκατομμυριοστά του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη που πιστεύεται ότι δημιούργησε το Σύμπαν πριν από 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια. Ακριβώς σε αυτό το περιβάλλον υπολογίζεται ότι θα εντοπισθεί το ασύλληπτο θεϊκό σωματίδιο ή αλλιώς μποζόνιο higgs, όπως ονομάζεται στην επιστημονική διάλεκτο. Στόχος των πειραμάτων είναι η επίλυση των ακόλουθων τεσσάρων αινιγμάτων της επιστήμης της Φυσικής: 1. Επιβεβαίωση της ύπαρξης του μποζονίου higgs (από το όνομα του φυσικού Peter Higgs που το πρότεινε το 1964), σωματίδιο που πολλοί ερευνητές έχουν μελετήσει, αλλά κανείς δεν έχει δει. Η επιβεβαίωση της ύπαρξής του μέσω του πειράματος θα ισοδυναμεί με τον εντοπισμό του ελλείποντος κρίκου στο Πρότυπο Μοντέλο, στο οποίο βασίζεται η σύγχρονη φυσική επιστήμη και το οποίο εξηγεί γιατί η ύλη έχει μάζα. Η απουσία του θα κλονίσει τη θεωρία, αλλά υπάρχουν και άλλες δυνατές υποθέσεις: π.χ. το μποζόνιο του Higgs δεν είναι στοιχειώδες, αλλά σύνθετο σωματίδιο, ή πρέπει να αναζητηθεί σε μια άλλη διάσταση του διαστήματος, πέραν των τριών γνωστών. 2. Διερεύνηση της υπερσυμμετρίας, μιας έννοιας που επιτρέπει την εξήγηση μιας από τις πιο περίεργες ανακαλύψεις των τελευταίων ετών, το συμπέρασμα ότι η ορατή ύλη δεν αντιπροσωπεύει παρά το 4% του Σύμπαντος. Η σκοτεινή ύλη (23%) και η σκοτεινή ενέργεια (73%) μοιράζονται το υπόλοιπο 96% του Σύμπαντος. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι η σκοτεινή ύλη αποτελείται από κάποια από τα υπερσυμμετρικά σωματίδια που ονομάζονται neutralinos. 3. Μελέτη του μυστηρίου της ύλης και της αντι-ύλης. Όταν η ενέργεια μετατρέπεται σε ύλη, παράγει ένα σωματίδιο και το είδωλό του, ένα αντι-σωματίδιο με αντίθετο ηλεκτρικό φορτίο. Όταν ένα σωματίδιο και το αντι-σωματίδιό του συγκρούονται, εξαϋλώνονται παράγοντας μια μικρή λάμψη ενέργειας. Τη στιγμή του Big Bang, ύλη και αντι-ύλη παρήχθησαν σε ίσες ποσότητες. Αλλά το Σύμπαν δεν αποτελείται παρά μόνο από ύλη. Κατά συνέπεια, πού βρίσκεται η αντι-ύλη; Ένα από τα πειράματα του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων θα μελετήσει ειδικά το ερώτημα αυτό με εκτεταμένη μελέτη των σωματιδίων που εμπεριέχουν b κουάρκ. 4. Αναπαράσταση των συνθηκών που επικρατούσαν στο Σύμπαν στα χιλιοστά του δευτερολέπτου που ακολούθησαν το Big Bang. Η ύλη υπήρχε τότε υπό μορφή ζεστής σούπας, που ονομάζεται πλάσμα κουάρκ-γκλουονίων. Κατά τη ψύξη της, τα κουάρκ σχημάτισαν στη συνέχεια μια συμπαγή μάζα πρωτονίων, νετρονίων και άλλων σύνθετων σωματιδίων. Ο Μεγάλος Επιταχυντής, εκτός από τις κρούσεις πρωτονίων-πρωτονίων μεγάλης ενέργειας και έντασης θα λειτουργήσει και με βαρέα ιόντα, όπου το πρόγραμμα προβλέπει ένα δισεκατομμύριο συγκρούσεις βαρέων ιόντων ανά δευτερόλεπτο, προκαλώντας στιγμιαία θερμοκρασίες φορές υψηλότερες από τις επικρατούσες στον πυρήνα του Ήλιου. Οι συγκρούσεις θα απελευθερώσουν τα κουάρκ από το περίβλημά τους. Οι ερευνητές θα έχουν έτσι τη δυνατότητα να διαπιστώσουν τότε με ποιο τρόπο αυτά τα απελευθερωμένα κουάρκ συγκολλούνται για να σχηματίσουν την ύλη. Οι τέσσερις τεράστιοι ανιχνευτές των αντίστοιχων πειραμάτων, που βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία του τούνελ, θα ανιχνεύουν οτιδήποτε ενδιαφέρον μπορεί να προκύψει από τις συγκρούσεις. Ο Ανιχνευτής ATLAS θα αναζητήσει ίχνη νέων σωματιδίων, την καταγωγή της μάζας και τυχόν άλλες διαστάσεις, o Ανιχνευτής ALICE θα μελετήσει το πλάσμα κουάρκ-γκλουονίων, ο Ανιχνευτής CMS θα «κυνηγήσει» το μποζόνιο higgs και ο Ανιχνευτής LHCb θα προσπαθήσει να λύσει το μυστήριο της εξαφανισμένης αντι-ύλης.

17 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 17 Αφιέρωμα Πότε; Οι πρώτες δέσμες πρωτονίων κατά την αυτή φορά άρχισαν να κυκλοφορούν στον Επιταχυντή LHC στις 10 Σεπτεμβρίου του 2008, σύντομα όμως παρουσιάστηκε κάποιο πρόβλημα στους μαγνήτες του επιταχυντή. Συγκεκριμένα, σε ένα από τους τομείς του Επιταχυντή παρουσιάστηκε μια ελαττωματική ένωση ανάμεσα σε 2 μαγνήτες, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του ρυθμού εξαγωγής ηλίου πέρα από τις προβλεπόμενες τιμές ανταπόκρισης του συστήματος. Ως αποτέλεσμα της όλης δυσλειτουργίας έπρεπε να εξαχθούν από το δακτύλιο του Επιταχυντή 53 μαγνήτες προς επιδιόρθωση. Έτσι η έναρξη της κανονικής του λειτουργίας μετατέθηκε αρχικά για την άνοιξη και πλέον για το καλοκαίρι του Περίπου φυσικοί σε όλο τον κόσμο, σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, περιμένουν με αγωνία να αναλύσουν τα πρώτα δεδομένα που θα προκύπτουν σιγά-σιγά τους επόμενους μήνες της λειτουργίας του, όσο θα αυξάνεται σταδιακά η ενέργεια κέντρου μάζας και η ένταση των δεσμών (φωτεινότητα) στα πειράματα. Να σημειωθεί ότι η ταχύτητα των πρωτονίων θα αγγίξει την ταχύτητα του φωτός και θα κάνουν το γύρο των 27 χλμ του τούνελ περίπου φορές μέσα σε ένα δευτερόλεπτο. Η πλήρης λειτουργία του Επιταχυντή δεν αναμένεται πριν από το Το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος δεν επιτρέπει τη λειτουργία του για διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών το χρόνο, θα καταβληθεί όμως κάθε προσπάθεια να καλυφθεί ο χαμένος χρόνος που απαιτήθηκε για την επίλυση του ανωτέρω προβλήματος. από μέσα προς τα έξω, το CMS αποτελείται από χιλιάδες κανάλια ανιχνευτών πυριτίου, 80,000 κρυστάλλους του ηλεκτρομαγνητικού καλοριμέτρου για την απορρόφηση των ηλεκτρομαγνητικά αλληλεπιδρώντων σωματιδίων, το αδρονικό καλορίμετρο και τους θαλάμους μιονίων. Τα εν λόγω ανιχνευτικά συστήματα ευρίσκονται μέσα σε ομοιογενές μαγνητικό πεδίο, έντασης 4Tesla, το οποίο παράγεται από ένα υπεραγώγιμο σωληνοειδές και μετράνε με μεγάλη ακρίβεια τις τροχιές και την ενέργεια των παραγομένων σωματιδίων. Η κατασκευή των ανιχνευτικών συστημάτων του πειράματος CMS διήρκεσε κάπου 15 χρόνια. Αρκετά από τα συστήματα αυτά υποβλήθηκαν σε δέσμες σωματιδίων συγκεκριμένων ενεργειών (test beams), για την καλύτερη δυνατή κατανόηση της συμπεριφοράς τους κάτω από συνθήκες ακτινοβολίας υψηλής έντασης, όπως θα είναι και στο LHC, και για επακριβή βαθμονόμηση της απόκρισης και της διακριτικής τους ικανότητας μέτρησης της θέσης και ενέργειας των σωματιδίων. Η βαθμονόμηση και ο σχεδιασμός των λογισμικών προγραμμάτων ανάλυσης των δεδομένων, με στόχο τη βελτιστοποίηση στην ανάδειξη του σήματος σε σχέση με το υπόβαθρο, επιτυγχάνεται με την προσομοίωση, σε μεγάλους αριθμούς, όλων των γεγονότων που μας ενδιαφέρουν. Το πείραμα CMS βρίσκεται τώρα έτοιμο και συναρμολογημένο μέσα στο τούνελ του Επιταχυντή, σε βάθος 100m κάτω από τη γη, αναμένοντας τις πρώτες κρούσεις πρωτονίων-πρωτονίων τον ερχόμενο Σεπτέμβριο του Το πείραμα CMS θα δημοσιεύει αποτελέσματα για τα επόμενα τουλάχιστον χρόνια, υπολογίζεται δε να καταγράφει ένα τεράστιο όγκο δεδομένων από τα προϊόντα των κρούσεων πρωτονίων-πρωτονίων στον επιταχυντή LHC, που θα αντιστοιχούν σε περισσότερες από 2 εκατομμύρια δισκέττες ετησίως. Πολλαπλάσια θα είναι τα δεδομένα από τις προσομοιώσεις των γεγονότων, για σκοπούς καλύτερης κατανόησης του υποβάθρου και ανάδειξης των αλληλεπιδράσεων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον, δηλ. του σήματος. Η επεξεργασία των δεδομένων του CMS θα γίνεται μέσα από ένα μεγαλόπνοο δίκτυο κατανεμημένης αποθήκευσης και επεξεργασίας δεδομένων, αποτελούμενο από κέντρα υψηλής υπολογιστικής δύναμης ως κόμβους σε πολλές χώρες του κόσμου, ανάμεσά τους και την Κύπρο. Το όλο δίκτυο είναι γνωστό ως GRID και θα οδηγήσει σε πολλαπλασιασμό της ταχύτητας του Internet (τουλάχιστον κατά 1000 φορές) και σε πολύ πιο αποδοτική αναζήτηση των καταχωρημένων πληροφοριών. Πείραμα CMS και Πανεπιστήμιο Κύπρου Τα ανιχνευτικά συστήματα του πειράματος Compact Muon Soleinoid (CMS) είναι ιδιαίτερα κατασκευασμένα ώστε να αναζητήσουν με μεγάλη ακρίβεια το μποζόνιο higgs που είναι ο χαμένος κρίκος του Πρότυπου Μοντέλου (Καθιερωμένου Πρότυπου) της φυσικής σωματιδίων (τα μποζόνια είναι σωματίδια με ιδιαίτερες ιδιότητες, όπως το ότι έχουν ακέραιο σπιν αντί για ημιακέραιο που έχουν τα φερμιόνια (πχ το ηλεκτρόνιο) και ότι είναι φορείς των αλληλεπιδράσεων, π.χ. τα μποζόνια W και Z). Τα μέλη του Εργαστηρίου Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του Πανεπιστημίου Κύπρου συμμετέχουν ενεργά στο πείραμα CMS, το οποίο αποτελεί διεθνή συνεργασία ανάμεσα σε 183 Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Ινστιτούτα από 38 χώρες. Αποτελείται από μια σειρά από ανιχνευτές, εξαιρετικής ακριβείας, οι οποίοι καταγράφουν τα προϊόντα των διασπάσεων των σωματιδίων που προκύπτουν από τις κρούσεις των πρωτονίων του επιταχυντή, στις καταιγιστικές συχνότητες των 40 εκατομμυρίων ανά δευτερόλεπτο. Κοιτάζοντας

18 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 18 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΠΑΝΟ ΡΑΖΗ Πάνος Ραζής Καθηγητής Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του Πανεπιστημίου Κύπρου και Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου Στο πείραμα CMS συμμετέχουν χιλιάδες επιστήμονες από πολλές χώρες του κόσμου. Ανάμεσά τους, και μια Κυπριακή ομάδα υπό τον Καθηγητή Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και Πρόεδρο της Διοικούσας Επιτροπής του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου, Πάνο Ραζή. Η ομάδα του κ. Ραζή, το Εργαστήριο Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του Πανεπιστημίου Κύπρου, αποτελείται από δέκα περίπου άτομα, τα οποία συμμετέχουν στα πειράματα, προβαίνοντας σε αναλύσεις δεδομένων και προσομοιώσεις γεγονότων, ενώ έλαβαν μέρος και στις κατασκευές των ανιχνευτικών συστημάτων του ενός από τα 2 μεγάλα πειράματα (CMS) στον Επιταχυντή LHC. Τι ακριβώς συνέβηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2008; Στις 10 Σεπτεμβρίου ξεκίνησε επίσημα τη λειτουργία του ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων Large Hadron Collider (LHC), στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Έρευνας Στοιχειωδών Σωματιδίων, CERN. Ο Επιταχυντής LHC συνίσταται από ένα δακτύλιο περιμέτρου 27 περίπου χιλιομέτρων, σε βάθος μέτρα κάτω από τη γη, μέσα στον οποίο μαγνητικά συστήματα σε θερμοκρασίες γύρω στους -270 βαθμούς Κελσίου επιταχύνουν αντιδιαμετρικά δέσμες πρωτονίων κάτω από υψηλό κενό και τις εστιάζουν σε κρούσεις σε συγκεκριμένα σημεία του δακτυλίου, όπου βρίσκονται εγκατεστημένα τα ανιχνευτικά συστήματα 4 μεγάλων πειραμάτων. Πότε και γιατί σταμάτησαν τα πειράματα; Πότε αναμένεται να συνεχίσουν; Πρόκειται για τα 4 πειράματα: ATLAS, CMS, ALICE και LHCB. Τα πειράματα σταμάτησαν στις 19 Σεπτεμβρίου Μέχρι τότε είχε επιζητηθεί και επιτευχθεί με απόλυτη επιτυχία η κυκλοφορία της δέσμης πρωτονίων στον δακτύλιο του Επιταχυντή, είτε παράλληλα είτε αντιπαράλληλα της φοράς των δεικτών του ρολογιού. Επομένως, με την έννοια ότι δεν είχαμε κρούσεις από αντιπαράλληλες δέσμες στον επιταχυντή, τα πειράματα δεν είχαν ξεκινήσει ουσιαστικά ακόμα. Το πρόβλημα που προέκυψε στη συνέχεια είχε να κάνει με τη δυσλειτουργία κάποιων υπεραγώγιμων μαγνητών, στη γραμμή διασύνδεσής τους, σε ένα από τους τομείς του Επιταχυντή, η οποία οδήγησε σε διαφυγή ηλίου από το κρυογενικό σύστημα που διατηρεί τη θερμοκρασία μερικούς βαθμούς πάνω από το απόλυτο μηδέν. Έγινε ήδη εκτεταμένη καταγραφή των γεωμετρικών, ηλεκτρικών και μηχανικών ιδιοτήτων των συστημάτων με τους μαγνήτες στον τομέα όπου παρουσιάστηκε το πρόβλημα, καθώς και οπτική επιθεώρηση και χρήση των φωτογραφικών βάσεων γεγονότων. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται, ήδη κάποιοι μαγνήτες αντικαταστάθηκαν και ο Επιταχυντής θα είναι έτοιμος να παρέχει κρούσεις στο κέντρο των ανιχνευτικών συστημάτων των τεσσάρων πειραμάτων το ερχόμενο καλοκαίρι. Πόσο αναμένεται να διαρκέσουν; Όταν ξεκινήσουν, τα πειράματα στον Επιταχυντή LHC αναμένεται να διαρκέσουν για τουλάχιστον 15 χρόνια. Κατά τη διάρκειά τους αναμένεται να επιτευχθεί και κάποια αναβάθμιση του Επιταχυντή, ώστε να λειτουργεί σε συνθήκες μεγαλύτερης έντασης (λαμπρότητας) των συγκρουόμενων δεσμών. Υπάρχει οποιαδήποτε περίπτωση πρόκλησης κινδύνου από τα πειράματα αυτά (π.χ. δημιουργία μελανών οπών); Τα πειράματα αυτά, υπό τις συνθήκες που γίνονται δεν είναι καθόλου επικίνδυνα. Το θέμα της παραγωγής μικροσκοπικών μελανών οπών, ή φυσαλλίδων κενού, μαγνητικών μονοπόλων, συσσωματωμάτων με παράδοξα κουάρκ (strangelets) και άλλων εξωτικών σωματιδίων, έχει μελετηθεί από ειδική ομάδα, η οποία συνέταξε εμπεριστατωμένη έκθεση, και με βάση τις τεκμηριωμένες μας γνώσεις για τους φυσικούς νόμους δεν προβάλλει κανένα απολύτως κίνδυνο για τη Γη και την ανθρωπότητα. Η σχετική μελέτη έχει παρουσιαστεί τόσο ενώπιον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας όσο και του Συμβουλίου των 20 χωρών που απαρτίζουν τα πλήρη μέλη του CERN. Τα κύρια επιχειρήματα και υπολογισμοί της μελέτης στηρίζονται πάνω στις ιδιότητες των εξωτικών αυτών οντοτήτων και του αδιαμφισβήτητου γεγονότος ότι εδώ και 4.7 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, η Γη βομβαρδίζεται από κοσμική ακτινοβολία πολύ μεγαλύτερης ενέργειας και έκτασης και δεν έχει παρατηρηθεί καμία απολύτως αστάθεια που θα οφειλόταν στο επακόλουθο του βομβαρδισμού της από τα εξωτικά αυτά σωμάτια. Ειδικά για τις μικροσκοπικές μαύρες τρύπες, θα πρέπει να θεωρήσει κανείς την πιθανότητα σχηματισμού τους, που είναι πολύ μικρή λόγω της εξαιρετικά ασθενούς βαρυτικής δύναμης ανάμεσα στα αλληλεπιδρώντα σωματίδια. Ακόμα όμως και στην περίπτωση που εμφανίζονται επιπρόσθετες διαστάσεις στο χωρόχρονο, οπότε η βαρυτική δύναμη γίνεται αρκετά πιο ισχυρή στις ενέργειες του LHC, το γεγονός ότι οι μικροσκοπικές μαύρες τρύπες είναι ασταθείς και διασπώνται πολύ γρήγορα με εκπομπή ακτινοβολίας Hawking θέτει τέρμα στις όποιες ανησυχίες. Αλλά και αν ακόμα θεωρήσει κανείς το σενάριο ότι οι μικροσκοπικές μαύρες τρύπες θα ήταν σταθερές, τότε είτε θα παραβιάζαμε βασικούς νόμους της Φυσικής, είτε θα είχαμε παρατηρήσει την επίδρασή τους από το διαρκή βομβαρδισμό της κοσμικής ακτινοβολίας. Πόσα χρόνια προετοιμάζονται οι επιστήμονες για τα πειράματα αυτά; Τα πειράματα που θα διεξαχθούν στον Επιταχυντή LHC κατασκευάζονται εδώ και 15 περίπου χρόνια. Ήταν μια επίπονη και δύσκολη περίοδος, γεμάτη πρωτότυπους σχεδιασμούς

19 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 19 Αφιέρωμα ανιχνευτικών και ηλεκτρονικών συστημάτων, η οποία οδήγησε στην κατασκευή πρωτοποριακών και καινοτόμων συστημάτων εξαιρετικής ακρίβειας και πιστότητας, ιδιαίτερα κάτω από τις πολύ δύσκολες συνθήκες υψηλής σωματιδιακής ακτινοβολίας που αναμένονται στον επιταχυντή LHC και τη μεγάλη συχνότητα των γεγονότων που παράγονται και καταγράφονται. Πόσοι επιστήμονες και από πόσες χώρες συμβάλλουν στην πραγματοποίηση του πειράματος; Να μιλήσω για το πείραμα που συμμετέχουμε με το Εργαστήριο Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του Πανεπιστημίου Κύπρου, το πείραμα CMS. Στο πείραμα CMS ξεκινήσαμε πριν από 15 περίπου χρόνια με κάπου 500 επιστήμονες και τώρα διαθέτουμε πάνω από 3000 επιστήμονες από 183 Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Εργαστήρια από 38 χώρες. Ποια η σημασία του να γνωρίζουμε πώς ήταν οι συνθήκες δευτερόλεπτα μετά το Big Bang; Στο επίπεδο της διαθέσιμης ενέργειας στην οποία διεξάγονται τα πειράματα στον Επιταχυντή LHC (14 TeV), μιλάμε πλέον για μοντέλα και μελέτη των συνθηκών για πολύ-πολύ μικρά κλάσματα του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Η σημασία στη Φυσική είναι πολύ μεγάλη, αφού οι συνθήκες στα πρώτα αυτά κλάσματα είναι καθοριστικές για την όλη πορεία του Σύμπαντος και κατά πόσο θα διαστέλλεται διαρκώς ή θα πάει προς τη Μεγάλη Σύνθλιψη, κάτω από την επικράτηση της δύναμης της βαρύτητας. Παράλληλα, άρχισε να διαφαίνεται σταθερά η δυνατότητα του ανθρώπου να κατανοήσει και τι ενδεχομένως προϋπήρχε της Μεγάλης Έκρηξης, με μελέτη των συνθηκών και επινόηση μοντέλων παραγωγής χώρου και χρόνου, έννοιες που δημιουργήθηκαν από τη Μεγάλη Έκρηξη. Σε πόσα χρόνια θα έχουμε κάποια αποτελέσματα, θα μπορούμε να πούμε ότι επιβεβαιώνουμε ή απορρίπτουμε κάποιες θεωρίες; Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η λαμπρότητα του επιταχυντή (luminosity) θα είναι αρχικά χαμηλή, με αποτέλεσμα να πάρουμε αρχικά μικρότερο στατιστικό δείγμα γεγονότων. Θα περάσει επίσης κάποια περίοδος καλύτερης κατανόησης και επακριβούς βαθμονόμησης όλων των καναλιών των ανιχνευτικών συστημάτων του πειράματός μας. Στη συνέχεια, θα αρχίσουν να βγαίνουν τα αποτελέσματα από την αναζήτηση των νέων σωματιδίων και θα ακολουθήσει η λεπτομερής καταγραφή και ο υπολογισμός των φυσικών μεγεθών για ένα μεγάλο αριθμό γεγονότων από διαφορετικές αντιδράσεις με διαφορετικά προϊόντα. Επομένως, θα αναμένονται τα πρώτα αποτελέσματα γύρω στον 1-2 χρόνια από την έναρξη του πειράματος. Ας σημειωθεί εδώ ότι οι ανάγκες που γεννούνται από τα πειράματα αυτά θα οδηγήσουν σε πολλαπλασιασμό της ταχύτητας του Internet (τουλάχιστον κατά 1000 φορές) και ανάπτυξη συστημάτων πολύ υψηλής υπολογιστικής δύναμης και κατανεμημένης επεξεργασίας των γεγονότων σε όλο τον κόσμο (GRID Initiative), με ασύλληπτες επιπτώσεις για το μέλλον και τη μορφή του διαδικτύου. Ποια είναι η δική σας συμβολή στο πείραμα CMS μέσω της ομάδας σας στο Εργαστήριο Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του Πανεπιστημίου Κύπρου; Το Εργαστήριο Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του Πανεπιστημίου Κύπρου συμμετέχει ενεργά από το 1995 στο πείραμα CMS, αρχικά στο σχεδιασμό και την προώθηση της κατασκευής των 5 μεγάλων δακτυλίων του πυρήνα σιδήρου του υπεραγώγιμου μαγνήτη και του υποστηρικτικού συστήματος του σωληνοειδούς. Ο μαγνήτης του CMS είναι ο μεγαλύτερος υπεραγώγιμος μαγνήτης που κατασκευάστηκε ποτέ στον κόσμο. Στη συνέχεια, τα μέλη της ομάδας του Εργαστηρίου μας συμμετείχαν στη βαθμονόμηση των ηλεκτρονικών αποδιαβάσματος των κρυστάλλων του Ηλεκτρομαγνητικού Καλοριμέτρου, του οποίου η εξαιρετική ακρίβεια ανίχνευσης των ηλεκτρονίων και φωτονίων είναι απαραίτητη για την ανακάλυψη του σωματιδίου higgs και τη μελέτη των γεγονότων όπου παράγονται υπερσυμμετρικά σωματίδια. Παράλληλα, φοιτητές μέλη της ομάδας εργάζονται στην προσομοίωση γεγονότων Monte Carlo και στην ανάπτυξη αλγορίθμων για τη διόρθωση της ενέργειας που συλλέγεται στο Καλορίμετρο, καθώς και στην επιλογή διαφόρων γεγονότων που θα παράγονται από τις κρούσεις των δεσμών πρωτονίων στον Επιταχυντή. Να αναμένουμε ότι κάτι θα αλλάξει σε σχέση με τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε σήμερα τους νόμους της Φυσικής; Η ιστορία της εξέλιξης της Φυσικής μας υποδεικνύει ότι πάντοτε πρέπει να είμαστε έτοιμοι να τροποποιήσουμε τους φυσικούς νόμους που έχουμε επινοήσει για την περιγραφή των φυσικών φαινομένων, ώστε να συμπεριλάβουμε και την περιγραφή νέων ευρημάτων από τα πειράματα. Παραδείγματος χάριν, η ειδική θεωρία της σχετικότητας του Einstein αντικατέστησε τις εξισώσεις του Νεύτωνα, ώστε να μπορούμε να περιγράψουμε εξίσου καλά, εκτός από τα φαινόμενα με μικρές ταχύτητες και αυτά όπου τα μικροσκοπικά σωματίδια κινούνται με ταχύτητες που πλησιάζουν την ταχύτητα του φωτός. Τα πειράματα που διεξάγουμε τώρα στον Επιταχυντή LHC αποτελούν καθοριστικά βήματα για να κατανοήσει ο άνθρωπος καλύτερα τη δύναμη της βαρύτητας και να καταφέρει να την ενοποιήσει με τις άλλες δυνάμεις σε κβαντικό επίπεδο. Οι ενδείξεις είναι σαφείς ότι στα τελείως αρχικά στάδια της Μεγάλης Έκρηξης μιλάμε για μια ενοποιημένη δύναμη, η οποία στην εξελικτική πορεία του Σύμπαντος σήμερα φαίνεται ως 4 διαφορετικές αλληλεπιδράσεις. Και σε όλο αυτό το πλέγμα η βαρύτητα είναι η πιο δύσκολη να κατανοηθεί, αφού η μάζα είναι αυστηρά συνυφασμένη και πλεγμένη μέσα στη δομή, τοπολογία και ιδιότητες μερικών θεμελιακών και δύσκολων εννοιών, όπως είναι ο χώρος και ο χρόνος που γεννήθηκαν από τη Μεγάλη Έκρηξη. Πως θα αλλάξουν τα νέα ευρήματα την αντίληψή μας για το Θεό; Η αντίληψή μας για το Θεό δεν έρχεται σε σύγκρουση με τις νέες εξελίξεις στο χώρο της Φυσικής Υψηλών Ενεργειών. Αντίθετα, όλη η νομοτέλεια του Σύμπαντος και τα θαυμαστά φαινόμενα που περιγράφει με εκπληκτική ακρίβεια, συνεχίζουν να υποδεικνύουν, πιστεύω, την ύπαρξη ενός σχεδίου και ενός Δημιουργού. Η μορφή και οι ιδιότητες που προσδίδουμε στο Δημιουργό αυτό θα πρέπει να είναι πάντοτε συμβατές με το δημιούργημα που εξελίσσεται μπροστά μας και του οποίου είμαστε μέρος, αποτελεί όμως για τον καθένα μας θέμα πίστης και μεταφυσικής.

20 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 20 TEYXOΣ 24 ΥΨIΠEΤΗΣ Γλωσσάριο Σωματίδιο: Κατά τη Σωματιδιακή Φυσική, στοιχειώδες σωματίδιο χαρακτηρίζεται το μικρότερο δομικό σωματίδιο της ύλης που έχει ανακαλυφθεί (μικρότερο από το άτομο) και που δεν διαιρείται περαιτέρω, τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα, σε ακόμη μικρότερα. Ένα στοιχειώδες σωματίδιο είναι ένα σωματίδιο που δεν έχει εσωτερική δομή, δεν αποτελείται δηλαδή από άλλα σωματίδια, τουλάχιστον μέχρι την ενεργειακή κλίμακα που το έχουμε μελετήσει. Τα στοιχειώδη σωματίδια αποτελούν τα δομικά υλικά όλων των άλλων σωμάτων - έχουν ορισμένη μάζα και φορτίο. Αδρόνιο: Σωματίδιο με μάζα, αποτελούμενο από μικρότερες μονάδες που συνδέονται μεταξύ τους, με την ονομασία κουάρκ (quark). Τα πρωτόνια και τα ηλεκτρόνια είναι τύποι Αδρονίων. Large Hadron Collider (LHC): Ο Μεγάλος Υπερεπιταχυντής Αδρονίων του CERN που αναπτύσσεται τα τελευταία 20 χρόνια, με συνολικό κόστος 9 δισεκατομμύρια δολάρια. O κυκλικός επιταχυντής έχει μήκος 27 χλμ. και φιλοξενείται σε μια τεράστια σήραγγα στα έγκατα της γης, κάτω από τα σύνορα Ελβετίας - Γαλλίας. Χρησιμοποιείται για να επιταχύνει δέσμες σωματιδίων προς μία ορισμένη κατεύθυνση σε υψηλές ταχύτητες. Όταν στον επιταχυντή δύο δέσμες σωματιδίων ταξιδεύουν σε αντίθετες κατευθύνσεις με σκοπό τη σύγκρουση τους και την έκλυση ενέργειας από αυτή, τότε το όλο σύστημα ονομάζεται Collider. Αντι-ύλη: Η αντιύλη είναι η μορφή της ύλης που αποτελείται από τα αντισωματίδια των σωματιδίων που συγκροτούν τη συνήθη ύλη. Για παράδειγμα, ένα άτομο αντι-υδρογόνου αποτελείται από ένα αρνητικά φορτισμένο αντιπρωτόνιο, γύρω από το οποίο περιστρέφεται ένα θετικά φορτισμένο ποζιτρόνιο. Αν ένα σωματίδιο και το αντισωματίδιό του έρθουν σε επαφή, και τα δύο καταστρέφονται και παράγεται ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Αν και εντοπίζονται μερικές φορές σωματίδια αντιύλης στο Σύμπαν (το πρώτο αντισωματίδιο ανακαλύφτηκε το 1933 και επρόκειτο για ένα αντιηλεκτρόνιο που δημιούργησε η συνάντηση κοσμικών ακτίνων με την ατμόσφαιρα), οι σημερινές μας γνώσεις δείχνουν ότι δεν υπάρχει άτομο αντιύλης στη φύση. Η εξαφάνιση της αντιύλης (που δημιουργήθηκε ταυτόχρονα με την ύλη σύμφωνα με τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης) παραμένει ένα μυστήριο, το οποίο ερμηνεύεται σε ένα βαθμό στα μοντέλα της φυσικής, αλλά είναι βέβαιο ότι χωρίς αυτό το γεγονός δεν θα είχαμε υπάρξει ποτέ. Σωματίδιο higgs (ή σωματίδιο του Θεού): ένα μυστήριο υποατομικό σωματίδιο που διαπερνά ολόκληρο το Σύμπαν και εξηγεί με ποιο τρόπο απέκτησε μάζα οτιδήποτε υπάρχει στον Κόσμο. Κανένας όμως δεν το έχει δει ποτέ. Το μποζόνιο higgs χρωστάει την ονομασία του στον βρετανό θεωρητικό φυσικό Peter Higgs, ο οποίος διατύπωσε την υπόθεση γύρω από την ύπαρξή του τη δεκαετία του 60. Η επαλήθευση της ύπαρξης του μποζονίου higgs θα αποτελέσει και ένα πολύ σημαντικό βήμα στην ολοκλήρωση της Μεγάλης Ενοποιημένης Θεωρίας που προσπαθεί να ενοποιήσει τρεις από τις τέσσερις Θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις: τον ηλεκτρομαγνητισμό, την ισχυρή αλληλεπίδραση, και την ασθενή αλληλεπίδραση. Το μποζόνιο higgs μπορεί επίσης να βοηθήσει να εξηγηθεί γιατί η τέταρτη αλληλεπίδραση, η βαρύτητα, είναι τόσο ασθενής σε σύγκριση με τις άλλες τρείς. Σύμφωνα με τα τελευταία αποτελέσματα από τα προηγούμενα πειράματα στον επιταχυντή LEP του Ευρωπαϊκού Κέντρου Έρευνας Στοιχειωδών Σωματιδίων, CERN, η ενεργειακή περιοχή στην οποία αναμένεται να βρεθεί το σωματίδιο higgs κυμαίνεται από τα 114GeV μέχρι περίπου τα 195GeV και είναι προσβάσιμη από τα νέα πειράματα στο μεγάλο επιταχυντή LHC του CERN, αν και απαιτεί ανιχνευτές με ιδιαίτερη ακρίβεια και δύσκολη επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων. Εκτός από το καθαρά γνωστικό ενδιαφέρον του, το μέγα πείραμα για το μποζόνιο higgs μπορεί να έχει και τεράστια παράπλευρα κέρδη ως προς την αντιμετώπιση του ενεργειακού προβλήματος.