ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ)

Transcript

1 ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ) Όπως αναφέραµε αναλυτικά και στις εισαγωγικές παρατηρήσεις αυτής της εργασίας η βασική προσέγγιση που αφορά την παραποµπή του κατηγορουµένου στο πλαίσιο του ελληνικού δικαίου θα περιορισθεί καταρχήν στην δογµατική ανάλυση των ειδικότερων διατάξεων των άρθρων 308 παρ. 1 και 308 παρ. 4 του ΚΠΔ. Επίσης θα επεκταθεί αναγκαία και στην διακεκριµένη ερµηνευτική προσπέλαση της µεµονωµένης διάταξης του άρθρου 5 παρ. 7 του ν. 1738/1987 που καθιερώνει ένα ιδιόµορφο τρόπο παραποµπής για τα εγκλήµατα του ν. 1608/1950 που συσχετίζονται µε τους καταχραστές του δηµόσιου χρήµατος. Εποµένως η ανάλυση για την παραποµπή που πραγµατώνεται µε απευθείας κλήση - είτε µετά την περάτωση της προανάκρισης, είτε µετά την ολοκλήρωση της τακτικής ανάκρισης θα είναι συνοπτική, αφού ήδη έχουµε αφιερώσει δύο προηγούµενες µονογραφίες µας στην συστηµατική διερεύνηση αυτής της ύλης 377. Ο προκείµενος θεµατικός περιορισµός επεκτείνεται αναπόφευκτα και στο µοντέλο εκείνο που έχει καθιερωθεί από τον ν. 663/1977 και άλλους µεταγενέστερους ειδικούς νόµους για ορισµένα σοβαρά κακουργήµατα, αφού και για αυτό το περίεργο διαδικαστικό πρότυπο έχει προηγηθεί µία ενδελεχής δογµατική διερεύνηση στις εργασίες εκείνες που µνηµονεύσαµε παραπάνω. Ταυτόχρονα είναι απαραίτητο να σηµειώσουµε και το εξής πράγµα: αυτή η αναφορά στο ελληνικό δίκαιο θα έχει µία γενικότερη λειτουργική σηµασία, αφού θα υποδηλώνει παράλληλα ότι µε αυτόν τον τρόπο πραγ- µατοποιείται µία κεντρική διερεύνηση σε ένα κλασσικό εκπρόσωπο των δικονοµικών εκείνων συστηµάτων των χωρών της κεντρικής Ευρώπης που δεν έχουν επηρεασθεί από τους αγγλοσαξωνικούς θεσµούς ή που είναι επηρεασµένα αντίστροφα από την λογική των Δικαστικών Συµβουλίων σε ότι αφορά τουλάχιστον την διαµόρφωση της επίµαχης δοµής της ενδιάµεσης διαδικασίας. Έτσι η υλοποίηση της προκείµενης µεθοδολογι Βλ. τα άρθρα 245 παρ. 1 και 308 παρ. 3 του ΚΠΔ Βλ. Καλφέλη, Η προσφυγή κατά της απευθείας κλήσεως, ό.π., του ίδιου, Η περάτωση της ανακρίσεως (µε απολογία, ένταλµα συλλήψεως και ένταλµα βίαιης προσαγωγής), ό.π.

2 136 ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗΣ κή ς επιλογής επιτάσσει αναγκαία µία µεταγενέστερη συνοπτική αναφορά στο Γαλλικό και το Γερµανικό δίκαιο, αφού και τα τελευταία ανήκουν στην οικογένεια των συστηµάτων εκείνων που διακρίνονται άµεσα ή έµµεσα από το παραπάνω διαρθρωτικό γνώρισµα Η απευθείας παραποµπή του κατηγορουµένου στο ακροατήριο για κακουργήµατα και πληµµελήµατα Από το άρθρο 308 παρ. 1 του ΚΠΔ αποκαλυπτόταν ανενδοίαστα ένας στρατηγικός προσανατολισµός του Έλληνα Νοµοθέτη. Δηλαδή η παραπο- µπή του κατηγορουµένου για κακούργηµα να γίνεται από το συλλογικό όργανο του Συµβουλίου Πληµµελειοδικών ή κατ εξαίρεση από το αντίστοιχο συλλογικό όργανο του Συµβουλίου Εφετών. Όµως από το 1977 και ύστερα κονιορτοποιήθηκε παντελώς αυτή η προσέγγιση και καθιερώθηκε αναµφισβήτητα ένα ιδιόρρυθµο µοντέλο παραποµπής για ορισµένα σοβαρά κακουργήµατα, το οποίο πάντως µε κάποιες νοµοθετικές προβλέψεις επεκτάθηκε αργότερα και σε άλλα αδικήµατα µε διογκωµένη ποινική απαξία. Τα αξονικά σηµεία της διαδικασίας αυτής που πλασαρίσθηκε στην αρχή από τον ν. 663/1977 και υιοθετήθηκε κατόπιν µε ορισµένες διαφοροποιήσεις από τους ν. 1419/1984, 1729/1987 και άλλους, είναι τα εξής: Πρώτα-πρώτα παρακάµπτεται η λειτουργική παρέµβαση του αρµόδιου Συµβουλίου, αφού ενεργοποιείται η παραποµπή µε απευθείας κλήση. Έτσι η δικογραφία ύστερα από την ολοκλήρωση της τακτικής ανάκρισης διαβιβάζεται υποχρεωτικά από τον Εισαγγελέα Πληµµελειοδικών στον Εισαγγελέα Εφετών. Εάν ο τελευταίος κρίνει ότι υφίστανται σε βάρος του κατηγορουµένου αποχρώσες ενδείξεις ενοχής είναι υποχρεωµένος 378 µε την σύµφωνη γνώµη του Προέδρου Εφετών να εισαγάγει την υπόθεση στο Τριµελές Εφετείο κακουργηµάτων. Εναντίον του κλητηρίου θεσπίσµατος µε το οποίο πραγµατώνεται η προκείµενη παραποµπή δεν επιτρέπεται προσφυγή. Επιπλέον γίνεται δεκτό ότι η αδυναµία άσκησης της προσφυγής επεκτείνεται και στα συναφή κακουργήµατα ή πληµµελήµατα τα οποία απλώς συνεκδικάζονται µε τα παραπάνω εγκλήµατα για τα οποία διαπλάσσεται αυτή η ιδιόµορφη διαδικασία Βλ. Μαργαρίτη, Ο ν. 663/1977 και οι αρµοδιότητες του Εφετείου και του Πληµµελειοδικείου, ό.π., Βλ. ενδεικτικά ΕφΑθ 1582/1985, ΠοινΧρ 1985, 827. Πάντως η πρόβλεψη αυτή οδηγεί σε κάποιες περιπτώσεις στην νοµοτελειακή ακύρωση της δυνατότητας που έχει ο κατηγορούµενος να κάνει χρήση του ειδικού βοηθήµατος του άρθρου 322, ακόµη και σε πληµµελήµατα.

3 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ) 137 Εάν δεν συµφωνεί ο Πρόεδρος Εφετών η υπόθεση εισάγεται µε τις συναφείς πράξεις στο Συµβούλιο Εφετών το οποίο αποφαίνεται σε πρώτο και τελευταίο βαθµό. Η ίδια λύση υιοθετείται ερµηνευτικά και όταν ο Εισαγγελέας Εφετών από την αρχή καταλήγει στο συµπέρασµα, ότι δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις ενοχής για τα αδικήµατα εκείνα τα οποία λόγω συναφείας ακολουθούν την δικονοµική πορεία των επίµαχων κακουργηµάτων για τα οποία διαµορφώνεται το συνοπτικό αυτό µοντέλο της ταχείας υπέρβασης της ποινικής προδικασίας 380. Όταν αντίστροφα ο Εισαγγελέας Εφετών διαπιστώνει ότι δεν υφίστανται αποχρώσες ενδείξεις ενοχής για κάποιο από αυτά τα συγκεκριµένα κακουργήµατα, επιστρέφει την δικογραφία στον Εισαγγελέα Πρωτοδικών για να εισαχθεί η υπόθεση, σύµφωνα µε το άρθρο 308 παρ. 1 του ΚΠΔ, στο Συµβούλιο Πληµµελειοδικών 381. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο πρόεδρος Εφετών αποφαίνεται µε διάταξή του 382 για την διάρκεια της ισχύος του εντάλµατος σύλληψης, για την διάρκεια της προσωρινής κράτησης του κατηγορουµένου, καθώς και για την έκδοσή τους, όταν δεν είχαν αρχικά εκδοθεί από τον ανακριτή, ενώ το τριµελές συµβούλιο Εφετών αποφαίνεται αντίστοιχα µετά την παραπο- µπή για την άρση ή την αντικατάσταση της προσωρινής κράτησης ή των περιοριστικών όρων (άρθρο 20 παρ. 2 του ν. 663/1977). Εφόσον υπάρχουν περισσότεροι κατηγορούµενοι και για ορισµένους από αυτούς δεν προκύπτουν αποχρώσες ενδείξεις ή πρέπει να κηρυχθεί απαράδεκτη ή να παύσει οριστικά ή προσωρινά η ποινική δίωξη, τότε χωρίζεται η υπόθεση ως προς αυτούς και εισάγεται στο τριµελές συµβούλιο εφετών, το οποίο είναι αρµόδιο να αποφασίσει σε πρώτο και τελευταίο βαθµό. Το ίδιο Συµβούλιο είναι αρµόδιο ακόµη να αποφασίσει και για τις συναφείς πράξεις είτε πρόκειται για ένα είτε για περισσότερους κατηγορούµενους (άρθρο 20 παρ. 3 του ν. 663/1977). Αυτά τα αδικήµατα τα οποία εκπέµπουν κατά την αντίληψη του Νοµοθέτη µία αυξηµένη αντικοινωνικότητα είναι τα εξής: τα κακουργήµατα του εµπρησµού των δασών (άρθρα 264, 265 του ΠΚ), τα κακουργήµατα τα οποία στρέφονται κατά της ασφάλειας της σιδηροδροµικής ή υδάτινης συγκοινωνίας ή αεροπλοΐας, τα κακουργήµατα της διακεκριµένης κλοπής και 380. Βλ. ενδεικτικά ΒουλΣυµΠληµΘεσ 742/1988, ΠοινΧρ 1988, 915 (µε σύµφωνη πρόταση του Εισ Δασκαλόπουλου) Βλ. Μαργαρίτη, ό.π., 992 επ. Βλ. επίσης ΑΠ 1553/1981, ΠοινΧρ 1982, 661 επ., ΑΠ 136/1984, ΠοινΧρ 1984, 728 επ Εναντίον της οποίας δεν επιτρέπεται προσφυγή.

4 138 ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗΣ της ληστείας (άρθρα 374, 380 του ΠΚ και άρθρο 25 του ν. 1419/1984) και τέλος τα κακουργήµατα του άρθρου 15 παρ. 4 του ν. 2168/1993 που συσχετίζονται µε την «Ρύθµιση θεµάτων που αφορούν όπλα, πυροµαχικά, εκρητικές ύλες, εκρηκτικούς µηχανισµούς και άλλες διατάξεις». Όµοιες σχεδόν ρυθµίσεις περιέχει το άρθρο 27 του ν. 1419/1984 για την υπεξαίρεση φορτίου πλοίου ή πλωτού ναυπηγήµατος και τα άρθρα 20 και 21 του ν. 1729/1987 (για τα ναρκωτικά). 383 Όπως καταλαβαίνει κανείς µε τις διατάξεις αυτές ανατράπηκαν συνολικά οι κατεστηµένες αντιλήψεις για την ακολουθητέα στα κακουργήµατα διαδικασία. Αυτή η αλλαγή στην στρατηγική του Νοµοθέτη επικρίθηκε έντονα από την δικονοµική θεωρία, ενώ ο ΑΠ νοµιµοποίησε αυτό το νέο διαδικαστικό πρότυπο υπέρβασης της προδικασίας µε το σκεπτικό ότι κατά την έννοια της διάταξης του άρθρου 20 παρ. 1 του Συντάγµατος δεν απαγορεύεται στον κοινό Νοµοθέτη να θεσπίζει για ορισµένες κατηγορίες υποθέσεων ειδικές διατάξεις που να περιορίζουν την προδικασία στο στάδιο της ανάκρισης, αποκλείοντας ακόµη και την διαδικασία ενώπιον των Δικαστικών Συµβουλίων ή την άσκηση ορισµένων ενδίκων µέσων 384. Για την αιτιολόγηση των απόψεων αυτών ο ΑΠ επικαλέσθηκε προγενέστερη απόφαση της Ολοµέλειάς του, σύµφωνα µε την οποία ο κοινός πάλι Νοµοθέτης µπορεί να ρυθµίζει τις λεπτοµέρειες για την άσκηση του δικαιώµατος ακρόασης, χωρίς όµως να έχει το δικαίωµα να παρεµποδίζει αυτή είτε σαφώς είτε µε την πρόβλεψη διαφόρων προϋποθέσεων που την κάνουν εξόχως δυσχερή 385. Αντίθετα στην επιστήµη η παρέκκλιση αυτή από την κανονική εξέλιξη που προσδιορίζει ο ΚΠΔ υπέστη σφοδρή κριτική µε το βασικό επιχείρη- µα ότι οι διάδικοι πρέπει να διαθέτουν την δικονοµική ευκαιρία να αναπτύσσουν τις απόψεις τους σε κάθε περίπτωση που πρόκειται να ενεργηθεί µία δικονοµική πράξη ή να εκδοθεί µία απόφαση µε την ευρεία του όρου έννοια 386. Μάλιστα από την ίδια πλευρά υποστηρίχθηκε επιπλέον, ότι µπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να ακυρώνεται η άσκηση ορισµένων ενδίκων µέσων κατά των οριστικών αποφάσεων, όµως ο περιορισµός 383. Όµοιες ρυθµίσεις εµπεριέχει και το άρθρο 6 2 εδ. γ του ν. 3074/2002 (πράξεις «διαφθοράς»). Βλ. συναφώς Παύλου, Ο ν. 3074/2002 και η κατ εξαίρεση δι απευθείας κλήσεως παραποµπή του υπαλλήλου που κατηγορείται για κακούργηµα στο αρµόδιο δικαστήριο, ΠοινΔικ 2003, Βλ. ενδεικτικά ΑΠ 980/1987, ΠοινΧρ 1987,797 επ Βλ. ΟλΑΠ 168/1984, ΠοινΧρ (µε πρόταση του Εισ Φαφούτη) Βλ. Καρρά, παρατηρήσεις στην ΑΠ 980/1987, ΠοινΧρ 1987, 804 επ., του ίδιου, Η αρχή της δικαστικής ακροάσεως στην ποινική δίκη, 1989, 186 επ.

5 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ) 139 αυτός δεν µπορεί να αναφέρεται στα ένδικα βοηθήµατα τα οποία χορηγούνται κατά την διάρκεια της πρωτοβάθµιας διαδικασίας στην οποία εντάσσεται και η προδικασία 387. Για το ίδιο ζήτηµα προβλήθηκε επίσης η αντίληψη ότι η ακύρωση της προσφυγής στα παραπάνω κακουργήµατα διαστρέφει την ισορροπία εκείνη που υφίσταται µεταξύ των παραγόντων της ποινικής δίκης, αφού η παράκαµψη των Δικαστικών Συµβουλίων γίνεται µε ένα τέτοιο τρόπο που αφοπλίζει ή ακρωτηριάζει εντελώς τα δικαιώµατα του κατηγορουµένου 388. Από κάποιους συγγραφείς υποστηρίχθηκε εξάλλου ότι αυτές οι διατάξεις που προβλέπουν την απευθείας κλήση του κατηγορουµένου στο ακροατήριο έρχονται σε άµεση αντίθεση µε το άρθρο 20 παρ. 1 του Συντάγµατος που κατοχυρώνει το δικαίωµα της υπεράσπισης και της ακρόασης. Και αυτό γιατί ακρωτηριάζεται η δυνατότητα του κατηγορουµένου να διατυπώνει έγκαιρα τις απόψεις του για την δικονοµική πράξη της παραποµπής που προσβάλει έντονα και ευθέως τα γενικότερα συµφέροντά του 389. Μία άλλη πλευρά πάντως θεωρεί υπερβολική την αντισυνταγµατική αιτίαση µε σηµείο αναφοράς το άρθρ. 20 του Συντάγµατος, αφού ο κατηγορούµενος ενπρώτοις µε την απολογία του στον ανακριτή και ύστερα µε την ενεργοποίηση του πεδίου εφαρµογής της παρ. 6 του άρθρου 308 του ΚΠΔ µπορεί να λάβει γνώση ολόκληρης της δικογραφίας και να υποβάλλει συµπληρωµατικό υπόµνηµα στον Εισαγγελέα ή τον Πρόεδρο των Εφετών. Η ίδια πλευρά θεωρεί αντίθετα ότι είναι περισσότερο προβληµατικό το ψαλίδισµα της προδικασίας µε βάση την αρχή της ισότητας 390. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο καταστρώνονται διάφορες προτάσεις για την θεσµική υπέρβαση αυτής της απαράδεκτης κατάστασης. Έτσι προτείνεται να εφαρµόζεται ανάλογα η παρ. 2 του άρθρου 308 του ΚΠΔ, ώστε να ενη Βλ. Καρρά, Η αρχή της δικαστικής ακροάσεως, ό.π Βλ. Μαργαρίτη, Μελέτες για εµβάθυνση στην ποινική δικονοµία, ό.π., 111 επ Βλ. Καρρά, Ποινικό Δικονοµικό Δίκαιο, 1998, Βλ. Ανδρουλάκη, Θεµελιώδεις έννοιες της ποινικής δίκης, 1994, 317. Πάντως και ο Ανδρουλάκης αναγνωρίζει τελικά ότι στην πράξη δεν εφαρµόζεται η παρ. 6 του άρθρου 308 του ΚΠΔ και άρα ότι ο κατηγορούµενος δεν µπορεί να λάβει γνώση ολόκληρης της δικογραφίας µετά την περάτωση της ανάκρισης, ώστε να υποβάλλει ένα εµπεριστατωµένο υπόµνηµα στον Πρόεδρο ή τον Εισαγγελέα Εφετών.

6 140 ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗΣ µερώνεται ο κατηγορούµενος για το περιεχόµενο της πρότασης εκείνης που αποστέλλει ο Εισαγγελέας στον Πρόεδρο των Εφετών. Προφανώς κατ αυτόν τον τρόπο θα εκκολάπτονται οι πρόσφορες εκείνες συνθήκες για να συνταχθεί ένα αναλυτικό υπόµνηµα που θα απευθύνεται προς τον τελευταίο. Επίσης υποστηρίζεται ότι θα πρέπει να εφαρµόζεται ανάλογα το άρθρο 324 του ΚΠΔ, ώστε αν έχει αντιρρήσεις ο προσφεύγων να τις προβάλλει µπροστά στο αρµόδιο δικαστήριο αφού απαγορεύεται κανονικά η άσκηση της προσφυγής του άρθρου 322. Αν το δικαστήριο δεχθεί αυτές τις αντιρρήσεις τότε είναι υποχρεωµένο να προσδιορίσει ότι είναι απαράδεκτη η εισαγωγή της υπόθεσης µέχρι να αποφανθεί για την προσφυγή ο Εισαγγελέας των Εφετών. Από την ίδια πλευρά υποστηρίζεται ακόµη ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την απευθείας παραποµπή είναι η νόµιµη περάτωση της κύριας ανάκρισης 391. Εποµένως ο κατηγορούµενος µπορεί να εκθέτει τις αντιρρήσεις του κατά της απευθείας κλήσης στο ακροατήριο, σύµφωνα µε την παραπάνω διάταξη του άρθρου 324, αν η τακτική ανάκριση δεν έχει ολοκληρωθεί νόµιµα 392. Από άλλους συγγραφείς προτείνεται ακόµη να εφοδιασθεί ο κατηγορούµενος µε την δυνατότητα να ενεργοποιεί την προσφυγή του 322, ώστε να προσβάλλει το κλητήριο θέσπισµα στο Συµβούλιο Εφετών κατ αναλογική εφαρµογή των αντίστοιχων προβλέψεων που ισχύουν για την απευθείας παραποµπή στο Τριµελές Πληµµελειοδικείο 393. Σε αυτό το σηµείο είναι αναγκαίο να προσεγγίσουµε τις παρατηρήσεις αυτές κάτω από το πρίσµα µιας κριτικής προσπέλασης. Και αρχίζω την διερεύνηση αυτή από την τελευταία σηµαντική πρόταση που αφορά το χρονικό εκείνο διάστηµα κατά το οποίο έχει ολοκληρωθεί πλήρως η σχετική παραποµπή µε την απευθείας κλήση. Έτσι το πρώτο πράγµα που 391. Βλ. και ΑΠ 1003/1985, ΠοινΧρ 1986, 63 επ Βλ. Καρρά, Ποινικό Δικονοµικό Δίκαιο, ό.π., Βλ. Αναγνωστόπουλου, Παρατηρήσεις στις διατάξεις του Σχεδίου Κώδικα Ποινικής Δικονοµίας για την ενδιάµεση διαδικασία και τα µικτά ορκωτά δικαστήρια, ΠοινΧρ 1996, Πάντως είναι απαραίτητο να διευκρινίσουµε ότι ο Αναγνωστόπουλος υιοθετεί αυτήν την πρόταση µόνο αν η ρύθµιση του Σχεδίου του ΚΠΔ του 1995 για να αποφαίνεται το Συµβούλιο Εφετών σε πρώτο και τελευταίο βαθµό σε όλα τα κακουργήµατα συναντήσει ανυπέρβλητες δυσχέρειες κατά την εφαρµογή της (: έλλειψη του απαραίτητου αριθ- µού των εφετών και των εισαγγελέων εφετών για την υλοποίηση αυτού του σχεδιασµού).

7 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ) 141 πρέπει να αναγνωρίσουµε είναι το εξής: δηλαδή ότι έχει επωασθεί ένα καινούργιο βλαπτικό δεδοµένο για τον κατηγορούµενο από την συµφωνία του Προέδρου και του Εισαγγελέα Εφετών περί της αναγκαιότητας που υφίσταται για να προωθηθεί η υπόθεση στο στάδιο του ακροατηρίου. Άρα εκ των πραγµάτων είναι απαραίτητο να θεσπισθεί κάποια λειτουργική δυνατότητα που θα εξοπλίζει το βασικό υποκείµενο της ποινικής δίκης µε την δικονοµική ευχέρεια να ανατρέψει αυτή την παραποµπή, εάν και εφόσον βέβαια γίνουν δεκτές οι δικές του απόψεις. Δεν έχει καµία σηµασία αν η τελευταία πάρει την µορφή µιας προσφυγής ή ενός κλασσικού ενδίκου µέσου ή οποιαδήποτε άλλη µορφική παραλλαγή. Διατυπώνω αυτή την παρατήρηση, γιατί έχω την εντύπωση ότι σε κάποιες απόψεις υφέρπει ή εµφιλοχωρεί η λογική ενός αθέατου συµψηφισµού που λέει περίπου το εξής πράγµα: εφόσον ο κατηγορούµενος είχε εκφέρει τους ισχυρισµούς του µε την απολογία του ή µε το συµπληρω- µατικό υπόµνηµα που είχε ενδεχόµενα υποβάλλει στον Πρόεδρο ή τον Εισαγγελέα Εφετών, τότε δεν υπάρχει καµία λειτουργική αναγκαιότητα για να εκθέσει και πάλι τις αντιρρήσεις του µετά την ολοκλήρωση της παραποµπής ούτε βέβαια αποδυναµώνεται µε αυτό το σχήµα το βασικό δικαίωµα της ακρόασης (ή της υπεράσπισης). Έτσι είναι ανάγκη να φρεσκάρουµε και πάλι την λογική εκείνη που είχαµε σκιαγραφήσει όταν προσεγγίζαµε κριτικά το µοντέλο της παραπο- µπής που καθιερώνει το ιταλικό δίκαιο, όταν δηλαδή αναλύαµε τις ρυθ- µίσεις εκείνες που συσχετίζονται µε την udienza preliminare. Κατ αυτόν τον τρόπο είναι πάντοτε απαραίτητο να ξεχωρίζουµε δύο διακεκριµένες φάσεις σε αυτή την συντεταγµένη δικονοµική πορεία: η πρώτη όταν εκκολάπτεται η απόφαση για την παραποµπή µέσα από την γνωστή διαδικασία που προδιαγράψαµε παραπάνω και η δεύτερη όταν έχει ήδη εκδοθεί η προκείµενη παραπεµπτική απόφανση. Αυτές οι χρονικές στιγµές είναι εντελώς διαφορετικές µεταξύ τους, αφού η αυτοτελής ύπαρξη µιας βλαπτικής κρίσης που παραγγέλλει την παραποµπή στο αρµόδιο δικαστήριο δηµιουργεί νέα διαδικαστικά δεδοµένα απέναντι στα οποία πρέπει να προστατευθεί ο κατηγορούµενος µε την ενεργοποίηση των κατάλληλων ενδίκων (ή οιοvεί) ενδίκων µέσων, ώστε να εµπερικλείεται συστηµατικά στην διαδικασία αυτή η δυνατότητα της ανατροπής της συγκεκριµένης δυσµενούς απόφανσης (: η ανατρεψιµότητά της). Η συµµετοχή του κατηγορουµένου (µε την υποβολή ενός ή δύο υπο- µνηµάτων) κατά την πρώτη χρονική φάση δεν ακρωτηριάζει την αναγκαιότητα για να εκφράσει και πάλι τις δικές του προσεγγίσεις, όταν είναι δεδοµένο πια ότι έχει διαπλασθεί µία αρνητική κατάσταση για τα

8 142 ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗΣ δικονοµικά του συµφέροντα µε την έκδοση της συζητούµενης απόφανσης. Συµψηφισµός αυτού του είδους δεν µπορεί να γίνει, γιατί έτσι θα παραβιαζόταν την πιο κρίσιµη χρονική στιγµή µία θεµελιώδης έκφανση του δικαιώµατος ακρόασης, δηλαδή η δυνατότητα του κάθε διαδίκου να ακούγεται για κάθε πράξη ή απόφαση που πλήττει ανυπόφορα τα ιδιαίτερα συµφέροντά του. Αν η ακρόαση αυτή περιοριζόταν αποκλειστικά µόνο στο στάδιο εκείνο κατά το οποίο κυοφορείται η προκείµενη απόφανση και εκτοπιζόταν από το αντίστοιχο στάδιο που ακολουθεί την έκδοση, τότε φοβάµαι ότι θα αναβίωναν ίσως οι αναχρονιστικές εκείνες αντιλήψεις που υποβάθµιζαν την λειτουργική σηµασία αυτής της φάσης και εξάτµιζαν το διαρθρωτικό νόηµα της παραποµπής σε ένα αναγκαίο πέρασµα ή µία υποχρεωτική διέλευση για να φθάσει κανείς στο επόµενο πεδίο της ακροαµατικής συζήτησης 394. Η υπέρβαση αυτών των αγκυλώσεων οδηγεί αναπόφευκτα στο ακόλουθο συµπέρασµα: ο κατηγορούµενος πρέπει να έχει κάποιας µορφής άµυνα απέναντι στην κοινή απόφαση του Εισαγγελέα και του Προέδρου Εφετών για την απευθείας κλήση στο ακροατήριο του Τριµελούς Εφετείου. Η πιο πρόσφορη µορφή άµυνας είναι η προσφυγή του άρθρου 322, επειδή η τελευταία είναι συµβατή µε τα διαδικαστικά δεδοµένα που διαµορφώνει ο δικονοµικός νοµοθέτης για την παραποµπή που γίνεται µε βούλευµα ή την αντίστοιχη παραποµπή που γίνεται απευθείας, χωρίς πάντως αυτό να είναι το κεντρικό ζήτηµα της προκείµενης προβληµατικής. Σε αυτό το σηµείο είναι απαραίτητο να επικεντρώσουµε την προσοχή µας στο ακόλουθο πράγµα. Είχαµε εκθέσει, όταν παρουσιάζαµε το µοντέλο της udienza preliminare, την δυνατότητα που υφίσταται για να εκκολαφθεί στο επίπεδο αυτό ένας συγκερασµός των αντίθετων στοχεύσεων. Κατ αυτόν τον τρόπο είχαµε υιοθετήσει την άποψη ότι η συµµετρική στάθµιση και της ανάγκης να εκκαθαρίζονται γρήγορα οι ποινικές υποθέσεις µπορεί ενδεχόµενα να µας οδηγήσει στην περικοπή ενός ενδίκου µέσου κατά της παραπεµπτικής απόφασης (: είτε της έφεσης, είτε της αναίρεσης), αξιολογώντας επιπλέον το γεγονός ότι ο κατηγορούµενος και οι άλλοι παράγοντες της ποινικής δίκης είχαν διατυπώσει έγκαιρα τις απόψεις τους σε µία κατ αντιδικία διαδικασία κατά τον χρόνο εκείνο κατά τον οποίο διαµορφωνόταν η επίµαχη απόφαση του συγκεκριµένου δικαστή της προκαταρκτικής ακρόασης. Εδώ, βέβαια, στο παραπάνω µοντέλο του ελληνικού δικαίου που αφορά την απευθείας παραποµπή των σοβαρών κακουργηµάτων για τα οποία 394. Βλ. Ortlieb, ό.π., 78 επ.

9 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ) 143 µιλήσαµε στις προηγούµενες σελίδες δεν µπαίνει εκ των πραγµάτων ένα παρόµοιο ζήτηµα ενός τέτοιου δικαιοπολιτικού συµβιβασµού, αφού έτσι και αλλοιώς µόνο η προσφυγή κατά της απευθείας κλήσης µπορεί να ενεργοποιηθεί σε αυτές τις περιπτώσεις και δεν υπάρχει ουσιαστικά µία δεύτερη βαθµίδα ελέγχου στο δικό µας δικονοµικό σύστηµα. Όµως µε αυτήν την ευκαιρία της αναφοράς στο σύστηµα της udienza preliminare, είναι αναγκαίο να κάνουµε και κάποιες άλλες σηµαντικές παρατηρήσεις που αφορούν πια ένα άλλο πρόβληµα. Σε αντίθεση δηλαδή µε τις αρχές που διέπουν το µοντέλο της προκαταρκτικής ακρόασης του ιταλικού δικαίου, η διαδικασία που προβλέπεται από τον ν. 663/1977 και τους άλλους ειδικούς νόµους δεν είναι βέβαια ούτε προφορική ούτε κατ αντιδικία. Η υποβολή ενός γραπτού υποµνήµατος στον Εισαγγελέα ή τον πρόεδρο των Εφετών εκ µέρους του κατηγορουµένου δεν αλλάζει δραµατικά αυτό το κλίµα, αφού τα δικαιοδοτικά τούτα όργανα θα διαµορφώσουν κανονικά την αξιολόγησή τους για την τύχη µιας συγκεκριµένης υπόθεσης από την µελέτη της αντίστοιχης δικογραφίας και των εγγράφων που εµπεριέχονται σε αυτήν µέσα σε συνθήκες απόλυτης µυστικότητας. Έτσι δεν µπορεί να υπάρχει ζωντανή επικοινωνία του Προέδρου και του Εισαγγελέα µε τον κατηγορούµενο και τον πολιτικώς ενάγοντα. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον κανείς δεν µπορεί να αποκλείσει το επικίνδυνο ενδεχόµενο ο Πρόεδρος των Εφετών που αποφαίνεται δεύτερος να επηρεασθεί από την προηγούµενη κρίση του Εισαγγελέα Εφετών, ιδίως όταν ο τελευταίος αποδέχεται ότι υπάρχουν αποχρώσες ενδείξεις ενοχής σε βάρος του κατηγορουµένου. Αυτό το δεδοµένο της ρευστότητας και την πιθανότητα να επηρεασθούν τα προκείµενα δικαιοδοτικά όργανα από αστάθµητους εξωνοµικούς παράγοντες ίσως να υπονοεί ο Καρράς όταν σηµειώνει ότι «µεταξύ της απολογίας και της κρίσης του εισαγγελέα και του προέδρου Εφετών για την απευθείας παραποµπή στο ακροατήριο µεσολαβεί ένα σηµαντικό - σε αρκετές περιπτώσεις - δικονοµικό στάδιο, που µπορεί ενδεχοµένως να είναι κρίσιµο για την τύχη του κατηγορουµένου» 395. Όµως σε αυτό το σηµείο είναι αναγκαίο να διατυπώσω και την ακόλουθη παρατήρηση. Όλες οι προτάσεις που γίνονται για την µετάλλαξη του συγκεκριµένου µοντέλου της απευθείας παραποµπής, ώστε να είναι συµβατό το τελευταίο µε τις σύγχρονες απαιτήσεις του δικαιώµατος της ακρόασης, δεν θίγουν πάντως την δοµή αυτού του συστήµατος ή κινούνται σε κάθε περίπτωση σε µία κατεύθυνση οριακών τροποποιήσεων που δεν αγγίζουν όµως την εσφαλµένη δοµική διάρθρωση αυτού του µοντέλου Βλ. Καρρά, Ποινικό Δικονοµικό Δίκαιο, ό.π., 542.

10 144 ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗΣ Έτσι η αναλογική εφαρµογή του άρθρου 324 του ΚΠΔ και η ενδεχόµενη προβολή των αντιρρήσεων του κατηγορουµένου µπροστά στο αρµόδιο δικαστήριο, πέραν του γεγονότος ότι και αν ακόµη υιοθετηθεί θα καταλήξει µάλλον να αποτελεί µία τυπική διαδικασία απόρριψης αυτών των αντιρρήσεων γιατί η αποδοχή τους θα οδηγεί στην ανατροπή ολόκληρης της προδικαστικής εξέλιξης, πράγµα που τα δικαστήρια της ουσίας δύσκολα θα το αποδέχονταν - από την άλλη πλευρά η υιοθέτηση αυτής της πρότασης δεν ακυρώνει ουσιαστικά τα διαρθρωτικά ελαττώµατα του συστήµατος τούτου, δηλαδή το γεγονός ότι ο Πρόεδρος και ο Εισαγγελέας των Εφετών συνθέτουν την αξιολόγησή τους µέσα σε συνθήκες διαδικαστικής αδιαφάνειας που δεν εγγυώνται αναµφίβολα την διάπλαση µιας ορθής δικαστικής αξιολόγησης. Το ίδιο µπορεί να πει κανείς ότι ισχύει και για την άλλη πρόταση, δηλαδή την αναλογική εφαρµογή του άρθρου 308 παρ. 2 του ΚΠΔ, ώστε να ενηµερώνεται ο κατηγορούµενος για το περιεχόµενο της πρότασης που υποβάλλει ο αντίστοιχος Εισαγγελέας για να καταθέσει πιθανώς αργότερα ένα αναλυτικό υπόµνηµα προς τον Πρόεδρο των Εφετών 396. Ίσως αυτή η τάση να αντικατοπτρίζει έµµεσα ένα άλλο γεγονός, δηλαδή την διάχυτη αντίληψη - που έχει αφοµοιωθεί έντονα σε όλα σχεδόν τα επίπεδα - ότι ο Έλληνας Νοµοθέτης κάνει συνεχώς παρεµβληµατικές και αποσπασµατικές τροποποιήσεις που υπαγορεύονται κυρίαρχα από τις κοινωνικές ιδιαιτερότητες της κάθε χρονικής συγκυρίας, χωρίς πάντως να µπορεί να διακρίνει κανείς σε αυτόν τον τρόπο της συγκεκριµένης λειτουργίας µια σχετική αυτονοµία της νοµοθετικής εξουσίας απέναντι σε αυτά τα ιστορικά δεδοµένα της εµπειρικής πραγµατικότητας που µεταλλάσσονται ή τροποποιούνται συνεχώς. Κάτω από αυτό το πρίσµα κάποια ασαφή και απροσδιόριστα αξιολογικά µεγέθη, όπως η αντίδραση της «κοινής γνώµης» ή του «κοινωνικού συνόλου», 397 αρχίζουν εµφανώς να επηρεάζουν την διάπλαση του µοντέλου της παραποµπής του κατηγορουµένου Ανεξάρτητα βέβαια από το γεγονός, ότι ούτε η απλή τούτη πρόταση δεν µπορεί να εφαρµοσθεί, αφού η Νοµολογία του ΑΠ δεν αποδέχεται σε αυτές τις περιστάσεις την ενεργοποίηση της παρ. 6 του άρθρου 308 του ΚΠΔ χωρίς την οποία πάντως δεν µπορεί να τύχει εφαρµογής ούτε η παρ. 2 του ίδιου άρθρου Βλ. Φραντζεσκάκη, Η ταχεία εκδίκαση των ποινικών υποθέσεων, κυρίως επί σοβαρών, που ερεθίζουν την κοινή γνώµη, εγκληµάτων, ως ένας από τους σπουδαίους παράγοντες περιορισµού της εγκληµατικότητας, ΕλλΔνη 1984, 1005 επ.

11 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ) 145 Οι επιλογές αυτές γίνονται δυστυχώς σε µία εποχή, όπου αµφισβητείται έντονα αν υπάρχουν καταρχήν τέτοια λειτουργικά µεγέθη ή πώς µπορούν να οριοθετούν αν τελικά δεχθεί κανείς ότι υπάρχουν 399. Αν επιπλέον συνυπολογίσει κανείς το γεγονός, ότι δεν υπάρχουν στατιστικές προσεγγίσεις που να µετρούν ή να καταγράφουν µε ακρίβεια την κινητικότητα αυτών των µεγεθών, τότε θα έχει συλλάβει ολοκληρωτικά την ουσιαστική αβασιµότητα των απόψεων εκείνων που συνηγορούν ένθερµα για την αναγκαιότητα που υφίσταται να αξιολογούνται τέτοιοι απροσδιόριστοι παράγοντες στο νευραλγικό ζήτηµα το οποίο εξετάζουµε. Εποµένως όλες οι παραπάνω προτάσεις που γίνονται για την υπέρβαση των διαρθρωτικών προβληµάτων τα οποία εκκολάπτει το προκείµενο µοντέλο της παραποµπής στηρίζονται σε αυτό το δεδοµένο, δηλαδή ότι ο Έλληνας Νοµοθέτης λειτουργεί συνήθως σε αυτό το πεδίο ερασιτεχνικά, χωρίς να λαµβάνει υπόψη του τις εξελίξεις που κυοφορούνται στο Ευρωπαϊκό διαδικαστικό γίγνεσθαι και χωρίς να στοχεύει, βραχυπρόθεσµα τουλάχιστον, σε µία συνολική επανεξέταση των ειδικότερων εκείνων ρυθµίσεων που αφορούν την παραποµπή του κατηγορουµένου στο αρµόδιο δικαστήριο. Πριν ολοκληρώσουµε την αναφορά τούτη θα µνηµονεύσουµε σύντοµα ορισµένα πράγµατα για την απευθείας παραποµπή που αφορά µόνο τα πληµµελήµατα. Έτσι είναι γνωστό ότι σύµφωνα µε το άρθρο 245 παρ. 1 του ΚΠΔ ο Εισαγγελέας Πληµµελειοδικών έχει διαζευκτικά στην διάθεσή του µετά το τέλος της προανάκρισης τρεις προσδιορισµένες δυνατότητες: Ή να παραπέµψει τον κατηγορούµενο µε απευθείας κλήση στο ακροατήριο ή να παραγγείλει την διενέργεια κύριας ανάκρισης ή να υποβάλλει απαλλακτική πρόταση στο Συµβούλιο Πληµµελειοδικών. Όµως η πρώτη επιλογή γίνεται για τον Εισαγγελέα υποχρεωτική αν υπάρχουν αποχρώ Βλ. Φραντζεσκάκη, ό.π Βλ. Jameson, ό.π., 53. Βλ. επίσης J.F Lyotard, La condition postmoderne (σε ελληνική µετάφραση Η µεταµοντέρνα κατάσταση, 1993,56). Σύµφωνα µε τον Habermas η πρώτη χρήση του όρου «κοινή γνώµη» καταγράφηκε το 1781 και αφορούσε τον «κριτικό αναστοχασµό» ενός (αστικού) κοινού που θα είχε υποθετικά την ικανότητα να διαµορφώνει τις δικές του κρίσεις (βλ. Habermas, The Structural Transformation of the Public Sphere, Cambridge, 1989, 90). Πάντως σήµερα πολλοί κάνουνε λόγο για µία «κατασκευασµένη συναίνεση» που οδηγεί στην απώλεια της αυτονοµίας της δηµόσιας σφαίρας γενικότερα και της «κοινής γνώµης» ειδικότερα (αν βέβαια δεχθεί κανείς ότι υπάρχει η δυνατότητα να οριοθετηθούν αυτά τα µεγέθη). Βλ. για αυτή την συλλογιστική Β. McNair, Εισαγωγή στην πολιτική επικοινωνία, 1998, 52). Βλ. ακόµη το κλασικό έργο του Lippmann, Public Οpiniοn, 1954,245.

12 146 ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗΣ σες ενδείξεις ενοχής σε βάρος του κατηγορουµένου 400. Μάλιστα αυτός ο τρόπος της παραποµπής είναι πολύ διαδεδοµένος στις Εισαγγελίες των µεγάλων πόλεων στις οποίες σωρεύεται µεγάλος αριθµός υποθέσεων και η ουσιαστική και σε βάθος µελέτη κάθε δικογραφίας είναι πολύ χρονοβόρα. Κατά συνέπεια είναι µάλλον ασυνήθιστο µετά το πέρας της παραπάνω προανάκρισης να συντάσσεται απαλλακτική πρόταση και να επιλέγεται η διαδικασία του Δικαστικού Συµβουλίου, γιατί κάτι τέτοιο απαιτεί ιδιαίτερη ενασχόληση. Αντίθετα είναι κοινός τόπος στην πρακτική ο Εισαγγελέας να προτιµά την παραποµπή του κατηγορουµένου στο ακροατήριο, αφού η µόνη διεργασία που λαµβάνει χώρα στην περίπτωση αυτή είναι τις περισσότερες φορές η παραπεµπτική σηµείωση στο φάκελο της δικογραφίας και σε κάποιες µόνο περιστάσεις η κατάστρωση ενός σχεδίου για το κατηγορητήριο το οποίο θα συνταχθεί από τους αρµόδιους υπαλλήλους της γραµµατείας της Εισαγγελίας 401. Όµως η παράκαµψη της διαδικασίας των Δικαστικών Συµβουλίων µπορεί να επιτευχθεί και κατά το στάδιο της τακτικής ανάκρισης. Έτσι σύµφωνα µε το άρθρο 308 παρ. 3 του ΚΠΔ, εάν υφίσταται οµοφωνία µεταξύ του ανακριτή και του Εισαγγελέα Πληµµελειοδικών για την ύπαρξη αποχρωσών ενδείξεων ενοχής, η ανακριτική φάση είναι υποχρεωτικό να ολοκληρωθεί µε την απευθείας κλήση του κατηγορουµένου στο ακροατήριο του αρµόδιου δικαστηρίου. Εποµένως µε τις προβλέψεις αυτές παραγκωνίσθηκε τελείως στα πληµµελήµατα το διαδικαστικό πρότυπο της παράταξης όλων των σταδίων της προδικασίας 402. Πάντως ταυτόχρονα έγινε σαφές, ότι η άκριτη διαστολή του πεδίου εφαρµογής του προσδιοριζόµενου τρόπου παραπο- µπής θα είχε σοβαρές παρενέργειες στις ισορροπίες εκείνες που είχαν σταθερά πλέον παγιωθεί ανάµεσα στους παράγοντες της ποινικής δίκης. Θεωρήθηκε λοιπόν ότι η άµεση παραποµπή συνιστά ανενδοίαστα µία 400. Βλ. Μπουρόπουλου, Ερµηνεία του Κώδικος Ποινικής Δικονοµίας (κατ άρθρον), 1, 1957, Βλ. Χατζάκου, Πότε συντελείται δικονοµικώς η δι απευθείας κλήσεως εισαγωγή, ΠοινΧρ 1977,109. Βλ. επίσης Καλφέλη, Η προσφυγή κατά της απευθείας κλήσεως, ό.π., 2, 3. Εδώ πάντως είναι απαραίτητο να σηµειώσουµε ότι το κλίµα αυτό δεν άλλαξε δραµατικά ούτε µετά την πρόσφατη θετική τροποποίηση του ν. 2145/1993, όπως η τελευταία εντάχθηκε στην παρ. 2 του άρθρου 104 του ΚΠΔ Βλ. ΕισΕκθΚΠΔ, 14.

13 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ) 147 µορφή προκαταρκτικής αποδοκιµασίας «δια το καθ υπόθεσιν τελεσθέν έγκληµα» 403. Έτσι για να αποτραπεί η πλήρης εξασθένιση της υπερασπιστικής θέσης του κατηγορουµένου και η εσπευσµένη εισαγωγή στο ακροατήριο ανυπόστατων κατηγοριών, καθιερώθηκε ένα ιδιαίτερο ένδικο µέσο 404 στα πλαίσια της προδικασίας, δηλαδή η προσφυγή κατά της απευθείας κλήσης του άρθρου 322 του ΚΠΔ. Βέβαια ο Νοµοθέτης έθεσε κάποια όρια στο πεδίο εφαρµογής της ευχέρειας αυτής, αφού επέτρεψε ουσιαστικά να ενεργοποιείται η προσφυγή όταν η παραποµπή γίνεται στο Τριµελές Πληµµελειοδικείο. Όµως αργότερα διεύρυνε την εµβέλεια του παρεχόµενου δικαιώµατος και στα πρόσωπα της ιδιάζουσας δωσιδικίας για να µη περιέρχονται τα τελευταία σε χειρότερη κατάσταση σε σύγκριση τουλάχιστον µε τα άλλα άτοµα τα οποία δεν επωφελούνταν από αυτήν την εξαιρετική δικαιοδοσία 405. Τέλος έγινε δεκτό, ότι ο αιτιολογικός λόγος της καθιέρωσης αυτού του ενδίκου βοηθήµατος επέβαλε ερµηνευτικά την αναγκαιότητα της επέκτασής του και αλλού: όταν ο κατηγορούµενος κατά το άρθρο 43 µε την κίνηση της ποινικής δίωξης θα κλητεύεται απευθείας στο ακροατήριο, χωρίς την µεσολάβηση άλλου προδικαστικού σταδίου Η παραποµπή του κατηγορουµένου µε βούλευµα του Συµβουλίου Πληµµελειοδικών (άρθρο 308 παρ. 1) Όπως διευκρινίσαµε ήδη αρκετές φορές το άρθρο αυτό αποτυπώνει µε αναλυτική σαφήνεια την αρχική στρατηγική προσέγγιση του Έλληνα Νοµοθέτη πάνω σε αυτό το πεδίο. Δηλαδή ότι η αξιολόγηση των πορισµάτων της ανάκρισης και η απόφαση για την παραποµπή θα ανήκει κυριαρχικά στην σφαίρα της λειτουργικής αρµοδιότητας µιας ανεξάρτητης δικαιοδοτικής αρχής, θα ανήκει µε άλλα λόγια στην εξουσία του Συµβουλίου Πληµµελειοδικών. Από την άποψη αυτή είναι χαρακτηριστικό µάλιστα το εξής πράγµα: όλα τα βασικά κείµενα τα οποία έχουν συνυφανθεί άρρηκτα µε την ιστορική διαµόρφωση του ΚΠΔ αναδεικνύουν µε αξιω- µατική ενάργεια αυτή την συλλογιστική Βλ. Μαργαρίτη, παρατηρήσεις στο ΒουλΣυµΠληµΑθ 1308/1969, Αρµ 1979, Βλ. ΑιτΕκθ άρθρου 472 ΣχΚΠΔ Βλ. ΕισΕκθ άρθρου 2 ν. 3681/ Βλ. Ι. Ζησιάδη, Ποινική Δικονοµία, 1977, 11,422.

14 148 ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗΣ Έτσι στο Διάγραµµα της συντακτικής επιτροπής του Σχεδίου του ΚΠΔ (: 1932) µπορεί να διαβάσει κανείς στο αντίστοιχο τµήµα την ακόλουθη περικοπή: «ο θεσµός των δικαστικών συµβουλίων ελειτούργησε παρ ηµίν οµαλώς και προέλαβε πολλάκις την εσπευσµένην εισαγωγήν ανυπόστατων κατηγοριών εις το ακροατήριο. Κατ ακολουθίαν δέον κατ αρχήν να διατηρηθεί γιγνοµένων δεκτών των αυτόθι τροποποιήσεων και συµπληρώσεων ενδεικυοµένων εκ της πείρας και της επιστήµης» 407. Επίσης στο άρθρο 292 των αιτιολογιών του Σχεδίου του ΚΠΔ (: 1934) διατυπώνεται ανεπιφύλακτα η εξής θέση: «Η ύπαρξις των δικαστικών συµβουλίων απεδείχθη χρησιµωτάτη, διότι προλαµβάνει την εισαγωγήν εις το ακροατήριον ανυπόστατων κατηγοριών» 408. Τέλος στην Εισηγητική Έκθεση του ΚΠΔ µπορεί να συναντήσει κανείς στο οικείο µέρος την παρακάτω δογµατική αξιολόγηση: «Η ισχύουσα Δικονοµία, συµφώνως προς τας αντιλήψεις της επικρατούσας κατά την εποχή ν της συντάξεώς της, έχεται στερρώς της αρχής καθ ην δια να αχθή εις το ακροατήριον κατηγορία τις είναι απαραίτητος η εγγύησις της δικαστικής αρχής. Προς τον σκοπόν τούτον εθέσπισε τα δικαστικά συµβούλια, τα οποία αποφαίνονται περί παραποµπής του κατηγορουµένου...» 409. Όµως πίσω από την παραπάνω οριοθέτηση υπήρχαν πολλά διλήµ- µατα τα οποία είχαν απασχολήσει έντονα τον Νοµοθέτη για τις επιλογές εκείνες που έπρεπε να υιοθετηθούν σε ό,τι αφορά τουλάχιστον την διάρθρωση της ενδιάµεσης διαδικασίας 410. Πάντως αυτά τα διλήµµατα εξακολουθούν ακόµη και σήµερα, και µάλιστα µε πολύ πιο έντονο τρόπο από ότι προηγουµένως, να διαχέονται και να απασχολούν διαρκώς όχι µόνο τις νοµοθετικές εξελίξεις της δικιάς µας χώρας, αλλά και τους νοµοθέτες των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών όπως εµφανώς αποκαλύφθηκε και από τις εκτενείς αναφορές που κάναµε στο Αγγλικό και το Ιταλικό δικονοµικό γίγνεσθαι. Το κεντρικό ερώτηµα που συνυφαίνεται µε αυτές τις διεργασίες είναι το ακόλουθο 411 : Ποιος θα διενεργήσει την αξιολόγηση των πορισµάτων της ανάκρισης και κατά συνέπεια ποιος θα αποφασίσει για την παραπο- µπή του κατηγορουµένου στο ακροατήριο ή ενδεχόµενα για την απαλλαγή 407. Βλ. ΔιαγρΣχΚΠΔ, έκδοση Ζαχαρόπουλου 1950, Βλ. Αιτ άρθρ. 292 ΣχΚΠΔ, έκδοση Ζαχαρόπουλου 1950,518, Βλ. ΕισΕκθΚΠΔ, 14, Βλ. για αυτήν την συλλογιστική Τσουκαλά, Ποινική Δικονοµία, 1939, 11, 218 επ Βλ. Ανδρουλάκη, ό.π., 99 επ.

15 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ) 149 του από την προδικαστική φάση; Μήπως αυτό το όργανο θα είναι ο ανακριτής που διενήργησε την ανάκριση ή µήπως θα είναι κάποιος άλλος που θα επιφορτισθεί αυτοτελώς µε το διακεκριµένο και αυτόνοµο έργο της αποτίµησης των παραπάνω ευρηµάτων αυτής της φάσης; Εάν η ανάθεση της σχετικής κρίσης διοχετευθεί στον ανακριτή τότε προφανώς θα αιωρούνται βάσιµα κάποιες υπόνοιες µεροληψίας για την ουσιαστική του αξιολόγηση, αφού η αρχή τούτη θα έχει επιβαρυνθεί προηγούµενα µε την λειτουργική αρµοδιότητα της συλλογής των ανακριτικών αποδείξεων. Ακόµη υποστηρίζεται ότι µε αυτόν τον τρόπο θα υπερφορτώνεται η ανάκριση µε το κύρος ενός τακτικού δικαστή (: του τακτικού ανακριτή) 412. Όπως θα αναφέρουµε πάντως και στις επόµενες σελίδες το Γαλλικό δίκαιο έχει υιοθετήσει αυτή την επιλογή παρά τα εγγενή µειονεκτήµατα που εµπερικλείει, σε ότι αφορά τουλάχιστον την παραποµπή που συσχετίζεται µε τα πληµµελήµατα. Κατ αυτόν τον τρόπον ο ανακριτής (: juge d instruction) εκδίδει µετά την ολοκλήρωση της τακτικής ανάκρισης µία διάταξη για την παραποµπή του κατηγορουµένου στο αρµόδιο πληµµελειοδικείο (: ordannance de renvoi devant le tribunal correctionel), εάν βέβαια πιστεύει ότι πρέπει να γίνει κάτι τέτοιο. Αντίθετα στα κακουργήµατα ο ανακριτής είναι υποχρεωµένος να αποστείλει τον φάκελο της δικογραφίας στον Εισαγγελέα Εφετών, ώστε να εισαχθεί η υπόθεση στο Συµβούλιο Εφετών (: Chambre d αccusation) το οποίο θα αποφασίσει σύµφωνα µε το άρθρο 181 του C.P.P. για αυτό το ζήτηµα 413. Όµως ο Έλληνας Νοµοθέτης βασίσθηκε σε ένα διαφορετικό τρόπο αντιµετώπισης αυτού του προβλήµατος που στηριζόταν περισσότερο στην ιδέα ενός ευκρινέστερου διαχωρισµού των υφιστάµενων δικονοµικών εξουσιών. Μία τέτοια λύση συνίστατο στο να αναλάβει την σχετική κρίση για τα πορίσµατα της ανάκρισης, όχι ο Εισαγγελέας ούτε ο ανακρίνων, αλλά µία ανεξάρτητη δικαιοδοτική αρχή, ένα «ενδιάµεσο δικαστήριο» 414, δηλαδή το Δικαστικό Συµβούλιο 415. Έτσι το Δικαστικό συµβούλιο είναι ένα δικαιοδοτικό όργανο στο οποίο έχει ανατεθεί µία βασική λειτουργική αποστολή: να αξιολογεί το αποδεικτικό υλικό το οποίο έχει συλλεγεί από την ανάκριση και να αποφασίζει για την τύχη του κατηγορουµένου, αν δηλαδή θα παραπεµφθεί ή όχι στο 412. Βλ. Ανδρουλάκη, ό.π., Βλ. Stefαni-Levasseur-Bouloc, Procédure pénale, 1996, Βλ. Ανδρουλάκη, ό.π., Βλ. για την ιστορική καταγωγή αυτού του θεσµού Γιώτη, Δικαστικά Συµβούλια, 1948, 7 επ.

16 150 ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗΣ ακροατήριο του αρµόδιου δικαστηρίου. Αποτελείται από τακτικούς δικαστές και η σχετική απόφαση για το εάν υπάρχουν ή όχι αποχρώσες ενδείξεις ενοχής λαµβάνεται ύστερα από την µελέτη του φακέλου της δικογραφίας και την αξιολόγηση των αντίστοιχων εγγράφων που επεριέχονται σε αυτόν σε µία όχι-δηµόσια συνεδρίαση. Αν όµως η επιλογή της συγκρότησης των Δικαστικών Συµβουλίων είναι επιτυχηµένη κάτω από το πρίσµα µιας διαυγέστερης οριοθέτησης των δικονοµικών λειτουργιών, από την άλλη πλευρά πάντως είναι επιβαρυµένη από άλλα διαρθρωτικά ελαττώµατα στα οποία αναφερθήκαµε ήδη όταν σκιαγραφήσαµε αναλυτικά την κριτική µας αποτίµηση στο επίµαχο µοντέλο της παραποµπής που καθιερώνουν το Αγγλικό και το Ιταλικό δίκαιο. Σχηµατικά θα µπορούσαµε να καταγράψουµε εδώ την ακόλουθη ανακεφαλαιωτική τοποθέτηση: Η λειτουργία των οργάνων αυτών επωάζει αναµφίβολα την εκκόλαψη µονόπλευρων αποδεικτικών προσανατολισµών, αφού έχει ακυρωθεί σχεδόν ολοκληρωτικά σε αυτά η εφαρµογή των αρχών της προφορικότητας και της αντιδικίας. Από αυτή την άποψη το Δικαστικό Συµβούλιο εκδίδει το βούλευµά του, σύµφωνα µε το άρθρο 308 παρ. 1 του ΚΠΔ, αφού προηγούµενα σταθµίσει την πρόταση του Εισαγγελέα και αφού αξιολογήσει επιπλέον το αποδεικτικό υλικό που έχει συλλεγεί, χωρίς ωστόσο να έχει ακούσει µέσα από την κατάλληλη προφορική διαδικασία τους ισχυρισµούς των διαδίκων πλευρών και την έγκαιρη αντίκρουσή τους. Με τον τρόπο τούτο αποδυναµώνεται σε µεγάλο βαθµό η ενεργοποίηση του δικαιώµατος της ακρόασης των παραπάνω µερών στο κρίσιµο εκείνο χρονικό διάστηµα κατά το οποίο κυοφορείται και διαµορφώνεται η κρίσιµη απόφαση για την παραποµπή. Με αυτή την έννοια η διαδικασία τούτη δεν αποτελεί σίγουρα το επαρκές θεσµικό εχέγγυο για την διάπλαση ορθών δικαστικών αξιολογήσεων, αφού οι τελευταίες δεν εκκολάπτονται µέσα από την συνθετική προσέγγιση των αντίθετων εκδοχών. Όµως θα πρέπει να αναφέρουµε ακόµη ότι το συγκεκριµένο σύστηµα των Δικαστικών Συµβουλίων συµπυκνώνει αναµφίβολα στην διάρθρωσή του τα γενικότερα χαρακτηριστικά που διαχέονται και συνδιαµορφώνουν ολόκληρη την προδικαστική φάση η οποία κυριαρχείται σε µεγάλο βαθµό από την «εξεταστική κουλτούρα». Ήδη εντοπίσαµε και προγενέστερα ότι η ανακριτική διαδικασία δεν µπορεί να αποτρέψει έγκαιρα την µονοσή- µαντη αποδεικτική κατεύθυνση των αντίστοιχων ανακριτικών πράξεων, αφού ο ανακριτής εξετάζει διακεκριµένα τους µάρτυρες (ή τα άλλα αποδεικτικά στοιχεία) και τον κατηγορούµενο. Από τα ίδια δοµικά µειονεκτή- µατα υποφέρει οµοίως και η Εισαγγελική πρόταση που υποβάλλεται στο Δικαστικό Συµβούλιο, αφού και αυτή διαµορφώνεται κατά κανόνα µέσα

17 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ) 151 από µία πορεία από την οποία απουσιάζει η διασταυρωµένη αντιπαράθεση των αντίθετων προσεγγίσεων των διαδίκων µερών. Προς αυτή την κατεύθυνση συµβάλλει επίσης και η λειτουργική αποδυνάµωση 416 ορισµένων σηµαντικών διατάξεων, όπως εκείνης του άρθρου 309 παρ. 2 του ΚΠΔ, για τον θεσµό της αυτοπρόσωπης εµφάνισης µπροστά στα παραπάνω όργανα που εισάγει σε κάποιο περιορισµένο ή ελάχιστο βαθµό την αρχή της αντιδικίας στην προδικαστική φάση. Κάτω από αυτό το πρίσµα µπορεί άφοβα να ισχυρισθεί κανείς ότι απέναντι σε αυτό το σύστηµα των Δικαστικών Συµβουλίων έχει σαφή δογµατική υπεροχή το άλλο µοντέλο της udienza preliminare του Ιταλικού δικαίου ή το αντίστοιχο µόρφωµα του Αγγλικού δικαίου (: όπου την παραποµπή την διενεργούνε οι δικαστές των magistrates courts) επειδή ακριβώς ηγεµονεύουν στην λειτουργία αυτών των παραπεµπτικών προτύπων οι αρχές της προφορικότητας και της αντιδικίας. Εποµένως, όχι µόνο για αυτόν τον τρόπο της παραποµπής που ολοκληρώνεται µε το βούλευµα του αρµόδιου Δικαστικού Συµβουλίου αλλά και για ολόκληρη την δοµή της προδικαστικής φάσης του ελληνικού δικαίου, το µεγάλο πρόβληµα είναι κατά την γνώµη µου το εξής: πώς δηλαδή θα υπερβούµε την «εξεταστική κουλτούρα» που επικυριαρχεί πλήρως σε αυτό το στάδιο και ποιούς αντίστοιχα θεσµούς θα πρέπει να διαµορφώσουµε ώστε να πραγµατώνεται απρόσκοπτα στην πράξη αυτή η υπέρβαση; Η προκαταρκτική ακρόαση του ιταλικού δικαίου και το συγγενές µοντέλο του αγγλικού δικαίου µας προσφέρουν µία τέτοια δοµική διέξοδο σε σχέση τουλάχιστον µε το σύστηµα της παραποµπής. Από την άλλη πλευρά δεν θεωρώ βάσιµο τον φόβο εκείνο που είχε καταλάβει και τον Ιταλό Νοµοθέτη όταν προσπαθούσε να διαµορφώσει το δικό του λειτουργικό πρότυπο σε αυτό το επίπεδο, µήπως δηλαδή αν εφαρµόσουµε τόσο πρώιµα τις αρχές της προφορικότητας και της αντιδικίας οδηγηθούµε ουσιαστικά στην προκαταβολική διαµόρφωση µιας πρόωρης ακροαµατικής συζήτησης που θα εκκολάπτει ένα πρόκριµα ενοχής για την αποδεικτική έκβαση στο ακροατήριο που ακολουθεί ύστερα ή µήπως επιπλέον αποδυναµωθεί µε αυτόν τον τρόπο η λειτουργική εµβέ Βλ. Μαργαρίτη, Ποινική Δικονοµία και πράξη, ό.π., 180. Ο Μαργαρίτης υποστηρίζει ότι το δικαίωµα της αυτοπρόσωπης εµφάνισης αδρανοποιείται µόνο στις περιπτώσεις εκείνες όπου για σοβαρούς λόγους είναι δυσχερής ή αδύνατη η παρουσία του διαδίκου και όχι όταν έχει εκθέσει ήδη τις απόψεις του κατά την απολογία ή µε το υπόµνηµα ή µε την έκθεση της άσκησης του ενδίκου µέσου, όπως υποστηρίζει παγίως η νοµολογία του ΑΠ (βλ. ενδεικτικά ΑΠ 23/1988, ΠοινΧρ 1988,572).

18 152 ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗΣ λεια του µεταγενέστερου σταδίου 417 που αντιπροσωπεύει αναµφισβήτητα για τα δικονοµικά συστήµατα της ηπειρωτικής Ευρώπης την κορύφωση ολόκληρης της ποινικής δίκης. Αυτές οι ανησυχίες είναι κατά την γνώµη µου αστήρικτες αφού η παραπεµπτική φάση έχει αναντίρρητα µία οριοθετηµένη λειτουργική προοπτική, δηλαδή µε άλλα λόγια να απαντήσει στο ερώτηµα αν υπάρχουν αποχρώσες ενδείξεις ενοχής σε βάρος του κατηγορουµένου και αν κατά συνέπεια µπορεί να παραπεµφθεί η υπόθεση στο ακροατήριο του αρµόδιου δικαστηρίου. Το τελευταίο θα διερευνήσει µε την σειρά του ένα άλλο ζήτηµα, αν καταφάσκεται η ενοχή ή η αθωότητα του βασικού υποκειµένου της ποινικής δίκης και εποµένως δεν µπορεί να υπάρχει σύµπτωση λειτουργικών αρµοδιοτήτων ανάµεσα σε αυτά τα δύο στάδια. Βέβαια κανείς δεν µπορεί να αποκλείσει το άλλο ενδεχόµενο, δηλαδή να επηρεασθούν οι δικαστές της ακροαµατικής συζήτησης από την κρίση των συναδέλφων τους της προδικασίας. Αυτό πάντως το ζήτηµα δεν συσχετίζεται δικονοµικά µε την άµεση εφαρµογή των αρχών της προφορικότητας και της αντιδικίας κατά την συγκρότηση του µοντέλου της παραποµπής, αφού έτσι και αλλοιώς το ίδιο πρόβληµα εξακολουθεί να υφίσταται - ίσως και σε µεγαλύτερο βαθµό και όταν ενεργοποιείται το σύστηµα των Δικαστικών Συµβουλίων. Μάλιστα θα µπορούσε να πει κανείς το εξής πράγµα, αν θα ήθελε να επεκτείνει ακόµη περισσότερο αυτή την προβληµατική: ότι τουλάχιστον δηλαδή όταν εφαρµόζονται οι παραπάνω βασικές αρχές κατά τον χρόνο της παραποµπής είναι πολύ µεγαλύτερες οι πιθανότητες για να εκκολαφθεί µία ορθή δικαστική αξιολόγηση. Ωστόσο από την άλλη µεριά θα µπορούσε να διατυπωθεί και η ακόλουθη παρατήρηση: Η µόνη δυνατότητα που υπάρχει για να εξασφαλισθεί πλήρως η αµεροληψία και η ψυχολογική ουδετερότητα του δικαστή της ακροαµατικής συζήτησης, απέναντι στις αντίστοιχες αξιολογήσεις της προδικασίας, είναι κατά την γνώµη µου µόνο µία: Να στεγανοποιηθούν πλήρως τα δύο µεγάλα τµήµατα της ποινικής διαδικασίας (: η προδικασία και το ακροατήριο), ώστε ο δικαστής του τελευταίου να στηρίζει αποκλειστικά την απόφασή του µόνο στα στοιχεία εκείνα τα οποία έχουν συλλεγεί στην προφορική συζήτηση αυτής της φάσης. Αυτό βέβαια µας θυµίζει συνειρµικά την αρχική σχεδίαση του Ιταλού Νοµοθέτη µε τον ιδιόρρυθµο µηχανισµό των δύο φακέλων και την προωθηµένη εφαρµογή της αρχής της αµεσότητας στην αξιολόγηση των αποδεικτικών µέσων. Όµως η επιλογή τούτη έχει µία ευρύτερη διάσταση και ξεφεύγει αναντίρρητα από τα περιορισµένα όρια αυτής της εργασίας. Ανεξάρτητα από αυτό µπορούµε 417. Δηλαδή του σταδίου της ακροαµατικής συζήτησης.

19 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ) 153 βέβαια να εντοπίσουµε ότι ακόµη και στην Ιταλία η υλοποίηση της επιλογής τούτης συνάντησε µεγάλες δυσχέρειες και ότι σήµερα ιδίως φαίνεται να συνιστά απλώς µία εικονική διακήρυξη που προξενεί ελάχιστες πρακτικές παρενέργειες, αν λάβει κανείς υπόψη του την καθοριστική τροποποίηση που έγινε στο άρθρο 500 παρ. 5 του C.P.P. και τον αποκλεισµό της από το εκτεταµένο πεδίο των συµβιβαστικών διευθετήσεων. Κάτω από αυτό το πρίσµα θα ήθελα επιπλέον σε αυτό το σηµείο να διατυπώσω και την ακόλουθη παρατήρηση: Η άλλη λύση που προτάθηκε για να εξοβελισθεί η διάχυση µιας «αθέατης» επίδρασης πάνω στους δικαστές του αρµόδιου δικαστηρίου (: δηλαδή η κατάργηση των παραπεµπτικών βουλευµάτων) είναι κατά την γνώµη µου ανεδαφική και σε κάθε περίπτωση πάντως εσφαλµένη. Έτσι νοµίζω ότι υπάρχουν σε αυτό το επίπεδο δύο διαζευκτικά δεδοµένα: Ή θα αυτονοµηθεί ολοκληρωτικά η προδικασία από την ακροαµατική συζήτηση, οπότε ξαναγυρίζουµε στην πρόταση εκείνη που είχαµε συζητήσει και παραπάνω (στα πλαίσια της οποίας όµως µπορεί να κατανοηθεί µία τέτοια λογική που αντικαθιστά το βούλευµα µε µία «διεκπεραιωτική» κρίση) ή θα διατηρηθεί το σηµερινό status quo, οπότε είναι αδύνατο να µεταβαίνει η υπόθεση στην ακροαµατική διαδικασία χωρίς να εµπεριέχεται στο βούλευµα µία τέτοια κρίση, για το ότι υπάρχουν αποχρώσες ενδείξεις ενοχής, που να σηµατοδοτεί την δικονοµική αναγκαιότητα για µία παρόµοια ουσιαστική διέλευση στην δηµόσια και προφορική συζήτηση του ακροατηρίου 418. Πάντως ανεξάρτητα από το αν αποδέχεται ή απορρίπτει κανείς τα διαρθρωτικά ελαττώµατα του παραδοσιακού µοντέλου των Δικαστικών Συµβουλίων, ένα πράγµα είναι απαραίτητο να οµολογηθεί ανενδοίαστα: Η θέσπιση της ανικανότητας του δικαστή που έλαβε µέρος στο δικαστικό συµβούλιο να συµµετέχει αργότερα και στην εκδίκαση της υπόθεσης στο αρµόδιο δικαστήριο, θωρακίζει αναµφισβήτητα ολόκληρο το σύστηµα της ποινικής δίκης µε θεσµικές προ βλέψεις που έχουν οπωσδήποτε δικαιοκρατικό υπόστρωµα. Διαφορετικά θα αιωρείται ή θα υφέρπει µόνιµα η δυσπιστία για το ανεπηρέαστο της τελικής απόφασης 419. Από την άποψη τούτη η αντίστοιχη ρύθµιση του ΣχΚΠΔ του 1995 υπερβαίνει αναµφίβολα αυτή την προβληµατική κατάσταση, αφού καθιερώνει στο άρθρο 418. Βλ. για αυτή την προβληµατική Ανδρουλάκη, ό.π., 103, Βλ. για αυτή την συλλογιστική Μυλωνά, Η πρόσφατη νοµολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωµάτων του Ανθρώπου, 1995, 198 όπου αναλύεται η υπόθεση Saraiva de Carvahlo κατά Πορτογαλίας της Βλ. επίσης Μαργαρίτη, Αποκλεισµός και εξαίρεση δικαστικών προσώπων, Υπερ 1992, 798.

20 154 ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗΣ 15 διακεκριµένο λόγο αποκλεισµού που απαγορεύει - µε ποινή απόλυτης ακυρότητας - στον δικαστή εκείνο που συµµετείχε στην έκδοση του βουλεύµατος να συµµετέχει αργότερα και στην συζήτηση της υπόθεσης στο ακροατήριο. Σε αυτό το σηµείο είναι αναγκαίο επιπλέον να ξεκαθαρίσουµε και το εξής πράγµα: Δηλαδή άσχετα από τις ενστάσεις αυτές που έχουν ένα γενικότερο χαρακτήρα είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουµε επιπλέον ότι η αρχική ρύθµιση της ενδιάµεσης διαδικασίας στον KΠΔ διακρινόταν αναντίρρητα για την συνοχή και την ισορροπία της, αφού ανταποκρινόταν στις προδιαγραφές µιας συνολικής αντιµετώπισης αυτού του ζητήµατος που αφορούσε την παραποµπή. Ακόµη και οι διασπάσεις από τον βασικό κανόνα (: ότι τα κακουργήµατα πρέπει να παραπέµπονται κανονικά στο ακροατήριο µε βούλευµα του πρωτοβάθµιου Συµβουλίου) ήταν οριοθετηµένες και δεν θόλωναν την γενική εικόνα. Σήµερα όµως υπάρχει αναµφίβολα µία αποδιαρθρωτική τάση και κανείς δεν ξέρει πραγµατικά ποια είναι η στρατηγική σύλληψη του εκάστοτε νοµοθέτη για αυτό το βασικό πρόβληµα. Οι βιαστικές και αποσπασµατικές παρεµβάσεις που έγιναν ιδίως την τελευταία δεκαετία στην ενδιάµεση διαδικασία όξυναν ακόµη περισσότερο αυτή την απαράδεκτη κατάσταση και επιβεβαίωσαν πανηγυρικά την τάση εκείνη για την οποία είχαµε µιλήσει και στις εισαγωγικές παρατηρήσεις αυτής της εργασίας: Δηλαδή ότι ο χώρος της ποινικής διαδικασίας έλκει πάντοτε την πολιτική εξουσία σε πειραµατικές και άκοµψες επεµβάσεις που αποδυναµώνουν σηµαντικά το status των δικονοµικών δικαιωµάτων του κατηγορουµένου. Πάντως το περίεργο αποτέλεσµα όλων αυτών των άστοχων αντιµετωπίσεων είναι το εξής: Πλάι-πλάι υφίστανται σήµερα και συµβιώνουν παράδοξα ασύµβατες και ασυγκέραστες µεταξύ τους αντιλήψεις για την παραποµπή και την ενδιάµεση διαδικασία. Το άρθρο 308 παρ. 1 µε την δικιά του αυτόνοµη «φιλοσοφία» για το βούλευµα συνυπάρχει µε το αντίθετο µοντέλο του ν. 663/1977 και άλλων ειδικών νόµων που µορφοποιούν µία άλλη στρατηγική για την αναγκαιότητα που υφίσταται, ώστε η προσπέλαση της προδικασίας στα κακουργήµατα να γίνεται µε απευθείας κλήση. Επίσης: το άρθρο 308 παρ. 1 συµβιώνει επιπλέον µε µία άλλη «φιλοσοφία», αυτή δηλαδή που εκπέµπει η µεµονωµένη ρύθµιση του άρθρου 5 του ν. 1738/1987 για την δραστική παρέµβαση του Συµβουλίου Εφετών που θα ολοκληρώνει αµετάκλητα αυτή την διαδικασία. Κάπου στην µέση αιωρείται και η αρχική εξαίρεση από τον κανόνα, µε άλλα λόγια η σηµαντική πρόβλεψη του άρθρου 308 παρ. 4 του ΚΠΔ που έχει σχεδόν απωλέσει ολοκληρωτικά την λειτουργική της χρησιµότητα και το συµβιβαστικό πνεύµα που εξέφραζε, όπως θα τονίσουµε και λίγο