Τριμηνιαία Έκδοση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ειδικών Δυνάμεων Τεύχος 29 ο, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2009, 6.00 Τολμών

Transcript

1 ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΚΑΤΕΒΛΗΘΗ - ΚΩΔΙΚΟΣ 3458 Τριμηνιαία Έκδοση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ειδικών Δυνάμεων Τεύχος 29 ο, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2009, 6.00 Τολμών Το νέο Εθνικό Δόγμα του Βουλγαρικού Λαού Θεσσαλονίκη 1916: Κίελο της Μεσογείου ή Βερντέν του Αιγαίου; Ξεχασμένο Μνημείο Πεσόντων στη Λιβύη Ψυχολογικές Επιχειρήσεις. Ένας Αναίμακτος Πολλαπλασι- αστής Ισχύος Προς μια Μετανθρώπινη Κοινωνία; Η Συμμαχική Διάβαση του Ρήνου (24 Μαρτίου 1945)

2

3 3

4 ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ Τολμών ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ (ΠΟΕΔ) Τεύχος 29 ο Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2009 Ι ΙΟΚΤΗΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΙ ΙΚΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ (ΠΟΕ ) Τσιμισκή 130, , Θεσσαλονίκη ΤΗΛ.(+30) FAX: (+30) ΕΚ ΟΤΗΣ Αθανάσιος Γαληνός dir@tolmon.gr ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Παντελής Γιαννακόπουλος archi@tolmon.gr ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΥΛΗΣ Παντελής Παπαχρήστου ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΙΑΦΗΜΙΣΗ - ΣΥΝ ΡΟΜΕΣ ILP productions ἐκδόσεις - παραγωγές Ιωάννης Λ. Παπακαρμέζης Αριστείδης Γ. Κουτρής ΠΑΡΑΓΩΓΗ ILP Productions ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝ ΡΟΜΕΣ Εσωτερικού: Ευρώπης - Κύπρου : Λοιπών Χωρών: Τιμή τεύχους: 6.00 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΤΘ: 18419, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΗΛ: (+30) FAX: (+30) www. tolmon.gr ilp@tolmon.gr 4

5 ΕΝΤΥΠΟ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ και ΤΗΛΕΦΩΝΕΙΣΤΕ Προσωπική συνδρομή Χορηγία Περιοδικού ή ΚΟΨΤΕ και ΣΤΕΙΛΤΕ ΜΕ FAX ή ΚΟΨΤΕ - ΔΙΠΛΩΣΤΕ και ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΣΤΕ ΒΛΕΠΕ ΠΙΣΩ ΟΨΗ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΥ ΕΠΩΝΥΜΟ ΟΝΟΜΑ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΕΠΩΝΥΜΟ ΟΝΟΜΑ ΟΔΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΟΔΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΟΛΗ Τ.Κ. ΠΟΛΗ Τ.Κ. ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ FAX ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ FAX ΗΜΕΡ. ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΜΕΡ. ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Α.Φ.Μ. Δ.Ο.Υ. Α.Φ.Μ. Δ.Ο.Υ. Κόψτε εδώ, διπλώστε και ταχυδρομήστε τοφάκελο ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ Σημειώστε με x την επιλογή σας στο αντίστοιχο τετράγωνο ΕΛΛΑΔΑ 20,00 ΕΥΡΩΠΗ - ΚΥΠΡΟΣ 25,00 ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 35,00 ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Σε κάθε περίπτωση πληρωμής ενημερώστε μας τηλεφωνικά ή με fax ή Ταχυδρομικώς ή με ilp@tolmon.gr Ημερομηνία : / / Υπογραφή: ΤΡΟΠΟΙ ΠΛΗΡΩΜΗΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΑΡΤΑ VISA: Αρ. Κάρτας... Ημερ. Λήξης... ΜΕ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΡΑΠΕΖΗΣ: (Λογαριασμoί ILP productions, Ι. Λ. Παπακαρμέζη) Εθνικής: , Γενικής: Alpha: Προσοχή: Οπωσδήποτε πρέπει να σταλεί με fax: ή ταχυδρομικώς: ΤΘ 18419, Θεσσαλονίκη, το παρόν έντυπο και επιπλέον το αντίγραφο της απόδειξης κατάθεσης. Στο έντυπο κατάθεσης να αναγράφεται το όνομα του συνδρομητή. ΣΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΜΑΣ: (ILP productions, Κασσάνδρου 66, Θεσσαλονίκη, τηλ: ) ΣΤΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΠΟΥΣ ΛΕΣΧΕΣ, εφ όσον το προεδρείο τους αναλάβει και γνωστοποιήσει στα μέλη τέτοιου είδους υποχρέωση ΜΕ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ: Προς: Περιοδικό ΤΟΛΜΩΝ, ΤΘ 18419, Θεσσαλονίκη ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΠΑΡΕΧΕΙ ΕΠΙΣΗΜΗ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΕΙΣΠΡΑΞΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 1. Αντικατάσταση κακέκτυπων τευχών δεχόμαστε μέσα σε διάστημα 15 ημερών από την παραλαβή τους και αφού έχει προηγηθεί η επιστροφή τους στα γραφεία μας. 2. Η διανομή του περιοδικού γίνεται μέσω ΕΛ.ΤΑ. 3. Παλαιότερα τεύχη διατίθενται (όσα τεύχη δεν έχουν εξαντληθεί) από τη διεύθυνση Έκδοσης του Περιοδικού 10:00-16:00 καθημερινά, τηλ Τα στοιχεία σας τηρούνται από την εκδότρια εταιρεία ILP productions σε σχετικό αρχείο, το οποίο ανήκει στην ΠΟΕΔ. 5. Σχετικά με την επιθυμία σας να μην ανανεωθεί αυτόματα η συνδρομή σας μπορείτε να μας ενημερώσετε έως και ένα μήνα πριν από τη λήξη της.

6 Απαντητικό Δελτάριο Θέση γραμματοσήμου Προς Περιοδικό Τολμών ΤΘ Θεσσαλονίκη Απαντητικό Δελτάριο Περιοδικού Τολμών ILP productions ἐκδόσεις - παραγωγές ώρες: καθημερινά τηλ.: fax : ilp@tolmon.gr Κόψτε εδώ, διπλώστε και ταχυδρομείστε τοφάκελο Διαδώστε το Τολμών και συστήστε το όχι μόνο στους Καταδρομείς αλλά και σε όλους τους φιλικά προς αυτούς διακείμενους

7 ILP productions ἐκδόσεις - παραγωγές ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ Λ Ν Α ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ Ο Ο ΕΙΔΙΚΩΝ Ι ΔΥΝΑΜΕΩΝ Ν Χαιρετισμός Λέσχες Ειδικών Δυνάμεων»ΠΟΕΔ»Τολμών»Δραστηριότητες»Προκεχ.Κέντρο Πληροφ. (Π.Κ.Π.)»Links»Ευρωπαϊκή Ένωση Αλεξιπτωτιστών (UEP)»Επικοινωνία Με χαρά και ικανοποίηση σας υποδεχόμαστε στην ιστοσελίδα της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ειδικών Δυνάμεων (ΠΟΕΔ). Με την παρουσία μας αυτή στον Κυβερνοχώρο θέλουμε να συμβάλλουμε στην επικοινωνία μεταξύ των μελών μας και όχι μόνο και να προσφέρουμε την αμεσότητα ενημέρωσης που προσδίδει το διαδίκτυο σε όλον τον Κόσμο. Παρακαλούμε τους επισκέπτες να εξετάσουν λεπτομερώς το site μας και να μας υποδείξουν προτάσεις για βελτίωσή του. Εδώ έχετε τη δυνατότητα να αποκτήσετε μια πλήρη ενημέρωση για τη διάρθρωση, τους σκοπούς και τις δραστηριότητες τόσο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ειδικών Δυνάμεων (ΠΟΕΔ), όσο και των Λεσχών - μελών της. Επίσης ενημερώνεστε για θέματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αλεξιπτωτιστών (UEP), της οποίας η ΠΟΕΔ είναι μέλος. Τέλος μπορείτε να «ξεφυλλίσετε» και να διαβάσετε όλα τα τεύχη του περιοδικού «ΤΟΛΜΩΝ» και του προκατόχου του «Νέα των Καταδρομέων», όπως και να ενημερώνεστε έγκαιρα για τις προσεχείς δραστηριότητες, ώστε να μπορείτε να προγραμματίσετε τη συμμετοχή σας σ αυτές. Δραστηριότητες»Λ.ΕΘ. ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΩΝ»ΛΕΔ ΚΡΗΤΗΣ»ΛΕΔ Ν. ΕΒΡΟΥ»ΛΕΔ Ν. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ»ΛΕΔ Ν. ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ»ΛΕΔ Ν. ΚΟΖΑΝΗΣ»ΛΕΚ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ»ΛΕΒ Ν. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ Το Διοικητικό Συμβούλιο»ΛΕΔ Ν. ΡΟΔΟΠΗΣ «ΟΧΥΡΟ ΝΥΜΦΑΙΑΣ»»ΛΕΔ Ν. ΣΕΡΡΩΝ «ΑΝΧΗΣ Γ. ΚΑΤΣΑΝΗΣ»»ΛΕΔ Ν. ΤΡΙΚΑΛΩΝ» 20/05/2009 : Επέτειος της Μάχης της Κρήτης Στις 20 Μαΐου είναι η επέτειος της Μάχης της Κρήτης. Οι εορταστικές εκδηλώσεις θα γίνουν την εβδομάδα Μαΐου και θα συμμετάσχει σ αυτές η ΛΕΔ Κρήτης. Την Ομοσπονδία θα... [περισσότερα]» 23/05/2009 : 3η Αγωνιστική Συνάντηση Αλεξιπτωτιστών & Αγώνες UEP Σε ότι αφορά τον αλεξιπτωτισμό, ισχύουν τα διαλαμβανόμενα στην από 9/1/2009 επιστολή μας. Ειδικά για τους αγώνες της U.E.P. διευκρινίζεται ότι θα διοργανωθούν από την Ουγγρική Ομοσπονδία Αλεξιπτωτιστών (Fellowship Association... [περισσότερα]» 23/05/2009 : 60 χρόνια από την ίδρυση της Ε ΜΚ Το Σαββατοκύριακο Μαΐου θα εορτασθούν στη Δράμα τα 60 χρόνια από την ίδρυση της Ε ΜΚ. Λεπτομέρειες θα σας κοινοποιηθούν αργότερα. Η Λέσχη Καταδρομέων Δράμας και η Ομοσπονδία μας... [περισσότερα] Περιοδικό ΤΟΛΜΩΝ»ΛΕΔ Ν. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ»Λ.ΕΚ ΕΔ ΣΤ. ΕΛΛΑΔΟΣ»ΛΕΚ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ»ΛΕΔ Ν. ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ»ΛΕΔ Ν. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ»ΛΕΔ Ν. ΠΡΕΒΕΖΑΣ»ΛΕΚ-ΑΛ Ν. ΠΙΕΡΙΑΣ»ΛΚ Ν. ΔΡΑΜΑΣ»ΛΚ Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ»ΛΚ Ν. ΞΑΝΘΗΣ «Η ΧΑΪΝΤΟΥ»»ΠΑΝ. ΕΝ. ΕΦ. ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ»ΣΕΚ Ν. ΠΕΛΛΑΣ»ΣΕΚ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ»ΣΕΚ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΛΕΜΕΣΟΥ»ΣΕΚ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΠΑΦΟΥ»ΣΕΚ ΛΕΣΒΟΥ»ΣΚ-ΕΔ Ν. ΚΑΒΑΛΑΣ «Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ» Τεύχος 28 Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ειδικών Δυνάμεων (ΠΟΕΔ) και το περιοδικό «Τολμών» στο Διαδίκτυο Μπορείτε να την επισκεφτείτε στην παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση:

8 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ Το «μεγάλο ψέμα» των Σκοπιανών και οι ψευδομακεδόνες του κ. Γκρούεφσκι Του Αρχισυντάκτη 12 Το νέο Εθνικό Δόγμα του Βουλγαρικού Λαού Κωνσταντίνου Βαβούσκου 29 Αυξεντιωμένοι Λάζαρου Μαύρου 30 Ο παπά-λευτέρης Νουφράκης Αρχείο «ΤΟΛΜΩΝ» 37 Θεσσαλονίκη 1916: Κίελο της Μεσογείου ή Βερντέν του Αιγαίου; Γαβριήλ Ν. Συντομόρου 52 Ξεχασμένο Μνημείο Πεσόντων στη Λιβύη Ταξιάρχου ε.α. Ελευθερίου Τσιμπίδη 56 Ο Ματρόζος Ποίημα του Α. Στρατήγη 60 Ψυχολογικές Επιχειρήσεις. Ένας αναίμακτος Πολλαπλασιαστής Ισχύος Υποστρατήγου ε.α. Ιωάννη Πασχαλίδη 64 Προς μια Μετα-ανθρώπινη Κοινωνία; Βασιλείου Τ. Γιούλτση 75 Η Συμμαχική Διάβαση του Ρήνου (24 Μαρτίου 1945) Αντιστρατήγου ε.α. Γεωργίου Αραμπατζή 89 Ιδεολογίες και Εθνική Στρατηγική Παναγιώτη Κονδύλη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 8 Τολμών

9 Τολμών 94 Περί των Σκοπίων ο λόγος-οι ξένοι ειδικοί συμφωνούν Stephen G.Miller, από την εφημ. «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», του Στέλιου Παπαθεμελή 96 Μια Λεβέντικη Συνεστίαση Ντίνου Χριστιανόπουλου 97 Το Ψυχοσάββατο Νίκου Παπασπύρου 101 Αερολέσχη. Συνοπτική Έκθεση Χρήστου Παπαζαφειρίου 103 Η ΠΟΕΔ σας ενημερώνει 117 Οι Λέσχες Ειδικών Δυνάμεων εν... δράσει 136 Προκεχωρημένο Κέντρο Πληροφοριών (Π.Κ.Π.) 139 Ασκηθείτε και Ψυχαγωγηθείτε μαζί μας ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ: κείμενα, φωτογραφικό υλικό, παρατηρήσεις, υποδείξεις, προτάσεις (επώνυ μες) μπορείτε να αποστέλλετε στα γραφεία μας σε ηλεκτρονική μορφή, κατά προτίμηση. Σε κάθε περίπτωση το υλικό αυτό δεν επιστρέφεται. Οι συγγραφείς των άρθρων φέρουν την ευθύνη για τις απόψεις τους. Το περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα να επιφέρει μεταβολές στα κείμενα. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση οποιουδήποτε κειμένου, σχεδιαγράμματος ή φωτογραφίας, χωρίς έγγραφη άδεια ΠΡΟΣΟΧΗ! Οι φωτογραφίες πρέπει να είναι πρωτότυπες και ποιοτικώς αψεγάδιαστες, έγχρωμες φωτοτυπίες ΔΕΝ θα γίνονται δεκτές. ΜΗ τοποθετείτε τις φωτογραφίες μέσα στο WORD ή σε άλλους κει μενογράφους, ΔΕΝ είναι αξιοποιήσιμες. Στείλτε τις φωτογραφίες ξεχωριστά από το κείμενο και αν είναι ήδη σε ψηφιακή μορφή να έχουν διάσταση πλάτους τουλάχιστο 16 cm και ανάλυση τουλάχιστο 330 dpi. Αν χρησιμοποιήσετε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ( στείλτε τις φωτο γραφίες μία μία επισυνα πτό μενες (attachment). Φωτογραφία Εξωφύλλου: Αποκαλυπτήρια προτομής του πρώτου Διοικητή της Σχολής Αλεξιπτωτιστών Αντιστρατήγου ε.α. Περικλή Παπαθανασίου. Περιεχόμενα 9

10 Το "μεγάλο ψέμα"των Σκοπιανών ή οι ψευδομακεδόνες του κ. Γκρούεφσκι Την απορία του εξέφρασε στον Β.Δ. Βασιλειάδη1 Σκοπιανός διανοούμενος για την προπετή, κατά κάποια έννοια, συμπεριφορά (στάση αν θέλετε) του Νορβηγού Πρωθυπουργού ο οποίος πρόσφατα και με την ευκαιρία της επίσκεψης του Σκοπιανού ομολόγου του στο Όσλο υποστήριξε ως δίκαιη την προσφυγή των Σκοπίων στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, για την επικύρωση του ονόματος Δημοκρατία της Μακεδονίας αντί FYROM, την απαγόρευση χρήσης, εφεξής, του ονόματος Μακεδονία-Μακεδόνες από τους Έλληνες (άκουσον - άκουσον), την αναγνώριση μακεδονικής εθνότητας στην Αιγαιακή Μακεδονία και την άσκηση πίεσης για την άρση του βέτο των Ελλήνων προς την Ευρωπαϊκή Κοινότητα και το ΝΑΤΟ, προκειμένου να γίνουν και αυτά (τα Σκόπια) αποδεκτά ως ισότιμα μέλη τους. Και ιδού η απορία του Σκοπιανού : «Πουλήσαμε την ψυχή μας στο διάβολο, γίναμε υποτελείς των Αμερικανών (και των φερεφώνων τους), τους παραχωρήσαμε αεροπορικές και πυραυλικές βάσεις, τεράστια έκταση για την κατασκευή Αμερικανικής Πρεσβείας - αντιπυρηνικού καταφυγίου, απεμπολήσαμε τα ιερά και τα όσιά μας, υποταχθήκαμε στα κελεύσματά τους, χρισθήκαμε δούλοι των δικών τους και των δικών μας επιθυμιών και άνομων επιδιώξεων Η στάση μας αυτή κανέναν δεν προκαλεί, κανέναν δεν βλάπτει; Ακόμη και αυτοί που είναι δεδηλωμένοι εχθροί των Αμερικανών, δέχονται να παίξουν το παιχνίδι τους και να πάρουν τελικά το δικό μας αντί το δικό σας μέρος; Και ακόμη, δεν προσβάλει τους Ακαδημαϊκούς, τους ιστορικούς και όλη την πνευματική ελίτ της χώρας τους (και ιδιαίτερα των ευρωπαϊκών κρατών), να δέχονται το ΜΕΓΑΛΟ ΨΕΜΑ ότι «εμείς οι Σλάβοι είμαστε Μακεδόνες», απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου; Εμείς οι Σκοπιανοί, Σλάβοι και μη, που γνωρίζουμε την ιστορική αλήθεια, ντρεπόμαστε γι αυτήν την υποκρισία των τόσο Ο Πρωθυπουργός της Νορβηγίας Jens Stoltenberg με τον Νίκολα Γκρουέφσκι μορφωμένων κοινωνιών, ιδιαίτερα του δυτικού κόσμου. Δεν είναι θέμα ούτε των συμφερόντων. Ορίστε, εσείς οι Έλληνες με την πιο μεγάλη εφοπλιστική οικογένεια, αν και δίνετε τόσες πολλές θέσεις εργασίες με τις παραγγελίες πλοίων στη Νορβηγία και σε άλλες ναυπηγικές χώρες, αυτές υποστηρίζουν εμάς, ενώ σεις εισπράττετε την αχαριστία τους! Το ίδιο ισχύει και με τις 10 Τολμών

11 Τολμών πολεμικές βιομηχανίες. Είστε η τρίτη χώρα στο κόσμο αναλογικά, στις εξοπλιστικές δαπάνες και οι χώρες που παίρνουν τις παραγγελίες σας σήμερα (πλην Γαλλίας) δεν είναι μαζί σας! Γιατί; Ποιος και τί φταίει;». Την ίδια απορία έχω κι εγώ κι εσείς προφανώς φίλοι αναγνώστες. Όμως η απορία και μόνον δεν αρκεί, δεν αποτελεί μέρος της λύσης του προβλήματος. Θα μπορούσε βέβαια να υποστηριχθεί ότι η συλλογική απορία δημιουργεί ένα θετικό ρεύμα στροφής προς υπάρχον πρόβλημα, του οποίου η λύση προσωρινή ή τελεσίδικη θα μπορούσε να αρχίσει να διαφαίνεται. Ναι, αλλά τώρα τί γίνεται, προς τα πού βαδίζουμε, τί περιμένουμε, σε τί ελπίζουμε; Ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στις κοινές απορίες, αλλά και σε κάποιες άλλες εξαιρετικά ενδιαφέρουσες που κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί για το ίδιο θέμα. Κατ αρχήν, στην απορία του Σκοπιανού διανοούμενου θα μπορούσα να απαντήσω με απόλυτη ειλικρίνεια ότι φταίει: 1) Η αδιαφορία του Έλληνα. Με την επωδό π.χ. «εδώ ο κόσμος καίγεται κι οι Σκοπιανοί χτενίζονται, μ αυτούς θα ασχολούμαστε;», είναι ικανός να απέχει παντελώς από τα εθνικά δρώμενα αλλά και για τον επί πλέον λόγο ότι αντιμετωπίζει φιλικά την αντιπαλότητα γενικώς. Αντιδρά μόνον όταν ο άλλος επιμένει να είναι εχθρικός και επιχειρεί να προσβάλει τα ιερά και τα όσιά του 2) Η κακή εκτίμηση για το τελικό αποτέλεσμα: «έχουμε σοβαρότερα πράγματα να κάνουμε σε δέκα χρόνια το θέμα της ονομασίας θα έχει εξ ολοκλήρου ξεχαστεί», 3) Η εσφαλμένη οπτική μέσα από την οποία βιώνουμε τις εξελίξεις πάνω στο θέμα της ονομασίας και τον αλυτρωτισμό που καλλιεργείται στην εθνική και κυρίως στην εθνικιστική συνείδηση των Σκοπιανών 2 : «Έλα μωρέ και τι μας πειράζει που θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται ως Μακεδόνες ; Γιατί δεν γκρινιάζουμε και για τους Μακεδόνες της Κολομβίας;» ή «άσε τους ανθρώπους να νοιώσουν κι αυτοί κάποιοι, μια χούφτα είναι οι ταλαίπωροι κι έχουν την ανάγκη μας έ, δεν είναι και σωστό να τους στήνουμε στη γωνιά και να τους φιλοδωρούμε με άπερκατ» ή «βρε, δεν κάνουμε ένα ντου να τους δέσουμε χεροπόδαρα, που τολμούν και μας εναντιώνονται οι παρίες;». Ακραίες τελικώς τοποθετήσεις από αφελείς έως επικίνδυ- Του Αρχισυντάκτη 11

12 νες, που δίδουν το δικαίωμα στην άλλη πλευρά να παρουσιάζεται ως βαλλόμενη διαρκώς και αδίκως από έναν δυνάστη γείτονα που απαιτεί τα πάντα για τον εαυτό του, πέραν του δικαίου, της λογικής, της διεθνούς πρακτικής και του μέτρου. Προφανώς η αντιμετώπιση του Ελληνοσκοπιανού ζητήματος με επι- Alfred Moses χειρήματα της παραπάνω μορφής δεν είναι η πλέον ενδεδειγμένη, ενώ από την άλλη η ευαισθησία, η ξενοφιλία, η πολιτισμική υπερβολή δεν θα πρέπει να μας οδηγούν στο να είμαστε ενδοτικοί. Βέβαια ο κίνδυνος, που έχει αφετηρία τα πάσης φύσεως συμφέροντα και όχι μόνον των Σκοπιανών, ελλοχεύει. Αν οι γείτονές μας προβαίνουν σε τραβηγμένες από τα μαλλιά ενέργειες προκειμένου να διεκδικήσουν ό,τι δεν τους ανήκει, δεν οφείλεται κατ ανάγκη στις δικές τους φαντασιώσεις για την... ιστορική μετάπτωσή τους στο καλύτερο, μέσα από μια διαδικασία μετάλλαξης. Το πιθανότερο, όπερ και το χειρότερο, είναι να οφείλεται σε δήθεν φίλους τους ανθρωπιστές, που όμως είναι αυτοί που διεκδικούν και υφαρπάζουν τη μερίδα του λέοντος στη στήλη κέρδη, που εξασφαλίζονται κατόπιν μιας τριμερούς ή πολυμερούς συμφωνίας η οποία θα είναι τελικώς κομμένη και ραμμένη στα μέτρα τους. Γιατί όμως πάντα εμείς να πληρώνουμε το μάρμαρο; «Μια εξήγηση σ αυτό είναι η απάντηση που έδωσε στον ομογενή κ. Κουφαδάκη ο κ. Μόουζες (Πρόεδρος του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συμβουλίου και Εντεταλμένος Σύμβουλος των ΗΠΑ για το Κυπριακό), στο ερώτημα, σχετικά με την ευνοϊκή μεταχείριση των Τούρκων: Όταν υποβάλλουμε προτάσεις, οι Τούρκοι αντιδρούν και το συζητούμε. Εσείς ποτέ δεν διατυπώνετε τη διαφωνία σας» 3. Φαίνεται ότι πλην των Τούρκων αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο και οι Αλβανοί και οι Σκοπιανοί και οι Βούλγαροι. Κρίμα! Εμείς πιστεύουμε -εσφαλμένα- ότι στα κέντρα των αποφάσεων θα εκτιμήσουν τη σιωπή, τη σύνεση, την προσποιητή ή φυσική συστολή μας -ίσως και τη δειλία μας- και το ότι δεν διεκδικούμε, δεν επιμένουμε στα δίκαιά μας, δεν απαιτούμε ό,τι μας ανήκει. Είμαστε, αλίμονο και πάλι ακραίοι, άρα κατά συρροή μη αξιόπιστοι. Η νοημοσύνη όμως των ισχυρών δυνάμεων του κόσμου που σχεδιάζουν τις πορείες των λαών, δεν είναι συναισθηματική έτσι, καταλήγουμε να είμαστε πάντα οι έσχατοι στις προτιμήσεις τους, δηλαδή ζημιωμένοι. Πιστεύουν οι φίλοι μας Σκοπιανοί, ότι έχουν την αποκλειστικότητα των προτιμήσεων των Μεγάλων Δυνάμεων, λόγω της ιδιαιτερότητάς τους ως περιούσιου λαού, οι οποίοι και τους συμβουλεύουν (ενθαρρύνουν) δήθεν να απαιτούν από τη διεθνή κοινότητα για την πέραν πάσης λογικής, επίλυση των προβλημάτων τους. Αντί να παρακαθήσουν σε κοινή τράπεζα συζητήσεων και διευθετήσεων των διαφορών τους μαζί μας, αναζητούν τις ευοίωνες προοπτικές για το μέλλον του λαού τους στις πλάνες υποσχέσεις αυτών που υποστηρίζουν ότι τα πάντα στη ζωή αποδίδονται με τη φράση μπίζνες. Τόσο το χειρότερο γι αυτούς αν σκέφτονται να σκέπτονται έτσι. Προϋπήρξαμε κι εμείς θύματα των μεγάλων, των ισχυρών: Μικρά Ασία, Θράκη, Βόρειος Ήπειρος, Κύπρος, Ολοκαυτώματα Ποντίων και Μικρασιατών. Δεν πρέπει να τους έχει κανείς ιδιαίτερη εμπιστοσύνη. Περιστασιακό το ενδιαφέρον που δείχνουν για κάποιους από τους συμμάχους τους κι αυτό γιατί προσβλέπουν σε βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οφέλη. Διαφορετικά, δεν εξηγείται η τόση πρεμούρα από την πλευρά τους. 12 Τολμών

13 Αλι Αχμέτ, ηγέτης του αλβανικού κόμματος DUI, της FYROM. Δεν ξύπνησαν ξαφνικά με τ όνομα των φίλων στα χείλη τους. Η λύση των προβλημάτων των Σκοπιανών δεν βρίσκεται μέσα στους πολύπλοκους σχεδιασμούς των επιτελείων της εξωτερικής πολιτικής τους, αλλά στις ειλικρινείς συζητήσεις που θα διεξαχθούν με πνεύμα κατανόησης και αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των αρμοδίων οργάνων των δύο κρατών. Και αυτό πρέπει να γίνει γρήγορα, πριν ο λαός αρχίσει να αμφισβητεί την ηγεσία του. Ήδη, ο Αλί Αχμέτ αρχηγός του μεγαλύτερου αλβανικού κόμματος DUI που συγκυβερνά με το BMPO - ΔΠΜΗΕ του Πρωθυπουργού Γκρούεφσκι, ονόμασε τα Σκόπια πρωτεύουσα της Δαρδανίας 4 όπως ακριβώς κατά καιρούς υπέδειξαν Έλληνες ιστορικοί. Και άλλοι όμως Αλβανοί ηγέτες (Άμπεν Τζαφέρι, Νεβζάτ Χαλίλι κ.λπ.) αρνούνται να υποστηρίξουν το σκοπιανό μακεδονισμό και μεγαλοϊδεατισμό του Πρωθυπουργού τους. Προτείνουν δε ονόματα για τα Σκόπια (που είναι ασφαλώς και δική τους πατρίδα) όπως : Δημοκρατία της Αχρίδας, Ιλλυρίδα, Δαρδανία και άλλα. Σε κάποιες από τις ερωτήσεις ίσως η απάντηση αναδύεται μέσα από την επίμονη σκέψη: «Τη λύση στο Ελληνοσκοπιανό μάλλον θα κληθεί να εκβιάσει η σλαβική περηφάνεια του λαού της FYROM». Το χουμε επισημάνει αυτό άλλωστε και παλαιότερα και το αναλύσαμε ελπίζω διεξοδικά 5. Αρκεί να περισσέψει το αίσθημα της αυτοεκτίμησης στο σλαβικό λαό. Αν δεν τελεσφορήσει αυτή η λύση, τότε μπροστά μας θα συναντήσουμε τα χειρότερα. Του Αρχισυντάκτη 1 Β.Δ. Βασιλειάδης, τ. δ/ντής Εθνικής Κτηματικής Τραπέζης, Σκοπιανών απορία, ΕΛΛΗΝΙΚΟ Παρατηρητήριο, τεύχ. 42, σελ Π. Γιαννακόπουλος, Σκοπιανών παρασπονδίες συνέχεια, ΤΟΛΜΩΝ, τευχ ΕΛΛΗΝΙΚΟ Παρατηρητήριο, τευχ. 36, σελ Κωνσταντίνος Χολέβας, «Οι Αλβανοί και η άλλη λύση του Σκοπιανού», ΠΟ- ΛΙΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, Στ. Παπαθεμελή, Δεκ Π. Γιαννακόπουλος, Ελλάς, FYROM και Ενδιάμεση Συμφωνία, ΤΟΛΜΩΝ, τευχ. 26. Του Αρχισυντάκτη 13

14 Το νέο Εθνικό Δόγμα του Βουλγαρικού Λαού Του Κωνσταντίνου Βαβούσκου Mετά την κατάρρευσιν του σοβιετικού συστήματος εις την Ευρώπην έκαστον κράτος, από τα όσα ετέλουν υπ αυτό, απεφάσισε να αναπροσαρμόση τα προγράμματά του και την εν γένει πορείαν του, συμφώνως προς τα νέα πλέον πολιτικά και κοινωνικά δεδομένα. Η Βουλγαρία ηκολούθησεν αυτήν την τακτικήν εκκαθαρίζουσα σγχρόνως και τας σχέσεις της προς το ιστορικόν της παρελθόν, δοθέντος ότι είναι η μόνη χώρα μεταξύ των ηττημένων του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, η οποία εξήλθε του πολέμου τούτου ουχί μόνον χωρίς εδαφικάς απωλείας, αλλά μεγαλυτέρα εδαφικώς από όσον ήτο προπολεμικώς, αφού προσέθεσεν εις τα προπολεμικά εδάφη της νέαν περιοχήν την της Δοβρουτσάς. Το γεγονός αυτό ενεθάρρυνε προφανώς την σύγχρονον πλέον Βουλγαρίαν να θέση επί τάπητος υπό μορφήν νέου προγράμματος όλας τας εις το παρελθόν εδαφικάς της διεκδικήσεις, αι οποίαι δεν ικανοποιήθησαν μεν, αλλά έγινε προσπάθεια να διατηρηθούν ενεργοί υπό μορφήν σαφούς αναφοράς των εις το νέον πρόγραμμα. Την σοβαρότητα του προγράμματος, του νέου πλέον, αποδεικνύει η σύνθεσις της επιτροπής, η οποία το εξεπόνησεν, και ο τίτλος ο οποίος εδόθη εις αυτό. Τοιουτοτρόπως έχομεν πλέον τον τίτλο «βουλγαρικόν εθνικόν δόγμα». Ας ίδωμεν και ας εξετάσωμεν αυτό προβαίνοντες και εις όσας παρατηρήσεις είναι δυνατόν να διατυπωθούν επ αυτού. Το έτος 1997 εξεδόθη το πρώτον μέρος του Βουλγαρικού Εθνικού Δόγματος με εκδότην το Επιστημονικόν Κέντρον δια την Βουλγαρικήν Εθνικήν Στρατηγικήν και τίτλον «Η Βουλγαρία κατά τον εικοστόν πρώτον αιώνα». Ειδικώτερον, το πρώτον τούτο μέρος έχει εκπονηθή από επιτροπήν ακαδημαϊκών, καθηγητών, υφηγητών και επιμελητών Πανεπιστημίων ως και στρατιωτικών, εκ των οποίων παρουσιάζονται, α) εις το προσχέδιον ως συμπρόεδροι τέσσαρες καθηγηταί, ήτοι οι Αγγέλ Γκαλάμπωφ, Γκεόργκι Μάρκωφ, Γκρηγκόρ Βέ- 14 Κωνσταντίνου Βαβούσκου

15 Τολμών λεφ και Στεφάν Βοντενιτσάρωφ, β) εις το Συμβούλιον Εμπειρογνωμόνων δια τον προσδιορισμόν του βουλγαρικού εθνικού ιδεώδους και των εθνικών συμφερόντων τριάκοντα οκτώ (38) μεταξύ των οποίων οι τέσσαρες συμπρόεδροι και οι στρατιωτικοί, ήτοι ο στρατηγός Μίχο Μίχωφ Α ΓΕΕΘΑ, ο αντιστράτηγος Νέσιο Νέσιεφ και οι συνταγματάρχαι Ντημήταρ Ζαφείρωφ και Σέβο Γιαβάσεφ, γ) ως συγγραφείς συντάκται δώδεκα (12), μεταξύ των οποίων οι αναφερθέντες τέσσαρες συμπρόεδροι και ο συνταγματάρχης Ντημήταρ Ζαφείρωφ και δ) ως βιβλιοκριταί, προφανώς αυτοί οι οποίοι ήλεγξαν την τελικήν μορφήν του κειμένου, ο συμπρόεδρος, εμπειρογνώμων και συντάκτης Γκεόργκι Μαρκώφ, οι καθηγηταί Ιβάν Μάτεφ και Κωνσταντίν Κόσεφ, ο οποίος είναι και ακαδημαϊκός, και ο στρατηγός Μίχο Μίχωφ Α ΓΕΕΘΑ (του συμβουλίου εμπειρογνωμόνων). Εις την τελικήν έκδοσιν αναφέρονται η αυτή συντακτική ομάς με διευθυντήν εκδόσεως τον καθηγητήν Γκριγκόρ Βέλεφ, οι αυτοί βιβλιοκριτικοί με την προσθήκην εις αυτούς ενός πέμπτου μέλους, του καθηγητού Χρήστο Γκένσεφ, μέλος του συμβουλίου εμπειρογνωμόνων, και με αναφοράν της ιδιότητός του ως προέδρου του Ακαδημαϊκού Φόρουμ Εθνικής Πολιτικής. Ευχαριστίαι εκφράζονται εις την ΕΠΕ «Γνώση», η οποία υπήρξεν ο χρηματοδότης, και εκδότης και εις το Ινστιτούτον Μεταλλογνωσίας της βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών. Αυτό το πρώτον μέρος παρεδόθη υπό της στρατιωτικής επιτροπής, κατά την διάρκειαν επισήμου τελετής, εις τον πρόεδρον της Βουλγαρίας Π.Στογιάνωφ, ο οποίος εκάλεσεν όλους τους παράγοντας του Βουλγαρικού Εθνους να αποδεχθούν, να ενστερνισθούν το Δόγμα τούτο και να εργασθούν δια την επιτυχή εφαρμογήν αυτού. Το επόμενον έτος 1998 εξεδόθη υπό του αυτού εδοτικού οίκου «Γνώση» το Α πρόγραμμα, υπό τον τίτλον «Προστασία και πνευματική ενότης των Βουλγάρων του κόσμου», του δευτέρου μέρους υπό τον γενικόν τίτλον εθνικά στρατηγικά προγράμματα με υπότιτλον, όπως και εις το Α μέρος, «Η Βουλγαρία κατά τον εικοστόν πρώτον αιώνα» του Επιστημονικού Κέντρου δια την βουλγαρικήν εθνικήν στρατηγικήν. Η συγγραφική ομάς απηρτίσθη από τους καθηγητάς Γκριγκόρ Βέλεφ, υπεύθυνον συντάξεως και Ιβάν Κότσεφ, τους επιμελητάς Dr.Εμελ Αλεξαντρώφ, Dr.Ντημήτρη Γκότσεφ, Dr. Ιορντάν Κόλεφ, Σπάε Τάσεφ και Dr. Τριαντάφιλ Μίτεφ, η ομάς εμπειρογνωμόνων από τους καθηγητάς Dr. Γκεόργκι Μπακάλωφ, Dr. Γκεόργκι Λιαρκώφ, Dr. Μιχαήλ Βιντέτωφ, Dr. Ορλίν Ζλατάρωφ και τον Dr. Ιορντάν Γιάνεφ και η ομάς κριτικών από τους καθηγητάς Dr. Βεσελίν Τραϊάνωφ, Dr. Γκεόργκι Μαρκώφ και Dr. Ντόρα Μίρτσεβα. Εις το οπισθόφυλλον υπό τον τίτλον «Βουλγαρικόν εθνικόν ιδεώδες δια τον 21 ον αιώνα» αναγράφεται «ελευθέρα, ανεξάρτητος, δημοκρατική και ευημερούσα Βουλγαρία, πνευματικός παράγων συνενώσεως του βουλγαρικού έθνους και στήριγμα των Βουλγάρων ανά τον κόσμον». (Το κείμενον του Βουλγαρικού Εθνικού Δόγματος με πολλάς παρατηρήσεις και σχόλια επ αυτού οφείλεται εις τον Δημ. Θ. Μανίκαν). Ως λόγος συγγραφής και εκδόσεως του εν όψει Δόγματος αναφέρεται ότι «όλα τα σύγχρονα κράτη (ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία, Ιαπωνία κ.α.) έχουν τα δικά των εθνικά δόγματα. Εθνικά δόγματα έχουν και οι γείτονές μας εις τα Βαλκάνια (το ελληνικόν εθνικόν δόγμα Η μεγάλη Ιδέα εδημιουργήθη προ 170 ετών)». Σημειώ όλως ιδιαιτέρως την φράσιν: «Κεντρική ιδέα των δογμάτων των βαλκανικών κρατών συνιστούν σαφείς γεωπολιτικοί στόχοι και συμφέροντα, τα οποία κατευθύνονται εις την εδαφικήν των διεύρυνσιν εις βάρος της Βουλγαρίας», (η οποία φράσις αποκαλύπτει ήδη εξ αρχής το πνεύμα υπό το οποίον συνετάγη το εν όψει Δόγμα του βουλγαρικού λαού, χωρίς αυτό να επηρεάζεται από την παρατήρησιν του σχολιαστού του κειμένου και ήδη αναφερθέντος Δ.Μανίκα ότι η φράσις αύτη τελικώς διεγράφη εις την τελικήν έκδοσιν και διετηρήθη μόνον η περί της Μεγάλης Ιδέας διατύπωσις). Ως θεωρητική βάσις του Δόγματος αναγράφεται η καταγγελία της στρεβλώ- Το νέο Εθνικό Δόγμα του Βουλγαρικού Λαού 15

16 σεως εκ της μαρξιστικής-λενινιστικής ιδεολογίας των εννοιών έθνος, εθνικισμός, εθνικότης κ.λ.π., η οποία είχεν ως αποτέλεσμα την παραμόρφωσιν της σκέψεως ολοκλήρων γενεών της Βουλγαρίας. Εδώ πρέπει να γίνη αντικείμενον ιδιαιτέρας προσοχής η μάλλον δυσανάλογος εις έκτασιν του όλου Δόγματος, ως θα αναφερθή και αργότερον, ανάπτυξις του θέματος των σχέσεων της σημερινής Βουλγαρίας με το κράτος των Σκοπείων. Είναι ένα θέμα που ενοχλεί ιδιαιτέρως την Βουλγαρίαν, η οποία δεν παύει να θεωρεί το κράτος αυτό ουχί μόνον ως παλαιάν περιοχήν βουλγαρικής εθνικής επιρροής, αλλ ως τμήμα ομοιομόρφου εθνικής καταγωγής και πολιτισμού. Η θέσις όμως ενταύθα δεν αναφέρεται εις την αποτυχούσαν προσάρτησιν της περιοχής Σκοπείων εις την Βουλγαρίαν (ως συνέβη κατά την περίοδον της συμμαχίας με την Γερμανίαν μετά την κατάρρευσιν της Γιουγκοσλαυίας κατά τον B παγκόσμιον πόλεμον), αλλ εις την ενίσχυσιν αυτής δια της προσπαθείας όπως αναγνωρισθή ως ανεξάρτητος διεθνώς, προφανώς δια να μη υφίσταται την επιρροήν ή πίεσιν της Σερβίας (μετά την κατάρρευσιν της Γιουγκοσλαυίας ως ενιαίου κράτους) ή της Ελλάδος και να δυνηθή ενδεχομένως να σχηματίσει μελλοντικώς μίαν ομοσπονδίαν μετ αυτού, γεγονός, το οποίον το Δόγμα δεν αποκλείει (δεν θεωρεί απίθανον, ως θα αναφερθή ευθύς εν συνεχεία). Αξιοσημείωτος όμως είναι η θέσις του Δόγματος ως προς την ονομασίαν του κράτους των Σκοπείων, διότι αυτό δεν ακολουθεί, ως προς αυτήν, τους Σκοπειανούς, οι οποίοι υιοθέτησαν την γνωστήν ονομασίαν «Μακεδονία». Ιδού η σχετική διατύπωσις του Δόγματος. «Ο θρίαμβος της βουλγαρικής διπλωματίας δεν έγκειται εις το ότι πρώτη αυτή ανεγνώρισε την ανεξαρτησία της Μακεδονίας, αλλά εις το ότι κατορθώνει να πείση την διεθνή κοινότητα να την αναγνωρίσει». Η Ελλάδα έχει ισχυρούς λόγους να αμφισβητή το όνομα της Μακεδονίας. Ανάμεσα εις την αρχαίαν Μακεδονίαν και την σύγχρονον Δημοκρατίαν δεν υπήρξε απολύτως καμμία εθνοτική, πολιτιστική, γλωσσική ακόμη και εδαφική διαδοχή. Περισσότερα από τα εδάφη της σημερινής Μακεδονίας δεν απετέλουν μέρος του αρχαίου βασιλείου (πριν αυτό κατακτήσει και πολλάς άλλας χώρας). Πόλεις όπως η Φιλιππούπολις, η Αλεξάνδρεια και η Βαγδάτη έχουν, ίσως, περισσοτέρους λόγους από τα Σκόπεια να αξιώνουν δια την κληρονομίαν του Αλεξάνδρου του Μακεδόνος. Το γεγονός ότι με τας εκστρατείας του ο μεγάλος στρατηλάτης διέδωσε τον ελληνικόν πολιτισμόν αυτό είναι αναμφισβήτητον. Κατά την διάρκειαν των αιώνων και μετά τας μεγάλας μετακινήσεις των λαών, το όνομα της Μακεδονίας ήτο άγνωστον εις τα 4/5 των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι, συμφώνως προς τους αδελφούς Μιλαντίνωφ [πρόκειται περί Ελλήνων εξ Αχρίδος, η οποία κατά τον πρώτον υπουργόν Παιδείας του Βουλγαρικού Πριγκιπάτου Jirecek (Geschichte der Bulgaren 1876, σελ. 211) ήτο ήδη από του ΙΒ αιώνος το προπύργιον του Ελληνισμού] ήσαν Βούλ- 16 Κωνσταντίνου Βαβούσκου

17 Τολμών γαροι. Ελληνες εθνικισταί πριν από 1 1/2 αιώνα ευρίσκουν εκ νέου τον όρον Μακεδονία με την ελπίδα να ελληνοποιήσουν την περιοχήν [δεν υπήρχεν ανάγκη ελληνοποιήσεως διότι η περιοχή ανήκε κατά πλειοψηφίαν εις τον Ελληνισμόν, βλ. σχετικώς εμήν μελέτην Η πληθυσμιακή κατάστασις εις το κράτος των Σκοπείων. Ιστορική άποψις και σημερινή πραγματικότης, εκδ. Ο ΤΟΛΜΩΝ τεύχ.27 ον, σελ.73 και τον Σκοπειανόν σύγχρονον συγγραφέα Krste Bitoski, Dejnosta na Pelagoniskata Mitropolija , Σκόπεια 1968, σελ.35-43: «Κατά τους εκκλησιαστικούς αγώνας του το Μακεδονικόν έθνος δεν θα έλθη αντιμέτωπον με Ελληνας τινάς, αλλά κυρίως με τους Βλαχογκρεκομάνους (οι οποίοι) καθίστανται η κυρία δύναμις δια την προώθησιν της Μεγάλης ελληνικής ιδέας. Οι ναοί και τα σχολεία της πόλεως Μοναστηρίου κατά τα μέσα του 19 ου αιώνος ήσαν εις ελληνικάς χείρας]. Πολλοί Βούλγαροι από αυτά τα εδάφη ηγωνίσθησαν εναντίον της χρήσεως αυτού του ονόματος». «Εις τας αρχάς της δεκαετίας του 90 εις την Ελλάδα επραγματοποιήθησαν πολλαί διαδηλώσεις εναντίον της ανεξαρτησίας της Μακεδονίας. Εχομεν βασίμους λόγους να πιστεύωμεν ότι αυτό το οποίον κάποιοι κύκλοι εις την Ελλάδα ημφεσβήτουν το δεν ήτο το δικαίωμα των Σκοπείων να φέρη το όνομα Μακεδονία, αλλά το δικαίωμα να απαιτήση την ανεξαρτησία της. Η Ελλάς επεθύμει να παραμείνει η Μακεδονία» εντός της Γιουγκοσλαβίας» (αυτή είναι η εκτίμησις του Δόγματος). Και το Δόγμα συνεχίζει: «Μία μορφή ομοσπονδίας μεταξύ των δύο χωρών μας, δεν είναι απίθανη, αλλά θα πρέπει να έχουν ενταχθεί εις την Ε.Ε. Ακόμη όμως ένας λόγος δύναται να οδηγήση εις την Ομοσπονδίαν, εάν εμφανισθή κίνδυνος αλλοιώσεως της εθνικής ισορροπίας εις την Μακεδονίαν». Αυτή η διατύπωσις χρήζει προσοχής αν και, όπως είναι άλλοθεν γνωστόν, αι σχέσεις των δύο διεταράχθησαν ως προς την γλώσσαν (επί μακρόν χρονικόν διάστημα δεν υπεγράφοντο μεταξύ Βουλγαρίας και Σκοπείων συμβάσεις λόγω διαφωνίας των εις ποίαν γλώσσαν θα έπρεπε αύται να διατυπωθούν, των μεν Βουλγάρων ισχυριζομένων ότι έπρεπε να διατυπωθούν εις την Βουλγαρικήν, διότι και η Σκοπειανή είναι βουλγαρική διάλεκτος, των δε Σκοπειανών επιμενόντων ότι έπρεπε να διατυπωθούν εις την μακεδονικήν (και ιδία εις την γλώσσαν της περιοχής Πριλάπου, η οποία ελήφθη ως βάσις διαμορφώσεως της Σκοπειανής διαλέκτου). Το νέο Εθνικό Δόγμα του Βουλγαρικού Λαού 17

18 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπογράφει τη Συνθήκη των Σεβρών, στο ημαρχείο της πόλης, την 10 Αυγούστου (Αθήνα, Ίδρυμα Ιστορίας Ε. Βενιζέλου) Το Δόγμα δεν παραλείπει να αναφερθή και εις τας αντιδράσεις, αι οποίαι προεκλήθησαν εις την Ελλάδα εξ αιτίας της διεκδικήσεως υπό των Σκοπείων της ονομασίας Μακεδονία, ως προς την οποίαν, όπως σημειώνει το Δόγμα περαιτέρω, υπάρχει «λυσσαλέα (μακεδονίστικη) προπαγάνδα». Το Δόγμα συνεχίζει με αναφοράν ιδιαιτέραν εις την Ελλάδα: «Η μοναδική χώρα με την οποίαν η Βουλγαρία έχει σύνορα, τα οποία επέβαλαν εξωτερικαί δυνάμεις, και με την οποίαν δεν έχει επιτευχθεί κανενός είδους αναθεώρησις, είναι η Ελλάς. Είμαστε όμως υποχρεωμένοι να δεχθώμεν ότι τα σύνορά μας με την Ελλάδα έχουν αυτήν την μορφήν με αποκλειστικήν ευθύνην της Βουλγαρίας. Πρέπει επομένως να δεχθώμεν οριστικώς τα σύνορά μας με την Ελλάδα». Αυτή η διατύπωσις είναι αξιοπρόσεκτος και σημαντικοτάτη ως προς τας σχέσεις του Δόγματος με την Ελλάδα. Η διατύπωσις δεν πείθει όμως μετά τας εν συνεχεία διατυπώσεις του Δόγματος και τας προτάσεις, τας οποίας εισηγείται. Ιδού αύται : «Οσον αφορά τους Βουλγάρους, οι οποίοι ζουν εις την Ελλάδα, ωρισμένες δηλώσεις του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας μας επιτρέπουν να πιστεύωμεν ότι η Ελλάς συνειδητοποιεί ότι είναι προς το συμφέρον τους να τους προστατεύσει από την λυσσαλέα μακεδονίστικη προπαγάνδα επιτρέποντας να αναπτύξουν τον βουλγαρικόν τους πολιτισμόν». Η Βουλγαρία αναγνωρίζει ότι υπάρχει (όντως άλλωστε) «λυσσαλέα μακεδονίστικη προπαγάνδα», αλλά προσφέρεται να προστατεύση από αυτήν την Ελλάδα δια της διευκολύνσεως των κατοικούντων εις αυτήν Βουλγάρων να αναπτύξουν τον βουλγαρικόν των πολιτισμόν. «Η Βουλγαρία», συνεχίζει το Δόγμα, «πρέπει να χαίρεται αν αυτοί είναι πολίται της Ελλάδος και εργάζονται δια την προσέγγισιν των δύο χωρών. Τον ίδιον ρόλον πρέπει να αναλάβουν και οι Ελληνες και Σαρακατσάνοι, οι οποίοι ζουν εις την Βουλγαρίαν. Κάθε μία από τας δύο χώρας να έχη ζωτικόν συμφέρον από την διαφύλαξη της εδαφικής ακεραιότητος της άλλης». Τοιουτοτρόπως όμως προβάλλεται, πλέον ή σαφώς, η θέσις της Βουλγαρίας ότι υπάρχουν εις την Ελλάδα Βούλγαροι, περί των οποίων θα αναφερθούμε εκτενέστερα κατά την στιγμήν της ειδικής σχετικής διατυπώσεως του Δόγματος. Σημειούμεν πάντως ότι τονίζεται η διαφύλαξις της εδαφικής ακεραιότητος αμφοτέρων των χωρών με προσφοράν ανταλλάγματος ως προς τους βιούντας εις την Βουλγαρίαν Σαρακατσάνους και τους άλλους Ελληνας, όσους απέμειναν εις την Ανατολικήν Ρωμυλίαν μετά τους διωγμούς του [Βλ. περί αυτού αντί πολλών άλλων Joran Crijic (1918): la population grecque a e te expulse en masse de la Bulgarie]. Παρ όλα ταύτα τονίζεται ρητώς εις το Δόγμα κατά τρόπον κατηγορηματικόν ότι η Βουλγαρία έχει ανάγκην την άνευ προϋποθέσεων έξοδον εις το Αιγαίον. Η Βουλγαρία ποτέ δεν υπεχώρησεν από αυτό το δικαίωμα το οποίον της εξασφάλισεν η συνθήκη του Νεϊγύ. Η συνθήκη του Νεϊγύ ετερμάτισε τον Πρώτον Παγκόσμιον Πόλεμον μεταξύ των συμμάχων της εγκαρδίου συνεννοήσεως (entente cordiale), (εις τους οποί- 18 Κωνσταντίνου Βαβούσκου

19 Τολμών ους ανήκε και η Ελλάς), και Βουλγαρίας υπογραφείσα εις το προάστειον των Παρισίων Νεϊγύ (με την Τουρκίαν υπεγράφη η συνθήκη των Σεβρών, με την Αυστροουγγαρίαν η συνθήκη του Τριανόν και με την Γερμανίαν η συνθήκη των Βερσαλιών). Και το Δόγμα συνεχίζει: «Κατά τον ίδιον τρόπον η Ελλάς επιθυμεί οικονομικήν πρόσβασιν εις την Μαύρην Θάλασσαν, όπου εδώ και αιώνες ο ελληνικός πολιτισμός έχει την δική του παρουσία. Αν η Βουλγαρία αποκτήσει ελευθέραν γραμμήν εις το Αιγαίον και η Ελλάς εις την Μαύρην Θάλασσαν, τότε η βόρειος Ελλάς από εμπόδιον εξόδου προς την Μεσόγειον, θα μετατραπή εις νότιον προστατευτικόν ανάχωμα της Βουλγαρίας εις ενδεχομένην πρόκλησιν από την πλευράν του Ισλάμ. Δια να είναι αποτελεσματική παρομοία γεωπολιτική τοποθέτησις, θα ηδύνατο εκάστη των δύο χωρών να παραχωρήση εις την άλλην μίαν ελευθέραν ζώνην και γιατί όχι μίαν μικρήν παρουσίαν κυρίαρχον εις την αντίστοιχον θάλασσαν. Η Βουλγαρία βλέπει πάντα εις το Αιγαίον με όσον το δυνατόν ευρυτέραν εδαφικήν περιοχήν. Παρά δε τας καλάς σχέσεις δεν φαίνεται διατεθειμένη να απαρνηθή μίαν καλήν ευκαιρίαν εις περίπτωσιν ελληνοτουρκικών προβλημάτων (πρέπει ιδιαιτέρως να παρατηρηθή η παράγραφος αυτή: Η Βουλγαρία καραδοκεί ελληνοτουρκικάς περιπλοκάς δια να επέμβη). Και εξηγείται: «Τα εθνικά συμφέροντα δεν δύνανται και δεν γίνεται να περιορισθούν εις τα εδαφικά όρια του κράτους. Εδώ δεν τίθεται θέμα παραλόγων εδαφικών αξιώσεων έναντι των γειτόνων μας. Το κύριον είναι η διατήρησις της εθνικής βουλγαρικής συνειδήσεως, του εθνικού βουλγαρικού πληθυσμού, ο οποίος παρέμεινε εις ξένην επικράτειαν μετά τους βαλκανικούς και παγκοσμίους πολέμους. Εν όψει πάντων τούτων ρίπτεται το σύνθημα το καλύπτον πάντα ταύτα: Βούλγαρε θυμίσου το παρελθόν, πίστεψε εις το μέλλον. Το Δόγμα προχωρεί περαιτέρω εις το ιστορικόν παρελθόν των Βουλγάρων και γράφει: Η βουλγαρική εθνότης εμφανίζεται ως αποτέλεσμα βιογενετικής και κοινωνικοπολιτιστικής συνθέσεως κυρίως μεταξύ τριών εθνικών ρευμάτων: Θρακών, Σλαύων και Προβουλγάρων. Η ανάλυσις αυτών των τριών ρευμάτων έχει ως εξής: α) Θράκες (πρώτον εποικοδομητικόν στοιχείον της βουλγαρικής εθνότητος) : Η συμμετοχή των υποτιμάται εντόνως, όπερ Η Συνθήκη του Νεϊγύ, υπογράφηκε στις 14 Νοεμβρίου 1919 Το νέο Εθνικό Δόγμα του Βουλγαρικού Λαού 19

20 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Η κατάληψη της Αδριανούπολης από τους Βουλγάρους. (Σύνοψις Ιστοριών, Ιωάννη Σκυλίτση) δεν είναι ορθόν, διότι υποτιμώντες την θρακικήν συμμετοχήν η βουλγαρική εθνική ιστορία στερείται αβασίμως της πλουσίας πολιτιστικής κληρονομίας των Θρακών αφήνοντας αυτούς εις την ζώνην του προκρατικού και μη βουλγαρικού παρελθόντος. Κατά τον 6 ον -7 ον αιώνα εν μέρει εκρωμαϊσθέντας και εξελληνισθέντας τους βρίσκουν οι ελθόντες Σλαύοι και Προβούλγαροι. Τονίζεται όμως ότι οι Θράκες διαφέρουν από τους Ελληνας. β) Σλαύοι (δεύτερον εποικοδομητικόν στοιχείον βουλγαρικής εθνότητος) : Μέχρι της αφίξεώς των η περιοχή κατωκείτο από Ελληνας, Ιλλυριούς, Μακεδόνας και πρό πάντων Θράκας, οι οποίοι αφομοιούνται από τας πολύ πιο πολυαρίθμους και εθνικώς ομοιογενεστέρας μάζας των Σλαύων, οι οποίοι μετέχουν τοιουτοτρόπως εις την διαμόρφωσιν του βουλγαρικού έθνους. Το Δόγμα πάντως αναφέρει Μακεδόνας. γ) Προβούλγαροι (τρίτον εποικοδομητικόν στοιχείον βουλγαρικής εθνότητος): Οι Προβούλγαροι, οι οποίοι ανήκουν εις την μογγολοειδή φυλήν με πατρογονικήν γην το Παμίρ και το Ινδοκούς. Η κοινή απειλή του Βυζαντίου όπως και η συνεχής επαφή μεταξύ των δύο εθνών (Σλαύων-Προβουλγάρων) απετέλεσε προϋπόθεσιν ταχείας προσεγγίσεως και αναπτύξεως. Η κυριαρχία του σλαυικού στοιχείου επιβάλλει την σλαυικήν γλώσσαν με μεγάλον αριθμόν λέξεων και εκφράσεων της προβουλγαρικής γλώσσης. Κατά το Δόγμα βουλγαρικός εθνικός χώρος γενικώς θεωρείται κάθε περιοχή της Βαλκανικής, η οποία ευρέθη ως προς ωρισμένον χρονικόν διάστημα υπό βουλγαρικήν κατοχήν ή εις την οποίαν ευρέθησαν δι ωρισμένον χρονικόν διάστημα και Βούλγαροι. Εν τη εννοία ταύτη ο κυβερνήτης της Θεσσαλονίκης και ο βασιλεύς της Σερβίας είναι εις την πραγματικότητα υποτελείς της πόλεως του Τυρνόβου. Η εδαφική έκτασις του βουλγαρικού κράτους επί Συμεών ( μ.Χ.) όταν εκτείνεται μεταξύ τριών θαλασσών και μέχρι τα Καρπάθια προς βορράν ορίζει τον βουλγαρικόν εθνικόν χώρον. Κατά την εποχήν του ΑΣΕΝ το βουλγαρικόν Βασίλειον λαμβάνει μέσω του Πάπα την επίσημον διεθνή αναγνώρισιν της κυριαρχίας του (1204μ.Χ.) και μεταβάλλεται εις αποφασιστικόν παράγοντα της βαλκανικής πολιτικής. Η αναγνώρισις της ανεξαρτήτου βουλγαρικής εκκλησίας (το 1870 με σουλτανικόν φιρμάνιον: βουλγαρική Εξαρχία) είναι ιστορική πράξις, διότι με αυτήν αναγνωρίζεται και η ύπαρξις του βουλγαρικού έθνους εις την οθωμανικήν αυτοκρατορίαν. Η δική της αποκλειστική σημασία είναι ότι διαγράφει τα εθνικά εδαφικά όρια του βουλγαρικού έθνους εις τα Βαλκάνια. Όπως ορθώς παρατηρεί ο κ.μανίκας, εδώ βεβαίως δεν γίνεται μνεία της περιωρισμένης αρχικά εκτάσεως της Βουλγαρικής Εξαρχίας, ούτε του δυνητικού και όχι 20 Κωνσταντίνου Βαβούσκου

21 Τολμών υποχρεωτικού χαρακτήρος του άρθρου 10 του φιρμανίου. Με έμφασιν διατυπούται ότι η οικοδόμησις του βουλγαρικού κράτους πρέπει να πραγματοποιηθεί ουχί μόνον με αγώνας κατά της οθωμανικής κυριαρχίας, αλλά και κατά των βλέψεων των βαλκανικών κρατών, Ελλάδος, Σερβίας, Ρουμανίας, τα οποία δημιουργούν κράτη προ των Βουλγάρων. Εις τας χώρας ταύτας επικρατούν επιδιώξεις προς αποκατάστασιν του παλαιού Βιλαετίου, αι οποίαι εύρον θέσιν εις την λεγομένην «Μεγάλην Ιδέαν» του ελληνικού Βασιλείου και εις το Σχεδίασμα του Ηλ. Γκαρασάνιν, το οποίον υπεραμύνεται της αποκαταστάσεως του σερβικού βασιλείου του Ντουσάν. Και τα δύο εθνικά δόγματα, τα οποία κατηρτίσθησαν βάσει του «ιστορικού δικαιώματος», διεκδικούν βουλγαρικά εδάφη και επιτυγχάνουν να προσαρτήσουν καθαρόν βουλγαρικόν πληθυσμόν. Εν αντιθέσει προς το μεσαιωνικόν, ως προς το πνεύμα του, ιστορικόν δικαίωμα, το σύνολον της βουλγαρικής κοινωνίας αντιπαρατίθεται προβάλλοντας την λίαν σύγχρονον δια την Νέαν Ευρώπην αρχήν του αυτοπροσδιορισμού. Το Δόγμα συνοψίζον τα υπερφίαλα ιστορικά στοιχεία (επιδρομών εις τον χώρον του Βυζαντίου εκ του οποίου τελικώς ηττηθέντες οι Βούλγαροι εξηφανίσθησαν) καταλήγει εις την διατύπωσιν, την μεγαλοβουλγαρικήν ως εξής: «Ο Λέφσκυ τονίζει την ανάγκην να συγκεντρωθούν και τα τέσσερα σημεία των βουλγαρικών εδαφών, δηλ.η Δοβρουτσά, η Μοισία, η Θράκη και η Μακεδονία (1871)». Εν τη αυτή εννοία το Δόγμα συνεχίζει: Με την υπογραφήν της προκαταρκτικής συνθήκης ειρήνης του Αγίου Στεφάνου (3 Μαρτίου 1871) γνωστοποιείται η δημιουργία ανεξαρτήτου βουλγαρικού Κράτους το οποίον περιλαμβάνει περί το 80% των εθνικών εδαφών στα Βαλκάνια. Οι Σκοπειανοί σήμερον αντιδικούν και προς την Βουλγαρίαν. Περίφημος κατέστη η διαφωνία των με αυτήν ως προς την χρησιμοποιουμένην υπ αυτών γλώσσαν, διότι επέμειναν εις την διατύπωσιν των μεταξύ αυτών και της Βουλγαρίας συναπτομένων συμβάσεων εις αμφοτέρων την γλώσσαν, δηλ. εις την βουλγαρικήν και μακεδονικήν προκαλούντες τοιουτοτρόπως την διαφωνίαν και την ειρωνείαν των Βουλγάρων, οι οποίοι ισχυρίζονται (δικαίως) ότι πρόκειται περί της μιας και αυτής γλώσσης. Η σύγχρονος Βουλγαρία έχει, πολιτικώς, αναγνωρίσει το κράτος των Σκοπείων ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας», εθνολογικώς όμως ουδεμίαν Μακεδονίαν των Σκοπείων αναγνωρίζει (διότι τους Σλαύους κατοίκους αυτής θεωρεί Βουλγάρους). Πράγματι, το σύγχρονον δόγμα του βουλγαρικού λαού, το οποίον κατηρτίσθη, ως ελέχθη, υπό ομάδος ακαδημαϊκών, καθηγητών Πανεπιστημίου και αντιστρατήγων, ορίζει μεταξύ άλλων, ως ήδη ελέχθη, και τα εξής: «Η Ελλάς έχει ισχυρούς λόγους να αμφισβητεί το όνομα της Μακεδονίας (των Σκοπείων). Ανάμεσα εις την αρχαίαν Μακεδονίαν και την σύγχρονον Δημοκρατίαν δεν υπάρχει απολύτως καμμία εθνοτική, πολιτιστική, γλωσσική ακό- Αλλαγές στα εδάφη της Τουρκίας από 1856 έως (Έκδοση John Bartholomew & Son, Edinbourgh)

22 Το Κρούσοβο, στο οποίο έγιναν σφαγές Ελλήνων από τους Βουλγάρους, στην «Επανάσταση του Ίλιντεν», το μη και εδαφική διαδοχή. Πόλεις όπως η Φιλιππούπολις, η Αλεξάνδρεια και η Βαγδάτη έχουν ίσως περισσοτέρους λόγους από τα Σκόπεια να αξιώνουν την κληρονομίαν του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Είναι αναμφισβήτητον ότι αυτός διέδωσε τον ελληνικόν πολιτισμόν». Η καταστροφή του Κρουσόβου είχε την εξής απήχησιν εις την Ελλάδα. Λόγω του ότι κατεστράφη το βόρειον προπύργιον του Ελληνισμού, δια πρώτην φοράν η Ελλάς εξεδήλωσεν επισήμως την αγανάκτησίν της ως προς τα δεινά του Μακεδονικού Ελληνισμού. Απόροια ταύτης υπήρξεν η επίσημος παράστασις διαμαρτυρίας του Υπουργείου Εξωτερικών προς την τουρκικήν Κυβέρνησιν. Πράγματι, επεδόθη υπό της βασιλικής πρεσβείας Κωνσταντινουπόλεως η υπ αρ.πρωτ.914 από 16 Αυγούστου 1903 διακοίνωσις προς τον Μέγα Βεζύρην εν σχέσει «προς τα εν Κρουσόβω», σημαίνουσα ότι η Ελλάς έλαβεν αφορμήν δια να ενδιαφερθή δια την Μακεδονίαν. Το Δόγμα επανερχόμενον εις τα σημερινά γράφει: Η ουσία του βουλγαρικού ιδεώδους περιλαμβάνει την ελευθερίαν όλων των Βουλγάρων συνενωμένων υπό το κοινόν κρατικόν στέγασμα και εκτός αυτού. Και τονίζει (τονίζω και εγώ ιδιαιτέρως): «Λόγω της πολυπλόκου γεωπολιτικής καταστάσεως εις την περιοχήν οφείλομεν να διατηρήσωμεν τας ενόπλους δυνάμεις μας εις πλήρη συμφωνίαν με τας ενδεχομένας προκλήσεις της ιστορίας και των καιρών». Και συνεχίζει: «Εθνοδημογραφικαί θεάσεις του εθνικού ιδεώδους απορρέουσαι από το Σύνταγμά μας, το οποίον ανακηρύσσει την Βουλγαρίαν μονοεθνικόν κράτος επιδίωξις εμβαθύνσεως της εσωτερικής ενότητος του έθνους. Αυτό δύναται να γίνη με την διαμόρφωσιν νέας καλλιεργείας της εθνικής συνειδήσεως εις όλας τας ομάδας και τα στρώματα του πληθυσμού χωρίς να λαμβάνεται υπ όψιν η εθνική και θρησκευτική των ένταξις. Δι αυ- 22 Κωνσταντίνου Βαβούσκου

23 Τολμών τό πρέπει να γνωρίζωμεν την ιστορίαν μας, την πνευματικήν εξέλιξιν του έθνους και να μη επιτρέπωμεν προσβολήν της ιστορικής μας μνήμης». Επ ευκαιρία γίνεται κριτική εις το προϋπάρξαν σοβιετικόν καθεστώς: Αποδοχή της συνθήκης της Κομιντέρν και της ΕΣΣΔ, αι οποίαι μας υποχρεώνουν την εσωτερικήν και εξωτερικήν πολιτικήν της απεθνοποιήσεως και μακεδονοποιήσεως των Βουλγάρων, οι οποίοι ζουν εις τα αρχικά δικά μας εδάφη εκτός των κρατικών μας συνόρων. Η σφήνα αναφέρεται εις την επί Τίτο γενομένην μεταβολήν εις το κράτος των Σκοπείων. Ο αλυτρωτισμός των Βουλγάρων οξύνεται εις τας επομένους παραγράφους: Η Βουλγαρία, η οποία συνορεύει με ίδια αυτής εδάφη και ιδίους πληθυσμούς, οι οποίοι παραμένουν εις γειτονικά κράτη συνεπεία των προσαρτήσεων μετά τους πολέμους, καλείται να υποστηρίξη τα δικαιώματα των ομοεθνών της και να καταβάλη αμείωτον προσπάθειαν δια την διαφύλαξιν και ανάπτυξιν της βουλγαρικής των συνειδήσεως και του βουλγαρικού πολιτισμού. Και το Δόγμα συνεχίζει: «Εις αφομοίωσιν έχει υποβληθή ο βουλγαρικός πληθυσμός εις την Μακεδονίαν του Βαρδάρη, εις το βουλγαρικόν Πομοράβιε της Σερβίας καθώς και εις την Μακεδονίαν και την Θράκην της Ελλάδος και εις την Ανατολικήν Θράκην της Τουρκίας. Η σχεδόν μόνιμος ανάγκη να αντιπαρατιθέμεθα εις τον αντιβουλγαρισμόν και εις τον σωβινισμόν ωρισμένων γειτόνων μας. Ένα τοιούτον σωβινισμόν εκδηλώνουν οι γείτονές μας εις την διάρκειαν πολέμων. Αυτοί άρπαξαν εδάφη ανέκαθεν βουλγαρικά με βουλγαρικούς πληθυσμούς. Η Ελλάς την Μακεδονίαν του Αιγαίου και την Δυτικήν Θράκην. Ποτέ ο βουλγαρικός λαός και οι πολιτικοί του εις την ιστορίαν μας δεν επέδειξαν σωβινισμόν (!!), δι αυτό η Βουλγαρία μετά την απελευθέρωσιν έως σήμερα συνορεύει μόνον με ίδια αυτής εδάφη και ιδίους πληθυσμούς. Δεν υπάρχει ούτε εν έγγραφον εις το οποίον να φαίνεται ότι Βούλγαροι πολιτικοί επεδίωξαν να καταλάβουν εδάφη ανέκαθεν σερβικά (το Κόσοβο), ούτε ελληνικά την Πελοπόννησον, την Θεσσαλίαν, την Ηπειρον, την νήσον Κρήτην ή την Κύπρον, ούτε εδάφη της Ρουμανίας ή Αλβανίας». Διαβάζοντας όλα αυτά εκτιμά οιοσδήποτε αναγνώστης ότι η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου ωχριά ενώπιον αυτών. Απλώς αναφέρω ότι ο λόρδος του Salisbury εκπρόσωπος της Μεγάλης Βρετανίας εις το συνέδριον του Βερολίνου εδήλωσεν ότι η Μακεδονία και η Θράκη είναι τόσον ελληνικαί όσον και η Κρήτη (κατά την συνεδρίαν της 19 ης Ιουνίου 1878 του συνεδρίου του Βερολίνου, Documents diplomatiques francais, Affaires d Orient, Congres de Berlin 1878, Paris MDCCCLXXXVIII, Prot.No 3, séance du 19 juin 1878, σελ.85). «Συγκεκριμένη εκδήλωσις εθνικομηδενισμού εις την Πατρίδα μας αποτελεί η συμβιβαστική θέσις ωρισμένων κρατικών λειτουργών και πολιτικών μας καθώς και μέρος του πολιτικού μας κόσμου έναντι της απεθνικοποιήσεως και αφομοιώσεως των Βουλγάρων της Μακεδονίας του Βαρδάρη και του Αιγαίου, της Δυτικής και Ανατολικής Θράκης. Ο εθνικομηδενισμός εμφανίζεται εις την Πατρίδα μας μετά τον Β Βαλκανικόν και τον πρώτον παγκόσμιον πόλεμον (συνθήκη Νεϊγύ), οι οποίοι προεκάλεσαν εθνικήν αθυμίαν και Ο Λόρδος Salisbury ( ), υπήρξε Πρωθυπουργός της Μεγ. Βρετανίας κατά την διάρκεια του Συνεδρίου του Βερολίνου (13 Ιουνίου - 13 Ιουλίου 1878) Το νέο Εθνικό Δόγμα του Βουλγαρικού Λαού 23

24 κόμπλεξ μη πραγματοποιήσεως του εθνικού ιδεώδους, την διάβρωσιν της εθνικής συνειδήσεως από αριστερές θεωρίες κομμουνισμού, σοσιαλδημοκρατών και αναρχικών και από κακήν εθνικήν αγωγήν κατά την διάρκειαν του ολοκληρωτικού καθεστώτος εις την πατρίδα μας». Δεν απουσιάζουν και αι σχετικαί καταγγελίαι: Το Δόγμα κάνει λόγον δια πολιτικήν απεθνικοποιήσεως, η οποία σκοπίμως πραγματοποιείται εις την Μακεδονίαν του Βαρδάρη και του Αιγαίου από 84 περίπου ετών και εις την Δυτικήν και Ανατολικήν Θράκην από 77 ετών ένα- 24 Κωνσταντίνου Βαβούσκου

25 Τολμών ντι του βουλγαρικού πληθυσμού. Σημειωτέον ότι εις την Ανατολικήν Θράκην ουδείς βουλευτής Βούλγαρος εξελέγη κατά τας εκλογάς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1908 (και τας οκτώ εν συνόλω έδρας κατέλαβον οι Ελληνες, βλ.charles Vellay, L irredentisme Hellenique 1913, σελ ), εις δε την Δυτικήν Θράκην ουδείς Βούλγαρος εθεάθη. Προσπάθεια εκβουλγαρισμού αυτής κατά το διάστημα της βουλγαρικής κατοχής μεταξύ 1913 και 1914, συμφώνως προς την συνθήκην του Βουκουρεστίου, απέτυχον, εκτός του ότι εξηγέρθησαν κατ αυτών οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί. Οσον αφορά την Μακεδονίαν του Αιγαίου ουδείς πλέον Βούλγαρος υπάρχει, διότι με την συμφωνίαν Καφαντάρη- Μολώφ περί εκουσίας ανταλλαγής πληθυσμού εξήντα περίπου χιλιάδες (οι τελευταίοι) Βούλγαροι (τόσοι εδήλωσαν) ανεχώρησαν δια Βουλγαρίαν. «Το εθνικόν αίσθημα των Βουλγάρων καθορίζεται επίσης από το ιστορικόν και πολιτικόν πεπρωμένον της Βουλγαρίας. Η ιστορία αποδεικνύει ότι η Βουλγαρία είναι ένα από τα παλαιότερα κράτη, ανέρχεται εις Βουλγάρους, οι οποίοι κατοικούν την Μοισίαν, την Θράκην και την Μακεδονίαν. Όμως το συνέδριον του Βερολίνου διασπά την Βουλγαρίαν του Αγίου Στεφάνου. Ο βουλγαρικός λαός δεν συμβιβάζεται με τας αδίκους αποφάσεις του συνεδρίου του Βερολίνου και ο αγών δια την απελευθέρωσιν και συνένωσιν της διεσπασμένης πατρίδος μεταβάλλεται εις εθνικόν εξορκισμόν». Το Δόγμα αναφέρεται εν συνεχεία εις την (όντως) πραξικοπηματικήν ενσωμάτωσιν της Ανατολικής Ρωμυλίας το 1885 εις το βαλκανικόν σύμφωνον του 1912 (με Σερβίαν 19 Φεβρουαρίου και Ελλάδα 1 Μαίου), προς το οποίον η Εξαρχία διεφώνησε διότι δεν κατωχυρώθησαν αι βουλγαρικαί αξιώσεις εις τα όρια της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου με την προσθήκην της δηλώσεως του Εξάρχου Ιωσήφ, ο οποίος κατεδίκασε τον βασιλέα Φερδινάνδον με την φράσιν «τριάντα χρόνια έσκαβα πηγάδι με βελόνα εις την Θράκην και την Μακεδονίαν και σεις με μίαν κίνησιν της χειρός το εθάψατε» (ο έξαρχος Ιωσήφ υπονοεί τον Μακεδονικόν Αγώνα και τας προσπαθείας, τας οποίας κατέβαλε να διαβρώση και να εκμηδενίση τον πληθυσμόν της Μακεδονίας με τον κομιτατζηδισμόν). Αναφορά εις τους αγώνας των Σεντραλιστών, οι οποίοι ήσαν οι πρώτοι προς κατάκτησιν της πλήρους πολιτικής αυτονομίας της Μακεδονίας και Θράκης ως στάδιον δια την συνένωσιν με την Βουλγαρίαν, και των Βερχοβιστών, οι οποίοι ήθελον άμεσον επανάστασιν δια την ένωσιν με την Βουλγαρίαν. Το Δόγμα αποκαλύπτει ενταύθα την συναφθείσαν την 24 ην Αυγούστου 1915 μυστικήν συνθήκην με την Γερμανίαν με σκοπόν την προσάρτησιν της επιμάχου και αδιαφιλονικήτου Ζώνης της Μακεδονίας. Εις περίπτωσιν δε κατά την οποίαν η Ελλάς εκηρύσσετο κατά των κεντρικών δυνάμεων θα προσηρτάτο και η Νοτιοανατολική Μακεδονία. Αξιον σημειώσεως είναι το ότι το Δόγμα υπερηφανεύεται σημειώνον ότι την 1 ην Μαρτίου 1941 η Βουλγαρία εντάσεται εις το Τριμερές Σύμφωνον χωρίς ούτε ένας στρατιώτης του βουλγαρικού στρατού να χάση αίμα εις τα πεδία των μαχών. Φυσι- Ο Βούλγαρος Έξαρχος Ιωσήφ Το νέο Εθνικό Δόγμα του Βουλγαρικού Λαού 25

26 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Τα Βαλκάνια μετά την Συνδιάσκεψη του Λονδίνου (1913) και τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913) κά ούτε σύγκρισις με την περίπτωσιν της Ελλάδος, τα τέκνα της οποίας έχυσαν ποταμούς αιμάτων αποκτήσαντα την ανεξαρτησία των με το σπαθί των. Το Δόγμα συνεχίζει με την παράθεσιν γεγονότων, τα οποία χαρακτηρίζει ως «εθνικάς καταστροφάς». Αυτά είναι, α) η βυζαντινή κυριαρχία ( ), και, β) η οθωμανική κυριαρχία ( ). Η θέσις του βουλγαρικού λαού υπό την πνευματικήν κηδεμονίαν του Οικουμενικού Πατριαρχείου ονομάζεται άλλη πλευρά της δουλείας. Το θέμα τούτο περιγράφεται πολύ ωμά. Ούτως «Ενώπιον του κλήρου του Οικουμενικού Πατριαρχείου κλείνουν αι θύραι και αναπτύσσεται ανεξέλεγκτος η πνευματική προπαγάνδα δια την προώθησιν της Μεγάλης Ιδέας και την εξαφάνισιν των σλαυικών στοιχείων». Το Δόγμα συνεχίζει: «Η συνθήκη του Βουκουρεστίου ( ) και της Κωνσταντινουπόλεως ( ) δίδουν εις την Βουλγαρίαν το 1/9 της Μακεδονίας. Περί τας Βουλγάρων Μακεδονίας-Θράκης διώχθησαν από τας πατρογονικάς των εστίας. Μετά τον Α Παγκόσμιον Πόλεμον η Ελλάς λαμβάνει την Δυτικήν Θράκην» (νέον κύμα προσφύγων, αποσιωπάται όπως και η έξοδος εκ Βουλγαρίας των εκεί Ελλήνων, καθώς σημειώνει και ο κ.μανίκας). «Μόνο η ΒΜΡΟ επιτυγχάνει κατά την διάρκειαν του μεσοπολέμου να διατηρήση εις εγρήγορσιν την βουλγαρικήν εθνικήν συνείδησιν και την ιδέαν της απελευθερώσεως της Μακεδονίας και της Θράκης του Αιγαίου υπερασπιζομένη με τον αξιοπρεπέστατον τρόπον την βουλγαρικήν εθνικήν υπόθεσιν». Το Δόγμα δικαιολογεί την ένταξιν της Βουλγαρίας εις τον Αξονα κατά τον Β Παγκόσμιον Πόλεμον, διότι δι αυτής απέβλεψεν εις την επιτυχίαν του εθνικού ιδεώδους. Εξαίρεται η δράσις του βουλγαρικού στρατού (του ερυθρού πλέον μετά την υποχώρησιν του γερμανικού στρατού εκ της Ρωσίας και την προέλασιν του ρωσικού στρατού εις την Βουλγαρίαν, διότι η Βουλγαρία εγκατέλειψε την ηττηθείσαν Γερμανίαν και συνετάγη με την προελαύνουσα Ρωσίαν, με συνέπειαν ο βουλγαρικός στρατός να συνταχθή με τον ρωσικόν και να δρα μαζί του) εις την απελευθέρωσιν του Πομοράβιε (Σερβίας), ολοκλήρου της Μακεδονίας του Βαρδάρη, μεγάλου μέρους της Μακεδονίας του Αιγαίου (αι οποίαι παρεχωρήθησαν υπό των Γερμανών). Αυτό όμως είναι λάθος, διότι ο ρωσικός και ο βουλγαρικός στρατός δεν εισήλθον εις την Μακεδονίαν του Αιγαίου. Κατόπιν της συμφωνίας Στάλιν-Τσώρτσιλ η Ελλάς υπήχθη εις την αγγλικήν επιρροήν και κατόπιν τούτου ο ρωσικός στρατός εστα- 26 Κωνσταντίνου Βαβούσκου

27 Τολμών μάτησεν εις τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Κακίζεται η υπό του Κολάρωφ αντιπροσωπεία του Π.Μ. (Πατριωτικού Μετώπου) διότι δεν υπεστήριξεν αξιοπρεπώς εις Παρισίους (κατά την διάσκεψιν της ειρήνης μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου) τα βουλγαρικά εθνικά συμφέροντα και ούτω πως δεν εξησφάλισε τα απελευθερωθέντα από την γερμανοβουλγαρικήν κατοχήν εδάφη (Πομοράβιε, Μακεδονίας συνολικώς και Θράκης Αιγαίου) πλην Δοβρουτσάς και τοιουτοτρόπως «η Βουλγαρία είναι πάλιν εις κατάστασιν εθνικής καταστροφής» (το Δόγμα εννοεί εδώ τα καταληφθέντα υπό της Γερμανίας μετά την κατάρρευσιν του γιουγκοσλαυικού και ελληνικού μετώπου το 1941 και παραχωρηθέντα υπ αυτής εις Βουλγαρίαν εδάφη, τα οποία απελευθερώνονται υπό του ρωσικού στρατού με την βοήθειαν της Βουλγαρίας, η οποία ήλλαξε στρατόπεδον και από σύμμαχος των γερμανών μετεβλήθη εις σύμμαχον των Ρώσων). Καταγγέλονται ο εκμακεδονισμός της οικοδομημένης εις αντιβουλγαρικήν βάσιν Μακεδονίας του Βαρδάρη και αι κατά το ίδιον διάστημα αναπτυσσόμεναι ίδιαι διαδικασίαι αφομοιώσεως και τρόμου του βουλγαρικού πληθυσμού εις την Μακεδονίαν του Αιγαίου (!!). Ο πληθυσμός αυτός εμπλέκεται προμελετημένως εις τον εμφύλιον πόλεμον της Ελλάδος από το ΚΚΕ, το οποίον του υπόσχεται την εγγύησιν των βουλγαρικών εθνικών δικαιωμάτων μετά την νίκην αυτού επί των εθνικών δυνάμεων. Προβάλλεται ως επαίσχυντος η παράλειψις υπό του υποχειρίου Γκεόργκι Ντημητρώφ τον Αύγουστο 1946, της προβολής απαιτήσεως αναγνωρίσεως «μακεδονικού έθνους» και μάλιστα της εντάξεώς του εις αυτό των Βουλγάρων κατοίκων του Πιρίν (Ορβήλου). Δια το οδυνηρόν δια το βουλγαρικόν έθνος Μακεδονικόν ζήτημα οι Βούλγαροι πολιτικοί αναγνωρίζουν ότι ο Ζίφκωφ επιτρέπει την ενασχόλησιν με το Μακεδονικόν δια την αποκατάστασιν της ιστορικής αληθείας, αλλά καταλογίζουν εις το βουλγαρικόν ΚΚ την αναγνώρισιν της μακεδονικής γλώσσης (δια της αποφάσεως υπ αρ.333 της ) (των Σκοπείων, ως προελέχθη). Εξαίρεται το γενικόν κλίμα εορτασμού το 1981 των 1300 ετών του βουλγαρικού κράτους και τότε πλέον εξαπλώνεται η γνωστή αυτογνωσία ότι η Βουλγαρία είναι το μοναδικόν κράτος, το οποίον συνορεύει με ίδια αυτού εδάφη και με ιδίους πληθυσμούς. Εις τα πλαίσια των συνθηκών της κοινωνίας της υπερπληροφορήσεως το Βουλγαρικόν Δόγμα θα είναι σύμφωνον προς την ιστορίαν μας, «τούτο σημαίνει μίαν πνευματικήν συνένωσιν και διάσωσιν του βουλγαρικού έθνους ουχί μόνον εντός των ορίων της χώρας μας, αλλά και εκεί όπου λόγω μιας σειράς αδίκων συμφωνιών και πολιτικών πραγματικοτήτων, εξακολουθεί να ζη ο βουλγαρικός πληθυσμός με βουλγαρικήν εθνικήν συνείδησιν και εθνικόν προσδιορισμόν. Τέτοιος πληθυσμός, ο οποίος έμεινεν εις ξένα σύνορα είναι εις την Δοβρουτσάν, την Μοισίαν, την Θράκην, την Μακεδονίαν. Οι Βούλγαροι των γειτονικών χωρών δεν έχουν την συνείδησιν ότι ζουν εις το εξωτερικόν, αλλ εις τα χώματα των παπούδων των, δι αυτό δεν θεωρούνται Βούλγαροι του εξωτερικού». Επ ευκαιρία το Δόγμα αναφέρεται εις την Ελλάδα, όπου υποστηρίζει ότι Το άγαλμα του Γκεόργκι Ντημητρώφ ( ), στη Μόσχα Το νέο Εθνικό Δόγμα του Βουλγαρικού Λαού 27

28 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 ζουν πλέον των Βουλγάρων. Κατά τον 19 ον και τας αρχάς του 20 ου αιώνος εις την Μακεδονίαν του Αιγαίου και την Δυτικήν Θράκην, η πλειοψηφία του πληθυσμού ήσαν Βούλγαροι (βλ. ως προς το ανακριβές του ισχυρισμού τούτου την ήδη αναφερθείσαν εμήν μελέτην «Η πληθυσμιακή κατάστασις εις το κράτος των Σκοπείων κ.λ.π.»). Συμφώνως προς την συνθήκην του Βουκουρεστίου (1913) οι Ελληνες έλαβον την Μακεδονίαν του Αιγαίου, ενώ η Δυτική Θράκη εδόθη εις την Βουλγαρίαν και εις αυτήν ευρίσκουν καταφύγιον πολλοί Βούλγαροι από την σκλαβωμένην Μακεδονίαν του Αιγαίου. Προβάλεται το πολιτικόν status των Βουλγάρων του εξωτερικού, το οποίον πρέπει να εξασφαλίση δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού, αστικά και πολιτικά δικαιώματα και ελευθερίας και συμμετοχήν εις την πολιτικήν, ως και θέσιν εις την πολιτικήν και κρατικήν ιεραρχίαν. Οθεν πρέπει να διαφυλαχθεί η ιστορική αλήθεια δια τους Βουλγάρους του εξωτερικού, την βουλγαρικήν γλώσσαν, τον πολιτισμόν και τας παραδόσεις και να υλοποιηθή ο αγών κατά της απεθνοποιήσεως των Βουλγάρων του εξωτερικού. Αποφασιστικώς, γράφει το Δόγμα, να αντιταχθώμεν εις τας προσπαθείας προς δημιουργίαν μακεδονικού, πομακικού και άλλων ψευδοεθνών. Εν συναρτήσει προς ταύτα γίνεται απροκάλυπτος αναφορά περί υπάρξεως εις την Ελλάδα πλέον των Βουλγάρων (περιλαμβανομένων και των Πομάκων, οι οποίοι τοιουτοτρόπως χαρακτηρίζονται Βούλγαροι). Η προστασία και η πνευματική ενότης των Βουλγάρων του εξωτερικού τονίζεται ότι είναι ιστορικόν χρέος του έθνους και κράτους μας. Η Βουλγαρία αντέστρεψε και ανεθεώρησε τας συμφωνίας του Βερολίνου και του Νεϊγύ, τας οποίας το Δόγμα χαρακτηρίζει φρικτάς και συνεχίζει «Αν προσθέσωμεν και τα της ανεξαρτήτου Μακεδονίας (δηλ. των Σκοπείων) τότε μεγαλώνει συνεχώς η Βουλγαρία (και πάλιν δεν αποκρύπτεται η σαφής προβολή του ισχυρισμού των Βουλγάρων ότι η Δημοκρατία των Σκοπείων είναι τμήμα του βουλγαρικού έθνους). Ακόμη πιο ελπιδοφόρον είναι το γεγονός ότι αυτήν την στιγμήν δίδονται εις την Βουλγαρίαν τεράστιαι δυνατότητες προς υλοποίησιν του εθνικού ιδεώδους της: «Απελευθέρωση του τεραστίου τμήματος του βουλγαρικού λαού εις τα εθνοτικά του σύνορα Μοισία-Θράκη- Μακεδονία» (εκ νέου επί τάπητος ο αλυτρωτισμός). «Η βουλγαρική διπλωματία δεν προσεπάθησε να πείσει την Ελλάδα ότι μετά την καταστροφήν της Σμύρνης άμεσα σύνορα αυτής με την Τουρκίαν δεν είναι προς όφελός της. Η Ελλάς θα ηδύνατο να ικανοποιηθή με την Ξάνθην και Κομοτηνήν και να επιστρέψη την Αλεξανδρούπολιν εις την Βουλγαρίαν. Ούτε πάλιν η Βουλγαρία προσεπάθησε να πείση την Τουρκίαν ότι εκτός από την Αδριανούπολιν δύναται να αποκτήση την Κομοτηνήν, την Αλεξανδρούπολιν και μέρος της Ροδόπης, αρκεί η Βουλγαρία να αποκτήση τον λιμένα του Πόρτο Λάγος. Αντί η Βουλγαρία να προσπαθήση να φέρη εις αντιπαράθεσιν τας δύο ανταγωνιστικάς χώρας εζήτει την αυτονομίαν της Θράκης». Αι βουλγαροελληνικαί συμφωνίαι μετά τον Α Παγκόσμιον Πόλεμον ρυθμίζουν θέματα αμοιβαίας εθελοντικής ανταλλαγής πληθυσμών, όμως, ανεξαρτήτως τούτου, μεγάλος αριθμός Βουλγάρων της Μακεδονίας του Αιγαίου εξεδιώχθη αναγκαστικώς και εις τας οικίας των εγκατεστάθησαν Ελληνες εκ Μικράς Ασίας, Κρήτης και Πόντου. Αυτό το γεγονός είχεν ως αποτέλεσμα την μείωσιν του αριθμού των Βουλγάρων εις την Μακεδονίαν του Αιγαίου και εις την Δυτικήν Θράκην, αλλά μέχρι σήμερον ο αριθμός των παραμένει εντυπωσιακός. Οι συμπατριώται μας παρά τα μέτρα καταστολής διαφυλάσσουν την εθνική μας ταυτότητα. Το ελληνικόν Σύνταγμα, η νομοθεσία και η πρακτική δεν αναγνωρίζουν την ύπαρξιν βουλγαρικής μειονότητος. Οι Βούλγαροι παλαιότερον (μέχρι 1913) απεκαλούντο βουλγαρόφωνοι, ύστερα σλαυόφωνοι (σημ.: τοιουτοτρόπως όλοι οι σλαυόφωνοι, εκ των οποίων προήλθον σχεδόν όλοι οι Μακεδόνες Μακεδονομάχοι μας χαρακτηρίζονται Βούλγαροι). Οι συμπατριώται μας είναι αντικείμενον προσοχής των Μακεδονιστών των Σκοπείων, οι οποίοι τους θεωρούν «Μακεδόνας». Ηγετικοί ελληνικοί κύκλοι αρνούνται την ύπαρξιν «μακεδονικού έθνους» εις την 28 Κωνσταντίνου Βαβούσκου

29 Τολμών «Δημοκρατίαν της Μακεδονίας» και πιστεύουν ότι ο εκεί ορθόδοξος πληθυσμός είναι βουλγαρικός. Καταβάλλονται προσπάθειαι δια την δημιουργίαν «πολιτικού έθνους και γλώσσης». «Η επίσημος ελληνική στατιστική δεν αναφέρει Βουλγάρους, αλλά Αμερικανοί ερευνηταί αναφέρουν ότι εις την περιοχήν Θεσσαλονίκης ζουν περίπου σλαυόφωνοι Μακεδόνες ομιλούντες την βουλγαρικήν. Συμφώνως προς την Ευρωπαϊκήν Επιτροπήν δια τα δικαιώματα το 1997 εις την Ελλάδα ζουν άτομα, τα οποία ομιλούν την βουλγαρικήν. Ο καθηγητής Γ.Δασκαλώφ κάνει λόγον δια την ύπαρξιν Βουλγάρων εις την Ελλάδα. Κατά τον ιερέα Νικόδημον, (τον γνωστόν προπαγανδιστήν των Σκοπείων), εις την Μακεδονίαν του Αιγαίου ζουν υπέρ τας σλαυομακεδόνων, οι οποίοι ομιλούν την βουλγαρικήν. Βάσει δικών μας μελετών ο συνολικός αριθμός των Βουλγάρων εις την Ελλάδα υπερβαίνει τας Εξ αυτών αι ζουν εις την Μακεδονίαν του Αιγαίου και οι εις την Δυτ.Θράκην και τας νήσους του Αιγαίου (!!). Η Ελλάς δεν αναγνωρίζει ύπαρξιν βουλγαρικής εθνικής μειονότητος στερούσα τα βασικά αστικά και πολιτικά δικαιώματα αυτής». * Ποίαν στάσιν όμως ετήρησαν οι Βούλγαροι έναντι των Ελλήνων. Σημειώ απλώς τον Γάλλον Bujac, ο οποίος το 1930 ετιτλοφόρησε το βιβλίον του ως εξής: «Bulgares que avez-vous fait de vos minorites grecques?» Ως στρατηγική της Βουλγαρίας προτείνεται η σταθερά και χωρίς συμβιβασμούς θέσις εις την Ελλάδα, η αναγνώρισις της βουλγαρικής εθνικής μειονότητος εις την Μακεδονίαν και την Θράκην του Αιγαίου, να αναγνωρισθή εις τους Βουλγάρους Μωαμεθανούς της Ανατολ. Ροδόπης δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού και να εξασφαλισθή εις τους Βουλγάρους, οι οποίοι ζουν εις την Ελλάδα, ελευθερία λόγου, ομιλίας, γλώσσης, άνοιγμα σχολείων και εξασφάλισις ραδιοτηλεοπτικής καλύψεως Μακεδονίας και Θράκης του Αιγαίου, όπου ζουν συμπαγείς βουλγαρικοί πληθυσμοί. * Τι κάνετε Βολυλγαροι με τις ελληνικές μειονότητες; Αυτό είναι το περιεχόμενον του νέου βουλγαρικού εθνικού δόγματος. Επανάληψις παλαιών εθνικών διεκδικήσεων εις βάρος γειτονικών κρατών και κυρίως εις βάρος της Ελλάδος εις τα πλαίσια της αλησμονήτου δι αυτούς συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, η οποία, όπως έγραψεν ήδη το 1891 ο Constantin Jirecek, αποτελεί δια τους Βουλγάρους την νομικήν βάσιν των προς νότον μέχρι Αλιάκμονος εθνικών των διεκδικήσεων (Das Furstenthum Bulgarien, Prag-Wien-Leipzig 1891, σελ.316 εν τέλ. «Diese Grenzen gingen nicht in Erfullung bleiben aber fur die Bulgaren ein formuliertes politiches ideal». [Αυτά τα σύνορα (της συνθήκης Αγίου Στεφάνου) δεν εξεπληρώθησαν, παραμένουν όμως δια τους Βουλγάρους εν σταθερόν πολιτικόν ιδεώδες]. Η καταστρεπτική αυτή δια τον Ελληνισμόν της Μακεδονίας και Θράκης συνθήκη (Eduard Driault et Michel Lheritier, Histoire diplomatique de la Grece de 1821 a nos jours, III, Paris 1925, σελ.463, η οποία κατά τον Αγγλον ιστορικόν William Miller (Η Τουρκία καταρρέουσα, Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από του έτους 1801 μέχρι και του Μετάφρασις Σπ.Λάμπρου, Αθήναι 1914, αντιστοίχως σελ.471 και 473) Dr. Constantin Jirecek Το νέο Εθνικό Δόγμα του Βουλγαρικού Λαού 29

30 Μικρογραφία από τη βουλγαρική μετάφραση (1345) του «Χρονικού» του Κωνσταντίνου Μανασσή, που εικονίζει Βουλγάρους να βαπτίζονται μπροστά στο βασιλιά και τη βασίλισσα (Βιβλιοθήκη του Βατικανού) αποτελεί εξαμβλωματικόν έγγραφον και αυτόφωρον παραβίασιν της δικαιοσύνης και της εθνολογίας, θα ενόμιζε κανείς ότι με την πάροδον του χρόνου και την διαμόρφωσιν νέων καθεστώτων και ιδεών θα είχε λησμονηθή, αλλά δυστυχώς είναι ζωντανή εις την σύγχρονον Βουλγαρίαν, όπου διεκδικείται τεράστιον τμήμα της Ελλάδος (Μακεδονία-Θράκη-νήσοι τινές, δηλ.θάσος και Σαμοθράκη) και το σύνολον των Σλαυοφώνων περί της ελληνικότητος των οποίων, εις μέγα τουλάχιστον τμήμα, δεν υπήρξεν αντίδρασις αφού εξ αυτών προήλθον οι μεγαλύτεροι Μακεδονομάχοι μας. Αυτούς άλλωστε οι Βούλγαροι ωνόμασαν Γκραικομάνους και περί αυτών έγραψε και ο μέγας φίλος των Βουλγάρων ο ιστορικός Golubinsky ότι «οι δήθεν αυτοί Ελληνες έτρεφον εναντίον παντός ό,τι ήτο βουλγαρικόν ή σλαυικόν μίσος πλέον αδυσώπητον και περιφρόνησιν πλέον έντονον από όσην έτρεφον κατ αυτού οι πραγματικοί Ελληνες» [Golubinsky, Υπομνήματα επί της ιστορίας της βουλγαρικής, σερβικής, ρουμανικής ορθοδόξου Εκκλησίας, Μόσχα 1871 (έκδ. ρωσική) μνημονευόμενος υπό Χ.Νάλτσα, Τα ελληνοσλαυικά σύνορα, σελ.125]. Εκτός της Ελλάδος το Δόγμα ασχολείται και με την Δημοκρατίαν των Σκοπείων, την οποία θεωρεί βουλγαρικήν από πάσης απόψεως, εθνολογικής, γλωσσικής, ιστορικής κ.λ.π., αρνούμενον απλώς την ονομασίαν αυτής ως «μακεδονικής». Εν πάση περιπτώσει ας ευχηθώμεν ότι όλα όσα εγράφησαν περί Ελλάδος είναι απλώς νοσταλγική στροφή προς την ιστορίαν, διότι το Δόγμα τονίζει, παρ όλα ταύτα, εις ωρισμένον σημείον, ότι «πρέπει να δεχθώμεν οριστικώς τα σύνορά μας με την Ελλάδα» (αφού διαμορφώθηκαν με αποκλειστικήν ευθύνην της Βουλγαρίας). Κωνσταντίνος Βαβούσκος Ομ. καθηγητής Πανεπιστημίου Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών 30 Κωνσταντίνου Βαβούσκου

31 Τολμών ΑΥΞΕΝΤΙΩΜΕΝΟΙ Του Λάζαρου Μαύρου Εκείνο το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής, έμειναν μισόπιοτα στα ποτήρια μας κρασί στερκόν και ζιβανία, στο γιορτινό μας ομοτράπεζο. Το ραδιόφωνο των Εγγλέζων, με τη μεγάλη μπλε μπαταρία πάνω στην αρμαρόλλα, είπε ότι οι δυνάμεις ασφαλείας τους σε σκότωσαν στο Μαχαιρά ως τρομοκράτη. Και ότι θα σε έθαβαν οι Εγγλέζοι στις φυλακές, διότι η μάνα σου η Αντωνού θα σού εκφωνούσε στη Λύση επικήδειο επικίνδυνο για τη δημόσια τάξη. Γι αυτό και η Αυτού Εξοχότης ο Κυβερνήτης, Στρατάρχης σερ Τζων Χάρτινγκ, διέταξε την επιβολή «κκέρφιου», όπως είχαμε μάθει, οι σκλάβοι, ότι λεγόταν ο κατ οίκον περιορισμός. Από εκείνη την Κυριακή της Τυρινής, Τρεις του Μάρτη του 1957, σ ευγνωμονούμε όλες οι γενεές, τωρινές και κατοπινές, Σταυραετέ του Μαχαιρά, Καπετάνιε Ζήδρο, Υπαρχηγέ της ΕΟΚΑ μας, Έφεδρε Ανθυπολοχαγέ του Ελληνικού Στρατού, αρχιαντάρτη της λευτεριάς, 29χρονε Γρηγόρη Πιερή Αυξεντίου. Από εκείνη την Κυριακή 3η Μαρτίου 1957, ολοκαύτωμα στο Κρησφύγετο του Μαχαιρά, εσύ Αυξεντίου, πυρόγραψες ανεξίτηλη στους ελληνικούς αιώνες των αιώνων, για όλους εμάς και τα τέκνα μας και τα τέκνα των τέκνων μας, την απευθείας συνέχεια του Λεωνίδα με τους 300 Λακεδαιμονίους και τους 700 Θεσπιείς στις Θερμοπύλες του 480 προ Χριστού. Την απευθείας συνέχεια του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και του «πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών» της 29ης Μαΐου Την απευθείας συνέχεια του Αθανάσιου Διάκου της 24ης Απριλίου 1821 στην Αλαμάνα. Του Χριστόδουλου Σώζου της 6ης Δεκεμβρίου 1912 στο Μπιζάνι των Ιωαννίνων. Του συνταγματάρχη Δαβάκη και των ανδρών του στην Πίνδο, 28η Οκτωβρίου «Εκείνο το ΟΧΙ» [σου] - έγραψε ο ποιητής Κώστας Μόντης - «δεν το επανέλαβε η ηχώ, ήταν πολύ βαρύ για να το μεταφέρει». Διότι εκεί στη φλεγόμενη σπηλιά του Μαχαιρά, , εσύ έθεσες το μέτρο για «τ αληθινό μπόι του ανθρώπου που μετριέται πάντα με το μέτρο της λευτεριάς», όπως το γραψε για σένα ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος. Κι οι ξένοι δημοσιογράφοι, καθώς είπε ο Άλεξ Ευθυβούλου, από κι από τον Μαχαιρά σου, στέλναν παγκοσμίως το ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ σου Ξέρεις πόσοι, αυξεντιωμένοι, το 1974 φτύσανε στα μούτρα τις υπέρτερες δυνάμεις του Αττίλα στις προδομένες κυπριακές Θερμοπύλες; Ξέρεις πόσες μυριάδες Έλληνες και τώρα και στο διηνεκές κατηφορίζουν από την Παναγιά του Μαχαιρά ώς το κρησφύγετό σου, για «να πάρουμε μια σταγόνα από το αίμα σου να καθαρίσουμε το δικό μας, να πάρουμε την τελευταία σου εκπνοή να χουμε οξυγόνο ν αναπνέουμε χιλιάδες χρόνια»; Ξέρεις πως αυξεντιωμένος ένας ολόκληρος λαός, ορκισμένος στο δικό σου Υπόδειγμα Ελληνικής Αξιοπρέπειας είπε [το δικό σου] ΟΧΙ το Σάββατο 24η Απριλίου 2004 και θα το λέει εσαεί; Λάζαρος Μαύρος Δημοσιογράφος - Νομικός

32 Ο παπά-λευτέρης Νουφράκης Αρχείο «ΤΟΛΜΩΝ» Κάποτε μου μίλησε ο παππούς μου για ένα Κρητικό παπά, αληθινό παλικάρι, που το Γενάρη του 1919 λειτούργησε κάτω από τους χιλιόχρονους θόλους της Αγια-Σοφιάς!! Τον γνώριζε καλά, γιατί ήταν στρατιωτικός ιερέας στη Μεραρχία που ανήκε και ο ίδιος, στη Μεραρχία εκείνη που αργότερα συμμετείχε στη Μικρασιατική Εκστρατεία κι έφτασε ως τις πύλες της Αγκυρας, ήπιε νερό από το Σαγγάριο!... Όμως αλίμονο! αυτό το δροσερό νερό μετατράπηκε λίγο αργότερα σε καυτό πύρινο ποτάμι πόνου και οδύνης, που έκαψε τις καρδιές όλων των Ελλήνων. Στα λόγια του παππού μου δεν έδωσα τότε μεγάλη σημασία. Μου φάνηκε αυτό που μου λεγε απίθανο, το θεώρησα σαν ένα παραλήρημα, απομεινάρι εκείνου του αβάσταχτου, του αφάνταστου πόνου που ένιωθε ο παππούς μου, όταν αναθυμόταν τα περασμένα, όταν άκουγε τις λέξεις Ιωνία, Σμύρνη, Πέργαμος, Αϊβαλί, Τραπεζούντα, Κερασούντα, Σαγγάριος, Εσκί Σεχήρ, Αφιόν Καραχισάρ, Πόλη, Αγια Σοφιά!! Οι λέξεις 32 Αρχείο «ΤΟΛΜΩΝ»

33 Τολμών αυτές είχαν πάρει στο νου και στην καρδιά του παππού μου τη θέση ό,τι πιο ιερού και πιο νοσταλγικού είχε σ αυτή τη ζωή, ακόμη πιο ιερού και από τα ίδια τα παιδιά του, τα εγγόνια του, την ίδια του τη ζωή! Δεκάδες φορές τον αντίκρισα με τα παιδικά μου μάτια να κλαίει - πολλές φορές ξεσπούσε σε γοερούς λυτρωτικούς λυγμούς - προσφέροντας αυτά τα άγια ονόματα, που ταυτίζονται με τη διαχρονική ιστορική πορεία και παρουσία του Γένους μας πάνω στη γη. Τότε δεν καταλάβαινα τίποτε ή σχεδόν τίποτε. Μονάχα μια ακαθόριστη απορία κυριαρχούσε στην ψυχή μου απ αυτή την ξεχωριστή στάση του παππού μου. Λίγο αργότερα κατάλαβα την καθοριστική επίδραση αυτών των δακρύων, αυτών των λυγμών στην δική μου ψυχή. Την καταλαβαίνω τώρα, θα την αισθάνομαι πάντα να κυριαρχεί σ όλο το είναι μου. Ο παππούς μου βέβαια είχε δίκιο, όταν έλεγε πως τον Ιανουάριο του 1919 λειτουργήθηκε η Αγια-Σοφιά! Πρωταγωνιστής αυτού του συγκλονιστικού γεγονότος της εθνικής μας ζωής, το οποίο δυστυχώς αγνοούν πολλοί Έλληνες, ήταν ένα αληθινό παλικάρι, ένα βλαστάρι της λεβεντογέννας Κρήτης της οποίας τα ανδρεία παιδιά έδωσαν πάντα το μεγάλο παρόν σ όλους τους αγώνες του Γένους, από τα πανάρχαια χρόνια (Ιδομενέας, Νέαρχος κ.α.) ως τις μέρες μας (Μακεδονικός Αγώνας, Δρίσκο της Ηπείρου κ.α.) Αναφερόμαστε στον παπα-λευτέρη Νουφράκη από τις Αλώνες Ρεθύμνου, ο οποίος υπηρετούσε ως στρατιωτικός ιερέας στη Β Ελληνική Μεραρχία, μια από τις δύο Μεραρχίες που συμμετείχαν στις αρχές του 1919 στο «συμμαχικό» εκστρατευτικό σώμα στην Ουκρανία. Η Μεραρχία αυτή στο δρόμο προς την Ουκρανία στάθμευσε για λίγο στην Κωνσταντινούπολη, την Πόλη των ονείρων του ελληνικού λαού, η οποία βρισκόταν τότε υπό «συμμαχική επικυριαρχία», ύστερα από το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Μια ομάδα Ελλήνων αξιωματικών με επικεφαλής το γενναίο κρητικό και μαζί του τον ταξίαρχο Φραντζή, τον Ταγματάρχη Λιαρομάτη, το Λοχαγό Σταματίου και τον Υπολοχαγό Νικολάου αγνάντευαν από το πλοίο την πόλη και την Αγια-Σοφιά, κρύβοντας βαθιά μέσα στην καρδιά τους το μεγάλο μυστικό τους, τη μεγάλη απόφαση που είχαν πάρει το περασμένο βράδυ, ύστερα από πρόταση και έντονη επιμονή του λιονταρόψυχου Κρητικού παπα-λευτέρη Νουφράκη. Να βγουν δηλαδή στην πόλη και να λειτουργήσουν στην Αγια-Σοφιά. Όλοι τους ήταν διστακτικοί, όταν άκουσαν τον παπα - Λευτέρη να τους προτείνει το μεγάλο εγχείρημα. Ήξεραν ότι τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Η Αγια-Σοφιά, ήταν ακόμη τζαμί, σίγουρα κάποιοι φύλακες θα ήταν εκεί, κάποιοι άλλοι θα πήγαιναν για προσευχή, δεν ήταν δύσκολο από τη μια στιγμή στην άλλη να γεμίσει η εκκλησία. Ύστερα ήταν και οι ανώτεροί τους που δεν θα έβλεπαν με καλό μάτι αυτή την ενέργεια, η οποία σίγουρα θα προκαλούσε θύελλα αντιδράσεων από τους «συμμάχους» για την «Προκλητικότητα» της. Ίσως μάλιστα να δημιουργείτο και διπλωματικό επεισόδιο που θα έφερνε σε δύσκολη θέση την Ελληνική κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Όμως ο πα- Ο παπά-λευτέρης Νουφράκης 33

34 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 πα-λευτέρης έχει πάρει την απόφασή του, ήταν αποφασιστικός και κατηγορηματικός. - Αν δεν έρθετε εσείς, θα πάω μοναχός μου! Μόνο ένα ψάλτη θέλω. Εσύ, Κωνσταντίνε (Λιαρομάτη), θα μου κάνεις τον ψάλτη; - Εντάξει, παππούλη, του απάντησε ο Ταγματάρχης, που πήρε και αυτός την ίδια απόφαση, κι όλα πια είχαν μπει στο δρόμο τους. Τελικά, μαζί τους πήγαν και οι άλλοι. Το πλοίο που μετέφερε τη Μεραρχία είχε αγκυροβολήσει στ ανοιχτά, γι αυτό επιβιβάστηκαν σε μια βάρκα στην οποία κωπηλατούσε ένας Ρωμιός της Πόλης και σε λίγο αποβιβάστηκαν στην προκυμαία. Ο Κοσμάς, ο ντόπιος βαρκάρης, έδεσε τη βάρκα και τους οδήγησε από το συντομότερο δρόμο στην Αγια-Σοφιά. Η πόρτα ήταν ανοιχτή λες και τους περίμενε. Ο Τούρκος φύλακας κάτι πήγε να πει στη γλώσ-

35 σα του, όμως τον καθήλωσε στη θέση του και τον άφησε άφωνο ένα άγριο κι αποφασιστικό βλέμμα του Ταξίαρχου Φραντζή. Όλοι μπήκαν μέσα με ευλάβεια και προχώρησαν κάνοντας το σταυρό τους. Ο παπα-λευτέρης ψιθύρισε με μεγάλη συγκίνηση: «Εισελεύσομαι εις τον οίκον σου, προσκυνήσω προς Ναόν Αγίων σου εν φόβω...». Προχωρεί γρήγορα, δεν χρονοτριβεί. Εντοπίζει το χώρο στον οποίο βρισκόταν το Ιερό και η Αγία Τράπεζα. Βρίσκει ένα τραπεζάκι, το τοποθετεί σ αυτή τη θέση, ανοίγει την τσάντα του, βγάζει όλα τα απαραίτητα για τη Θεία λειτουργία, βάζει το πετραχήλι του και αρχίζει - Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. - Αμήν, αποκρίνεται ο Ταγματάρχης Λιαρομάτης και η Θεία Λειτουργία στην Αγια- Σοφιά έχει αρχίσει. Μακάρι να μας αξιώσει ο Θεός να την ολοκληρώσουμε, σκέφτονται όλοι, και σταυροκοπιούνται με κατάνυξη. Οι αξιωματικοί μοιάζουν να τα,χουν χαμένα, όλα έγιναν τόσο ξαφνικά και φαίνονται απίστευτα. Η Θεία Λειτουργία προχωρεί κανονικά. Η Αγια-Σοφιά ύστερα από 466 ολόκληρα χρόνια ξαναλειτουργείται!! Ο παπα- Λευτέρης συνεχίζει. Όλα γίνονται ιεροπρεπώς, σύμφωνα με το τυπικό της Εκκλησίας. Ακούγονται τα «ειρηνικά», το «Κύριε ελέησον», «ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού...», που γράφτηκε από τον ίδιο τον Ιουστινιανό με την προσταγή και την φροντίδα του οποίου χτίστηκε και η Αγια - Σοφιά. Ακολουθεί η Μικρή Είσοδος, το «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ...», ο Απόστολος από τον Ταξίαρχο Φραντζή και το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα από τον παπα-λευτέρη. Χρέη νεωκόρου εκτελεί ο Υπολοχαγός Νικολάου. Στο μεταξύ η Αγια-Σοφιά αρχίζει να γεμίζει με Τούρκους. Ο παπα-νουφράκης δεν πτοείται και συνεχίζει. Οι άλλοι κοιτάζουν σαστισμένοι πότε τον ατρόμητο παπά και πότε τους Τούρκους που μέχρι εκείνη τη στιγμή παρακολουθούν σιωπηλοί μη μπορώντας ίσως να πιστέψουν στα μάτια τους, γιατί αυτό που γινόταν εκείνη την ώρα μέσα στην Αγια-Σοφιά, ήταν πραγματικά κάτι το απίστευτο. Μετά το Ευαγγέλιο ακολουθεί το Χερουβικό από τον Ταγματάρχη Λιαρομάτη, ενώ ο παπα-λευτέρης τοποθετεί το αντιμήνσιο πάνω στο τραπεζάκι, για να κάνει την Προσκομιδή. Οι Τούρκοι συνεχώς πληθαίνουν. Οι ώρες είναι δύσκολες, αλλά και ανεπανάληπτες, επικές. Ο παπα- Νουφράκης συνεχίζει. Βγάζει από την τσάντα ένα μικρό Αγιο Ποτήριο, ένα δισκάριο, ένα μαχαιράκι, ένα μικρό πρόσφορο κι ένα μικρό μπουκαλάκι με νάμα. Με ιερή συγκίνηση και κατάνυξη κάνει την προσκομιδή, ενώ ο Λιαρομάτης συνε- Ο παπά-λευτέρης Νουφράκης 35

36 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 χίζει να ψάλει το Χερουβικό. Όταν ολοκλήρωσε την Προσκομιδή, στρέφεται στον Υπολοχαγό Νικολάου, του λέει ν ανάψει το κερί για να ακολουθήσει η Μεγάλη Είσοδος. Ο νεαρός Υπολοχαγός προχωρεί μπροστά με το αναμμένο κερί και ακολουθεί ο παπάς βροντοφωνάζοντας: «Πάααντων ημών μνησθείη Κύριος ο Θεός...» Στη συνέχεια ακολουθούν οι «Αιτήσεις» και το «Πιστεύω», το οποίο είπε ο Φρατζής.Στο μεταξύ η Αγια-Σοφιά, έχει γεμίσει με Τούρκους κι ανάμεσά τους υπάρχουν και πολλοί Έλληνες της Πόλης, που βρέθηκαν εκεί αυτή την ώρα και παρακολουθούν με συγκίνηση τη λειτουργία, χωρίς να τολμούν να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους «δια τον φόβον των Ιουδαίων» δηλαδή των Τούρκων. Μόνο κάποιες στιγμές δεν μπορούν να συγκρατήσουν τα δάκρυα που τρέχουν από τους οφθαλμούς τους και για να μην προδοθούν φροντίζουν και τα σκουπίζουν πριν γίνουν «πύρινο» ποτάμι και τότε ποιός θα μπορούσε να τα συγκρατήσει. Η Λειτουργία στο μεταξύ φτάνει στο ιερότερο σημείο της, την Αναφορά. Ο παπα-λευτέρης με πάλλουσα από τη συγκίνηση φωνή λέει: «Τα σα εκ των Σων, Σοι προσφέρομεν κατά πάντα και δια πάντα». Όλοι οι αξιωματικοί γονατίζουν και η φωνή του Ταγματάρχη Λιαρομάτη ακούγεται να ψέλνει το «Σε υμνούμεν, Σε ευλογούμεν, Σοι ευχαριστούμεν Κύριε και δεόμεθά Σου ο Θεός ημών». Σε λίγη ώρα η αναίμακτη θυσία του κυρίου μας έχει τελειώσει στην Αγια-Σοφιά, ύστερα από 466 ολόκληρα χρόνια!! Ακολουθεί το «Άξιον Εστί», το «Πάτερ ημών»... το «Μετά φόβου Θεού πίστεως και αγάπης προσέλθετε» και όλοι οι αξιωματικοί πλησιάζουν και κοινωνούν τα Αχραντα Μυστήρια. Ο παπα-λευτέρης λέει γρήγορα τις ευχές και ενώ ο Λιαρομάτης ψέλνει το «Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον...» καταλύει το υπόλοιπον της Θείας Κοινωνίας και απευθυνόμενος στον Υπολοχαγό Νικολάου του λέει: «Μάζεψέ

37 Τολμών τα γρήγορα όλα και βάλτα μέσα στην τσάντα». Υστερα κάνει την Απόλυση! Η Θεία Λειτουργία στην Αγια-Σοφιά, έχει ολοκληρωθεί. Ένα όνειρο δεκάδων γενεών Ελλήνων έχει γίνει πραγματικότητα. Ο παπα-νουφράκης και οι τέσσερις αξιωματικοί είναι έτοιμοι να αποχωρήσουν και να επιστρέψουν στο πλοίο. Η Εκκλησία όμως είναι γεμάτη Τούρκους, οι οποίοι έχουν αρχίσει να γίνονται άγριοι, επιθετικοί συνειδητοποιώντας τι ακριβώς είχε συμβεί. Η ζωή τους κινδυνεύει άμεσα. Όμως δε διστάζουν, πλησιάζει ο ένας τον άλλο, γίνονται «ένα σώμα», μια γροθιά και προχωρούν προς την έξοδο. Οι Τούρκοι είναι έτοιμοι να τους επιτεθούν, όταν ένας Τούρκος αξιωματούχος παρουσιάζεται με την ακολουθία του και τους λέει: «Ντουρούν χέμεν» (=αφήστε τους να περάσουν). Το είπε με μίσος. Θα ήθελε να βάψει τα χέρια του στο αίμα τους, όμως εκείνη τη στιγμή έτσι έπρεπε να γίνει, αυτό επέβαλαν τα συμφέροντα της πατρίδας του, δεν ήταν χρήσιμο γι αυτούς να σκοτώσουν τώρα πέντε Ρωμιούς αξιωματικούς μέσα στην Αγια-Σοφιά. Δεν ξεχνά ότι στ ανοιχτά της Πόλης βρίσκονται δύο ετοιμοπόλεμες Ελληνικές Μεραρχίες κι ακόμη ότι η Κωνσταντινούπολη βρίσκεται ουσιαστικά υπό την επικυριαρχία των νικητών του Α Παγκοσμίου Πολέμου στους οποίους βέβαια δεν συμπεριλαμβάνονται οι Τούρκοι. Στο άκουσμα αυτών των λόγων οι Τούρκοι υποχωρούν. Ο παπα-νουφράκης και οι άλλοι αξιωματικοί βγαίνουν από την Αγια-Σοφιά και κατευθυνόμενοι προς την προκυμαία, όπου τους περιμένει η βάρκα. Ένας μεγαλόσωμος Τούρκος τους ακολουθεί, σηκώνει ένα ξύλο και ορμά για να χτυπήσει τον παπα-νουφράκη. Διαισθάνεται, ξέρει ότι αυτός ο παπάς είναι ο εμπνευστής, ο δημιουργός αυτού του γεγονότος. Ο ηρωικός παπάς σκύβει για να προφυλαχθεί, αλλά ο Τούρκος καταφέρνει και τον χτυπά στον ώμο. Λυγίζει το σώμα του από τον αβάσταχτο πόνο, όμως μαζεύει τις δυνάμεις του, ανασηκώνεται και συνεχίζει να προχωρεί. Στο μεταξύ ο Ταγματάρχης Λιαρομάτης και ο Λοχαγός Σταματίου αφοπλίζουν τον Τούρκο, που είναι έτοιμος για να δώσει το πιο δυνατό κι ίσως το τελειωτικό χτύπημα στον παπά. Ήδη, πλησιάζουν στη βάρκα. Μπαίνουν όλοι μέσα. Ο Κοσμάς μαζεύει τα σχοινιά και αρχίζει γρήγορα να κωπηλατεί. Σε λίγο βρίσκονται πάνω στο ελληνικό πολεμικό πλοίο ασφαλείς και θριαμβευτές. Βέβαια ακολούθησε διπλωματικό επεισόδιο και οι «σύμμαχοι» διαμαρτυρήθηκαν έντονα στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος αναγκάστηκε να επιπλήξει τον παπα-λευτέρη Νουφράκη. Όμως κρυφά επικοινώνησε μαζί του και «τον επαίνεσε και συνεχάρη τον πατριώτη ιερέα, που έστω και για λίγη ώρα ζωντάνεψε μέσα στην Αγια-Σοφιά τα πιο ιερά όνειρα του Έθνους μας». Αυτό ήταν σε γενικές γραμμές το ιστορικό της Θείας Λειτουργίας που έγινε ύστερα από 446 χρόνια στην Αγια-Σοφιά από τον ηρωικό παπα - Λευτέρη Νουφράκη. Σίγουρα οι περισσότεροι Νεοέλληνες το αγνοούμε. Το όνομα του λιονταρόψυχου Κρητικού δε λέει τίποτε στο νου και στην καρδιά μας. Κι όμως αυτός ο απλός παπάς από τις Αλώνες Ρεθύμνου σήκωσε πάνω στους ώμους του και ζωντάνεψε, έστω και για λίγο, ένα από τα πιο επικά, πιο ιερά, πιο άγια όνειρα του Γένους. Όσο κι αν έψαξα δε βρήκα πουθενά τίποτε που να θυμίζει στους Νεοέλληνες τον ηρωικό παπά και την παράτολμη ηρωική πράξη του. Δεν υπάρχει καμία προτομή του στο χωριό του, στην πόλη του Ρεθύμνου, στον περίβολο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης ή σε κάποια πλατεία της πρωτεύουσας της Ελλάδας. Κανένας δρόμος, έστω και ο πιο ασήμαντος, δε φέρει το επικό όνομά του. Καμία αναφορά δε γίνεται στη ζωή και στη δράση του στα πλαίσια της τοπικής ή της εθνικής μας ιστορίας. Τίποτε απ όλα δεν έχει γίνει! Όχι γι αυτόν. Αυτός το χρέος του το έκαμε χωρίς να αποβλέπει σε κανενός είδους ανταπόδοση. Αλλά για μας, για μας που έχουμε ανάγκη από τέτοια ηρωικά πρότυπα, από ισχυρά στηρίγματα, για να, μπορέσουμε να κρατήσουμε και να διασώσουμε ό,τι είναι δυνατόν από την ταυτότητά μας, από τα ιδανικά του γένους μας, από την ίδια την ψυχή μας. Ο παπά-λευτέρης Νουφράκης 37

38 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Σήμερα μάλιστα που φριχτή «νέα τάξη» πραγμάτων καταδυναστεύει και απειλεί τη ζωή μας, σήμερα που κινδυνεύουμε να χάσουμε την ταυτότητά μας μέσα στο μεγάλο χωνευτήρι λαών και πολιτισμών, που λέγεται «Ευρωπαϊκή Ένωση», σήμερα που οι Λουδοβίκοι της διεθνούς σκηνής και πραγματικότητας δεν κρατάνε πια ούτε τα στοιχειώδη προσχήματα, αλλά «υπερασπίζονται» τα ανθρώπινα δικαιώματα όπου, όποτε και αν τους συμφέρει και τα καταπατούν βάναυσα και ανεπαίσχυντα, όταν η υπεράσπισή τους έρχεται σε αντίθεση με τις επιδιώξεις τους, είναι ανάγκη επιτακτική να προβάλλονται εθνικές μορφές σαν τον παπα-λευτέρη Νουφράκη και παράτολμες ηρωικές πράξεις σαν τη Λειτουργία που τέλεσε στην Αγια-Σοφιά το Γενάρη του Είναι ανάγκη αυτές οι μορφές να υψώνονται ως σύμβολα γνήσιου και άδολου πατριωτισμού, αληθινού αγώνα κι αυτοθυσίας. Γιατί τότε και μόνο τότε μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα αντέξουμε ως Έθνος στις συμπληγάδες της σύγχρονης ζοφερής «νέας αταξίας» που επικρατεί στη διεθνή σκηνή χωρίς να σέβεται τίποτε καταπατώντας κάθε έννοια δικαίου, καθετί που είναι αντίθετο με τα συμφέροντά της και τις επιδιώξεις της. Τότε σίγουρα θα εξακολουθήσουμε να υπάρχουμε και να αγωνιζόμαστε με ηρωισμό και αυτοθυσία για την αλληλεγγύη, τη συναδέλφωση και την ειρηνική συμβίωση όλων ανεξαιρέτως των λαών της γης, γιατί όλοι έχουν αναμφισβήτητα τα ίδια δικαιώματα στη ζωή και στην απολαβή των αγαθών, τα οποία τόσο πλούσια σκόρπισε σ αυτή τη γη το χέρι του Δημιουργού. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΧΕΙΟ «ΤΟΛΜΩΝ» 1. Κυριακού Ανδρέα, Λειτουργία στην Αγια-Σοφιά το Γενάρη του 1919, στο περ. «Τα Πάτρια» 1996, 4-5, (αναδημοσίευση από το περ. «Ορθόδοξη Μαρτυρία», Κύπρος). 2. Κουβελα Γ.Δ., η Τελευταία Λειτουργία στην Αγια-Σοφιά, στο περ. «Σύνδεσμος», 1992, 259, Χατζή Ν.Μ., Η τελευταία Λειτουργία στην Αγια-Σοφιά, στο περ. «Σύνδεσμος» 1992, , Από τις διηγήσεις του παππού μου Εμμανουήλ Γ. Γελασάκη ( ). (31/5)

39 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1916: ΚΙΕΛΟ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ Ή ΒΕΡΝΤΕΝ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ; Του Γαβριήλ Ν. Συντομόρου Σάββατο, 29 Απριλίου Μια ασταμάτητη καταιγίδα μαστίγωνε το Θερμαϊκό κόλπο, όταν τα ανθυποβρυχιακά δίχτυα που τον προστάτευαν παραμέρισαν για λίγο προκειμένου να καταπλεύσει στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης το κατάλευκο γαλλικό πλοίο «Sphinx». Μια κόκκινη λωρίδα και του αυτού χρώματος σταυροί γύρω στα πλευρά και στις δυο του καπνοδόχους φανέρωναν πως το σκάφος ήταν νοσοκομειακό 1. Αλλά και η άφιξή του δεν ήταν ασφαλώς άσχετη με την προηγηθείσα αγγλογαλλική απόπειρα να προστατευτεί η Σερβία από Γερμανούς, Βουλγάρους και Αυστριακούς. Η απόπειρα βέβαια εκείνη είχε αποτύχει, 1 Το τόνων αυτό σκάφος είχε καθελκυστεί το 1914, και η διαρρύθμισή του ως νοσοκομειακού είχε ολοκληρωθεί μέσα στον επόμενο χρόνο. Μετά τη λήξη του Πρώτου παγκοσμίου πολέμου, το Sphinx ανήκοντας στην εταιρία Messageries Maritimes, εκτελούσε αρχικά ταξίδια στη Μεσόγειο και αργότερα δρομολογήθηκε στη γραμμή της Άπω Ανατολής. Το 1939 το πλοίο χρησιμοποιήθηκε και πάλι ως νοσοκομειακό, μετά όμως την κατάρρευση του γαλλικού μετώπου κατά τον Β παγκόσμιο πόλεμο, περιήλθε στην κυριότητα των Ιταλών. Τέλος, βυθίστηκε το 1944 στο λιμάνι της Γένοβας, κατά τη διάρκεια αμερικανικού αεροπορικού βομβαρδισμού. τα στρατεύματα όμως της Βρετανίας και της Γαλλίας, που είχαν επιστρέψει άπρακτα στη Θεσσαλονίκη, δεν έκλιναν καθόλου και υπέρ της άποψης να την εγκαταλείψουν. Αντίθετα, σχεδίαζαν να αναλάβουν μια επιθετική ενέργεια εναντίον των επί της ελληνικής μεθορίου ευρισκόμενων εχθρών τους. Μέχρι να συμβεί όμως κάτι τέτοιο, η παραμονή των δύο συμμάχων στη μακεδονική πρωτεύουσα ήταν επισφαλής. Η περιοχή της ήταν ανοχύρωτη, και υπήρχε ο κίνδυνος να προελάσουν οι Γερμανοί νοτίως των ελληνικών συνόρων και να μετατρέψουν τη Νύμφη του Θερμαϊκού σε Κίελο της Μεσογείου. Για να αποφευχθεί συνεπώς αυτό, ήταν απαραίτητο να κατασκευαστούν οχυρωματικά έργα περιμετρικά της Θεσσαλονίκης, τα οποία, μεταβάλλοντάς την σε ένα Βερντέν του Αιγαίου, όφειλαν να ανταποκριθούν στις παρακάτω αναγκαιότητες: 1 ο. Να προστατευτεί η πόλη από οποιαδήποτε εχθρική ενέργεια και ιδιαίτερα από εχθρικό πυροβολικό μεγάλου βεληνεκούς. 2 ο. Το αμυνόμενο μέτωπο να είναι υπολογίσιμου μήκους, ώστε ο εχθρός να υποχρεωθεί να χρησιμοποιήσει πολυάριθμες δυνάμεις για να το προσβάλει. Θεσσαλονίκη 1916: Κίελο της Μεσογείου ή Βερντέν του Αιγαίου; 39

40 Το Περιχαρακωμένο Στρατόπεδο Θεσσαλονίκης 3 ο. Η οχύρωση ωστόσο δεν έπρεπε να διαθέτει υπερβολικά μεγάλο ανάπτυγμα, δεδομένου του περιορισμένου αριθμού των διαθεσίμων αγγλογαλλικών δυνάμεων. 4 ο. Οι δύο ακραίες πτέρυγες της αμυντικής περιμέτρου επιβαλλόταν να καταστούν αρκετά ισχυρές, ώστε να είναι αδύνατο στον εχθρό να τις υπερφαλαγγίσει είτε από τα δυτικά, από τις εκβολές δηλαδή του Αξιού, είτε από τα ανατολικά, από την πλευρά δηλαδή της Χαλκιδικής. 5 ο. Ήταν επιτακτικό για τους εν Θεσσαλονίκη συμμάχους να έχουν τη δυνατότητα ασφαλούς σύμπτυξης, σε περίπτωση ανάγκης, στη Χαλκιδική. αλλά και να μπορούν να προβάλουν, από το χώρο σύμπτυξής τους, νέα αποτελεσματική αντίσταση. 6 ο. Ο σχεδιασμός της οχύρωσης όφειλε να προβλέπει την έξοδο του συμμαχικού στρατού από τη βάση του, όταν αυτός, ενισχυμένος ικανοποιητικά, θεωρούσε πως ήταν ικανός να κινηθεί επιθετικά προς την ελληνική μεθόριο. Προς αποφυγή ακολούθως του αρνητικού φαινομένου της πολυαρχίας, στις 10 Ιανουαρίου του 1916 ο επικεφαλής των βρετανικών δυνάμεων Θεσσαλονίκης Αντιστράτηγος Bryan Mahon 2 διατά- 2 Τον Μάιο του 1916, τον Mahon θα τον αντικαταστήσει ο Υποστράτηγος G.F. Milne - ο επονομαζόμενος από τους συναδέλφους του Tubby- ο οποίος είχε έλθει μετά την 8 η Ιανουαρίου στη Θεσσαλονίκη επικεφαλής της 27 ης βρετανικής Μεραρχίας. Στις 13 Ιανουαρίου του 1916 ο Milne ανέλαβε τη διοίκηση του τότε συγκροτηθέντος 16 ου Βρετανικού Σώματος Στρατού και τον επόμενο Μάιο, σε ηλικία 49 ετών, αντικατέστησε ως Αντιστράτηγος τον Mahon στη διοίκηση όλων των εν Θεσσαλονίκη Βρετανικών δυνάμεων. Ο Milne, είχε γεννηθεί το 1866 στο Aberdeen της Αγγλίας και ήταν γιος διευθυντή τράπεζας. Αποφοίτησε από τη βασιλική στρατιωτική ακαδημία του Woolwich και άρχισε τη στρατιωτική του καριέρα ως αξιωματικός πυροβολικού. Συμμετείχε στην εκστρατεία του Νείλου το 1898 και στο δεύτερο πόλεμο των Μπόερς από το 1899 μέχρι το Το 1922 ανέλαβε την ανώτατη διοίκηση των βρετανικών στρατευμάτων της Ανατολής και από το 1926 μέχρι το 1933 διετέλεσε αρχηγός του Γενικού Αυτοκρατορικού Επιτελείου της Βρετανίας. Το 1928 προβιβάστηκε σε Στρατάρχη. Το 1933 ονομάστηκε πρώτος βαρόνος της Θεσσαλονίκης και του Rubislaw της κομητείας του Aberdeen και από το 1933 μέχρι το 1938 κατείχε την παραδοσιακά τιμητική θέση 40 Γαβριήλ Ν. Συντομόρου

41 Τολμών χθηκε να ακολουθεί τις οδηγίες τού επίσης εν Θεσσαλονίκη Γάλλου συναδέλφου του Μωρίς Σαρράιγ σχετικά με τη λήψη των αμυντικών μέτρων περιμετρικά της πόλης (βλέπε, Military Operations Macedonia, The Imperial War Museum, London 1996, τ.1, σ.103). Μελετώντας εν συνεχεία οι δύο σύμμαχοι το προς οχύρωση έδαφος παρατήρησαν ότι στα δύο άκρα του, δύο αδιάβατοι ποταμοί, ο Στρυμόνας ανατολικά και ο Αξιός δυτικά, όριζαν έναν χώρο, κατά μήκος του οποίου, από τα νοτιοανατολικά μέχρι και τα βορειοδυτικά, περιβάλλει τη Θεσσαλονίκη ένα τείχος από αλλεπάλληλες λοφοσειρές. Αυτές αρχίζουν να διαμορφώνονται μεταξύ κόλπου Ορφανού και στενών Ρεντίνας και εκτείνονται αφενός μεν προς τα νότια της πεδιάδας του Λαγκαδά, και αφετέρου προς τα νοτιοανατολικά της Θεσσαλονίκης συνδέοντας την περιοχή της με το ορεινό συγκρότημα της Χαλκιδικής, του οποίου αποτελούν και οι εν λόγω λοφοσειρές παραφυάδα. Παράλληλα οι τελευταίες στα νότια του Λαγκαδά, διαμορφώνουν και αρκετά υψηλές κορυφές, όπως του Χορτιάτη ο οποίος διαθέτει απότομες καταπτώσεις προς την πλευρά του Λαγκαδά όπου βρίσκονται οι λίμνες Κορώνεια και Βόλβη και ομαλά λοφοειδή πρανή προς την πλευρά της Θεσσαλονίκης. Οι ίδιες λοφοσειρές βορειότερα τέμνονται από τη χαρακτηριστική πρόσβαση την οποία διαμορφώνει προς την πόλη η στενωπός του Δερβενίου, ενώ βορειοδυτικότερα, οι αυχένες των λόφων συνεχίζονται με το βουνό του Μελισσοχωρίου, ή διαφορετικά ονομαζόμενο Καρδακλή ύψους 555 μέτρων. Στη συνέχεια οι δυτικές πλαγιές του Καρδακλή κατεβαίνουν απότομα προς τον Γαλλικό ποταμό, όπου σχηματίζεται η στενωπός Νάρες ( χωριό Νέα Φιλαδέλφεια), την οποία διαρρέει το παραπάνω ποτάμι. Δυτικά εντούτοις της Θεσσαλονίκης, οι προαναφερθείσες λοφοσειρές εκφυλίζονται σε ομαλότερα εδάφη με ελαφρές μόνο διακυμάνσεις και χαραδρώσεις. Τέλος, ακόμη πιο δυτικά, οδηγούματου Φρουράρχου (Constable) του Πύργου του Λονδίνου. Πέθανε το Μάρτιο του 1948 σε ηλικία 81 χρονών. στε στις εκβολές του Αξιού, στο βαλτώδη χώρο μεταξύ Αξιού και ποταμού Λουδία και στα τέλματα της τότε υπάρχουσας λίμνης των Γιανιτσών. Με βάση τις παραπάνω παρατηρήσεις, οι σύμμαχοι είχαν τη δυνατότητα να προστατέψουν τη Θεσσαλονίκη: α) με την επιτήρηση της εδαφικής διόδου ανάμεσα στον κόλπο Ορφανού και στην λίμνη Βόλβη, β) με την χάραξη αμυντικής γραμμής τόσο ανάμεσα στην προαναφερθείσα λίμνη και στην Κορώνεια, όσο και στους πρόποδες των εξάρσεων Χορτιάτη-στενά Δερβενίου - Καρδακλή, γ) με τη φρούρηση των στενών του Νάρες, και δ) με την εκμετάλλευση αμυντικά της βαλτώδους περιοχής ανάμεσα στις εκβολές του Αξιού, το Λουδία και τη λίμνη Γιανιτσών. Αρχικά βέβαια, οι σύμμαχοι κάλυψαν το αμυντικό τους μέτωπο γύρω από την Θεσσαλονίκη με ευέλικτες μονάδες ιππικού, ελαφρά τμήματα πεζικού και άφθονο πυροβολικό. Και πίσω από την παροδικού χαρακτήρα αυτή ασπίδα επιδόθηκαν στη χάραξη και την οργάνωση της αμυντικής τους τοποθεσίας. Η προς οχύρωση έτσι περίμετρος εξεταζόμενη από τα δυτικά προς τα ανατολικά ακολούθησε την εξής χάραξη (βλέπε τον ένθετο χάρτη στο βιβλίο του F.Feyler La Campagne de Macedoine, ): Αφετηρία της υπήρξε η ελώδης περιοχή ανατολικά από τον ποταμό Λουδία και νότια από το χωριό Βραχιά, και στη συνέχεια κατευθυνόταν βόρεια. Περνούσε σε ίση σχεδόν απόσταση ανάμεσα στο παραπάνω χωρίο και στον Αξιό, έτεμνε κάθετα την σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης Μοναστηρίου δυτικά του Αξιού, και αφού συναντούσε την κοίτη του Ν.Δ από το χωριό Γέφυρα, ακολουθούσε τον ποταμό ιππαστί. Αυτό γινόταν μέχρι του ύψους της (τότε) οδικής αρτηρίας Θεσσαλονίκης Μοναστηρίου, νότια της οποίας η συμμαχική γραμμή μεταπηδούσε δυτικά του Αξιού. Εμφανιζόταν ακολούθως ανατολικά από το χωριό Έλλη και κατευθυνόταν βόρεια μέχρι το χωριό Πρόχωμα, απ όπου μεταπηδούσε και πάλι στην αριστερή όχθη του Αξιού. Από δω η περίμετρος κινούνταν ανατολικά, διερχόταν ανάμεσα από Θεσσαλονίκη 1916: Κίελο της Μεσογείου ή Βερντέν του Αιγαίου; 41

42 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Βρετανικό πυροβολικό σε τάξη βολής έξω από τη Θεσσαλονίκη το Πρόχωμα και το χωριό Καστανάς, και, μέσω του ανατολικότερα ευρισκόμενου Ξηροχωρίου, κατευθυνόταν ΒΑ από το χωριό Νέα Φιλαδέλφεια, όπου ο χείμαρρος Κουρού Ντερέ συμβάλλει στο Γαλλικό ποταμό. Από το σημείο αυτό η γραμμή, στρεφόταν νοτιοανατολικά, προς το χωριό Μονόλοφο, ακολουθούσε τους πρόποδες του Καρδακλή, εμφανιζόταν βορειοανατολικότερα από το σημείο συνάντησης των οδικών αρτηριών Θεσσαλονίκης - Σερρών και Θεσσαλονίκης - Λαγκαδά, και κατέληγε, ακολουθώντας τους πρόποδες των βορειανατολικών υψωμάτων της Θεσσαλονίκης, στην δυτική όχθη της Κορώνειας, όπου τότε το χωριό Στάνοβο. Τέλος, η χάραξη διέσχιζε κατά μήκος την εδαφική έκταση μεταξύ Κορώνειας και Βόλβης, από την ανατολική όχθη της οποίας περατωνόταν μέσω της στενωπού της Ρεντίνας στην κωμόπολη του Σταυρού και στον κόλπο Ορφανού. Το αμυντικό αυτό τόξο, όπως ήταν φυσικό, διαιρέθηκε σε αγγλικό και γαλλικό τομέα, οι οποίοι διαχωρίστηκαν μεταξύ τους με βάση τον άξονα τον οριζόμενο από τα χωριά Μονόλοφο - Πεντάλοφο - Διαβατά. Και διά του τρόπου αυτού, ο τομέας δυτικά του παραπάνω άξονα τέθηκε υπό την ευθύνη των Γάλλων, ενώ την ευθύνη στα ανατολικά του την ανέλαβαν οι Άγγλοι. Ο Αγγλικός ιδιαίτερα τομέας, με μέτωπο βόρειο και ανατολικό στηριζόταν δεξιά στη θάλασσα του βορείου Αιγαίου, και αριστερά στη συμβολή των ποταμών Γαλλικού και Κουρού Ντερέ. Το ανατολικόδεξιό άκρο του τομέα το διέσχιζε ο μοναδικός δρόμος προσέγγισης της Θεσσαλονίκης από την κατεύθυνση αυτή, ο οποίος παρείχε τη δυνατότητα στον εχθρό, διασχίζοντας την κοιλάδα του Στρυμόνα, τις ακτές του Στρυμονικού κόλπου και τα στενά της Ρεντίνας, να μεταφέρει βαρύ πυροβολικό και τροχαίο υλικό. Το ενδεχόμενο συνεπώς αυτό ώθησε τους Βρετανούς να δώσουν ιδιαίτερη σημασία στη φρούρηση του τομέα τους, τόσο από την πλευρά της ξηράς, όσο και από τη θάλασσα. Από τη θάλασσα, την κάλυψη των ακτών του Στρυμονικού κόλπου την είχαν αναλάβει τα πυροβόλα των 12 ιντσών των βρετανικών «Μόνιτορς», των εμφανισιακά ιδιόρρυθμων εκείνων σκαφών που ναυλοχούσαν 42 Γαβριήλ Ν. Συντομόρου

43 Τολμών στο λιμάνι του Σταυρού. Και από τη ξηρά, μια ταξιαρχία της 10 ης Ιρλανδικής Μεραρχίας μαζί με μία πυροβολαρχία, ένα λόχο μηχανικού και δυο ουλαμούς ιππικού ανέλαβαν τη φρούρηση του στενού της Ρεντίνας. Παραπλήσιας σύνθεσης τμήματα, ενισχυμένα όμως με μια πλήρη ταξιαρχία πεδινού πυροβολικού παρατάχθηκαν και στο διάκενο μεταξύ των δύο λιμνών, ενώ μικρά σκάφη περιπολούσαν μέσα στην Κορώνεια και στη Βόλβη μεταφερθέντα μέχρι εκεί με τη βοήθεια γερανών και οχημάτων γεφυροσκευών. Μια άλλη βρετανική γραμμή ξεκινούσε από τη νότια όχθη της Κορώνειας, όπου το χωριό Άγιος Βασίλειος, και από εκεί συνέχιζε προς τις βόρειες νευρώσεις του Χορτιάτη καταλήγοντας στα ανατολικά το ομώνυμου χωριού. Το κέντρο του βρετανικού τομέα το διέσχιζε ο αμαξιτός δρόμος Θεσσαλονίκης Σερρών, ο οποίος, προσεγγίζοντας τη Θεσσαλονίκη μέσω Δερβενίου, θα μπο- ρούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί και από τον εχθρό κατά τη διάρκεια επιθετικής του ενέργειας. Το σημείο ιδίως όπου ο προαναφερθείς δρόμος συναντούσε τις βρετανικές θέσεις στο χωριό Λητή αποτελούσε την πλέον αποφασιστικής σημασία τοποθεσία της περιοχής. Γι αυτό και το Δερβένι φρουρούνταν από ολόκληρη την 30 η Σκωτσέζικη Ταξιαρχία υπό τη διοίκηση του Ταξιάρχου L.L. Nicol. Οπότε, ο κατ υπόθεση προερχόμενος από την κατεύθυνση των Σερρών εχθρός, διασχίζοντας, κατά τα τελευταία 18 χιλιόμετρα της διαδρομής του, μια τελείως επίπεδη πεδιάδα, θα πρόδιδε κάθε του κίνηση, αφού θα ήταν αδύνατο να αποφύγει την κατόπτευση ενός βρετανού παρατηρητή. Αξιοπρόσεκτη εδαφική έξαρση εδώ αποτελούσε ο λόφος Ντεβέ Καράν, (= Καμπούρα της καμήλας, υψομέτρου 570 μέτρων) ή Γιβραλτάρ, όπως το είχαν ονομάσει τότε οι Άγγλοι. Το βραχώδες, γυμνό και επίμηκες αυτό ύψωμα Βρετανικό Μόνιτορ σαν εκείνα που ναυλοχούσαν στο λιμάνι του Σταυρού. Θεσσαλονίκη 1916: Κίελο της Μεσογείου ή Βερντέν του Αιγαίου; 43

44 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Φωτογραφία από την κουζίνα στον στρατωνισμό των Άγγλων στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης, στη περιοχή Ζεϊτινλίκ. που, με κατεύθυνση από τα νοτιοανατολικά προς τα βορειοδυτικά χάσκει στο μέσο της πεδινής έκτασης, δυτικά του δρόμου Θεσσαλονίκης - Σερρών, βρίσκεται βέβαια πολύ μακριά από την πρώτη γραμμή των Βρετανών, ώστε να είναι αυτονόητη η ένταξή του στην οχυρωμένη τοποθεσία τους. Καθώς όμως δέσποζε στο μέσο μιας μεγάλων διαστάσεων ακάλυπτης πεδιάδας, αποφασίστηκε, κατ εξαίρεση, να αξιοποιηθεί αμυντικά για να αναλάβει το ρόλο προκεχωρημένης θέσης της βρετανικής άμυνας. Η πρώτη γραμμή άμυνας των Βρετανών στον κεντρικό αυτό τομέα τους ξεκινούσε από την δυτική όχθη της λίμνης Λαγκαδά και διασχίζοντας την πεδινή έκταση με κατεύθυνση νοτιοδυτική κατέληγε στα υψώματα που περιβάλλουν την πόλη. Η οχύρωση στη συνέχεια διαμόρφωνε τη αριστερή -δυτική βρετανική πτέρυγα ακολουθώντας τους πρόποδες των υψωμάτων μέχρις ότου καταλήξει στην συμβολή του Κουρού- Ντερέ με το Γαλλικό ποταμό. Εδώ, το άκρο του βρετανικού τομέα οριζόταν από τον υψοδείκτη 589 ευρισκόμενο ανάμεσα στο χωριό Μονόλοφο, που ανήκε στους Βρετανούς, και στην συμβολή του Κουρού Ντερέ με τον Γαλλικό ποταμό, η οποία περιλαμβανόταν στον τομέα των Γάλλων. Ο παραπάνω υψοδείκτης σηματοδοτεί έναν βραχώδη λόφο με απότομες πλαγιές, ο οποίος αποτελούσε χαρακτηριστική προς Βορά γωνιώδη προεξοχή της συμμαχικής γραμμής προς την απέναντι πεδινή έκταση. Ο λόφος είχε ονομαστεί από τους συμμάχους Matterhorn ή Cervin, και η περιοχή του ήταν εξαιρετικής σπουδαιότητας λόγω της εδώ σύνδεσης των δύο συμμαχικών τομέων. Το νευραλγικό της περιοχής αιτιολογούνταν και με βάση το ότι η κοιλάδα του Γαλλικού ποταμού στο σημείο αυτό δημιουργεί την στενωπό του Νάρες (χωριό Νέα Φιλαδέλφεια), η οποία εισχωρούσε επικίνδυνα στις συμμαχικές γραμμές διαρρηγνύοντας και αποδυναμώνοντας τη συνοχή τους. Την ίδια κοιλάδα τη διέσχιζε ο μοναδικός τότε δρόμος Θεσσαλονίκης Κιλκίς, όπως και η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης Κωνσταντινούπολης. Ήταν ενδεχόμενο επομένως να χρησιμοποιηθεί η στενωπός και από τον εχθρό επίσης επιχειρώντας να προσεγγίσει τη Θεσσαλονίκη. Στη συγκεκριμένη, κατά συνέπεια, περιοχή παίρνονται πρόσθετα μέσα άμυνας. Σύμφωνα μ αυτά, σε περίπτωση που η εξέχουσα του Cervin υπέκυπτε, έπειτα από συγκλίνουσες σ αυτήν εχθρικές ενέργειες, είχε ληφθεί πρόνοια, ώστε να λειτουργούν πρόσθετες συνδέσεις μεταξύ των δύο συμμαχικών τομέων, οι οποίες καθόριζαν θέσεις σύμπτυξης στα μετόπισθεν. Έτσι, πίσω από την εδώ πρώτη βρετανική αμυντική γραμμή, και σε απόσταση μέτρων, είχαν σχεδιασθεί και άλλες δύο. Η 44 Γαβριήλ Ν. Συντομόρου

45 Τολμών δεύτερη γραμμή ακολουθούσε, σε αντίθεση με την πρώτη, κορυφογραμμές, και άρχιζε, στα δεξιά, βόρεια από το μέσο της οδικής αρτηρίας της συνδέουσας τα χωριά Χορτιάτη και Ασβεστοχώρι. Περνούσε στη συνέχεια βόρεια από το Ασβεστοχώρι όπως και βόρεια, και σε απόσταση 1, 5 χιλιομέτρου, από τη σημερινή Νέα Ευκαρπία. Αναπτυσσόταν κατόπιν στις κορυφογραμμές του Καρδακλί, κι όταν έφτανε στον γαλλικό τομέα, συμπλεκόταν με τις γαλλικές γραμμές και κατέληγε σε πλαγιές στα νότια της πρώτης γραμμής των Γάλλων. Η τρίτη βρετανική γραμμή, της ποίας η οργάνωση υπήρξε υποτυπώδης, είχε χαραχθεί 3 5 χιλιόμετρα πίσω από τη δεύτερη και άρχιζε στα δεξιά, από τα βόρειοανατολικά του Ασβεστοχωρίου. Από εκεί κινούμενη βορειοδυτικά, περνούσε ελάχιστα βόρεια από την Ευκαρπία, το Ωραιόκαστρο και τη Νεοχωρούδα, καμπτόταν νοτιοδυτικά προς τον Πεντάλοφο, όπου συναντούσε την αντίστοιχη τρίτη γραμμή άμυνας του Γαλλικού τομέα. Σχετικά με τον γαλλικό τομέα, το δεξιό του βρισκόταν λίγο ανατολικότερα από τη συμβολή του Κουρού- ντερέ με τον Γαλλικό ποταμό. Εδώ, στην είσοδο της κοιλάδας του Γαλλικού, και στην δεξιά του όχθη, το ύψωμα Kior bounar και ο τραπεζοειδής λόφος του Νάρες, είχαν αναλάβει τη στήριξη της δεξιάς πτέρυγας των Γάλλων. Ακολούθως ο τομέας τους με μέτωπο στραμμένο, προς Βορρά αναπτυσσόταν σε μία σειρά από λόφους παρεμβαλλόμενους σχεδόν κάθετα ανάμεσα στους ποταμούς Γαλλικό και Αξιό, μπροστά από τους βόρειους πρόποδες των οποίων είχε χαραχθεί η πρώτη γραμμή της γαλλικής άμυνας, που προχωρούσε μέχρι την κοίτη του Αξιού. Μπροστά από τους ίδιους λόφους, η λίμνη Πικρολίμνη δημιουργούσε ένα πρόσθετο επ ωφελεία των Γάλλων εμπόδιο. Στο κέντρο του τομέα δέσποζε το ύψωμα 259, υψόμετρο αξιοσημείωτο, μια και οι πέριξ κορυφές κυμαίνονται γύρω στα 200 μέτρα. Το ύψωμα, που αποκαλούνταν από τους Γάλλους Signal de Bounardja, προεξέχει υπό μορφή εμβόλου προς βορά και καταλήγει στο ύψωμα Table de Gieurdina, το οποίο με κλίσεις σχετικά απότομες και με τις πλαγιές του να κατεβαίνουν μέσα στην περιοχή των γαλλικών οχυρώσεων, προστάτευε υπό μορφή έπαλξης, τόσο το κέντρο, όσο και τις δύο πτέρυγες του τομέα. Φυσικό λοιπόν ήταν ο προεξέχων προς βορρά αυτός λόφος να οχυρωθεί επιπρόσθετα από τους Γάλλους, τόσο περιμετρικά, όσο και σ όλο του το βάθος και την έκταση. Ζουάβοι κατά την αναφορά στο στρατόπεδο των Άγγλων στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης. Θεσσαλονίκη 1916: Κίελο της Μεσογείου ή Βερντέν του Αιγαίου; 45

46 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Στα αριστερά του ο τομέας, όπου το χωριό Πρόχωμα, στηριζόταν αφενός μεν στην αριστερή όχθη του Αξιού, αφετέρου δε στα υψώματα Pouce και Τetοn de Dogandji που βρίσκονται νότια από το Πρόχωμα. Βόρεια η λίμνη Αματόβου και η αποξηρανθείσα σήμερα λίμνη Αρτζάν αποτελούσαν ευνοϊκά για τους Γάλλους βαλτώδη κωλύματα. Σημαντική προστασία στους Γάλλους προσέφερε και ο Αξιός, ο οποίος με την πλατιά στο σημείο αυτό κοίτη του και τις πλημμυρισμένες του όχθες, υποβοηθούσε την εκεί πραγματοποιούμενη αμυντική επικαμπή. Και έτσι κάλυπτε όχι μόνο το δυτικό άκρο και τα νώτα των Γάλλων, αλλά και προστάτευε τη σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης Γευγελής Σκοπίων, την ακολουθούσα την αριστερή του όχθη. Ωστόσο, δυτικότερα και στην δεξιά όχθη του Αξιού, το μαστοειδές (Mamelon) ύψωμα Kouchbali μπορούσε να παίξει καθοριστικό ρόλο στην προσβολή του γαλλικού τομέα από τα πλάγια. Για το λόγο αυτό, και επειδή τόσο η επί του Αξιού οδική γέφυρα του δρόμου Θεσσαλονίκης Μοναστηρίου, όσο και η σιδηροδρομική της γραμμής Θεσσαλονίκης Μοναστηρίου απαιτούσαν ιδιαίτερη προστασία, η γαλλική γραμμή μεταπηδούσε, στα αντίστοιχα σημεία, στην δεξιά όχθη του Αξιού και κατέληγε νοτιοδυτικά στους βάλτους ανατολικά του Λουδία. Οι Γάλλοι δεν παρέλειψαν επίσης να οργανώσουν και άλλες δύο γραμμές. Η δεύτερη, ειδικότερα, ακολουθούσε την εξής πορεία: Δεξιά ξεκινούσε από την σιδηροδρομική γέφυρα του Γαλλικού ποταμού, συνέχιζε στις βόρειες πλαγιές της τράπεζας του Νάρες (Table de Naresh, υψ.159), προχωρούσε ανάμεσα από τα υψώματα Signal de Bounardja (υψοδ.259) και 213, εμφανιζόταν βόρεια από το δυτικότερο ύψωμα 144, και από εκεί, κινούμενη στα νότια του Προχώματος, έφτανε μέχρι την σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης Σκοπίων. Το τμήμα της δεύτερης αυτής αμυντικής γραμμής, από τις νότιες πλαγιές του υψώματος 259 μέχρι και λίγο ανατολικότερα από το Πρόχωμα, ήταν και το περισσότερο ολοκληρωμένο. Η τρίτη τέλος γραμμή των Γάλλων, που ήταν υπο- Σκοπός στο στρατόπεδο των Άγγλων στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης, στη περιοχή Ζεϊτινλίκ. 46 Γαβριήλ Ν. Συντομόρου

47 Περιχαρακωμένο Στρατόπεδο Θεσσαλονίκης. Γαλλικό πυροβόλο των 75 χιλιοστών σε εκτέλεση Α/Α βολής. τυπώδης, είχε δεξιά την αφετηρία της λίγο βορειοδυτικά από το χωριό Πεντάλοφο και προχωρώντας δυτικά, διά του υψώματος Mamelon Bounardja (υψόμετρο 112) και του χωριού Γέφυρα κατέληγε στον Αξιό. Όσον αφορά τις στρατιωτικές δυνάμεις που επάνδρωναν τη συμμαχική αμυντική τοποθεσία, αυτές αποτελούνταν από πέντε βρετανικές Μεραρχίες ( άνδρες) και τρεις γαλλικές ( άνδρες). Οι βρετανικές ήσαν κατανεμημένες σε δύο Σώματα Στρατού, το 12 ο και το 16 ο. Το 12 ο είχε έδρα του τη Ν. Ευκαρπία Θεσσαλονίκης, διοικούνταν από τον Αντιστράτηγο H.F.M.Wilson 3 και διέθετε τρεις Με- 3 Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, όταν όλα έδειχναν ότι ο Χίτλερ επρόκειτο να εισβάλει στην Ελλάδα, ο Βρετανός Στρατηγός Henry Maitland Wilson, ο επιλεγόμενος και ραρχίες, την 22 η, την 26 η και την 28 η. H 22 η (διοικητές της αρχικά ο Υποστράτηγος F. Gordon και εν συνεχεία ο Ταξίαρχος J. Duncan) έδρευε στο Ak binar (βόρεια από το Ωραιόκαστρο), η 26 η (διοικητές της κατά σειρά οι Υποστράτηγοι W.Mackenzie Kennedy και A.W.Gay) είχε έδρα το χωριό Μονόλοφο. Η 28 η (διοικητής της ο Υποστράτηγος H. L.Croker) ήταν παραταγμένη ανάμεσα στη Λητή και στο Μελισσοχώρι. Το άλλο βρετανικό Σώμα Στρατού, το 16 ο είχε έδρα το Ασβεστοχώρι και διοικη- Jumpo λόγω του θηριώδους αναστήματός του), ανιψιός του πραναφερθέντος διοικητή του ΧΙΙ βρετανικού Σώματος Sτρατού, κατέφθανε από τη Λιβύη στη Μακεδονία για να συμβάλει στην αντιμετώπιση της ναζιστικής λαίλαπας. Είναι γνωστό το συγκρότημα W(=Wilson) που αναπτύχθηκε αμυντικά στη γενική τοποθεσία Καϊμακτσαλάν Βέρμιο - Αλιάκμων. Θεσσαλονίκη 1916: Κίελο της Μεσογείου ή Βερντέν του Αιγαίου; 47

48 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Με την επιστροφή του εκστρατευτικού σώματος στη Θεσσαλονίκη, αμέσως οργανώθηκαν και τα στρατόπεδα, όπως αυτό του πυροβολικού και της ασφαλούς αποθήκευσης των πυρομαχικών και πολεμοφοδίων. τής του, μετά τον Milne υπήρξε ο Στρατηγός C.J. Briggs. Οι μονάδες του ήταν: η 10 η Ιρλανδική Μεραρχία (υπό τη διοίκηση του Υποστρατήγου J.R. Longley) και η 27 η (διοικητές της, μετά τον Milne, ο Υποστράτηγος W. R. Marshall, ο Ταξίαρχος S.W.Ηare και ο Υποστράτηγος G.T. Forestier -Walker), Η 27 η αρχικά είχε παραμείνει ως εφεδρεία στη Νέα Ευκαρπία. Tο Μάρτιο του 1916 η Μεραρχία είχε έδρα τα Λαγκαδίκια, νοτιοανατολικά της Κορώνειας, και η 81 η Ταξιαρχία της (διοικούμενη από τον Ταξίαρχο B.F. Widdrington) βρίσκεται στα τέλη Ιουλίου 1916 σε εφεδρεία στο χωριό Χορτιάτη. Η 10 η Ιρλανδική τέλος Μεραρχία (με τις Ταξιαρχίες της 29 η,30 η και 31 η ) είχε συγκεντρωθεί αρχικά στην Πυλαία Θεσσαλονίκης. Όσον αφορά το γαλλικό τομέα, ιππαστί στο Γαλλικό ποταμό είχε παραταχθεί, επί μήκους 12 χιλιομέτρων, η 57 η Μεραρχία του στρατηγού Leblois, της οποίας το αριστερό προσέγγιζε το Ξηροχώρι. Αριστερότερα, στην περιοχή του υψοδείκτη 259 και στο μπροστά από αυτόν ύψωμα Table de Gieurdina, κατείχε θέσεις, σε μια γραμμή 7 χιλιομέτρων, η 156 η Μεραρχία του Στρατηγού Bailloud. Η 122 η Μεραρχία του στρατηγού Regnault παρέτασσε μια Ταξιαρχία της βόρεια από το Πρόχωμα, και η υπόλοιπη με μέτωπο προς Δυσμάς ακολουθούσε προς νότο την κοίτη του Αξιού, παράλληλα προς την οποία φρουρούσε το έδαφος επί μήκους 24 χιλιομέτρων. Ακόμη νοτιότερα, κατά μήκος της κοίτης του Αξιού ήταν παραταγμένο το 2 ο Σύνταγμα Ζουάβων και κάποια αργότερα Σερβικά τμήματα. Οι εργασίες οχύρωσης, βέβαια, διέφεραν ανάμεσα στους δύο συμμαχικούς τομείς. Η πείρα που είχαν αποκομίσει οι Γάλλοι ως σχεδιαστές οχυρωματικών έργων στο Δυτικό μέτωπο, τους ενέπνεε μεθόδους για μεγαλύτερη ποικιλία δραστηριοτήτων και για εναλλαγή άμυνας και δράσης. Κατέβαλλαν κατά συνέπεια προσπάθειες, ώστε τα χαρακώματά τους να βρίσκονται σε συμφωνία με τις ιδιομορφίες και τις διακυμάνσεις του εδάφους, το οποίο, σε διαφορετικές περιπτώσεις, το 48 Γαβριήλ Ν. Συντομόρου

49 Τολμών προσάρμοζαν στις δικές τους απαιτήσεις. Οι τομείς των γαλλικών ταγμάτων ήσαν οργανωμένοι κατά βάθος. Οι λόχοι των πρώτων κλιμακίων κατείχαν περίκλειστα αμυντικά έργα κατασκευασμένα μπροστά από διακλαδώσεις εδαφικών κοιλωμάτων και χαραδρών, και πιο πίσω τμήματα δεύτερων κλιμακίων τηρούνταν σε ετοιμότητα για αντεπίθεση και απόρριψη του εχθρού. Οι Γάλλοι ωστόσο αντιμετώπιζαν πολύ περισσότερα προβλήματα από τους Άγγλους, αφού δεν ήταν καθόλου εύκολη η κατασκευή σκυρόδετων έργων σε μαλακά καλλιεργημένα εδάφη ή στις βαλτώδεις εκτάσεις του Αξιού, όταν ιδίως αυτός θα πλημμύριζε με το πρώτο λιώσιμο των χιονιών. Οι δυσκολίες, από την άλλη των Βρετανών συνίσταντο στο να αποκτήσει το μηχανικό τους την αναγκαία επί θεμάτων οχυρωτικής εμπειρία. Τη χάραξη των βρετανικών θέσεών τη διέκρινε μία στοιχειώδης απλότητα. Το σύστημα οχύρωσής τους ήταν μετωπικό και βασιζόταν στο δόγμα για επίμονη άμυνα στον αρχικό χώρο τάξης των τμημάτων τους και όχι σε κινήσεις και ελιγμούς. Ο Αντιστράτηγος Mahon βέβαια έκλινε πάντα υπέρ της άποψης ότι θα έπρεπε να αποφευχθεί μια, αποκλειστικά γραμμικού χαρακτήρα, διάνοιξη χαρακωμάτων, αφού κάτι τέτοιο θα απαιτούσε την παραμονή στο μέτωπο πολυάριθμων δυνάμεων. Ο ίδιος υποστήριζε ότι η πέριξ της Θεσσαλονίκης εργασία είχε μεν έντονα επηρεαστεί από το παράδειγμα του Δυτικού μετώπου, ήταν ωστόσο αδύνατος κάθε περαιτέρω παραλληλισμός των δύο περιπτώσεων. Γιατί, η κατασκευή των αμυντικών έργων περιμετρικά της μακεδονικής πρωτεύουσας δε λάμβανε χώρα υπό την πίεση εχθρικής παρουσίας, η οποία, και αν ακόμη καθίστατο εντέλει έκδηλη, θα γινόταν και έγκαιρα αντιληπτή και αντιμετωπίσιμη. Οπότε, επρόκειτο να ακολουθήσει απώθηση και καταδίωξη του εχθρού, πράγμα για το οποίο ο Mahon ήταν υπερβέβαιος. Μια τέτοια εντούτοις αισιοδοξία δεν εμφάνιζε δυνατότητα ευόδωσης παρά μόνο αφού προηγουμένως μεσολαβούσαν δύο μήνες συνεχούς εκσκαφής ορυγμάτων και εκχωματώσεων, αποτέλεσμα των οποίων ήταν οι ενασχολούμενοι με τις χωματουργικές αυτές εργασίες να ονομαστούν ειρωνικά κηπουροί ή περιβολάρηδες της Θεσσαλονίκης (Les jardiniers de Salonique). To χλευαστικό αυτό χαρακτηρισμό τον πρωτοδιατύπωσε ο Γάλλος πρωθυπουργός Κλεμανσώ επηρεασμένος από την τότε επικρατούσα αντίληψη ότι η τύχη του πολέμου επρόκειτο να κριθεί αποκλειστικά και μόνο στο δυτικό μέτωπο και ότι κάθε δραστηριότητα σε άλλα μέτωπα, όπως στο βαλκανικό, θα αποτελούσε κατ ανάγκη ματαιοπονία. Στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης ωστόσο, μέρα με τη μέρα, αλλεπάλληλες σειρές συρματοπλεγμάτων απλώνονταν σε εδαφικό πλάτος το λιγότερο 10 μέτρων, και πίσω απ αυτές διανοίγονταν ορύγματα επικοινωνίας από το ένα άκρο των γραμμών ως το άλλο. Κατά διαστήματα, σ όλο το μήκος των ορυγμάτων ακολούθως, κατασκευάζονταν σκυρόδετα αμυ- Συμμαχικά χαρακώματα στο ελληνικό μέτωπο. Θεσσαλονίκη 1916: Κίελο της Μεσογείου ή Βερντέν του Αιγαίου; 49

50 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Συμμαχικά χαρακώματα στο ελληνικό μέτωπο. ντικά οχυρώματα, με καταφύγια βάθους 6 και 10 μέτρων και με θέσεις για πολυβόλα και πυροβόλα. «Συναντήσαμε», σημειώνει η Marcelle Tinayre (στο βιβλίο της Ένα καλοκαίρι στη Θεσσαλονικη,σ.86 κ.ε), «εγκαταστάσεις του πυροβολικού με παρδαλά κανόνια σε παράξενα χρώματα με πλήθος κιβώτια στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο καθώς και αναρίθμητες ποσότητες σάκων άμμου που έμοιαζαν με πέτρινους τοίχους Τα αγκαθωτά συρματοπλέγματα, δεμένα με σφιχτούς κρίκους άπλωναν τα τεράστια δίχτυα τους σε εκπληκτικό μήκος στα βάθη κοιλάδων και σε πλαγιές λόφων Υπόστεγα για βαριά πυροβόλα ήσαν κρυμμένα κάτω από κλαδιά, και καταφύγια για αεροπορικούς βομβαρδισμούς ήσαν έτοιμα σε περίπτωση ανάγκης.». Κατά τον ίδιο τρόπο: «σκυρόδετες θέσεις πολυβόλων ασυνήθιστου βάθους και στερεότητας, και φαρδιές λωρίδες από αγκαθωτό συρματόπλεγμα απλώθηκαν παντού μέσα στους θάμνους σχηματίζοντας τομείς, καθένα από τους οποίους τον σάρωναν διασταυρούμενα πυρά από κάθε του πλευρά, ώστε μια εχθρική διείσδυση σε κάποιο σημείο του τομέα να σήμαινε απλώς εισχώρηση σε πιο ενεργείς γραμμές άμυνας» (G. Ward Price, «The Story of Salonica Army», σελ. 64). Αλλά και σε έκταση πολλών μιλίων, γύρω από τις γραμμές οχύρωσης, φράχτηκε με αγκαθωτό συρματόπλεγμα, κάθε δρόμος, που οδηγούσε σ αυτές. Λέγεται έτσι πως το απόσπασμα Μηχανικού της 26 ης μόνο Βρετανικής Μεραρχίας είχε τοποθετήσει, κατά τις 4 πρώτες εβδομάδες της επιχείρησης οχύρωσης, συρματόπλεγμα μήκους 245 μιλίων, και τότε η όλη εργασία δεν είχε προχωρήσει, παρά μόνο κατά το 1/10. Και δε θα παρουσίαζε κάποια ολοκληρωμένη εικόνα νωρίτερα από τον Απρίλιο του 1916, οπότε το απαιτούμενο μήκος συρματοπλέγματος υπολογιζόταν ότι θα ήταν ισόποσο με το μήκος μιας διπλής σιδηροδρομικής γραμμής συνδέουσας το Βερολίνο με την Κωνσταντινούπολη! Εξαιτίας μάλιστα αυτού του ατέλειωτου συρματοπλέγματος, που απομόνωνε και εγκλώβιζε από ξηράς τη Θεσσαλονίκη - και το οποίο αποτελούσε συχνά το μόνο ορατό σημείο της οχύρωσης - το όλο διαμορφωθέν συγκρότημα αποκαλούνταν από τους Βρετανούς «Birdcage», κλουβί δηλαδή για πουλιά. Όλες οι εργασίες επιπλέον προχωρούσαν και κατά τη διάρκεια ενός ιδιαίτερα δύσκολου χειμώνα. Το χιόνι έπεφτε ασταμάτητο όλον τον Ιανουάριο του 1916, και τα δερμάτινα αμπέχωνα των ανδρών, όσο αυτοί επέμεναν να σκάβουν τα βραχώδη εδάφη, ήταν αδύνατο να τους προστατεύσουν από το «βαρδάρη» που φυσούσε παγωμένος κατεβαίνοντας από την κοιλάδα του Αξιού. O Dr Pierre Maridort, ο 50 Γαβριήλ Ν. Συντομόρου

51 Τολμών οποίος στις 27 Δεκεμβρίου 1915 βρίσκεται στο Βαθύλακκο Θεσσαλονίκης, σημειώνει (στο έργο του «En Macedoine»,σ.7): «Αφήσαμε το στρατόπεδό μας κοντά στην πόλη και στήσαμε τις σκηνές μας μέσα σε μια έρημη περιοχή, σε ένα απέραντο, ανώμαλο πλάτωμα, όπου μας περιβάλλουν ψηλά και χιονισμένα βουνά. Υποφέρουμε από ορμητικούς ανέμους που τραντάζουν τα αντίσκηνά μας κάνοντας τα σκοινιά τους να τρίζουν. Η βροχή σχηματίζει απερίγραπτη λάσπη, και το κρύο δεν είναι λίγο, ιδίως το βράδυ». Άλλοτε πάλι οι άνδρες πάσχιζαν απροστάτευτοι να συνεχίσουν την αμυντική τους εργασία μέσα στα έλη και στα τέλματα, ενώ ήσαν ήδη καταπονημένοι από την περιπέτειά τους στην Σερβία. Κι όταν, στις περιπτώσεις αυτές, σημειώνει ο Allan Palmer (The Gardeners of Salonika, ελλην. μετφρ. σ.93) κάποιο χρησιμοποιούμενο όχημα άρχιζε ξαφνικά να βυθίζεται μέσα στη λάσπη, οι κουρασμένοι στρατιώτες προσπαθούσαν κάθιδροι να δέσουν με σχοινιά το λασπωμένο του άξονα, με την ελπίδα ότι κάποιο άλλο όχημα θα μπορούσε να ανασύρει το πρώτο. Παρόλα αυτά το αμυντικό έργο των συμμάχων προχωρούσε, και το γεγονός ότι οι εργασίες εξελίσσονταν υπό συνθήκες ειρήνης είχε ως αποτέλεσμα, η οχύρωση να αποκτήσει έναν υψηλό βαθμό τελειότητας. Περί τα τέλη Ιανουαρίου του 1916, με τις συνεχείς αποβιβάσεις στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη, βρίσκονταν, στον ευρύτερο χώρο της, περίπου άνδρες, τα 4/5 των οποίων απασχολούνταν καθημερινά με την κατασκευή έργων άμυνας. Στα πλησιέστερα επίσης προς την αμυντική γραμμή σημεία της πόλης αξιοποιήθηκαν εδαφικές δυνατότητες για απόκρυψη πυρομαχικών και κατασκευάστηκαν αποθήκες, όπως η Main Supply Base ή η British Reserve Ammunition Depot. Οργανώθηκαν μέσα στη Θεσσαλονίκη, στρατόπεδα ή κέντρα εκπαίδευσης ( στο Ζεϊντελίκ και στο Χαριλάου, στην Τούμπα και στο Νάρες), αεροδρόμια (της Καλαμαριάς, της Μίκρας και του Σέδες) και νοσοκομεία εκστρατείας (μεταξύ Καλαμαριάς, Χαριλάου και Πανοράματος). Στις 28 Ιανουαρίου του 1916 επίσης, οι σύμμαχοι έθεσαν υπό τον έλεγχό τους τα (πρώην) ελληνικά οχυρά του Μεγάλου Καράμπουρνου, στη νότια πλευρά του Θερμαϊκού κόλπου. Αλλά και οργάνωσαν αμυντικές θέσεις στην απέναντι ακτή του κόλπου, στην τοποθε- Εκφόρτωση εφοδίων για τις συμμαχικές δυνάμεις. Θεσσαλονίκη 1916: Κίελο της Μεσογείου ή Βερντέν του Αιγαίου; 51

52 Σημερινά απομεινάρια από το Περιχαρακωμένο Στρατόπεδο Θεσσαλονίκης σία «Αλπότρυπες», κοντά στο Κίτρος (βλ. Αλέκου Αγγελίδη, Αναδρομή στην Ιστορία της Μακεδονίας, τ. 2,σ ). Και έτσι μεταβλήθηκε η πόλη σε ό,τι επρόκειτο να γίνει στο μέλλον γνωστό ως Περιχαρακωμένο Στρατόπεδο Θεσσαλονίκης. Η ανάγκη παρομοίως για την απρόσκοπτη διεξαγωγή των θαλάσσιων μεταφορών προς την πόλη και από εκεί των χερσαίων μέχρι τις οχυρώσεις, αλλά και η σύνδεση των οχυρώσεων με νευραλγικά σημεία έξω απ αυτές επέβαλαν την εκτέλεση έργων στο λιμάνι της μακεδονικής πρωτεύουσας, την κατασκευή αμαξιτών δρόμων και το στρώσιμο σιδηροδρομικών γραμμών. Για την πρόοδο επομένως τόσο των έργων αυτών, όσο και των κυρίως οχυρωματικών, ξεφορτώνονταν στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης: τσιμέντο και σιδερόβεργες, ακιδωτό συρματόπλεγμα και αυλακωτές λαμαρίνες, γαιόσακοι, πτυοσκάπανα και ξυλεία. Κατέφθαναν επίσης διά θαλάσσης φορτία που περιελάμβαναν ατμοκίνητους οδοστρωτήρες, αεροσυμπιεστές, σιδηροδρομικές ράγες και ξύλινες τραβέρσες, συνήθεις ατμομηχανές και βαγόνια, καθώς και μηχανές και βαγονέτα «ντεκωβίλ» 4. 4 Ο Αιμίλιος ημητριάδης («Φοίνιξ Αγήρως»,σ.32) μαρτυρεί τα εξής σχετικά με την εικόνα που παρουσίαζε ο χώρος δίπλα από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης για αρκετά ακόμη χρόνια μετά τις περιγραφόμενες εδώ συμμαχικές δραστηριότητες: Το καλντερίμι από την πλατεία Βαρδαρίου προς το Μπες- Τσινάρ είχε στα αριστερά του τον τοίχο του λιμανιού της «Ελευθέρας ζώνης» και στα δεξιά του κά- Ποια η τύχη όμως όλων αυτών των υλικών -χρησιμοποιηθέντων ή μη- μετά τη νικηφόρα για την Ελλάδα λήξη του πολέμου; Ή ποιες δυνατότητες υπήρχαν να τα χρησιμοποιήσει και ο στρατός μας επίσης εν όψει ιδίως και της μικρασιατικής εκστρατείας την οποία η χώρα μας, στη συνεχεία, επρόκειτο να αναλάβει; Στο Αρχείο του Στρατηγού Θ. Πάγκαλου (Κέδρος,τ.1, σ.39 κ.ε), ο ίδιος μας πληροφορεί σχετικά: «Μόλις είχεν υπογραφή η ανακωχή του Νοεμβρίου του 1918 και είχε σημάνει η λήξις της πρώτης παγκοσμίου συρράξεως., το αγγλικό εκστρατευτικόν σώμα της Ανατολής απεφάσισε να προβή εις άμεσον εκποίησιν του πολεμικού υλικού το οποίον ήτο συγκεντρωμένο εις την βάσιν του της Θεσσαλονίκης. Επρόκειτο περί μεγάλης ποσότητος υλικού...υπήρχαν τρισήμυσι χιλιάδες τόννοι συρματόπλεγμα,400 χιλιάδες σκαφευτικά εργαλεία, χιλιάδες τόννοι ξυλείας, άπειρες λαμαρίνες και μυριάδες γεωσάκκων.ο Άγγλος [όμως] Στρατηγός ο οποίος ευρίσκετο εις την μακεδονικήν πρωτεύουσαν. κατέληξεν εις συγκεκριμένην πρότασιν:να πάρουμε εμείς το υλικόν που ήθελαν να εκποιήσουν. Η ευκαιρία ήταν πρώτης τάξεως. Δι ημάς ο πόλεμος ήταν προφανές ότι ακόμη δεν είχεν τελειώσει. Και έτσι που οι Άγγλοι εβιάζοντο να τελειώσουν μια ώρα αρχύτερα με την ιστορία του υλικού, θα το αποκτούσαμε εις τιμήν ποια απομεινάρια του Α παγκοσμίου πολέμου: πίσω από τον σιδερένιο φράκτη των αποθηκών του Σιδηροδρομικού Σταθμού, έχασκαν ολόκληροι τετραγωνισμένοι σωροί από χιλιάδες, επιμελώς τοποθετημένες- μια πάνω στην άλλησυμμαχικές σιδηροδρομικές ράγες με τις ξύλινες τραβέρσες τους δεμένες μεταξύ τους με σιδεροκορδέλες για να μη κλέβονται εύκολα. Εγκαταλελειμμένα επίσης συμμαχικά φορτηγά βαγόνια, ανάμεσα σε τμήματα σιδερένιων γεφυρών, κείτονταν αραδιασμένα και ακίνητα πάνω σε απειράριθμες σιδηροδρομικές ράγες 52 Γαβριήλ Ν. Συντομόρου

53 Τολμών Πολυβολείο της εποχής. Φωτογραφία ντοκουμέντο. απιστεύτως χαμηλήν. Ευρήκα την πρότασιν συμφέρουσαν και έσπευσα να την υποβάλω εις την Κυβέρνησιν.Η υποδοχή όμως την οποίαν συνήντησεν η πρότασίς μου δεν υπήρξε καθόλου ενθουσιώδης Αντέτεινα. Ανέπτυξα το επιχείρημα ότι με ελάχιστα εκατομμύρια επρόκειτο να αποκτήσωμεν υλικόν ουσιαστικής αξίας πλέον των 150 εκατομμυρίων δραχμών, υπεστήριξα ότι επρόκειτο περί μοναδικής ευκαιρίας Εις μάτην όμως. Ολίγους μήνας μετά, ο Ελληνικός Στρατός απεβιβάζετο εις Σμύρνην. Εις το σημείο αυτό», σημειώνει ο Πάγκαλος, «μου έκανε πάντοτε εντύπωση ότι όλοι οι ειδικοί επιτελικοί μας γύρω από το θέμα της μικρασιατικής εκστρατείας, δεν εξήτασαν ότι θα έπρεπε να οχυρώσωμε την περιοχήν της Σμύρνης Τότε υπέβαλα εις τον [ίδιο τον] Ελευθέριον Βενιζέλον μίαν άκρως εμπιστευτικήν έκθεσιν του υπενθύμιζα ότι θα έπρεπε όλη η περιοχή της Σμύρνης να μεταβληθεί σε μίαν μεγάλην πλας φορτ. Δηλαδή εις μεγάλου βάθους ωχυρωμένην τοποθεσία. Και υπέδειξα ότι θα έπρεπε να περισυλλέξουμε το [εν Θεσσαλονίκη] υλικόν των Βρετανών που είχε εν τω μεταξύ διοχετευθή εις το εμπόριον Από χέρι σε χέρι [βέβαια] όλα τα είδη [οχύρωσης] είχαν φθάσει [εν τω μεταξύ] εις δυσθεώρητα ύψη. Οπωσδήποτε [όμως], έστω και με καθυστέρησιν και με μεγαλυτέραν δαπάνην, η εργασία οχυρώσεως της περιοχής της Σμύρνης ήρχισε. Αλλ όλα αυτά εσταμάτησαν όταν ήλθεν η δολοφονική ψήφος της αποφράδος 1 ης Νοεμβρίου 1920,[οπότε] η ιδέα οχυρώσεως της Σμύρνης εγκατελήφθη και διετάχθη να σταματήσουν αι εργασίαι». Και ολοκληρώνει ο Πάγκαλος: Οι «διάφοροι μεγαλόσχημοι και [αι] στρατιωτικαί ιδιοφυΐαι, που ανέλαβαν τας ευθύνας της διοικήσεως τού έως τότε νικηφόρου στρατού μας, απεφάνθησαν ειρωνικώς διά τα σχέδια [οχύρωσης της Σμύρνης]: Του Πάγκαλου τις οχυρώσεις θα κάνουμε τώρα; Εμείς θα πάμε στην Άγκυρα. Θα κάνουμε επιθετικό πόλεμο, δεν μας χρειάζονται αμυντικές οχυρώσεις»! Ο όλεθρος εντούτοις που επακολούθησε απέδειξε ότι αποτέλεσε τεράστιο σφάλμα η μη οχύρωση και της Σμύρνης επίσης κατά το προηγούμενο παράδειγμα της Θεσσαλονίκης. Αλλά ταυτόχρονα αποδείχθηκε και η ορθότητα της εξής θέσης: ότι μια έγκαιρη χρησιμοποίηση του εν Θεσσαλονίκη υλικού για την αμυντική κάλυψη της Σμύρνης θα συνέβαλε αποφασιστικά στη διαφορετικότερη έκβαση της Μικρασιατικής εκστρατείας! Γαβριήλ Ν. Συντομόρου Φιλόλογος - Ιστορικός Θεσσαλονίκη 1916: Κίελο της Μεσογείου ή Βερντέν του Αιγαίου; 53

54 ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΗΡΩΩΝ ΣΤΗ ΛΙΒΥΗ Του Ταξιάρχου ε.α. Ελευθερίου Τσιμπίδη ΤΘα «εκόμιζε γλαύκα εις Αθήνας» η ενδεχόμενη προσπάθεια να αναλύσει ή να τεκμηριώσει κάποιος τον πρωταγωνιστικό και καθοριστικό ρόλο της Ελλάδος στη δημιουργία του παγκόσμιου πολιτισμού. Ελευθερία, δημοκρατία, δικαιοσύνη και όλες οι μεγάλες και αναλλοίωτες διαχρονικές αξίες, οι οποίες αποτελούν τα σπέρματα και την πεμπτουσία του οικοδομήματος που σήμερα ονομάζουμε ελεύθερο κόσμο και πολιτισμένη ανθρωπότητα, έχουν διατυπωθεί και διαμορφωθεί από τους Έλληνες. Έχουν αναλωθεί τόνοι χαρτιού και μελάνης για την προσφορά και τη συμμετοχή της πατρίδας μας στην καθιέρωση αυτών των αξιών, αλλά και στην υπεράσπισή τους. Εννοώ τη συμμετοχή της Ελλάδος στους αγώνες και στην προσφορά αίματος από την ανθρωπότητα, όταν αυτές οι αξίες τέθηκαν σε κίνδυνο. Αναρίθμητες είναι οι περιπτώσεις στις οποίες η χώρα μας, είτε μόνη παλαιότερα είτε στο πλευρό άλλων πολιτισμένων χωρών στην νεότερη Ιστορία, αγωνίστηκε και θυσίασε παιδιά της κάθε φορά που διάφοροι βάρβαροι ή σκοταδιστές επιδρομείς και επίδοξοι κατακτητές επιβουλεύτηκαν αυτές τις πανανθρώπινες αξίες. Εκείνο το οποίο είναι αξιοσημείωτο, όσο και συγκινητικό επίσης, είναι η ιστορική νομοτέλεια, που θέλει την πατρίδα μας και τα παιδιά της να αγωνίζονται σε πεδία αγώνων και θυσιών, τα οποία για όλους τους άλλους μπορεί να ήταν άγνωστα ή ελάχιστα γνωστά, η Ιστορία όμως βεβαιώνει την ελληνική παρουσία σ αυτά, σε εποχές που χάνονται στα βάθη της μυθολογίας και της πρωτοϊστορίας. Παρόμοιους συνειρμούς έκανε η σκέψη μου, όταν ξεφυλλίζοντας παλιά έγγραφα του Συνδέσμου Πολεμιστών Ριμινιτών- Ιερολοχιτών, έπεσε στα χέρια μου ένα φύλλο της εφημερίδας «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» της 5ης Δεκεμβρίου Δημοσίευε ένα οδοιπορικό του τότε πρέσβη της Ελλάδος στην Τρίπολη της Λιβύης Ηλία Δημητρακόπουλου, στην έρημο της βορειοαφρικανικής χώρας. Ο επίσημος διπλωμάτης επισκέφθηκε ένα πέτρινο πολεμικό μνημείο, το οποίο κατασκευάστηκε εκεί προς τιμή και σε ανάμνηση ενός τραγικού γεγονότος, το οποίο σημειώθηκε στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Δυτικά του Τομπρούκ και νότια της Κυρήνης, στην καρδιά σχεδόν της Λιβυ- 54 Ελευθερίου Τσιμπίδη

55 Τολμών κής Ερήμου, το μνημείο αυτό υπενθυμίζει ότι εκεί έπεσαν 36 Έλληνες, εκλεκτά παλικάρια των Ενόπλων μας Δυνάμεων. Την ύπαρξη του μνημείου αγνοούν οι περισσότεροι συμπατριώτες μας. Η ιστορική νομοτέλεια στην οποία αναφέρθηκα πιο πάνω ήρθε στη σκέψη μου, καθώς διαβάζοντας το οδοιπορικό εκείνο του Έλληνα Πρέσβη, αναλογίστηκα την προαιώνια και διαχρονική παρουσία του ελληνικού φωτός στη Βόρεια Αφρική και, ειδικότερα, στη χώρα της σημερινής Λιβύης. Ήρθε στο νου μου η αρκαδική θεότητα του Άτλαντα, του αδελφού του Προμηθέα, τον οποίο οι θεοί του Ολύμπου εξόρισαν στη χώρα των Λίβυων και τον καταδίκασαν να σηκώνει στους ώμους του τη γήϊνη σφαίρα. Εκεί είχε την ατυχία να αντικρίσει το φρικτό πρόσωπο της Μέδουσας και να απολιθωθεί. Μεταμορφώθηκε έτσι σε βουνό, στη γνωστή μεγάλη οροσειρά του Άτλαντα, που δεσπόζει στη Βόρεια Αφρική. Ο άτυχος Έλληνας Τιτάνας, γιος του Ιαπετού και της Κλυμένης, υπήρξε εκλεκτός και αθάνατος για την ανθρωπότητα, καθώς σηματοδότησε την ελληνική παρουσία δίνοντας το όνομά του στην τεράστια οροσειρά, όπως και σε έναν από τους μεγαλύτερους ωκεανούς του πλανήτη. Ακόμα έδωσε το όνομά του και στην Ατλαντίδα, τη θρυλική χαμένη ήπειρο, που αποτελεί το μεγάλο αίνιγμα για τον κόσμο μας, στην οποία αναφέρεται ο μέγας Πλάτων στις αφηγήσεις του, στον Τίμαιο και Κριτία. Αργότερα μια Ελληνίδα ιέρεια, που την άρπαξαν Φοίνικες πειρατές και την πούλησαν στους Λίβυους, έχτισε το περίφημο Μαντείο του Δία στην Όαση Σίβα, που θα επισκεφθεί και ο Μέγας Αλέξανδρος μετά από πολλούς αιώνες. Στη Λιβύη έφερε, πετώντας μαζί της, ο θεός Απόλλων την πανέμορφη νύμφη Κυρήνη. Εκείνη έδωσε το όνομά της στη γνωστή πόλη, που έχτισαν οι ντόπιοι για να την τιμήσουν, και γέννησε τον Αρισταίο. Ο γιός του Απόλλωνα και της Κυρήνης ήταν ο ευεργέτης της ανθρωπότητος, που απωθούσε μακριά από τους θνητούς τις επιδημίες. Η αρχαία Νύσα της Λιβύης, μαζί με τη συνώνυμή της Ασίας, ανταγωνίζονταν και διεκδικούσαν, η κάθε μία για τον εαυτό της, την ανατροφή του Θεού Διόνυσου. Από τον πρώτο θνητό της Λιβύης, τον Ιάρβα, μέχρι το γένος των πρώτων Αμαζόνων, όλα μαρτυρούν και κραυγάζουν την παρουσία της Ελλάδος εκεί. Και η ιστορική συνέχιση της νομοτέλειας υλοποιείται και κάνει χειροπιαστή αυτή την παρουσία όταν Έλληνες δημιουργούν τη γεωργική αποικία του Αντίπυργου, που θα εξελιχθεί σε μεγάλο λιμάνι της Λιβύης και θα ονομαστεί Τομπρούκ. Ως απότιση ελάχιστου φόρου τιμής

56 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Ο Πρέσβυς Ηλίας ημητρακόπουλος στο μνημείο των πεσόντων στη Λιβύη. Επισημαίνεται η ύπαρξη επί του Μνημείου (στο άνω μέρος του) στεφανιού όμοιου μ αυτά που καταθέτουν οι Βρετανοί. στο Ελληνικό αίμα που, μαζί με το συμμαχικό, χύθηκε άφθονο και πότισε την άνυδρη γη της Λιβύης, ας μου επιτραπεί να κάνω εδώ μια σύντομη αναφορά της σύγχρονης ελληνικής παρουσίας στη φιλική χώρα της Βόρειας Αφρικής, τότε που η χώρα μας συμμετείχε κι αυτή στον ευγενή αγώνα εναντίον της βαρβαρότητας του ναζισμού και του φασισμού από το 1941 μέχρι το Για σεβασμό στη χρονολογική σειρά των γεγονότων, θα πρέπει να αναφερθεί η παρουσία Ελλήνων εθελοντών πολεμιστών στις μάχες του Τομπρούκ, οι οποίες οδήγησαν στην τελική απελευθέρωση της πόλης και του στρατηγικής αξίας λιμανιού της από τον εχθρό. Αν η ελληνική συμμετοχή στην εποποιία του Τομπρούκ δεν υπήρξε «επίσημη», αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι πρώτοι Έλληνες εθελοντές εκεί αγωνίστηκαν ενταγμένοι σε μονάδες των συμμαχικών ενόπλων δυνάμεων. Για την πρώτη επίσημη ελληνική στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου δεν θα μεταφέρω εδώ τα γεγονότα που διαδραματίσθηκαν εκεί όπως τα παραθέτω με κάθε λεπτομέρεια στο δικό μου βιβλίο «ΑΙ- ΜΑ ΚΑΙ ΔΑΦΝΕΣ ». Θα περιοριστώ μόνο στο επεισόδιο που οδήγησε στην κατασκευή του πέτρινου ελληνικού μνημείου μέσα στη Λιβυκή Έρημο, και σε απόσταση, 180 χιλιομέτρων νότια της Κυρήνης και 140 δυτικά του Τομπρούκ, όπως το θυμάται και το αφηγείται ένα εξαίρετος Έλληνας. Ο πρώην υπουργός Νικόλαος Μάρτης, συμπολεμιστής μου κι αυτός και διακεκριμένος συγγραφέας, έζησε από πολύ κοντά εκείνες τις δραματικές ώρες. Διέφυγε, ίσως, το θάνατο ή τον τραυματισμό του μόνο από μια ευτυχή σύμπτωση. Μετά την ήττα των γερμανικών δυνάμεων στην ιστορική μάχη του Ελ Αλαμέϊν, η 1η Ελληνική Ταξιαρχία βρισκόταν σε 56 Ελευθερίου Τσιμπίδη

57 Τολμών κίνηση, με δυτική κατεύθυνση, συμμετέχοντας στην καταδίωξη των υπολειμμάτων των μηχανοκίνητων του Ρόμελ. Το 1ο Σύνταγμα Πυροβολικού, στο οποίο ανήκε ο Νικ. Μάρτης, πήρε διαταγή να κατευθυνθεί προς το Ελ Αγκέϊλα. Κινήθηκε προς τα σύνορα της Λιβύης περνώντας ανάμεσα από μια έρημο που ήταν γεμάτη από κατεστραμμένα εχθρικά οχήματα, αεροπλάνα και άρματα μάχης. Στη διάρκεια της κίνησης εκείνης προς δυσμάς το αυτοκίνητο του Νικ. Μάρτη, στο οποίο επέβαινε και ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Ανδρέας Αγγελίδης, έπαθε βλάβη. Διανυκτέρευσαν κάπου κοντά στα σύνορα Αιγύπτου-Λιβύης και την επομένη μέρα, αφού η βλάβη επισκευάστηκε, συναντήθηκαν με τη φάλαγγα. Νέα βλάβη, όμως, και κάποιες συγκυρίες είχαν ως αποτέλεσμα να αφήσει πίσω τον Μάρτη ο ανθυπολοχαγός και να συνεχίσει μόνος του την πορεία. Μόνο την επόμενη μέρα ο Νικ. Μάρτης μπόρεσε να κινηθεί κι αυτός. Έφθασε στο σημείο όπου θα συναντούσε τη φάλαγγα, για να βρεθεί μπροστά σε ένα τραγικό όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος θέαμα. Ήταν το θέαμα 36 νεκρών και 50 περίπου τραυματιών που στοίχισαν στο σύνταγμα οι βόμβες που έριξε ένα γερμανικό αεροπλάνο τα ξημερώματα εναντίον της σταθμευμένης φάλαγγας. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ο ανθυπολοχαγός Ανδρέας Αγγελίδης, ο συνοδός του Νικ. Μάρτη. Τι είχε συμβεί; Μόλις ξημέρωνε, οι οδηγοί έβαλαν σε λειτουργία τις μηχανές των οχημάτων τους για προθέρμανση και μετά άναψαν φωτιές, για να ετοιμάσουν το πρωϊνό τους τσάι. Τις είδε ο πιλότος του γερμανικού αεροπλάνου που περνούσε τυχαία, πλησίασε και έριξε τρεις βόμβες, που προκάλεσαν την τραγωδία. Νεκροί ήταν οι αναγραφόμενοι στην αναμνηστική πλάκα του πέτρινου μνημείου που κατασκευάστηκε με διαταγή του διοικητή του συντάγματος Συνταγματάρχη Αθανασίου Δασκαρόλη, για να θυμίζει τη θυσία των στρατευμένων παιδιών της Ελλάδος. Ταξίαρχος ε.α. Ελευθέριος Τσιμπίδης Πρόεδρος Ριμινιτών - Ιερολοχιτών Μακεδονίας -Θράκης Γράφει η επιτύμβια πλάκα: «Ξένε μη απόρει, Ελληνες εσμέν, των σπονδών μνήμονες και χωρούντες διά την μάχην, εις επιδρομήν από αέρος της 10 Δεκεμβρίου 1942, τριάκοντα εξ ημών επλήγησαν θανατηφόρως ενθάδε. Υπολοχαγός ΚΡΕΜΕΖΗΣ Α. Ανθυπολοχαγοί ΜΑΝΤΑΣ Μ. ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ Α. Επιλοχίας ΖΑΓΟΡΙΑΝΑΚΟΣ Α. Λοχίας ΨΙΨΙΝΑΚΗΣ Δ. Δεκανείς ΝΑΣΛΗΣ Ε. ΤΣΑΚΙΡΗΣ Δ. Υποδεκανείς ΒΑΛΑΣΗΣ Κ. ΓΙΑΚΜΟΓΛΟΥ Ν. Πυροβολητές ΑΒΑΓΙΑΝΟΣ Α. ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ Σ. ΓΕΩΡΓΕΛΗΣ Κ. ΔΙΑΜΑΝΤΙΔΗΣ Κ. ΖΑΝΑΝΔΡΙΤΣΟΣ Κ. ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ Γ. ΚΑΒΟΥΡΙΔΗΣ Α. ΚΕΦΑΛΟΥΔΗΣ Χ. ΚΟΝΙΑΡΗΣ Χ. ΚΟΡΔΑΚΗΣ Α. ΚΥΤΖΙΡΗΣ Π. ΛΕΡΙΟΥ Ι. ΜΑΚΡΗΣ Ν. ΜΑΝΤΖΟΣ Κ. ΜΑΝΩΛΑΡΟΣ Ν. ΜΕΤΑΞΑΣ Λ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ Ι. ΣΠΑΓΓΟΣ Σ. ΣΤΙΑΚΑΚΗΣ Ι. ΦΩΛΗΑΣ Ι. ΧΑΤΖΑΝΤΩΝΗΣ Σ. Τας τιμάς των νεκρών τελέσαντες οι επιζώντες συμπολεμισταί του Α Συντάγματος Μηχανοκινήτου Πεδινού Πυροβολικού τον λίθον τούτον ανατίθεμεν, συνεχίζοντες τον αγώνα δια τας ανθρωπίνους αρετάς και την ελευθερίαν της πατρώας γης της Ελλάδος. Ξένε χαίρε» Ξεχασμένο Μνημείο Πεσόντων στη Λιβύη 57

58 ΜΑΤΡΟΖΟΣ του Γεωργίου Στρατήγη Ο Ματρόζος, Σπετσιώτης αγωνιστής, που χάρισε αφειδώλευτα τα πάντα στην πατρίδα, τελείωνε τώρα την ζωή του φτωχός και αγνοημένος, ενώ οι πρώην ναύτες του είχαν γίνει καπεταναίοι στα βασιλικά καράβια και ο παλιός συμπολεμιστής του Κωνσταντίνος Κανάρης ήταν υπουργός. Αυτόν, λοιπόν, τον Κανάρη -του οποίου την ζωή είχε γλυτώσει κοντά στην Τένεδο- πηγαίνει να συνάντηση ο γέρο Ματρόζος στην Αθήνα. Ένας Σπετσιώτης γέροντας, σκυφτός από τα χρόνια, με κάτασπρα μακριά μαλλιά, με πύρινη ματιά, σαν πλάτανος θεόρατος γυρμένος απ τα χιόνια, περνούσε πάντα στο νησί τα μαύρα γηρατειά. Είναι από κείνη τη γενιά κι ο γέρο καπετάνος που ακόμα και στον ύπνο του την έτρεμε ο Σουλτάνος. Είναι από κείνους που έχυσαν το αθάνατό τους αίμα, από τους χίλιους που έβγαλες πατρίδα μου χρυσή, είναι από κείνους που έβαλαν στην κεφαλή σου στέμμα και άγνωστοι σβηστήκανε στο δοξαστό νησί. Είχες αστέρια ολόλαμπρα στον ουρανό σου κι άλλα, μα εκείνα που δεν έλαμψαν ήσανε πιο μεγάλα. Σαν έγραψαν με το δαυλό της ιστορίας μόνοι, χωρίς γι αυτούς τους ήρωες μια λέξη αυτή να πει, με την πληγή τους για σταυρό κι ατίμητο γαλόνι, άλλοι στα δίχτυα εγύριζαν και άλλοι στο κουπί. Κι οι στολοκάφτες των Σπετσών, τ ατρόμητα λιοντάρια, με τις βαρκούλες έπιαναν στο περιγιάλι ψάρια. Ο γέρος μας παράπονο ποτέ δε λέει κανένα, μα καπετάνους σαν δεί μες στα βασιλικά, εκείνους που χε ναύτες του με μάτια βουρκωμένα στα περασμένα εγύριζε και στα πυρπολικά, και ξαπλωμένος δίπλα μου, μου λέγε εκεί στην άμμο πόσα καράβια εκάψανε στην Τένεδο, στη Σάμο. «Παιδί μου, τώρα εγέρασα, παιδί μου θ αποθάνω», στο τέλος πάντα μου λεγε μ εν αναστεναγμό, «Ένας Ματρόζος δεν μπορεί να κάνει το ζητιάνο, μα να βαστάξω δεν μπορώ της πείνας τον καημό. Κλαίω που αφήνω το νησί, θα πάω στην Αθήνα, πριν πεθαμένο μ εύρετε μια μέρα από την πείνα...

59 Μου λεν, ο καπετάν Κωνσταντής, απ τα Ψαρά κει πέρα, πως υπουργός εγίνηκε μεγάλος και τρανός, κι αν θυμηθεί πως τη ζωή του έσωσα μια μέρα απ έξω από την Τένεδο, μπορούσε ο Ψαριανός να κάνει τίποτε για με κι ίσως να δώσουν κάτι σ εκείνον που χε τάλαρα τη στέρνα του γεμάτη». Πέντε έξι ημέρες ύστερα εμπήκε στο βαπόρι κι ακουμπιστός περίλυπος επάνω στο ραβδί, ως που στην Ύδρα έφθασε, εγύριζε στην πλώρη το λατρευτό του το νησί ο γέροντας να δει. Και σκύβοντας τα κύματα δακρύβρεχτος ερώτα, πως φεύγει τώρ απ το νησί και πως ερχόταν πρώτα. «Εδώ τι θέλεις, γέροντα;» ρωτά τον καπετάνο στο υπουργείον εμπροστά κάποιος θαλασσινός ντυμένος στα χρυσά. «Παιδί μου, είναι πάνω ο Κωνσταντής;». «Ποιος Κωνσταντής;». «Αυτός... ο Ψαριανός». «Δε λεν κανένα Ψαριανό, εδώ είναι Υπουργείο, να ζητιανέψεις πήγαινε μες στο φτωχοκομείο!». Ο γέρος ανασήκωσε το κάτασπρο κεφάλι και τα μαλλιά του εσάλεψαν σαν χαίτη λιονταριού και με σπιθόβολη ματιά μες απ τα στήθια βγάνει με στεναγμό βαρύγνωμο φωνή παλληκαριού: «Αν οι ζητιάνοι σαν κι εμέ δεν έχυναν το αίμα, οι καπετάνοι σαν και σε δεν θα φορούσαν στέμμα!». Τότε ο Κανάρης που άκουσε φιλονικία κάτου, στο παραθύρι πρόβαλε να δει ποιος τον ζητεί και το νησιώτη βλέποντας λαχτάρησε η καρδιά του και να ρθει επάνω διέταξε με τον υπασπιστή. Κάτι η φωνή του γέροντα του εξύπνησε στα στήθη, κάτι που μοιάζει με όνειρο μαζί και παραμύθι. Τον κοίταξε τα μάτια του μες στα μακριά του φρύδια, που μοιάζανε σαν αετούς κρυμμένους στη φωλιά, στον καπετάνο εφάνηκαν με την φωτιά την ίδια, όταν τα εφώτιζε ο δαυλός τα χρόνια τα παλιά. Κι ένας τον άλλο κοίταζε κατάματα οι δυο γέροι, ο ημίθεος τον γίγαντα, ο ήλιος το αστέρι.

60 «Δεν με θυμάσαι, Κωνσταντή;» σε λίγο του φωνάζει, «γρήγορα συ με ξέχασες, μα σε θυμάμαι εγώ!...». «Ποιος το λπιζε να δει ποτές», ο γέροντας στενάζει, «τον καπετάνο ζήτουλα, το ναύτη υπουργό!...». Και σκύβοντας την κεφαλή στα διάπλατά του στήθη, τη φτώχεια του ελησμόνησε, τη δόξα του εθυμήθη. «Ποιος είσαι, καπετάνο μου; Και ποιο ναι το νησί σου;», ο Ψαριανός τον ερωτά με πόνο θλιβερό, «πενήντα χρόνια, μια ζωή, περάσανε, θυμήσου απ της καλής μου εποχής, εκείνης τον καιρό. Μήπως στην Σάμο ήσουνα την εποχή εκείνη; Στην Κω, στην Αλεξάνδρεια, στη Χιο, στη Μυτιλήνη;» Απ έξω απ την Τένεδο...πενήντα πέντε χρόνια επέρασαν απ την στιγμή εκείνη, σαν φτερό. Σαν να σε βλέπω Κωνσταντή, δε θα ξεχάσω αιώνια... Ακόμα στο μπουρλότο σου καβάλα σε θωρώ... Χρόνος δεν ήταν που καψες στη Χιο τη ναυαρχίδα κι ήταν η πρώτη μου φορά εκείνη που σε είδα... Απ έξω απ την Τένεδο, θυμάσαι? Μια φρεγάδα σ έβαλε εμπρός μ αράπικου αλόγου γληγοράδα μ οχτώ βατσέλα πίσω της εμοιάζαν περιστέρια κι εσύ γεράκι γύρω τους... επάνω στο μπουρλότο, που την κορβέτα τίναξες πρωτύτερα στ αστέρια, σαν δαίμονας μες στον καπνό γλυστρούσες και στον κρότο. Σε καμαρωνώ από μακριά... κι οι ναύτες κι ο λοστρόμος μ εξώρκιζαν να φύγουμε τους είχε πιάσει τρόμος, γιατί η αρμάδα ζύγωνε επάνω στο τιμόνι θάρρος στους ναύτες σου έδινες... δεν βάσταξε η καρδιά μου, σε μια στιγμή χανόσουνα, σε μια στιγμή και μόνη και «όρτσα! μάινα τα πανιά!» φωνάζω στα παιδιά μου. Στο στρίψιμο του τιμονιού μας σίμωσες... μ αντάρα, ο Τούρκος κοντοζύγωνε η μαύρη μου καμπάρα αστροπελέκια και φωτιές και κεραυνούς πετούσε, μα σαν δελφίνι γρήγορα κι εκείνος εγλιστρούσε. Οι ναύτες μου φωνάζανε: «Τι κάνεις καπετάνο;» Κι εγώ τους λέω: «Τον Ψαριανό να σώσω κι ας πεθάνω...».

61 Και σου πετώ τη γούμενα... και δένεις το μπουρλότο... κάνω τιμόνι δεξιά... το φλογερό το χνώτο του Τούρκου θα σε βούλιαζε θυμάσαι; Σου φωνάζω, «Πρώτος απ όλους ν ανεβείς», μα δεν μ ακούς κι αφήνεις άλλοι ν ανεβούν... έσκυψα κι απ τα μαλλιά σ αδράζω, και σ έσωσα κι εφύγαμε... μα δάκρυα βλέπω χύνεις!...». «Ματρόζε μου!» δακρύβρεχτος ο Κωνσταντής φωνάζει και μες στα στήθη τα πλατιά σφιχτά τον αγκαλιάζει. Κι ενώ οι δύο γίγαντες με τα λευκά κεφάλια στ άσπρα τους γένεια δάκρυα κυλούσαν σαν κρυστάλλια, δυο κορφοβούνια μοιάζανε γεμάτα από το χιόνι, όταν του ήλιου το φιλί την άνοιξη το λειώνει. Κωνσταντίνος Κανάρης ( ), Υπουργός Ναυτικών το 1854 και Πρωθυπουργός το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Μεγάλοι ποιητές της γενιάς του 1880: Στα δεξιά της σύνθεσης απεικονίζεται ο Α. Προβελέγγιος να διαβάζει κάποιο ποίημά του, ενώ από τα αριστερά προς τα δεξιά διακρίνονται οι Γ. Στρατήγης, Γ. ροσίνης, I. Πολέμης, K. Παλαμάς (στο κέντρο), Γ. Σουρής, Γ. Ροϊλός. («Οι ποιητές», πίνακας του 1919, λάδι σε μουσαμά, 130 εκ. x 170 εκ., «Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός»). Ο Γεώργιος Στρατήγης ( ) γεννημένος στις Σπέτσες είναι προφανώς ο ποιητής με τον οποίο συνομιλούσε ο Ματρόζος γέροντας στο νησί, όταν ο ποιητής πολύ νέος άρχισε το ποιητικό του έργο, σπούδασε Νομικά στην Αθήνα, το Παρίσι και το Βερολίνο. Εργάσθηκε αρχικά ως δικηγόρος και στην συνέχεια ως συμβολαιογράφος στην Αλεξάνδρεια και στον Πειραιά. Το έργο του είναι κυρίως ποιητικό, αλλά περιλαμβάνει και διηγήματα και θεατρικά μονόπρακτα. Μετέφρασε δραματικά έργα γάλλων και γερμανών λυρικών. Πέθανε τον Νοέμβριο του Τα πρώτα του ποιήματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό του Βλάσση Γαβριηλίδη «Μη χάνεσαι». Στον Φιλαδέλφειο διαγωνισμό του 1892 βραβεύθηκε το ποίημά του «Έρως και ψυχή». Δημοσίευσε τις ποιητικές συλλογές: Ροδοδάφνες (1880), Δύο επέτειοι (1889), Νέα ποιήματα (1892), Τραγούδια του σπιτιού (1899), Ηρώα και μνημόσυνα (1902), Τρόπαια (1914), Τι λεν τα κύματα (1918) και την συλλογή διηγημάτων: Το βιβλίον της ψυχής (1897). Δημοσίευσε επίσης τα δράματα: Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος και Αρχίλοχος. Από τα ποιήματά του κάποια παρέμειναν ανέκδοτα.

62 Ψυχολογικές Επιχειρήσεις Ένας Αναίμακτος Πολλαπλασιαστής Ισχύος του Ιωάννη Πασχαλίδη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Την πεποίθηση του Πλάτωνα και των τόσων άλλων φιλοσόφων, ότι η ιδέα της ειρήνης είναι ανεφάρμοστος, την πιστοποίησε η ιστορία του ανθρώπινου γένους. Ποτέ δεν επεκράτησε ειρήνη, γιατί ειρήνη δεν υπάρχει. Ο πόλεμος είναι διαρκής. Τα μέτωπα του βρίσκονται πουθενά και παντού. Οι εχθροί δεν φορούν πάντα στολές, δεν έχουν σημαίες, δεν μιλούν απαραίτητα διαφορετικές γλώσσες. Συχνά είναι ομόγλωσσοι, γείτονες, συνάδελφοι, συγγενείς. Πεδία μαχών τα εργοστάσια, οι δρόμοι, τα σχολεία, τα καφενεία, οι αίθουσες των κινηματογράφων, η τηλεόραση μπροστά στη πολυθρόνα, το διαδίκτυο. Στον παράδοξο αυτό πόλεμο κύρια όπλα δεν είναι οι σφαίρες και οι οβίδες. Τις αντικαθιστούν οι ιδέες και τα συναισθήματα, οι δορυφόροι και τα ΜΜΕ. Άμεσοι στόχοι δεν είναι οι πολιτείες και εδαφικά σημεία. Είναι η ψυχή και το μυαλό του ανθρώπου. Η ικανότητα επιδράσεως στη σκέψη και στα αισθήματα των ανθρώπων υπήρξε αποτελεσματικό μέσο μάχης, σε όλες τις εποχές και περιόδους της ιστορίας. Ο πόλεμος από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα δεν διεξάγεται μόνο με τα όπλα, αλλά με κάθε μέσο πειθούς. Όταν η πειθώ ασκείται με τη παράσταση γεγονότων, ιδεών, επιχειρημάτων, και συναισθηματικών εντυπώσεων, βρισκόμαστε στο τομέα του ψυχολογικού επηρεασμού. ΟΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙ- ΡΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ Η ανάγκη ασκήσεως ψυχολογικού επηρεασμού των μαζών υπήρχε από την αρχαιότητα και ικανοποιούταν συνήθως με αυτοσχέδιες μεθόδους και ατομικές πολλές φορές προσπάθειες ή επινοήσεις. 62 Ιωάννη Πασχαλίδη

63 Oι μεγάλοι κυβερνήτες, οι ιδρυτές θρησκειών, οι Απόστολοι, οι αρχηγοί οργανώσεων, υπήρξαν πάντοτε ασυναίσθητα ψυχολόγοι, με ασφαλή ενστικτώδη αντίληψη της ψυχής των μαζών και επί αυτής κυρίως της ικανότητος τους στήριζαν τις επιχειρήσεις τους. Στην σύγχρονη εποχή η ψυχολογική μορφή του πολέμου γίνεται αντικείμενο επισταμένης έρευνας και αναλύσεως. Σήμερα ο ψυχολογικός επηρεασμός διεξάγεται μονίμως, παντού και πάντοτε, προς κάθε κατεύθυνση. Όλοι μας είμαστε μόνιμοι στόχοι του. Αυτός αποτελεί πια ένα συστατικό στοιχείο της σύγχρονης ζωής, ένα σταθερό θεσμό της, φαινόμενο όλων των κοινωνιών του αιώνα μας. Τα κυριότερα όπλα του είναι η διπλωματία, η κατασκοπεία, η οικονομία, η απειλή, η τρομοκρατία, η δολιοφθορά και το κυριότερο όλων η επισταμένη τέχνη του ψυχολογικού επηρεασμού. Οι επαγγελματίες του ψυχολογικού επηρεασμού, αποτελούν πλέον το δεξί χέρι κάθε κυβερνήσεως χωρίς αυτούς δεν υπάρχει σύγχρονο κράτος, δεν υπάρχει σύγχρονη πολιτική ηγεσία, δεν υπάρχει καν κράτος. Τα μέσα διεξαγωγής του ψυχολογικού επηρεασμού απεριόριστα. Η είδηση, η εικόνα, το γραπτό κείμενο ή το σχόλιο, μεταδίδεται πλέον ταυτόχρονα σε όλα τα σημεία του πλανήτη, σε άμεσο χρόνο. Το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, η κινητή τηλεφωνία, το φαξ, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής με όλες τις σύγχρονες τελειοποιήσεις του, το διαδίκτυο (Ιντερνέτ), οι χαμηλές συχνότητες που επηρεάζουν τον εγκέφαλο κλπ, αποτελούν πλέον μέσα ταχύτατης μετάδοσης της είδησης και της πληροφορίας, αλλά και ταυτόχρονα του ψυχολογικού επηρεασμού. Οι κατέχοντας διεθνώς τα ΜΜΕ, δύνανται να επιτύχουν παγκοσμίως επίτευξη των πολιτικο - στρατιωτικών τους σκοπών. Μία γεύση για το ρόλο που θα παίξει ο ψυχολογικός επηρεασμός σε μελλοντικές πολεμικές κρίσεις στο μέλλον, τις πήραμε ήδη το 2003 στο ΙΡΑΚ, στις συγκρούσεις στην Παλαιστίνη το 2006 και Ο πόλεμος πλέον δεν διαδραματίζεται μόνο στα πεδία των μαχών. Η τηλεόραση και το διαδίκτυο, είναι η συνέχεια του πολέμου με άλλα μέσα. Όσο μάλιστα η συμπάθεια της κοινής γνώμης παίζει ένα συνεχώς αυξανόμενο ρόλο, τόσο θα αυξάνεται η σημασία των τεχνικών ψυχολογικού επηρεασμού.

64 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Η κυριαρχία της εικόνας, είναι καταλυτική. Στον πόλεμο του κόλπου και του Κοσσυφοπεδίου, η τηλεόραση ήταν αυτή που υπαγόρευε τον κανόνα και ανάγκαζε τα υπόλοιπα ΜΜΕ και ειδικά τον τύπο να ακολουθεί. Η τηλεόραση επιδρά τόσο ισχυρά στη κοινή γνώμη, ώστε τα υπόλοιπα ΜΜΕ αισθάνονται υποχρεωμένα να ακολουθήσουν αυτή την επιρροή, να τη διατηρήσουν και να την επεκτείνουν. Η δύναμη της τηλεοπτικής εικόνας είναι τόσο μεγάλη που θεωρείται ακόμη και παραγωγός πολέμου. Έτσι, η εμπλοκή στη Σομαλία κράτησε όσο και η τηλεοπτική κάλυψη. Στη Γρανάδα, πρώτα στήθηκαν οι κάμερες και μετά έγινε η απόβαση των Αμερικανών. Σημαντικό μέρος των μελλοντικών συγκρούσεων θα έχει τη μορφή πολέμου σε δίκτυα, μία λιγότερη βίαια εκδοχή από αυτή του συμβατικού πολέμου. Ασφαλώς θα διεξάγονται στρατιωτικές επιχειρήσεις, αλλά το νέο στοιχείο είναι οι ψυχολογικές επιχειρήσεις, που θα προσπαθήσουν να κερδίσουν τη μάχη των εντυπώσεων, καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό τον νικητή από τη πειστικότητα, της «αφήγησης» που παρέχει για να ερμηνεύσει τη σύγκρουση. Δηλαδή ποια αφήγηση θα επικρατήσει, αποκτά καθοριστική σημασία για την τελική έκβαση. Σήμερα κάθε έθνος είναι υποχρεωμένο να χρησιμοποιεί ψυχολογικά μέσα για να στηρίξει την εξωτερική του πολιτική, να προωθήσει τις διεθνείς του επιδιώξεις, να εξασφαλίσει τα συμφέροντα του, να αποκτά φίλους και συμπάθειες, να αντικρούει εχθρούς και κατηγορίες. Και μάλιστα, η ανάγκη αυτή, είναι τόσο μεγαλύτερη όσο μικρότερο και ασθενέστερο είναι ένα έθνος. Τα μεγάλα κράτη, μπορούν να προωθούν τις επιδιώξεις τους με την οικονομική ή στρατιωτική τους δύναμη. Τα μικρά με τις ψυχολογικές ενέργειες.

65 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Οι σύγχρονες ψυχολογικές επιχειρήσεις διεξάγονται με «πανίσχυρα όπλα», ανάλογα εκείνων της υψηλής τεχνολογίας που χρησιμοποιούνται στο σύγχρονο πεδίο μάχης. Τα «όπλα» αυτά σκοπεύουν την ψυχή και το νου και εάν χρησιμοποιηθούν κατάλληλα βρίσκουν το στόχο τους με ακρίβεια αποτελώντας έτσι πολλαπλασιαστές ισχύος. Η οργάνωση, η εκπαίδευση, αλλά κυρίως οι δυνατότητες που δίνουν τα σύγχρονα μέσα, είναι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, για τη διεξαγωγή επιτυχημένων Ψυχολογικών Επιχειρήσεων. Το σύγχρονο πεδίο μάχης δεν θα αποτελέσει μόνο ένα χώρο ανταγωνισμού «έξυπνων» συστημάτων υψηλής τεχνολογίας, αλλά και ένα πεδίο σύγκρουσης των ψυχικών αποθεμάτων εκείνων που τα διοικούν και τα χειρίζονται. Όποιες Ένοπλες Δυνάμεις παραμείνουν άοπλες στη ψυχολογική προετοιμασία, θα νικηθούν πριν πολεμήσουν. Κανένα έθνος, που επιθυμεί να επιζήσει σε αυτόν τον αιώνα ή και τους επόμενους, δεν δικαιούται να αγνοήσει τη σημασία του ψυχολογικού επηρεασμού. Είναι επιβαλλόμενη ανάγκη η εθνική θωράκιση με κατάλληλη ψυχολογική προετοιμασία, η οποία απαιτεί μεθόδευση, τεχνική και επιμονή. Ιωάννης Πασχαλίδης Υποστράτηγος ε.α. Ψυχολογικές Επιχειρήσεις 65

66 ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΜΕΤΑ-ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ; ΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΞΙΕΣ Του Βασιλείου Τ. Γιούλτση Α Εισαγωγικά Η στροφή της επιστημονικής έρευνας από την Κοσμολογία στη Βιο λο γία και παράλληλα η σύνδεση Βιολογίας και Πληροφορικής δη μιούρ γη σε επαναστατικές τομές στο χώρο της Βιοϊατρικής και της Βιοτεχνολογίας. Από τον μακρόκοσμο του σύμπαντος η επιστήμη στρέφεται στον μικρό κο σμο του ανθρώπου με καινοφανείς συνέπειες για τη ζωή και το μέλλον του. Η γενετική μηχανική, που αποτελεί κλάδο της Βιοτεχνολογίας, επι διώ κει την άμε ση επέμβαση στο γενετικό υλι κό και τρο ποποίηση αυτού του υλικού με στό χο την εμφάνιση συγ κε κρι μένων χαρακτη ριστι κών. Το γενετικό υλικό, δηλ. το DNA μας δίνει πλη ροφορίες για κάθε ζωντανό οργα νι σμό όπως και για τον άνθρωπο. Χα ρα κτηριστική και βασική του ιδιότητα είναι όχι μόνο να μεταφέρει πλη ρο φο ρίες αλλά και να τις αντιγράφει, επιτρέποντας τη μεταβίβασή τους από κύτ ταρο σε κύτταρο 1. Η έρευνα αλλά και οι εφαρμογές της γενετικής μηχανικής στον αν θρώ πινο οργανισμό, επιδιώκουν τον ανασυνδυασμό του DNA, την κλω νο ποίηση, προς το παρόν για θεραπευτικούς λόγους, και την επέμβαση στο αν θρώ πινο γο νι δίωμα. Δείγματα αυτής της τεχνικής αποτελούν ο προ γε νε τι κός και προγεννητικός έλεγχος, η θεραπεία γο νιδίου (περι πτώσεις καρ κίνου, AIDS), η ταυτοποίηση του DNA (πιστο ποίη ση πατρό τητας, μη τρό τητας, αιμομιξίας) και η χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Σκοπός της γενετικής μηχανικής είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώ που. Η σύγχρονη ποιότητα ζωής 1 Ζαχαρία Σκούρα, Βιοτεχνολογία και Βιοηθική, Εισήγηση στο πλαίσιο του διεπιστημονικού προ γράμ ματος «Ο Κόσμος στην Επιστήμη και τη θρησκεία», θεσσαλονίκη , Θεσσα λο νί κη Βασιλείου Τ. Γιούλτση

67 Τολμών συνδέεται εν πολλοίς με πε ρισ σότερη και καλύ τερη υγεία, επιμήκυνση του βίου, επιδίωξη της κα τάρ γησης του πόνου και υπέρβασης του θανάτου. Σε πρώτη φάση φαίνεται ότι προσφέρει λύσεις σε πολλά προ βλή μα τα υγείας που ταλανίζουν τον αν θρω πο και τον οδηγεί σε μια μακρά και υγιή ζωή. Σε δεύ τε ρη φάση φαί νε ται ότι ικα νοποιεί και τις πιο τρελ λές επιθυμίες του ανθρώπου για νειάτα, υγεία, ομορ φιά, βάσει επι λεγμέ νων χαρακτηριστικών. Επιδιώκει δη λαδή τη δη μιουρ γία του τέλειου τύ που ανθρώπου. Τα πορίσματα της γενετικής μηχανικής χαρακτηρίζονται ως επα να στα - τικά για την πορεία και το μέλλον του ανθρώπου, αφού «σε λιγότερο χρό νο από αυτόν που αντιστοιχεί σε μια γενιά, είναι πιθανόν να αλλάξει ρι ζι κά ο τρόπος που προσδιορίζουμε τη ζωή και τη σημασία της ύπαρ ξης» 2. Η παρέμβαση στα γονίδια και στο γενετικό κώδικα του ανθρώ που προ σφέρει απεριόριστες δυνατότητες βελτίωσης του ανθρώπινου εί δους, δη μιουργεί όμως ορισμένα προ βλή μα τα που εμφανίζονται για πρώτη φο ρά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η γε νε τική έρευνα αγγίζει κομβικά ση μεία της ζωής του ανθρώπου, ό πως η αρχή και η ιερότητα της ζωής, η μορ φή ή η αξία της, η σχέ ση ψυχής και σώματος. Οι εφαρμογές της έρευνας απειλούν τις στα θε ρές του κόσμου που ξέραμε και οδηγούν στην κρίση της αν θρώπινης ταυτότητας. Τα ερωτήματα που τίθενται είναι εάν μετά από όλα αυτά ο αν θρω πος όπως τον ξέ ρουμε θα είναι ο ίδιος ή οι γενετικές παρεμβάσεις θα «δια μορ φώ σουν» μια μετανθρώπινη κοινωνία; Β Κοινωνικές και ηθικές συνέπειες των γενετικών παρεμβάσεων Η επίδραση της ιατρικής τεχνολογίας είναι τέτοια ώστε οι κοι νω νιο λό γοι να 2 Jeremy Rifkin, Ο Αιώνας της Βιοτεχνολογίας, Μετ. Εκδ. «Νέα Σύνορα- Λιβάνη», Αθήνα μιλούν για κοινωνικοποίηση της φύσης 3. Φαινόμενα τα οποία πριν από με ρικές δεκαετίες θεωρούνταν φυσικά, έγιναν τώρα κοινωνικά, εξαρτώνται δηλαδή από τις κοινωνικές αποφάσεις του ανθρώπου. Η γε νετική μηχανική προσφέρει το καλύτερο παράδειγμα της αύξου σας κοινωνικοποίησης της φύσης. Ο εντοπισμός των γενετικών παραγόντων που καθιστούν κάποιους αν θρώ πους ευάλωτους σε ορι σμένες ασθέ νειες, ο γενετικός επα να προγ ραμμα τι σμός που θα αποτρέψει τη με τα βί βαση ορισμένων ασθενειών από γενιά σε γενιά, ο σχε διασμός του ανθρω πί νου σώματος κατά την επιθυμία των γονέων σε ό,τι αφο ρά το χρώμα της επι δερμίδας, το χρώμα των ματιών ή των μαλλιών κλπ., η απόφαση των γο νέων να αποκτήσουν ή να μην αποκτήσουν παιδί χάρις στην ανα κάλυψη δομικών ή χρωμοσωματικών ανω- 3 Anthony Giddens, Κοινωνιολογία, Μετ. Δημ. Τσαούσης, Εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2002, σ Προς μια Μετα-ανθρώπινη Κοινωνία; 67

68 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 μαλιών πριν τη γέννηση, δίνουν βα ρύ τη τα στις κοινωνικές αποφάσεις του ανθρώπου και παραμερίζουν τη σημασία του «τυχαίου» ή του «φυσικού» στην ανθρώπινη ζωή. Η αύξουσα κοινωνικοποίηση της φύσης προσφέρει ευκαιρίες αλλά ταυ τόχρονα δημιουργεί και προβλήματα. Φαινομενικά «διορθώνει» τις γενετικές ανωμαλίες διορθώνοντας τις φυσικές ανισότητες. Δημιουργεί όμως και νούργιες. Προσφέρει ευκαιρίες σε αυτούς που έχουν τις «ευκαιρίες» στα χέρια τους δημιουργώντας και εντείνοντας τις κοι νω νι κές ανισότητες. Οσοι έχουν τις οικονομικές δυνατότητες θα μπορούν να επι λέξουν τα επι θυμητά χαρακτηριστικά για τα παιδιά τους ή να τα απαλλάξουν από τα χαρακτηριστικά που θεωρούνται ως κοινωνικά ανεπιθύμητα. Οι αποστερημενες ομάδες θα εξακολουθούν να γεννούν παιδιά με «φυσικό» τρόπο. Και οι απο - στε ρη μέ νοι λαοί, πιθανόν, δεν θα αποκτούν καθόλου παιδιά. Δημιουργείται έτσι ένα είδος ευγονικής αντίληψης της ζωής και της κοι νωνίας. Σ αυτόν το «θαυμαστό καινούργιο κόσμο» πιθανόν κάποια στιγμή να μην έχουν θέση όσοι δεν θα ικα νο ποιούν ορισμένες προδιαγραφές. Κάποιοι άνθρωποι θα χαρα κτηρίζονται ως «ανάξιοι για ζωή». Η πρόο δος της γενετικής μηχα νι κής οδηγεί σε ακραίες απόψεις που απορρίπτουν τη γέννηση παιδιών, αν δεν εξα κρι βω θούν τα γενετικά του χαρίσματα ή αν δεν διαπιστωθεί η σω μα τική τους υγεία σε περίπτωση βεβαρημένης κληρονομικότητας. Με το πρό σχημα της τελειο ποίη σης του είδους η γενετική μη χανική μπορεί να λει - τουργήσει ως ένα νέο εργα λείο ευγονικής 4. Ετσι μπο ρεί να δη μιουρ γη θεί μια ρατσιστική διαβάθμιση των αν θρώ πων σε γενετικά προνομιούχους ή μη. Στην περίπτωση αυτή η κοινωνία θα διαμορφώνονταν με βάση τις τα ξι κές και κοινω νικές διαφορές που θα ήταν γενετικά και όχι πολιτικά κα θο ρι σμένες και κατά συνέπεια μη αναστρέψιμες. Οι επιστήμονες επι ση μαί νουν τη δια μόρ φωση ενός «επιστημονικού ρατσισμού», όπου θα παραβλέπεται ο ανθρωπος ως κοινωνικό ον, ως το σύνολο των κοινωνικών του σχέσεων που τον διαμορφώνουν και τον χαρακτηρίζουν, αλλά θα κατατάσσεται με βάση τη γονιδιακή του ύπαρξη 5. Το σημαντικό αυτό στοιχείο της αν θρώ πι νης ύ παρξης, το οποίο ο άνθρωπος αποκτά χωρίς τη θέλησή του, μπο ρεί να κα θο ρίσει στο εξής όχι μόνο τα φυσικά ή διανοητικά του χαρακτηριστικά, αλλά και τη στάση της κοινωνίας ή ακόμη και της πολιτείας απέ ναντί του. Μια ενδεχόμενη διαρροή της γενετικής πληροφορίας μπορεί να δημιου ρ γή σει πρόβλημα στην εργασία ή την ασφάλεια ή ακόμα και στις προ σω πικές σχέ σεις (π.χ. γάμος) του ανθρώπου 6. Επιπλέον, η πρόσβαση ή μη στη γενετική μηχανική μπορεί να δη μιου ρ γήσει 4 Jacques Testart, Η Επιθυμία του Γονιδίου, Εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα Βλ. Το πρόσωπο της κλωνοποίησης και το Πρόσωπο του Ανθρώπου, Ενθετο στο περιοδικό του Ιατρι κού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, Αύγουστος Νικολάου Κόϊου, Ηθική θεώρηση των τεχνικών παρεμβάσεων στο ανθρώπινο γονιδίωμα, Διατριβή επί Διδακτορία, Θεσσαλονίκη 2002, σ. 297.

69 Τολμών «βιολογικούς παρίες». Αυτοί που δεν έχουν πρόσβαση στα πλεο νεκτήματα της γενετικής μηχανικής μπορεί να γίνουν αντικείμενα προκαταλήψεων και δυσμενών δια κρί σεων εκ μέρους εκείνων που έχουν πρόσβαση στα πλεονεκτήματα αυτά. Μπο ρεί να συναντήσουν δυσκολίες στο να βρούν εργασία ή να έχουν ασφάλεια ζωής ή υγείας. Μπορεί να χρη σιμοποιηθεί επομένως η γενετική κληρονομιά του ατόμου για τον κοι νω νι κό του αποκλεισμό. Επίσης διάφορα κέντρα θεσμικής ή εξωθεσμικής εξου σίας μπορεί να αποφασίζουν για την τύχη του ατόμου, χωρίς ο ίδιος να το γνω ρίζει. Το πρόβλημα εντείνεται με την προϊούσα παγκοσμιοποίηση, όπου επιχειρείται ένας πρωτόγνωρος συγκεντρωτισμός της πληροφορίας και της οικονομίας από απροσπέλαστα κέντρα 7. Οι επιτυχίες στην έρευνα της βιοϊατρικής λαμβάνουν χώρα σε συγ κε κριμένα κοινωνικά και πολιτικά συστήματα και μπο ρεί να δημιουργήσουν νέ ες μορφές ανισότητας. Η συγκεκριμένη γνώση τό σο ως προς το περιε χό με νο, όσο και ως προς τις εφαρμογές της, είναι το αποτέλεσμα μιας ορι σμέ νης επιλογής για την ανά πτυξη της επιστήμης. Η επιλογή αυτή υπα γορεύε ται από την πρόοδο και την ανάπτυξη, αξίες που συνδέονται με μια συγκεκριμένη κοινωνία, τη δυ τική. Όπως είναι γνωστό, η ιδεολογία της ανά πτυξης ταυτίζεται με την οικο νομική ανάπτυξη με κύριους στόχους την απο δοτικότητα, το 7 Βλ. Γεωργίου Μαντζαρίδη Παγκοσμιοποίηση και Παγκοσμιότητα, Εκδ. Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2001, σ. 10 κ.ε. Προς μια Μετα-ανθρώπινη Κοινωνία; 69

70 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 κέρδος, την απόκτηση δύναμης. Παράλληλα η οικονο μι κή ανάπτυξη συνδέεται με το «μύθο» της εξυπηρέτησης του ανθρώπου και της βελτίωσης της ζωής του 8. Σε μια άλλη κοι νω νία με άλλες α ξίες και προ τεραιότητες το πε ριε χό με νο αλλά και οι εφαρ μο γές της γε νε τι κής ίσως ήταν διαφορετικές. Η ρύθμιση της γενετικής συγκρότησης του ανθρώπου και η επέ κταση της διάρκειας ζωής του θα επηρεάσει κοινωνικές και πολιτικές σχέ σεις. Οσοι έχουν χρήματα θα έχουν πρόσβαση σε αυτά ενώ όσοι στερού νται χρη μάτων δεν θα έχουν. Η απορρόφηση δισεκατομυρίων δο λα ρίων στη χαρ το γράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος στερεί ίσως την ανθρω πό τη τα από την ικανοποίηση άλλων αναγκών ίσως πιο ουσιαστικών. Αν π.χ. αυτοί που προσβλήθηκαν από τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανε πάρ κειας στη Δύση μπορούν να μετριάσουν τα αποτελέσματά του με ένα κο κτέιλ φαρ μάκων που κοστίζει δολάρια το χρόνο, δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για τους πάσχοντες στην Αφρική. Φαντάζει επομένως η προο πτική ενός κόσμου διχασμένου όχι μόνο εξαιτίας του πλούτου αλ- 8 Βλ. Ιωάννη Σ. Πέτρου, Γενετική Μηχανική και κοινωνία, Ινδικτος, τ. 14, Ιούνιος 2001, σ λά και εξαιτίας της πρόσβασης στη γενετική θεραπεία 9. Η επέμβαση στο DNA μπορεί να θε ραπεύσει ασθένειες, αλλά μπορεί και να οδηγήσει στη χειρα γώγηση των ανθρώπων, στη δυνατότητα κυριαρχίας των λίγων πάνω στους πολλούς. Όλα αυτά οδηγούν τους επιστήμονες στο σκεπτικισμό. Τους κάνουν να ομι λούν για «τη σκοτεινή πλευρά της σελήνης» 10. Ηδη ο έλεγχος και κατά συνέπεια το κέρδος πάνω στα παραγόμενα απο τελέσματα εμφανίζεται ως «σκοτεινός» παράγοντας κατά τη δια δι κα σία χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος. Είναι γνωστή η διαμά χη ανάμεσα στα δημόσια ερευνητικά ιδρύματα που συμμετείχαν στο Πρό γραμ μα του Ανθρώπινου Γονιδιώματος και της ιδιωτικής εταιρείας Celera Geno mics 11. Με την ανακοίνωση και μόνον της χαρτογράφησης του αν θρώ πινου γονιδιώματος ο τότε πρόεδρος της εταιρείας Celera Κρεγκ Βέντερ είδε τις μετο- 9 Φρεντ Χαλιντέϊ, Ο κόσμος μετά το 2000, Μετ. Αριάδνη Αλαβάνου, Εκδ. Καστανιώτη Τάσου Κουράκη, «Η σκοτεινή ύλη του αποκωδικοποιημένου γονιδιώματος», Καθημερινή, , σ Πέτρου Παπακωνσταντίνου, «Αναζητώντας το γονίδιο του κέρδους!», Καθημερινή, , σ Βασιλείου Τ. Γιούλτση

71 χές του να πολλαπλασιάζονται. Το ίδιο συνέβη με τις με τοχές της εταιρείας PPL Τherapeutics που συνχρηματοδότησε την έρευ να για την κλωνοποίηση στο Ινστιτούτο Roslin. Αυτό σημαίνει υποταγή της γε νετικής μηχανικής στους νόμους της αγοράς. Η εμπορευματική λογική επεκτείνεται και στην ίδια τη ζωή. Το κύτ τα ρο, το γονίδιο, χάρις στις επιδόσεις των γενετικών επεμβάσεων και της βιο τεχνολογίας, γίνονται πρώτη ύλη, όπως το πετρέλαιο ή το βαμβάκι. Ακό μη και ένα ανθρώπινο έμβρυο, στην περίπτωση της θεραπευτικής κλω νο ποίησης, μπορεί να δημιουργηθεί με μόνο σκοπό την εμπο ρευμα τοποίη ση και την «καταστροφή» του μετά τη χρήση του. Το ανθρώ πινο ον κινδυ νεύει να θεωρηθεί μια αποδοτική πρώτη ύλη 12 και να μετα τραπεί σε είδος χω ρίς προστασία. Επιπλέον, εκφράζονται φόβοι για τη δημιουργία ενός νέου ντε τερ μι νι σμού. Αν ο άνθρωπος θεωρηθεί ότι είναι αυτό που καταγράφουν τα γονί δια του, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το περιβάλλον, τότε μετα τρέπεται σε θύ μα τους. Αιώνες αγώνων κατοχύρωσης της πνευματικής ελευθε ρίας του αν θρώπου κινδυνεύουν να τεθούν υπό τον έλεγχο των γο νι δίων του και ο αν θρωπος να ταυτίζεται με την «ανάγνωση» των γονιδίων του 13. Η βιολογική αρτιότητα έρχεται αντιμέτωπη με την προσωπική ακε ραιό τη τα και η ηθι κή και νομική κατοχύρωση αντιμέτωπη με την αυτεξου σιό τη τα του προ σώπου. Τελικά οι αξίες που προκρίνονται φαίνεται ότι είναι η οικονομική απο δοτικότητα και ωφελιμότητα που οδηγεί στο κέρδος, η νέα φιλε λεύ θε ρη αναπτυξιακή πολιτική που ευνοεί τον ανταγωνισμό και την εκμε τά λευ ση ανθρώπου από άνθρωπο, ο ατομικισμός, η «τυρανία του εφήμερου και του επείγοντος», η χειραγώγηση λαών και η τάση δη μιου ρ γίας νέου τύ που 12 Ιγνάσιο Ραμονέ, Γεωπολιτική του Χάους, Εκδ. Πόλις, 3 η εκδ. Αθήνα 2000, σ Βλ. Αρχιμ. Νικολάου Χατηνικολάου (Σήμερα Μητροπολίτη Μεσογαίας), Ελεύθεροι από το γονιδίωμα, Προσεγγίσεις Ορθόδοξης Βιο η- θικής, Κέντρο Βιοϊατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας, Αθήνα χ.χ. ανθρώπου 14. Ο νέος τύπος ανθρώπου που προβάλλεται έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία δεν έχουν σχέση ούτε με τα παραδεδομένα αν θρω πιστικά πρότυπα της Δύσης, ούτε με το «προσωπικό μοντέλο» της καθ ημάς Ανατολής. Εχουν σχέση με έναν τύπο ανθρώπου που έχει βιολογική «δύναμη» και αρτιότητα, που υπερέχει βιολογικά. Τα προβλήματα που δημιουργούνται στο επίπεδο της ηθικής δεοντο λο γίας είναι πολλά και ποικίλα και αξιώνουν ουσιαστική αντιμετώπιση. Ετσι δημιουργείται η βιοηθική ως επιστήμη η οποία επιδιώκει την εφαρ μο γή των θε τι κών ευρημάτων της επι στή μης, στην προκειμένη περίπτωση της γενετικής μη χανικής, και απο βλέπει στον περιορισμό των συνεπειών που απορρέουν από την υπερβολική εφαρμογή της επιστήμης. Καθιε ρώ θη κε ως ο σημαντικότερος κλάδος της εφαρμοσμένης ηθικής και απο κρυ σταλ λώθηκε ως έρευνα των ηθικών και κοινωνικών προβλημάτων και δι λημ μάτων που προ κύπτουν από την ιλιγγιώδη ανάπτυξη των βιοεπιστημών και της βιοτεχνολογίας 15 Η βιοηθική εστιάζει το αντι κεί μενο των ενδιαφερόντων της στις ηθι κές αρχές 14 Στ. Ν. Αλαχιώτη, «Προς το «τέλος» των αξιών;», ΤΟ ΒΗΜΑ, 13 Οκτωβρίου 2002, σ. 47, Γιώρ γου Τσιάκαλου, Χρήση επιτευγμάτων της Βιολογίας και κοινωνικές αξίες, Ινδικτος, τ. 14, Ιούνιος 2001, σ Βλ. Μυρτώ Δραγώνα-Μονάχου, Ηθική και βιοηθική, Επιστήμη και Κοινωνία, τ. 8-9/2002, σ.6 κ.εξ. Προς μια Μετα-ανθρώπινη Κοινωνία; 71

72 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 τη διασφάλιση της ανθρώ πι νης ζωής και αξιοπρέπειας. Προ σπα θεί να δια σώσει τις δια φαι νόμενες αντι φάσεις των ανθρώπινων δικαιω μά των και να κατοχυρώσει νο μικά τα ανθρώ πινα δικαιώ μα τα και τις ανθρώπινες σχέσεις. 18 Δεδομένης δε της αποδυνάμωσης της χριστιανικής ηθικής, λό γω της εκ κοσμίκευσης, οι κοινωνίες ανα γκά ζο νται να δη μιουρ γήσουν ένα νέο σύστημα αρχών και κανόνων για να ελαχιστοποιήσουν τις δυ σάρεστες συ νέπειες από τις εφαρμογές της γενετικής και γε νι κό τερα της βιοϊα τρικής. Πα ράλληλα βέβαια, οι θρησκείες και ει δι κό τε ρα τα χρι στιανικά δόγματα εν στερνίζονται τη νέα επιστήμη δίνοντάς της ορθό δο ξες ή ρωμαιοκαθο λι κές ή προτεσταντικές αρχές. και όχι στη συμπεριφορά του ανθρώπου, όπως η κλασική ηθι κή 16. Αναγνωρίζει την αξία τεσσάρων αρχών που πρέπει να διέπουν τις έ ρευ νες: το σεβασμό του ατόμου, το σε βα σμό της γνώσης, την άρ νηση της κερ δοσκοπίας, τη συναίσθηση της ευ θύνης εκ μέρους των ερευνητών 17. Ση μαντικό κριτήριο αξιολόγησης και ελέγχου των τεχνο-επιστημονικών επι τευγμάτων θεωρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα που πιστεύεται ότι δια κυ βεύο νται από τη βιοτεχνολογική επανάσταση. Η βιοηθική προβάλλει ως ανάγκη της ίδιας της επιστήμης να χει ρι στεί τα καινούργια δεδομένα και να θέσει όρια στις εφαρμογές της. Παράλληλα, αντιπροσωπεύει την ανησυχία του κοινωνικού συνόλου για δια χεί ρηση των αποτελεσμάτων της έρευνας. Η διείσδυση της τεχνολογίας στην ια τρι κή και η δυνατότητα παρέμβασης στο γενετικό υλικό προκαλεί πλη θώρα προ βλημάτων στο ανθρώπινο πρόσωπο, στις σχέσεις του με τους άλ λους, στην κοι νωνική συνοχή. Ετσι, η βιοηθική βοηθά τις σύγχρονες κοι νωνίες να βρουν δεικλί δες επιβίωσης. Στην επιδίωξή της αυτή επι ζη τά τη συναίνεση των επι στη μο νι κών, κοινωνικών και θρησκευτικών φορέων για 16 Jean Bernard, Η βιοηθική, Εκδ. Π. Τραυλός Ε. Κωσταράκη, Αθήνα Jean Bernard, ο.π., σ. 79. Γ Προς μια «μετα-ανθρώπινη» κοινωνία; Μετά από όλα αυτά, είναι φανερό ότι η ανάπτυξη της γενετικής και των εφαρμογών της δεν συμβαδίζει πάντα με την αξία του ανθρώπινου προ σώπου. Στην πραγματικότητα θίγει και «απειλεί» ουσιαστικές αξίες, όπως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ανθρώπινη ιδιαιτερότητα και μοναδικότητα, η ανθρώπινη ελευθερία. Το ανθρώπινο πρόσωπο σχετικοποιείται και αντι μετωπίζεται ισοπεδωτικά. Τον τελευταίο και ρό, διανύουμε μια περίοδο η ο ποία χαρα κτη ρί ζεται ως η περίοδος των «με τά». «Μετα-νεω τερι κό τη τα», «μετα-μοντερνισμός», «μετα-βιομηχανική κοινωνία», «μετα-καπιταλισμός» είναι όροι που υπονοούν ότι κάποια προ - γ ε ν έ σ τε ρ η κατά σ τα σ η πρ αγ μάτων τε - λειώνει. Μή πως έρχεται η στιγμή που θα χρησιμοποιήσουμε και τον όρο «μεταανθρώπινος»; Στη μετανεωτερικότητα, θριαμβεύει η ατομική ελευθερία. Θεωρείται πλέον ως «η αξία εκείνη με τη οποία αξιολογούνται όλες οι υπόλοιπες, κα θώς και το σημείο αναφοράς βάσει του οποίου μετριέ- 18 Περισσότερα για τη βιοηθική, Βλ. Νικολάου Γ. Κόϊου, ο. π., σ. 96 κ. ε. 72 Βασιλείου Τ. Γιούλτση

73 ται η ορθότητα όλων των υπερατομικών κανόνων και αποφάσεων» 19. Ο άνθρωπος εκλαμβάνεται ως άθροισμα επι θυ μιών και αναγκών που ζητούν διέξοδο μέσα από την κά λυ ψη των ατομικών δικαιωμάτων. Οι επιθυμίες προκαθορίζονται ώστε να υ πάρ χει ισορροπία ανάμε σα στις ανάγκες των ανθρώπων και τις απαι τή σεις της παραγωγής 20. Αυτό που αποκαλούμε «ευτυχία» ταυ - τί ζεται με το γε μάτο στομάχι, τη σεξουαλική ικανοποίηση, ένα καλό ει σό δημα και μια δυνατότητα «ανάδειξης». Αν συνδέσουμε όλα αυτά με την υγεία και την μα - κροημέρευση έχουμε τον τέλειο τύπο ανθρώπου, που προ βάλ λεται ως πρό τυπο στην εποχή μας. Το ερώτημα που τίθεται όμως είναι εάν αυτός ο τύπος ανθρώπου που προβάλλεται ως τέλειος, περιλαμβάνει τον άνθρωπο στην ολότητά του με τις «δυστυχίες» του και τις αστοχίες του. Ο πρώτος τύπος ανθρώπου ταυ τίζεται με τις ιδιότητες του νέου, του ωραίου και του υγιούς που συντάσ σεται με ξεπερασμένες ιστορικά τα κτικές (Καιάδας, Ναζισμός). Ο δεύ τε ρος τύπος εκφράζει τη μοναδικότητα του ανθρώπινου προσώπου που αγα πά και πονά και μπο ρεί μέσα από τον πόνο ακόμη και την κοινωνική απαξίωση να βιώσει την ύπαρξή του και να εκπληρώσει τον σκοπό του. Σε αντάλλαγμα της υγείας και της μακροημέρευσης ο άνθρωπος κινδυνεύει να χάσει την προσωπική του ελευθερία, την προσωπική του ωρι μό τη τα που περνάει πολλές φορές μέσα από την αποτυχία και τον πόνο. Κιν δυ νεύει να βρεθεί σ ένα γηροκομείο «απολαμβάνοντας» τα γηρατειά του, ελ πίζοντας σ ένα θάνατο που αρ- 19 Zygmunt Bauman, Η μετανεωτερικότητα και τα δεινά της, Εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα 2002, σ Βλ. Θεοδώρου Ι. Ζιάκα, Η έκλειψη του υποκειμένου, Η κρίση της νεωτερικότητας και η ελλη νι κή παράδοση, Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 1996, σ. 91. γεί να έρθει, υγιής και ευτυχής, αλλά έχοντας ξεχάσει την έννοια της ελπίδας, του φόβου, της δημιουργικότητας ή της αγωνιστικότητας 21. Επειδή η επιστήμη δεν γνωρίζει υπο - κείμενα, ο άν θρω πος εγκλω βί ζε ται στο εργαστήριο και από υπο κείμενο μετα βάλλεται σε αντι κείμενο. Θεωρείται «αντι - κειμενική» γι αυτό και η τεχνολογία που στηρίζεται σ αυτήν κηρύσσεται «ουδέτερη»: υποχρεωτική για όλους, ανε ξάρ τητα από υποκειμενικές προτιμήσεις και αξιολογήσεις 22. Θέματα όμως όπως η ζωή, ο πόνος, ο θα να τος δεν αντιμετωπίζονται και δεν προσεγγίζονται αντικειμενικά. Εχουν σχέ ση με το ανθρώπινο πρόσωπο και τις διαπροσωπικές σχέ σεις 23. Η βιοηθική κατοχυρώνει τα ατομικά δικαιώματα του μετανεωτερικού αν - θρώπου που ταυτίζονται συνήθως με τα δικαιώματα των υγιών και των ισχυ ρών. Παραθεωρεί τους βιολογικά και κοινωνικά αδύναμους και αρνείται οποιοδήπο- 21 Πρβ. Francis Fukuyama, Our Posthuman Future, Consequences of the Biotecnology Revolution, Εκδ. Farrar, Straus & Giroux Πρβ. Κων. Τσουκαλάς, Βιοτεχνολογία και ανθρώπινα δικαιώματα, ΤΟ ΒΗΜΑ, Θεόδωρου Ζιάκα, ό.π. σ Πρβ. Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Πρόσωπο και θεσμοί, Εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1997, σ. 65. Προς μια Μετα-ανθρώπινη Κοινωνία; 73

74 τε νόη μα στον πόνο και στο θάνατο. Ο προ βληματισμός της πα ρα μέ νει στο επί - πεδο απρό σω πων αρχών και κανό νων. Είναι ένας απλός κώδικας ηθικής δεοντολογίας που ρυθμίζει αξιολογικά τα καινούργια δεδο μέ να και δεν φαί νεται να ε παρ κεί για τα ηθικά και κοινωνικά προβλήματα που ανα φύονται 24. Πολλοί επισημαίνουν τα στενά ευδαιμονιστικά πλαί σια των αρχών της που πηγάζουν από τον ατομικισμό και τον ωφελιμισμό και αγνοούν το αν θρώπινο πρόσωπο 25. Κάποιοι άλ λοι ομι λούν για την κρίση της βιοηθικής ή ακόμα και για το τέλος γενι κό τε ρα της ηθικής και των αξιών Πρβ. Jean-Marc Mouillie, Μπορούμε να σκεφτούμε τη βιοηθική ως αντίσταση στους κανόνες;, Επιστήμη και Κοινωνία, τ. 8-9/2002, σ Βλ. π. Ι. Μπρεκ, «Βιοηθικά διλήμματα και ορθοδοξία», Σύναξη τ.68, Οκτώβριος- Δεκέμβριος 1998, σ. 6-7, Νικολάου Κόϊου, ο.π., σ. 102 κ.ε. 26 Στ. Ν. Αλαχιώτη, «Η βιοηθική κρίση», Ινδικτος, τ.14, Ιούνιος 2001, σ , Του ιδίου, «Προς το «τέλος» των αξιών;», ΤΟ ΒΗΜΑ, , σ. 47. Ηδη από ορθό δοξη του λά χιστον άποψη, γίνε ται αυστηρή κριτική στη βιοηθική και έχει χαρακτηρισθεί ως η ηθική της παγκοσμιοποίησης. «Η ηθική δηλαδή που επιχειρεί να συνδέσει ανθρώπους ποικίλων τάσεων και αντιλήψεων απέ ναντι στην προβληματική των εφαρ - μογών της σύγχρονης ιατρικής και βιο λογίας και να προωθήσει την ομο γενοποίηση των κριτηρίων για την αντιμετώπισή τους» 27. Όμως η πρόοδος της γενετικής μηχανικής ίσως επαναφέρει το οντολογικό ερώτημα για το νόη μα και την πληρότητα της ύπαρξης του ανθρώ που. Γι αυτό ο προβληματισμός δεν σταματά με την οριοθέτηση της βιοηθικής. Ξεπερνάει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του ατόμου και ανα ζη τά το ανθρώπινο πρόσωπο. Ανα ζη τά την ουσία του, την αξία του, την ελευ θερία του, εν τέλει όλα εκείνα που συ νι στούν την πνευ μα τική του ιδιαι τερότητα. Το πρόσωπο δεν συνιστά απλώς μια βιολογική κατη γορία, αλλά μια μοναδική, απόλυτη και αναντικατάστατη ταυτότητα που δημιουρ γείται όχι μόνον από τα γονίδιά του αλλά και από τα πολλαπλά στοι χεία που τον επηρεάζουν: συλλογική μνήμη, κοινωνι κές επιδράσεις, γνώ σεις και εμπειρίες 28. Ιδιαίτερα από την πλευρά της ορθόδοξης χριστιανικής ανθρωπολογίας θα είχαμε να επισημάνουμε την αγωνία της για τη διάσωση του ανθρώπινου προσώπου που εκφράζεται από πολλούς δια- 27 Γεωργίου Μαντζαρίδη, «Βιοηθική, Η ηθική της παγκοσμιοποιήσεως», Ινδικτος, τ.14, Ιούνιος 2001, σ Βασιλείου Τ. Γιούλτση, Πνευματικότητα και κοινωνική ζωή, Εκδ. Π. Πουρναρά, 2 η εκδ., Θεσσαλονίκη 1999, σ Βασιλείου Τ. Γιούλτση

75 νοη τές και θεολό γους. Η ένσταση που προβάλλεται είναι να μη χάσει ο ανθρωπος την προσωπική του ταυτότητα και ελευ θε ρία που δεν ταυτίζεται πά ντα με τα γο νί δια του, είναι πέραν και πάνω από τα γονίδιά του 29. Μια ανάλογη εκτίμ η σ η δι α πι σ τών εται από φ ι λοσ ό - φους οι οπ οίοι επιση μαί νουν το πρόβλημα φο βού με νοι τη δέσμευσ η τ η ς ε λ ε υ θ ερ ί α ς το υ αν θρ ώ πο υ σε πολ λά επί πεδα 30. Το ανθρώπινο πρόσωπο αποτελεί προνομιακό πεδίο για την ορθόδο ξη θεολογία. Για τη νεώτερη ιδιαίτερα θεολογική σκέψη το ανθρώπινο πρό σωπο συνιστά ουσιώδη πρόταση στο σύγχρονο ανθρωπολογικό πρόβλημα 31. Την αξία του ανθρώπινου προσώπου ανέδειξε ιδιαίτερα μέσα από τις μελέτες του ο καθηγητής κ. Γ. Μαντζα ρί δης. Εδωσε νέα ποιότητα και νέο βάθος χρησιμοποιώντας και τη θεολο γι κή επεξεργασία της έννοιας από σύγχρο νους πατέρες, όπως ο π. Σωφρόνι- 29 Βλ. ενδεικτικά, J. Breck, «Βιοηθικά προβλήματα και ορθοδοξία», Σύναξη, τ. 68, Οκτώβριος-Δε κέ μ βριος 1998, σ. 5-20, T.H. Engelhardt, The Foundation of Christian Bioethics, Lisse 2000, του ιδίου, «Μια ορθό δοξη προσέγγιση της βιοηθικής», στο Ζωντανή Ορθοδοξία στο σύγχρονο κό σμο, Α θήνα 2001, σ , Ζηζιούλα Ι., Μητρ. Περγάμου, «Το πρόσωπο και οι γενετικές παρε μβά σεις», Ινδικτος, τ.14, Ιούνιος 2001, σ.63-72, Α. Κεσελόπουλου, «Σύγχρονες προκλήσεις βιο η θι κής», στο Χριστιανισμός και Ευρώπη, Εκδ. Συνδέσμου Κρητών Θεολόγων, Χανιά 1997, Γ. Μαν τζα ρίδη, Χριστιανική Ηθική, Εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη Στο σημείο αυτό θα ήταν εν δια φέρον να δούμε πως απαντούν σ αυτά τα ζητήματα οι διάφορες θρησκείες. Αν και το πρό βλη μα εμφανίζεται πιο έντονο στη Δύση, γιατί εδώ έχουμε ανάπτυξη της γενετικής μηχανικής και τε χνο λογίας. 30 «Με τη γενετική τεχνική εγκαθιδρύεται ένας μηχανισμός αποφάσεων που μπορεί να συγκριθεί μό νο με το ιστορικό παράδειγμα της κυριαρχίας επί των σκλάβων» Jurgen Habermas, «Τα ηθικά ό ρια της κλωνοποίησης», ΤΟ ΒΗΜΑ, , σ Βλ. ενδεικτικά, Λάμπρου Χρ. Σιάσου (επιμ.), Ιμάτια Φωτός Αρρήτου, Διεπιστημονική προ σέγγι ση του προσώπου, Εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη ος Σαχά ρωφ 32. Η υποστατική αρχή ή η αρχή του προσώπου συ νι στά γι αυτόν, ό πως και γενικότερα για την ορθό δοξη θεολογία, βασική αφε τη ριακή προϋ πό θεση για την κατανόηση σύγχρο νων προ βλη μάτων. «Το πρόσωπο και ο έσω άνθρωπος πρέπει να απο τελεί τη βάση για την αντιμετώπιση των εξω τερικών θεμάτων» 33. Όπως επισημαίνει στον πρόλογο του βιβλίου του Πρόσωπο και θεσμοί ο κ. Μαντζαρίδης, «Η μεγαλύτερη και ιδιαίτερα επίκαιρη αλήθεια, που έχει να δώσει σήμερα η Εκκλησία του Χριστού στον κόσμο είναι η αλή θεια του προσώπου. Είναι η αλήθεια που παραμελήθηκε και σχεδόν εξα φανίστηκε στην «αντικειμενικότητα» της εποχής μας, παρά την αναπτυσ σόμενη φιλολογία για το ανθρώπινο πρόσωπο ή για τα ανθρώπινα δι καιώματα και τις ατομικές ελευθερίες. Η αλήθεια του προσώπου, όπως αυτή παρουσιάστηκε και βιώθηκε στην Εκκλησία, παραμένει η μεγα λύ τε ρη αλλά ταυτόχρονα και η πιο άγνωστη αλήθεια για το σύγχρονο κόσμο» 34. Η αρχή του προσώπου μπορεί να αποτελέσει και στην προκειμένη πε ρίπτωση μια ουσιαστική συνιστώσα για την 32 Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Πρόσωπο και θεσμοί, Εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1997, σ Του ιδίου, Παγκοσμιοποίηση και παγκοσμιότητα, Εκδ. Π.Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2001, σ Του ιδίου, Πρόσωπο και θεσμοί, σ. 16. Προς μια Μετα-ανθρώπινη Κοινωνία; 75

76 αντιμετώπιση των γενετικών εφαρ μογών. Η αντικειμενοποίηση και η σχετικοποίηση του ανθρώπινου προσώ που μπορεί να «ωφελήσει» την επιστήμη, μπορεί όμως να «βλάψει» τον άν θρωπο. Η σύγχρονη διανόηση και επιστήμη προσεγγίζει τον άνθρωπο ως άτο μο και γι αυτό ανησυχεί για τη διασφάλιση των ατομικών του δικαιω μά των. Η ορθόδοξη θεώρηση του ανθρώπου μιλά για πρόσωπο και ανη συ χεί για τη διασφάλιση της ιερότητάς του και της μοναδικότητάς του. Παρόλη την πρόοδο της γενετικής επιστήμης, είναι ανάγκη να δια σω θεί η ακεραιότητα και η μοναδικότητα του ανθρώπινου προσώπου. Εί ναι ανά γκη να δια τηρηθεί η ενότητα της αν θρώ πι νης εμπειρίας που στη ρί ζεται στην ισορροπία ψυχής και σώματος, λογικής και συναισθήματος και συ νι στά την ανθρωπολογική δομή του ανθρώπου. Ο άνθρωπος δεν ταυ τί ζεται μό νο με τα γονίδιά του. Ο πό νος και η α σ θ έ ν ει α μπορ εί ν α λ ει το υρ γ ήσ ο υν καταλυτικά. Μπο ρεί να του δώσουν τη δυν α τό τ η τα ν α ολο κ λη ρ ω θ εί ω ς πρ όσ ωπο και ως μέ λος της κοινωνίας. Και η συμμε το χή στον πόνο του άλ λου μπο ρεί να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα κοινω νι κής συνο χής και άλλη λεγ γύης. Η ιατρική τεχνολογία δεν μπορεί να είναι δεσμευτική για όλους. Πρέπει να επιτρέπει στον άνθρωπο να καθορίσει την πορεία του όποια και αν είναι αυτή, να επιτρέπει τη διαφύλαξη των μυστικών του γονιδιώματος ή των ασθενειών που τον περιμένουν ή του φύλου του παιδιού που θα γεν νη θεί. Να επιτρέπει τη διατήρηση του στοιχείου της έκπληξης για το μέλλον και την πορεία της ζωής του σε κάποιον που το επιθυμεί. Να επιτρέπει στον άνθρωπο να βρίσκεται πάνω από τα γονίδια που τον συνιστούν. Αλλά και στην πε - ρί πτωση που γίνεται γνωστό το γονιδίωμα στον ενδιαφερόμενο θα πρέ πει να διατηρείται η μυστικότητα απέναντι σε κρατικές υπηρεσίες ή ασφαλιστικές εταιρείες. Τα επιτεύγματα της γενετικής μπορεί να δώσουν τη δυ να τό τητα στον άν θρωπο να αναδείξει την ελευθερία του περισσότερο από προη γού μενες επο χές. Ισως μεγαλώσουν την υπευθυνότητά του στο χειρισμό της δικής του ζωής και της ζωής του κό σμου που τον περιβάλλει. Θα είναι μια ευ και ρία και μια πρόκληση ταυ τόχρονα για τον άνθρωπο. Σ αυτόν τον τομέα η ανθρώπινη επενέργεια είναι πιο αναγκαία. Αναλαμβάνοντας τον έλεγχο και την ευθύνη αυτής της δια δι κα σίας, υπερασπίζοντας ό,τι απειλείται και κά νο ντας την καλύτερη δυνατή χρή ση των όσων προσφέ ρει σήμερα η επι στη μη, όχι σαν μια μοιρολατρική προ σαρ μογή σε κάποια άτεγκτη διαδικασία που συντελείται κάπου «έξω από εδώ». Βα σί λει ος Τ. Γιούλτσης Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης 76 Βασιλείου Τ. Γιούλτση

77 Η Συμμαχική Διάβαση του Ρήνου (24 Μαρτίου 1945) Του Γεωργίου Αραμπατζή Μετά την αναχαίτιση της αντεπίθεσης των Γερμανών στις Αρδέννες το Δεκέμβριο του 1944 οι Σύμμαχοι έπρεπε να ασκήσουν πίεση επάνω στα γερμανικά στρατεύματα, που υποχωρούσαν πλέον, προκειμένου να τους στερήσουν τη δυνατότητα να ανασυγκροτηθούν και, το κυριότερο, να οργανώσουν μια ισχυρή αμυντική γραμμή. Σε όλα τα μέτωπα τα συμμαχικά στρατεύματα, κατά τη διάρκεια του χειμώνα προώθησαν σταθερά τις θέσεις τους και εκκαθάρισαν την περιοχή μέχρι το Ρήνο από τις εχθρικές αντιστάσεις είχαν δημιουργηθεί πλέον οι προϋποθέσεις, για να αρχίσει η επόμενη φάση του πολέμου, δηλ. η δυναμική διάβαση του ποταμού και η ταχεία προέλαση προς την καρδιά της Γερμανίας, που ήταν η βιομηχανική περιοχή του Ρουρ. Μέχρι το Μάρτιο του 1945 η εκστρατευτική δύναμη των Συμμάχων αριθμούσε άντρες και έξι στρατιές, ήτοι τρεις του Μοντγκόμερυ και τρεις του Μπράντλεϋ, ήταν παρατεταγμένες στη δυτική όχθη του Ρήνου έτοιμες να τον διαβούν. Ο Μοντγκόμερυ, ο οποίος ήταν επιφορτισμένος με την κύρια προσπάθεια των Συμμάχων, ζήτησε κατά την κατάστρωση του σχεδίου την αεραποβατική υποστήριξη από δυο τουλάχιστον αεραποβατικές μεραρχίες της στρατιάς του Μπρέρετον. Θεωρούσε ότι μόνο έτσι θα μπορούσε να υποβοηθηθεί, για να καταλάβει τον πρώτο κύριο αντικειμενικό σκοπό του, που ήταν η πόλη του Βέσελ (Wesel), και στη συνέχεια να προχωρήσει γρήγορα και να συνενωθεί στις περιοχές Πάντερμπορν (Paderborn) και Κάσσελ (Kassel) με τις στρατιές του Μπράντλεϋ, που ενεργούσαν στα δεξιά του (νότια) και είχαν ως τελικό στόχο την περικύκλωση της βιομηχανικής περιοχής του Ρουρ. Ο Μπρέρετον, αφοϋ πήρε το μήνυμα ότι η στρατιά του θα συμμετείχε στη μεγαλειώδη αυτή μαζική εξόρμηση προς την καρδιά της Γερμανίας, όρισε ως υπεύθυνο για την αποστολή το XVIII αεραποβατικό σώμα του Ρίτζγουαίη με τις 6η βρετανική και 17η αμερικανική αεραποβατικές μεραρχίες. Ο διοικητής του αεραποβατικοϋ σώματος και το επιτελείο του ένιωσαν ικανοποιημένοι για αυτήν τη νέα συμμετοχή αεραποβατικών δυνάμεων, και μάλιστα μαζικού χαρακτήρα, στην τελική προσπάθεια των Συμμάχων να δώσουν ένα συντριπτικό κτύπημα στον εχθρό μέσα στην ίδια την πατρίδα του- γι αυτό άρχισαν αμέσως τη σχεδίαση της επιχείρησης, που πήρε την κωδική ονομασία «Varsity» (Πανεπιστήμιο), αποφασισμένοι να αποκλείσουν μια επανάληψη της συμφοράς του Άρνχεμ, υιοθετώντας για τον σκοπό αυτό νέες τακτικές. Πρώτα-πρώτα οι δυο μεραρχίες θα αερομεταφέρονταν στις ζώ- Η Συμμαχική Διάβαση του Ρήνου 77

78 Η συμμαχική διάβαση του Ρήνου, 24 Μαρτίου νες ρίψεων και προσγειώσεων με μια και μόνο διαδρομή, για να αποφευχθεί η ανάγκη καλού καιρού τις επόμενες ημέρες για την αερομεταφορά των ζωτικών ενισχύσεων. Δεύτερο και σημαντικό, οι αεραποβατικές αυτές δυνάμεις θα προσγειώνονταν όσο το δυνατόν πιο κοντά στους κυρίους αντικειμενικούς τους σκοπούς, για να αποφευχθούν οι χρονοβόρες και κοπιώδεις πορείες, όπως στο Άρνχεμ. Όλες οι αεραποβατικές επιχειρήσεις θα διεξάγονταν την ημέρα και τα μεταφορικά αεροσκάφη θα συνοδεύονταν από συμμαχικά μαχητικά-βομβαρδιστικά. Τελευταίο και σημαντικότερο, δε θα διεξάγονταν αεραποβατικές επιχειρήσεις, χωρίς να υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα για μια σταθερή μέσα σε 24 ώρες συνένωση με τις προελαύνουσες χερσαίες δυνάμεις και μάλιστα επιδιώκοντας να γίνει αυτή μέσα στην ακτίνα δράσης του μέσου πυροβολικού των Συμμάχων. Η πρώτη συνάντηση του Ρίτζγουαίη για ρύθμιση λεπτομερειών με τον Ντέμπσεϋ, στου οποίου τη ζώνη θα ενεργούσαν οι δυο αεραποβατικές μεραρχίες, έγινε στις 14 Φεβρουαρίου. Κατά τις επόμενες δυο εβδομάδες οι δυο στρατηγοί και οι σχεδιαστές τους, μετά από πολλές συσκέψεις, συζητήσεις και αμοιβαίες παραχωρήσεις, συμφώνησαν στο ακόλουθο σχέδιο: η αεραποβατική επιχείρηση θα άρχιζε στις 24 Μαρτίου, με την αίρεση, αν ο καιρός δεν επέτρεπε την αερομεταφορά κατά την πρώτη ημέρα, να αναμείνει ο Μοντγκόμερυ ώς και πέντε ημέρες. Οι χερσαίες δυνάμεις με μια μαζική και δυναμική εξόρμηση θα προηγούνταν κατά έξι ώρες (από 04:00ω έως 10:00ω) μπροστά από τις αεραποβατικές, και αυτό για πρώτη φορά. Κατά το χρονικό διάστημα από τις 09:30ω έως και 13:30ω της 24ης Μαρτίου ο Ντέμπσεϋ θα έπρεπε να δεσμεύσει τα πυρά πυροβολικού και αντιαεροπορικού πυροβολικού, για να εμποδίσει έτσι να προσβληθούν τα αερομεταφερόμενα τμήματα. Οι επιχειρήσεις στον τομέα ανάμεσα στο δάσος Ντιρσφόρντερ Βαλντ (Diersfordter Wald) και τον ποταμό Ίσσελ (Issel) θα εκτελούνταν από τα έξι τακτικά 78 Γεωργίου Αραμπατζή

79 Τολμών συγκροτήματα των δυο συμμαχικών αεραποβατικών μεραρχιών, που θα προσγειώνονταν με αλεξίπτωτα και ανεμόπτερα. Τα συγκροτήματα αυτά έπρεπε να καταλάβουν το δάσος αυτό, την πόλη Χάμμινκελ (Hamminkeln) και μερικές γέφυρες στον ποταμό Ίσσελ έπρεπε ταυτόχρονα να εξασφαλίσουν ένα προωθημένο σύνδεσμο μεταξύ της 2ης στρατιάς του Ντέμπσεϋ και της 9ης του Σίμπσον (Simpson), που μαζί με την 1η καναδική του Κρέραρ (Crerar) θα αποτελούσαν τώρα την 21η ομάδα στρατιών του Μοντγκόμερυ. Μετά τη συνένωση η 6η αεραποβατική μεραρχία θα παρέμενε στη διοίκηση του Ντέμπσεϋ και η 17η στη διοίκηση του Σίμπσον, για την προέλαση των Συμμάχων προς τα ανατολικά. Το επιχειρησιακό όμως στρατηγείο του XVIII αεραποβατικοϋ σώματος θα το αντικαθιστούσε ένα άλλο το πολϋ μέσα σε έξι ημέρες από τότε που θα άρχιζε η επιχείρηση. Ενώ εκπονούνταν το σχέδιο της «Varsity», ο πόλεμος με τη Γερμανία οδηγοϋνταν σε μια δραματική αποκορύφωση. Στις 12 Ιανουαρίου οι Σοβιετικοί έχοντας προελάσει προς τον ποταμό Βιστούλα κοντά στη Βαρσοβία, εξαπέλυσαν μια μαζική επίθεση με δέκα στρατιές των εβδομήντα συνολικά μεραρχιών και υποχρέωσαν τους Γερμανούς να συμπτυχθούν μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου σε βάθος 300 μιλίων, προς τους ποταμούς Όντερ (Oder) και Νάισε (Neisse) μέχρι την 1η Μαρτίου βρίσκονταν σαράντα περίπου μίλια κοντά στο Βερολίνο. Η επιδείνωση της κατάστασης από την πίεση, που ασκούσαν τα σοβιετικά στρατεύματα, ανάγκασε το Χίτλερ να απογυμνώσει το Δυτικό Μέτωπο από χερσαίες δυνάμεις, για να ενισχύσει το Ανατολικό, στο οποίο, κατά την άποψη του, εξυφαινόταν η μεγαλύτερη απειλή. Η αποδυνάμωση αυτή έδωσε τη δυνατότητα στην 1η στρατιά του Χότζις με ένα ευφυέ- Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές της 17ης αεραποβατικής μεραρχίας συγκεντρωμένοι κοντά σε ένα C-46 Κομάντο περιμένουν την εντολή να επιβιβασθούν και να πετάξουν για το στόχο τους. To C-46 Κομάντο είδε την πρώτη επιχειρησιακή συμμετοχή στη «Varsity» και απέδειξε ότι είναι ένα «ιπτάμενο φέρετρο». Από το βιβλίο «Assault from the Sky». Η Συμμαχική Διάβαση του Ρήνου 79

80 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Αμερικανικά αεροσκάφη C-47 και ανεμόπτερα Βάκο είναι συγκεντρωμένα σε ένα αεροδρόμιο στη Βόρεια Γαλλία, λίγο πριν απογειωθούν για την επιχείρηση «Varsity». Από το βιβλίο «Out of the Sky». Στο αεραποβατικό στρατόπεδο των Συμμάχων ο στρατηγός Ρίτζγουαίη και ο πτέραρχος Πωλ Γουΐλλιαμς (Paul Williams), διοικητής της 9ης αεροπορικής δύναμης μεταφορικών αεροσκαφών, ρίχθηκαν με όλες τους τις δυνάμεις στην προετοιμασία της «Varsity» ήταν αποφασισμένοι να πραγματοποιήσουν την πρώτη και πιο τέλεια από όλες τις αεραποβατικές επιχειρήσεις του πολέμου και να σφυρηλατήσουν μια δύναμη κρούσης, που θα άνοιγε τη λεωφόρο, πάνω στην οποία θα προήλαυναν οι χερσαίες δυνάμεις του Μοντγκόμερυ προς τη βιομηχανική περιοχή του Ρουρ. Υπήρχε ένας περίπου μήνας διαθέσιμος, μέχρι να αρχίσει η αεραποβατική επιχείρηση αυτό πρόσφερε τη δυνατότητα τόσο στους σχεδιαστές όσο και στους εκτελεστές της να καταστρώσουν ένα λεπτομερές αεραποβατικό σχέδιο και να το δοκιμάσουν στα πεδία των ασκήσεων με την εκτέλεση μαζικών ρίψεων αλεξιπτωτιστών και προσγειώσεων ανεμοπτέρων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο στο Ρίτζγουαίη όσο και σε όλους τους αλεξιπτωτιστές προκάλεσε το καινούργιο C-46 Κομάντο μεταφορικό αεροσκάφος, το οποίο, εκτός από την ικανότηστατο κτύπημα να καταλάβει στις 7 Μαρτίου άθικτη τη γέφυρα στο Ρήνο, στο Ρεμάγκεν (Remagen), 65 περίπου μίλια στα νότια του Ντούισμπουργκ (Duisburg), να δημιουργήσει προγεφύρωμα και μέχρι τις 22 του ίδιου μήνα να το διευρύνει και να συγκεντρώσει μέσα το μεγαλύτερο μέρος της. Την ίδια ημέρα η 3η στρατιά του Πάττον με μια κλασικής μορφής ενέργεια και σε συντονισμό της με την 7η του Παθ, στο δεξιό πλευρό του, στράφηκε απότομα προς την κατεύθυνση Σάαρ-Παλατινάτε (Palatinate) και το βράδυ μία μεραρχία του μέσα από το Ρήνο γλίστρησε στο Οπενχάιμ (Oppenheim) κοντά στο Μεντς έτσι άνοιγε και ο δρόμος στον Παθ να διαβεί μετά από λίγες μέρες τον ποταμό, κοντά στο Μανχάιμ (Mannheim). Οι θεαματικοί αυτοί ελιγμοί των τριών στρατιών του Μπράντλεϋ ήλθαν να εφαρμοσθούν στην κατάλληλη στιγμή και να συμβάλουν αποφασιστικά στην επιτυχή διάβαση του Ρήνου από τις στρατιές του Μοντγκόμερυ, που ανέμεναν στη δυτική όχθη του, αλλά να συντελέσουν και στην προέλαση, που επακολούθησε, προς τον τελικό αντικειμενικό σκοπό, δηλ. το Ρουρ. 80 Γεωργίου Αραμπατζή

81 Τολμών τα του να μεταφέρει διπλάσιο αριθμό αλεξιπτωτιστών από το C-47, είχε, λόγω των ισχυρών μηχανών του, μεγαλύτερη και σταθερότερη ταχύτητα και θεωρούνταν ανθεκτικότερο από το τελευταίο. Οι δυο πόρτες εξόδου στις δυο πλευρές της ατράκτου, σε αντίθεση με τη μία του C-47, επέτρεπαν σε μια διέλευση την ταχεία έξοδο μιας ολόκληρης διμοιρίας. Αυτό ήταν ένα επίτευγμα, που για την εποχή εκείνη ήταν σημαντική εξέλιξη της αεραποβατικής τεχνολογίας. Στο μεταξύ η ώρα να διαβούν το Ρήνο οι στρατιές του Μοντγκόμερυ πλησίαζε και τα τρία σώματα εφόδου, που αποτελούνταν συνολικά από 18 μεραρχίες με άρματα, τα οποία υποστηρίζονταν από σωλήνες πυροβολικού, πραγματοποιούσαν τις τελευταίες προπαρασκευαστικές τους ενέργειες. Το XXX του Χόρροκς θα διέβαινε το Ρήνο στο Ρης (Rees), το XII, μπροστά από το μέτωπο του οποίου θα προσγειώνονταν οι δυο αεραποβατικές μεραρχίες, αμέσως στα νότια του Χόρροκς, στο Ξάντεν (Xadten) και Βέσελ, απέναντι από το δάσος Ντιτσφόρντερ και το αμερικανικό XVI της 9ης στρατιάς. Η αεροπορική δύναμη των Συμμάχων για αρκετές ημέρες και χωρίς να έχει σχεδόν κανέναν αντίπαλο στους ουρανούς σφυροκοπούσε τη Γερμανία ανηλεώς. Στις 21 και 22 Μαρτίου 1944 βαριά βομβαρδιστικά της 8ης αεροπορικής δύναμης, συνοδευόμενα από 752 μαχητικά άδειασαν τόννους βομβών στα 15 γερμανικά αεροδρόμια απέναντι από τον τομέα του Μοντγκόμερυ και επίσης βαριά βομβαρδιστικά προετοιμάστηκαν να χτυπήσουν τα ίδια αεροδρόμια με τόννους βομβών, την προηγούμενη ημέρα της εξόρμησης, άλλα δε του ίδιου τύπου βομβαρδιστικά θα χτυπούσαν στόχους σε όλη τη Γερμανία. Περισσότερα από μαχητικά και μαχητικά-βομβαρδιστικά θα χτυπούσαν γέφυρες, σιδηροδρομικές γραμμές, συγκεντρώσεις στρατευμάτων και βάσεις απέναντι από τον τομέα ενεργείας των στρατιών του Μοντγκόμερυ και άλλα μαχητικά θα συνόδευαν τα μεταφορικά με τις αεραποβατικές δυνάμεις. Τις πρώτες απογευματινές ώρες της 23ης Μαρτίου οι μετεωρολόγοι ανέφεραν στο Μοντγκόμερυ ότι ο καιρός την επόμενη ημέρα θα ήταν σχεδόν τέλειος για αεραποβατικές επιχειρήσεις. Έτσι ο στρατάρχης χωρίς περιστροφές στις 15:30ω απέστειλε κρυπτογραφημένο σήμα σε όλους τους εμπλεκόμενους να εκτοξεύουν την επίθεση, όπως είχε σχεδιασθεί. Λίγο μετά την έκδοση της τελικής διαταγής άρχισε η μαζική προπαρασκευή πυροβολικού ήταν ο μεγαλύτερος σε όγκο βομβαρδισμός πυροβολικού των Συμμάχων κατά τη διάρκεια του Β παγκοσμίου πολέμου. Ο πολεμικός ανταποκριτής της 3ης στρατιάς του Πάττον ανέφερε ότι τα πυροβόλα, που υποστήριζαν το XVI σώμα της, έβαλαν βλήματα μέσα σε μία ώρα. Το φράγμα πυροβολικού συνεχίστηκε για ώρες σ όλους τους τομείς του μετώπου της επίθεσης με ιδιαίτερη έμφαση στο Βέσελ, όπου η βρετανική διοίκηση βομβαρδιστικών με μια επίδειξη ακριβείας βομβαρδισμού άδειασε τόννους βομβών και μετέτρεψε τη μικρή και ελαφρά υπερασπιζόμενη αυτή πόλη σε ερείπια. Τα συμμαχικά χερσαία στρατεύματα άρχισαν να διαβαίνουν το Ρήνο τη νύχτα της 23/24 Μαρτίου. Μέχρι το πρωί ο όγκος των XXX, XII, και XVI σωμάτων, που προπορεύονταν, είχε διαβεί τον ποταμό και είχε δημιουργήσει τα αρχικά προγεφυρώματα, παρά τη λυσσώδη αντίσταση των μονάδων της γερμανικής 1ης στρατιάς αλεξιπτωτιστών. Η βρετανική 1η ταξιαρχία κομάντος, προσκολλημένη στο XII σώμα, διέβη τον ποταμό στις 22:00ω δυο μίλια βορειοδυτικά του Βέσελ και μέχρι τις πρωινές ώρες είχε εισχωρήσει ολόκληρη στην κατεστραμμένη πια πόλη. Το XVI σώμα περνώντας και αυτό το Ρήνο μέχρι τις 02:00ω της 24ης Μαρτίου με μικρή ή μηδαμινή αντίσταση και με πολύ ελαφρές απώλειες (41 νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι), άρχισε να προχωρεί ταχέως προς τα βορειοανατολικά, προς τη νότια όχθη του ποταμού Λίπε (Lippe). Οι αλεξιπτωτιστές και ανεμοπτεριστές της «Varsity» όντας απομονωμένοι για αρκετές ημέρες σε αεροδρόμια της Βρετανίας και της Γαλλίας επιβιβάσθηκαν στα αεροσκάφη και ανεμόπτερα τους και αναχώρησαν για τους τελικούς τους προορισμούς, συμφωνά με το χρο- Η Συμμαχική Διάβαση του Ρήνου 81

82 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Ένα βρετανικό ανεμόπτερο Χόρσα, που σννετρίβη μέσα στα δένδρα, «έχασε» τα φτερά τον. Τέτοιες δραματικές προσγειώσεις ήταν πολύ συνηθισμένες στα πεδία των μαχών. Η φωτογραφία είναι παρμένη από ένα αμερικανικό Λιμπερέιτορ, που έριχνε εφόδια λίγο μετά τις προσγειώσεις των ανεμοπτέρων. Από το βιβλίο «Out of the Sky». νοδιάγραμμα του αεροπορικού σχεδίου. Πρώτο άρχισε να απογειώνεται γύρω τις 06:00ω από αγγλικές βάσεις το βραδυκίνητο και πλέον απομακρυσμένο τμήμα της βρετανικής αεροπορικής αρμάδας των αεροσκαφών και ρυμουλκούμενων ανεμοπτέρων τους με το διοικητή της 6ης αεραποβατικής μεραρχίας, τον υποστράτη- 82 Γεωργίου Αραμπατζή

83 Τολμών γο Έρικ Μπολς (Eric Bols) και το επιτελείο του, την 6η αεροπροσγειούμενη ταξιαρχία του Μπελλαμύ (Bellamy) και τις μονάδες του αεραποβατικού πυροβολικού και μηχανικού της ακολούθησαν τα C-47 με τις δυο ταξιαρχίες αλεξιπτωτιστών, την 3η του Χιλ (Hill) και την 5η του Ποέτ (J. Poett), τα οποία και έκλεισαν τον εναέριο βρετανικό συρμό. Πρώτο από την αμερικανική αεραποβατική δύναμη απογειώθηκε το τακτικό συγκρότημα του 507 συντάγματος αλεξιπτωτιστών του Ραφ, με το διοικητή της 17ης αεραποβατικής μεραρχίας υποστράτηγο Μίλεϋ (Miley) ακολούθησε το τακτικό συγκρότημα του 513 του Κόουτς (Coutts) και του 194 συντάγματος ανεμοπτέρων του Πίερσι (Bod Pierce). Πάνω από τη Γάβρη, κοντά στις Βρυξέλες, οι δυο αρμάδες, βρετανική και αμερικανική, κινούμενες πάνω στο ίχνος του προκαθορισμένου αεροπορικού δρομολογίου, συνέκλιναν και βοηθούμενες και από τον καλό καιρό, σχημάτισαν μια τεράστια εναέρια διπλή φάλαγγα αεροσκαφών κα ανεμοπτέρων. Μαζί πλέον πέταξαν προς τους στόχους τους, σε παράλληλους αεροδιάδρομους επικεφαλής τους ήταν οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές, που έπρεπε να πηδήσουν πρώτοι, για να βοηθήσουν στην εξασφάλιση των ζωνών προσγείωσης των επερχόμενων ανεμοπτέρων. Στη δυτική όχθη του Ρήνου ο Αϊζενχάουερ, οι διοικητές των στρατιών, οι σωματάρχες και ένα εκατομμύριο και πλέον στρατιώτες κοίταζαν τον ουρανό ψάχνοντας προς τα δυτικά, από τις 09:30ω και περιμένοντας εναγωνίως τους «πτερωτούς» συναδέλφους τους. Στο πεδίο της μάχης επικρατούσε μια τρομακτική ησυχία. Φαίνεται ότι η δέσμευση όλων των πυρών των Συμμάχων, για να αποφύγουν ατύχημα με τα αεραποβατικά στρατεύματα, έφερε σε αμηχανία τους Γερμανούς, ώστε να αραιώσουν στο ελάχιστο τα πυρά τους. Την ώρα όμως, που οι επικεφαλής σειρές των μεταφορικών με τους αλεξιπτωτιστές πλησίασαν το Ρήνο από τα νοτιοδυτικά, βρέθηκαν μπροστά σε ένα αναπάντεχο πρόβλημα. Το πεδίο της μάχης και μερικές από τις ζώνες ρίψεων και προσγειώσεων των συγκροτημάτων ήταν σκεπασμένα με την ομίχλη, που είχε προκαλέσει το φράγμα του μαζικού βομβαρδισμού πυροβολικού των Συμμάχων και οι καπνογόνες, που είχαν ρίξει, για να καλύψουν τη διάβαση του ποταμού από τα χερσαία στρατεύματα. Πολλοί πιλότοι αεροσκαφών και ανεμοπτέρων με μηδενική σχεδόν ορατότητα έχασαν τον προσανατολισμό τους και αρκετοί από αυτούς υποχρεώθηκαν να πραγματοποιήσουν δυο ή και περισσότερους κύκλους πάνω από την περιοχή, για να εντοπίσουν τις ζώνες τους. Πέρα από αυτό και παρά την παρουσία χιλιάδων συμμαχικών αεροσκαφών δεν είχαν εξουδετερωθεί τα περισσότερα αντιαεροπορικά πυροβόλα του εχθρού, ο οποίος προφανώς σκόπιμα τα είχε σιγήσει, γιατί ανέμενε μια εναέρια έφοδο από το μέρος των Συμμάχων. Έτσι, ενώ τα πρώτα αεροσκάφη πετώντας στα πόδια περνούσαν πάνω από το Ρήνο, ξέσπασε ένα από τα πιο τρομακτικά μπαράζ αντιαεροπορικού πυρός του εχθρού, που προερχόταν από εκατοντάδες επιμελώς κρυμμένα πυροβόλα στο δάσος του Ντιρσφόρντερ Βαλντ στις πόλεις Χάμμινκελν, Μπρύνεν (Briinen), Ρίνγκενμπεργκ (Ringenberg), Ντίνγκντεν (Dingden) και άλλες ανατολικά από τις ζώνες ρίψεων και προσγειώσεων. Οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές πήδησαν σχεδόν ταυτόχρονα, μεταξύ 09:50ω και 10:00ω οι πρώτοι στη βόρεια και βορειοανατολική άκρη του δάσους Ντιρσφόρντερ και οι δεύτεροι στη νότια και νοτιοδυτική, όπως είχε σχεδιασθεί, αλλά το γερμανικό αντιαεροπορικό πυρ τους προκάλεσε σοβαρές απώλειες και ιδιαίτερα στο τακτικό συγκρότημα του 513. Τα 72 καινούρια C-46, που μετέφεραν το μεγαλύτερο μέρος του συγκροτήματος, δεν είχαν ακόμη εφοδιασθεί με πλαστικοποιημένες δεξαμενές καυσίμων, όπως τα C-47, ώστε να αυτασφαλίζονται οι τρύπες από τα κτυπήματα των αντιαεροπορικών πυροβόλων του εχθρού, με αποτέλεσμα πολλά να συντρίβουν φλεγόμενα και ορισμένα αύτανδρα. Ο συνταγματάρχης Κόουτς, ο οποίος επέβαινε σε ένα από αυτά, που πήραν φωτιά, αναπολεί: «Ξαφνικά Η Συμμαχική Διάβαση του Ρήνου 83

84 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Η διπλή ρυμούλκηση των αμερικανικών Βάκο είχε σχετικά ικανοποιητικά αποτελέσματα, μόνο που οι προσγειώσεις τους ήταν, ως συνήθως, συγκλονιστικές. Από το βιβλίο «Ridgway s Paratroopers». 84 Γεωργίου Αραμπατζή

85 Τολμών κατάλαβα ότι δεχόμαστε έντονα αντιαεροπορικά πυρά και αμέσως μετά είδα την αριστερή μηχανή να ξεσπά στις φλόγες. Κοίταξα το ρολόι μου και την απόσταση από τη ζώνη ρίψεων. Ο πιλότος κράτησε τοαεροσκάφος μέσα στο σχηματισμό τον, παρά το έντονο εχθρικό πυρ και τη μηχανή που καιγόταν, περισσότερο από τρία λεπτά... Είχαμε διανύσει 500 περίπου πόδια και ευτυχώς πηδήσαμε, πριν εκραγεί το αεροσκάφος μας». Δέκα έως δεκαπέντε λεπτά μετά την κάθοδο των αλεξιπτωτιστών έκανε την εμφάνιση του πάνω από το Ρήνο ο στόλος των αμερικανικών και βρετανικών ανεμοπτέρων προκαλώντας δέος. Τα προπορευόμενα βρετανικά ανεμόπτερα αποδεσμεύτηκαν από τα ρυμουλκά τους στα πόδια και πλησιάζοντας τις ζώνες προσγείωσης τους προσείλκυσαν και αυτά τον όγκο των γερμανικών πυρών. Τα περισσότερα όμως μπόρεσαν και προσγειώθηκαν πάνω ή κοντά στις ζώνες προσγειώσεων παρά τις φοβερές απώλειες, που προκάλεσαν τα αντιαεροπορικά πυρά του εχθρού σε πιλότους και στρατιώτες. Ένας Βρετανός ανεμοπτεριστής σε ένα Χόρσα, που μετέφερε μία διμοιρία μηχανικού και ένα τζιπ με τρέιλερ γεμάτο εκρηκτικά, περιγράφει ως εξής την κάθοδο του ανεμοπτέρου του: «Ενώ βρισκόμασταν ακόμη αρκετά ψηλά, στα περίπου πόδια, ένα θραύσμα βλήματος τρύπησε την αποθήκη καυσίμων του τζιπ και πήρε φωτιά ολόκληρο το κεντρικό τμήμα του Χόρσα. Δεν είχαμε βέβαια αλεξίπτωτα, για να το εγκαταλείψουμε έτσι δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτε άλλο από το να ελπίζουμε να προσγειωθούμε πριν το ανεμόπτερο γίνει παρανάλωμα πυρός. Τα δευτερόλεπτα φαίνονταν λεπτά και τα λεπτά ώρες. Ο πιλότος πραγματοποίησε τον τελευταίο ελιγμό και κατευθύνθηκε για προσγείωση. Ήταν το τελευταίο που θυμάμαι... Όταν ανέκτησα τις αισθήσεις μου, διαπίστωσα ότι βρισκόμουν πάνω σε μια θημωνιά... Γύρω μου έβλεπα συντρίμμια του Χόρσα, του τζιπ και τα υπολείμματα την συναδέλφων μου... Το τρέιλερ είχε εξαφανιστεί πρέπει να είχαν εκραγεί, από τα αντιαεροπορικά πυρά, τα εκρηκτικά!». Πίσω από τα βρετανικά ανεμόπτερα έρχονταν τα αμερικανικά, που και αυτά κατευθύνονταν προς τις δικές τους ζώνες προσγειώσεων, δίπλα στις ζώνες ρίψεων των Αμερικανών αλεξιπτωτιστών. Τα έντονα και εδώ αντιαεροπορικά πυρά του εχθρού υποχρέωσαν τα περισσότερα ρυμουλκά αεροσκάφη να αποδεσμεύσουν τα ανεμόπτερα τους στα πόδια, ένα ύψος που τα καθιστούσε εύκολο στόχο- περισσότερα από τα μισά κτυπήθηκαν ανεπανόρθωτα. Ένας αριθμός προσγειώθηκε στη βρετανική περιοχή και οι απώλειες ήταν, όπως και στους Βρετανούς, σοβαρές, αλλά σοβαρότερες ήταν οι απώλειες των ρυμουλκών αεροσκαφών, που πολλά δεν μπόρεσαν να επιστρέψουν στη βάση τους. Τον επιμήκη εναέριο συρμό έκλειναν τα Β-24 της 8ης αεροπορικής δύναμης για τον από αέρος ανεφοδιασμό των αεραποβατικών μεραρχιών. Οι πολύ σοβαρές όμως απώλειες και οι ανεπανόρθωτες βλάβες, που υπέστησαν κατά τη διάρκεια των ρίψεων από τα αντιαεροπορικά πυρά του εχθρού, παρά τη μεγάλη ταχύτητα και τη μεταλλική τους επένδυση, υποχρέωσαν τους αρμόδιους να μεταιώσουν όλες τις αποστολές του από αέρος ανεφοδιασμού των χερσαίων μονάδων, με τα βαριά αυτά βομβαρδιστικά, που τους απογοήτευσαν τόσο όσο και τους αλεξιπτωτιστές τα C-46. Ο Μπρέρετον περιέγραψε αργότερα την αεραπόβαση στη διάβαση του Ρήνου ως την πιο πετυχημένη και αποτελεσματική επιχείρηση και τοποθέτησε τις απώλειες, που προκλήθηκαν, μέσα στα αποδεκτά στατιστικά στοιχεία για τέτοιου είδους πολεμικές επιχειρήσεις. Η εκτίμηση αυτή από πρώτη άποψη ήταν σωστή, αφού αεροσκάφη και 1.305(2) ανεμόπτερα της 1ης αεραποβατικής στρατιάς είχαν εναποθέσει στο έδαφος αλεξιπτωτιστές και ανεμοπτεριστές, Αμερικάνους και Βρετανούς, με όλα τα μέσα υποστήριξης μάχης και διοικητικής μέριμνας, σε ένα τομέα 4-6 μιλίων, με το φως της ημέρας, πέρα από το Ρήνο ποταμό και μέσα σε δυο ώρες. Και εδώ, όπως και στη Νορμανδία, οι Βρετανοί με τη συντηρητική και σχολαστική τους τακτική πέτυχαν καλύτε- Η Συμμαχική Διάβαση του Ρήνου 85

86 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Βρετανικά ανεμόπτερα, προσγειωμένα βόρεια τον Χάμμινκελν. Από το βιβλίο «By Air to Battle». ρες ρίψεις αλεξιπτωτιστών και προσγειώσεις ανεμοπτεριστών από τους Αμερικάνους, των οποίων τα λάθη, αν και αρκετά, δεν αποδείχθηκαν τόσο σοβαρά, όπως στη Σικελία και Νορμανδία. Αρκετοί όμως ανώτατοι αξιωματικοί, μεταξύ των οποίων και ο διοικητής του XVIII αεραποβατικού σώματος, ανησύχησαν πολύ, ιδιαίτερα με την αποτυχία του C-46 και τις καταστροφικές προσγειώσεις των ανεμοπτέρων και αυτό, γιατί θεώρησαν ότι η «Varsity» με το πλεονέκτημα διεξαγωγής της τρία μίλια μπροστά από τις συμμαχικές γραμμές, επανδρωμένες με ένα και πλέον εκατομμύριο άντρες και απέναντι σε έναν ελαφρά εξοπλισμένο, ανοργάνωτο και διάσπαρτο γερμανικό στρατό, που είχε σφυροκοπηθεί επί σειρά ημερών από τις συμμαχικές αεροπορικές δυνάμεις και επί ώρες από το πιο μεγάλο στον πόλεμο μπαράζ πυροβολικού, έπρεπε να είναι ένας περίπατος. Η αλήθεια βέβαια πρέπει να αναζητηθεί κάπου στη μέση, γιατί ποτέ μια αεραποβατική επιχείρηση, σε σχέση με τις συνθήκες, που επικρατούσαν σ εκείνη την περιοχή, δεν μπορούσε να είναι μια απλή και εύκολη υπόθεση. Οι Γερμανοί ανέμεναν μια συμμαχική από αέρος έφοδο, αλλά στο Έμμεριχ (Emmerich), 20 μίλια προς τα βορειοδυτικά» αντιμέτωποι με τον κλονισμό, που δοκίμασαν από τις μαζικές ρίψεις και προσγειώσεις και γνωρίζοντας ότι ο όγκος των συμμαχικών χερσαίων δυνάμεων είχε ήδη διαβεί το Ρήνο στα πλευρά τους, εγκατέλειψαν τον τομέα της «Varsity» και μέσα σε 5 ώρες είχαν υποχωρήσει προς τα ανατολικά, μην μπορώντας να συνέλθουν για αρκετό χρονικό διάστημα, ώστε να οργανώσουν και να εξαπολύσουν μια αξιόλογη αντεπίθεση. Και αυτή η εικόνα επικρατούσε σε όλο το θέατρο των επιχειρήσεων. Για τους αλεξιπτωτιστές όμως και ανεμοπτεριστές εκείνες οι πέντε ή τουλάχιστον οι τρεις πρώτες ώρες, ήταν ένας τρομερός εφιάλτης. Μολονότι ήταν ζαλισμένοι και περικυκλωμένοι οι Γερμανοί, μπόρεσαν να στρέψουν εναντίον των από αέρος ει- 86 Γεωργίου Αραμπατζή

87 Τολμών σβολέων όλα τα πυρά τους και να προκαλέσουν στις αεραποβατικές δυνάμεις των Συμμάχων σοβαρότατες απώλειες κατά τη διάρκεια των τριών αυτών ωρών. Στο βρετανικό τομέα η 3η ταξιαρχία του Χιλ και η 5η του Ποέτ αντιμετώπισαν κατά την ρίψη τους όχι μόνο τα φοβερά πυρά των γερμανικών αντιαεροπορικών πυροβόλων των 88 χιλιοστών, αλλά και τα πυρά πυροβολικού, που από καμουφλαρισμένες θέσεις μέσα στο δάσος Ντιρσφόρντερ γάζωναν από άκρη σε άκρη τις ζώνες ρίψεων. Όμως παρά τις σοβαρές απώλειες που είχαν, κατόρθωσαν να διασφαλίσουν τις ζώνες τους και να εξουδετερώσουν όλες τις εχθρικές αντιστάσεις του δάσους στον τομέα ευθύνης τους. Η 6η αεροπροσγειούμενη ταξιαρχία συγκέντρωσε όσους επέζησαν από τις καταστροφικές προσγειώσεις των ανεμοπτέρων της, τους συγκρότησε σε οργανικά τμήματα και επιτέθηκε στους αντικειμενικούς της σκοπούς, που ήταν η πόλη Χάμμινκελν και ορισμένες ζωτικής σημασίας γέφυρες στον ποταμό Ίσσελ από το Ρίνγκενμπεργκ και νότια. Μέχρι τις απογευματινές ώρες οι ανεμοπτεριστές του Μπελλαμύ είχαν εκτελέσει τις αποστολές τους με σοβαρές και αυτοί απώλειες. Νοτιότερα, στον αμερικανικό τομέα, οι άντρες του τακτικού συγκροτήματος του 507 του Ραφ, παρά τη μεγάλη διασπορά κατά τη ρίψη τους, συγκεντρώθηκαν γρήγορα και επιτέθηκαν στη νότια και τη νοτιοδυτική πλευρά του δάσους, για να ξετρυπώσουν από μέσα τους Γερμανούς και να εξουδετερώσουν το κρυμμένο πυροβολικό τους. Η επιθετική αυτή ενέργεια του Ραφ, καίτοι ανορθόδοξη και πρόχειρα σχεδιασμένη, ήταν πάρα πολύ αποτελεσματική σ αυτό συνέβαλε αποφασιστικά η ταχεία τάξη των πυροβολαρχιών του τάγματος πυροβολικού άμεσης υποστήριξης του συντάγματος και η εκτέλεση άμεσων και εύστοχων βολών. Στο μεταξύ η 1η ταξιαρχία κομάντος είχε εκκαθαρίσει από τους Γερμανούς την ερειπωμένη πόλη του Βέσελ και είχε εκπέμψει περιπόλους προς τα βορειοδυτικά, προς το νότιο τμήμα της ζώνης ρίψεων της 6ης αεραποβατικής μεραρχίας, οι οποίες, γύρω στις 15:00ω συνενώθηκαν με τις δυνάμεις του Ραφ ήταν η πρώτη σύνδεση του βρετανικού XII σώματος και του XVIII αεραποβατικού και η ταχύτερη συνένωση χερσαίων και αεραποβατικών δυνάμεων στον πόλεμο, πέντε περίπου ώρες από την προσγείωση των αλεξιπτωτιστών. Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές και ανεμοπτεριστές καταλαμβάνουν θέσεις μάχης κοντά στα συντρίμμια ενός βρετανικού ανεμοπτέρου Χόρσα και σε μια περιοχή, όπου η ορατότητα είναι μικρότερη από 200μ. Από το βιβλίο «Out of the sky». Η Συμμαχική Διάβαση του Ρήνου 87

88 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Η περικύκλωση της βιομηχανικής περιοχής Ρουρ. Στο ανατολικό τμήμα της ζώνης ενεργείας των Αμερικανών, ενός διαδρόμου μήκους 5 μιλίων, μεταξύ Χάμμινκελν και Βέσελ, η κατάσταση ήταν πολύ πιο δύσκολη. Η πολύ κακή ρίψη του 513 άφησε απροστάτευτο και έκθετο το τάγμα πυροβολικού του και ο Κόουτς εκείνο που μπορούσε να κάνει ήταν να συγκεντρώσει όσους περισσότερους αλεξιπτωτιστές του ήταν δυνατόν από εκείνους που επέζησαν, και να αποκαταστήσει επαφή με το πολιορκημένο τάγμα πυροβολικού. Στη συνέχεια με κατάλληλους ελιγμούς κατόρθωσε να φθάσει γύρω στις 15:30ω, στη ζώνη ρίψεων του νοτιοανατολικά του δάσους και να επιτεθεί κατά των «πολιορκητών» του Γερμανών, συλλαμβάνοντας γύρω στους αιχμάλωτους και κυριεύοντας μεγάλον αριθμό πυροβόλων πυροβολικού, μαζί και δύο αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες των 88 χιλιοστών. Ο διοικητής του συγκροτήματος, παρά τις σοβαρές απώλειες που είχε η μονάδα του, εκτέλεσε με τον καλύτερο τρόπο την αποστολή του. Το τακτικό συγκρότημα του 194 συντάγματος ανεμοπτεριστών του Πίερσι είχε προσγειωθεί νοτιότερα και ήταν η πρώτη φορά που ένα σύνταγμα ανεμοπτεριστών έμπαινε στη μάχη σε μη εξασφαλισμένη εκ των προτέρων ζώνη προσγειώσεων. Παρόλα αυτά οι εκπαιδευμένοι άντρες του εκμεταλλευόμενοι κατάλληλα τις πτυχές του εδάφους και αποφεύγοντας τα έντονα γερμανικά πυρά κατόρθωσαν να συγκεντρωθούν ανάμεσα στα κατεστραμμένα ανεμόπτερα και μέχρι το μεσημέρι το 75% της δύναμης του συγκροτήματος ήταν υπό τον έλεγχο του συνταγματάρχη. Η σοβαρή και παρατεταμένη αυτή δοκιμασία των αντρών του Πίερσι δεν τους αποθάρρυνε, απεναντίας η αποφασιστικότητα τους να επιτύχουν και να αποδείξουν ότι μπορούσαν να δράσουν στο πεδίο της μάχης, τουλάχιστον όπως και οι αλεξιπτωτιστές, απέφερε καρπούς. Μέχρι τις 14:00ω είχαν εκπληρώσει όλες τις αποστολές τους, εκτός από την κατάληψη ορισμένων γεφυρών πά- 88 Γεωργίου Αραμπατζή

89 Τολμών νω στον Τσσελ προς τα ανατολικά, και είχαν εκκαθαρίσει το νοτιοανατολικό τμήμα του δάσους από τους Γερμανούς. Τις τελευταίες απογευματινές ώρες ο Πίερσι αποκατέστησε επαφή με το 513, στο αριστερό του πλευρό, και με τους Βρετανούς κομάντος της 1ης ταξιαρχίας στο δεξi και εγκαταστάθηκε αμυντικά στην ανατολική όχθη του Τσσελ με ετοιμότητα απόκρουσης πιθανών γερμανικών αντεπιθέσεων και κατάληψης των γεφυρών στο ανατολικό τμήμα του ποταμού. Στην επιθετική αυτή προσπάθεια των αντρών του τακτικού συγκροτήματος του 194 συντάγματος συνέβαλαν αποφασιστικά και 875 πιλότοι των ανεμοπτέρων, που είχαν προσγειωθεί, οι οποίοι συγκροτώντας λόχους ανέλαβαν για πρώτη φορά και εκτέλεσαν με επιτυχία σημαντικές αποστολές στο πεδίο της μάχης, για τις οποίες είχαν προεκπαιδευθεί εντατικά. Ο Μίλεϋ, ο οποίος μαζί με το επιτελείο του είχε ριφθεί με το τακτικό συγκρότημα του Ραφ, ένιωθε εύλογη υπερηφάνεια για την πρώτη αεραποβατική αποστολή της μεραρχίας του, που, όπως ανέφερε, εκτελέστηκε με κάθε λεπτομέρεια και μέσα σε λίγες ώρες μετά την προσγείωση των αντρών του, με πολύ λίγες σχετικά απώλειες, λαμβάνοντας υπόψη και τη φύση της επιχείρησης. Οι πολεμικοί ανταποκριτές θα συζητούσαν για πολύ τα «υπέρ» και τα «κατά», που είχε η αεραποβατική επιχείρηση «Varsity». Ένας από αυτούς, ο Τζέιμς Χιούστον (James Huston), συγκρίνοντας τις απώλειες, που είχε η 17η αεραποβατική μεραρχία σε έμψυχο δυναμικό και σε μέσα, με εκείνες, που είχαν οι εμπρός μεραρχίες του XVI σώματος (500 νεκροί η αεραποβατική μεραρχία και 41 οι δυο μεραρχίες του XVI), υποστήριξε ότι τα αντισταθμιστικά οφέλη της συγκεκριμένης αεραπόβασης ήταν πολύ περιορισμένα. «Αν κάποιος λάβει υπόψη του, συνέχισε, την κακή κατάσταση των γερμανικών μονάδων ανατολικά του Ρήνου, και τη μεγάλη τρωτότητα των αεραποβατικών στρατευμάτων κατά την κάθοδο και προσγείωση τους, θα έπρεπε να υπάρχει κάποια αδήριτη ανάγκη εκτέλεσης εξειδικευμένων αποστολών για την αεραποβατική χρησιμότητα τους». Οι αντικειμενικοί όμως σκοποί, που ανατέθηκαν στις αεραποβατικές μεραρχίες, ήταν συνήθεις και κατά την άποψη του βρίσκονταν μέσα στις δυνατότητες των χερσαίων δυνάμεων και μάλιστα μπορούσαν να τους καταλάβουν χωρίς μεγάλη δυσκολία και προφανώς με λιγότερες απώλειες. Ο διοικητής του XVIII αεραποβατικού σώματος, ο στρατηγός Ρίτζγουαίη, είχε τελείως διαφορετική άποψη. Στην επίσημη κριτική του ανάλυση, που έκανε μετά τον πόλεμο, έγραψε ότι «η γενική ιδέα ενεργείας και η σχεδίαση υπήρξε απολύτως σωστή και λεπτομερής, η εκτέλεση άψογη, αφού η δύναμη κρούσης των αεραποβατικών μεραρχιών με ένα και μόνο κτύπημα συνέτριψε πλήρως την εχθρική άμυνα, καθιστώντας έτσι δυνατή την ταχεία συνένωση τους με το προελαύνον XII σώμα, την 1η ταξιαρχία κομάντος και το XVI σώμα της 9ης στρατιάς του Σίμπσον στο νότο». Για το Ρίτζγουαίη ήταν απλά η πρώτη σπουδαία αεραποβατική επιχείρηση, που έγινε στα πλαίσια ενός ευρύτερου σχεδίου, στο οποίο το XVIII αεραποβατικό σώμα συνέβαλε αποφασιστικά στη διάβαση του Ρήνου από τα χερσαία στρατεύματα του Μοντγκόμερυ. Οι δυο αεραποβατικές μεραρχίες, όπως το είχε οραματιστεί, ενισχυμένες με βρετανικά άρματα, θα χρησιμοποιούνταν για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εκμετάλλευση προς τα ανατολικά, παρασύροντας στον ταχύ ρυθμό προέλασης τους ολόκληρη την 21η ομάδα στρατιών του Μοντγκόμερυ προς την καρδιά της Γερμανίας. Δυο ώρες μετά την προσγείωση και του τελευταίου ανεμοπτέρου στο πεδίο της μάχης ο Ρίτζγουαίη διέβαινε τον ποταμό με ένα βρετανικό αμφίβιο σκάφος ήταν πεπεισμένος ότι, αν οι ρίψεις των αλεξιπτωτιστών και οι προσγειώσεις των ανεμοπτέρων ήταν καλές, όπως στην Ολλανδία, το αεραποβατικό σώμα θα μπορούσε να εξαπολύσει τη χερσαία προέλαση του μέσα σε 24 ώρες και με την προϋπόθεση ότι θα είχε διαβεί το Ρήνο η σχεδιασμένη να τεθεί υπό διοίκηση του βρετανική 6η τεθωρακισμένη ταξιαρχία φρουρών. Μέχρι τις απογευματινές ώρες της ίδιας ημέρας ο διοικητής του αεραποβατικού σώμα- Η Συμμαχική Διάβαση του Ρήνου 89

90 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 τος είχε αποκαταστήσει επαφή με τους διοικητές των μεραρχιών του, διαπιστώνοντας επιτόπου τη συνένωση τους με τις εμπρός μεραρχίες των XII και XVI σωμάτων. Η ομίχλη όμως, που επικρατούσε στο πεδίο της μάχης, ο συνωστισμός των χερσαίων στρατευμάτων του Ντέμπσεϋ στα σημεία διάβασης του ποταμού, κυρίως στη γέφυρα του Βέσελ, που είχε σχεδόν καταστραφεί από γερμανικές νάρκες, που επέπλεαν, και έπρεπε να επισκευαστεί, και η σθεναρή αντίσταση, που πρόβαλλαν οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές της 1ης στρατιάς, καθυστέρησε για πολύ την παραπέρα προχώρηση των συμμαχικών δυνάμεων προς τα ανατολικά. Τελικά από το πρωί της 27ης Μαρτίου το XVIII αεραποβατικό σώμα, με την 6η τεθωρακισμένη ταξιαρχία φρουρών ως δύναμη κάλυψης, ήταν έτοιμο να προελάσει προς τα ανατολικά, στη γενική κατεύθυνση Βέσελ-Μύνστερ. Στις 15:00ω της ίδιας ημέρας τα επικεφαλής τμήματα των μεραρχιών του ενισχυμένα με βρετανικά άρματα, διέβαιναντη γραμμή εξόρμησης και μέχρι τις 07:00ω της επόμενης ημέρας, 28ης Μαρτίου, μετά από σκληρή μάχη έπεφτε στα χέρια της 17ης το Ντόρστεν (Dorsten) και της βρετανικής 6ης το Λέμπεκ (Lembeck), που ήταν οι πρώτοι αντικειμενικοί σκοποί του σώματος. Η συνέχιση βέβαια της προέλασης των ελαφρά εξοπλισμένων αλεξιπτωτιστών χωρίς τη στενή συνεργασία και υποστήριξη με τις χερσαίες δυνάμεις θα ήταν δύσκολη και δεν επρόκειτο να κερδίσουν μόνοι τους τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Αυτό το διέβλεψε ο διοικητής του αεραποβατικού σώματος, ο οποίος και πρότεινε να αποδεσμευθεί από τη 2η στρατιά του Ντέμπσεϋ, η οποία βραδυπορούσε, να προσκολληθεί στην ήδη προωθημένη 9η του Σίμπσον και να συνεχίσει προς τα ανατολικά, προς Χάλτερν (Haltern) και Ντύλ-μεν (Dilmen). Πρόθεση του ήταν να διευρύνει το αμερικανικό προγεφύρωμα και να διευκολύνει έτσι την κυκλοφορία μεταξύ των 2ης και 9ης στρατιών, προς το βόρειο πλευρό του, φέρνοντας τη δημόσια οδό Βέσελ-Μύνστερ στον αποκλειστικό έλεγχο του Σίμπσον. Η πρόταση του Ρίτζγουαίη εγκρίθηκε από τους άμεσα ενδιαφερόμενους προϊσταμένους του Σίμπσον, Ντέμπσεϋ και Μοντγκόμερυ. Έτσι στις 29 Μαρτίου το XVIII αεραποβατικό σώμα ενεργώντας τώρα υπό την 9η στρατιά, επιτέθηκε και πάλι προς τα ανατολικά και έφθασε στον τελικό του αντικειμενικό σκοπό, δηλ. στο Μύνστερ, την 1η Απριλίου, το οποίο και κατέλαβε την επομένη, 2 Απριλίου, με τη 17η μεραρχία. Η θεαματική αυτή προέλαση του αεραποβατικού σώματος προς τα ανατολικά διεύρυνε ολοκληρωτικά το προγεφύρωμα της 9ης στρατιάς στο Ρήνο και εξασφάλισε στο Σίμπσον ιδανικές βάσεις, από τις οποίες θα μπορούσε να πραγματοποιήσει την περικύκλωση του Ρουρ προς τα δεξιά. Μετά την κατάληψη του Μύνστερ το XVIII αεραποβατικό σώμα αντικαταστάθηκε στα καθήκοντα του επιχειρησιακού στρατηγείου από το βρετανικό VIII σώμαοι δύο όμως μεραρχίες του παρέμειναν στο μέτωπο μέχρι το τέλος του πολέμου, η μεν βρετανική 6η υπό το VIII, η δε αμερικανική 17η υπό το XIII και αργότερα υπό το XVI σώμα στρατού, για να συνεχίσουν και οι δύο τον αγώνα τους ως κανονικό πεζικό. Όταν τελείωσε ο πόλεμος, η 1η αεραποβατική στρατιά ανασυγκροτήθηκε στην Αγγλία και στάλθηκε στη Νορβηγία, για να ελέγχει τη χώρα και να αφοπλίσει τα γερμανικά στρατεύματα, που βρίσκονταν εκεί τον Αύγουστο του ίδιου έτους επέστρεψε στην Αγγλία και διαλύθηκε στις 15 Νοεμβρίου Η επιχείρηση «Varsity» ήταν η τελευταία αεραποβατική επιχείρηση των Συμμάχων στη Βορειοδυτική Ευρώπη και παρά την αμφιλεγόμενη κριτική για τη σκοπιμότητα ή όχι της σχεδίασης και εκτέλεσης της είναι βέβαιο ότι, όπως και ο διοικητής του XVIII αεραποβατικού σώματος επισήμανε, συνέβαλε αποφασιστικά στη διάβαση του Ρήνου από τα συμμαχικά χερσαία στρατεύματα και, το σπουδαιότερο, διευκόλυνε τη γρήγορη προέλαση τους προς την καρδιά της Γερμανίας, τη βιομηχανική περιοχή του Ρουρ. Γεώργιος Αραμπατζής Αντιστράτηγος ε.α. 90 Γεωργίου Αραμπατζή

91 Ιδεολογίες και Εθνική Στρατηγική του Παναγιώτη Κονδύλη Αφ ότου ήρθε στο προσκήνιο το Κυπριακό και ως σήμερα - δηλαδή επί μισόν αιώνα- όχι λίγες ήττες επεσώρευσε στην Ελλάδα η, πανθομολογούμενη άλλωστε, ανυπαρξία μιας μακροπρόθεσμης εθνικής στρατηγικής, αποδεκτής από τον κύριο κορμό του πολιτικού κόσμου και επεξεργασμένης χάρη στη σύμπραξη πολιτικών, διπλωματών, στρατιωτικών και επιστημόνων. Έχοντας την εμπειρία τούτη δεν χρειάζεται να διαθέτει κανείς το προφητικό χάρισμα για να προβλέψει ότι στο μέλλον πολλά θα εξαρτηθούν από το αν θα πραγματοποιηθεί τώρα ότι δεν έγινε στο παρελθόν. Δύο παράγοντες επέδρασαν, και εξακολουθούν να επιδρούν, αρνητικότατα: η λειτουργία του πολιτικού συστήματος και η εμπλοκή σε ιδεολογήματα. Ο πολιτικός κόσμος δεν βρέθηκε στο ύψος των περιστάσεων όχι μόνον γιατί οι α ή β εκπρόσωποί του έλαβαν συχνά τις α ή β εσφαλμένες αποφάσεις στο α ή β ζήτημα, αλλά και επειδή στο σύνολό του δεν κατάφερε να δημιουργήσει ένα πάγιο και αθόρυβο θεσμικό πλαίσιο ικανό να εξουδετερώνει κατά το δυνατόν τους πειρασμούς κομματικής εκμετάλλευσης των εθνικών θεμάτων. Η ανικανότητα προς αυτοσυγκράτηση είναι κατ εξοχήν γνώρισμα εφηβικής ανωριμότητας. Και το γεγονός ότι ο ένας επιρρίπτει την ευθύνη στον άλλον αποδεικνύει απλώς ότι ενέχονται όλοι. Η επιρροή ιδεολογημάτων σε θέματα εθνικής στρατηγικής ανάγεται γενικότατα στο ότι το νεοελληνικό κρατίδιο αναγκάστηκε εξ αρχής να αντισταθμίσει την ιστορική του καχεξία με υπεραυτάρεσκους μύθους. Γίναμε έτσι λαός που τέρπεται παράγοντας λήρους και χορταίνει καταναλίσκοντας ανεμώλια έπη. Η αιτιολογία όμως δεν αποτελεί δικαιολογία, ούτε ενδείκνυται ως πραξεολογία. Αντίθετα: επιβιώνει όποιος αντιστέκεται στους ίδιους του τους μύθους και καταποντίζεται όποιος τους πιστεύει μέχρις εσχάτων. Στη σημερινή συγκυρία, δύο αντιτιθέμενα ιδεολογήματα παρακωλύουν, κοντά στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος, την κατάστρωση και την εφαρμογή μιας νηφάλιας εθνικής στρατηγικής: ασαφή και αποδυναμούμενα στοιχεία ενός γηγενούς εθνικισμού και εξίσου ασαφή, άλλο ενισχυόμενα αναμασήματα ενός ξενόφερτου ειρηνισμού και οικουμενισμού. Οι εθνικιστικές απόψεις, τον οποίων η επικράτηση σε διάφορες φάσεις του Κυπριακού και του Μακεδονικού έβλαψε ουσιαστικά τη χώρα, τείνουν π.χ. να εξηγούν τη διαμάχη Ελλάδας και Τουρκίας με το ιστορικό παρελθόν και με φυλετικούς ή πολιτισμικούς παράγοντες, αποδίδοντας τη Ιδεολογίες και Εθνική Στρατηγική 91

92 συμπεριφορά της δεύτερης στον «ασιατικό» και «βάρβαρο» χαρακτήρα της, τον οποίο αντιπαραθέτουν στον «ελληνικό πολιτισμό» και στην «τρισχιλιετή ιστορία» του. Αρκεί μια υπόθεση για να δούμε πόσο αστήρικτα είναι όλα αυτά. Αν η ομόδοξη μας Σερβία είχε 60 εκατ. κατοίκους και ηγεμόνευε στα Βαλκάνια, ζητώντας να κατεβεί στη Θεσσαλονίκη, και η Τουρκία είχε 20 ή 30 εκατ. κατοίκους και αισθανόταν να απειλείται εξ ίσου από τη σερβική επέκταση, τότε η Ελλάδα και η Τουρκία θα ήσαν εγκάρδιοι φίλοι και σύμμαχοι. Οι γεωπολιτικές παράμετροι και τα εθνικά συμφέροντα καθορίζουν την εξωτερική πολιτική - όχι το παρελθόν, ούτε η φυλή και ο πολιτισμός. Η φυλετική και πολιτισμική υποτίμηση της Τουρκίας ενέχει τον κίνδυνο της στρατηγικής της υποτίμησης, αφού συνεπάγεται ότι η δήθεν ανώτερη ελληνική ποιότητα μπορεί να εξουδετερώσει την τουρκική ποσότητα. Είναι βέβαια γνωστό πως τιμωρείται η στρατηγική υποτίμηση του αντιπάλου όταν, π.χ., παρασύρει στην κήρυξη ενός πολέμου. Η αύξουσα γενική υπεροχή της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια έχει εξαναγκάσει την εθνικιστική υπεροψία πολλών Ελλήνων να χαμηλώσει αισθητά τους τόνους της. Ωστόσο στο σύνολο της η ελληνική πλευρά δεν έχει ακόμη συνειδητοποιήσει το μέγεθος και τις συνέπειες της πληθυσμιακής και οικονομικής ανόδου της Τουρκίας, και μάλιστα της βαθμιαίας μετατροπής της σε βιομηχανική δύναμη. Οι ειρηνιστές και οικουμενιστές ή «ευρωπαϊστές» έχουν τον δικό τους τρόπο για να παρακάμπτουν τις οδυνηρές πραγματικότητες και την ψύχραιμη στρατηγική τους ανάλυση. Οι ίδιοι φαντάζονται ότι είναι πιο ρεαλιστές, αφού ξεπέρασαν τους «εθνικούς αταβισμούς» και συμπορεύονται με τη νέα παγκόσμια κατάσταση, όπου τάχα το εμπόριο και ο διάλογος θα αντικαταστήσουν τον πόλεμο. Οι θέσεις όμως αυτές διόλου δεν είναι ρεαλιστικότερες από τις πομφόλυγες του εθνικισμού, συνιστούν απλώς την αντίστροφη ιδεολογία, και μάλιστα μιαν ιδεολογία διόλου πρωτότυπη, αφού δεν περιέχει παρά κοινοτοπίες του καπιταλιστικού φιλελευθερισμού διατυπωμένες πριν από 300 χρόνια και διαψευσμένες επανειλημμένα έκτοτε. Όντας ιδεολογία, εκπληρώνουν και τις ψυχολογικές λειτουργίες της ιδεολογίας, δηλαδή επιτρέπουν σε «προοδευτικούς» διανοουμένους ελαφρών βαρών και σε αστείους δημοσιογραφίσκους να αναβαθμίζουν το μικρό τους εγώ εμφανιζόμενοι ως εκπρόσωποι υψηλών ιδεωδών. Συνάμα υποθάλπουν σε μικρομεσαίους πολιτικούς την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να συρρικνώσουν την πολιτική σε διαχείριση και διάλογο, απο- 92 Παναγιώτη Κονδύλη

93 Τολμών τινάζοντας από τους ισχνούς ώμους τους το βάρος έσχατων ιστορικών ευθυνών. Τέτοιοι διανοούμενοι και τέτοιοι πολιτικοί επιχειρηματολογούν σε ζητήματα εθνικής στρατηγικής κάνοντας το μοιραίο λάθος να προεξοφλούν γενικότερες εξελίξεις που διόλου δεν είναι βέβαιες και που. έστω κι αν ευοδωθούν, βρίσκονται ακόμη στην αρχή τους και επιφυλάσσουν πολλά απρόοπτα. Μιλούν και πράττουν, λοιπόν, σαν να υπήρχε ήδη μια ενιαία Ευρώπη, σαν να υπήρχε ήδη ένας ενιαίος κόσμος και σαν να μην ήταν δυνατό να αντιστραφούν οι τάσεις. Ιδιαίτερα ως προς την ενιαία Ευρώπη σφάλλουν ταυτίζοντας προκαταβολικά τα συμφέροντα της με τα συμφέροντα των Ελλήνων. Όταν προεξοφλούνται αισιόδοξα οι γενικότερες εξελίξεις, τότε οι στρατηγικές συζητήσεις δεν μπορούν να προχωρήσουν σε βάθος. Γι αυτό και πλείστοι όσοι ειρηνιστές και οικουμενιστές εκφράζουν ανοιχτά την εχθρότητα τους απέναντι σε τέτοιες συζητήσεις, ιδίως όταν υπεισέρχονται σε στρατιωτικά θέματα και πολεμικά ενδεχόμενα. Νομίζουν ότι λύνουν προβλήματα μόνο και μόνο επειδή εκστρατεύουν εναντίον του «εθνικιστικού φανατισμού». Η συχνότατα όμως μισαλλόδοξη συμπεριφορά τους αποδεικνύει για μιαν επί πλέον φορά ότι ο φανατισμός εναντίον του φανατισμού μπορεί να είναι ακόμη πιο στενοκέφαλος από τον απλό φανατισμό. Καμία ουσιαστική στρατηγική συζήτηση δεν είναι δυνατή αν δεν αφήνει στην άκρη τόσο τα εθνικιστικά όσο και τα ειρηνιστικά ιδεολογήματα. Στόχος της είναι ακριβώς η υπέρβαση τους. Η εθνική στρατηγική δεν είναι ούτε «δεξιά», ούτε «αριστερή», ούτε «εθνικιστική», ούτε «διεθνιστική». Είναι τα πάντα, ανάλογα με τις επιταγές της συγκεκριμένης κατάστασης. Αλίμονο στη χώρα και στην πολιτική της ηγεσία αν ερμηνεύει τη συγκεκριμένη κατάσταση με βάση «δεξιές» ή «αριστερές» προτιμήσεις, αντί να προσαρμόζει τις προτιμήσεις στην κατά το δυνατόν ψυχρή ερμηνεία της συγκεκριμένης κατάστασης. Κάθε εθνική στρατηγική, εφόσον περιορίζεται στον σχεδιασμό του εκάστοτε επιθυμητών εξελίξεων, είναι καταδικασμένη σε μονομέρεια και δυσκαμψία, δηλαδή σε πρακτικό αδιέξοδο. Λόγος της ύπαρξης της είναι η κάλυψη όλων των ενδεχομένων, των περισσότερο και των λιγότερο ευχάριστων. Και το φάσμα των ενδεχομένων το καταγράφει η υπεύθυνη ηγεσία ακούγοντας χωρίς προκαταλήψεις όλο το φάσμα των απόψεων και των προτάσεων, από οποιονδήποτε και αν προέρχονται. Όπως διάφοροι «ελληνοκεντρικοί» οφείλουν να μάθουν ότι η «Δύση» δεν είναι μόνο η «τεχνική» και η «λατρεία της ύλης», στην οποία αυτοί αντιτάσσουν με υπεραπλουστευτική ευκολία το «πνεύμα» και την «ψυχή» της «ορθόδοξης Ανατολής», έτσι και όσοι επείγονται να «εξευρωπαϊσθούν» καλά θα έκαναν να μην αυταπατώνται ταυτίζοντας τη Δύση με τη δυτική προπαγάνδα («ορθολογισμός», «διάλογος», «ανθρώπινα δικαιώματα» κ.τ.λ. κ.τ.λ.). Θα ωφελούσαν την Ελλάδα περισσότερο αν, π.χ., μιμούνταν τον τρόπο με τον οποίο διεξάγονται οι στρατηγικές συζητήσεις στη Γαλλία, στην Αγγλία ή στις ΗΠΑ. Τα πάντα, ακόμη και τα πιο απίθανα σενάρια πολέμου, γίνονται εδώ αντικείμενο εξέτασης και στάθμισης, και το κύριο μέλημα των αναλυτών δεν είναι να εκφράσουν τα ιδεολογικά τους γούστα (λες και δεν υπάρχει σοβαρότερο πράγμα στον κόσμο από αυτά), παρά να εξονυχίσουν δεδομένα και δυνατότητες προκειμένου να διευκο-

94 λύνουν την υπεύθυνη ηγεσία στο έργο της. Η προσπάθεια επιβολής ιδεολογικής λογοκρισίας στις στρατηγικές συζητήσεις, όσο και αν καλύπτεται πίσω από υψιπετείς ηθικολογίες, δεν αποτελεί μόνον ένδειξη πνευματικού επαρχιωτισμού. Προ παντός βλάπτει τον τόπο. Υπάρχουν αντικειμενικοί λόγοι για, τους οποίους η εθνική μας στρατηγική είναι σήμερα υποχρεούμενη να έχει προ οφθαλμών ένα ευρύτατο φάσμα πιθανών εξελίξεων, που αρχίζει από τον συμβιβασμό, έστω και με απώλειες, και τελειώνει στον πόλεμο. Αναφέρομαι ιδιαίτερα σης σχέσεις με. την Τουρκία. Η διαφορά του γεωπολιτικού δυναμικού ανάμεσα στις δύο χώρες αυξάνεται συνεχώς υπέρ της Τουρκίας, και σε χρόνια θα είναι αβάσταχτη για την ελληνική πλευρά. Στην προοπτική αυτή μου φαίνεται προφανές ότι ένας συμβιβασμός θα αποτελούσε για την Ελλάδα το μικρότερο κακό, ακόμη και αν παραχωρούσε κάτι από ότι θεωρεί αυτή τη στιγμή κυριαρχικό της δικαίωμα. Ασφαλώς οι εθνικιστές θα αγανακτήσουν με μια τέτοια σκέψη, οφείλουν όμως να αναλογισθούν δύο πράγματα: ότι αργότερα η διαπραγματευτική θέση της χώρας θα είναι χειρότερη και ότι οι ολιγωρίες ή τα σφάλματα των περασμένων δεκαετιών έχουν το πικρό τους τίμημα. Αυτά όμως διόλου δεν σημαίνουν ότι οι ειρηνιστές δικαιολογούνται να θριαμβολογούν εκ των προτέρων. Γιατί για να συναφθεί ένας τέτοιος συμβιβασμός απαιτείται η βεβαιότητα ότι αυτός θα είναι τελειωτικός, ότι δηλαδή η άλλη πλευρά δεν θα τον χρησιμοποιήσει ως εφαλτήριο νέων αξιώσεων, οπότε σε λίγα χρόνια ή λίγους μήνες θα επιδεινωνόταν η κατάσταση σε σχέση με πριν. Όσοι προτείνουν σήμερα διάφορους συμβιβασμούς έχουν υπό γενικότατη έννοια δίκιο με βάση τα μακροπολιτικά δεδομένα (αν και οι ίδιοι λιγότερο σκέφτονται αυτά τα τελευταία και περισσότερο ελαύνονται από την επιθυμία να φανούν «πολιτισμένοι» άνθρωποι), κανείς τους όμως δεν μπορεί να εγγυηθεί πολιτικά τη βιωσιμότητα του συμβιβασμού. Και κάτι ακόμη παραβλέπουν οι ειρηνιστές: καθώς θεωρούν αφελώς τον συμβιβασμό υπαγόρευση της «λογικής» και της «ηθικής» και όχι ενός άτεγκτου συσχετισμού δυνάμεων, υποτιμούν τη σημασία της στρατιωτικής - αποτρεπτικής ισχύος ακριβώς για τη σύναψη ενός ευπρεπούς συμβιβασμού. Και οι εθνικιστές όμως, οι πατριώτες κτλ που δεν κάνουν το λάθος να υποτιμούν την αποτρεπτική ισχύ. διέπραξαν για 3 λόγους κομματικής ψηφοθηρίας κάτι εξαιρετικά επιζήμιο: ενίσχυσαν επί δύο δεκαετίες την οικονομική πολιτική του παρασιτικού καταναλωτισμού, με αποτέλεσμα τη γενικότερη εξάρτηση της δανειοτραφούς χώρας και την υπονόμευση της αμυντικής της προσπάθειας. Έτσι, αν οι πρώτοι ωραιοποιούν τη σημερινή αδυναμία της Ελλάδας με ειρηνιστικά και αντιεθνικιστικά προπετάσματα, οι δεύτεροι, υποκύπτοντας στη λογική τον πελατειακών σχέσεων και διαιωνίζοντας τις δυσλειτουργίες του πολιτικού συστήματος, αφαιρούν το ουσιαστικό περιεχόμενο από τις θέσεις τους. Και όπως οι δεύτεροι οφείλουν να κατανοήσουν έμπρακτα, και όχι απλώς ρητορικά, ότι μόνον η εκλογίκευση της οικονομίας σε παραγωγική βάση, δηλαδή η εξοικονόμηση και επένδυση πόρων χάρη στην υπέρβαση του παρασιτικού καταναλωτισμού και του πελατειακού συστήματος. μπορεί να στηρίξει,την άμυνα μιας χώρας, έτσι (και οι πρώτοι, όταν αντιτάσσονται με πάθος ιεροκηρύκων στα εξοπλιστικά προγράμματα, οφείλουν να αντιληφθούν ότι είναι πρακτικά το ίδιο είτε έχεις ένοπλες δυνάμεις με ανεπαρκή και απηρχαιωμένο εξοπλισμό είτε δεν έχεις καθόλου. Αν οι ειρηνιστές ήσαν συνεπείς) θα έπρεπε να ζητούν ρητά τη διάλυση των 94 Παναγιώτη Κονδύλη

95 ενόπλων δυνάμεων, αφού έτσι κι αλλιώς αποκλείουν τον πόλεμο και πιστεύουν στην παντοδυναμία του «διαλόγου μεταξύ λογικών ανθρώπων». Είναι προφανές γιατί δεν τολμούν να το κάμουν: ακόμη και οι ηθικολόγοι φοβούνται τις λεμονόκουπες. Σε μια πραγματιστική αντίληψη, οι ένοπλες δυνάμεις μπορούν να είναι τόσο μέσο ειρήνης, δηλαδή αποτροπής, όσο και μέσο πολέμου. Μακάρι να είναι το πρώτο. Αλλά, είτε είναι το πρώτο είτε είναι το δεύτερο, απαιτείται η ίδια αρτιότητα. Και αρτιότητα δεν σημαίνει, όπως φαντάζονται πολλοί, να ξοδεύεις και να κατέχεις όσα ο αντίπαλος. Σημαίνει την ικανότητα ενός αποφασιστικού (πρώτου) πλήγματος, έστω και από τη θέση του ασθενεστέρου. Μόνον όποιος διαθέτει την ικανότητα αυτή δεν φοβάται τον διάλογο σήμερα,και δεν θα φοβηθεί αύριο να προχωρήσε σε διεθνώς εγγυημένους και πάγιος συμβιβασμούς. Αντίθετα, όσο πιο αδύναμος είναι κανείς τόσο περισσότερο πανικοβάλλεται στην ιδέα αδήριτων συμβιβασμών, φοβούμενος, και δίκαια, ότι αυτή θα είναι η αρχή του τέλους. Τα παραπάνω δεν εισηγούνται κάποια λύση, αλλά ένα πλαίσιο και μια διαδικασία για την εύρεσή της. Επαναλαμβάνω: η χώρα μας βρίσκεται σήμερα μπροστά σε ένα ευρύ, φάσμα ενδεχομένων, και το νόημα μιας στρατηγικής συζήτησης είναι η στάθμιση όλων των υπέρ και των κατά, με γνώμονα τη συγκεκριμένη κατάσταση και όχι «εθνικιστικές» ή «ειρηνιστικές» συμπάθειες. Θέλησα να δείξω, με όση συντομία επέβαλλε ο διαθέσιμος χώρος, ότι και τα δύο αυτά ιδεολογήματα ενέχουν αντιφάσεις και εσφαλμένες ερμηνείες. Το χειρότερο που θα μπορούσε να πάθει σήμερα ο τόπος θα ήταν να υποκαταστήσει τη σοβαρή στρατηγική συζήτηση με αντεγκλήσεις μεταξύ εθνικιστών και ειρηνιστών ή «ευρωπαϊστών», με κυνήγι μαγισσών και με πνευματική τρομοκρατία προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Φοβούμαι όμως εντονότατα ότι αυτό ακριβώς θα συμβεί. Γιατί όπως ο Κύριος μωραίνει ον βούλεται απολέσαι, έτσι κι ένας λαός χάνει όταν τη χρειάζεται περισσότερο. Παναγιώτης Κονδύλης Ιδεολογίες και Εθνική Στρατηγική 95

96 ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΣΚΟΠΙΩΝ Ο ΛΟΓΟΣ Από την «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ» του Στέλιου Παπαθεμελή (Μάρτιος 2009) Οι ξένοι ειδικοί ομιλούν Στο αμερικανικό περιοδικό «Αρχαιολογία», το οποίο είναι έκδοση του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας των ΗΠΑ, φιλοξενήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2009 επιστολή του καθηγητή του Πανεπιστημίου του Μπέρκλευ της Καλιφόρνια, κ. Stephen G. Miller, ως απάντηση σε δημοσίευμα του ίδιου περιοδικού με τίτλο «Γράμμα από την Μακεδονία» του κ. Matthew Brunwasser. Αγαπητέ κύριε, Διάβασα στην έκδοση του περιοδικού Ιανουαρίου/Φεβρουαρίου μια «Επιστολή από τη Μακεδονία», για να διαπιστώσω ότι αυτή ήταν γραμμένη από την Αρχαία Παιονία, την περιοχή βόρεια των Ορέων Βάρμους και Όρβηλο. Οι υπολογισμοί του Livy για τη δημιουργία της Ρωμαϊκής Επαρχίας της Μακεδονίας, ξεκαθαρίζουν ότι οι Παίονες, ζούσαν βορείως αυτών των ορέων (τα οποία αποτελούν σήμερα και τα γεωγραφικά σύνορα με την Ελλάδα) και νοτίως των Δαρδάνων, οι οποίοι κατοικού σαν στο σημερινό Κόσσοβο. Θεωρείται αληθές ότι αυτός ο λαός ήταν υποτελής του Φιλίππου του Β, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το 359 π. Χ., δεν υπήρξε ποτέ μακεδονικό φύλο και ποτέ δεν έζησε στη Μακεδονία. Αλλά γιατί θα έπρεπε οι σημερινοί κάτοικοι της αρχαίας Παιονίας να αποκαλούν τον εαυτόν τους Μακεδόνες; Ο κ. Brunwasser αναφέρεται στα επιχειρήματα των Ελλήνων, πως «αυτή η εμμο-

97 Τολμών Edward Stettinius νή των σκοπιανών καλλιεργεί την επιθυμία τους για ελληνικά εδάφη» επισημαίνοντας ότι «η βόρεια επαρχία της Ελλάδας ονομάζε ται επίσης Μακεδονία». Πέρα από το γεγο νός ότι αυτή η βόρεια επαρχία της Ελλά δας ονομάζεται για χρόνια Μακε δονία, διαπιστώνει κανείς ότι οι ελληνικοί ισχυρισμοί είναι θεμιτοί. Οπωσδήποτε ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Edward Stettinius ήξερε τι έλεγε τον Δεκέμβρη του 1944, όταν έγραφε: «Το Υπουργείο Εξωτερικών, έχει διαπι στώσει σοβαρότατη ανάπτυξη προπαγάν δας και ημιεπίσημες δηλώσεις προς την κατεύθυνση της δημιουργίας αυτόνομης Μακεδονίας, προερχόμενης από την Βουλγαρία αλλά και από τους Γιουγκοσλάβους παρτιζάνους, με υπονοούμενα ότι, ελληνικά εδάφη θα έπρεπε να συμπεριληφθούν στο κρατίδιο αυτό. Αυτή η κυβέρνηση θεωρεί τις συζητήσεις για Μακεδονικό έθνος, Μακεδονικό Πατρικό Έδαφος και Μακε δονική εθνική συνείδηση ως απαράδεκτη δημαγωγία που δεν αντιπροσωπεύει εθνι κό ή πολιτικό ρεαλισμό ενώ διαβλέπει σε αυτές την πιθανότητα να κρύβονται επιθετι κές διαθέσεις εναντίον της Ελλάδας». Όταν ο Ευριπίδης - ο οποίος πέθανε και ετάφη στην Μακεδονία- έγραψε το έργο του «Αρχέλαος» προς τιμή του θείου του Αλέξανδρου, το έγραψε στην σλαβική γλώσσα; Όταν έγραψε τις «Βάκχες» όντας στην αυλή του Αρχέλαου δεν έγραψε στα ελληνικά; Σε ποια γλώσσα δίδαξε τον Αλέξανδρο ο Αριστοτέλης; Ποια γλώσσα χρησιμοποιήθηκε στις εκστρατείες του στην ανατολή από τον Αλέξανδρο; Γιατί έχουμε αρχαίες επιγραφές στα ελληνικά σε αποικίες έως το μακρινό Αφγανιστάν και δεν τις έχουμε στα σλαβικά; Γιατί η ελληνική ήταν η επίσημη γλώσσα της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου εάν αυτός ήταν «Μακεδόνας». Γιατί η Καινή Διαθήκη γράφηκε στα ελλη νικά και όχι στα σλαβικά; Αν και η αρχαιολογική δουλειά του κ. Brunwasser είναι καλοδεχούμενη στην Παιονία, η αποδοχή από την πλευρά του και η προώθηση των σημερινών πολιτικών σχεδιασμών που γίνονται στην περιοχή για το όνομα Μακεδονία, όχι μόνο δεν είναι καλοδεχούμενη, αλλά και κακή υπηρεσία προσφέρει στους αναγνώστες του περιοδικού Αρχαι ολογία, οι οποίοι φαντάζομαι πως ενδιαφέρονται για την ιστορική αλήθεια. Και επίσης, η απόφαση να φιλοξενηθεί από το περιοδικό αυτή η ιστορική ανοησία, σε μια έκδοση του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας των ΗΠΑ δηλαδή, είναι κακή υπηρεσία Matthew Brunwasser για την αξιοπιστία του ίδιου του περιοδικού. Η Ελλάδα θα πρέπει να προσαρτήσει την Παιονία, όπως έκανε ο Φίλιππος ο Β το 359 π.χ. Και αυτό φαίνεται πως θα γίνει αποδεκτό και από τους σύγχρονους κατοί κους της περιοχής, αφού κατ ουσία αποδέ χονται πως είναι Έλληνες, αποδεχόμενοι το όνομα Μακεδονία και του διάσημου στρα τηλάτη της. Αμέσως μετά οι σύγχρονοι κάτοικοι αυτής της νέας ελληνικής επαρχί ας θα έπρεπε να εργασθούν σκληρά για να μάθουν να ομιλούν, διαβάζουν, γράφουν στην Ελληνική, με την ευχή να μάθουν να το κάνουν όπως ο Μέγας Αλέξανδρος. Ειλικρινά δικός- σας Stephen G. Miller Οι ξένοι ειδικοί ομιλούν 97

98 Μια Λεβέντικη Συνεστίαση του Ντίνου Χριστιανόπουλου Ο Δήμος Χατζηιωάννου υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία ως πεζοναύτης εδώ και σαράντα περίπου χρόνια. Από τότε δεν παύει να νοσταλγεί τη διετία της φανταρίστικης ζωής του, κάτι που όπως διαπίστωσε αργοτερα, συμβαίνει και με πολλούς άλλους. Άρχισε λοιπόν να συναντάει παλιούς συναδέλφους του και να πηγαίνουν σε καμιά ταβέρνα μια φορά το χρόνο ενθυμούμενοι τα παλιά καλά χρόνια. Η φετινή συνάντηση με καμιά εικοσιπενταριά συναδέλφους και τις γυναίκες τους έγινε στο οικογενειακόκέντρο «Παρακά» και ήταν συγκινητική γιατί συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από τότε που άρχισαν να συναντιούνται. Προηγήθηκε συνεστίαση καθώς και το κόψιμο της βασιλόπιττας με τα διακριτικά του σώματος των πεζοναυτών και ακολούθησαν ποντιακοί χοροί γιατί οι πιο πολλοί είναι Πόντιοι. Σ αυτή την εκδήλωση παραβρέθηκα κι εγώ και ομολογώ πως έμεινα πολύ ευχαριστημένος. Τους ρώτησα γιατί δε γράφονται σε κανέναν από τους συλλόγους των ειδικών δυνάμεων και οι πιο πολλοί μου είπαν πως είναι καλύτερα έτσι. Σκέφτηκα ότι πράγματι ο Έλληνας θέλει να νιώθει πάντα λεύτερο πουλί, ακόμη και στη διασκέδασή του. Δε ρώτησα τίποτε άλλο και τους άφησα να απολαμβάνουν με πάθος τους πραγματικά λεβέντικους Ποντιακούς χορούς. Πάντως δε μου έτυχε ποτέ άλλοτε να παραβρεθώ σε συνδυασμό ψυχαγωγίας και στρατιωτικών αναμνησεων. Στο τέλος Η παρέα των παλιών πεζοναυτών στο οικογενειακό κέντρο «Παρακά», όπου γιόρτασε τα εικοσάχρονα των συναντησεών τους. Προσκεκλημένος ο Ντίνος Χριστιανόπουλος. βγήκαμε και μια αναμνηστική φωτογραφία, που για του λόγου το αληθές τη δημοσιεύω εδώ σ αυτή τη σελίδα. Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2008 Ντίνος Χριστιανόπουλος 98 Ντίνου Χριστιανόπουλου

99 Το Ψυχοσάββατο του Νίκου Παπασπύρου To μεγάλο ρέμα που μάζευε όσο νερό περίσσευε απ τα διψασμένα πεύκα και τα χορτάρια του Σέϊχ-Σού, κατηφόριζε απ τη Δόξα και περνώντας κάτω άττ τις σκο τεινές γέφυρες της οδού Νοσοκομείων, της λεωφόρου Στρατού και της Βασιλέως Γεωργίου ελευθερώνονταν στον κόλπο, κοντά στην παλιά ηλεκτρική εταιρία λερώνοντας την θάλασσα και κληρονομώντας της μια τεράστια χωματόχρωμη κηλίδα που για πολλές μέρες έκρυβε το βυθό άπ τους δόλιους ερασιτέχνες ψαράδες. Η στενή του κοίτη, που άσπριζε και άστραφτε στον δυνατό ήλιο τις στρογγυλεμένες της πέτρες άπ τ ατίθασα ορμητικά βροχόνερα, ήταν στενή και μαρτυρούσε την ποσότητα του νερού που κατέβαζε στις μεγάλες μπόρες ίσα μ ένα μέτρο. Ανηφορίζοντας όμως την απότομη πλαγιά του ανάμεσα από δεκάδες ναρκοπέδια τσουκνίδων κι ένα σωρό σκιερά και γόνιμα βρωμόδεντρα, φάρδαινε κι υψώνονταν δίνοντας την ευκαιρία στις συμμορίες των πι τσιρικάδων να φτιάχνουν τσουλήθρες τσακίζοντας τους πισινούς τους στο σκληρό χώμα. Με τον καιρό το χώμα πατικώνονταν και γίνονταν σκοτωμός ποιος θα πρωτοπρολάβει να νιώσει την ηδονή του ίλιγγου, καθώς τα σκονισμένα σκαρπίνια που ισορροπούσαν τα λυγισμένα γόνατά τους, βγάζαν φωτιές άπ την έντονη τριβή με το ξερό κοκκινόχωμα, λιώνοντας πριν την ώρα τους τις φουκαριάρες τις σόλες και τις τσέπες των γονιών τους. Κείνη τη μέρα όμως απεργούσα άδοξα και αθέλητα απ την τσουλήθρα και τα χώματα. Χωμένος άβολα μες στο μοναδικό καλό μου κουστούμι από χοντρό μάλλινο σκωτσέζικο ύφασμα, με τα ρεβέρ του παντελονιού σου ρωμένα στον αστράγαλο όπου κατάφερναν κι έσκαγαν μύτη οι καρώ κάλτσες μου, πλυμένος, με γλυμένα τα κα στανά μου μαλλιά πού γυάλιζαν σαν βρεμένη φώκια χάρη στο άφθονο μπριγιόλ, κατηφόριζα απ το σπίτι μου πού γειτόνευε με το ρέμα, σκοντάφτοντας τάχα κατά λά θος σε κάθε ασπρόπετρα του στενού μονοπατιού πού έβγαζε κάπου στη Δόξα, τραβώντας πότε πότε με πείσμα το σταθερό χέρι της μάνας μου, για να της δείξω πόσο πολύ μου άρεζε ή πρωινή αυτή βόλτα στα μνήματα της Βαγγελίστρας. Σαν περάσαμε απ την αφετηρία της Το Ψυχοσάββατο 99

100 τσουλήθρας, οι άλλοι σπόροι της παρέας άρχισαν τα ουρλιαχτά και τα γιουχαίσματα για καζούρα και γω, φαρμακωμένος, τράβηξα κι έκοψα ένα κλαδί από βρωμόδεντρο και το λιά νισα χτυπώντας το με μανία στις κοτρώνες και στ αγκάθια, ώσπου φτάνοντας στην άσφαλτο της οδού Νοσοκομείου έμεινα με μια πράσινη οδοντογλυφίδα στο χέρι. Ένα ασουλούπωτο λεωφορείο φίσκα κόσμο με βαρύ αγκομαχητό, πού τράνταζε τις λαμαρίνες του κι έλεγες πώς όπου να ταν θα διαλύονταν, πέρασε από μπροστά μας. Δεν ήταν ή πρώτη φορά πού θα συνόδευα ετσιθελικά τη μάνα μου κι αυτό το Σάββατο, κι είχα βαρεθεί πια τη διαδρομή προτιμούσα αυτή την ώρα να παίρνω δρόμο ίσα για την Άσπρη Πέτρα με μια αναπνοή στην ανηφόρα κι ευχαριστημένος να κουτρουβαλάω στο δροσερό αφράτο χαλί από γρασίδι και πευκοβελόνες του δάσους, με ξεφωνητά, να ανακατώνονται διαρκώς τα μαλλιά μου και να μου πέφτουν κάθε λίγο οι τιράντες του κοντού παντελονιού μου κι όλο να τις μαζεύω μαζί με τις μύξες και τον ιδρώτα μου.στους πρόποδες του λόφου πού φιλοξενούσε τις Σαράντα Εκκλησιές με τα όμορφα πνιγμένα στο πράσινο σπιτάκια, μετά τη Δόξα, περιδιαβάζαμε τα έβραίικα μνήματα, όπου σε μια μεγάλη έκταση ήταν σκορπισμένες βαριές μαρμάρινες πλάκες με το άστρο του Δαβίδ και παράξενα γράμματα μισολιωμένα απ την πολυκαιρία, κρυμένες μέσα στ αγριόχορτα και τα νεαρά πεύκα και κυπαρίσσια πού μου θύμιζαν τα γλειφιτζούρια και τα ματζούνια πού αγόραζα στα διαλείμματα του σχολείου μου. Στην αλάνα, μπροστά απ το νεκροταφείο, όπου συναντιούνταν πέντε δρόμοι, γίνονταν μεγάλη φασαρία τη μεγάλη καγκελόπορτα την πολιορκούσαν δεξιά κι αριστερά πάγκοι με κάθε λογής λουλούδια, κεριά, θυμίαμα τα, κι οι μαγαζάτορες χαλούσαν τον κόσμο με τις φωνές και τις παρακλήσεις του στις μαυροντυμένες γυναίκες πού κρατούσαν πιάτα με κόλλυβα τυλιγμένα σε καθαρές πετσέτες κι έρχονταν, σειρές ατέλειωτες, να κάνουν συντροφιά στους προγόνους τους, στους συντρόφους τους, τους συγγενείς τους ή και στ άμοιρα παιδιά τους πού αναπαύονταν για τα καλά κάτω από τεράστια κυπαρίσσια, λουλούδια και βαριά μάρμαρα. «Πάρτε, καλέ κυρία, κουλός είμαι...», πλησίαζαν τη μά να μου παιδιά σακάτικα, κουρελιάρηδες, μ ένα μικρό ξύ λινο κακοφτιαγμένο δίσκο, κρεμασμένο με σπόγγο στο λαιμό, βάζοντάς της στο πρόσωπο μια χούφτα κεράκια. Κι ύστερα έρχονταν ο τυφλός, ο κουτσός, ο παράλυτος πού κάποια αδελφή ή μάνα τον έσερνε με το καρότσι, ή μικρά μυξιάρικα κοριτσάκια ξυπόλητα, κοκκαλιάρικα, με τ αστραφτερό βλέμμα τους κάτω απ τις ξέπλεκες μπούκλες πού χόρευαν στα μέτωπά τους σαν τρέχαν και πηδούσαν δω και κει φορτικά κολλούσαν τις μαυροφορεμένες: «Πάρτε, καλέ κυρία..., Θεός σχωρέσ τ αποθεμένα σας...». «Οχι, κεριά Θα πάρουμε απ το παγκάρι του νεκροταφείου...», έτσι λέει ο παπάς... Περάσαμε την πύλη, όπου ο φύλακας βρίζονταν και μάλωνε με τους κηροπωλητές προστατεύοντας τα συμφέροντα της επιχείρησης. Αφήσαμε τον κεντρικό δρόμο πού χώριζε στα δυο το κοιμητήριο και σταματώντας κάθε τόσο, μου έδειχνε: «Να ή Θεια ή Μυρσούδα... Τον βλέπεις αυτόν, ήταν παλιός μας γείτονας... Να κι ο γαλατάς μας, πάει κι αυτός...». Μου έκανε εντύπωση πώς θυμόταν ανάμεσα σ εκατοντάδες όμοιους τάφους όλους εκείνους τους γνωστούς της, λες κι είχαν διεύθυνση, δρόμο κι αριθμό. Οι τάφοι τρίτης κατηγορίας ήταν σχετικά απλοί και στριμωγμένοι τόσο, πού ν 100 Νίκου Παπασπύρου

101 Τολμών αναγκάζεσαι να πατάς πάνω τους σχεδόν για να προσπεράσεις και κινδύνευες να χάσεις την ισορροπία σου και να βρεθείς ξαφνικά σε κά ποιον φρεσκοσκαμμένο πού περίμενε καινούριο πελάτη. Λίγο άσπρο μάρμαρο, γύρω γύρω, στη μέση χαλίκι ή χορ τάρι και στο μέρος του κεφαλιού ο σταυρός με τ όνομα του πεθαμένου. «Ενα ανθοδοχείο με ξεραμένα λουλούδια άπ την τελευταία επίσκεψη των ζωντανών, το καντήλι πού άναβε αν χαρτζιλίκωνες τον καντηλανάφτη, το θυ μιατό, μια φωτογραφία ξεθωριασμένη άπ τον καιρό και χαλασμένη άπ την υγρασία. Το οστεοφυλάκιο, δίπλα στη μικρή εκκλησία, είχε κιόλας γεμίσει κόσμο σε μια σειρά κάθονταν γυναίκες, άλλες αμίλητες κι ακίνητες σαν αγάλματα κι άλλες με κλάματα και σιγομουρμουρίσματα, κουνώντας πέρα δώθε το κορμί με σταυρωμένα πάνω στα μαζεμένα πόδια τους χέρια, ανάβοντας κεριά μπρος στα λείψανα των δικών τους και καίγοντας θυμιάματα πού θόλωναν την ατμόσφαιρα ακόμα και στη γύρω περιοχή. Ενας παπάς όρθιος, φο ρώντας μόνο το πετραχήλι πάνω στο σκούρο ράσο και χωρίς το καλυμμαύχι, διάβαζε μνημόσυνο για κάποιον. Ή μάνα μου τράβηξε άπ τη θήκη του ένα συρτάρι με κόκαλα κι ύστερα ένα άλλο και τ απόθεσε στο έδαφος: «Αυτός είναι ο παππούς σου ο Νικόλας, κι αύτη είναι ή νονά μου...», μου είπε δείχνοντας τα μάτσα άπ τα κι τρινισμένα καθαρά κόκκαλα, πού, αν έβγαζες το κεφάλι, δεν θα διέφεραν και πολύ άπ τα βωδινά πού τόσο συχνά παρατηρούσα στον χασάπη της γειτονιάς και θαύμαζα την τέχνη του καθώς μ ένα καλοακονισμένο μαχαίρι τα καθάριζε απ το κρέας τους. Στρωθήκαμε κάτω. Οι ορφανές κόγχες των ματιών του παππού με κοίταζαν και μου φάνηκε πώς μου χαμο γελούσε στοργικά κείνο το μεγάλο στόμα με τα τεράστια δόντια πού τα περισσότερα είχαν φύγει κι είχαν πέσει στον πάτο του κουτιού μαζί με διάφορους σπόντυλους και φάλαγγες απ τα οστεοπωρωμένα δάχτυλά του. Η μάνα μου πήρε ένα κερί, τ άναψε και στάζοντας λίγο το κόλλησε όρθιο πάνω στο γυμνό κούτελο της νονάς και σταυροκοπήθηκε. Μετά, ξεδίπλωσε την πετσέτα με τα κόλλυβα, έμπηξε τέσσερα κεριά στις άκρες του σταυρού πού σχηματίζονταν από ξανθές σταφίδες και βγάζοντας απ την τσάντα της θυμίαμα τ απόθεσε πάνω σε στρογγυλά καρβουνάκια σ ένα χάλκινο θυμιατό και τα δωσε φωτιά. Κείνα στην αρχή φάνηκε να μην παίρνουν, μα ξαφνικά αντέδρασαν και πετώντας σπίθες σαν πασχαλιάτικα βεγγαλικά ζεστάθηκαν και κοκκίνησαν λιώνοντας το αγιορείτικο μοσχολίβανο, πεσκέσι από να θείο καλόγερο της Αγιάννας. Αφού φλόμωσαν για τα καλά απ τις ανάκατες μυρωδιές των κεριών και των θυμιαμάτων πού μου φερναν στο νου Κόλαση και Παράδεισο, βαριεστημένος, «Θα πάω μια βόλτα», είπα, και βάζοντας τα χέρια μου στις βαθιές τσέπες του παντελονιού μου ανηφόρισα προς την περιοχή των τάφων τετάρτης κατηγορίας και απόρων. Εκεί αισθανόμουν πιο άνετα, καθώς το μόνο πού θύμιζε νεκροταφείο ήταν μερικά ξύλινα κάγκελα και σταυροί πού πρόβαλλαν απ τα γιγαντωμένα αγριόχορτα κι αγριολούλουδα. Αφού έκανα όλο το γύρο του βορινού μαντρότοιχου χώθηκα και πά-

102 λι ανάμεσα στα μάρμαρα της πρώτης κατηγορίας και βάλθηκα να περιεργάζομαι με κάποιο ευγενικό δισταγμό τις διάφορες φωτογραφίες, πού λες και με τα μάτια τους με μάλωναν γι αυτό μου το θράσος. Θωμάς Κ. Σμηνίτης εγεννήθη την... έπεσεν υπέρ Πατρίδος την... Νικόλαος Π. Ναυτικός. εγεννήθη την... απεβίωσε την... Όσο ο χρόνος συντόμευε απ την γέννηση ώς το θανατο, τόσο σφίγγονταν ή ψυχή μου. Μικρά όμορφα κο ριτσάκια, με καμάρι μπρος στον φακό, με βλέμμα πού οπωσδήποτε δεν πρόβλεπε το μοιραίο τέλος τους, ένιωθα πώς με κάρφωναν και με ακολουθούσαν πολλά μέτρα μακριά. Κι εκείνοι οι οικογενειακοί τάφοι με τις μεγάλες πόρτες, πού νόμιζες πώς σαν χτυπήσεις θα βγει ή νοικοκυρά να σε καλέσει για καφέ, κει στο πεζούλι δίπλα στον φουντωμένο κισσό. Όχι, δεν θα θελα κάτι τέτοιο σαν έρχονταν ή ώρα μου. Αφού δεν γίνονταν να με πα ραχώσουν κάπου κει, κοντά στην Άσπρη Πέτρα και να με σκεπάσουν μ ευωδιαστές πευκοβελόνες και δροσε ρούς λειχήνες, προτιμούσα λίγο χορταράκι πάνω μου και δυο τρία ξύλινα κάγκελα πού θα δειχναν το μέρος. Ξεδίψασα στη βρυσούλα κι έφαγα (από υποχρέωση και μόνο στο άδειο μου στομάχι) τον «εργολάβο», πού μισοθρυμματισμένος περίμενε στην τσέπη μου άπ την προηγούμενη πού τον κονόμησα σε μιαν επίσκεψη. Άρχισε να με στενοχωρεί ο τόπος και βάλθηκα να χαζεύω τα διάφορα αγάλματα και τις προτομές πού ήταν κοντά στην είσοδο, στους τάφους πρώτης κατηγορίας, όπως οι επίσημοι πιάνουν πάντα το κέντρο της παρέλασης και τις πρώτες θέσεις στο θέατρο ή στο γήπεδο. Τεράστιοι άγγελοι άλαλοι, λυπημένοι, ένας γίγας αετός πάνω από να αεροπόρο και προτομές χοντροφτιαγμένες πού δεν μοιάζαν καθόλου με τις φωτογραφίες. Με πρόλαβε ή μάνα μου στα μισά του δρόμου είχε αρχίσει κιόλας να μοιράζει τα κόλλυβα μ ένα κουτάλι της σούπας πού κουβαλούσε πάντα μαζί. «θές και συ;... Πέτυχαν πάρα πολύ...» Εμένα δεν μου κατέβαινε τίποτα. Έβλεπα τα κόλλυβα ανακατωμένα με τις σταφίδες και την άχνη ζάχαρη, μου ρχονταν στο νου τα κοψίδια πού καθάριζε ο χασάπης απ τα πεθαμένα κόκαλα, τα συνδύαζα με τα κιτρινισμένα του παππού μου και αναγούλιαζα. Στο δρόμο όμως έξω υπήρχε πολλή όρεξη πείνα, θα λεγες. Δεκάδες δυστυχισμένοι μ απλωμένες τις χούφτες ή άλλοι πιο πρακτικοί με πετσέτες και πιάτα μάζευαν κι έκαναν χαρμάνι τα διάφορα κόλλυβα, που με χαμόγελο και συμπόνια τους πρόσφερναν οι γυναίκες: «Θεός σχωρέσ..., Θεός σχωρέσ...», καθάριζε το βαθύ πιάτο κι έμεναν ευχαριστημένοι οι νεκροί. Φεύγοντας θυμόμουν πού χα θάψει κάποτε στον κήπο του σπιτιού μου ένα γατί πού ψόφησε, κι από περιέρ γεια το ξέθαψα μετά λίγους μήνες χιλιάδες άσπρα σκουλήκια το χαν καταφάει κι έβγαιναν ομαδικά άπ τα ματάκια του, άπ το στόμα του, από παντού, ενώ ξεχύνονταν μια ανυπόφορη μπόχα. Όχι, δεν ήθελα να με ξεθάψουν. Ήθελα να με θυμούνται έτσι ζωντανό, με τα γλυμένα καστανά μαλλιά μου, το γκολφ παντελόνι μου και τα σκλη ρά σκαρπίνια πού λιωνα τακτικά κει στην ωραία τσουλήθρα ή στα άσπρα βραχάκια του Σέιχ-Σού... Νίκος Παπασπύρου 102 Νίκου Παπασπύρου

103 ΑΕΡΟΛΕΣΧΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Συνοπτική Έκθεση Του Χρήστου Γρ. Παπαζαφειρίου Α. Γενικά Η Αερολέσχη Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε το 1930 ως Ένωση Φίλων του Αέρος και στα επόμενα 4 χρόνια μετονομάσθηκε σε ΑΕΡΟΛΕΣΧΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Σήμερα αριθμεί 572 μέλη που κατανέμονται στις εξής ειδικότητες: Χειριστές Αεροσκαφών 247, Χειριστές Ελικοπτέρων 3, Χειριστές Υπερελαφρών 4, Αλεξιπτωτιστές Πλαγιάς 62, Αιωροπτεριστές (Αετοί) 31, Ανεμοπόροι 1,Επίτιμα Μέλη 13, Απλά Μέλη 191. Β. Δραστηριότητες 1. Αεροπορικές Σχολές Λειτουργούν με την έγκριση της Πολιτείας: α) Χειριστών Αερο πλάνων, ιδρύθηκε το Από τις τάξεις της έχουν αποφοιτήσει περισσότεροι από 400 χει-ριστές. β) Πτήσεων δι οργάνων (IFR) Λειτουρ γεί από το γ) Χειριστών Ελικοιπέρων. δ) Αλεξιπτώτου Πλαγιάς και Αιωροπτέρων. Από το 1993 και 1996 αντίστοιχα στ) Η Σχολή Ανεμοπορίας ιδρύθηκε το Αεροπορικός Αθλητισμός. Η ΑΛ.Θ. την τελευταία 40ετ(α έχει οργανώσει πληθώρα αεραθλητικών αγώνων(αεροραllυ, κλπ) με θαυμαστή επιτυχία. Η Αεραθλητική Ομάδα της ΑΛ.Θ. έχει 100 περίπου μέλη που με επιτυχία μετέχουν σε αγώνες στην Ελλάδα και στο εξω τερικό και σχεδόν πάντα κατατάσσονται σε μία ή περισσότερες από τις 3 πρώτες θέσεις. Γ. Εθελοντική προσφορά 1. Ενημέρωση των νέων για το αεροπλά νο, τον επαγγελματικό προσανατολισμό και τον εθελοντισμό. Εδώ και 4 δεκαετίες εξειδικευμένα στελέχη της ΑΛ.Θ. ενημερώνουν τους νέους για το αεροπλάνο, τον επαγγελ ματικό πραοσανατολισμό στα αεροπορικά επαγγέλματα και τον εθελοντισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε χρόνο επισκέπτονται τις εγκαταστάσεις της ΑΛ.Θ νέοι απ όλη την Μακεδονία και άλλα μέρη. Πολλοί από αυτούς σήμερα σταδιοδρομούν στην Πολεμι κή και την Πολιτική Αεροπορία. 2. Πρακτική εκπαίδευση σπουδαστών Ι.Ε.Κ. μηχανικών αεροπλάνων. 3. Υποστήριξη npoc Δημόσιες Υπηρεσίες. Αερολέσχη Θεσσαλονίκης 103

104 Η ΑΛ.Θ. με τα αεροπλάνα της σε πολλές περι πτώσεις διευκόλυνε Υπουργούς και άλλους υπηρεσιακούς παράγοντες για υπηρεσιακές μετακινήσεις τους. 4. Σεισμοί: α) Στους σεισμούς της Θεσσαλονίκης το 1978, το Δ.Σ. της ΑΛ.Θ. έθεσε στη διάθεση των Αρχών τα αεροπλάνα της και δύο πληρώ ματα σε καθημερινή βάση επί 3μηνο. β) Στους σεισμούς της Καλαμάτας, το 1986, μέλη της ΑΛ.Θ. μετέβησαν εθελοντικά και προσέφεραν τις υπηρεσίες τους και εφόδια. 5. Ανθελονοσιακός αγώνας. Την 10ετία του 1970, ειδικά διαμορφωμένα αεροπλάνα της ΑΛ.Θ., έκαναν αεροψεκασμοΰς για κουνούπια και μύγες στους Νομούς Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής. 6. Έρευνα και εντοπισμός αγνοουμένων. Πολλές φορές πιλότοι και αεροπλάνα της ΑΛ.Θ. κλήθηκαν και ανταποκρίθηκαν στην έρευνα για εντοπισμό αγνοουμένων στην θάλασσα και σε δύσβατα μέρη. 7. Προστασία θαλάσσιου περιβάλλοντος Με εναέριες περιπολίες για εντοπισμό ρύπανσης θαλασσίων περιοχών και πετρελαιοκηλίδων, σε συνεργασία με το Κεντρικό Λιμεναρχείο Θεσσαλονίκης 8. Πυροπροστασία δασών Κάθε χρόνο, τους θερινούς μήνες, εκτελείται οργανωμένο πρόγραμμα επιτηρήσεως και πυροπροστασίας δασικών εκτάσεων στους Νομούς Θεσσα λονίκης, Χαλκιδικής και στο Άγιο Όρος και εκτάκτως σε γειτονικούς Νομούς. Διατίθενται σε μόνιμη βάση 3 αεροπλάνα τύπου Cessna και έκτακτα ένα ακόμη για επιτήρηση και συντονισμό, με τα αντίστοιχα πληρώματα, που πετούν 100άδες ώρες κάθε χρόνο και μάλιστα με αντίξοες καιρικές συνθήκες. Ο απολογι σμός πτήσεων πυροπροστασίας δασών με τα αεροπλάνα και τους εθελοντές πιλότους της ΑΛ.Θ. για την τελευταία 10ετία έχει ως εξής: :ώρες πτήσεως 3055, εντοπισθεί-σες φωτιές στην έναρξη τους 339, έλαβαν μέρος κατά μέσο όρο ετησίως 57 εθελοντές πιλότοι. Για τις παραπάνω υπηρεσίες της η Αερολέσχη βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, τη Διεθνή Ομοσπονδία Αεροναυτικής (FAI), το Πυροσβεστικό Σώμα, τη Νομαρχία και το Δήμο Θεσσαλονίκης, ενώ στελέχη της έχουν τιμηθεί από την FAI και άλλους διεθνείς οργανισμούς και έχει αναγνωρισθεί ως Εθελοντική Οργάνωση από την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας του Υπουργείου Εσωτερικών. Δ. Υποδομή και μέσα. Έδρα της Αερολέσχης Θεσσαλονίκης είναι το αε ροδρόμιο ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, όπου διαθέτει δικά της γραφεία, αίθουσα μαθημάτων και υπόστεγα αεροπλάνων. Η Σχολή Χειριστών διαθέτει ικανό αριθμό εποπτικών οργάνων, σύγχρονο εξομοιωτή πτήσεων και εκδίδει το μηνιαίο περιοδικό «ΠΕΤΩΝΤΑΣ». Σήμερα η ΑΛ.Θ. έχει 8 ιδιόκτητα αεροπλάνα, 5 αλεξίπτωτα πλαγιάς και 2 αιωρόπτερα, Σαν επίλογο ας μας επιτραπεί να επισημάνου με ότι από τα ανωτέρω προκύπτει το τι μπορεί να κάνει η ιδιωτική πρωτοβουλία, ο ενθουσια σμός και η ανιδιοτελής προσφορά χρόνου και τεχνογνωσίας από άτομα που πιστεύουν στην αεροπορική ιδέα, τον εθελοντισμό και έχουν συναίσθηση της κοινωνικής ευθύνης τους. Χρήστος Γρ.Παπαζαφειρίου Νομικός και Πιλότος Επίτιμος Πρόεδρος της ΑΛΘ Μέλος της Αεροπορικής Ακαδημίας 104 Χρήστου Γρ. Παπαζαφειρίου

105

106 ΝΕΑ ΤΗΣ ΠΟΕΔ ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ Στις Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλες το XVIII Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αλεξιπτωτιστών (U.E.P.) με μέριμνα Αναμνηστική φωτογραφία στη Σχολή Αλεξιπτωτιστών του Βελγίου. Ο παραλαμβάνων (με το λάβαρο) και ο παραδίδων Πρόεδρος της UEP. μέλος του ΔΣ Κωνστ. Θάνο. Με το τέλος του συνεδρίου την προεδρία και το λάβαρο της U.E.P. παρέλαβε για ένα έτος η Ουγγρική Ομοσπονδία Αλεξιπτωτιστών (Fellowship Association of Hungarian Parachutists FAHP), η οποία θα διοργανώσει το XIX Συνέδριο στις Σεπτεμβρίου 2009 στο Szolnok της Ουγγαρίας. Ανταλλαγή αναμνηστικών μεταξύ Προέδρου ΠΟΕ και παραλαμβάνοντος και παραδίδοντος Προέδρου UEP. της Βελγικής Ομοσπονδίας Καταδρομέων-Αλεξιπτωτιστών (A.N.P.C.V.), η οποία ασκούσε κατά το έτος που πέρασε την προεδρία της U.E.P. Την Ομοσπονδία μας εκπροσώπησε τετραμελής αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τον Πρόεδρο, Αντιστράτηγο ε.α. Αθαν. Γαληνό, το β Αντιπρόεδρο, Υποστράτηγο ε.α. Πέτρο Αρταβάνη, τον Ειδικό Γραμματέα Χάρη Δεληογλάνη και το Αναμνηστική φωτογραφία της αντιπροσωπείας της ΠΟΕ στην προτομή, με τους (εξ αριστερών προς τα δεξιά) Υποστράτηγο Ιωάννη Ζάρα, Στρατηγό ε.α. Ιωάννη Βερυβάκη, κα Παπαθανασίου, Αντιστράτηγο ε.α. Χρήστο Φωτόπουλο, Κυριάκο Τσιγκούνη. Την Τετάρτη, 22 Οκτωβρίου, πραγματοποιήθηκαν από τη Διεύθυνση Ειδικών Δυνάμεων του ΓΕΣ στις εγκαταστάσεις της Σχολής Αλεξιπτωτιστών, στο Στρατόπεδο «Κ. ΣΕΕΜΑΝ», στην παραλία Ασπροπύργου, τα αποκαλυπτήρια της προτομής του πρώτου Διοικητού της Σχολής αειμνήστου Αντιστρατήγου ε.α. Περικλή Παπαθανασίου. Τα αποκαλυπτήρια έκανε ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Κωνστ. Τασού- 106 Τολμών

107 λας μαζί με τη σύζυγο του τιμωμένου Στρατηγού, κυρία Κατερίνα Παπαθανασίου. Κύριος ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο Επίτιμος Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Στρατηγός ε.α. Ιωάννης Βερυβάκης. Μίλησαν, επίσης, ο βετεράνος Αξιωματικός των Καταδρομών Κυριάκος Τσιγκούνης, πρώτος υπεύθυνος εκπαιδεύσεως αλεξιπτωτιστών της Σχολής, και η σύζυγος του τιμωμένου. Οι ομιλίες τους και η περιγραφή της τελετής παρατίθενται παρακάτω. Το μεσημέρι της Δευτέρας, 27 Οκτωβρίου, έγινε παρουσίαση των αναβαθμισμένων χώρων του Κέντρου Διάδοσης Επιστημών Η ΠΟΕΔ σας ενημερώνει Τολμών και Μουσείου Τεχνολογίας «ΝΟΗΣΙΣ», στην περιοχή της Θέρμης, την οποία τίμησε με την παρουσία του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Παρέστη ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας μας. Το απόγευμα της ίδιας μέρας στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης έγιναν τα εγκαίνια εκθέσεως με θέμα «Βαλκανικοί Πόλεμοι Η απελευθέρωση της Μακεδονίας». Την Ομοσπονδία εκπροσώπησαν ο Πρόεδρος και ο Γεν. Γραμματέας. Το βράδυ της ίδιας μέρας, στη Λέσχη Αξιωματικών φρουράς Θεσσαλονίκης, παρατέθηκε από το Διοικητή του Γ ΣΣ επίσημο δείπνο προς τιμήν του Προέδρου της Δημοκρατίας. Μεταξύ των προσκεκλημένων, που παρεκάθησαν στο δείπνο, ήταν και ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας μας. Την Τρίτη, 28 Οκτωβρίου, στο Ηρώο του Γ ΣΣ πραγματοποιήθηκε τελετή κατάθεσης στεφάνου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Στη συνέχεια, στην παραλιακή Λεωφόρο Μεγάλου Αλεξάνδρου, πραγματοποιήθηκε ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας μεγαλειώδης παρέλαση πολιτικών και στρατιωτικών τμημάτων. Και στις δύο εκδηλώσεις την Ομοσπονδία μας εκπροσώπησαν ο Πρόεδρος, ο Επίτιμος Πρόεδρος, ο Γενικός και ο Ειδικός Γραμματέας και τη ΛΕΚ Θεσσαλονίκης ο Αντιπρόεδρός της. Και αυτή τη φορά στην παρέλαση πήρε μέρος και ο Σύλλογος «ΚΟΜΑΝΤΟΣ 74» και πάλι στην πολύ τιμητική θέση αμέσως μετά τους αναπήρους πολέμου. Η ΛΕΚ Θεσσαλονίκης, με επικεφαλής την Ελληνική Σημαία και τα λάβαρα της Ομοσπονδίας και της Λέσχης έκλεισε και πάλι τιμητικά την παρέλαση των πολιτικών τμημάτων. Και τα δύο τμήματα, με την άψογη εμφάνισή τους, προκάλεσαν το θαυμασμό και τα παρατεταμένα χειροκροτήματα των επισήμων και του κόσμου, καθώς επίσης τα κολακευτικά σχόλια των ΜΜΕ, που αναμετέδιδαν την παρέλαση. Το Σάββατο, 8 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις στα πλαίσια της Εορτής της Πολεμικής μας Αεροπορίας και του προστάτη της Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Στη Θεσσαλονίκη ο εορτασμός οργανώθηκε από την 113 ΠΜ στην Αεροπορική Βάση ΣΕΔΕΣ και περιλάμβανε δοξολογία στο παρεκκλήσιο και επιμνημόσυνη δέηση, προσκλητήριο νεκρών και καταθέσεις στεφάνων στο Ηρώο της Βάσης. Την Ομοσπονδία μας εκπροσώπησε ο Ειδικός Γραμματέας. Την Τρίτη, 11 Νοεμβρίου, γιορτάστηκε στη Θεσσαλονίκη η επέτειος της λήξης του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Ο εορτασμός περιλάμβανε επιμνημόσυνες δεήσεις και καταθέσεις στεφάνων στους 4 τομείς (Σερβικός, Γαλλικός, Αγγλικός και Ιταλικός) του Συμμαχικού Στρατιωτικού Νεκροταφείου ZEΪΤΕΝΛΙΚ, στην οδό Λαγκαδά και στο Ηρώο του Γ ΣΣ. Στην τελετή που έγινε στο Ηρώο του Γ ΣΣ την Ομοσπονδία εκπροσώπησε ο Πρόεδρος. Την Παρασκευή, 14 Νοεμβρίου, ο Δήμος Ασπροπύργου διοργάνωσε εκδήλωση, «για να αποδώσει την οφειλόμενη τιμή σε αυτούς που ανέλαβαν να φέρουν σε πέρας τον Ιούλιο του 1974 την επιχείρηση αυτοκτονίας «Νίκη», για να βρεθούν στο πλευρό των Ελλαδικών και Κυπριακών δυνάμεων, που αντιμετώπιζαν τη βάρβαρη εισβολή των Τούρκων», όπως έγραφε στη σχετι- 107

108 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 κή πρόσκληση, η οποία συνέχιζε ως εξής : «Την Παρασκευή, 14 Νοεμβρίου 2008, στις 7.30 μ.μ., στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Πνευματικού μας Κέντρου, τιμούμε τον συντοπίτη μας, Ταξίαρχο, των Ειδικών Δυνάμεων, εν αποστρατεία, κ. Γεώργιο Παπαμελετίου, ο οποίος (στις Ιουλίου του 1974), ως Ταγματάρχης/Διοικητής της Α Μοίρας Καταδρομών (Μάλεμε Χανίων), τέθηκε επικεφαλής 344 ων Καταδρομέων, στην αιματοβαμμένη αεραπόβαση στην Κύπρο, με αεροσκάφη «Nor-atlas», στις νικηφόρες μάχες του Αεροδρομίου της Λευκωσίας, στη μετέπειτα απόκρουση των δυνάμεων εισβολής, γύρω από την πρωτεύουσα της Κύπρου. Το 2 ο μέρος της εκδήλωσης, με αφορμή τη συμπλήρωση 25 χρόνων, από την ανακήρυξη του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους (15/11/83), εστιάζει στις πρόσφατες εξελίξεις στο Κυπριακό, υπό το φως των ανακατατάξεων και γεωπολιτικών ανταγωνισμών, στην ευρύτερη περιοχή, που μαζί με τα τετελεσμένα της εισβολής και της 34χρονης κατοχής ασφαλώς επηρεάζουν, τις εν εξελίξει απ ευθείας συνομιλίες για το Κυπριακό. Το πλήρες πρόγραμμα της εκδήλωσης: Α Μέρος: -Χαιρετισμός, από τον Δήμαρχο Ασπροπύργου, κ. Νικόλαο Μελετίου. -«Ο Διοικητής μας, Γεώργιος Παπαμελετίου, όπως τον ζήσαμε στα πεδία των μαχών». Σύντομη ομιλία, από τον κ. Παναγιώτη Αφάλη, Πρόεδρο του Συλλόγου «Κομάντος 74». -Απονομή τιμητικών διακρίσεων, στον Ταξίαρχο (ε.α.) Γεώργιο Παπαμελετίου, και στο Σύλλογο «Κομάντος 74». Β Μέρος: -«Γεωπολιτικές εξελίξεις κι αμυντικά ζητήματα στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και η βαριά σκιά τους στο Κυπριακό». Ομιλία, από τον Στρατηγό εν αποστρατεία, κ. Δημήτριο Δήμου, επίτιμο Διοικητή Στρατιάς και αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς, (Γ.Ε.Ε.Φ) της Κυπριακής Δημοκρατίας. -«Η 25χρονη πορεία, μετά την ανακήρυξη του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους, ως υπόβαθρο των σημερινών, απ ευθείας συνομιλιών για το Κυπριακό». Ομιλία, από τον κ. Γιώργο Συλλούρη, Δικηγόρο, πρώην πρόεδρο της Ομοσπονδίας Κυπριακών Οργανώσεων Ελλάδας (Ο.Κ.Ο.Ε.). Την Εκδήλωση θα πλαισιώσει η Χορωδία του Δημοτικού Ωδείου Ασπροπύργου, που θα ερμηνεύσει αποσπάσματα από το έργο «Των Αθανάτων», σε ποίηση του Δημήτρη Λιπέρτη και ήρωα Ευαγόρα Παλληκαρίδη». Στο Δήμαρχο Ασπροπύργου κ. Νικόλαο Μελετίου και στους συνεργάτες του αξίζουν θερμότατα συγχαρητήρια για την πρωτοβουλία τους. Την Τετάρτη, 19 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε στο Υπουργείο Μακεδονίας- Θράκης, με πρωτοβουλία του Αναπληρωτή Γεν. Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας κ. Νικ. Κορτσάρη, εκδήλωση προς τιμήν όλων των συντελεστών στο έργο της Πολιτικής Προστασίας στη Μακεδονία και τη Θράκη. Παρέστησαν εκπρόσωποι αρκετών Λεσχών-μελών μας. Την Ομοσπονδία εκπροσώπησαν ο Πρόεδρος και ο α Αντιπρόεδρος. Την Παρασκευή, 21 Νοεμβρίου, εορτάσθηκε η Ημέρα των Ενόπλων Δυνάμεων. Στη Θεσσαλονίκη ο εορτασμός περιλάμβανε δοξολογία στον πανηγυρίζοντα Ιερό Ναό Παναγίας Δεξιάς, κατάθεση στεφάνων στο Ηρώο του Γ ΣΣ και δεξίωση στη Λέσχη Αξιωματικών. Την Ομοσπονδία εκπροσώπησαν ο Πρόεδρος, ο Γενικός και ο Ειδικός Γραμματέας. Το βράδυ της ίδια μέρας, στο Συνεδριακό Κέντρο της ΔΕΘ «ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΕΛΛΙ- ΔΗΣ», η Ομάδα 21 Μακεδονίας-Θράκης, της οποίας Γεν. Γραμματέας είναι ο Επίτιμος Πρόεδρος της Ομοσπονδίας μας Κων. Λυκοτραφίτης, διοργάνωσε ημερίδα με θέμα «Σκοπιανό: η ώρα των ανατροπών». Παρέστησαν ο Γεν. Γραμματέας και μέλη του ΔΣ της Ομοσπονδίας μας. Το Σαββατοκύριακο, Νοεμβρίου, η Ομοσπονδία μας, ύστερα από πρόταση της ΛΕΔ Τρικάλων, διοργάνωσε εκδρομή στο Νομό Τρικάλων, που περιλάμβανε και συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου. Το πρόγραμμα περιλάμβανε : Το Σάββατο -Άφιξη στην Πύλη Τρικάλων και εγκατάσταση στο ξενοδοχείο. -Μετάβαση για γεύμα στο Περτούλι 108 Τολμών

109 Οι εκδρομείς με το ήμαρχο της Πύλης σε ένα από τα ιστορικά γεφύρια της περιοχής. -Πανηγυρική συνεδρίαση του ΔΣ στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου Πύλης, παρουσία της Δημοτικής Αρχής και εκπροσώπων των Αρχών του Νομού Τρικάλων. -Δείπνο σε ταβέρνα της Πύλης -Διανυκτέρευση Την Κυριακή -Επίσκεψη σε αξιοθέατα του Δήμου Πύλης -Επίσκεψη στην πόλη των Τρικάλων και στα γραφεία της ΛΕΔ Τρικάλων -Παράθεση γεύματος στη Λέσχη Αξιωματικών εκ μέρους του Διοικητού της ΣΜΥ καταδρομέα Ταξιάρχου Αθανασίου Τσέλιου -Επιστροφή Η όλη εκδήλωση είχε μεγάλη επιτυχία χάρη στις προσπάθειες της διοργανώτριας ΛΕΔ Τρικάλων και ιδιαίτερα του προέδρου της και μέλους του ΔΣ της Ομοσπονδίας μας Λουκά Σκύφτα. Τους αξίζουν συγχαρητήρια. Μεγάλο μέρος της επιτυχίας της εκδήλωσης οφείλεται και στη θερμότητα με την οποία μας περιέβαλε και τη φιλοξενία που μας παρέσχε η Δημοτική Αρχή της Πύλης και ιδιαίτερα ο Δήμαρχος κ. Κων/νος Κουφογάζος. Τους απευθύνουμε θερμότατες ευχαριστίες. Θερμές ευχαριστίες απευθύνουμε επίσης, και στον Καταδρομέα Ταξίαρχο Αθανάσιο Τσέλιο και του ευχόμαστε και εις ανώτερα. Στις 26 και 27 Νοεμβρίου στη Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε διημερίδα της Ανωτάτης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου με θέμα «Η νέα Γεωπολιτική πραγματικότητα στα υποσυστήματα ΝΑ Ευρώπης Καυκάσου και Ευρύτερης Μ. Ανατολής. Ο ρόλος της Ελλάδος». Την τελετή έναρξης και τις εργασίες της πρώτης ενότητας παρακολούθησε ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας. Το απόγευμα της Τετάρτης, 26 Νοεμβρίου, στη θέση Μαυροράχη του Δήμου Λαχανά πραγματοποιήθηκαν από τον Υφυπουργό Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης κ. Αθανάσιο Νάκο τα εγκαίνια του χώρου Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) του ΒΔ Τομέα του Νομού Θεσσαλονίκης. Παρέστη ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας. Την Πέμπτη, 4 Δεκεμβρίου, γιορτάστηκε η μνήμη της προστάτιδας του Πυροβολικού Αγίας Βαρβάρας. Στη Θεσσαλονίκη ο εορτασμός περιλάμβανε δοξολογία στον Ιερό Ναό Αγίου Κωνσταντίνου, κατάθεση στεφάνου στο Ηρώο του Γ ΣΣ και δεξίωση στη Λέσχη Αξιωματικών. Την Ομοσπονδία εκπροσώπησε ο Πρόεδρος. Την Τετάρτη, 17 Δεκεμβρίου, πραγματοποιήθηκε στο Συνεδριακό Κέντρο του Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων Υγείας (ΕΚΕΠΥ), στην Αθήνα εκδήλωση με θέμα «Εταιρική, Κοινωνική Ευθύνη και Δημόσια Υγεία». Την εκδήλωση συνδιοργάνωσαν ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και ο Όμιλος ΑΝΤΕΝΝΑ. Περιλάμβανε ομιλίες και απονομή των Βραβείων Εθελοντισμού Την Ομοσπονδία μας εκπροσώπησε το μέλος του ΔΣ και Πρόεδρος της Λέσχης Εφέδρων Καταδρομέων Ειδικών Δυνάμεων Στερεάς Ελλάδας Κων/νος Θάνος. Τις παραμονές των Χριστουγέννων ο Πρόεδρος, ο Γενικός και ο Ειδικός Γραμματέας της Ομοσπονδίας μας επισκέφθηκαν για ανταλλαγή ευχών και συμβολικών δώρων το Β ΣΣ, την Ι ΜΠ και την 1 η ΤΑΞ ΚΔ-ΑΛ και τις Μονάδες του Στρατοπέδου «ΚΑΤΣΑΝΗ». Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας παρέστη στην επίσημη χοροεσπερίδα του Β ΣΣ στη Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Βέροιας. Η ΠΟΕΔ σας ενημερώνει 109

110 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΠΡΟΤΟΜΗΣ ΤΟΥ ΙΔΡΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Την Τετάρτη, 22 Οκτωβρίου 2008 και ώρα 11:00, στον Ασπρόπυργο Αττικής και συγκεκριμένα στο στρατόπεδο «ΣΕΕΜΑΝ», όπου εδρεύει η Σχολή Αλεξιπτωτιστών, πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Αντιστρατήγου Περικλή Παπαθανασίου. Ο Αντιστράτηγος Περικής Παπαθανασίου ήταν ο πρώτος Διοικητής της Σχολής Αλεξιπτωτιστών (11 Απριλίου 1955 ως 17 Σεπτεμβρίου 1958). Η τελετή άρχισε με επιμνημόσυνη δέηση, που τέλεσε ο Διευθυντής Θρησκευτικού του ΓΕΕΘΑ Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Αποστολακίδης (αλεξιπτωτιστής). Κατόπιν έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής από τον ΥΦΕ- ΘΑ κ. Κωνσταντίνο Τασούλα και την κυρία Αικατερίνη Παπαθανασίου και κατατέθηκε στεφάνι από τον ΥΦΕΘΑ, ενώ Λόχος Αλεξιπτωτιστών απέδιδε τις κεκανονισμένες τιμές. Ακολούθησε ομιλία του Επίτιμου Α/ ΓΕΕΘΑ Στρατηγού ε.α. Ιωάννη Βερυβάκη, ο οποίος αναφέρθηκε στο βιογραφικό του Αντιστρατήγου Περικλή Παπαθανασίου και στις υπηρεσίες, που προσέφερε στην πατρίδα. Η ομιλία του δημοσιεύεται παρακάτω. Μετά την τελετή των αποκαλυπτηρίων, δόθηκε δεξίωση προς τιμήν των προσκεκλημένων σε αίθουσα της Σχολής. Εκεί πήρε το λόγο ο Αντιστράτηγος ε.α. Κυριάκος Τσιγκούνης, ο οποίος όταν συγκροτήθηκε η Σχολή Αλεξιπτωτιστών ήταν Λοχαγός και διετέλεσε αρχιεκπαιδευτής. Η ομιλία του δημοσιεύεται παρακάτω. Τέλος, το λόγο πήρε η κ. Αικατερίνη Παπαθανασίου, η οποία ήταν βαθύτατα συγκινημένη για την τιμή που έγινε στον αείμνηστο σύζυγό της. Η ομιλία της δημοσιεύεται παρακάτω. Στην εκδήλωση πλην των προαναφερομένων παρέστησαν: O Επίτιμος Α/ΓΕΣ Στρατηγός ε.α. Νικ. Ντούβας, o Διοικητής του Β ΣΣ Αντιστράτηγος Σπ. Παπαδάκης, ο Διοικητής της ΑΣΔΥΣ Αντιστράτηγος Ιωάν. Κολέτσος, ο Διευθυντής ΔΕΔ/ ΓΕΣ Υποστράτηγος Ιωάν. Ζάρας, ο Διευθυντής 3ου Γρ. της ΔΕΔ/ΓΕΣ Συνταγματάρχης Δημ. Θεοδώρου, ο Διοικητής της ΣΧΑΛ Αντισυνταγματάρχης Γ. Μπούνας, ο Ναυτικός Ακόλουθος των ΗΠΑ. Επίσης ήταν εκεί οι απόστρατοι παλαιοί καταδρομείς Στρατηγοί: Γ. Παπαδόπουλος, Χρ. Φωτόπουλος, Δ. Λαυρεντάκης, Χρ. Βασιλακόπουλος, Ιωάν. Ασλανίδης, Κων. Καλατζής, Κων. Πάλλας, Γ. Μαυρεπής, Δημ. Μάρκου, Γ. Αραμπατζής, Δημ. Ρούκας, Χρ. Αθανασίου, Χρ. Ζαχαρόπουλος, Ν. Μαγκαφώσης, Κων. Ηλιόπουλος, Δημ. Κοράκης, Στ. Βράκας, Ηλ. Μενούνος και άλλοι πολλοί, που δεν συγκρατήσαμε τα ονόματά τους. Από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ειδικών Δυνάμεων παρέστησαν : Ο Επίτιμος Πρόεδρος ΠΟΕΔ και UEP Κων. Λυκοτραφίτης, ο α Αντιπρόεδρος Άγγ. Κατσάγγελος, ο Γεν. Γραμματέας Υποστράτηγος ε.α. Ελευθ. Μαυρουδής και το μέλος του ΔΣ της ΛΕΚ Θεσσαλονίκης Ελευθ. Κορομπίλης. Δεν μπόρεσαν να παραστούν παρά την επιθυμία τους ο Πρόεδρος της ΠΟΕΔ Αντιστράτηγος ε.α. Αθαν. Γαληνός, ο β Αντιπρόεδρος Υποστράτηγος ε.α. Πέτρος Αρταβάνης, ο Ειδ. Γραμματέας Χάρης Δεληογλάνης και το μέλος του ΔΣ της ΠΟ- ΕΔ και Πρόεδρος της ΛΕΚΕΔ Στερεάς Ελλάδας Κων. Θάνος, λόγω απουσίας τους στις Βρυξέλλες για το ετήσιο συνέδριο της UEP. Ελευθέριος Μαυρουδής 110 Τολμών

111 Τολμών ΟΜΙΛΙΑ ΕΠΙΤΙΜΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΓΕΕΘΑ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ Ε.Α. ΙΩΑΝΝΗ ΒΕΡΥΒΑΚΗ Συγκεντρωθήκαμε στον τελετουργικό αυτόν εδώ χώρο της Σχολής Αλεξιπτωτιστών, όχι απλά για να παρευρεθούμε στην τελετή των αποκαλυπτηρίων της προτομής του αειμνήστου Αντιστρατήγου Περικλή Παπαθανασίου, αλλά και για να ξαναθυμηθούμε οι παλιοί και προ παντός να τιμήσουμε όλοι όσοι παρευρισκόμεθα τον Καταδρομέα Αλεξιπτωτιστή, τον παλαιό Λοκατζή, τον πολεμιστή Περικλή Παπαθανασίου. Για να συμβεί αυτό, όμως, οφείλουμε να τον δούμε τον Παπαθανασίου και σαν συνδετικό κρίκο, που συνδέει το πριν απ αυτόν παρελθόν με τη δική του εποχή, το δικό του «γίγνεσθαι», στο οποίο συμπεριλαμβάνεται η ίδρυση και λειτουργία αυτής της Σχολής που ευρισκόμεθα και μέχρι τις ημέρες μας. Αλλά και με μια ενατένιση προς το μέλλον, στο μέτρο που αφορά τους εν ενεργεία Καταδρομείς, τους συνεχιστές μιας ιστορικής βαρειάς παράδοσης, εθνικά επιβεβλημένης και απαραίτητης. Σήμερα, επομένως, 22 Οκτ. του 2008 διατρέχουμε 66 χρόνια από την ίδρυση του «Ιερού Λόχου», , στη Μέση Ανατολή Αίγυπτο, πρόδρομο των ΛΟΚ (Λόχων Ορεινών Καταδρομών) και στη συνέχεια, των Ελληνικών Ειδικών Δυνάμεων και 53 χρόνια από την ίδρυση συγκρότηση και λειτουργία της Σχολής Αλεξιπτωτιστών, σ αυτόν τον παράλιο χώρο του Αθηναϊκού προαστίου του Ασπροπύργου, οργανικής Σχολής της τότε Α/11 του ΓΕΣ (Γενικού Επιτελείου Στρατού), δηλαδή της Διευθύνσεως των Καταδρομών και αργότερα της Δ.Ε.Δ. (Διευθύνσεως Ειδικών Δυνάμεων). Αισθάνομαι, επομένως, κατά διττό τρόπο την υποχρέωση να μνημονεύσω εις ό,τι αφορά τους πρωτεργάτες δημιουργούς της πορείας μέχρι την ίδρυση της Σχολής Αλεξιπτωτιστών και εκ δευτέρου τα του παρόντος Στρατοπέδου και της Σχολής Αλεξιπτωτιστών. Η ίδρυση αυτού που σήμερα λέμε «Ειδικές Δυνάμεις» έχει ένα στοιχείο κοσμογονικό, γιατί συντελέσθηκε σε μια φάση του διεξαχθέντος τότε 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου η νίκη ήταν αμφίβολη και η Ελλάδα τελούσε κάτω από στυγνή, σκληρή κατοχή τριών επιδρομέων κατακτητών, οι δε πατριώτες και με αντρειοσύνη Αξιωματικοί με τεράστιους κινδύνους, κυρίως δια θαλάσσης, κατέληγαν στο γενικότερο χώρο της Μέσης Ανατολής, προκειμένου να συμβάλουν εις την ανασυγκρότηση των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, με μοναδική σκέψη και αποστολή να επιτύχουν με ανάλογες πολεμικές ενέργειες την απελευθέρωση της σκληρά δοκιμαζόμενης πατρίδος. Κάτω απ αυτές τις συνθήκες, ένας Συνταγματάρχης, ο Χριστόδουλος Τσιγάντες, είχε την έμπνευση και την ικανότητα ιδρύσεως του πρώτου ειδικού τμήματος, εξελιχθέντος σε Μονάδα επιπέδου «ειδικού Συντάγματος», το οποίο συμβολικά ονόμασε «Ιερό Λόχο». Εδώ είναι σκόπιμο και χρήσιμο ν αναφερθούν μερικά ονόματα των πρώτων συντελεστών αυτού του άθλου, των και «δασκάλων», με την ευρύτερη έννοια, και του Παπαθανασίου. Εκτός του Τσιγάντε, ο Υποδιοικητής του Ι.Λ. Συνταγματάρχης Θεμιστοκλής Κετσέας. Ο Διοικητής της Α Μοίρας Αντισυνταγματάρχης Ανδρέας Καλλίν- Ο Στρατηγός ε.α Ιωάννης Βερυβάκης Η ΠΟΕΔ σας ενημερώνει 111

112 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 σκης, ο μετέπειτα ιδρυτής των ΛΟΚ. Ο Διοικητής της Β Μοίρας Αντισυνταγματάρχης Φώτιος Μεσσηνόπουλος. Το δεύτερο που ήθελα να θίξω αφορά στην ίδρυση της Σχολής εις το παρόν Στρατόπεδο, το οποίο φέρει τιμητικά το όνομα ενός ηρωικά πεσόντος Διοικητού Μοίρας Καταδρομών, κατά τον πόλεμο εναντίον των σφετεριστών των ελευθεριών και της ακεραιότητος της Ελλάδος Κομμουνιστών, του Αντισυνταγματάρχου Καίσαρα Σέεμαν. Ακόμη, στο Στρατόπεδο προς τιμήν του αμερικανού Αντισυνταγματάρχου Φίλιπς του επικεφαλής της ομάδος των Αμερικανών Αλεξιπτωτιστών εκπαιδευτών, υπάρχει αναθηματική στήλη, διότι στην προετοιμασία του πρώτου άλματος δι αλεξιπτώτου Τ-7 από Α/Φ Ντακότα (αναφέρομαι στο 1ο εξάμηνο του 1955) στο γενικό χώρο του Α/Δ του Τατοΐου, επιχείρησε άλμα, προκειμένου να ελέγξει προσωπικά τις συνθήκες ανέμου και χώρου προσγειώσεως, με συνέπεια να σκοτωθεί. Σήμερα, με την παρουσία μας εδώ σ αυτόν το χώρο συμπληρώνεται μια υποχρέωση και για την εκπλήρωσή της θ αναφερθώ με τον σεβασμό που απαιτείται, με πολύ συνοπτικό τρόπο, στην πορεία ζωής και δράσης του τιμωμένου. Ο Περικλής Παπαθανασίου γεννήθηκε στη Λαύκα Κορινθίας το 1917 και εξήλθε, της Σ.Σ. Ευελπίδων το Έλαβε μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, στις επιχειρήσεις της Μέσης Ανατολής Βόρειας Αφρικής, στους αγώνες του Ιερού Λόχου για την απελευθέρωση νησιών του Αιγαίου Πελάγους και Δωδεκανήσου, στον εσωτερικό πόλεμο για τη συντριβή της κομμουνιστικής ανταρσίας ως επιτελής κατά την ίδρυση της Γ Μοίρας Καταδρομών και εν συνεχεία ως Υποδιοικητής και Διοικητής αυτής, ως το Δεκέμβριο του Έλαβε μέρος ως επιχειρησιακός επιτελής στον πόλεμο της Κορέας. Συμπερασματικά έλαβε μέρος και πολέμησε ηρωϊκά από το 1940 και πέραν του 1950, λόγος για τον οποίο τιμήθηκε με πέντε (5) χρυσά αριστεία ανδρείας ένα (1) Πολεμικό Σταυρό Β τάξεως επτά (7) Πολεμικούς Σταυρούς Γ τάξεως τρία (3) Μετάλλια εξαιρέτων πράξεων δύο (2) Μετάλλια Στρατιωτικής αξίας Λοιπές διακρίσεις Ταγμάτων ευποιίας, Αναμνηστικών και ξένων παρασήμων και μεταλλίων τον αριθμό Δέκα (10). Αυτός ήταν ο Περικλής Παπαθανασίου, ο Στρατιώτης, ο Καταδρομέας, ο Αλεξιπτωτιστής. Οι αρχές, επομένως, της ιδρύσεως της Σχολής εδώ δεν αναφέρονται μόνο με την έννοια του πρώτου Διοικητού, αλλά και του ιδρυτού, δεδομένου ότι ό,τι σήμερα εξελίσσεται έχει βαθειές ρίζες και παράδοση στην τριετία εκείνη του Από δω μέσα ξεκίνησε το Ειδικό Τμήμα Αλεξιπτωτιστών, ακόμη και κάτι πάρα πολύ δύσκολο σε πολύ δύσκολες εποχές. Το λέγαμε τότε Απόσπασμα (Detachment), για να παραπλανούμε, ενώ είχαμε αναπτύξει μια 10λοχία, η οποία στην κατάληξή της μετετράπη στο Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών των 2 Μοιρών και με κατανομή ανάλογο της 10λοχίας. Εδώ υπάρχουν αρκετοί συντελεστές εκείνης της προσπάθειας με ιδρώτα και αγωνία πολλή. Ουσιαστικά, την όλη ομιλία μου την κλείνω εδώ. Θα ήθελα όμως να θίξω δύο ή τρία σημαντικά σημεία. Στη συνέχει ο ομιλητής αναφέρθηκε στα εξής : -Στις δυσκολίες δημιουργίας οικογένειας εκ μέρους των πολεμιστών της περιόδου εκείνης, λόγω της μακράς διάρκειας των πολεμικών επιχειρήσεων, και στη επιτυχία που είχε ο γάμος του Παπαθανασίου με την Αικατερίνη Παπαθανασίου, της οποίας ο ομιλητής έπλεξε το εγκώμιο. Τη χαρακτήρισε μάλιστα Επίτιμο Καταδρομέα. -Στην επιτυχή απόδοση της μορφής του Περικλή Παπαθανασίου από το γλύπτη Πραξιτέλη Τζαμουλίνο, που φιλοτέχνησε την προτομή, τον οποίο ευχαρίστησε εκ μέρους των Καταδρομέων. -Στη συμβολή της Διευθύνσεως Ειδικών Δυνάμεων, της Σχολής Αλεξιπτωτιστών και μεμονωμένων ατόμων στην πραγματοποίηση της ιδέας τοποθέτησης της προτομής του ιδρυτού της Σχολής στο χώρο αυτό, προς τους οποίους εξέφρασε ευχαριστίες. -Στους συμπολεμιστές και συνεκπαιδευτές του Παπαθανασίου, που παρίσταντο στην τελετή. Τέλος, ευχαρίστησε όλους τους παρισταμένους για τη συμμετοχή τους στην τελετή. 112 Τολμών

113 Τολμών «Ο Στρατηγός Ιωάννης Βερυβάκηςμε αντικειμενική σαφή και πλήρη θεώρηση ανεφέρθη εις την προσωπικότητα του τιμωμένου σήμερα αειμνήστου Στρατηγού Περικλή Παπαθανασίου. Από μέρους μου ως πρώτου υπευθύνου εκπαιδεύσεως αλεξιπτωτιστών της Σχολής και διότι τύχη αγαθή αξιώθηκα να υπηρετήσω δώδεκα χρόνια υπό τας διαταγάς του αειμνήστου Στρατηγού, θα αναφερθώ συμπληρωματικά, σταχυολογώντας γεγονότα σε λίαν επικίνδυνες καταδρομικές επιχειρήσεις. Είναι στιγμές που αναδύονται τα προσόντα του υπευθύνου ηγήτορα. Είχα συνεπώς την ευκαιρία να διαπιστώσω ότι, υπήρξε πατριώτης και γενναίος μαχητής, αποφασιστικός, με ευρύτητα σκέψεως, υγιή ανακλαστικά, και άμεση λήψη ορθών αποφάσεων, εξέπεμπε γύρω του εμπιστοσύνη, ασφάλεια και ηρεμία, εισέδυε δε με τη συμπεριφορά του στις ψυχές των υφισταμένων του.» Στη συνέχεια ο ομιλητής αναφέρθηκε στις πολεμικές επιχειρήσεις του 1949 κατά τις οποίες ο τιμώμενος ήταν Διοικητής της Γ Μοίρας Καταδρομών και ο ίδιος Διοικητής του ενός Λόχου της (του 61). Και ΟΜΙΛΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΤΣΙΓΚΟΥΝΗ μετά την περιγραφή των επιχειρήσεων αυτών προσέθεσε: «Στο νικηφόρο τερματισμό αυτής της δοκιμασίας συνέβαλαν όλες οι εθνικές ένοπλες δυνάμεις. Η ειδική εκπαίδευση στον ανορθόδοξο πόλεμο των δυνάμεων καταδρομών, συνέβαλε καθοριστικά με τις νυχτερινές καταδρομικές επιχειρήσεις εις τα μετόπισθεν του εχθρού για τον ταχύτερο τερματισμό του πολέμου με συνέπεια τον κάθετο περιορισμό των απωλειών γενικώς. Και τώρα με το βλέμμα εστραμμένο στη προτομή του αείμνηστου Στρατηγού, η σκέψη μου γυρίζει 53 χρόνια πίσω όταν τον Ιούνιο 1955 επιστρέφοντας από την Αμερική με δίπλωμα αλεξιπτωτιστού και Jump - master εκπαιδευτού, ο Στρατηγός Διοικητής Καταδρομών Α. Καλίνσκης μου είπε Θα πάς εκπαιδευτής στη σχολή που εμπιστεύτηκα στον Παπαθανασίου και θέλω να δω γρήγορα τους πρώτους αλεξιπτωτιστάς να πέφτουν στη ζώνη ρίψεων Μεγάρων, είναι η τελευταία μου επιθυμία για να φύγω από τη ζωή ευχαριστημένος. Οι συνθήκες για την έναρξη λειτουργίας της Σχολής δεν ήταν ευνοϊκές, αλλά χά- Ο Κυριάκος Τσιγκούνης κατά την ομιλία του. Η ΠΟΕΔ σας ενημερώνει 113

114 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Σεπτέμβριος 1955 Σχολή Αλεξιπτωτιστών Ασπρόπυργος Αττικής Ο Στρατηγός Ανδρέας Καλίνσκης, ιδρυτής και ιοικητής των υνάμεων Καταδρομών, απονέμει τις ελληνικές πτέρυγες αλεξιπτωτιστού στον πρώτο ιοικητή της Σχολής Αντισυνταγματάρχη Περικλή Παπαθανασίου και στον αρχηγό εκπαιδεύσεως Λοχαγό Κυριάκο Τσιγκούνη. ΣΗΜ.: Οι ανωτέρω αξιωματικοί είχαν εκπαιδευτεί στις Η.Π.Α αλεξιπτωτιστές και εν συνεχεία jump masters εκπαιδευτές. ρη στις επίμονες προσπάθειες του Διοικητού άρχισε η επίγεια εκπαίδευση της πρώτης σειράς και το πρώτο άλμα έγινε τέλος Αυγούστου. Επί μίαν εβδομάδα τα μελτέμια δεν επέτρεπαν την συνέχιση των υπολοίπων 4 αλμάτων. Ο παρακολουθών διακριτικά την εκπαίδευση Αμερικανός Αντισυνταγματάρχης FILLIPS, βετεράνος αλεξιπτωτιστής με 210 άλματα και 2 πολεμικά στην Κορέα, μας πρότεινε το ΤΑΤΟΪ, γιατί διαπίστωσε με επίσκεψή του ότι τις βραδινές ώρες ο αέρας καλμάρει. Πήγαμε τα 3 αεροσκάφη και μου ζήτησε να πέσει πρώτος δοκιμαστής αέρος - μια και επέλεξε εκείνος το χώρο. Δυστυχώς κατά την προσγείωσή του τραυματίστηκε θανάσιμα, πράγμα που επέδρασε αρνητικά ως ήτο φυσικό στην ψυχολογία των εκπαιδευομένων. Την επομένην η Σχολή απέδωσε τιμάς στο νεκρό και την οικογένειά του κατά την επιβίβασή των στο αεροσκάφος της Αμερικανικής βάσεως του Ελληνικού και μεταφοράν των εις Η Π Α. Ο Διοικητής αντέδρασε άμεσα όταν με διέταξε να γίνουν δύο άλματα εντός της ημέρας λόγω της επικρατούσης νηνεμίας. Τα άλματα έγιναν, η λειτουργία συνεχίστηκε σαν να μην είχε συμβεί τίποτε. Αυτό ασφαλώς χρεώνεται εξ ολοκλήρου εις την ηγετική ικανότητα του Διοικητού, που με την άμεση, ορθή και στην κατάλληλη ώρα ενέργειά του, ανέτρεψε το υπάρχον δυσμενές κλίμα. Ο αείμνηστος Στρατηγός πέτυχε μια πολύ σημαντική διαδρομή. Εις τούτο συνηγορεί η διαπίστωση ότι οι στρατιωτικές μονάδες, τα ιδρύματα και οι οργανισμοί που διοίκησε διεκρίθησαν και ξεχώρισαν γενικά. Τέλος επιθυμώ να προσθέσω ότι ήμουν πολύ τυχερός που υπηρέτησα όλα αυτά τα χρόνια της στρατιωτικής μου ζωής στις Καταδρομές. Έζησα έντονα στιγμές επικίνδυνες, ένιωσα υπερήφανος, αισθάνθηκα την αγάπη και αδελφότητα των συναδέλφων και των οπλιτών. Ένας αόρατος κρίκος που συνδέει τις ψυχές όλων των καταδρομέων, εκείνο το ΠΝΕΥΜΑ ΜΟΝΑΔΟΣ συνιστά τη δυναμική που καθιέρωσε πλέον στη συνείδηση της κοινής γνώμης, ότι οι καταδρομείς αντιπροσωπεύουν στο σύνολό τους, εκλεκτούς βλαστούς της ελληνικής κοινωνίας και του αειφόρου μεγαλείου της φυλής μας.» 114 Τολμών

115 Τολμών ΟΜΙΛΙΑ κας ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Στην αρχή της ομιλίας της η κυρία Παπαθανασίου απηύθυνε ευχαριστίες στους παρισταμένους στην τελετή: -Στους εκπροσώπους της Εκκλησίας για το τρισάγιο -Στον ΥΦΕΘΑ κ. Κων/νο Τασούλα για την παρουσία του -Στον Α/ΓΕΕΘΑ Στρατηγό Δημήτριο Γράψα, γιατί ήταν αυτός που έδωσε την έγκριση να γίνει η προτομή -Στη Διεύθυνση Ειδικών Δυνάμεων του ΓΕΣ και συγκεκριμένα στο Διευθυντή Υποστράτηγο Ιωάννη Ζάρα και στον Αντισυνταγματάρχη Αλέξανδρο Αλεξίου -Στη Σχολή Αλεξιπτωτιστών και στο Διοικητή της Αντισυνταγματάρχη Μπούνα για την προετοιμασία της τελετής, τη διαμόρφωση του χώρου του μνημείου και τη δεξίωση. Τόνισε δε ιδιαιτέρως την πάρα πολύ ευχάριστη συνεργασία που είχε από το Σεπτέμβριο του 2007 μέχρι σήμερα με το Λοχαγό Ιωάννη Παπαδόπουλο. -Στο Στρατηγό Ιωάννη Βερυβάκη για την ωραία ομιλία του. -Στον Κυριάκο Τσιγκούνη, που μίλησε για τα πρώτα χρόνια μαζί με τον Περικλή Παπαθανασίου. -Στην κυρία Γαρυφαλάκη, της οποίας ο σύζυγος Νικόλαος Γαρυφαλάκης ήταν ο αεροπόρος, που έριχνε από το αεροπλάνο τους πρώτους αλεξιπτωτιστές. -Στον Πρόεδρο του ΟΤΕ Παναγιώτη Βουρλούμη Τέλος απηύθυνε ένα μεγάλο ευχαριστώ στο γλύπτη Πραξιτέλη Τζανουλίνο για την καλοσύνη του και την υπομονή του να μελετάει με τις ώρες τις φωτογραφίες, για να γνωρίσει τον Περικλή Παπαθανασίου. Έτσι έγινε αυτό το υπέροχο έργο. Και συνέχισε ως εξής: «Σήμερα είμαστε εδώ για να τιμήσουμε τον Περικλή Παπαθανασίου, του Σωκράτη και της Φωτεινής, όπως ο ίδιος έλεγε. Και τον τιμήσαμε για το μεγάλο έργο που έκανε, ως πρώτος Διοικητής της Σχολής, με τα αποκαλυπτήρια της προτομής του. Ο ΥΦΕΘΑ και η κα Παπαθανασίου αμέσως μετά τα αποκαλυπτήρια Η ΠΟΕΔ σας ενημερώνει 115

116 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Για κάθε μεγάλο έργο, υπάρχει μια αρχή και πάρα πολλή δουλειά. Για την αρχή θα πάμε στο 1987, όταν πήγαμε στη Θεσσαλονίκη για μία εκδήλωση. Εκεί γνωρίσαμε ένα εκλεκτό νέο, τον Κώστα Λυκοτραφίτη, που ήταν Πρόεδρος της Λέσχης Ελλήνων Καταδρομέων. Το 1990 ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση Αλεξιπτωτιστών. Αυτός ο εκλεκτός νέος έγινε και Πρόεδρός της. Ο Στρατηγός Παπαθανασίου συμμετείχε στα συνέδριά τους και στα ταξίδια τους στα διάφορα κράτη της Ευρώπης. Είχε με τον Κων. Λυκοτραφίτη μια ωραία συνεργασία και η γνωριμία τους έγινε μια ωραία φιλία. Το 1998 ο Στρατηγός Παπαθανασίου ανακηρύχθηκε Επίτιμος Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ειδικών Δυνάμεων με ομόφωνη απόφαση του ΔΣ της. Έτσι αυξήθηκε η συνεργασία τους. Το 2000 ο Κων. Λυκοτραφίτης είχε την έμπνευση να φιλοτεχνηθεί η προτομή του Στρατηγού Παπαθανασίου και να τοποθετηθεί στην Σχολή Αλεξιπτωτιστών, αφού ήταν ο πρώτος Διοικητής της. Είχε συναντήσεις με αποστράτους Αξιωματικούς στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα καθώς και με τους αρμόδιους στο Γενικό Επιτελείο Στρατού. Προσφέρθηκε να βρει χορηγούς για να πληρώσει τα έξοδα για την προτομή και παρακολουθούσε το θέμα με την ελπίδα ότι θα ήταν έτοιμη το 2005 για τη γιορτή των 50 χρόνων της Σχολής. Έκανε όλη αυτή τη δουλειά χωρίς να μας πει τίποτε. Δε γνωρίζαμε τίποτε για όλη αυτή τη δραστηριότητα. Το 2003 ο Στρατηγός Παπαθανασίου έφυγε από τη ζωή, χωρίς να έχει γίνει ακόμα τίποτε. Ο Κων. Λυκοτραφίτης όμως επέμενε. Μίλησε για το θέμα με τον τότε Αρχηγό ΓΕΣ Αντιστράτηγο Νικ. Ντούβα. Στρατηγέ σας ευχαριστώ για την προσπάθειά σας. Το 2005 γιορτάσαμε τα 50 χρόνια από την ίδρυση της Σχολής, χωρίς την προτομή. Το 2007, όταν είδα ότι το θέμα δεν προχωρούσε, συναντήθηκα με τον Στρατηγό Ιωάννη Βερυβάκη, του έθεσα το θέμα και συμφώνησε ότι έπρεπε να γίνει η προτομή. Για το θέμα μίλησα και με το Αντιστράτηγο ε.α. Ανδρέα Παπασπύρου, που ήταν Πρόεδρος του Πολεμικού Μουσείου και τον ευχαριστώ για τις συμβουλές του και για την καλοσύνη του. Μετά έγραψα επιστολή προς τον Αρχηγό του ΓΕΣ, για να τον ενημερώσω για το θέμα, πως άρχισε, ποιος το άρχισε, που βρίσκεται, όχι όμως να το ζητήσω εγώ. Ο Στρατηγός Βερυβάκης συναντήθηκε με τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ Στρατηγό Δημ. Γράψα, μίλησαν για το θέμα, δόθηκε η έγκριση και έτσι φθάσαμε σήμερα εδώ. Ευχαριστώ τον κ. Λυκοτραφίτη που είχε την ιδέα, που δούλεψε τόσα χρόνια για να επιτύχει, τον ευχαριστώ, επίσης, για το σεβασμό προς το Στρατηγό Παπαθανασίου και την αγάπη που μας έδειξε όλα αυτά τα χρόνια και που ακόμα και σήμερα αυτός και η οικογένειά του δείχνουν προς εμένα. Είχε το Στρατηγό σαν τον πατέρα που έχασε (είχε το ίδιο όνομα Περικλής). Δεν έχω λόγια να ευχαριστήσω το Στρατηγό Βερυβάκη και του ζητώ συγνώμη για τις πάρα πολλές ώρες, που του στέρησα με τις επισκέψεις μου, για να συζητήσουμε το θέμα. Ένας γνωστός από την Αμερική, όταν έλαβε την πρόσκληση, μου έστειλε , που θέλω να σας το διαβάσω: «Αποτίω φόρο τιμής και ευλάβειας, κλίνοντας το γόνυ στη μεγάλη αυτή διάνοια του Ελληνισμού». Ευχαριστώ τους Δημάρχους Στυμφαλίας κ. Κ. Λέγγα, Λεωνιδίου κ. Δ. Τσιγκούνη και Ασπροπύργου κ. Ν. Μελετίου. Τέλος ευχαριστώ όλους σας, όλους τους φίλους μας και απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ στους συγγενείς και φίλους από τη γενέτειρα του Περικλή, την Αθάνατη Λαύκα, το κέντρο της γης, όπως έλεγε». 116 Τολμών

117 Τολμών ΠΡΟΣΕΧΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Στις 23 Απριλίου θα τιμηθεί η μνήμη του Προστάτη του Στρατού Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου με τελετές σε όλες τις Φρουρές. Η Ομοσπονδία θα παραστεί στις τελετές που θα γίνουν στη Ρεντίνα και τη Θεσσαλονίκη. Το ίδιο παρακαλούνται να κάνουν όλες οι Λέσχες-μέλη μας στις κατά τόπους τελετές. Στις 20 Μαΐου είναι η επέτειος της Μάχης της Κρήτης. Οι εορταστικές εκδηλώσεις θα γίνουν την εβδομάδα Μαΐου και θα συμμετάσχει σ αυτές η ΛΕΔ Κρήτης. Την Ομοσπονδία θα εκπροσωπήσει το μέλος του ΔΣ Κων/νος Κωνσταντινίδης. Στα πλαίσια του καθιερωμένου εορτασμού, φέτος ο Δήμος Τυμπακίου διοργανώνει τριήμερο εκδηλώσεων μνήμης και διεθνούς φιλίας την περίοδο 21 έως 23 Μαΐου. Οι εκδηλώσεις αυτές θα περιλάβουν αεραθλητικές δραστηριότητες στο αεροδρόμιο Τυμπακίου, στις οποίες θα κληθούν να πάρουν μέρος αντιπροσωπείες από τις εμπλεκόμενες στα συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα χώρες, δηλαδή Αγγλία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Γερμανία, Ιταλία, όπως επίσης και αεραθλητικά σωματεία της χώρας μας. Για την πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων αυτών, ο Δήμος Τυμπακίου έχει απευθυνθεί στον ΥΦΕΘΑ κ. Ιωάν. Πλακιωτάκη ζητώντας τη συνδρομή των Ενόπλων Δυνάμεων. Πέραν της διαθέσεως προσωπικού και μέσων από τις Ένοπλες Δυνάμεις, ο Δήμος Τυμπακίου έχει εξασφαλίσει τη συνεργασία της Αερολέσχης Μεγάρων και του Παγκρήτιου Συλλόγου Ελεύθερης Πτώσης, ψυχή του οποίου είναι ο Καταδρομέας Ανθυπολοχαγός ε.α. Κυριάκος Δαμανάκης. Σε περίπτωση πραγματοποιήσεώς τους, η Ομοσπονδία μας θα συμμετάσχει με όλους τους ενδιαφερόμενους από τις Λέσχες-μέλη μας, οι οποίες θα ενημερωθούν έγκαιρα με επιστολή. Σε ότι αφορά τον αλεξιπτωτισμό, η Λέσχη Ελλήνων Καταδρομέων Αλεξιπτωτιστών Ν. Πιερίας, σε συνεργασία με την Ελληνική Αεροπορική Ακαδημία, διοργανώνει τα παρακάτω σχολεία και αγώνες : Αγώνες τριάθλου στην περιοχή Πολυκάστρου (αεροδρόμιο και πεδίο βολής) το Σαββατοκύριακο Απριλίου. Το τρίαθλο θα περιλάβει άλματα με αλεξίπτωτο με προσγείωση ακρίβειας, δρόμο οπλίτη ενός μιλίου και σκοποβολή. Την 3 η Αγωνιστική Συνάντηση Αλεξιπωτιστών Μελών Λεσχών της ΠΟΕΔ στο Αεροδρόμιο Πολυκάστρου, το Σαββατοκύριακο Μαΐου, για τρεις κατηγορίες : Νέων Αλεξιπτωτιστών, Έμπειρων Αλεξιπτωτιστών και Αλεξιπτωτιστών Κατηγορίας ΟΡΕΝ. Κατά την αγωνιστική αυτή συνάντηση θα γίνει και η επιλογή των μελών της ομάδας, που θα εκπροσωπήσει την ΠΟΕΔ στους αγώνες της U.E.P. Το 5 ο Σχολείο Υποψηφίων Αλεξιπτωτιστών για μέλη Λεσχών της ΠΟΕΔ στις Ιουνίου. Λεπτομέρειες για όλα τα παραπάνω θα κοινοποιηθούν έγκαιρα προς τις Λέσχεςμέλη της ΠΟΕΔ από τη διοργανώτρια Λέσχη. Οι αγώνες αλεξιπτωτισμού της U.E.P. φέτος διοργανώνονται από την Ουγγρική Ομοσπονδία Αλεξιπτωτιστών (Fellowship Association of Hungarian Parachutists FAHP), στις 8-13 Ιουλίου, στο Szolnok της Ουγγαρίας (περίπου 100 χλμ. ΝΑ της Βουδαπέστης) και περιλαμβάνουν άλματα ελευθέρας πτώσεως με προσγείωση ακριβείας από 5μελείς ομάδες των εθνικών ομοσπονδιών-μελών της U.E.P. Οι αλεξιπτωτιστές, που επιθυμούν να πλαισιώσουν την ομάδα της Ομοσπονδίας μας, παρακαλούνται να πάρουν μέρος στην 3 η Αγωνιστική Συνάντηση, που θα πραγματοποιηθεί στις Μαΐου. Το Σαββατοκύριακο Μαΐου θα εορτασθούν στη Δράμα τα 60 χρόνια από την ίδρυση της Ε ΜΚ. Λεπτομέρειες θα κοινοποιηθούν στις Λέσχες-μέλη μας έγκαιρα. Η Λέσχη Καταδρομέων Δράμας και η Ομοσπονδία μας θα κάνουν ότι είναι δυ- Η ΠΟΕΔ σας ενημερώνει 117

118 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 νατόν για την επιτυχία της εκδήλωσης. Στις Μαΐου θα πραγματοποιηθεί στην περιοχή Ρεντίνας Σταυρού Ασπροβάλτας, σε συνδυασμό με το πραγματοποιούμενο στη Ρεντίνα ετήσιο μνημόσυνο πεσόντων Καταδρομέων, μια μαζική σύναξη Καταδρομέων στην περιοχή, με τις οικογένειες και τους φίλους μας, για ολόκληρο το Σαββατοκύριακο, με προσέλευση από το απόγευμα της Παρασκευής. Κατά τη διάρκεια της σύναξης αυτής θα έχουμε κάποιο πολιτιστικό-ψυχαγωγικό πρόγραμμα, σε συνδυασμό με καθαρά καταδρομικές δραστηριότητες, καθώς επίσης συνεδρίαση του ΔΣ και πραγματοποίηση της Συνέλευσης των Προέδρων των Λεσχών-μελών. Η διανυκτέρευση θα γίνει σε καταλύματα του Σταυρού και της Ασπροβάλτας, που θα εξασφαλίσει η Ομοσπονδία. Το Παρασκευοσαββατοκύριακο Ιουνίου ο Σύλλογος Καταδρομέων και Ειδ. Δυνάμεων Ν. Καβάλας «Ο Μέγας Αλέξανδρος» διοργανώνει στην Καβάλα αγώνες ΕΔΟΠΑ με το εξής πρόγραμμα : Παρασκευή Από 17:00 έως 24:00 άφιξη και στήσιμο σκηνών. Χώρος στρατοπεδίας η περιοχή της Άσπρης Άμμου Καβάλας. Σάββατο Από 06:30 έως 07:00 έγερση, πρωινό και ενημέρωση για το σενάριο των αγώνων. Από 07:00 έως 07:30 μετάβαση στην αφετηρία. 07:30 έναρξη αγώνων και αρχή χρονομέτρησης. 1 ο ΣΤΕΚ : Α βοήθειες σε τραυματία. Βαθμολογητής Ιατρός του ΕΚΑΒ. 2 ο ΣΤΕΚ : Στίβος τοπογραφίας. Θα γίνει χρήση πυξίδας και προσανατολισμός. Βαθμολογητής υπάλληλος τοπογραφικής υπηρεσίας Νομαρχίας Καβάλας. 3 ο ΣΤΕΚ : Αναρρίχηση-καταρρίχηση σε γέφυρα. Βαθμολογητής εκπαιδευτής ορειβατών. 4 ο ΣΤΕΚ : Χρήση πυροσβεστικών μέσων. Βαθμολογητής Αξιωματικός της Π.Υ. Καβάλας. Μετά την ολοκλήρωση των 4 ΣΤΕΚ, θα διανεμηθεί ξηρά τροφή, αναψυκτικά και νερό. Από 17:00 έως 19:00 ελεύθερος χρόνος για ξεκούραση και ατομική υγιεινή. Από 19:00 έως 21:00 ξενάγηση στην πόλη της Καβάλας και ειδικά στην περιοχή της Παλιάς Πόλης με προσφορά καφέαναψυκτικού στο κάστρο της. Από 21:00 έως 24:00 δείπνο και διασκέδαση στο χώρο της στρατοπεδίας. Κυριακή Από 07:00 έως 07:30 έγερση, πρωινό και ενημέρωση αυτοδυτών. Από 07:30 έως 08:00 ανάληψη καταδυτικού εξοπλισμού. Προετοιμασία. 08:00 έναρξη καταδυτικής δραστηριότητας. Αντικείμενο : ανεύρεση αγνοουμένου σε θαλάσσια περιοχή. Βαθμολογητής εκπαιδευτής αυτοδυτών. Από 12:00 έως 13:00 πέρας αγώνων. 13:00 ανακήρυξη νικητριών ομάδων, επίδοση επάθλων και παράθεση δεξίωσης. 14:00 αποχώρηση των συμμετεχόντων. Το Σάββατο, 20 Ιουνίου, θα πραγματοποιηθεί στο Mönchengladbacher της Γερμανίας (στη Βόρεια Ρηνανία Βεστφαλία, δυτικά του Ντύσελντορφ) ο 26 ος Διεθνής Στρατιωτικός Αγώνας, που οργανώνεται από το Landeskommando NRW, Duesseldorf. Περιλαμβάνει : Τρέξιμο ως ομάδα Προσανατολισμό με χρήση χαρτών, σχεδιαγραμμάτων και πυξίδας Βολή με τυφέκιο G36 και εξομοιωτή SA-80 Αναγνώριση στολών Διέλευση εμποδίων Πρώτες βοήθειες Γενικές στρατιωτικές γνώσεις Πυρόσβεση Η Ομοσπονδία μας δήλωσε συμμετοχή με ομάδα, που συγκρότησε η ΛΕΚΕΔ Στερεάς Ελλάδας και αποτελείται από τους Κων/νο Κωτσικόρο, Χρήστο Τσιαχρή, Θεόδωρο Καλέντζο, Δημήτριο Φλώρο και εφεδρικό τον Σπυρίδωνα Πάτρα. 118 Τολμών

119

120 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 ΛΕΣΧΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΤΑΔΡΟΜΕΩΝ - ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ Ν. ΠΙΕΡΙΑΣ ΑΛΜΑ TANDEM Το μέλος της Λέσχης Ελλήνων Καταδρομέων - Αλεξιπτωτιστών Ν. Πιερίας Παντελιάδης Ισσάκ, στις 26 Οκτωβρίου, είναι το πρώτο μέλος της Λέσχης πουεκπαιδεύτηκε και πραγματοποίησε άλμα TANDEM (δεμένος με τον εκπαιδευτή αλεξιπτωτιστή) από ύψος ft στη ζώνη ρίψεων του ιδιωτικού αεροδρομίου στον Ίκαρο Βοιωτίας. Η Λ.Ε.Κ.ΑΛ. Ν. Πιερίας τον συγχαίρει. Οι εκπαιδευτές Ιωάννης Χαρίτος, Μαρία Καμπούροβα (εικονολήπτρια) και Ισαάκ Παντελιάδης. Ελεύθερη πτώση από τα πόδια Προσγείωση άλματος TANDEM. 120 Τολμών

121 Τολμών 3 Ο ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ ΓΙΑ ΜΕΛΗ ΛΕΣΧΩΝ ΤΗΣ Π.Ο.Ε.Δ. ΚΑΙ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ Η Λέσχη Ελλήνων Καταδρομέων Αλεξιπτωτιστών Ν. Πιερίας διοργάνωσε στις 31 Οκτωβρίου & 01,02 Νοεμβρίου 2008 το 3 ο Σχολείο Νέων Αλεξιπτωτιστών για μέλη σωματείων της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ειδικών Δυνάμεων (Π.Ο.Ε.Δ.) και Σεμινάριο Αγωνιστικής Ακρίβειας Αλεξιπτωτιστών σε συνεργασία με την Σχολή Αλεξιπτωτιστών της Ελληνικής Αεροπορικής Ακαδημίας. Το 3 ο Σχολείο Αλεξιπτωτιστών έλαβε χώρα στο Αεροδρόμιο «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» στη Θεσ/νίκη και στη ζώνη ρίψεων στο Πολύκαστρο-Κιλκίς. Τα μέλη των Λεσχών της Π.Ο.Ε.Δ. που συμμετείχαν στο 3 ο Σχολείο ήταν: 1. Θεολόγος Κόμνιος, Κατερίνη 2. Γεώργιος Ασλάνογλου, Καβάλα 3. Ανδρέας Κιζούμπ, Καβάλα 4. Κων/νος Μακκάς, Λάρισα 5. Δημήτριος Ηλιόπουλος, Λάρισα Η εκπαίδευση περίλαβε θεωρητικά μαθήματα αρχαρίων υπ. Αλεξιπτωτιστών στη Θεσ/νίκη στο Αεροδρόμιο «ΜΑΚΕΔΟ- ΝΙΑ» και εναέρια εκπαίδευση με άλματα στατικού ιμάντα από το ύψος των 3500 ft στη ζώνη ρίψεων στο Πολύκαστρο-Κιλκίς. Στο πλευρό των νέων αλεξιπτωτιστών Θεωρητική εκπαίδευση αλεξιπτωτιστών. Εκπαίδευση εδάφους αλεξιπτωτιστή. Παλιοί και νέοι αλεξιπτωτιστές με τους εκπαιδευτές Ιωάννη Λυκάκη, Μαρία Καμπούροβα στο αεροδρόμιο Πολυκάστρου. Προσγείωση αλεξιπτωτιστή. Οι Λέσχες Ειδικών Δυνάμεων εν...δράσει 121

122 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Αλεξιπτωτιστές κατά τη διάρκεια του Σεμιναρίου. μας παραστάθηκε και ο Πρόεδρος της Π.Ο.Ε.Δ. Αντιστράτηγος ε.α. Αθανάσιος Γαληνός καθώς και πολλοί παλαιοί αλεξιπτωτιστές Λεσχών της Π.Ο.Ε.Δ.. Το 3 ο Σχολείο Αλεξιπτωτιστών Π.Ο.Ε.Δ. ολοκληρώθηκε με άλματα που πραγματοποιήθηκαν μόνο τη Κυριακή μεσημέρι - απόγευμα και αυτό γιατί δεν το επέτρεψαν τα καιρικά φαινόμενα. Το Σεμινάριο Αγωνιστικής Ακρίβειας Αλεξιπτωτιστών έλαβε χώρα στο Αεροδρόμιο «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» στη Θεσ/νίκη στις 31 Οκτωβρίου και ώρα 18:00. Οι Αλεξιπτωτιστές που συμμετείχαν στο Σεμινάριο απόκτησαν γνώσεις σε θέματα αγωνιστικής ακρίβειας και επιδείξεων (DEMO) Αλεξιπτωτιστών. Ομιλητής του Σεμιναρίου ήταν ο Εκπαιδευτής-Εξεταστής Αλεξιπτωτιστών Ιωάννης Λυκάκης. Άλματα δεν πραγματοποιήθηκαν όπως αρχικά είχε προγραμματιστεί και αυτό γιατί δεν το επέτρεψαν τα καιρικά φαινόμενα. 8 Η ΣΕΙΡΑ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ Το μέλος της Λέσχη Ελλήνων Καταδρομέων - Αλεξιπτωτιστών Ν. Πιερίας Θεολόγος Κόμνιος, που εκπαιδεύτηκε στο 3 ο Σχολείο Αλεξιπτωτιστών, αποτελεί την 8 η Σειρά Αλεξιπτωτιστών της Λέσχης. Η Λ.Ε.Κ.ΑΛ. Ν. Πιερίας τον συγχαίρει. 122 Τολμών

123 Τολμών ΛΕΣΧΗ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΩΝ Λέσχη εκπροσώπησε το μέλος μας Έφ. Ανθυπολοχαγός Γεώργιος Μιχούλιας, ο οποίος επέδωσε «Τιμής Ένεκεν» πλακέτα της Λέσχης στον τιμώμενο. Την ημέρα των Θεοφανείων, στη Θεσσαλονίκη, μέλη της Λέσχης μας βούτηξαν για να πιάσουν το Σταυρό. Στη συνέχεια έγινε η καθιερωμένη κοπή της βασιλόπιτάς μας. Ο Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Γιώργος Μιχούλιας επιδίδει την πλακέτα της Λέσχης στον Ταξίαρχο ε.α. Γεώργιο Παπαμελετίου.. Το έτος 2008 ήταν πλήρες από δραστηριότητες για τη ΛΕΕΒ. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένες. -Παγκόσμιο πρωτάθλημα Ιστιοπλοΐας (Tornado). -Πανελλήνιο πρωτάθλημα φουσκωτών σκαφών. -Μαραθώνιος «Μ. Αλέξανδρος» και πολλές άλλες. Άλλη μία από τις δραστηριότητες της Λέσχης ήταν η παρουσία της στην εκδήλωση που οργάνωσε ο Δήμος Ασπροπύργου προς τιμήν του Ταξιάρχου Ειδικών Δυνάμεων εν αποστρατεία Γεωργίου Παπαμελετίου, ο οποίος ως Ταγματάρχης-Διοικητής της Α Μοίρας Καταδρομών (Μάλεμε Χανίων) ήταν επικεφαλής 344 Καταδρομέων στην πιο παράτολμη επιχείρηση αερομεταφοράς, αυτήν που έγινε τη νύχτα 21/22 Ιουλίου 1974 από την Κρήτη στην Κύπρο, με αεροσκάφη «Nor-atlas», καθώς επίσης στις νικηφόρες μάχες του αεροδρομίου Λευκωσίας και στην μετέπειτα απόκρουση των δυνάμεων εισβολής. Τη Η βασιλόπιττα της Λέσχης Τελευταία δραστηριότητα ήταν η επίσκεψη μελών της Λέσχης μας στο Κ.Ε.Ο.Α.Χ., στον Όλυμπο. Με την ευκαιρία η Λέσχη ευχαριστεί τη διοίκηση και το προσωπικό του Κ.Ε.Ο.Α.Χ. για την άψογη φιλοξενία. Από την επίσκεψη στο ΚΕΟΑΧ. Τα μέλη της Λ.Ε.Ε.Β. έφ. Ανθυπολοχαγός Γεώργιος Μιχούλιας και Καταδρομέας Ο.Υ.Κ. Τίφων Καλοψυχάκης με τον ιοικητή και τον Υποδιοικητή. Το ημερολόγιο ης Λέσχης για το 2009.

124 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΩΝ Το εσώφυλλο Το εξώφυλλο της Χριστουγεννιάτικης κάρτας του Συνδέσμου Το εξώφυλλο του ημερολογίου του Συνδέσμου

125 Στις 10, 11 και 12 Νοεμβρίου 2008 η Λέσχη μας συμμετείχε στην κατάσβεση πυρκαγιάς στη θέση «ΚΟΜΙΤΣΑ» του Αγίου Όρους με το πυροσβεστικό όχημα ΚΗΙ 9445 και εννέα μέλη μας : Άγγελος, Κατσάγγελος, Θρασύβουλος Πάππας, Γεώργιος Λαγόντζος, Βασίλειος Τσαμπουρίδης, Αναστάσιος Σαϊτιώτης, Ιωάννης Ηλίας, Φάνης Αξιώτης, Λεοντσάκος Σταμπουλής και Ιωάννης Κατσαμούρης. ΛΕΣΧΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΝΟΜΟΥ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Ν. ΠΕΛΛΑΣ «ΔΟΚΙΜΟΣ ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΜΙΜΙΛΙΔΗΣ» Το χρυσό μετάλλιο στους πανελλήνιους αγώνες σκοποβολής κατέκτησε το Σάββατο ο μαθητής της Γ Λυκείου ΣΦΟΥΓΓΑΡΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ κερδίζοντας στο ποιο διαδεδομένο Ολυμπιακό Άθλημα το Αεροβόλο Τυφέκιο στην κατηγορία των Εφήβων με 676,4 ( ,4). Ο Γιώργος είναι ενεργό μέλος του Συλλόγου μας, συμμετέχει σε όλες τις εκδηλώσεις, θέλει να υπηρετήσει μόνο στις ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ, είναι πλήρως εξοπλισμένος με στολές παραλλαγής, φουλάρια, μπερέδες και άλλα καταδρομικά υλικά και πρώτος και καλύτερος σε όλες τις παρελάσεις στα Γιαννιτσά. Μακάρι να είχαμε και πολλούς άλλους νέους της αντίληψης του Γιώργου Σφουγγαρά. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΤΑΔΡΟΜΕΩΝ & ΕΙΔΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Ν. ΚΑΒΑΛΑΣ Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΕΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Στις 9 Νοεμβρίου 2008 πραγματοποιήθηκαν αρχαιρεσίες, από τις οποίες προέκυψε το νέο Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου μας, που έχει ως ακολούθως : Πρόεδρος: Γεώργιος Ζαφειρίου Αντιπρόεδρος: Στέφανος Παντζαρτζής Γεν. Γραμματέας: Κων/νος Μπάνος Ταμίας: Χρήστος Βουρλιώτης Υπεύθυνος Δημ. Σχέσεων: Ιορδάνης Κωνσταντινίδης Υπεύθυνος Δραστηριοτήτων: Δημήτριος Ψάλτης Υπεύθυνος Εκδηλώσεων: Δημήτριος Παπαδόπουλος Επικεφαλής Ε.Δ.Ο.Π.Α: Στέφανος Παντζαρτζής Αντιπρόσωποι στην ΠΟΕΔ: Γεώργιος Ζαφειρίου, Διογένης Ξακόπουλος, Στέφανος Παντζαρτζής, Ιορδάνης Κωνσταντινίδης νεδγεώργιος Ζαφειρίους Ξακόπουλος, Στέφανος Παντζαρτζής, Ιορδάνης Κωνσταντινίδης

126 ΛΕΣΧΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΝΟΜΟΥ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Β' ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2008 Περίπολοι πυρασφάλειας και συμμετοχή σε κατάσβεση πυρκαγιάς στην περιοχή Καλομοίρας Τρικάλων. Αύγουστος Τμήμα της Ομάδας Διάσωσης της ΛΕΔ Τρικάλων πήρε μέρος στους ΙΔ Πανελλήνιους Αγώνες Εφέδρων Καταδρομέων Διασωστικών Ομάδων στην περιοχή Δράμας. Η διεξαγωγή των αγώνων ήταν πλήρως υποστηριζόμενη από την τοπική Λέσχη Ραδιοερασιτεχνών, το τοπικό τμήμα εθελοντών του Ερυθρού Σταυρού, καθώς επίσης και κλιμάκιο του Ε.Κ.Α.Β. Το σενάριο περιελάμβανε την εύρεση όσο το δυνατόν ταχύτερα από τις Ομάδες Διάσωσης 8 θεωρητικών σημείων συμβάντων. Με την εύρεση αυτών των σημείων οι Ομάδες εξετάζονταν σε θεωρητικό αλλά και πρακτικό επίπεδο σε αντικείμενα τόσο υγειονομικά όσο και πρώτων βοηθειών από τα ειδικά κλιμάκια του Ε.Κ.Α.Β. και του Ερυθρού Σταυρού. Όπως υπολογίστηκε, η απόσταση μεταξύ των 8 σημείων που έπρεπε να διανυθεί για την επιτυχή ολοκλήρωση του αγώνα ήταν 31 χιλιόμετρα και απαιτούσε περίπου 9 ώρες πεζοπορία σε δασώδη περιοχή. Η Λέσχη Ειδικών Δυνάμεων Τρικάλων μπορεί να μην κατάφερε να είναι στην πρώτη τριάδα, αλλά έτυχε θερμής υποδοχής από τις άλλες διαγωνιζόμενες Λέσχες, λόγω της ανελλιπούς παρουσίας της από το 2006 σε όλους τους Πανελλήνιους αγώνες σε οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας. Για περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα μας Συμμετοχή στους Ι Πανελλήνιους Αγώνες Εφ. Καταδρομέων- ιασωστικών Ομάδων στην περιοχή ράμας. Σεπτέμβριος 2008

127 ...ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Τολμών Συμμετοχή σε σεμινάριο αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Σεπτέμβριος Συμμετοχή στην παρέλαση της 28 ης Οκτωβρίου. Πραγματοποίηση άσκησης στο στίβο μάχης του πεδίου βολής Χρυσαυγής Τρικάλων. Οκτώβριος 2008 Καταρρίχηση από γέφυρα. Νοέμβριος 2008.

128 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Με βάση προηγούμενη πρόταση της Λ.Ε.Δ. Τρικάλων, πραγματοποιήθηκε η προγραμματισμένη για το Νοέμβριο συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ειδικών Δυνάμεων για πρώτη φορά στον Νομό μας και συγκεκριμένα στην Πύλη Τρικάλων, με πολύ μεγάλη επιτυχία. Η επιτυχία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως στην πολύ μεγάλη συμμετοχή μελών Λεσχών της ΠΟΕΔ από διαφορετικούς νομούς, όπως Φλώρινας, Χαλκιδικής, Θεσσαλονίκης, Φθιώτιδας, Λάρισας και Καβάλας. Η έναρξη της συνεδρίασης του Διοικητικού Συμβουλίου της Π.Ο.Ε.Δ. πραγματοποιήθηκε παρουσία 40 ατόμων, με εκπροσώπηση από όλους τους τοπικούς φορείς της αυτοδιοίκησης και των Σωμάτων Ασφαλείας του Νομού μας, τους οποίους ευχαριστούμε θερμά. Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση εκπροσωπήθηκε από τον Αντινομάρχη κ. Αλεξίου, η Πολιτική Προστασία από τον προϊστάμενό της Υποστράτηγο κ. Μάμαλη, η Πυροσβεστική Υπηρεσία Τρικάλων από τον υποδιοικητή της κ. Σπανό (τον οποίο ευχαριστούμε πολύ για τα καλά λόγια, με τα οποία αναφέρθηκε στη Λέσχη μας) και το κλιμάκιο της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στην Πύλη από το Διοικητή της. Βεβαίως ήταν παρών, αφού ήταν ο οικοδεσπότης μας, και ο Δήμαρχος Πύλης κ. Κων. Κουφογάζος, τον οποίο θέλουμε να ευχαριστήσουμε πάρα πολύ για τη φιλοξενία, τη συνεργασία και τη βοήθεια, που παρείχε στη Λέσχη μας και που χωρίς τα παραπάνω πολύ Φιλοξενία και οργάνωση της συνεδρίασης του ιοικητικού Συμβουλίου της Π.Ο.Ε.. Νοέμβριος δύσκολα θα πραγματοποιούνταν μια τόσο επιτυχημένη εκδήλωση. Για την εξαιρετικά σημαντική βοήθειά του απονεμήθηκαν στο Δήμαρχο Πύλης κ. Κων. Κουφογάζο τιμητικές πλακέτες της Πανελλή- Απόψεις από τη συνεδρίαση του.σ. στην αίθουσα του ημοτικού Συμβουλίου Πύλης Τρικάλων. 128 Τολμών

129 Τολμών Ο Πρόεδρος της ΠΟΕ προσφέρει την πλακέτα της Ομοσπονδίας στο ήμαρχο Πύλης Από το γεύμα στη Λ.Α.Φ. Τρικάλων. Ο Tαξίαρχος - ιοικητής της ΣΜΥ μεταξύ των Προέδρων της ΠΟΕ και της ΛΕ Τρικάλων νιας Ομοσπονδίας Ειδικών Δυνάμεων από τον Πρόεδρό της Αντιστράτηγο ε.α. Αθανάσιο Γαληνό και της Λέσχης Ειδικών Δυνάμεων Τρικάλων από τον Πρόεδρό της Λουκά Σκύφτα. Όπως είπε και στον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος της Π.Ο.Ε.Δ. Αντιστράτηγος ε.α. Αθ. Γαληνός, ήταν η καλύτερα οργανωμένη εκδήλωση, που έχει λάβει χώρα στα πλαίσια της συνεδρίασης του Διοικητικού Συμβουλίου. Για όλα τα παραπάνω η Λ.Ε.Δ. Τρικάλων ενέταξε στα μητρώα της ως τιμητικό μέλος το Δήμαρχο Πύλης κ. Κων. Κουφογάζο. Στα πλαίσια της συνεδρίασης, σχολιάστηκαν όλα τα θέματα ημερησίας διατάξεως και επικυρώθηκαν οι προηγούμενες αποφάσεις της Ομοσπονδίας. Για περισσότερες πληροφορίες στο Την επόμενη μέρα, ο Ανώτερος Διοικητής Φρουράς Τρικάλων και Διοικητής της Σ.Μ.Υ. Ταξίαρχος Αθανάσιος Τσέλιος, παρέθεσε γεύμα στη Λ.Α.Φ. Τρικάλων προς τιμήν του Δ.Σ. της Π.Ο.Ε.Δ. και των υπολοίπων μελών της αποστολής. Η τιμή και η χαρά ήταν αμφίδρομη αφού συναντήθηκε το χθες και το σήμερα των ειδικοδυναμιτών. Συγκίνηση υπήρξε όταν η ιστορία και οι αναμνήσεις του καταδρομικού χθες του Αντιστρατήγου ε.α. Αθανασίου Γαληνού και του Ταξιάρχου Αθανασίου Τσέλιου συναντήθηκαν, αφού έτυχε να συνυπηρετούν στις Ειδικές Δυνάμεις κατά το παρελθόν. Επικράτησε μια ωραία και χαρούμενη ατμόσφαιρα με ωραία εδέσματα και άφθονο κρασί. Οι πρόεδροι και οι αντιπροσωπείες από αρκετές Λέσχες της χώρας μας είχαν την ευκαιρία να ανταλλάξουν απόψεις για την εκπαίδευση των μελών μας και για την προσέλκυση περισσότερων μελών. Παρόντες ήταν ο Γ. Γραμματέας της ΠΟΕΔ Υποστράτηγος ε.α. Ελευθέριος Μαυρουδής, ο Α Αντιπρόεδρος της Π.Ο.Ε.Δ. και Πρόεδρος της Λέσχης Χαλκιδικής Άγγελος Κατσάγγελος, ο Αντιπρόεδρος της ίδιας Λέσχης Θρασύβουλος Πάππας, ο Πρόεδρος της Λέσχης Στερεάς Ελλάδας και μέλος του Δ.Σ. της Π.Ο.Ε.Δ. Κων. Θάνος, ο Ταμίας της Π.Ο.Ε.Δ. Φώτης Κωνσταντινάκης, ο Ειδικός Γραμματέας Χάρης Δεληολάνης, ο Πρόεδρος της Λέσχης Πιερίας Αντώνιος Μαστροθανάσης, ο Γ. Γραμματέας της ίδιας Λέσχης Χρήστος Καραθάνας, ο Πρόεδρος της Λέσχης Φλώρινας με το Γ. Γραμματέα και μέλη της Λέσχης Λάρισας. Η ωραία εκδήλωση έκλεισε με απονομή πλακετών τιμής ένεκεν προς τον Διοικητική της Σ.Μ.Υ. από τον Πρόεδρο της Π.Ο.Ε.Δ. και από τον Πρόεδρο της Λ.Ε.Δ. Τρικάλων Λουκά Σκύφτα. Οι Λέσχες Ειδικών Δυνάμεων εν...δράσει 129

130 ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΚΟΜΑΝΤΟΣ 74» ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ Οι δύο όψεις του δίπτυχου ημερολογίου του Συνδέσμου

131 Τολμών ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Αθήνα 12 Ιανουαρίου 2009 Αρ. πρωτ.: 88 Αγαπητοί καταδρομείς ευχόμαστε το νέο έτος 2009 να σας φέρει οικογενειακή υγεία, αγάπη ευτυχία και επιτυχία στις δουλειές σας. Θέματα: «Εκδηλώσεις -Γ.Σ. 9/11/ Αρχαιρεσίες - Αιτήματα - Οικονομικά - Διάφορα» Α. Πρόγραμμα Εκδηλώσεων 1. Κυριακή 25 Ιανουαρίου: Ετήσιος χορός και κοπή πίτας. Την τελευταία Κυριακή του Ιανουαρίου, το μεσημέρι ώρα 12:00, θα γίνουν ο ετήσιος χορός και η κοπή της πίτας του Συλλόγου μας από το Διευθυντή Ειδικών Δυνάμεων Υποστράτηγο κ. Ιωάννη Ζάρα και το Διοικητή μας κ. Γεώργιο Παπαμελετίου, στην κοσμική ταβέρνα «Συντροφιά», που βρίσκεται στην οδό Π. Προκοπίου 24, Νίκαια, τηλέφωνο και fax Τιμή πρόσκλησης 25 ευρώ και όλα πληρωμένα. Για προσκλήσεις, δώρα για τη λαχειοφόρο και λοιπές πληροφορίες στα τηλέφωνα των μελών του Δ.Σ. Τα μέλη μας από την επαρχία, που έχουν παιδιά στην Αθήνα, να τα ενημερώσουν να έρθουν στο χορό, να συμμετέχουν στις εκδηλώσεις και να περνούν από τα γραφεία του Συλλόγου. Το Διοικητικό Συμβούλιο ευχαριστεί πολύ τον Πρόεδρο και τα Μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού, για τη χορήγηση τριακοσίων (300) ευρώ για τα έξοδα της τελετής κοπής της πίτας. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον κ. Ελευθέριο Μπουικίδη, για το σε ετήσια βάση ενδιαφέρον του για το Σύλλογο. Θα τιμηθούν ο Νομάρχης Αθήνας κ. Ιωάννης Σγουρός και ο τέως Γενικός Διευθυντής της Νομαρχίας κ. Ανδρέας Σκαρτσίλας, για τη συνδρομή τους στην έγκριση συμμετοχής μας στις εθνικές παρελάσεις και ειδικά της Αθήνας, από το έτος Τετάρτη 25 Μαρτίου: Παρέλαση, Πλατεία Συντάγματος, Αθήνα Την Τετάρτη 25 Μαρτίου και ώρα 09:00 το πρωί θα συμμετάσχουμε στη στρατιωτική παρέλαση, που θα γίνει στην Πλατεία Συντάγματος, στην Αθήνα. Όσοι ενδιαφέρεσθε να λάβετε μέρος στην παρέλαση στην Αθήνα και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, να επικοινωνήσετε με το Σύλλογο μέχρι την 1η Μαρτίου, για να παραλάβετε και τα σχετικά διακριτικά, που θέλουν ράψιμο στις στολές. Όσοι επιθυμείτε να παρελάσετε στη αντίστοιχη παρέλαση στη Θεσσαλονίκη, να επικοινωνήσετε με τον πολεμικό αντιπρόσωπο του Συλλόγου μας στο νομό Θεσσαλονίκης, συμπολεμιστή κ. Δημήτριο Κολιντζίκη, τηλέφωνα και Οι πολεμικοί αντιπρόσωποί μας να φροντίσουν, σε συνεργασία με το Σύλλογο, να συμμετέχουν με τα τοπικά μέλη μας, κάθε χρόνο, στις παρελάσεις, που γίνονται στις εθνικές εορτές στο νομό τους. Μετά την παρέλαση της Αθήνας, θα ακολουθήσει μικρή δεξίωση με σχετικούς μεζέδες, βακαλάο κλπ, για τα μέληπαρελάσαντες με τις οικογένειές τους και φίλους του Συλλόγου μας, στα γραφεία του Συλλόγου, με έξοδα φίλων. Δεχόμαστε προτάσεις. Διαφορετικά «ρεφενέ». 3. Κυριακή 10 Μαΐου: Παρέλαση στη Γραβιά Φωκίδας Την Κυριακή 10 Μαΐου και ώρα 09:00 το πρωί, θα συμμετάσχουμε στην παρέλαση, που θα γίνει στη Γραβιά Φωκίδας. Επειδή η ημερομηνία δεν είναι οριστική, όσοι ενδιαφέρεσθε να λάβετε μέρος στην παρέλαση, να επικοινωνήσετε με το Σύλλογο μέχρι τη 15η Απριλίου. 4. Κυριακή 31 Μαΐου, Καβούρι Αττικής και Ρεντίνα Θεσσαλονίκης. Το ετήσιο μνημόσυνο των πεσόντων Καταδρομέων θα γίνει: α. Αθήνα (Καβούρι) την τελευταία Κυριακή του Μαΐου, 31 του μήνα, ώρα 11:00 το πρωί. β. Θεσσαλονίκη (Ρεντίνα) την ίδια μέρα και ώρα. Μετά το μνημόσυνο θα συ- Οι Λέσχες Ειδικών Δυνάμεων εν...δράσει 131

132 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 γκεντρωθούμε στο κιόσκι, όπως πέρυσι, για ενημέρωση από τον πρόεδρο κλπ. Πληροφορίες στο Σύλλογο και στον πολεμικό αντιπρόσωπο του Συλλόγου μας στο νομό Θεσσαλονίκης, συμπολεμιστή κ. Δημήτριο Κολιντζίκη. Και στις δύο εκδηλώσεις μπορείτε να συμμετέχετε με την οικογένειά σας και φίλους σας. Μετά το πέρας της τελετής των μνημόσυνων και στις δύο εκδηλώσεις θα ακολουθήσει μικρή δεξίωση στους τόπους των τελετών, με φροντίδα της Διεύθυνσης Ειδικών Δυνάμεων του Γενικού Επιτελείου Στρατού. 5. Κυριακή 28 Ιουνίου: Όγδοη Παγκρήτια Συγκέντρωση στα Χανιά Την τελευταία Κυριακή του Ιουνίου, 28 του μήνα, θα γίνει η όγδοη παγκρήτια συγκέντρωση των μελών του Συλλόγου μας στο Νομό Χανίων. Περισσότερες πληροφορίες, εκτός της ημερομηνίας που είναι οριστική, θα έχετε στην επόμενη επιστολή. Β. Αποφάσεις-Αρχαιρεσίες στη Γενική Συνέλευση της 9ης Νοεμβρίου. 1. Εγκρίθηκαν ομόφωνα: α. Τα πεπραγμένα διαχειριστικών ετών Νοέμβριος 2005-Οκτώβριος 2008 και απαλλάχτηκε το Διοικητικό Συμβούλιο από κάθε ευθύνη, β. ο οικονομικός απολογισμός της τριετίας σύμφωνα με την Έκθεση της Εξελεγκτικής Επιτροπής και γ. ο προϋπολογισμός διαχειριστικών ετών Νοέμβριος Δεκέμβριος Προτάθηκε και έγινε ομόφωνα αποδεχτό, α. οι τακτικές Γενικές Συνελεύσεις των μελών του Συλλόγου μας να γίνονται, σύμφωνα με το καταστατικό, κάθε τρία (3) χρόνια, την τελευταία Κυριακή του Γενάρη, μαζί με την κοπή της πίτας και συνεστίαση, αντί του μήνα Νοέμβρη και β. οι επόμενες τακτικές Γενικές Συνελεύσεις των μελών του Συλλόγου μας να γίνουν σε μεγάλες περιφερειακές πόλεις, αρχής γενομένης από τη Θεσσαλονίκη, στην οποία θα πραγματοποιηθεί η επόμενη τακτική Γενική Συνέλευση των μελών του Συλλόγου μαζί με την κοπή της πίτας και συνεστίαση, την τελευταία Κυριακή του Γενάρη του έτους Η Γενική Συνέλευση εξουσιοδότησε το Διοικητικό Συμβούλιο για το χειρισμό του θέματος «Λήψη μέτρων για την προστασία της ιστορίας μας από τους παντοειδείς χρήστες της, επειδή δεν παραβρέθηκε κανένας από τους εμπλεκόμενους». «Λεβέντες γιατί μας αποφεύγετε»; 4. Εκλέχτηκαν μέλη για το Διοικητικό Συμβούλιο, την Εξελεγκτική Επιτροπή και Περιφερειακοί Αντιπρόσωποι, για τα έτη Γ. Αιτήματα 1. Άδειες εκμετάλλευσης περιπτέρων Για τη χορήγηση των αδειών εκμετάλλευσης περιπτέρων σε ορισμένες κατηγορίες συμπολεμιστών μας, που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις, σύμφωνα με νόμο 3648/2008, όπως μας πληροφόρησαν οι αρμόδιοι, πριν πέντε μέρες, η έκδοση του σχετικού Προεδρικού Διατάγματος θα ολοκληρωθεί μέσα στους επόμενους 2-3 μήνες. 2. Αναμνηστικό μετάλλιο της πολιτείας Όσοι συμπολεμιστές α. δεν έχουν πάρει το μετάλλιο και το δίπλωμα του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας για τη συμμετοχή τους στις πολεμικές επιχειρήσεις της Κύπρου και β. όσοι έχουν πρόβλημα με τη λάθος αναγραφή του ονόματός τους στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, το οποίο γνωρίζουν από προηγούμενη επιστολή μας, να μας στείλουν Υπεύθυνη Δήλωση συμπληρωμένη με τα ατομικά στοιχεία τους γραμμένα με μικρά γράμματα. Τα άλλα θα τα φτιάξουμε εμείς. Πρέπει να γνωρίζετε ότι καθυστερείτε και τους άλλους, που έχουν στείλει τις υπεύθυνες δηλώσεις. Γι αυτό τέλος Ιανουαρίου θα στείλουμε όσα δικαιολογητικά έχουμε συγκεντρώσει και δε θα ασχοληθούμε ξανά με το θέμα αυτό. 3. Αγωγές Η συζήτηση των αγωγών ξεκίνησε από τον Ιούνιο του έτους 2008 από τα μέλη μας, που έχουν βιοποριστικά προβλήματα. Κρίθηκε όμως σκόπιμο, μετά από ενημέρωση των δικηγόρων μας, η διαδικασία να ανασταλεί προσωρινά, μέχρι να εκδοθεί η απόφαση του Αρείου Πάγου, στον οποίο προσέφυγε το Δημόσιο, κατά της τελεσίδικης 132 Τολμών

133 Τολμών απόφασης του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών, υπέρ του συμπολεμιστή μας Κρυούση Θωμά, με την οποία γίνονται δεχτά τα αιτήματά του, μεταξύ των οποίων και η καταβολή ποσού ευρώ. Ο Άρειος Πάγος δε δικάζει, εξετάζει τη σωστή ή μη εφαρμογή των διατάξεων των σχετικών νόμων, που λήφθηκαν υπόψη για την έκδοση της απόφασης του Εφετείου. Τα δικαιολογητικά που μας στείλατε θα τα χρησιμοποιήσουμε αργότερα. Περισσότερες πληροφορίες στους δικηγόρους κ. κ. Κώστα Τσακίρη και Στέλλα Συλεούνη- Τσακίρη, τηλ Τα δέκα μέλη μας, που έχουν υποβάλει αγωγή και δεν έχουν καταβάλει τα σχετικά έξοδα, - δε μιλάμε για αμοιβή, γιατί αυτή θα καταβληθεί, εφόσον έχουμε επιτυχή έκβαση των υποθέσεών μας - πρέπει να γνωρίζουν ότι μας έχουν εκθέσει για καθαρά ατομική τους υπόθεση, γι αυτό θα ήταν καλύτερο να μας πάρουν τηλέφωνο αμέσως μετά τη λήψη της παρούσας, πριν λάβουν σχετική έτοιμη επιστολή. Περισσότερες πληροφορίες στο Σύλλογο. 4. Λοιπά αιτήματα -Ενέργειες μαζί με το σύλλογο Πολεμιστών ΕΛ. ΔΥ. Κ. 74 Είχαμε συναντήσεις με την πολιτική ηγεσία των Υπουργείων Απασχόλησης και Εσωτερικών - Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Οι αρμόδιοι μας διαβεβαίωσαν ότι τα αιτήματά μας α. ένταξη στις προστατευτικές διατάξεις του άρθρου 1 του Νόμου 2643/98 και β. του ΝΔ 582/1970, που αφορούν μοριοδότηση των παιδιών μας στους διαγωνισμούς για προσλήψεις στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και για την εισαγωγή τους στις παραγωγικές σχολές της Αστυνομίας, αντίστοιχα, έχουν συμπεριληφθεί σε υπό ψήφιση νομοσχέδια. Το αίτημά μας για την αναγνώριση του χρόνου παραμονής μας στην Κύπρο, από και μετά, ως συντάξιμου με δαπάνη του δημοσίου θα εξεταστεί, σε συνδυασμό με το προκαλούμενο κόστος. Δ. Οικονομικά Ζητάμε συγνώμη από τα μέλη μας, που δεν μπορέσαμε να ικανοποιήσουμε το αίτημά τους για μικρή οικονομική ενίσχυση, για κάλυψη στοιχειωδών αναγκών, οι οποίες τους παρουσιάστηκαν το τελευταίο διάστημα. Πρέπει να γνωρίζετε ότι, σύμφωνα με τον τριετή απολογισμό, που έγινε στη Γενική Συνέλευση, οικονομικά ο Σύλλογος παρουσίασε παθητικό περίπου διακοσίων (200) ευρώ και ότι με τη συνδρομή σας (μπλοκάκι) και μόνο καλύπτονται όλες οι δραστηριότητες του Συλλόγου. (Το κόστος πλακετών, παρασήμων, φανελών, dvd, οργάνωσης των εκδηλώσεων απονομής, μετακόμισης και Γενικής Συνέλευσης ανήλθε στο ποσό των σαράντα πέντε χιλιάδων (45.000) ευρώ περίπου). Οι λογαριασμοί του Συλλόγου μας για οικονομική ενίσχυση είναι στις τράπεζες: ALPHA Πίστεως , Κύπρου , Εμπορική και Ελληνική και με επιταγή στη Διεύθυνση του Συλλόγου. Παρακαλούμε να γράφετε το όνομά σας στις καταθέσεις σας, για να σας στέλνουμε τις αποδείξεις και να αναφέρουμε το όνομά σας, στην ετήσια οικονομική κατάσταση. Τέλος, με ομόφωνη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου, διορθώνεται η λάθος τακτική των προηγούμενων Διοικητικών Συμβουλίων και θα ανασταλεί η αποστολή επιστολής στα μέλη μας : 1. που δεν έχουν αναγραφεί ποτέ τα ονόματα τους στο μπλοκάκι συνδρομών 2. που ξέχασαν οικονομικά το σύλλογο και 3. που αποκομίζουν πολλαπλάσια οφέλη της συνδρομής των σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων του Συλλόγου και των τακτικά συνεισφερόντων μελών και φίλων, μέχρι να βάλουν το χέρι στην τσέπη, εφόσον βέβαια το επιθυμούν. Ε. Διάφορα 1. Έκδοση Βιβλίου. Με την από ομόφωνη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου έγινε αποδεχτή η πρόταση των δημοσιογράφων της NET κ. Γιάννη Φασουλά, Νάξου 3, ΤΚ 16122, Καισαριανή, τηλ , κιν και e- mail: gfas@otenet.gr και Γιάννη Σκάλκου, Λεωφόρος Μεσογείων 432, TK 15342, Αγία Παρασκευή, τηλ , fax Οι Λέσχες Ειδικών Δυνάμεων εν...δράσει 133

134 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ και i.skalkow@ratliament.gr για τη συγγραφή αφιλοκερδώς βιβλίου με την ιστορία μας. Σύμφωνα με τα πρακτικά, συμφωνήσαμε να γίνει η συγγραφή του βιβλίου και πριν την έκδοσή του να ελεγχθεί από επιτροπή αποτελούμενη από το Διοικητικό Συμβούλιο και από μέλη μας αξιωματικούς και καταδρομείς, που ήσαν παρόντες στα γεγονότα, που θα περιγράφονται σε αυτό. Μετά τον έλεγχο, αφού γίνουν οι διορθώσεις-προσθαφαιρέσεις, όπου και αν απαιτηθεί, για πλήρη αντικειμενικότητα στην περιγραφή των γεγονότων, θα δοθεί η έγκριση να εκδοθεί και να κυκλοφορήσει το βιβλίο μας. Οι συγγραφείς ευελπιστούν ότι θα κάνουν την πρώτη παρουσίαση του βιβλίου τον Ιούλιο στο Μάλεμε. Για να γίνει βέβαια αυτό, για το οποίο αγωνιζόμαστε εδώ και τριάντα και πλέον χρόνια, χρειάζεται η συνολική συλλογική βοήθεια όλων των μελών του Συλλόγου. Για το λόγο αυτό, όλοι μόλις πάρετε την επιστολή, να περιγράψετε με λεπτομέρεια τα γεγονότα, που ζήσατε και να τα στείλετε με ότι άλλο σχετικό υλικό έχετε, φωτογραφίες, ντοκουμέντα κλπ, στα παραπάνω των δημοσιογράφων ή στο fax του Συλλόγου Πρέπει να γνωρίζετε ότι, έτσι όπως θα περιγράψετε τα γεγονότα, έτσι θα διατυπωθούν και στο βιβλίο, χωρίς καμιά αλλαγή και με την υπογραφή και ευθύνη σας. Τέλος να μας στείλετε και μια φωτογραφία στρατιωτική της εποχής εκείνης, για να καταχωρηθεί στο βιβλίο. Για περισσότερες πληροφορίες για το θέμα αυτό στους ανωτέρω δημοσιογράφους και στο Σύλλογο. Το Διοικητικό Συμβούλιο ευχαριστεί πολύ και συγχαίρει τους παραπάνω δημοσιογράφους, για την ευγενή διάθεση, προσφορά και καλοσύνη, να συγγράψουν αφιλοκερδώς το βιβλίο της ιστορίας μας. 2. Μνημείο Περιστερίου Φέτος, λόγω διάσπασης αυτών που πρωταγωνίστησαν στη δημιουργία του μνημείου, προγραμματίστηκαν από αυτούς δύο μνημόσυνα, τους μήνες Ιούλιο και Σεπτέμβριο, αντίστοιχα. Δε γνωρίζουμε αν έγιναν και πότε και αν συμμετείχε ο Δήμος ή αν έγινε και τρίτο από το Δήμο. Αυτό όμως που γνωρίζουμε, ότι έγινε, είναι ότι το μνημείο υπέστη βανδαλισμούς με πίσσες και λοιπές ακαθαρσίες. Κύριε Δήμαρχε, κύριοι Αντιδήμαρχοι και κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι δε βλάπτει λίγος σεβασμός προς τους νεκρούς Ήρωες και τους συγγενείς των, των οποίων τα ονόματα αναγράφονται σωστά στο μνημείο, γιατί όπως πολύ καλά γνωρίζετε στην πλειοψηφία τους είναι γραμμένα λάθος, αφού δόθηκαν από τους παραπάνω, κρυφά από τους Συλλόγους «ΕΛ.ΔΥ.Κ 74» και «ΚΟΜΑΝΤΟΣ 74», τους οποίους και αφορά κατεξοχήν το Μνημείο. Πάντως πληροφορηθήκαμε ότι υπήρξε και χορηγός της τελετής, με τον οποίο επικοινωνήσαμε. 3. Υπόθεση Ομάδας «κομάντος σαμποτέρ 1967» Πατεράκη και άλλων έξι ή οκτώ. Για την ανωτέρω υπόθεση στείλαμε σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς δημόσιους, ιδιωτικούς και μεμονωμένα άτομα εξασέλιδη επιστολή με πληθώρα σχετικών ερωτημάτων, για την ύπαρξη ή μη της ανωτέρω ομάδας. Δυστυχώς δε μας απάντησε κανένας και σε κανένα ερώτημα. Πήρε τηλέφωνο τον πρόεδρο μόνο ο κ. Σαββίδης, ένας από τους εμπλεκόμενους στην οικονομική ενίσχυση της όλης υπόθεσης και των αδύναμων πολεμιστών έτους 1974 και του είπε ότι: «τα χρήματα, τριάντα (30.000) χιλιάδες ευρώ, δε συγκεντρώθηκαν μετά από έρανο, αλλά από αυτόν και δύο φίλους του και ότι δόθηκαν στους κ. κ....» αναφέροντας πέντε ονόματα. Από όσα γνωρίζουμε, μερικοί δεν έχουν ανάγκη. Φυσικά εμείς θα συνεχίσουμε την έρευνα της όλης υπόθεσης, για να γνωρίσουμε: Ποιος είναι ο εγκέφαλος της όλης «ιστορίας», την πηγή των χρημάτων, το ποσό που συγκεντρώθηκε, το νόμιμο της διαδικασίας, σε ποιους δόθηκαν, ποιοι τους έδωσαν τα ονόματά τους και γιατί αποκλείστηκαν οι αναξιοπαθούντες του Συλλόγου μας. Βέβαια, ο κ. Σαββίδης δεν ξαναπήρε τηλέφωνο, ενώ είχε συμφωνήσει να ξαναμιλήσει το ίδιο βράδυ με τον πρόεδρο στο γραφείο και να έχει και κάποια συνάντηση, όταν ανέβει στην Ελλάδα. Του απάντησε δε «ότι ο κ. Χατζηκτωρής του έδω- 134 Τολμών

135 Τολμών σε την επιστολή, που του στείλαμε με fax, μετά από ένα μήνα». «Λεβέντες γιατί μας αποφεύγετε»; 4. Επιστολή και ημερολόγιο τσέπης, χωρίς ιστοσελίδα και Στα συνοπτικά ημερολόγια τσέπης του νέου έτους 2009, όπως και στην επιστολή, θα παρατηρήσετε ότι λείπει η ιστοσελίδα και το μας, www. comandos74.gr. Στη συνέχεια της επιστολής αναλύεται το πρόβλημα, που ανέκυψε με το δημιουργό της ιστοσελίδας του Συλλόγου, ο οποίος ισχυρίζεται ότι το domain name: gr, του ανήκει και ότι μέχρι τώρα το παρείχε δωρεάν. Ο Σύλλογος έχει την ακριβώς αντίθετη άποψη. Και η επιστολή συνεχίζεται ως εξής: Ο Σύλλογος «ΚΟΜΑΝΤΟΣ 74» (κινητή, ακίνητη και άυλη περιουσία του) ανήκει από την ίδρυσή του και θα ανήκει στους συγγενείς των νεκρών Ηρώων μας και τους συμπολεμιστές μας, που θυσιάστηκαν και αγωνίστηκαν για τα εθνικά ιδεώδη. Επομένως, δεν τίθεται για μας θέμα παραχώρησης ποτέ και από κανένα και δεν υφίσταται κάτι, που θα συζητήσουμε για να το αποδεχτούμε. Σύμφωνα δε με το τελευταίο άρθρο του καταστατικού, άρθρο 35, όταν μείνουμε στη ζωή κάτω από είκοσι μέλη, ο Σύλλογός μας θα παραχωρηθεί στη Διεύθυνση Ειδικών Δυνάμεων, για την προστασία του από κάθε... Μέχρι τότε όμως η αρμοδιότητα αυτή ανήκει στο εκάστοτε Διοικητικό Συμβούλιο. Τέλος, σας γνωρίζουμε ότι, με ομόφωνη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου, έχουν ήδη ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων μας πανταχόθεν. Για την επιστολή θα μάθετε την αλήθεια, γιατί κρύβει πολλά, προσεχώς και μάλλον από τους..., ο νοών νοείτο Ευχαριστήρια Το νεοεκλεγέν Διοικητικό Συμβούλιο ευχαριστεί πολύ: Τον πρόεδρο και το γραμματέα της Γενικής Συνέλευσης, συμπολεμιστές κ.κ. Ρούκα Δημοσθένη και Κιουρτσόγλου Γεώργιο, για τον άριστο συντονισμό των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης. Τον πρόεδρο και τα μέλη της Εφορευτικής Επιτροπής, συμπολεμιστές κ. κ. Κοϊμτζόγλου Κωνσταντίνο, Γιαννόπουλο Δημήτριο και Ριζά Γεώργιο, για την άψογη διεκπεραίωση της διαδικασίας των Αρχαιρεσιών. Τα απελθόντα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, για τις υπηρεσίες που προσέφεραν στο Σύλλογο. Όλους εσάς, που μας εμπιστευτήκατε τη διαχείριση των θεμάτων του Συλλόγου μας για την επόμενη τριετία. Το προσωπικό και την ορχήστρα της κοσμικής ταβέρνας «ΝΤΟ ΜΙΝΟΡΕ», Άγιος Δημήτριος, Αθήνα και το προσωπικό των κοσμικών κέντρων «Πανουργιάς», Ασπρόπυργος, «Ιχθυόσκαλα», Πάτρα και «Αρχοντικό», Καινούργιο Αιτωλοακαρνανίας, για την υποδειγματική εξυπηρέτησή μας. Το Δήμαρχο Ασπροπύργου και όλους τους συντελεστές της καθόλα άψογης διοργάνωσης της εκδήλωσης τιμής του Διοικητή μας και του Συλλόγου μας, η οποία ομολογουμένως δεν είχε προηγούμενο. Τα μέλη μας Ζάγκο Δημήτριο, για την κάλυψη των εξόδων του γεύματος των μελών μας στην ανεπίσημη συγκέντρωση της Πάτρας και Τσίντζα Χαράλαμπο για το τσίπουρο και Δελλή Νικόλαο για τα ελαιοκομικά. Το μεζεδοπωλείο «ΩΡΑ ΕΛΛΑΔΟΣ» στου Ψυρρή, Τάκη 17, τηλ , για την κάλυψη των εξόδων της εκτύπωσης του ημερολογίου μας σε έξι χιλιάδες (6000) αντίτυπα και τη φιλοξενία μας. Τέλος, όλους όσους συμμετείχαν στη διοργάνωση των εκδηλώσεων και όσους παραβρέθηκαν σε αυτές, επώνυμους και ανώνυμους και τις τοπικές εφημερίδες, που κάλυψαν τις τελετές των Αποκαλυπτηρίων και των Μνημόσυνων. Με καταδρομικούς χαιρετισμούς Για το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου «Κομάντος 74» Ο Πρόεδρος Ο Γενικός Γραμματέας Παναγιώτης Αφάλης Γεώργιος Σαμπατάκος Οι Λέσχες Ειδικών Δυνάμεων εν...δράσει 135

136 ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΦΕΔΡΩΝ ΚΑΤΑΔΡΟΜΕΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΕΣΒΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Ο Σύνδεσμός μας σήμερα έχει εγγεγραμμένα 220 μέλη, απ τα οποία τα 30 πιο ενεργά συγκροτούν την Ειδική Διασωστική Ομάδα Πολλαπλών Αποστολών, με δύο τμήματα των 15 σε άμεση ετοιμότητα. Η ετοιμότητά μας δοκιμάστηκε κατά την τελευταία πυρκαγιά στη Ρόδο. Τη νύχτα πήραμε τη σχετική ειδοποίηση απ τον Υφυπουργό κ. Πάνο Καμμένο και το πρωί στις 07:00 ένα τμήμα 16 μελών μας με πλήρη φόρτο ήταν έτοιμο στο Αεροδρόμιο Μυτιλήνης για αναχώρηση με αεροσκάφος C-130. Τελικά, δεν χρειάστηκε να γίνει η αποστολή αυτή, εμείς όμως είμασταν έτοιμοι να κάνουμε αυτό που έπρεπε. Σημειώνεται ότι απ όλο το νησί είμασταν η μοναδική εθελοντική ομάδα, που δήλωσε «παρούσα». Το ίδιο έγινε και με το συμβάν του πλοίου «ΘΕΟΦΙΛΟΣ» στη Χίο. Τμήμα 12 μελών μας ήταν έτοιμο για αναχώρηση με πλωτό μέσο του Λιμεναρχείου Μυτιλήνης. Και πάλι δεν χρειάστηκε να γίνει η αποστολή, εμείς όμως αποδείξαμε για μια ακόμη φορά την ετοιμότητά μας. Τα περιστατικά αυτά συνέβαλαν σημαντικά στην αναγνώριση της προσφοράς του Συνδέσμου μας από τις Αρχές και την κοινωνία της Λέσβου, αλλά και στην εξύψωση του ηθικού των μελών μας. ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ Ως αποτέλεσμα της αναγνώρισης αυτής ήλθε η παράδοση στο Σύνδεσμο από τον Υφυπουργό κ. Πάνο Καμμένο μιας μοτοσυκλέτας YAMAHA 660 R εντούρο. Η μοτοσυκλέτα αυτή διευκόλυνε πάρα πολύ το έργο μας στον τομέα της πυρασφάλειας καθ όλο το καλοκαίρι. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σε διάστημα 2 μηνών διήνυσε χλμ. Αποκλειστικά σε αποστολές πυρασφάλειας. Βεβαίως, τα έξοδα κίνησης και συντήρησης βαρύνουν το Σύνδεσμο και τα μέλη μας. Για κάθε περιπολία, μέρα και νύχτα, οδηγός και συνοδηγός έβαζαν από 5 ευρώ ο καθένας για καύσιμα. Επίσης, το Μάϊο του 2008 η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας μας ενέγραψε στα μητρώα της και το Νοέμβριο μας έστειλε και την πρώτη οικονομική ενίσχυση ύψους ευρώ. Με τα χρήματα αυτά ο Σύνδεσμός μας απέκτησε ισοθερμικές στολές και άρβυλα, αναλώσιμα και ένα τρέϊλορ για το φουσκωτό σκάφος του. (Φωτο 1197, 1256) ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΒΥΘΟΥ Στις 5 Ιουνίου, μέλη του Συνδέσμου μας προέβησαν σε καθαρισμό του βυθού

137 Τολμών ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΑΦΕΣ Το μέλος του Συνδέσμου μας Έφ. Ανθυπολοχαγός Κωνσταντής Ξυδάς, καταδρομέας-αλεξιπτωτιστής, είναι γιος του Πρέσβη μας στην Άγκυρα Φώτη Ξυδά και εγγονός Ιερολοχίτη με μεγάλη δράση το στη Μέση Ανατολή, οργάνωση της ακτής «Τσαμάκια». ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Στιγμιότυπα από ασκήσεις πορείαςβολής και ειδικών αποστολών. «ΜΙΔΑΣ» και άλλα. Είναι άξιος Έφεδρος Αξιωματικός, δυνατό κομμάντο και πατριώτης. Θέλει να ακολουθήσει κι αυτός διπλωματική καριέρα. Του ευχόμαστε ολόψυχα πραγματοποίηση των ονείρων του. Κατά την επίσκεψη του Αρχηγού ΓΕ- ΕΘΑ Στρατηγού Δημητρίου Γράψα στην Άγκυρα είχε την ευκαιρία να συναντηθεί, κατά τη διάρκεια δεξίωσης, με τον κ. Αρχηγό και τον Τούρκο ομόλογό του και να φωτογραφηθεί μαζί τους. Στο πέτο του φαίνεται το διακριτικό του αλεξιπτωτιστή. ΚΟΠΗ ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑΣ Στις 18 Ιανουαρίου, παρουσία όλων των Αρχών και πολλών μελών και φίλων έγινε στη Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Μυτιλήνης η τελετή κοπής της βασιλόπιτας του Συνδέσμου μας, μαζί με το Σύνδεσμο Ριμινιτών-Ιερολοχιτών και το Σύνδεσμο Εφέδρων Αξιωματικών. Οι Λέσχες Ειδικών Δυνάμεων εν...δράσει 137

138 (Προκεχωρημένο Κέντρο Πληροφοριών) Π. Κ. Π. Προσκεκλημένος ως κύριος ομιλητής από το Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου ήταν ο πρώην πρόεδρος της ΛΕΚ Θεσσαλονίκης, Καθηγητής της Νεοελληνικής Ιστορίας κ. Αθανάσιος Καραθανάσης. Η εκδήλωση του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου πραγματοποιήθηκε στις 24 Μαρτίου και το θέμα που ανέπτυξε ο κ. Καραθανάσης ήταν ο Γαλλικός Φιλελληνισμός. Το Γαλλικό ακροατήριο καταχειροκρότησε παρατεταμένα τον κ. Καραθανάση για την εκτενή ανάπτυξη του θέματος, αλλά και για τα άπταιστα γαλλικά του. Στις 25 Μαρτίου, ημέρα της εθνικής μας εορτής, ο κ. Καραθανάσης μίλησε για την σημασία της εξέγερσης του 21 σε αίθουσα ξενοδοχείου του Στρασβούργου, σε εκδήλωση που οργάνωσαν οι Έλληνες της εκεί ομογένειας. Παράλληλα, ο κ. Καραθανάσης δεν έχασε την ευκαιρία, όπως κάνει πάντα όταν βρίσκεται στο εξωτερικό, να ενημερώσει διάφορους παράγοντες και Ευρωβουλευτές για το θέμα των Σκοπίων. Στις εκλογές της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών που διεξήχθησαν στις 29 Μαρτίου ο κ. Καραθανάσης εκλέχθηκε για 6 η συνεχή τριετία στο Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας και ανέλαβε τα καθήκοντα του Αντιπροέδρου. Για την επανεκλογή του και για την πνευματική και εθνική του προσφορά η ΠΟΕΔ και η ΛΕΚ του σφίγγουν δυνατά το χέρι και τον συγχαίρουν. «Εάλω η Πόλις» είναι το θέμα, που θα αναπτύξει στις 29 Μαΐου ημερα Παρασκευή στις 8:30 το βράδυ ο κ. Καραθανάσης. Η ομιλία θα πραγματοποιηθεί στο ΠΑΛΛΑΔΙΟΝ «Vienna Janni» CA- FE BISTROT επί της οδού Ν. Πλαστήρα 1 στην Αρετσού της Καλαμαριάς. Το ΠΑΛΛΑΔΙΟΝ τελεί υπό τη διεύθυνση της προέδρου των Επιστημόνων Γυναικών κας Ρεββέκας Κοροβήλα. Το βήμα στο αναφερόμενο κατάστημα δίδεται κατά διαστήματα σε σημαντικές προσωπικότητες του πνευματικού, επιστημονικού και επιχειρηματικού κόσμου. Τηλέφωνο για κρατήσεις θέσεων Στις 30 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε η εναρκτήρια εκδήλωση του ΚΕΝΤΡΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟ- ΝΟΜΙΑΣ ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙ- ΟΥ. Η ιδέα της ίδρυσης της ανωτέρω αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας ανήκει στον Επίτιμο Πρόεδρο της Λέσχης Καταδρομέων και Φίλων των ΛΟΚ «Ο Πράσινος Μπερές», διακεκριμένο ιατρό και καταξιωμένο κλινικάρχη Κωνσταντίνο Στασινόπουλο. Η εκδήλωση, που τελούσε υπό την αιγίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε στο Ξενοδοχείο «ΜΑ- ΚΕΔΟΝΙΑ ΠΑΛΛΑΣ». Χαιρετισμό απηύθυνε ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης κ. Βασίλης Παπαγεωργόπουλος. Παρέστησαν οι αρχές της πόλης και πλήθος κόσμου. Ομιλητές ήταν διαπρεπείς Έλληνες και ξένοι επιστήμονες. Στο Διοικητικό Συμβούλιο του Κέντρου Μελέτης Πολιτιστικής Κληρονομιάς Κυρίλλου και Μεθοδίου Πρόεδρος είναι ο κ. Κωνσταντίνος Στασινόπουλος και μέλη ο Ομότιμος Καθηγητής του ΑΠΘ κ. Αντώνιος-Αιμίλιος Ταχιάος, ο Στρατηγικός Αναλυτής κ. Νικόλαος Καψάλης, ο Επίτιμος Διοικητής του Β ΣΣ και Πρόεδρος της ΠΟΕΔ Αντιστράτηγος ε.α. Αθανάσιος Γαληνός και ο κ. Γεώργιος Δραγώνας. Στις 8 Μαρτίου στην αίθουσα του Πο- 138 Τολμών

139 Τολμών λεμικού Μουσείου Θεσσαλονίκης διεξήχθησαν οι αρχαιρεσίες της ΛΕΚ Θεσσαλονίκης. Επανεξελέγη το ίδιο σχεδόν Δ.Σ. με δύο νέα πρόσωπα στη σύνθεσή του. Ο Νίκος Παπαϊωάννου εξελέγη πάλι Πρόεδρος. Ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει την προσφορά του και την προσφορά όλων των συνεργατών του. Κυρίως του Βασίλη Παπαβασιλείου, που είναι η προσωποποίηση της εργατικότητας, του ήθους και της αθόρυβης προσφοράς. Μπράβο στα ιδρυτικά μέλη κα γενικότερα στα παλαιά μέλη, που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Παπαϊωάννου. Έδειξαν πόσο ενδιαφέρονται για τη Λέσχη. Καλή επιτυχία στο νέο Δ.Σ. Στις 29 Μαρτίου στον ίδιο χώρο διεξήχθη και η Ετήσια Γενική Συνέλευση της Ομοσπονδίας μας. Εκεί παρουσία όλων των εκπροσώπων των Λεσχών, έγινε ο ετήσιος απολογισμός του έργου της Ομοσπονδίας μας από τον Πρόεδρο Στρατηγό Γαληνό. Ακολούθησε ο οικονομικός απολογισμός από τον Ταμία Φώτη Κωνσταντινάκη. Το βήμα πήραν αρκετοί συνάδελφοι και τοποθετήθηκαν σε διάφορα θέματα που συζητήθηκαν. Η συνέλευση τελείωσε αργά το απόγευμα σε άριστο καταδρομικό κλίμα, με εποικοδομητικό αποτέλεσμα. Ο Πρόεδρος της Λ.Ε.Κ.Ε.Δ. Στερεάς Ελλάδας και μέλος του ΔΣ της Ομοσπονδίας μας Κώστας Θάνος εκπροσώπησε την Ομοσπονδία μας σε εκδήλωση με θέμα «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Δημόσια Υγεία» στις 17 Δεκεμβρίου 2008 στο Συνεδριακό Κέντρο του Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων Υγείας στην Αθήνα. Την εκδήλωση χαιρέτισε ο Υπουργός Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ. Δημήτρης Αβραμόπουλος. Μίλησαν διάφοροι αρμόδιοι φορείς του Υπουργείου Υγείας, καθώς και ο Πρόεδρος του Ελληνικού Δικτύου για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη κ. Νίκος Αναλυτής, που μαζί με τον ΑΝΤ-1 και τον ΣΕΒ συνδιοργάνωσαν την εκδήλωση. Ακολούθησε απονομή των βραβείων εθελοντισμού 2008 και δεξίωση. Μιας και μιλάμε για εθελοντισμό και διασωστικές ομάδες, φέτος το Μάϊο η ΛΕΚ Θεσσαλονίκης συμπληρώνει 20 χρόνια από την ίδρυση των ομάδων διάσωσης και την αναφορά της λέξης εθελοντισμός σε επίσημη εκδήλωσή της στην αίθουσα της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Χαιρόμαστε που αργότερα ιδρύθηκαν αρκετοί άλλοι σύλλογοι με καθαρό σκοπό τον εθελοντισμό και την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Η ΛΕΚ ήταν πρωτοπόρος στον εθελοντισμό. Επίσης, στις 27 Απριλίου συμπληρώνονται 25 χρόνια από την συνάντηση των 45 Καταδρομέων στο Ρήχιο ποταμό, στη Ρεντίνα. Εκεί ήταν η ουσιαστική ίδρυση της ΛΕΚ Θεσσαλονίκης. Το αξέχαστο πικνίκ με την ορχήστρα από τα Στεφανινά και την διανομή της κατάστασης με τα ονόματα 150 καταδρομέων. 27 Απριλίου Λαμπρά εγκαίνια στο δεύτερο ιδιόκτητο κατάστημά του πραγματοποίησε στις 16 Φεβρουαρίου ο Γιώργος Κουκίδης. Το νέο του κατάστημα είναι στην οδό Αλ. Παπαναστασίου 57 και Ψαρών (τηλ ). LUMIERE ο τίτλος του καταστήματος και είδη φωτισμού για όλα τα γούστα και βαλάντια. Το κεντρικό του κατάστημα είναι επί της οδού Β. Ηρακλείου 43 (τηλ ) και η αποθήκη του ηλεκτρολογικού εξοπλισμού στην οδό Φωκαίας 16 στην Καλαμαριά (τηλ ). Του χρόνου ετοιμάζει τρίτο κατάστημα στα δυτικά προάστια. The COUP είναι ο τίτλος της επιχείρησης του Δημήτρη Μπράκατζη. Αυτόματοι πωλητές, οι περισσότεροι πρόσφατης τεχνολογίας, έχουν εγκατασταθεί σε πολλές βιοτεχνίες, στρατόπεδα, Κέντρα Υγείας, πρακτορεία ΠΡΟΠΟ και Δημόσιες Υπηρεσίες. Η υπευθυνότητα, η συνέπεια και η εργατικότητα του Δημήτρη Μπράκατζη είναι το τρίπτυχο της ανοδικής πορείας της επιχείρησής του. Τα γραφεία της The COUP είναι στην οδό Πισίδου 4 και Τριανταφυλλοπούλου στην Τούμπα (τηλ ). ΠΚΠ 139

140 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 MUSEUM OF JEWELS είναι ο τίτλος του καταστήματος του Στέφανου Μαλάκη στην οδό Πανδρόσου 25, στο Μοναστηράκι, στην Αθήνα. Ο Γενικός Γραμματέας της Ομοσπονδίας μας, Υποστράτηγος ε.α. Ελευθέριος Μαυρουδής, απέκτησε πρόσφατα και δεύτερη εγγονή. Να σας ζήσει. Και εγγονούς. 140 SOUND STAR είναι ο τίτλος του καταστήματος των καταδρομέων Χρήστου Κουρακλίδη και Γιάννη Συμεωνίδη. Συναγερμοί αυτοκινήτων και παντός τύπου κατασκευή ηλεκτρολογική και ηλεκτρονική. Α πάροδος Ανθοκήπων 14, Νέα Ευκαρπία Θεσσαλονίκης, τηλ Τρία μέλη της ΛΕΚ Θεσσαλονίκης συνταξιοδοτήθηκαν πρόσφατα από τον ΟΣΕ. Ο Χρήστος Τσιλιγκίρης, ο Χαράλαμπος Καγιάς και ο Χαράλαμπος Νέτσικας. Επίσης, ο Νίκος Σταμάτης συνταξιοδοτήθηκε από τα ΕΛ.ΤΑ. Ο καθηγητής Γιώργος Μαβίδης συνταξιοδοτήθηκε πριν 3 χρόνια και διαμένει στη γενέτειρά του την Κατερίνη. Ευχόμαστε σε όλους υγεία και ευχάριστες εκδρομές. Στις 7 Φεβρουαρίου στον Ιερό Ναό της Αγίας Μαρίνας, στην Τούμπα, ο γιός του Αργύρη Δωμετίου Γιώργος ενώθηκε με τα δεσμά του γάμου με την εκλεκτή της καρδιάς του Μαρία. Τους ευχόμαστε κάθε ευτυχία. Τολμών Νέα των Λεσχών Το ιδρυτικό μέλος της ΛΕΚ Θεσσαλίας Κάκκας Ιωάννης και επί σειράν ετών μέλος του ΔΣ και αντιπρόσωπος στην ΠΟΕΔ απέκτησε το πρώτο του εγγονάκι από την κόρη του Ειρήνη. Η ευτυχής γιαγιά του μικρού συνηθίζει να λέει ότι έγινε γιαγιά, δεν είναι γριά! Φίλοι μας εκλεκτοί Γιάννη και Ματίνα να σας ζήσει ο παίδαρος και να ευτυχίσετε να τον δείτε να φοράει και τον τιμημένο πράσινο μπερέ! ΛΕΚ Θεσσαλίας Το προτελευταίο Σαββατοκύριακο (23-24) του Μαΐου θα γιορταστούν στη Δράμα τα 60χρονα της Ε ΜΚ. Όσοι υπηρέτησαν στη Μοίρα καλούνται να δώσουν ένα δυναμικό «παρών». Την τελευταία Κυριακή (31) του Μαΐου ραντεβού στη Ρεντίνα. Η τιμή στους ΝΕΚΡΟΥΣ ΜΑΣ είναι επιβεβλημένη. Ειδικά για φέτος η Ομοσπονδία μας ετοιμάζει Παγκαταδρομική Σύναξη στην περιοχή για ολόκληρο το Σαββατοκύριακο και για όσους επιθυμούν από την Παρασκευή. Διαμονή σε καταλύματα που θα εξασφαλίσουμε στο Σταυρό ή και στην Ασπροβάλτα. Το πρόγραμμα θα περιλάβει και καταδρομικές δραστηριότητες για όσους επιθυμούν. Με την ευκαιρία θα γιορταστούν και τα 25 χρόνια από τη συνάντηση στο Ρήχιο. Να είμαστε όλοι εκεί. Δηλώστε έγκαιρα συμμετοχή στις Λέσχες σας ή στα μέλη του Δ.Σ. της Ομοσπονδίας. Επιμέλεια Κωνσταντίνος Λυκοτραφίτης Προς συλλέκτες διακριτικών Λάβαμε επιστολή από τον Τσέχο Συνταγματάρχη ε.α. Chester Wôjcik, πρώην αλεξιπτωτιστή, που κάνει συλλογή πτερύγων αλεξιπτωτιστών, διακριτικών και μπερέδων Ειδικών Δυνάμεων απ όλο τον κόσμο, με την οποία μας παρακαλεί να δημοσιεύσουμε τη διεύθυνσή του, ώστε να έλθουν σε επαφή μαζί του ενδιαφερόμενοι Έλληνες συλλέκτες. Το κάνουμε με ευχαρίστηση : Mr. Chester Wôjcik J. Opletala 1634/78 CZ-434 O1 MOST CZECH REPUBLIC [Τ]

141 Ασκηθείτε και ψυχαγωγηθείτε μαζί μας Προβλήματα 1. Οι 25 στρατιώτες ενός φυλακίου έχουν τροφές για 8 ημέρες. Στο φυλάκιο, 1 όμως, έρχονται άλλοι 5 στρατιώτες και η μερίδα ελαττώνεται κατά το α υ - 6 τής. Για πόσες ημέρες θα επαρκέσουν οι τροφές ; 2. Στο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου της Α εθνικής συμμετέχουν 16 ομάδες. Για τη νίκη μία ομάδα παίρνει 3 βαθμούς, για την ισοπαλία παίρνει έναν βαθμό, ενώ για την ήττα δεν παίρνει κανέναν βαθμό. Αν μία ομάδα συγκέντρωσε στο τέλος 46 βαθμούς και οι ήττες είναι τα των νικών, πόσες ισοπαλίες είχε η ομά- 2 3 δα αυτή; 3. Αν ένα τρένο αυξήσει την ταχύτητα του κατά 25 km/h, τότε φθάνει στον προορισμό του μία ώρα νωρίτερα. Αν όμως ελαττώσει την ταχύτητα του κατά 25 km/h, τότε φθάνει μία ώρα και 40 λεπτά αργότερα. Να υπολογιστεί η ταχύτητα του τρένου, καθώς και η απόσταση που διήνυσε. 4. Μεταξύ δύο ατόμων Α και Β γίνεται ο εξής διάλογος: -Ο Α λέει στον Β : «Η ηλικία μου είναι διπλάσια από την ηλικία που είχες όταν είχα την ηλικία σου». -Ο Β λέει στον Α : «Όταν θα έχω την ηλικία σου, το άθροισμα των ηλικιών μας θα είναι 63». Να βρεθούν οι ηλικίες των Α και Β Οι 12 εργάτες ενός συνεργείου εκτελούν τα ενός έργου σε ημέρες με 8 ώρες εργασία την ημέρα. Πόσοι εργάτες θα χρειαστούν ακόμη για να τελειώσει το υπόλοιπο έργο σε 14 ημέρες, με 9 ώρες εργασία την ημέρα; Ασκηθείτε και ψυχαγωγηθείτε μαζί μας 141

142 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Ο δεκάλογος τον μαθητή 1. Εάν δεν έχετε προλάβει να μελετήσετε όλη τη διδακτέα ύλη, μην προσπαθήσετε να την καλύψετε την παραμονή των εξετάσεων. Ό,τι μάθατε, μάθα τε. Ο πανικός και το άγχος θα λειτουργήσουν ανασταλτικά τη μέρα των ε ξετάσεων. 2. Φροντίστε να ηρεμήσετε. Το απόγευμα της παραμονής των εξετάσεων κάντε μια βόλτα ή ασκηθείτε, ακούστε μουσική ή διαβάστε ένα ευχάριστο βιβλίο. 3. Κοιμηθείτε καλά και πολύ, και μην ξενυχτήσετε διαβάζοντας. Το πρωί σηκωθείτε έγκαιρα για να έχετε τον απαραίτητο χρόνο να πάτε στο σχολείο σας ή ακόμα και για να φρεσκάρετε κάποια κεφάλαια. Φάτε ένα δυναμωτικό πρωινό που να σας τονώσει, αλλά όχι να βαρύνει το στομάχι σας. 4. Εάν σας έχει πάρει από κάτω το άγχος και νιώθετε ένα σφίξιμο στο στή θος ή ανακατωσούρα στο στομάχι ή ζαλάδες, τότε προσπαθήστε να δώσετε λίγα λεπτά στον εαυτό σας και χαλαρώστε. Πάρτε βαθιές αναπνοές και σκεφτείτε θετικά για τις εξετάσεις. Πείτε στον εαυτό σας ότι θα τα καταφέ ρει. Οπλιστείτε με αυτοπεποίθηση και οραματιστείτε την επιτυχία που πο θείτε. Οι καλά διαβασμένοι μαθητές σίγουρα δεν αντιμετωπίζουν τέτοιο πρόβλημα. 5. Ετοιμάστε από την προηγούμενη τα πράγματα που θα πάρετε μαζί σας για το σχολείο, όπως γόμα, στυλό, χάρακες κ.λ.π. Υπάρχει περίπτωση με την ένταση που έχετε, κάτι να ξεχάσετε ή να μην τον βρίσκετε την ώρα που είναι να πάτε σχολείο, και να δημιουργήσετε ένα επιπρόσθετο άγχος και πανικό. 6. Εάν δεν προλάβατε να καλύψετε όλη την ύλη, μην χάνετε το χρόνο σας προετοιμάζοντας «σκονάκια». Είναι προτιμότερο αυτά που έχετε διαβάσει να τα ξέρετε καλά και όχι στο περίπου. Που ξέρετε, μπορεί τα θέματα που θα πέσουν να είναι από την ύλη που μελετήσατε καλά. Τα σκονάκια ενέ χουν γνωστούς κινδύνους τις περισσότερες φορές. 7. Φροντίστε το διάβασμα σας να είναι συστηματικό ώστε τις ώρες που με λετάτε να είστε συγκεντρωμένοι. Είναι πιο αποδοτική μιας ώρας μελέτη α πό τρεις ώρες χαζέματος και ονειροπόλησης. 8. Μη σας αγχώνει το γεγονός ότι πρέπει με τις εξετάσεις που θα δώσετε να δείξετε την αξία σας. Υπάρχουν ένα σωρό χαρίσματα που αποδεικνύουν την πραγματική σας αξία. 9. Μην εξαντλήσετε όλα τα αποθέματα των δυνάμεων σας στην προετοιμα σία και μπείτε στη μάχη των εξετάσεων αποδυναμωμένοι. Δεν υπάρχει λό γος να καταρεύσετε πριν καν ξεκινήστε. 10. Εάν παρ ελπίδα δεν τα καταφέρετε, μη νιώσετε αποτυχημένοι. Μην ξεχνάτε ότι στη μάχη των εξετάσεων δίνονται πολλοί μαθητές και λίγοι είναι αυτοί που περνούν. Σκεφτείτε ότι κάθε εμπόδιο είναι για καλό. Το καλοκαίρι, στις διακοπές, ξανασκεφτείτε πιο ήρεμα αν αυτή είναι η επιλογή που σας ενδιαφέρει κι αν ναι, ξαναπροσπαθήστε. 142 Παντελής Γιαννακόπουλος

143 Άκουσα... Διάβασα... Είδα «Η κατάσταση της ανθρωπότητας σήμερα περιέχει προοπτικές αδιανόητες πριν ένα αιώνα. Ο γιγαντισμός της επιστήμης και της τεχνικής ενέχει τους χείριστους κινδύνους για την ανθρωπότητα, και όχι μόνο τους απότοκους της σωρείας των «πυρηνικών» ή και άλλων τερατικών όπλων, κατασκευασμένων από λειτουργούς της αντι-ανθρώπινης επιστήμης και τεχνικής. Η ηθική λοιπόν σήμερα, ως υπέρτατη λειτουργία του ανθρώπινου πνεύματος, που υπαγορεύει τους κανόνες της κοινωνικής ηθικής, αλλά και πρέπει να εμπνέει τις αποφάσεις της πολιτικής, είναι όσο ποτέ μοναδικά πολύτιμη για την ανθρωπότητα. Η αποστολή της σήμερα είναι όχι απλώς να επαγρυπνεί στη συνειδητή συμπεριφορά του ανθρώπου ως υπεύθυνου για τον τρόπο της ζωής του και στις πιο προσωπικές φάσεις της, αλλά και να εφορεύει κατευθυντικά στις μεγάλες προβάσεις της ανθρωπότητας, να κατευθύνει άρα την πολιτική σύντονα όσο ποτέ, ώστε και να έχει τη δυνατότητα κηδεμονίας αυστηρής στην τεχνική, όπως και στην επιστήμη, όσο και όπου χρειάζεται, για να κατορθωθεί η σωτηρία της ανθρωπότητας». Απόσπασμα από την «ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ» του Κ.Ι.Δεσποτόπουλου στην Φιλολογική Πρωτοχρονιά του 2009, σελ.80. Από την «ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙ- ΒΑΛΛΟΝ» του Δ.Ηλ. Ρεντίφη, δημοσιευμένο και αυτό στην Φιλολογική Πρωτοχρονιά του 2009, σελ.116, μεταφέρω το παρακάτω ενδιαφέρον απόσπασμα: «Η αυτογνωσία τελικά δεν είναι ομφαλοσκοπία ή φιλαυτία. Έχει μια ανοικτότητα Offenheit, όπως λέει ο Χάιντεγκερ), που προσδιορίζεται από τη σχέση του υποκειμένου προς το αντικείμενο, από τη θέση του ανθρώπου μέσα στον κόσμο και τους διαύλους επικοινωνίας του με το περιβάλλον. Και εδώ τίθεται το ερώτημα: Τι είναι περιβάλλον ; Περιβάλλον δεν είναι μόνο η φύση, αλλά και όλος ο πολιτισμός, που δημιούργησε ο άνθρωπος μέσα στο χωροχρόνο. Ο πολιτισμός: πράξη, επιστήμη, πολιτεία και με την πολιτεία νοούνται η πολιτική, η διοίκηση, η οικονομία, οι θεσμοί-, τέχνη και θρησκεία είναι η ίδια η ιστορία, με την ευρύτερη σημασία του όρου, που πραγματώθηκε και πραγματώνεται επάνω στον πλανήτη μας ως αποτέλεσμα μιας αιτίας που είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Ο πολιτισμός είναι δημιούργημα της λογικής του ανθρώπου, σε αντιδιαστολή με την φύση που είναι μέγεθος ανεξάρτητο από τον άνθρωπο, ο οποίος δεν σχετίζεται με την αιτία της οντογένεσής της. Η φύση είναι άλογη, δεν έχει λογική έχει όμως εντελέχεια και νομοτέλεια- και δεν μπορεί να απαντήσει σε ερωτήματα ταυτό-τητας: ποια είσαι, πόσο είσαι; τι λογής είσαι;, στα οποία μπορεί να απαντήσει μόνο ο άνθρωπος, ως το μόνο έλλογο ον στον κόσμο. Το περιβάλλον λοιπόν που είναι όλα τα φανερώματα του πολιτισμού επάνω στη γη και η ίδια η φύση συνιστούν το λεγόμενο περικείμενο του ανθρώπου, προς το οποίο απλώνεται και εξακτινώνεται ο Λόγος, για να δημιουργηθούν οι ποικιλλότροπες σχέσεις υποκειμένου και αντικειμένου, οι οποίες τελικά είναι η ανοικτότητα της αυτογνωσίας, για την οποία, όπως και προαναφέρθηκε, μίλησε ο Χάιντεγκερ. Και η ανοικτότητα αυτή, για να είναι πραγμάτωση, πρέπει να απορρέει από μία εποτπτική δύναμη του ανθρώπου, που είναι η εγρήγορση». Από την «Εισαγωγή στο Μύθο», σελ. 15 του μεγάλου Κ. Τσάτσου-μεταφορά από το ίδιο θαυμάσιο περιοδικό βιβλίο: «Ο μύθος δεν υπάρχει μόνο για να ερμηνεύονται διαμέσου αυτού κοινωνικά και ψυχολογικά φαινόμενα. Αποτελεί ο ίδιος μια αξία αυτήν καθ εαυτήν. Δεν ενδιαφέρει τόσο ως τεκμήριο όσο ως ουσία. Αποτελεί μία βασική στάση της ανθρώπινης συνείδησης η οποία τον γεννά για την πλήρωση και την ολοκλήρωσή της Η μυθολογούσα συνείδηση κατασκευάζει έναν κόσμο που άλλοτε συμμορφώνεται με τον νόμο της αιτιότητας και άλλοτε όχι, έναν κόσμο εν μέρει λογικό, και εν μέρει άλογο Η μυθολογούσα συνείδηση πρεσβύτερη από τη συνείδηση που λειτουργεί κατά λόγον-υπήρξε κυρίαρχη, πριν εκτοπισθεί, εν μέρει από τη διάνοια, από την επιστήμη, εκπηγάζοντας και από άλογες δυνάμεις, από το δέος του αγνώστου, του ακατάβλητου, του αναπότρεπτου, από τον πόθο να δει πραγματοποιούμενα στην φαντασία όσα δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν στην φύση από τον πόθο να δει την περιορισμένη στην πραγματικότητα δύναμη να προεκτείνεται ως την παντοδυναμία από τον πόθο να δει να ξεπερνιέται ο θάνατος από αθάνατα όντα. Γενικά θέλει να δει να γίνονται αυτά που επιθυμεί! Τα κατά λόγον ανέφικτα να μεταβάλλονται μέσα σ έναν φανταστικό κόσμο σε εφικτά».

144 Τεύχος 29 ο, Ιαν - Φεβ - Μαρ 2009 Λύσεις των Προβλημάτων 1. Η τροφή των στρατιωτών είναι 25 8 = 200 ημερήσιες μερίδες. Αν η μερίδα μειωθεί κατά το αυτής, τότε κάθε στρατιώτης θα καταναλώνει τα της μερίδας κάθε μέρα Έτσι, οι 30 στρατιώτες κάθε μέρα θα καταναλώνουν 30 = = 25 μερίδες. 6 6 Η ποσότητα της τροφής, όμως, είναι 200 μερίδες. Άρα, οι ημέρες που θα τρέφονται οι 30 στρατιώτες είναι 200:25=8. 2. Κάθε ομάδα συναντιέται δύο φορές (εντός και εκτός έδρας) με κάθε μία από τις υπόλοιπες 15 ομάδες. Επομένως δίνει 2 15 = 30 αγώνες. Αν οι νίκες είναι x και οι ισοπαλίες y, τότε η βαθμολογία της είναι 3 x+y, οπότε ισχύει 3 x+y = 46 (1) 2 Οι ήττες είναι x και επειδή όλοι οι αγώνες που δίνει μία ομάδα (νίκες 3 + ισοπαλίες + ήττες) είναι 30, θα έχουμε x+y + x = 30 ή y + x = 30 ή y = 30 - x (2) Έτσι, τώρα, η εξίσωση (1) γράφεται x x = 46 ή 3x- x = ή - x = 16 ή x = ή x = 16: = 16 = = Αντικαθιστούμε το x με 12 στη (2) και βρίσκουμε 5 60 y = = 30 - = = Άρα η ομάδα έκανε 10 ισοπαλίες. 3. Συμβολίζουμε με v την κανονική ταχύτητα του τρένου, S το διάστημα μέχρι τον προορισμό του και t τον χρόνο της διαδρομής με κανονική ταχύτητα. Έτσι θα έχουμε τις εξισώσεις Για κανονική ταχύτητα S = vt (1) Για αυξημένη ταχύτητα S = (v + 25) (t 1) (2) 5 2 Για μειωμένη ταχύτητα S = (v 25) (t + ) (3) (αφού 1h 40 min = 1 h = h) Παντελής Γιαννακόπουλος

145 Τολμών Η (2), λόγω της (1), γράφεται vt = (v+25) (t - 1) ή vt = vt v + 25t 25 ή 25t v = 25 (4) Η (3), λόγω της (1), γράφεται vt = (v-25) (t + ) ή vt = vt + v 25t - ή -25t + v = (5) Αν τώρα προσθέσουμε τις (4) και (5), θα πάρουμε v-v = 25 + ή v = ή v = 100 km/h Η (4) δίνει 25t 100 = 25 ή 25t = 125 ή t = 5 ώρες Η (1) δίνει S=100 5 ή S = 500 km 4. Έστω x η ηλικία του Α και y η ηλικία του Β. - Όταν ο Α είχε την ηλικία του Β (y ετών), δηλαδή πριν x-y χρόνια, τότε η ηλικία του Β ήταν y (x-y) = 2y-x. Έτσι έχουμε x=2 (2y-x) ή x=4y-2x ή 3x=4y (1) - Όταν ο Β θα είναι x ετών, δηλαδή μετά x-y χρόνια, τότε ο Α θα είναι x+(x-y)=2x-y ετών κι επομένως (2x-y) + x = 63 ή 3x-y=63 ή 4y-y = 63 (λόγω του (1) ) ή 3y=63 ή y=21 Για y=21, η (1) δίνει 3x=84, δηλαδή x=28. Άρα, ο Α είναι 28 ετών και ο Β 21 ετών Τα του έργου εκτελούνται σε = εργατοώρες, ενώ όλο το έργο σε = εργατοώρες. 3 Το υπόλοιπο έργο πρέπει να εκτελεστεί σε = εργατοώρες. Κάθε εργάτης θα εργαστεί 14 9 = 126 ώρες, οπότε χρειάζονται 4.032:126=32 εργάτες, δηλαδή 20 επιπλέον εργάτες. Επιμέλεια Π. Γιαννακόπουλος Ασκηθείτε και ψυχαγωγηθείτε μαζί μας 145

146 ILP productions ἐκδόσεις - παραγωγές CD collection Κασσάνδρου 66, Θεσσαλονίκη τηλ: (+30) fax: (+30) info@ilp.gr

147 ILP productions ἐκδόσεις - παραγωγές ΠΡΕΣΠΑ ΠΕΡίΠΛΟΥΣ Εκδόσεις - Παραγωγές Έντυπες (Βιβλία - Λευκώματα - Ημερολόγια - Χάρτες) & Ηλεκτρονικές (Ιστοσελίδες - CD-roms - DVDs - CDs μουσικής) Κασσάνδρου 66, Θεσσαλονίκη τηλ: (+30) fax: (+30) info@ilp.gr