Υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας Αθήνα, 20 & 21 Οκτωβρίου 2012

Transcript

1 Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. Υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας Αθήνα, 20 & 21 Οκτωβρίου 2012 ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ISBN:

2 ιδακτική των ξένων γλωσσών και συνεργατική μάθηση υποστηριζόμενη από υπολογιστή (Παπαθεοδώρου Ελένη).. σελ ιδασκαλία με τη χρήση διαδραστικού πίνακα και πλατφόρμας ασύγχρονης εκπαίδευσης. Μελέτη περίπτωσης για τα μαθηματικά της Α Λυκείου (Σαράφης Ιωάννης, Πέρδος Αθανάσιος) σελ ιδασκαλία τοπικής ιστορίας με τη χρήση Τ.Π.Ε. Θεωρητική και πρακτική προσέγγιση (Κωλέττη Ελένη, Τασούλη Κωνστάντω). σελ ιδασκαλία των ΕΣΥ σε Νήπια, με την Αξιοποίηση Προσομοιώσεων (Φαρσάρη Ελένη, Πολυζώης Γεώργιος). σελ ιδάσκοντας το υποστηρικτικό μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας στην Α' Λυκείου των Ε- ΠΑ.Λ με τη χρήση ΤΠΕ. Μια πρώτη αποτίμηση της νέας πραγματικότητας (Παπαναστασίου Α- σπασία).... σελ ιδάσκοντας Φυσικές Επιστήμες με τη χρήση συγχρόνων προγραμματιστικών περιβαλλόντων (Σπαή Αγγελική, Σφυρόερα Μαρία).. σελ Εκπαιδευτική ιστοσελίδα για την μάθηση από απόσταση της έννοιας του κλίματος και των διεργασιών του προσομοιώνοντας το μοντέλο του ενεργειακού ισοζυγίου (Αρτέμη Σταματία, Πολάτογλου Χαρίτων) σελ Ενσωμάτωση της επικαιρότητας στη σχολική τάξη και η οργάνωση ενός εκπαιδευτικού σεναρίου μέσα από μια πλατφόρμα wiki (Τραγαζίκης Παναγιώτης). σελ Εφαρμογή και αξιολόγηση ενός μικτού μοντέλου Φυσικής Αγωγής στη διδασκαλία του μαθήματος στο Λύκειο (Λαμπάκη Ολυμπία & Αυγερινός Ανδρέας). σελ Εφαρμογή της μεθόδου Jigsaw σε περιβάλλον Web 2.0 στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Κεσσανίδης Στέλιος, Κατσούλας Κώστας) σελ Η αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διοικητική υποστήριξη της εκπαίδευσης στα ημοτικά Σχολεία της Ανατολικής Αττικής (Μητρόπουλος Γεώργιος) σελ Η βιντεοδιάσκεψη στην τάξη Ξένης Γλώσσας. Μια νέα διδακτική πρόκληση. ( εβετζή Ελισάβετ & Παναγιωτίδης Παναγιώτης) σελ Η διαδικτυακή εκπαιδευτική πύλη του προγράμματος εκμάθησης της αγγλικής σε πρώιμη παιδική ηλικία (Π.Ε.Α.Π.) ( ενδρινού Βασιλική, Ζουγανέλη Καίτη, Παπαδοπούλου Σμαράγδα).σελ Η διδασκαλία της Γλώσσας μέσα από τα ψηφιακά μέσα επικοινωνίας (Καραδημητρίου Αχιλλέας, Μπρεντάνου Κατερίνα, Ρουμπής Νικόλαος). σελ Η διδασκαλία της ναυτικής ορολογίας με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών και του φωτοκολάζ (Ροφούζου Αιμιλία). σελ Η «έξυπνη» γενιά του ιαδικτύου: Web 3.0 ή Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web). (Λιόβας ημήτριος & Ευσταθίου Νικόλαος).. σελ Η κατευθυνόμενη και η ομαδοσυνεργατική διδακτική στρατηγική και η σημασία τους στην επιλογή των Τ.Π.Ε. ως εποπτικών μέσων στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση (Καρούμπαλης Σπύρος, Kweskin Richard, Στέλλας Ζ. Ιάκωβος).. σελ

3 Η Βιντεοδιάσκεψη στην Τάξη Ξένης Γλώσσας. Μια νέα διδακτική πρόκληση. Ελισάβετ Ντεβετζή Καθηγήτρια Αγγλικών, υποψήφια διδάκτορας Παναγιώτης Παναγιωτίδης Επίκουρος Καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σύνοψη Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται τα συμπεράσματα μιας σειράς εικονικών συναντήσεων που στόχο είχαν την εκμάθηση της δεύτερης ή ξένης γλώσσας (Second or Foreign Language Acquisition) με τη χρήση συστημάτων επικοινωνίας μέσω Η/Υ (Computer Mediated Communication). Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα μιας σειράς οπτικοακουστικών συνεδριών οι οποίες πραγματοποιήθηκαν με βιντεοδιάσκεψη μέσω Η/Υ (Desktop Videoconferencing) μεταξύ μιας τάξης ελληνικού σχολείου και μιας τάξης γαλλόφωνων μαθητών της Αγγλικής ως ξένης γλώσσας (English as a Foreign Language) στη Γαλλία. Στις συνεδρίες δόθηκε προσοχή στις αναγκαίες τεχνικές παραμέτρους, στα πολιτισμικά στοιχεία και τους μηχανισμούς ή τις στρατηγικές διάδρασης, καθώς και στις παιδαγωγικές τους επιπτώσεις. Στόχος της διαδικασίας, ήταν η αναζήτηση τρόπων βέλτιστης χρήσης της βιντεοδιάσκεψης σε μια τάξη εκμάθησης της ξένης γλώσσας, η καταγραφή και ανάλυση των παραμέτρων που επηρεάζουν την ενσωμάτωση της στη διδακτική διαδικασία και η εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για τη διδακτική πρακτική και την περαιτέρω έρευνα. Λέξεις κλειδιά: Επικοινωνία μέσω Η/Υ (CMC), βιντεοδιάσκεψη μέσω σταθερού Η/Υ (DTVC), εκμάθηση δεύτερης/ξένης γλώσσας (SLA/FLA), γλωσσική διδασκαλία, η Αγγλική ως ξένη γλώσσα (EFL) Εισαγωγή Σύγχρονη επικοινωνία μέσω Η/Υ Όπως αναφέρεται στη S. Herring (1996), «η επικοινωνία μέσω Η/Υ (εφεξής CMC) είναι [ ] δραστηριότητα που μερικές δεκαετίες πιο πίσω παρέμενε άγνωστη στο ευρύτερο κοινό και χρησιμοποιείτο από τις κυβερνητικές και ακαδημαϊκές ελίτ ανά τον κόσμο». Σήμερα που το world wide web αποτελεί μέρος της καθημερινής ανθρώπινης δραστηριότητας, η επικοινωνία αυτού του τύπου επιδεικνύει μια εξαιρετική δυναμική, αφού είναι αναπόσπαστο μέρος της φιλοσοφίας των κινητών τηλεφώνων και των νέου τύπου φορητών συσκευών. Η CMC μπορεί να είναι ασύγχρονη (Asynchronous) ή σύγχρονη (Synchronous CMC, εφεξής SCMC). H πρώτη μπορεί να έχει τη μορφή ενός ή μιας απάντησης σε «συνομιλία» στο πλαίσιο ενός forum, ενώ η δεύτερη μπορεί να είναι επικοινωνία σε γραπτή μορφή μόνο (π.χ.

4 άμεσα γραπτά μηνύματα - chat), σε γραπτή μορφή με την προσθήκη ήχου, ή οπτικοακουστική επικοινωνία πραγματικού χρόνου που συνδυάζει γραπτό μήνυμα, ήχο και βίντεο, επίσης γνωστή ως βιντεοδιάσκεψη (Desktop Videoconferencing, εφεξής DTVC). Αυτός ο τελευταίος τύπος SCMC μπορεί να πραγματοποιηθεί με τη χρήση δημοφιλών λογισμικών επικοινωνίας και προσφέρει τις μεγαλύτερες δυνατότητες ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και τη μεγαλύτερη πρόκληση όσον αφορά τις τεχνικές προϋποθέσεις. Εκπαίδευση και διάδραση μέσω Η/Υ Έχει ειπωθεί ότι η τεχνολογία αποτελεί μια πρόκληση για τις πεποιθήσεις των ανθρώπων ως προς το τι σημαίνει εκπαίδευση (Morrison and Oblinger, 2002: 2, in Thurlow, C., Lengel, L., Tomic, A., 2004). Καθώς τα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα παγκοσμίως έχουν ήδη ενσωματώσει τις τεχνολογίες της πληροφορίας στα αντίστοιχα εκπαιδευτικά τους προγράμματα, η CMC και η SCMC έχουν ήδη επιφέρει αλλαγές στον τρόπο που οι άνθρωποι μαθαίνουν, συνδέοντάς τους μέσα από τεράστιες αποστάσεις και διαφορετικές χρονικές ζώνες. Στο πεδίο της εκμάθησης της δεύτερης ή ξένης γλώσσας (εφεξής SLA και FLA αντίστοιχα), η CMC πραγματοποιείται κυρίως με ανταλλαγή s, όπου οι μαθητές συμμετέχουν σε α- νταλλαγή γραπτών ασύγχρονων μηνυμάτων με άλλους μαθητές, μάθηση εξ αποστάσεως (distance learning) και βιντεοδιάσκεψη, τις περισσότερες φορές ωστόσο σε επίπεδο τάξης (με χρήση projector). Και ενώ η ένας-προς-έναν DTVC μπορεί να λειτουργήσει ως υποκατάστατο για την πρόσωπο-με-πρόσωπο επικοινωνία (Face-to-Face, εφεξής FtF), μπορεί ανάλογα με την επιλεγμένη τεχνολογία DTVC (βλ. παρακάτω, κεφ. «τεχνολογικές επιλογές») να αποδειχθεί ιδιαίτερα δαπανηρή (O'Dowd 2000: 49). Σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι η επίδραση της CMC στην SLA έχει αποδειχθεί μάλλον θετική στη γραπτή παραγωγή των μαθητών στην ξένη γλώσσα (L2), σε σύγκριση με την επίδοσή τους σε ένα FtF προφορικό περιβάλλον. Σαφώς, ένα άμεσο πλεονέκτημα που προέρχεται από τη χρήση CMC στην SLA είναι ότι επιτρέπει στους μαθητευόμενους να έρθουν σε επαφή με φυσικούς ομιλητές και τη γλώσσαστόχο, προωθώντας έτσι την ανάπτυξη της διαπολιτισμικής συνείδησης και της επικοινωνιακής δεξιότητας (O'Dowd 2000: 49). Η αποτελεσματική DTVC εξαρτάται επίσης από την ποιότητα/ταχύτητα σύνδεσης στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με τον Rutter (1984) τυχόν προβλήματα σύνδεσης συνεπάγονται περιορισμένη οπτική επαφή, άρα και περιορισμένες κοινωνικές (εξωγλωσσικές) ενδείξεις που συνήθως υπάρχουν κατά τις FtF επαφές, οδηγώντας σε περαιτέρω ψυχολογική απόσταση μεταξύ των συνομιλητών, σε πιο απρόσωπο περιεχόμενο και ένα λιγότερο αυθόρμητο ύφος στην διάδραση (O'Dowd 2000: 51). Σχέδιο Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, κύριος σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η δοκιμή και βελτίωση της διαδικασίας εφαρμογής ενός σεναρίου SLA με βιντεοδιάσκεψη στην πραγματικότητα της τάξης. Κατά την προετοιμασία ενός παρόμοιου προγράμματος, υπάρχουν αρκετά θέματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν. Πρόκειται για θέματα οργανωτικά, τεχνικά και παιδαγωγικά.

5 Το πρώτο βήμα στο σχεδιασμό ενός προγράμματος σαν αυτό, είναι η αναζήτηση συνεργασίας με ενδιαφερόμενα μέρη. Για να εξασφαλιστεί συνεργασία με δημόσια σχολεία στο ε- ξωτερικό, πραγματοποιήθηκε έρευνα τόσο μέσω του διαδικτύου, σε ιστοσελίδες και fora (e-pals, e-twinning, The Mixxer κ.ά.) όσο και στη σχετική βιβλιογραφία, από όπου και συγκεντρώθηκαν χρήσιμες πληροφορίες που συνέβαλαν στη λήψη αποφάσεων. Κύριος στόχος ήταν να εξασφαλιστεί συνεργασία με σχολεία οι μαθητές των οποίων είτε ήταν φυσικοί ή μη φυσικοί ομιλητές της αγγλικής, αλλά και διαφορετικής εθνικότητας από την ελληνική. Για λόγους που μπορούμε μόνο να εικάσουμε δεν υπήρξε ανταπόκριση από βρετανικά σχολεία. Από τα ενδιαφερόμενα σχολεία επιλέχθηκαν δύο γυμνάσια: ένα στο Παρίσι (Γαλλία) και ένα στην Ατλάντα (ΗΠΑ), παρόλο που στην τελευταία περίπτωση ήταν προφανές ότι η διαφορά χρονικής ζώνης θα έθετε επιπλέον τεχνικά και διαδικαστικά προβλήματα. Για λόγους ωστόσο που δεν μπορούν να αναλυθούν εδώ, το αμερικανικό πρόγραμμα δεν θα περιληφθεί στην παρούσα έκθεση. Επισημαίνεται εδώ, ότι τα συνεργαζόμενα σχολεία Ελλάδας - Γαλλίας δεν διέθεταν πλήρως εξοπλισμένα εργαστήρια Η/Υ κατά τις βιντεοδιασκέψεις. Επίσης, οι μαθητές που πήραν μέρος το έκαναν εθελοντικά. Τεχνολογικές επιλογές Όπως είναι γνωστό, μια σύνδεση DTVC μπορεί να περιορίζεται σε σύγχρονη οπτικοακουστική επικοινωνία μεταξύ δύο μερών, ή να εμπλέκει περισσότερους από δύο συμμετέχοντες οι οποίοι θα συνομιλούν και θα συνεργάζονται, διαμοιραζόμενοι έγγραφα (screen/file sharing) ή χρησιμοποιώντας κοινούς πόρους (πχ. whiteboard). Από τεχνολογικής άποψης, υπάρχουν διάφορες λύσεις για μια εφαρμογή SCMC και ποικίλουν τόσο σε δυνατότητες, όσο και στις αναγκαίες υποδομές και φυσικά το κόστος. Από πλευράς φυσικής τηλεπικοινωνιακής υποδομής οι δυνατότητες είναι δύο: - Απευθείας χρήση τηλεφωνικών γραμμών PSTN or ISDN (H320 Protocol) - Χρήση του Internet (IP Videoconferencing H323 Protocol) Η πρώτη λύση υπόσχεται σταθερή και, ειδικά στην περίπτωση του ISDN, υψηλή ποιότητα υπηρεσιών (QoS), κάτι που θα εξασφάλιζε ιδανικές συνθήκες. Ωστόσο, αφενός απαιτεί ειδικά εξοπλισμένες αίθουσες, κάτι που στην πλειοψηφία των ελληνικών σχολείων δεν είναι διαθέσιμο και, αφετέρου, έχει υψηλό κόστος, αφού η χρέωση είναι αυτή της τηλεφωνίας (πολλών γραμμών ταυτόχρονα στην περίπτωση του ISDN). Η δεύτερη λύση (IP DTVC), προσφέρει απρόβλεπτη και συνήθως κατώτερη ποιότητα επικοινωνίας, αλλά έχει μικρότερο κόστος (μηνιαίο πάγιο σύνδεσης), δεν απαιτεί ειδικές εγκαταστάσεις και είναι προσβάσιμη με μια γρήγορη σύνδεση στο διαδίκτυο (πχ. ADSL2). Συνεπώς, η επιλογή της δεύτερης λύσης (H323) ήταν επιβεβλημένη, αλλά ταυτόχρονα και πιο ενδιαφέρουσα, αφού ένα πείραμα βασισμένο σε αυτήν την τεχνολογία, θα προσέφερε περισσότερο ρεαλιστικά συμπεράσματα σε ότι αφορά τη δοκιμή συνδέσεων DTVC μεταξύ απομακρυσμένων τάξεων.

6 Στην περίπτωση του H323 DTVC, οι διαθέσιμες επιλογές είναι ποικίλες. Από τη στιγμή όμως που το κόστος υπήρξε καθοριστικός παράγοντας, δεν εξετάστηκαν καθόλου τα εξειδικευμένα συστήματα (dedicated systems) που υπάρχουν στην αγορά και προσφέρουν ολοκληρωμένες λύσεις hardware και software. Η έρευνα περιορίστηκε σε λογισμικά συμβατά με οποιονδήποτε H/Y, τα οποία με τα απαραίτητα add-ons (κάμερας, μικροφώνου και λογισμικού) μπορούν να τον μετατρέψουν σε μονάδα υποστήριξης DTVC. Και σε αυτήν την περίπτωση υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες επιλογές: - Instant Messaging Clients με δυνατότητες video chat, π.χ. Windows Live Messenger - Εφαρμογές Voice over IP (VoIP), π.χ. Skype ή Google Voice - Ειδικό λογισμικό DTVC, όπως το Safari Montage Live, ένα προσανατολισμένο στην εκπαίδευση λογισμικό IP τηλεδιάσκεψης και συνεργασίας το οποίο προσφέρει ηχητικό και οπτικό chat, εξελιγμένες δυνατότητες διαμοιρασμού οθόνης και εκπομπή video προς όλους (broadcast) από τον κεντρικό υπολογιστή. Το SML, χρησιμοποιεί έναν εξειδικευμένο server και κάποιο ιδιωτικό δίκτυο (WAN) ή φυσικά το - δημόσιο - διαδίκτυο για να διευκολύνει διαδραστικές ομαδικές συνομιλίες μεταξύ δύο ή περισσότερων σημείων εκπομπής. - Υπηρεσίες Web Conferencing με εξειδικευμένο λογισμικό (όπως τα oovoo, ivisit, Webex και Megameeting). Αυτές οι υπηρεσίες, συνήθως φιλοξενούνται από έναν web server ελεγχόμενο από μια επιχείρηση. Όλες οι υπηρεσίες της κατηγορίας αυτής, προσφέρουν μεταξύ άλλων οπτικοακουστική επικοινωνία μεταξύ περισσότερων των δύο συμμετεχόντων. - Ιστότοπους με επί τόπου υπηρεσίες DTVC (όπως το videoconference.com που επιτρέπει τη δημιουργία ενός στιγμιαίου ιδιωτικού «δωματίου» όπου ο χρήστης μπορεί να έχει μια οπτικοακουστική «συνάντηση» με απομακρυσμένους χρήστες). Οι παραπάνω λύσεις καλύπτουν τις βασικές απαιτήσεις τηλεδιάσκεψης και η επιλογή μιας εξ αυτών εξαρτάται από τις συνθήκες και τις συγκεκριμένες απαιτήσεις κάθε περίπτωσης. Σε ότι αφορά το συγκεκριμένο πείραμα, ήταν γνωστό εξ αρχής ότι οι συνεδρίες (DTVC sessions) θα γίνονταν σε τάξεις με έναν Η/Υ, άρα δεν υπήρχε η απαίτηση ταυτόχρονης σύνδεσης περισσότερων από δύο συνομιλητών. Επίσης, στη φάση αυτή οι συνομιλίες δεν θα απαιτούσαν κάποιου είδους συνεργασία σε συγκεκριμένα projects, οπότε δεν ήταν απαραίτητο το λογισμικό να διαθέτει δυνατότητες διαμοιρασμού οθόνης ή αρχείων. Με βάση τα παραπάνω, επιλέχθηκε κάποιο από τα λογισμικά VoIP στη βασική του ελεύθερη έκδοση και συγκεκριμένα το Skype, με 663 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες (Σεπτέμβριος 2011) και συνεπώς ιδιαίτερα αυξημένη πιθανότητα εξοικείωσης με αυτό των χρηστών τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Γαλλία και Αμερική. Για ευνόητους λόγους (περαιτέρω ανάλυση και αξιολόγηση των συνομιλιών), κρίθηκε απαραίτητη η χρήση κάποιου λογισμικού καταγραφής των συνδιασκέψεων (conference

7 recording software). Για το σκοπό αυτό επιλέχθηκε το Pamela Call Recorder, το οποίο λειτουργεί σαν add-on στο Skype και εγγυάται λιγότερες τεχνικές δυσκολίες. Περιγραφή των βιντεοδιασκέψεων με τη γαλλική πλευρά Υποκείμενα Ελληνικό σχολείο: ένα δημόσιο λύκειο σε μια μικρή πόλη στη βόρειο Ελλάδα. Η καθηγήτρια αγγλικών-ερευνήτρια ήταν ο συντονιστής του προγράμματος. Οι Έλληνες μαθητές ήταν περίπου ετών και το επίπεδό τους στην αγγλική μεταξύ Α2 - Β2+, σύμφωνα με το ΚΕΠΑ. Γαλλικό σχολείο: ένα δημόσιο γυμνάσιο/λύκειο στο κέντρο του Παρισιού. Η καθηγήτρια αγγλικών ήταν ο κύριος συντονιστής, με επικουρία από Αμερικανό βοηθό καθηγητή. Οι Γάλλοι μαθητές ήταν περίπου 15 ετών και το επίπεδο της αγγλικής μεταξύ Α2 - Β1, σύμφωνα με το ΚΕΠΑ. Εξοπλισμός και υλικά - Υπολογιστές και εξοπλισμός: φορητός Η/Υ και επιτραπέζιοι Η/Υ, ηχεία, ακουστικά με μικρόφωνα, κάμερες. - Λογισμικό επικοινωνίας: Skype (γραπτά μηνύματα, ήχος και βίντεο) - Λογισμικό καταγραφής ήχου: Pamela call recorder/skype extras (δωρεάν έκδοση) - Ταχύτητα σύνδεσης στο διαδίκτυο: Ελλάδα: 1Mbps, Γαλλία: 8 Mbps - Ερωτηματολόγιο (φυλλάδια): δραστηριότητα ανταλλαγής πληροφοριών με τους ξένους συνομιλητές σε μορφή πλέγματος με κενά. - Σύντομο ερωτηματολόγιο: ερωτήσεις για τις σκέψεις των μαθητών για συγκεκριμένες πτυχές του πειράματος. Διαδικασία Πραγματοποιήθηκαν πέντε βιντεοδιασκέψεις μεταξύ των δύο συμμετεχόντων, σε μια περίοδο περίπου δύο μηνών (Μάρτιος - Μάιος 2009). α. Περιβάλλον: και οι πέντε βιντεοδιασκέψεις πραγματοποιήθηκαν με τους προσωπικούς φορητούς Η/Υ της καθηγητριών αγγλικών στη Γαλλία και την Ελλάδα. Το παιδαγωγικό σχήμα ήταν επικοινωνία μη φυσικών- φυσικών ομιλητών (NNS-NNS) και ξεκίνησε ως σχήμα ένας-προς-έναν (αρχικά μεταξύ των δύο καθηγητριών), εξελίχθηκε σε σχήμα ενός-προςπολλούς (μεταξύ της Ελληνίδας καθηγήτριας και της ομάδας Γάλλων μαθητών, με τη βοήθεια της καθηγήτριάς τους και του Αμερικανού βοηθού της) και κατέληξε σε σχήμα πολλώνπρος-πολλούς (μεταξύ της ομάδας Ελλήνων μαθητών (4) και της γαλλικής ομάδας (20), και πάλι με τη βοήθεια των δύο καθηγητριών) καθώς η υποδομή αναβαθμιζόταν σε ό τι αφορά στον εξοπλισμό και συντονισμό των δύο ομάδων. Η διάρκεια κάθε συνεδρίας ήταν περίπου 15-20, με εξαίρεση την τελευταία που διήρκησε πάνω από μια ώρα, καθώς υπήρξε επιπλέον διαθέσιμος χρόνος από τη γαλλική πλευρά. β. Σκοπός: ο σκοπός κάθε συνεδρίας ήταν τεχνικός, παιδαγωγικός ή και τα δύο και διαφοροποιούνταν ανάλογα με το αντίστοιχο στάδιο: από εξοικείωση με τον εξοπλισμό και τις δυνατότητες των λογισμικών μέχρι τη δοκιμή των τεχνικών δυνατοτήτων των δύο σχολείων

8 (εξοπλισμός και διάταξη εργαστηρίου Η/Υ, σύνδεση διαδικτύου, βιωσιμότητα επικοινωνίας μέσω των επιλεγμένων λογισμικών, λειτουργικότητα λοιπού εξοπλισμού, π.χ. ακουστικά κ.α.) και τη μύηση των μαθητών στη διαδικασία επικοινωνίας (έλεγχος διαφορών που μπορούσαν να οφείλονται στο γλωσσικό επίπεδο, τη συμπεριφορά στην τάξη, παρακολούθηση και έλεγχος της λεκτικής -και όχι μόνο- συμπεριφοράς των μαθητών κατά τη χρήση του λογισμικού επικοινωνίας με τους συνεργάτες τους). γ. Περιεχόμενο: η δραστηριότητα σε κάθε συνεδρία διαφοροποιούνταν ανάλογα με το επίπεδο οργάνωσης και την πρόοδο του προγράμματος (από ελεύθερη συζήτηση μέχρι χρήση σύντομου ερωτηματολόγιου που δημιουργήθηκε από τους μαθητές), ενώ στο τελικό στάδιο δόθηκε στους μαθητές από τις καθηγήτριες ερωτηματολόγιο με μορφή πλέγματος, για την εκτέλεση μιας δομημένης άσκησης ανταλλαγής συγκεκριμένων πληροφοριών. δ. Ανάλυση: η ποιότητα ήχου και βίντεο κατά τη διάρκεια των συνεδριών κυμάνθηκε από άριστη έως καλή συνολικά, καθώς αυξάνονταν οι απαιτήσεις, προκειμένου να ευθυγραμμιστεί το πρόγραμμα με τον αρχικό σχεδιασμό. Υπήρξαν τεχνικές, διαδικαστικές και επικοινωνιακές δυσκολίες που προσέφεραν πολύτιμες πληροφορίες και εμπειρία για την αντιμετώπιση παρόμοιων μελλοντικών προβλημάτων (αποτυχία βιντεοκλήσης και σύνδεσης στο διαδίκτυο, ζητήματα προτεραιότητας κατά τη συνομιλία, ανάρμοστη συμπεριφορά μαθητών, εξωγλωσσικές παράμετροι, επίβλεψη από καθηγητή κ.λπ.). Η ανταπόκριση των μαθητών υπήρξε ενθουσιώδης και ανέφεραν ότι απόλαυσαν την εμπειρία, αξιολογώντας τη συμμετοχή τους σε αυτό το είδος SCMC ως ιδιαίτερα ελκυστική και διαδραστική. Προτιμώμενα θέματα ήταν εκείνα με τα οποία μπορούσαν να ταυτιστούν, καθώς αφορούσαν στην πραγματική τους ζωή, όπως διαπολιτισμικά θέματα, ακόμη και πολιτική επικαιρότητα. Οι μαθητές χαρακτηριστικά είπαν ότι θα ήταν ενδιαφέρον να γνωρίσουν ένα μαθητή «από άλλη χώρα» και να μιλήσουν για τη σχολική ζωή, τη μουσική, το θέατρο, τα χόμπι, τα αθλήματα κ.λπ. και ότι θα τους βοηθούσε να βελτιώσουν τα αγγλικά τους, καθώς θα είχαν την ευκαιρία να ακούσουν μια «διαφορετική προφορά». Επίσης, ανέφεραν ότι προτιμούν αυτό το είδος επικοινωνίας, επειδή είναι κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που συνήθως συμβαίνει στην τάξη (σχολικό εγχειρίδιο κλπ.) και ότι θα ήθελαν να συζητήσουν τις διαφορές μεταξύ των χωρών. Τέλος, απάντησαν θετικά στο ερώτημα εάν η λειτουργία του βίντεο προωθεί την επικοινωνία, διότι κατά τη γνώμη τους, είναι πιο ενδιαφέρον να μιλούν με ένα «πραγματικό πρόσωπο», γιατί «μπορώ να σε δω, δεν είσαι απλά μια φωνή», παρά απλά να ακούν ένα ηχογραφημένο CD. Οι παραπάνω διαπιστώσεις επιβεβαιώνουν την υπόθεση που έγινε νωρίτερα, ότι τα παιδιά απολαμβάνουν τη συζήτηση με διαπολιτισμικό περιεχόμενο. Επισημάνθηκε επίσης ότι θα ήταν ενδιαφέρον να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο η αγγλική χρησιμοποιείται και γίνεται αντιληπτή ως «lingua franca» από τα εκατομμύρια των φυσικών και μη ομιλητών της σε όλο τον κόσμο. Ένα επιπλέον ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι η SCMC φάνηκε πιο ελκυστική στους μαθητές, σε σύγκριση με το σχολικό εγχειρίδιο, πιθανόν λόγω της διαδραστικής φύση της, κάτι που κατά κανόνα απουσιάζει από την τάξη. Στην παρούσα φάση του προγράμματος, η χρήση της νέας τεχνολογίας έγινε με τον «παραδοσιακό» τρόπο. Σε επόμενη φάση (η οποία ήδη είναι σε εξέλιξη), κάθε μαθητής θα συμμετέχει σε ιδιωτική επικοινωνία (ένας-προς-έναν) με μαθητή της ίδιας ηλικίας, χωρίς το βάρος της «άγρυπνης ματιάς» του δασκάλου και των συμμαθητών τους. Σύμφωνα με τον σχεδια-

9 σμό, στους μαθητές θα δοθούν δομημένες δραστηριότητες, κάτι που αναμένεται να ενθαρρύνει τους διστακτικότερους να συμμετάσχουν ενεργά, χωρίς να αισθάνονται την ανάγκη να καταφύγουν σε ανάρμοστες συμπεριφορές. Συνολικά, οι μαθητές βρήκαν «κοινό έδαφος» συνομιλώντας με μαθητές του ιδίου φύλου, καθώς ανέκυπταν περισσότερα θέματα κοινού ενδιαφέροντος, με τα κορίτσια να υπερέχουν στην προθυμία συμμετοχής σε σχέση με τα αγόρια. Σε μια περίπτωση, ωστόσο, μια Γαλλίδα μαθήτρια προσφέρθηκε για συνομιλία με αγόρι της ελληνικής ομάδας, που προηγουμένως είχε σημειώσει ανάρμοστη συμπεριφορά. Το γεγονός αυτό φάνηκε ότι βελτίωσε αισθητά τη συμμετοχή και συνολική συμπεριφορά του αγοριού, αναδεικνύοντας ότι και ο συνδυασμός διαφορετικών φύλων μπορεί να λειτουργήσει θετικά. Παρά τα τεχνικά προβλήματα, οι μαθητές έκαναν ζωηρές συζητήσεις, εκφράζοντας ενθουσιασμό για την εμπειρία και την επιθυμία για συμμετοχή τους στο πείραμα σε περίπτωση μελλοντικής επανάληψής του, παρόλο που αρχικά είχαν επιδείξει σχετική απροθυμία α- κόμη και πλήξη για συμμετοχή, και γνώριζαν ότι το σχολικό τους πρόγραμμα θα ήταν βεβαρυμένο. Συμπεράσματα Η σειρά συνεδριών DTVC μεταξύ των δύο σχολείων, οι οποίες περιγράφηκαν στις προηγούμενες παραγράφους, απέδωσε κάποιες χρήσιμες πληροφορίες για την αντιμετώπιση διαδικαστικών, τεχνικών και παιδαγωγικών ζητημάτων. Παράλληλα, η εμπειρία αποδείχθηκε θετική και ενθαρρυντική για εκπαιδευτές και μαθητές. Οργανωτικά και διαδικαστικά ζητήματα - Η αναζήτηση συνεργασιών μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη υπόθεση και καθιστά επιτακτική την ανάγκη για μια ανοικτή βάση δεδομένων για εκπαιδευτικούς, ερευνητές κλπ. που θα διευκολύνει την εύρεση συνεργατών για SCMC εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγράμματα, ή άλλους συναφείς σκοπούς. - Ο συντονισμός σχολικών τάξεων διαφορετικών χωρών (ιδιαίτερα διαφορετικών ηπείρων) μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολος από την άποψη της χρονικής ζώνης και των σχολικών προγραμμάτων. Η χρονική στιγμή της σύνδεσης μπορεί επίσης να είναι ένας καθοριστικός παράγοντας για την ποιότητα της σύνδεσης, καθώς η ευρυζωνικότητα μπορεί να υποβαθμιστεί σημαντικά κατά τις «ώρες αιχμής». - Είναι σημαντική η ύπαρξη εναλλακτικού σχεδίου (plan Β) για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης (π.χ. αποτυχία σύνδεσης στο διαδίκτυο). Παρόλο που ίσως δεν φαίνεται ως αξιόλογο ερευνητικό εύρημα, είναι σημαντικό να έχουμε πάντα υπόψη ότι τα πράγματα μπορεί να πάνε στραβά για διάφορους λόγους. - Είναι απαραίτητη η επίσημη έγκριση από το Υπουργείο Παιδείας προκειμένου να επιτραπούν οι απαραίτητες οργανωτικές ρυθμίσεις ή αλλαγές στα σχολεία που συμμετέχουν. Τεχνικά ζητήματα - Είναι απαραίτητος ο ενδελεχής έλεγχος της διαθεσιμότητας και καταλληλότητας των Η/Υ, του λογισμικού και της σύνδεσης.

10 - Είναι σημαντική η αναβάθμιση της ταχύτητας σύνδεσης στο διαδίκτυο σε επίπεδα ADSL2 (ταχύτητες μέχρι 24 mbps), ώστε να υποστηρίζεται όσο το δυνατόν καλύτερα η μετάδοση ήχου και εικόνας σε πραγματικό χρόνο. - Οι Η/Υ πρέπει να είναι εξοπλισμένοι με κάμερες και σετ ακουστικών-μικροφώνου, τα οποία θα πρέπει επίσης να δοκιμαστούν εγκαίρως για να διασφαλιστεί ότι η ποιότητα ήχου και βίντεο είναι αρκετά καλή και δεν υποβαθμίζεται η επικοινωνία. - Η χρήση ακουστικών εξαλείφει την ηχώ, βελτιώνει την ποιότητα του ήχου και βοηθά ώστε να μην αποσπάται η προσοχή του μαθητή από εξωτερικούς θορύβους ή περισπασμούς. Αντίθετα, η χρήση ηχείων δίνει χαμηλότερη ποιότητα ήχου, ενοχλεί τους υπόλοιπους μαθητές και κατά συνέπεια πρέπει να αποφεύγεται. Παιδαγωγική - Η χρήση ακουστικών λειτουργεί ενθαρρυντικά για τους μαθητές, καθώς μειώνει ή εξαλείφει την αίσθηση πίεσης από τους συμμαθητές (peer pressure). - Οι μαθητές πρέπει να ακολουθήσουν μια διαδικασία εξοικείωσης, ώστε να βοηθηθούν οι ντροπαλοί και πιο εσωστρεφείς μαθητές. - Παροχή κινήτρων για αύξηση της συμμετοχής (εξωτερικά κίνητρα), αλλά και συζήτηση με τους μαθητές προκειμένου να ενεργοποιηθούν τα εσωτερικά κίνητρα. Βιβλιογραφία 1. Armstrong-Stassen, Marjorie, Landstrom, Margaret, Lumpkin, Ramona (1998): Students' Reactions to the Introduction of Videoconferencing for Classroom Instruction, The Information Society: An International Journal, 14:2, Develotte, Christine, Guichon, Nicolas, Vincent, Caroline (2010): The use of the webcam for teaching a foreign language in a desktop videoconferencing environment, ReCALL 22(3): Dudeney, Gavin (2000): The Internet and the Language Classroom. A practical guide for teachers., Cambridge University Press. 4. Gerstein, Rachel B. (2000): Videoconferencing in the Classroom, Computers in the Schools, 16:3-4, Herring, C. Susan (ed.) (1996): Computer Mediated Communication: linguistic, social and cross-cultural perspectives, John Benjamins. 6. O Dowd, Robert (ed.) (2007): Online Intercultural Exchange. An Introduction for Foreign Language Teachers., Multilingual Matters Ltd. 7. O Dowd, Robert (2000): Intercultural Learning via Videoconferencing: a pilot Exchange Project, ReCALL 12 (1): 49-61, Cambridge University Press, United Kingdom. 8. Morrison and Oblinger, (2002): in Thurlow, C., Lengel, L., Tomic, A., Computer Mediated Communication: Social Interaction and the Internet. 9. Warschauer, Mark (ed.) (1995): Virtual Connections, Second Language Teaching and Curriculum Center, University of Hawaii. 10. Whyte, Shona (2011): Learning to teach with videoconferencing in primary foreign language classrooms, ReCALL 23(3). pp Ρετάλης, Συμεών (επιμ.) (2005): Οι προηγμένες τεχνολογίες διαδικτύου στην υπηρεσία της μάθησης. Eκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα.