Σχολείο δημοκρατίας το Διαδίκτυο

Transcript

1 Σχολείο δημοκρατίας το Διαδίκτυο «Ψεκάστε, ψηφίστε, σκουπίστε», λένε όσοι ακολουθώντας τον Ρουσσώ ειρωνεύονται την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Η άμεση δημοκρατία εμφανιζόταν για μεγάλο διάστημα ως ιδεώδες με μόνο αλλά μοιραίο μειονέκτημα το ανέφικτο της πραγματοποίησής της στις σύγχρονες πολυπληθείς κοινωνίες. Να, όμως, που στις μέρες μας το «ιδεώδες» αυτό έχει καταστεί από την τεχνολογία σχεδόν εφικτό. Αρκεί ένας υπολογιστής σε κάθε σπίτι με σύνδεση στο Διαδίκτυο, ώστε να μπορούμε να μετρούμε γρήγορα και ασφαλώς τη λαϊκή βούληση επί παντός ζητήματος. Στις σύγχρονες κοινωνίες η άμεση δημοκρατία μπορεί να πραγματοποιηθεί πιο εύκολα από την αρχαία «πόλι»! Το ζήτημα είναι αν θέλουμε αυτή την εξέλιξη, αν οι θεσμοί της άμεσης δημοκρατίας, όπως το δημοψήφισμα, εξασφαλίζουν την ενεργό συμμετοχή των πολιτών. Η ειρωνεία είναι ότι άτυπα ψηφίσματα διεξάγονται καθημερινά. Υπάρχει κόσμος που κάθε μέρα, ιδιαίτερα με την προτροπή της τηλεόρασης, ψηφίζει το καλύτερο τραγούδι, τον πιο πολύτιμο ποδοσφαιριστή, το αν πρέπει να εκλέγεται ο μουφτής*, αν πρέπει νε έχει πυρηνικά το Ιράν κ.λπ. Σειρά δημοσκοπήσεων και ερευνών καταγράφουν με ακρίβεια τη λαϊκή βούληση πάνω σε κάθε ζήτημα και είναι βέβαιο ότι σήμερα όσο ποτέ άλλοτε οι διαθέσεις των πολιτών αποκαλύπτονται και επηρεάζουν. Δε λέμε ότι οι πολιτικοί πορεύονται με βάση τις δημοσκοπήσεις και όχι με βάση αρχές και προγράμματα; Αν συμβαίνει αυτό, τότε η άμεση δημοκρατία θριαμβεύει, δεν έχουμε παρά να θεσμοθετήσουμε διαδικασίες που ήδη υπάρχουν. Το ότι κάτι δεν πάει καλά στην παραπάνω συλλογιστική φαίνεται από το γεγονός ότι εκφράζουμε αποδοκιμασία όταν λέμε πως οι πολιτικοί κάνουν ό,τι τους υπαγορεύουν οι δημοσκοπήσεις ή ότι χαϊδεύουν τα αυτιά των πολιτών. Η αποδοκιμασία μας εξηγείται από το ότι δε δίνουμε μεγάλη αξία στις στιγμιαίες διαθέσεις των πολιτών, δε δίνουμε μεγάλη αξία σε απόψεις που στηρίζονται στο θυμικό και όχι σε μια διαδικασία διαλόγου και στοχασμού. Το έλλειμμα της σύγχρονης δημοκρατίας δεν είναι ότι οι πολίτες δεν ακούγονται, αλλά ότι ο δημόσιος διάλογος είναι επιφανειακός, ότι όλα τα ζητήματα τίθενται δημοψηφισματικά υπό τη μορφή άσπρου ή μαύρου, ενός ναι ή ενός όχι. Το έλλειμμα της σύγχρονης δημοκρατίας είναι η αδυναμία ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών, η οποία προϋποθέτει πληροφόρηση και σοβαρό διάλογο, προϋποθέτει την ουσιαστική διαμεσολάβηση των μαζικών ενώσεων, των κομμάτων, των οργανώσεων. Ο θρίαμβος των μορφών άμεσης δημοκρατίας αποδεικνύεται ολοένα και πιο πολύ θρίαμβος του λαϊκισμού. Ο λαϊκισμός, βεβαίως δεν αποτελεί φαινόμενο μόνο των τελευταίων χρόνων. Στη σύγχρονη, όμως, εποχή ευνοείται αφάνταστα από την τηλεόραση, η οποία έχει υποσκελίσει τα άλλα μέσα ενημέρωσης και έχει αναδειχθεί στο βασικό μέσο διεξαγωγής του δημόσιου διαλόγου. Δεν είμαι από αυτούς που βιάζονται να αναθεματίσουν συνολικά τη μικρή οθόνη, ούτε θέλω να γενικεύσω την ελληνική εμπειρία, η οποία είναι πέραν του καλού και του κακού. Σε πολλούς τομείς η προσφορά της τηλεόρασης είναι σημαντική, στον τομέα όμως του δημόσιου διαλόγου παραμένει 1

2 ακόμα ασπρόμαυρη με μια, φοβάμαι, εγγενή αδυναμία στο να συλλάβει και να προβάλει χρώματα, πόσο μάλλον αποχρώσεις. Η φύση του συγκεκριμένου μέσου στηρίζεται στην παθητική παρακολούθηση του προγράμματος, χωρίς να δίνει καμία δυνατότητα διαμόρφωσής του από τους θεατές. Συγχρόνως το μεγάλο κόστος επιβάλλει ένα ανελέητο κυνήγι τηλεθέασης, η οποία επιδιώκει την προσέλκυση τηλεθεατών με τον εντυπωσιασμό και με την απλούστευση. Όλα τα ζητήματα ακόμη και τα πιο σοβαρά, ακόμη και εκείνα που χρειάζονται εξειδικευμένες γνώσεις, εμφανίζονται απλουστευτικά ώστε να είναι εύληπτα από όλο και πιο πολλούς θεατές. Το δημοψήφισμα, που και αυτό από τη φύση του απλουστεύει, έρχεται να δέσει με την τηλεόραση και η θεσμοθέτησή του δεν αποτελεί παρά ψευδαίσθηση συμμετοχής. Ίσως να είναι χρήσιμο για τη λήψη αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο ή στους κόλπους μαζικών οργανώσεων, όπου είναι πιο εύκολο να οργανωθεί ένας ουσιαστικός διάλογος. Μπορεί, π.χ., να χρησιμεύσει σε μία συνδικαλιστική οργάνωση όταν πρόκειται να πάρει μια μεγάλη απόφαση, όπως είναι η κινητοποίηση διαρκείας, σε τέτοια περιορισμένα πλαίσια μπορεί να προωθήσει τη συμμετοχή και να ενισχύσει συνολικά τη δημοκρατία. Σε εθνικό επίπεδο, όμως, πολύ φοβάμαι ότι το μόνο που θα καταφέρει είναι να ενισχύσει το λαϊκισμό και το θέαμα. Το μεγάλο ζητούμενο της σύγχρονης δημοκρατίας είναι η αναβάθμιση του δημοσίου διαλόγου και στο θέμα αυτό άλλα μέσα, όπως π.χ. το ίντερνετ, μπορεί να αποδειχτούν καταλυτικά. Το διαδίκτυο, κατ εξοχήν διαδραστικό μέσο, αποτελεί το πιο μαζικό φόρουμ στην ιστορία της ανθρωπότητας με δυνατότητα όχι μόνο άμεσης, 24 ώρες το 24ωρο, επιλογής των πηγών, των πληροφοριών, της εικόνας και της μουσικής, αλλά, σε αντίθεση με την τηλεόραση, και διαμόρφωσης της πληροφορίας, καθώς και επικοινωνίας με οποιονδήποτε σε όλον τον πλανήτη. Απόδειξη η φοβερή επιτυχία των δικτυακών ημερολογίων (blogs), τα οποία μπορεί να «ανεβάσει» στο διαδίκτυο ο καθένας μας. Ήδη έχουν δημιουργηθεί περισσότερα από τριάντα εκατομμύρια και καθημερινά δημιουργούνται χιλιάδες νέα, με αποτέλεσμα για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας να μπορεί οποιοσδήποτε να γίνει εκδότης των απόψεών του σε μηδενικό χρόνο και, πάλι σε μηδενικό χρόνο, αποδέκτης των απόψεων των άλλων. Το πεδίο του διαδικτύου είναι σχολείο πραγματικά άμεσης δημοκρατίας και αποτελεί το μεγαλύτερο φόβο των αντιδημοκρατικών καθεστώτων, όπως αποδεικνύουν οι πρόσφατες συμφωνίες των μεγαλύτερων εταιρειών αναζήτησης δεδομένων yahoo και google με την κυβέρνηση της Κίνας: η δημιουργία εκ μέρους τους δικτυακών τόπων στην Κίνα τους επιτράπηκε με τον όρο να λογοκρίνουν τα «ευαίσθητα» για το καθεστώς δεδομένα. Η ελευθερία, επομένως, του διαδικτύου, η δημιουργία ευρυζωνικών δικτύων και η όσο το δυνατόν φθηνότερη πρόσβαση σε αυτό μπορεί να τονώσουν τη δημοκρατία πολύ περισσότερο από κάθε δημοψήφισμα. *μουφτής: ιερατικός βαθμός ειδικότερα του σουνιτικού κλάδου της μουσουλμανικής θρησκείας. Σταύρος Τσακυράκης ( επίκουρος καθηγητής συνταγματικού δικαίου) 2

3 Τα Νέα, 27/05/2006 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Α. Να πυκνώσετε το περιεχόμενο του κειμένου σε λέξεις. (μονάδες 25) Β. 1. Να σχολιάσετε σε λέξεις τη φράση: «Αν δεν καώ εγώ, αν δεν καείς εσύ, πώς θα γίνουν τα σκοτάδια φώς;» (Αλ. Καμύ). (μονάδες 10) Β. 2. Να εντοπίσετε τον τρόπο και τα μέσα πειθούς της 1 ης παραγράφου του κειμένου. (μονάδες 3) Β. 3. α) Να επισημάνετε τους τρόπους ανάπτυξης της 6 ης παραγράφου του κειμένου. ( «Το δημοψήφισμα να αποδειχτούν καταλυτικά») (μονάδες 4) β) Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. ( «Το Διαδίκτυο κάθε δημοψήφισμα») (μονάδες 4) Β. 4. Το παραπάνω κείμενο ανήκει στο γραμματειακό είδος της επιφυλλίδας. Να εντοπίσετε τέσσερα χαρακτηριστικά που το επιβεβαιώνουν. (μονάδες 4) Β. 5. α) Να δώσετε από ένα συνώνυμο για κάθε τονισμένη λέξη του κειμένου: εφικτό, άτυπα, αφάνταστα, υποσκελίσει, εύληπτα. β) Να δώσετε από ένα αντώνυμο για κάθε υπογραμμισμένη λέξη του κειμένου: προτροπή, έλλειμμα, εγγενή, προσέλκυση, (να) ενισχύσει. (μονάδες 10) Γ. Ο Άγγελος Τερζάκης τονίζει: «Η δημοκρατία περνάει στον καιρό μας και δοκιμασία και κρίση. Το πρόβλημά της είναι σύνθετο. Δοκιμασία για τη δημοκρατία είναι και η ανάγκη να κυβερνήσει ανθρώπινα σύνολα τεράστια, που ξεπερνάνε τα φυσικά της μέτρα». Με έναυσμα την παραπάνω άποψη να αναφέρετε φαινόμενα που υπονομεύουν τη σύγχρονη δημοκρατία και να προτείνετε λύσεις για την αντιμετώπισή τους. Να υποθέσετε ότι το κείμενό σας θα εκφωνηθεί στη Βουλή των Εφήβων. ( λέξεις). (μονάδες 40) 3

4 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο συγγραφέας πραγματεύεται τη διασφάλιση της δημοκρατίας στις σύγχρονες κοινωνίες μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου. Αρχικά, διερωτάται για το κατά πόσο τα δημοψηφίσματα, που αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας, δραστηριοποιούν τους πολίτες. Στη συνέχεια, υποστηρίζει ότι αυτά είναι αναποτελεσματικά, αφού απουσιάζουν ο διάλογος και η ενεργός συμμετοχή των πολιτών οδηγώντας στο λαϊκισμό. Επισημαίνει ότι ο λαϊκισμός ενισχύεται από την τηλεόραση ασκώντας μεγάλη επιρροή. Επιπρόσθετα, παρατηρεί ότι η τηλεόραση αποσκοπεί στον εντυπωσιασμό του τηλεθεατή παθητικοποιώντας τον, υπονομεύοντας έτσι τη δημοκρατία σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Τέλος, καταλήγει ότι το διαδίκτυο, λόγω της πληθώρας των δυνατοτήτων που παρέχει στο δέκτη, είναι το κυριότερο μέσο που μπορεί να ενδυναμώσει τη δημοκρατία. Β1. Η πρόοδος σε όλα τα επίπεδα πηγάζει μέσα από την υπηρέτηση του κοινωνικού συμφέροντος. Αυτό με τη σειρά του προϋποθέτει οξυμένη κοινωνική συνείδηση και ευαισθησία, η οποία εκφράζεται σε πρώτο επίπεδο με τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Σήμερα, λόγω των αρνητικών προτύπων και του ωφελιμιστικού πνεύματος που κυριαρχούν, ο άνθρωπος δείχνει να μη συνειδητοποιεί τον κοινωνικό του ρόλο. Χρέος, λοιπόν, όλων των αρμόδιων φορέων, της πολιτείας και του κάθε ατόμου είναι να αναλάβουν τις ευθύνες τους, καθώς τα προβλήματα που οξύνονται και πολλαπλασιάζονται δε μπορούν να περιμένουν άλλο τη λύση τους. Β2. Ο επιφυλλιδογράφος εκφράζει την άποψη ότι αν και η σύγχρονη εποχή ευνοεί την εδραίωση της δημοκρατίας, αυτή υπονομεύεται. Ως τρόπο πειθούς χρησιμοποιεί την επίκληση στη λογική. Συγκεκριμένα, ως μέσα πειθούς χρησιμοποιεί τεκμήρια: χρήση αυθεντίας ( «Ψεκάστε Ρουσσώ) και επιχείρημα ( Η άμεση «πόλι»!) Β3. α. Τρόποι ανάπτυξης: παραδείγματα «Μπορεί, π.χ., καταλυτικά», σύγκρισηαντίθεση «Σε τοπικό επίπεδο σε εθνικό επίπεδο όμως». β. Η συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο επιφυλλιδογράφος είναι επαγωγική: Ξεκινά από ειδικές διαπιστώσεις (η χρήση του διαδικτύου στην αναζήτηση πληροφοριών και στην επικοινωνία, ο ρόλος των δικτυακών ημερολογίων, το παράδειγμα των εταιρειών αναζήτησης στην Κίνα) για να καταλήξει σε ένα γενικό συμπέρασμα ( η ελευθερία στο διαδίκτυο ενισχύει τη δημοκρατία). Β4. Χαρακτηριστικά Επιφυλλίδας: Πομπός: ειδικός πάνω στο θέμα ( Σταύρος Τσακυράκης, επίκουρος καθηγητής συνταγματικού δικαίου) Σκοπός: ο προβληματισμός και η ενημέρωση του αναγνώστη σε ένα διαχρονικό θέμα ( δημοκρατία) Γλώσσα: Συνδυασμός αναφορικής και ποιητικής γλώσσας 4

5 Τιτλοφορείται (Σχολείο δημοκρατίας το διαδίκτυο) Β5. α. εφικτό: πραγματοποιήσιμο, δυνατό άτυπα: ανεπίσημα αφάνταστα: ασύλληπτα, υπερβολικά υποσκελίσει: παραγκωνίσει, περιθωριοποιήσει εύληπτα: κατανοητά, ευνόητα β. προτροπή: αποτροπή, παρεμπόδιση έλλειμμα: πλεόνασμα, περίσσευμα εγγενή: επίκτητη, μεταγενέστερη προσέλκυση: απώθηση, απομάκρυνση (να) ενισχύσει: (να) αποδυναμώσει, αποτρέψει Γ. Ομιλία στη Βουλή των Εφήβων Προσφώνηση: Αγαπητοί συνάδελφοι της Βουλής των εφήβων/ Έφηβοι βουλευτές Αποφώνηση: Ευχαριστώ για την προσοχή σας Α) Φαινόμενα που υπονομεύουν τη σύγχρονη δημοκρατία: Κατάχρηση των ελευθεριών από κάποιους πολίτες, εκδήλωση αντικοινωνικών ενεργειών και καταπάτηση των δικαιωμάτων των άλλων πολιτών. Διαφθορά της πολιτικής εξουσίας: εξυπηρέτηση των συμφερόντων των οικονομικά ισχυρών, αναξιοκρατία. Επικράτηση λαϊκισμού και δημαγωγίας: χρήση προπαγάνδας και χειραγώγηση της βούλησης των πολιτών. Η έλλειψη παιδείας αποπροσανατολίζει τους πολίτες και προκαλεί αδιαφορία για τα κοινά. Η τάση για ισχύ και κυριαρχία οδηγεί πολλές φορές στην επικράτηση ολοκληρωτικών καθεστώτων. Η ύπαρξη έντονων κοινωνικών προβλημάτων δημιουργεί απογοήτευση των πολιτών για ενασχόληση με τα κοινά. Εγκλωβισμός του ανθρώπου στον υλισμό και το τεχνοκρατικό πνεύμα. Κακή λειτουργία των Μ.Μ.Ε. (παραπληροφόρηση και χειραγώγηση της κοινής γνώμης). 5

6 Β) Τρόποι αντιμετώπισης: Αποβολή καταναλωτικής νοοτροπίας διαμόρφωση κοινωνικής και υγιούς πολιτικής συνείδησης, απόκτηση του ενδιαφέροντος για τα κοινά Παιδεία: θα πρέπει να στοχεύει στη δημιουργία πολυδιάστατων, ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με κοινωνικές, ηθικές αρετές, αξίες και ιδανικά. Πνευματικοί άνθρωποι: συμβολή στη δημιουργία ενός νέου οράματος ζωής, απαλλαγμένου από την ευδαιμονιστική αντίληψη, τη χρησιμοθηρία και τον ατομικισμό. Εξυγίανση της πολιτικής ζωής: ενσυνείδητοι πολιτικοί που προτάσσουν το κοινό συμφέρον έναντι του ατομικού. Εξάλειψη διαφθοράς. Αξιοκρατία και διαφάνεια πολιτικών διαδικασιών Εξυγίανση των ΜΜΕ: σωστά πρότυπα, αντικειμενική και έγκυρη ενημέρωση, αμεροληψία δημοσιογράφων και τήρηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, πλουραλισμός απόψεων, διάλογος. Επιμέλεια θεμάτων: Αγγελοπούλου Κατερίνα - Παπαδημητροπούλου Βούλα 6