2 Το Βουτσικάκι και η Καζάρμα καθρεφτίζονται στη λίμνη

Transcript

1 2 Το Βουτσικάκι και η Καζάρμα καθρεφτίζονται στη λίμνη 3

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Χάρτης Καρδίτσας Καρδίτσα Χάρτης πόλης Καρδίτσας...14 Η Πόλη της Καρδίτσας...16 Α' Διαδρομή >> Β' Διαδρομή >> Γ' Διαδρομή >> Δ' Διαδρομή >> Ε' Διαδρομή >> ΣΤ' Διαδρομή >> Ζ' Διαδρομή >> Καρδίτσα - Κέδρος - Λίμνη Σμοκόβου Καρδίτσα - Δασικό Χωριό - Φράγμα Λίμνης Ν. Πλαστήρα Καρδίτσα Μητρόπολη - Λίμνη Ν. Πλαστήρα Καρδίτσα Αργιθέα - Δήμος Αχελώου Καρδίτσα - Αγναντερό - Τρίκαλα Καρδίτσα Καρδιτσομάγουλα Προάστιο - Μαραθέα Καρδίτσα Δέλτα - Παλαμάς - Ιτέα - Σοφάδες Δραστηριότητες Πολιτιστικές εκδηλώσεις Δήμοι & τοπικά διαμερίσματα Βιβλιογραφία Χρήσιμα τηλέφωνα Êáñäßôóá - Τουριστικός οδηγός Έκδοση - Διάθεση ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΤΑΧ. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ : Γρ. Λαμπράκη 21, Καρδίτσα Τηλ: Φαξ: m.kodou@thessaly.gov.gr URL: Κείμενα Βασίλης Μαγόπουλος Επιμέλεια κειμένων Κώστας Φωτάκης - Ευαγγελία Τσαγκαράκη Σχεδίαση - Επιμέλεια χαρτών Κωνσταντίνος Παλαιοχωρίτης Φωτογραφίες Γιώργος Γιαννάκης Στοιχειοθεσία - Εκτύπωση - Παραγωγή LIFESHARE Δεδάκη 28, Σχηματάρι Βοιωτίας Τηλ.: , ggiannakis@hol.gr ΔΙΑΤΙΘΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή - ολική, μερική ή περιληπτική - καθώς και η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχόμενου του παρόντος εντύπου με οποιονδήποτε τρόπο (μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο), χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη, σύμφωνα με το νόμο 2121/1993 και τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα 4 5

3 6 Koιμωμένη Αγράφων 7

4 8 9

5 Η θέα από το Πυροφυλάκειο στην κορφή Καζάρμα Καρδίτσα Θέση - Διοίκηση - Οικονομία Η Καρδίτσα είναι ένας από τους τέσσερεις νομούς της Θεσσαλίας και καταλαμβάνει το νοτιοδυτικό τμήμα της. Το 49% της επιφάνειάς του, στα ανατολικά, αποτελεί μέρος της απέραντης θεσσαλικής πεδιάδας, ενώ τα υπόλοιπα 9% και 42% είναι ημιορεινά και ορεινά, αντίστοιχα, και καλύπτονται από το νότιο τμήμα της οροσειράς της Πίνδου. Το τελευταίο τμήμα είναι μια περιοχή άγρια, απόκρημνη και απόμερη αλλά, συγχρόνως, επιβλητική και γεμάτη μεγαλοπρέπεια. Βουτσικάκι, Καράβα, Ντεληδήμι, Νιάλα και άλλες κορυφές με πάνω από 2.000μ. ύψος συνυπάρχουν με άλλες μικρότερου ύψους, όπως η Καραβούλα, ο Τύμπανος, ο Ίταμος, η Τσούκα και η Αφορισμένη, διαμορφώνοντας ένα εκπληκτικό σύνολο απότομων και απρόσιτων ορεινών όγκων, που οι κορυφές τους σχίζουν τον ουρανό και προκαλούν θαυμασμό και δέος. Στα κακοτράχαλα αυτά βουνά των Αγράφων σχηματίζονται τα μεγάλα ποτάμια Μέγδοβας και Αγραφιώτης με τους παραποτάμους τους, τα οποία μαζί με τον Αχελώο, που αποτελεί το δυτικό υγρό όριο των Αγράφων με την περιοχή του Βάλτου και της Άρτας, καταλήγουν στο Ιόνιο πέλαγος. Υπάρχουν βέβαια και ποτάμια, όπως ο Πάμισος, ο Ονόχωνος, ο Καλέντζης, η Καράμπαλη κ.ά., τα οποία έχουν τις πηγές τους στα Άγραφα, αλλά κατευθύνονται προς τη θεσσαλική πεδιάδα και μέσω του Πηνειού καταλήγουν στο Αιγαίο. Έχει έκταση στρέμματα και κατοίκους, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή (2001). Διοικητικά διαιρείται σε έξι δήμους και μια κοινότητα. Η γεωργία είναι η κύρια ασχολία των κατοίκων και διατηρεί τα πρωτεία στην οικονομία του νομού. Περίπου στρέμματα είναι γεωργικές εκτάσεις, με κυρίαρχη καλλιέργεια αυτή του βαμβακιού, ενώ ακολουθεί ο καπνός, το καλαμπόκι, τα σιτηρά, τα οπωροκηπευτικά κ.ά.. Εξέχουσα θέση κατέχει και η αμπελουργία, με την παραγωγή εξαιρετικού επιτραπέζιου σταφυλιού αλλά και κρασιού. Στα ορεινά και ημιορεινά του νομού, ειδικότερα, παράγονται εξαιρετικής ποιότητας κρασί και τσίπουρο. Η κτηνοτροφία, με κοπάδια από πρόβατα και κατσίκια, εξακολουθεί να γίνεται κυρίως με παραδοσιακές μεθόδους, ιδιαίτερα στα ορεινά του νομού. Ο κλάδος της βιομηχανίας είναι σχεδόν ανύπαρκτος και οι λίγες βιοτεχνίες ασχολούνται, ως επί το πλείστον, με την επεξεργασία γεωργικών προϊόντων. Ο νομός έχει γνωρίσει στις τελευταίες δεκαετίες σημαντική τουριστική ανάπτυξη με αιχμή τις λίμνες Ν. Πλαστήρα, Σμοκόβου και Στεφανιάδας, τα ιαματικά λουτρά, τη μαγευτική Αργιθέα, τον Ίταμο και άλλες αξιόλογες τουριστικά περιοχές. Η τουριστική συνείδηση των κατοίκων και, ιδιαίτερα, των επιχειρηματιών εξελίσσεται σταδιακά, χωρίς ωστόσο να στερεί κάτι από την ιδιαίτερη κουλτούρα, τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου, τα οποία επίσης αποτελούν ένα πόλο έλξης για τους επισκέπτες. Ιστορία Η Καρδίτσα κατέχει το μεγαλύτερο χώρο της Θεσσαλιώτιδος των ιστορικών χρόνων στην πεδιάδα και την αρχαία Δολοπία και Αθαμανία στα Άγραφα. Όπως έχει αποδειχθεί από αρχαιολογικά ευρήματα, επιγραφικές μαρτυρίες και αρχαίους συγγραφείς, κατοικείται χωρίς διακοπή από την παλαιολιθική εποχή μέχρι σήμερα. Οι πλούσιοι υδάτινοι πόροι της περιοχής ευνόησαν τη μόνιμη εγκατάσταση ήδη από τη νεολιθική περίοδο. Η πληθώρα των τεχνητών γηλόφων στην πεδινή ζώνη, οι λεγόμενες «μαγούλες», που διακρίνονται εύκολα από την περιορισμένη έκτασή τους και το μικρό ύψος τους, κρύβουν μικρούς νεολιθικούς οικισμούς. Από τις αρχές του 20ου αιώνα Έλληνες, Γερμανοί, Άγγλοι και Γάλλοι αρχαιολόγοι - μελετητές εργάζονται συστηματικά, εντοπίζουν θέσεις, καταρτίζουν σχετικούς καταλόγους, πραγματοποιούν ανασκαφικές έρευνες, περισυλλέγουν, καταγράφουν, ταξινομούν και χρονολογούν το σχετικό υλικό. Ορισμένοι, μάλιστα, όπως ο αείμνηστος αρχαιολόγος Δημήτριος Θεοχάρης, αφιερώνουν τη ζωή τους στην έρευνα της νεολιθικής Θεσσαλίας. Οι συνεχείς, συστηματικές και σωστικές, ανασκαφικές έρευνες απέδειξαν ότι σε πάρα πολλούς σημερινούς οικισμούς, ιδιαίτερα της πεδιάδας, υπάρχουν κατάλοιπα και ίχνη αρχαίας κατοίκησης, αντιπροσωπευτικά όλων των φάσεων της εποχής του χαλκού, μιας εποχής που διακρίνεται από τη γενικευμένη χρήση των μετάλλων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ταφική αρχιτεκτονική αυτής της περιόδου, η οποία αντιπροσωπεύεται από όλους τους γνωστούς τύπους τάφων: λακκοειδείς, κιβωτιόσχημους, θολωτούς μνημειακής μορφής κ.ά.. Από τα προελληνικά φύλα, οι Πελασγοί και, μεταγενέστερα, οι Μινύες, οι Αιολείς, οι Βοιωτοί, οι Θεσσαλοί, οι Δόλοπες και οι Αθαμάνες αναφέρεται ότι κατοίκησαν στην περιοχή του νομού Καρδίτσας. Δημιούργησαν σπουδαίες πόλεις, όπως την ομηρική Άρνη, κοιτίδα των Αιολέων και των Βοιωτών, το Κιέριο των ιστορικών χρόνων στην ίδια περιοχή, την ομηρική Ιθώμη, τη Μητρόπολη, τους Γόμφους κ.ά.. Η ίδρυση της ΛΔ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών αρχαιοτήτων με έδρα την Καρδίτσα και η δημιουργία του Αρχαιολογικού Μουσείου της πόλης, έδωσαν νέα ώθηση στις αρχαιολογικές έρευνες, οι οποίες έγιναν περισσότερο συστηματικές, με αποτέλεσμα να έρθουν στο φως σπουδαία ευρήματα και να επιβεβαιωθούν επιγραφικά οι θέσεις αρχαίων πόλεων, όπως της Όρθης στον Κέδρο, των Πειρασιών στο Ερμήτσι και του Μεθυλίου στη Μυρίνη. Οι προσπάθειες για μεγαλύτερη αξιοποίηση και καλύτερη ανάδειξη του αρχαιολογικού πλούτου της περιοχής συνεχίζονται, πάντα με την αμέριστη βοήθεια και συμπαράσταση των τοπικών αρχών και παραγόντων. Η διάδοση του χριστιανισμού στην περιοχή της Καρδίτσας έγινε από τον Ηρωδίωνα, συγγενή του Αποστόλου Παύλου. Λέγεται ότι κήρυξε μεταξύ άλλων και στην αρχαία Μητρόπολη, η οποία τον 4ο αιώνα μ.χ. ήταν ήδη έδρα επισκοπής. Παλαιοχριστιανική βασιλική του 5ου αιώνα μ.χ. έχει εντοπιστεί στον οικισμό της Φίλιας, δίπλα στο προχριστιανικό ιερό της Ιτωνίας Αθηνάς. Επίσης, λείψανα οικισμών των παλαιοχριστιανικών χρόνων έχουν εντοπισθεί στη Συκεώνα, τη Ματαράγκα και το Καλλίθηρο. Δεν αποκλείεται μελλοντικές ανασκαφικές έρευνες να φέρουν στο φως ανάλογα ευρήματα και στους οικισμούς του Βλοχού, των Γόμφων και του Φύλλου. Στην υστεροβυζαντινή περίοδο, το Φανάρι με το περίφημο κάστρο του είναι ο σημαντικότερος οικισμός της περιοχής, αφού βρίσκεται σε στρατηγική 10 11

6 Αεροφωτογραφία της Καρδίτσας θέση, ελέγχοντας τη δίοδο επικοινωνίας Ηπείρου-Θεσσαλίας. Το 1289 ιδρύεται η περιώνυμη Ι. Μ. της Παναγίας της Λυκουσάδας (Λοξάδας) κοντά στο Φανάρι. Σε χρυσόβουλα βυζαντινών αυτοκρατόρων και ηγεμόνων προς τη μονή αναφέρονται διάφοροι οικισμοί που υπάρχουν και σήμερα. Στα μέσα του 14ου αιώνα ιδρύεται και η Επισκοπή Καπούας και Φαναρίου, η οποία διέλαμψε επί δύο και πλέον αιώνες. Στη μακρά περίοδο της Τουρκοκρατίας το Φανάρι εξακολούθησε να είναι το στρατιωτικό, διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο της περιοχής. Η απογραφή που διενήργησαν οι Τούρκοι το αποδεικνύει την ύπαρξη της συντριπτικής πλειονότητας των οικισμών της περιοχής, τουλάχιστον κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο. Οι οικισμοί των Αγράφων πολύ νωρίς, επί Μουράτ Β, πριν από την πτώση της Πόλης, αποτέλεσαν το πρώτο αρματολίκι του ελληνικού χώρου και με τη «Συνθήκη του Ταμασίου» το 1525 τούς παραχωρήθηκε ένα είδος αυτονομίας, διασφαλίζοντας έτσι την ελεύθερη επικοινωνία τους με την πεδινή περιοχή. Αυτό είχε ως συνέπεια ο τραχύς και δυσπρόσιτος χώρος των Αγράφων να μετατραπεί σε άσυλο και ασφαλές καταφύγιο ανυπότακτων αλλά και κατατρεγμένων κατοίκων του κάμπου. Από το 16ο αιώνα και έπειτα, η δύσβατη αυτή περιοχή που εκτείνεται στους νομούς Καρδίτσας και Ευρυτανίας έσφυζε από ζωή και δημιουργία, αφού οι κάτοικοι με τη συνειδητή τους επιλογή να ζουν ελεύθεροι αρνήθηκαν κάθε συμβιβασμό με τους κατακτητές και πρωταγωνίστησαν στην αναγεννητική, μορφωτική προσπάθεια του Γένους μας. Στα μέσα, ιδιαίτερα, του 17ου αιώνα υπήρξε στα Άγραφα μια πνευματική κίνηση, πρωτοφανής. Μεγάλοι Διδάσκαλοι του Συνθήκη Ταμασίου Γένους, σπουδαίοι διαφωτιστές και πατριδολάτρες κληρικοί βοήθησαν στην αξιοθαύμαστη άνθηση των προεπαναστατικών γραμμάτων, φαινόμενο μοναδικό και ανεπανάληπτο. Ο μεγάλος αριθμός των ιερών μονών που διατηρούνται μέχρι σήμερα είχαν καταστεί κέντρα παιδείας και φυτώρια διδασκάλων. Οι ανώτερες σχολές και τα σχολεία, που ιδρύθηκαν και λειτούργησαν με απλούς αλλά και μορφωμένους μοναχούς, ήταν πολυάριθμα και ανέδειξαν σημαντικές προσωπικότητες που διέπρεψαν στην πολιτική, θρησκευτική και στρατιωτική ζωή της χώρας στη συνέχεια. Η αφόρητη σκλαβιά και ο διακαής πόθος της ελευθερίας οδήγησαν τους Έλληνες της περιοχής σε διαδοχικές εξεγέρσεις. Στα έγινε η πρώτη οργανωμένη εξέγερση από τον Μητροπολίτη Λάρισας Διονύσιο τον Φιλόσοφο. Το κίνημα ωστόσο απέτυχε, με αποτέλεσμα να θανατωθούν πολλοί Αγραφιώτες, μεταξύ των οποίων και ο Αρχιεπίσκοπος Φαναρίου και Νεοχωρίου Σεραφείμ. Το 1770 με τα «Ορλοφικά» καταστράφηκαν αρκετοί οικισμοί και πολλοί κάτοικοι έχασαν τη ζωή τους. Στη μεγάλη επανάσταση του 1821 πήραν μέρος και οι Αγραφιώτες με τον οπλαρχηγό Κώστα Βελή και τον μεγαλοφυή αρχιστράτηγο Γεώργιο Καραϊσκάκη. Το 1854 Βαμβακοκαλλιέργειες νέα επαναστατική εξέγερση σημειώθηκε στη Θεσσαλία. Σημαντικές συγκρούσεις, με θριαμβευτικά αποτελέσματα για τους Έλληνες, έλαβαν χώρα κυρίως στις υπώρειες των Αγράφων, αλλά οι Αγγλο-γάλλοι ήταν αντίθετοι στο κίνημα και η πολυπόθητη ελευθερία δεν ήρθε. Το 1866 έλαβε χώρα νέος, ανεπιτυχής ξεσηκωμός με κέντρα δράσης τα ξακουστά μοναστήρια της Ρεντίνας και της Σπηλιάς, τα οποία και έπαθαν μεγάλες κατα- Αγροτικό συλλαλητήριο στην Καρδίτσα το 1910 στροφές. Η επανάσταση του 1878, που ξέσπασε στις «Μια φουρτουνιασμένη λαοθάλασσα, που όλο και θέριευε από καινούργια κύματα κολλήγων, είχε πλημμυρίσει κάθε περιοχές της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας και της Ηπείρου, είναι ένας ακόμα σημαντικός σταθμός στην ιστορία του έθνους μας. Η επιτυχής έκβασή της στη δυτική απελπισίας χοροπηδούσαν αναθαρρεμένες πλάι στις κόκκι- ανοιχτό χώρο της Καρδίτσας. Όπου οι μαύρες σημαίες της Θεσσαλία και, ειδικότερα, στο χώρο των Αγράφων αποτέλεσε την αφετηρία για την απελευθέρωση ολόκληγούσαν χαρούμενες και κάπου κάπου έσκαγε κι από κανες σημαίες της ζωής και της αγάπης. Οι καμπάνες αχολορης της Θεσσαλίας αλλά και για την ανατροπή των αρνητικών όρων της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου Κων/ -Η σημερινή ημέρα είναι η αρχή της μεγάλης αλλαγής! άρμιά ντουφεκιά. πολης, που αφορούσαν σε εθνικά ζητήματα. Έτσι, το χισε να μιλάει ο Γρίβας. Οι σκλάβοι του κάμπου έδειξαν πως 1881 έγινε η ενσωμάτωση της Θεσσαλίας με τη μητέρα Ελλάδα. -Το δίκιο είναι με μας και θα νικήσουμε! ήρθε η σειρά του δι- έχουν τη δύναμη να κερδίσουν τη λευτεριά τους! Μετά την απελευθέρωση, η Καρδίτσα αποτέλεσε κηγόρου Σταμούλη και συνέχεια άλλων, απλών ανθρώπων επαρχία του νομού Τρικάλων και διαιρέθηκε σε 13 δήμους. Η δημιουργία ιδιαίτερου και αυτοτελούς νομού να πουν εκείνο που ένιωθε η καρδιά τους. και κολλήγων, που για πρώτη φορά τα χείλια τους δοκίμαζαν πραγματοποιήθηκε το 1944, παρόλο που είχαν προϋπάρξει και άλλες προσπάθειες, χωρίς όμως οριστικά νοντας και σκάβοντας τη γη. Έφκιανα και στάρι, έφκιανα κι -Είμαι γέρος 75 χρονώ. Ούλα μου τα χρόνια τάζησα οργώ- αποτελέσματα. Στην Περίοδο της Κατοχής κορυφαία αραποσίτι, έφκιανα και σουσάμι. Μα το ψωμί ποτέ δεν το αντιστασιακά γεγονότα της περιοχής υπήρξαν η δημιουργία και λειτουργία του «Αντάρτικου Αεροδρόμιου» αφεντάδες. Κι από πάνου, μ έδιωξαν κι απ το σπίτι μ και χόρτασα, γιατί δεν ήξερα να προσκυνάω και να καλοπιάνω στη Νεβρόπολη, η «Μάχη της Σοδειάς» στον καρδιτσιώτικο κάμπο και η αποχώρηση των Ιταλών από την θούν τα βάσανά μας.» κοιμήθηκα και στο χιόνι. Τώρα μονάχα πίστεψα πως θα σω- Καρδίτσα στις 11 Μαρτίου 1943, μην αντέχοντας τις πιέσεις των αντιστασιακών δυνάμεων στα αγραφιώτικα βουνά. Από την επομένη και για έξι μήνες η Καρδί- Ζήσης Σκάρος, Οι ρίζες του ποταμού, Α, Αθήνα τσα ήταν η πρώτη ελεύθερη πόλη σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τον Οκτώβριο καταλήφθηκε ξανά από τους Γερμανούς και έμεινε υπό κατοχή μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου του 1944, οπότε και απελευθερώθηκε οριστικά

7 Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 14 15

8 Αεροφωτογραφία της Καρδίτσας H πόλη της Καρδίτσας Με πληθυσμό που πλησιάζει τους κατοίκους, η Καρδίτσα είναι η τέταρτη κατά σειρά πόλη της Θεσσαλίας, έδρα του ομώνυμου νομού αλλά και εμπορικό, διοικητικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο. Η ίδρυσή της, μετά και τα νέα στοιχεία που αντλούμε από την οθωμανική απογραφή του , τοποθετείται στην ύστερη βυζαντινή εποχή, αφού το τοπωνύμιο δεν είναι τουρκικό και, επομένως, προϋπήρχε της τουρκικής εισβολής στη δυτική Θεσσαλία το Η περίοδος της Φραγκοκρατίας και κυρίως οι σχέσεις της βοιωτικής Καρδίτσας (σημερινό Ακραίφνιο) με την πόλη της Καρδίτσας είναι ένα ζήτημα που χρειάζεται συστηματική διερεύνηση, αφού είναι βέβαιο από τις υπάρχουσες ιστορικές πηγές ότι οι δύο πόλεις είχαν στενή σχέση μεταξύ τους, με συνδετικό κρίκο τη Φραγκική οικογένεια των Λα Φλάμανς από τις αρχές του 14ου αιώνα. Ως οικισμός αρχικά ήταν μικρός και δεν παρουσίαζε κάτι το ιδιαίτερο, για αυτό και αρκετοί περιηγητές απέφευγαν να την επισκεφθούν. Από το 17ο αιώνα και έπειτα η Καρδίτσα αναφέρεται σε προθέσεις μοναστηριών με αφιερωτές κατοίκους της και, με έμμεσο τρόπο, το 1677 στις επιστολές του Ευγενίου Γιαννούλη του Αιτωλού, όπου γίνεται λόγος για τη Μαγούλα Καρδιτσίου, δηλαδή την Καρδιτσομάγουλα. Το 1668 ο γνωστός Οθωμανός περιηγητής Εβλιγιά Τσε- λεμπή επισκέπτεται την περιοχή και περιγράφει τους οικισμούς Μοσχολούρι, Άγιο Βησσάριο, Φανάρι αλλά και την Καρδίτσα, την οποία αναφέρει ως το σημαντικότερο εμπορικό κέντρο της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας, που βρίσκεται πάνω σε ένα σταυροδρόμι. Αποτελείται δε από εννέα συνοικίες με ισάριθμα μουσουλμανικά ιερά και έχει χίλια σπίτια, εκατό καταστήματα, τρία χάνια και αρκετούς Έλληνες. Όσον αφορά στο 18ο αιώνα, παρουσιάζεται ένα κενό, ενώ από τις αρχές του 19ου, που η Καρδίτσα έχει ήδη εξελιχθεί σε σημαντικό στρατηγικό κέντρο των Τούρκων, υπάρχουν αρκετές αναφορές και περιγραφές της πόλης από Έλληνες και ξένους περιηγητές και συγγραφείς. Ανάμεσά τους οι Ληκ, Εζέ, Ιωάννης Οικο- νόμου ο Λογιώτατος, Γεωργιάδης, Κοκκίδης, Σεϊζάνης, Παγανέλης, Λεονάρδος, Αλ. Φιλαδελφεύς, Οικονομόπουλος, Νουχάκης κ.ά. Αυτοτελείς εργασίες αλλά και ενδιαφέρουσες αναφορές στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο για την ιστορία της πόλης έχουν γράψει κατά καιρούς και αρκετοί Καρδιτσιώτες, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην ανάδειξη της ιστορικής της ταυτότητας. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους Απόστολο Σαμαρόπουλο, Δημήτριο Ψιμόπουλο, Βασίλειο Λάππα, Γεώργιο Μπίτσιο, Φώτη Βογιατζή και Νίκο Καραφύλλη. Με την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881 και τη φυγή των Τούρκων, οι οποίοι αποτελούσαν το μισό περίπου πληθυσμό της πόλης, Αγραφιώτες, Ηπειρώτες, Βλάχοι, Εβραίοι και Στερεοελλαδίτες σπεύδουν να εγκατασταθούν στην Καρδίτσα. Κίνητρο για την προσέλευση Ηπειρωτών αποτέλεσε η παρουσία ισχυρών συμπατριωτών τους, οι οποίοι είχαν προβεί στην αγορά τσιφλικιών (Χρηστάκης Εφένδης Ζωγράφος, Κ. Ζάππας, Πίχτος, Αβέρωφ κ.ά.). Το ίδιο συνέβη και με τους Στερεοελλαδίτες, οι οποίοι ακολούθησαν τους δικούς τους μεγαλοϊδιοκτήτες γης (Αγαθοκλή, Αθανασίου, αφούς Μαλλιόπουλου, Νικολάου ή Μουστάκα κ.ά.). Ορισμένοι Λαμιείς επιστήμονες και άλλοι ελεύθεροι επαγγελματίες προτίμησαν την Καρδίτσα για να επεκτείνουν τις εμπορικές τους δραστηριότητες. Σε όλους αυτούς πρέπει να προσθέσουμε και αρκετούς επαναπατρισθέντες Καρδιτσιώτες, οι οποίοι λόγω της εθνικής τους δράσης είχαν εκδιωχθεί από τους Τούρκους ή είχαν καταφύγει οικειοθελώς στη Λαμία. Έτσι, μέσα σε μια 15ετία ( ) ο πληθυσμός της Καρδίτσας υπερδιπλασιάστηκε και η πόλη επεκτάθηκε προς όλες τις κατευθύνσεις, συμπεριλαμβάνοντας και τις συνοικίες της, τους Ματαραγγιωτάδες (σημερινό Τσιφλικάκι) και τη συνοικία των Καμινάδων. Από τις αρχές του 20ου αιώνα ο εκσυγχρονισμός της πόλης γίνεται με γρηγορότερους ρυθμούς. Διαθέτει ήδη τέσσερα Δημοτικά Σχολεία, Ελληνικό Σχολείο, Γυμνάσιο, όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες και έχει αρθεί εν μέρει η οδική απομόνωση με τη λειτουργία του θεσσαλικού σιδηροδρόμου. Ακολούθησαν ορισμένα σημαντικά έργα υποδομής, όπως ο ηλεκτροφωτισμός της πόλης, η κατασκευή του δικτύου ύδρευσης, η δημιουργία του πάρκου του Παυσιλύπου και η ανέγερση κάποιων χαρακτηριστικών κτηρίων που συνέβαλαν αποφασιστικά στην καλύτερη εικόνα της πόλης. Οι προσπάθειες βελτίωσης των συνθηκών διαμονής και διαβίωσης των δημοτών, καθώς και ο εκσυγχρονισμός της πόλης συνεχίστηκαν τα επόμενα χρόνια, παρά τις αρνητικότατες επιπτώσεις της περιόδου της Κατοχής και του Εμφυλίου

9 Το νέο σιντριβάνι στην πλατεία Ελευθερίας Το Δικαστικό Μέγαρο στην πλατεία Εθνικής Αντίστασης, γνωστή και ως πλατεία Δικαστηρίων Σήμερα ο επισκέπτης της Καρδίτσας θα αντικρίσει μια σύγχρονη πόλη, με μεγάλη κίνηση, με ευγενικούς κατοίκους, με καλό ρυμοτομικό σχέδιο, ωραίες οικοδομές, πολλά καταστήματα, επαρκείς αθλητικούς χώρους αλλά και πλατείες, όπου νέοι και ηλικιωμένοι συχνάζουν καθημερινά. Αυτό που προξενεί θετική εντύπωση, ίσως και έκπληξη, στον επισκέπτη είναι η ιδιαίτερη σχέση των Καρδιτσιωτών με το ποδήλατο, μία σχέση που κρατά από πολύ παλιά. Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα, η αναγκαιότητα αντιμετώπισης κυκλοφοριακών προβλημάτων οδήγησε την αρμόδια δημοτική αρχή στη δημιουργία ποδηλατοδρόμων. Σήμερα Το ποδήλατο αποτελεί για τους κατοίκους το δημοφιλέστερο μέσο μετακίνησης στην πόλη. η Καρδίτσα διαθέτει ένα δίκτυο 4 χλμ. αστικού και 10 χλμ. περιαστικού ποδηλατοδρόμου. Αποτελεί, έτσι, παράδειγμα προς μίμηση για τη βελτίωση της κυκλοφορίας και της ποιότητας ζωής των πολιτών. Η πλατεία Ελευθερίας είναι η κεντρική πλατεία της πόλης, με πληθώρα κάθε είδους καταστημάτων γύρω της και με σήμα κατατεθέν της, αφενός, το νέο σιντριβάνι, έργο της γλύπτριας Νέλλας Γκόλλαντα και, αφετέρου, τα αγάλματα που αποδίδουν τις Μούσες Ερατώ, Θάλεια και Κλειώ, καθώς και τη Χάριτα Αγλαΐα. Τα αγάλματα αυτά ήταν δώρο του Δημάρχου Αθηναίων Παυσανία Κατσώτα στο Δήμο της Καρδίτσας το Μέχρι να πάρει τη σημερινή της μορφή, η πλατεία δέχτηκε κατά καιρούς πολλές επεμβάσεις, κυριότερες των οποίων ήταν η κατάργηση κάποιων γύρω δρόμων και αυτού που τη διέσχιζε, η αντικατάσταση των δεντροστοιχιών από πρασιές που αργότερα καταργήθηκαν, η πλακόστρωση του δαπέδου κ.ά. Σε πολύ μικρή απόσταση προς τα βόρεια βρίσκεται η πλατεία Εθνικής Αντίστασης, η οποία είναι περισσότερο γνωστή σήμερα ως πλατεία Δικαστηρίων, από το επιβλητικό Δικαστικό Μέγαρο που δεσπόζει στο χώρο αυτό. Τα καταστήματα αναψυχής που βρίσκονται εδώ καθιστούν τη συγκεκριμένη πλατεία έναν αγαπημένο τόπο συνάντησης, κυρίως της νεολαίας. Στο νότιο άκρο της πλατείας, επί της οδού Ιεζεκιήλ, είναι το ανακαινισμένο διώροφο Μητροπολιτικό Μέγαρο. Δημιούργημα των αρχών του 20ου αιώνα, το νεοκλασικό αυτό κτήριο αποτελούσε την ιδιωτική κατοικία του Δημητρίου Μαλλιόπουλου, ιδιοκτήτη τσιφλικίων και βουλευτή. Το 1924 αγοράστηκε με χρήματα της Ι.Μ. Κορώνας και έκτοτε χρησιμοποιείται ως έδρα της Μητρόπολης Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων. Στη διασταύρωση των οδών Ιεζεκιήλ και Α. Παπανδρέου βρίσκεται το Δημαρχείο, στο δεύτερο όροφο του οποίου στεγάζεται η ιστορική Λαϊκή Βιβλιοθήκη η «Αθηνά». Ιδρύθηκε το 1927 και στην πολυετή λειτουργία της σημείωσε πολυποίκιλη δράση και προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στο κοινό της πόλης. Ήδη από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της δημιούργησε αναγνωστήριο, δανειστικό τμήμα, μορφωτικό και καλλιτεχνικό τμήμα, νυχτερινές σχολές απόρων και αγραμμάτων, καθιέρωσε τη γιορτή των Ανθεστηρίων από το 1931 κ.ά. Μεγάλες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Ζήσης Σκάρος, ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Δημήτρης Γιολδάσης και πολλοί άλλοι τίμησαν με την παρουσία τους εκδηλώσεις της Λαϊκής Βιβλιοθήκης και τιμήθηκαν από αυτή. Για την πολύπλευρη κοινωνική της δράση η Ακαδημία Αθηνών τής απένειμε δίπλωμα τιμής. Το εντυπωσιακό νεοκλασικό στη συμβολή των οδών Καραϊσκάκη και Μπλατσούκα είναι το ξενοδοχείο «Άρνη». Δημιουργός του, το 1921 ο Κων. Τερτίπης, αδελφός του Δημητρίου Τερτίπη, ενός από τους πρωτεργάτες της επανάστασης του Η «Άρ- Τα αγάλματα των Μουσών κοσμούν την πλατεία Ελευθερίας

10 Το ξενοδοχείο «Άρνη» Εξωτερική άποψη του κτηρίου της Δημοτικής Αγοράς Ν. Καυχίτσας, Παζάρι Το κτήριο της Εθνικής Τράπεζας Το κτήριο της παλιάς Ηλεκτρικής Το εσωτερικό του κτηρίου της Δημοτικής Αγοράς του 19ου αιώνα και έπειτα, καθώς και άλλα τεκμήρια εξέλιξης της τέχνης της φωτογραφίας και του κινηματογράφου. Η διοίκηση της ΛΕ.Φ.Κ.Κ διοργανώνει κατά καιρούς διαγωνισμούς φωτογραφίας, εκδίδει σχετικά βιβλία και πραγματοποιεί μαθήματα φωτογραφίας. Απέναντι από τη Δημοτική Αγορά βρίσκεται το συγκρότημα του εργοστασίου της Παλιάς Ηλεκτρικής. Χτίστηκε το 1910 και τον ίδιο χρόνο τέθηκε σε λειτουργία για τον ηλεκτροφωτισμό της Καρδίτσας από το βιομήχανο του Βόλου Μελέτιο Σταματόπουλο, ο οποίος είχε υπογράψει με τη δημοτική αρχή συμβόλαιο πενήντα χρόνων. Το συγκρότημα αποτελείται από ένα ισόγειο κτήριο που φιλοξενούσε το μηχανοστάσιο και από ένα διώροφο οικοδόμημα, ο πρώνη» έφερε περίτεχνο τρούλο, ο οποίος κατέρρευσε με τον ισχυρό σεισμό του Σήμερα αποτελεί περιουσιακό στοιχείο του Ιδρύματος Υποτροφιών Απ. Αλεξόπουλος. Κοντά στο ξενοδοχείο και μπροστά στο εμπορικό κέντρο βρίσκεται η μαρμάρινη προτομή του ήρωα της επανάστασης του 1821 Γεωργίου Καραϊσκάκη, έργο του Αθηναίου γλύπτη Νικ. Γεωργαντή, το οποίο στήθηκε το 1936 με πρωτοβουλία του αείμνηστου μητροπολίτη Ιεζεκιήλ για να αποδοθεί η οφειλόμενη τιμή στον στρατάρχη της Ρούμελης, γνήσιο τέκνο του Μαυρομματίου. Ακριβώς απέναντι υψώνεται το διώροφο πέτρινο κτήριο της Εθνικής Τράπεζας. Έξοχο δημιούργημα του 1910, συνεχίζει τη λειτουργία του μέχρι και σήμερα παρά την κατασκευή του καταστήματος της Ε.Τ.Ε στην κεντρική πλατεία. Το ισόγειο χρησιμεύει ως χώρος συναλλαγών, ενώ ο πρώτος όροφος αποτελούσε κατοικία του Διευθυντή. Το κτήριο της Δημοτικής Αγοράς (Νέα Αγορά) στο τέρμα της οδού Βάλβη αποτελεί κόσμημα για την πόλη της Καρδίτσας. Πρόκειται για ένα μοναδικό, για τα ελληνικά δεδομένα, αρχιτεκτονικό μνημείο, ευρωπαϊκής εμβέλειας. Κατασκευάστηκε από σκυρόδεμα, μέταλλο και γυαλί το χρονικό διάστημα , επί Δημάρχου Αστερίου Αλλαμανή, με σχέδια που έφερε ο ίδιος από το Παρίσι. Είναι ένα απολύτως τετράγωνο κτίσμα με πλευρά κάτοψης 55μ., ελεύθερο ύψος 18μ., διάταξη πυραμιδωτή και στέγη που στη- ρίζεται σε φεγγίτη ύψους 11,50μ.. Το 1992 χαρακτηρίστηκε ως Μνημείο της Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς από επιτροπή αρχιτεκτόνων όλων των κρατών-μελών της Κοινότητας. Η τελευταία αποκατάσταση του κτηρίου έγινε το 1998 και η επανάχρησή του έδωσε στην πόλη ένα χώρο για πολιτιστικές δράσεις και άλλες ήπιες χρήσεις. Στον ισόγειο χώρο της Δημοτικής Αγοράς στεγάζεται το Μουσείο Λέσχης Φωτογραφίας και Κινηματογράφου Καρδίτσας (ΛΕ.Φ.Κ.Κ). Ο επισκέπτης μπορεί εδώ να θαυμάσει φωτογραφικές μηχανές και ξύλινες μηχανές προβολής παρελθόντων ετών, αρνητικά διαφόρων τύπων, φωτογραφίες και καρτποστάλ της Καρδίτσας και της γύρω περιοχής από τα τέλη 20 21

11 Το εσωτερικό του Ι.Ν. Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Ι.Ν. Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Ο έφιππος αδριάντας του Νικολάου Πλαστήρα δεσπόζει στην ομώνυμη πλατεία. τος όροφος του οποίου ήταν κατοικία του Διευθυντή, ενώ το ισόγειό του στέγαζε τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις. Λειτούργησε μέχρι το 1957 και στη συνέχεια εξαγοράστηκε από τη Δ.Ε.Η. Στην αρχή της οδού Ιεζεκιήλ, στο Παυσίλυπο, βρίσκεται ο Μητροπολιτικός Ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, η ανέγερση του οποίου άρχισε το1887 και ολοκληρώθηκε μετά από 23 χρόνια, αφού πέρασε πολλές περιπέτειες. Ήταν ο μεγαλύτερος ναός ολόκληρης της Θεσσαλίας την εποχή εκείνη. Για την ολοκλήρωση του απαιτήθηκαν πάρα πολλά χρήματα, ενώ αποφασιστικός ήταν ο ρόλος του Δημάρχου Χρήστου Λάππα. Ως οικοδομικό υλικό χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά η πέτρα, η οποία μεταφέρθηκε με κάρα από την παραποτάμια περιοχή της Μητρόπολης, προερχόμενη ίσως από τα τείχη και τα κτήρια της αρχαίας πόλης. Συγκίνηση και δέος καταλαμβάνει τον προσκυνητή όταν εισέρχεται στο ναό, όπου κυριαρχεί η τέχνη, το κάλλος και το δημιουργικό πνεύμα των ανθρώπων. Ατενίζοντας στο εσωτερικό του ναού τούς πέτρινους κίονες με τα σπουδαίας Η Καρδίτσα το 1897 «Είναι δ η πόλις αύτη εντελώς καπνιστή. Καπνά, καπνά, καπνά παντού όπου και αν στρέψητε! Καπνά δεξιά, καπνά αριστερά, καπνά προ των ποδών, καπνά εις τους εξώστας, εις τα παράθυρα, εις τας θύρας, εις τας αυλάς και εις τα στόματα! Μόνον ότι δεν τον κάμνουσι και γιαχνί με το κρέας!... Η Καρδίτσα είναι εισέτι πόλις εν σπαργάνοις. Αλλ έχει μέλλον, κειμένη εν τω κέντρω της πεδιάδος και έχουσα αρκετήν εμπορικήν κίνησιν. Πλην η γυμνόπους αύτη αθιγγανίς κρύπτει εις τους κόλπους αδάμαντα, κρύπτει θησαυρόν ανεκτίμητον, εννοούμεν την Παπαράντζαν» Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, Ακτίνες εκ της Θεσσαλίας, Αθήνα τεχνοτροπίας τοξοειδή πλαίσια, το μαρμάρινο τέμπλο, τον τεράστιο τρούλο με τον βυζαντινής τέχνης Παντοκράτορα, τις άριστης τεχνοτροπίας αγιογραφίες των σπουδαίων Καρδιτσιωτών ζωγράφων Νικ. Δόντα και Δημ. Γιολδάση και την αισθητική τής όλης διάταξης των χρωμάτων, νιώθεις πιο κοντά στο Θεό. Το προαύλιο του ιερού ναού κοσμούν οι προτομές ηρώων της θεσσαλικής ιστορίας. Εντός της πόλης και στην αρχή της οδού Ιεζεκιήλ βρίσκεται το περίφημο πάρκο του Παυσιλύπου, ένας πανέμορφος χώρος, ικανός να «διώξει τη λύπη», ένας εξαιρετικός πνεύμονας πρασίνου αλλά και μια όαση δροσιάς τους ζεστούς μήνες του καλοκαιριού. Η αξιοποίησή του άρχισε το 1901 επί Δημάρχου Στέργιου Λάππα σε μια έκταση 165 στρεμμάτων, που περιελάμβανε τη δενδροφυτεία (άλσος) στα βόρεια και τον ανθώνα με το περίπτερο στα νότια. Με την πάροδο του χρόνου το Παυσίλυπο περιορίστηκε στα 50 στρέμματα, αφού στο νότιο τμήμα του δημιουργήθηκε η πλατεία Πλαστήρα, ενώ άλλα τμήματά του οικοδομήθηκαν. Στην ομώνυμη πλατεία δεσπόζει σήμερα ο μπρούτζινος έφιππος ανδριάντας του μεγάλου τέκνου της Καρδίτσας, του «Άξιου της Πατρίδας», του Νικολάου Πλαστήρα, έργο του γλύπτη Στέλιου Τριάντη, το οποίο στήθηκε με πρωτοβουλία της «Ένωσης Επιστημόνων Ν. Καρδίτσας». Στη δεκαετία του 1990 έγινε ανάπλαση του Παυσιλύπου, η οποία βασίστηκε σε μελέτη που βραβεύτηκε σε πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Απέναντι από το πάρκο του Παυσιλύπου, επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, βρίσκεται το Δημοτικό Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο «Λ. & Ν. Σακελλαρίου» - Κέντρο Τεκμηρίωσης και Επικοινωνίας (Μουσείο Πόλης). Πρόκειται για το Λαογραφικό Μουσείο που ιδρύθηκε το 1982 από το Δήμο Καρδίτσας και προήλθε από δωρεά του ζεύγους Λά- Τα παγώνια που είναι μόνιμοι κάτοικοι του πάρκου. Το Παυσίλυπο με το Δημοτικό Αναψυκτήριο Παράλογοι παρατηρήσεις «Την 17η Μαΐου μετέβην εις Καρδίτσαν και εκείθεν περιηγήθην τον δήμον Νευροπόλεως και την μονήν Κορώνης. Προς μετρίασιν δε των εξόδων της περιηγήσεώς μου έπεμψα καί τινα βιβλία εκ του βιβλιοπωλείου μου δια του εμού υπηρέτου ίνα πωλήση αυτά εν τη εμπορική πανηγύρει Καρδίτσης υπό την εποπτείαν μου. Εκεί δε εν τη κατά την αγορά εκθέσει των βιβλίων μου ένθα παρευρισκόμην και εγώ, επλησίασέ με ο κ. νομάρχης και με ηρώτησε τίνος είναι τα βιβλία. Ειπόντος δ εμού είναι ιδικά μου, ερώτησε και πάλιν εμέ: παπάς είσαι; Όχι απεκρίθην, αλλά μοναχός. Και τι τα φορείς αυτά; (εννοών τα ενδύματα). Διότι είμαι μοναχός. Μετά δε ταύτα απήλθε και μετά τρεις ώρας προσεκάλεσέ με δι αστυφύλακος εις τι εξοχικόν καφενείον, εν ω ήσαν ομού ο αστυνόμος και ο κ. νομάρχης. Αφού δε μ εξήτησαν πόθεν είμαι και διατί πωλώ βιβλία, ο κ. νομάρχης εκέλευσεν τον αστυνόμον να μ εκδύση το μοναχικό ένδυμα και να μ ενδύση φουστανέλλαν. Ο δε κ. αστυνόμος νουνεχέστερος ων, φαίνεται, του κ. νομάρχου απέλυσέ με εν ειρήνη.» Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, Προμηθεύς, Ιούνιος Πωλ, Παυσίλυπο 22 23

12 Εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο Μουσείο Πόλης Το κτήριο του Μουσείου Πόλης Ι. Ν. Ζω ο δ όχο υ Π ηγ ή ς Εσωτερικό της Δημοτικής Πινακοθήκης Το κτήριο της Δημοτικής Πινακοθήκης Ι.Ν. Ευαγγελίστριας Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Αρχαιολογικό Μουσείο μπρου και Ναυσικάς Σακελλαρίου. Μετά την ανακαίνιση και την αναδιοργάνωσή του οι χώροι του τριώροφου κτηρίου έγιναν περισσότερο λειτουργικοί, παρά την περιορισμένη τους επιφάνεια. Στο δεύτερο όροφο η «αίθουσα Πλαστήρα» περιλαμβάνει προσωπικά αντικείμενα, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό από την πολυτάραχη ζωή του στρατηγού και πρωθυπουργού Νικολάου Πλαστήρα. Στον πρώτο όροφο, σε επτά θεματικές ενότητες που καλύπτουν την περίοδο από την Τουρκοκρατία μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, παρουσιάζονται οθωμανικά επιτύμβια, χριστιανικές εικόνες και κειμήλια, καραγκούνικες ενδυμασίες και αγροτικά εργαλεία, οικιακά έπιπλα και σκεύη, καθώς κα πλήθος αντικειμένων κάθε χρήσης. Όμως, η δράση του μουσείου είναι πολυποίκιλη: εκτός από την προβολή του υπάρχοντος υλικού, στόχο έχει τη διάσωση κάθε είδους τεκμηρίων ιστορίας αλλά και την ενημέρωση του φιλίστορος κοινού μέσα από ένα ευρύ φάσμα εκδηλώσεων. Στο τέρμα της οδού Καμινάδων ο επισκέπτης θα συναντήσει τον Ι. Ν. της Ζωοδόχου Πηγής, τον αρχαιότερο ναό της πόλης, αφού σύμφωνα με λιθανάγλυφη επιγραφή που βρίσκεται στη ΝΔ γωνία του, κτίστηκε το Πρόκειται για μια τρίκλιτη βασιλι- κή με θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1846, πλούσια αγιογραφημένη το Η ανέγερση του κωδωνοστασίου έγινε το Στην αγροτική εξέγερση των αρχών του 20ου αιώνα το προαύλιο του ναού χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές για τις συνελεύσεις των μελών του «Γεωργικού Πεδινού Συνδέσμου Καρδίτσας», ο οποίος είχε πρόεδρο το δικηγόρο Δημήτριο Μπούσδρα και είχε αναλάβει το δύσκολο έργο να στηρίξει τον αγώνα των αγροτών για απαλλοτρίωση. Η Δημοτική Πινακοθήκη Καρδίτσας, που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Βασιαρδάνη και Β. Τζέλλα, ιδρύθηκε το 1993 και από το 2002 απέκτησε τη δική της μόνιμη στέγη. Το τετραώροφο κτήριο της ακολουθεί τις σύγχρονες μουσειολογικές προδιαγραφές όσον αφορά στην κατασκευή και οργάνωσή του, καλύπτοντας όλες τις εξειδικευμένες απαιτήσεις ενός χώρου με ιδιαίτερη λειτουργικότητα, ο οποίος περιλαμβάνει τρεις εκθεσιακούς χώρους για την έκθεση των μόνιμων συλλογών, μια αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, μια αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και μια βιβλιοθήκη αναγνωστήριο. Η συλλογή της Πινακοθήκης ξεκίνησε με δωρεές έργων καλλιτεχνών, οι οποίοι είχαν ως τόπο καταγωγής ή διαμονής τους την Καρδίτσα και τον ευρύτερο θεσσαλικό χώρο, όπως του Γ. Βαλταδώρου ( ), του Δ. Γιολδάση ( ), του Κ. Παύλου ή Πωλ ( ), του Γ. Γούλα (1919-), του Ν. Καυχίτσα ( ), του Πωλ Σουλικιά (Καναδάς) και του Παντελή Σαμπαλιώτη (Γερμανία). Το 2002 ο Καρδιτσιώτης συλλέκτης Απ. Κάρκας κληροδότησε στη Δημοτική Πινακοθήκη μια ενδιαφέρουσα συλλογή έργων σύγχρονων καλλιτεχνών, πανελλήνιας εμβέλειας, που εκτίθεται στο ισόγειο. Στις δράσεις της Πινακοθήκης περιλαμβάνονται ο εμπλουτισμός των συλλογών της, η επιμέλεια παρουσίασης περιοδικών εκθέσεων, η οργάνωση διαλέξεων και συνεδρίων, οι ξεναγήσεις σχολείων και άλλου είδους εκπαιδευτικά προγράμματα, η συνέχιση της εκδοτικής της δράσης κ.ά. Το Αρχαιολογικό Μουσείο αναγέρθηκε στη θέση του παλαιού νοσοκομείου της πόλης της Καρδίτσας, απέναντι από τη Δημοτική Πινακοθήκη, ικανοποιώντας έτσι ένα μόνιμο αίτημα της τοπικής κοινωνίας

13 Κωδωνοποιείο Βαρελοποιείο Πολιτιστικά δρώμενα Καλλιφωνίου αναδείχτηκε ο ιερέας Βασ. Παπαδημητρόπουλος, με έντονη δράση στην αγροτική εξέγερση όδους της προϊστορίας και της ιστορίας. Το πλούσιο αρκετά σχολικά συγκροτήματα, μεταξύ των οποίων του Τρία χλμ. βόρεια του οικισμού πρωτογενές υλικό, τα κείμενα, τα σχέδια, οι χάρτες και οι κτηριακές εγκαταστάσεις των Τ.Ε.Ι. και της Κτηνιατρικής βρίσκεται η Ι. Μ. της Παναγίας Φανερωμένης, θρη- και οι φωτογραφίες παρέχουν τη δυνατότητα στον Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. σκευτικό κέντρο της περιοχής και δημιούργημα των σύγχρονο επισκέπτη να προσεγγίσει και να κατανοήσει Η Καρδίτσα έχει να επιδείξει πολλά στον τομέα αρχών του 19ου αιώνα, η οποία πανηγυρίζει στις 23 τις ποικίλες δραστηριότητες αλλά και τις ιδεολο- του πολιτισμού, των γραμμάτων και των τεχνών, κυ- Αυγούστου. Το Καλλιφώνι απέχει από την Καρδίτσα γικές πεποιθήσεις των ανθρώπων του παρελθόντος, ρίως μέσα από τη δραστηριοποίηση πολλών πολιτιστικών 13 χλμ.. με αναφορές στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο, τις καθημερινές συλλόγων, της «Ένωσης Πολιτιστικών Συλλό- Αμέσως μετά το Καλλιφώνι, ακολουθώντας την δραστηριότητες, το εμπόριο, τη λατρεία, την γων Ν. Καρδίτσας» που περιλαμβάνει 200 μέλη, του παρακαμπτήριο οδό, θα συναντήσουμε τους οικι- οικονομία, τις ταφικές πρακτικές κ.λπ. Το μουσείο αποτελείται «Εικαστικού Ομίλου Καρδίτσας», της «Εταιρείας Καρδι- από δύο ορόφους και το υπόγειο, διαθέτει τσιώτικων Μελετών», της «Ένωσης Επιστημόνων Ν. αίθουσα εκθέσεων, γραφείο και βιβλιοθήκη, αίθουσα Καρδίτσας» και πολλών άλλων τοπικών φορέων. Επιπλέον, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, πλήρως εξοπλισμένο στην πόλη λειτουργούν αρκετές σχολές μου- εργαστήριο συντήρησης, αίθουσα εκδηλώσεων, σικής και χορού, εργαστήρια θεάτρου και εικαστικών αποθήκες, εκδοτήριο κ.ά. τεχνών, σκηνές θεάτρου σκιών, καθώς και τρεις θεατρικές Στη συνοικία του Αγίου Δημητρίου, απέναντι από σκηνές, από τις οποίες οι δύο δίνουν παραστά- το Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής (τέρμα Επτανήσου) σεις καθ όλη τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου. βρίσκονται τα Γενικά Αρχεία του Κράτους Θεατρικές παραστάσεις ανεβαίνουν τους καλοκαιρισεις (Γ.Α.Κ.) Αρχεία Νομού Καρδίτσας. Η συγκεκριμένη νούς μήνες και στο θέατρο της Μητρόπολης, από θε- υπηρεσία συγκεντρώνει, μετά από αξιολόγηση, ατρικά σχήματα από όλη την Ελλάδα. παλαιά αρχεία ιδιωτικών και δημοσίων αρχών (συμβο- Απιδιά Δαφνοσπηλιά λαιογράφων, δικηγόρων, δικαστικών αρχών, δήμων, σχολείων, εκκλησιών κ.ά.), έγγραφα πάσης φύσεως και άλλα αντικείμενα, τα οποία - αφού ταξινομηθούν - αξιοποιούνται και τίθενται στη διάθεση των ενδιαφερομένων. Πρόκειται, επομένως, για μία πολύ σημαντική υπηρεσία, η οποία συμβάλλει τα μέγιστα στην ανάδειξη της τοπικής κυρίως ιστορίας, καθώς από τα πολύτιμα αρχεία της αντλούν ενδιαφέρουσες πληροφορίες συγγραφείς, τοπικοί ερευνητές και ιστορικοί. Στην έξοδο της πόλης προς τα Τρίκαλα βρίσκονται Εργαστήριο αγγειοπλαστικής Ακολουθώντας το νοτιοανατολικό οδικό άξονα Καρδίτσας Κέδρου - Λίμνης Σμοκόβου, ο πρώτος οικισμός που συναντούμε, σε απόσταση 6 χλμ., είναι η Αγιοπηγή, τοπικό διαμέρισμα του Δήμου Καρδίτσας (υψόμ. 130μ., κάτοικοι 380). Δημιουργήθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Οι οικισμοί που ακολουθούν μετά την Αγιοπηγή ανήκουν στους Δήμους Καλλιφωνίου, Μεναλαϊδος, Ταμασίου και Ρεντίνας, με πρώτον αυτόν του Ζαϊμίου (υψόμ. 135μ., κάτοικοι 475), ο οποίος απέχει από την Καρδίτσα 9 χλμ και είναι δημιούργημα επίσης της περιόδου της Τουρκοκρατίας. Το επόμενο χωριό, σε απόσταση 5 χλμ., είναι το Καλλιφώνι (υψόμ. 145μ., κάτοικοι 1.244), έδρα του ομώνυμου δήμου. Πρόκειται για έναν οικισμό της ύστερης βυζαντινής εποχής. Άξιο τέκνο του Ι. Μ. Παναγίας Φανερωμένης - Καλλιφώνι Α' ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΚΑΡΔΙΤΣΑ - ΚΕΔΡΟΣ - ΛΙΜΝΗ ΣΜΟΚΟΒΟΥ Α.1) Καρδίτσα - Κέδρος σμούς της Δαφνοσπηλιάς, της Απιδιάς και της Μολόχας. Η Δαφνοσπηλιά (υψόμ. 240μ., κάτοικοι 336) βρίσκεται σε απόσταση 4 χλμ. από τη διασταύρωση και είναι βυζαντινός οικισμός που συναντάται και ως Βελέσι. Το περίφημο μοναστήρι της Δαφνοσπηλιάς, αφιερωμένο στο «γενέθλιο της Θεοτόκου», κάηκε από τους Τούρκους στην επανάσταση του 1854 και ανοικοδομήθηκε το Αξιόλογη θεωρείται, επίσης, η ανεξερεύνητη σπηλιά του οικισμού και το πέτρινο γεφύρι του, κτίσμα των χρόνων της Τουρκοκρατίας. Σημαντικό πολιτιστικό και κοινωνικό γεγονός αποτελεί η «Γιορτή Κρασιού» που γίνεται κάθε χρόνο στις αρχές Σεπτεμβρίου. Η Δαφνοσπηλιά απέχει από την Καρδίτσα 17 χλμ.. Επόμενος σταθμός, σε απόσταση 4 χλμ., είναι η Απιδιά (υψόμ. 340μ., κάτοικοι 415). Ο συγκεκριμένος οικισμός προήλθε από την καταστροφή της Παλιαπιδιάς, η οποία είχε δημιουργηθεί από τη συνένωση επτά μικρότερων οικισμών. Στο παρελθόν υπήρχαν πολλοί ιεροί ναοί και ξωκλήσια στην περιοχή, αλλά σήμερα σώζονται ελάχιστα. Υπήρχαν, επίσης, αρκετά πέτρινα γεφύρια από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, από τα οποία έχουν διασωθεί μόνο τρία. Η Απιδιά απέχει από την Καρδίτσα 21 χλμ.. Ο ακροτελεύτιος οικισμός μετά την Απιδιά προς την περιοχή της Ευρυτανίας είναι η Μολόχα (υψόμ. 800μ., κάτοικοι 328), η οποία δημιουργήθηκε μετά την επανάσταση του 1821 από κατοίκους της Παλιαπιδιάς. Μέχρι το 1974 υπαγόταν στο νομό Ευρυτανίας. Η Μολόχα απέχει από την Καρδίτσα 38 χλμ. και αποτελεί τοπικό διαμέρισμα του Δήμου Καλλιφωνίου, όπως και οι προηγούμενοι οικισμοί. Επιστρέφοντας στη διασταύρωση του Καλλιφωνίου και συνεχίζοντας προς τον Κέδρο, σε απόσταση 7 χλμ., βρίσκεται το Παλιούρι (υψόμ. 230μ., κάτοι- Περιλαμβάνει πλήθος αρχαιολογικών αντικειμένων, τα οποία κατά το μεγαλύτερο μέρος τους φυλάσσονταν στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου. Τα ευρήματα αυτά προέρχονται από παλαιότερες αλλά και πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες σωστικές ή συστηματικές που έχουν διεξαχθεί σε όλες τις περιοχές του νομού Καρδίτσας, ενώ ορισμένα έχουν παραδοθεί από ιδιώτες. Η έκθεση του μουσείου είναι δομημένη κατά χρονολογική σειρά και σε θεματικές ενότητες, καλύπτοντας χρονικά όλες τις περι-

14 κοι 448). Η ίδρυση του οικισμού ανάγεται στην ύστερη βυζαντινή εποχή. Τέσσερα χλμ. νότια του Παλιουρίου, σε ένα πλάτωμα της βόρειας πλευράς του βουνού Κρι με πανοραμική θέα προς το θεσσαλικό κάμπο, βρίσκεται η Ι. Μ. Ιωάννου του Προδρόμου. Πρόκειται για ένα σύνθετο τετρακιόνιο ναό του 13ου αιώνα, κτισμένο στη θέση αρχαίου ναού, με μεταγενέστερες προσθήκες χώρων και με ανακατασκευή στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Το Παλιούρι απέχει από την Καρδίτσα 21 χλμ.. Αμέσως μετά τη διασταύρωση Παλιουρίου και μόλις Αμέσως μετά τον Κέδρο και με κατεύθυνση προς τα Λουτρά Σμοκόβου, μία παρακαμπτήρια οδός 6 χλμ. μάς οδηγεί στο Θραψίμι (υψόμ. 600μ., κάτοικοι 355). Η δημιουργία του οικισμού ανάγεται στη βυζαντινή εποχή, ενώ στους μεταγενέστερους χρόνους οι κάτοικοί του έλαβαν μέρος στις επαναστάσεις του 1821, του 1854 και του Άξιον θαυμασμού είναι το πελασγικό κάστρο του Θραψιμίου, το οποίο βρίσκεται σε μία επιβλητική προεξοχή (υψόμ. 950μ.) Α.2) Κέδρος - Λουτρά Σμοκόβου Ρεντίνα Παλιούρι Ι. Μ. Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου - Παλιούρι Θραψίμι Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου - Βαθύλακκος Βαθύλακκος Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής - Αηδονοχώρι Κέδρος 2 χλμ. δεξιά της κύριας οδικής αρτηρίας βρίσκεται το Λουτρό (υψόμ. 240μ., κάτοικοι 350). Η στρατηγική του θέση κατέστησε τον οικισμό κέντρο επιχειρήσεων των Ελλήνων στις θεσσαλικές επαναστάσεις του 1854 και του Στο Λουτρό συναντήθηκε ο Κων. Ισχόμαχος, γενικός αρχηγός της επανάστασης του 1878, με τους Άγγλους προξένους Μέρλιν και Μπλουντ στις και συμφώνησαν να γίνει κατάπαυση των εχθροπραξιών, με αντάλλαγμα την υποστήριξη των ελληνικών θέσεων στο συνέδριο του Βερολίνου εκ μέρους των Άγγλων. Η συμφωνία τηρήθηκε Παλιός Νερόμυλος - Κέδρος και η Θεσσαλία απελευθερώθηκε το Το γεγονός αυτό γιορτάζεται κάθε χρόνο με ομιλίες και κατάθεση στεφάνων στην προτομή του Κ. Ισχόμαχου. Το Λουτρό απέχει από την Καρδίτσα 21 χλμ.. Επόμενος σταθμός, σε απόσταση 3 χλμ. από τη διασταύρωση, είναι ο Κέδρος (υψόμ. 170μ., κάτοικοι 900), έδρα του Δήμου Μενελαϊδος και δημιούργημα των χρόνων της Φραγκοκρατίας. Στη θέση «Χελωνόκαστρο» ανακαλύφθηκε η αρχαία τειχισμένη πόλη Όρθη, ένα αρχαίο νεκροταφείο και, σε μικρή απόσταση, ένα ελληνιστικό ιερό. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει από κοντά πολλά από τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής, τα οποία εκτίθενται στην Αρχαιολογική Αποθήκη Κέδρου που στεγάζεται στο Δημαρχείο του χωριού. Σημαντικό θρησκευτικό μνημείο είναι ο Ι. Ν. του Αγίου Αθανασίου (1777) που, όμως, υπέστη πολλές αλλοιώσεις με την πάροδο του χρόνου. Ο νερόμυλος με δύο μυλόπετρες, επί του Ονόχωνου ποταμού, συνεχίζει τη λειτουργία του εδώ και πολλά χρόνια. Η μη επίσκεψή του θα ήταν παράλειψη. Ο Κέδρος απέχει από την Καρδίτσα 23 χλμ.. και είναι κατασκευασμένο από τεράστιους πελεκητούς ογκόλιθους. Σημαντικό είναι και το σπήλαιο του οικισμού, το οποίο όμως παραμένει αναξιοποίητο. Επανερχόμενοι στην οδό Κέδρου - Λουτρών Σμοκόβου και αφού διανύσουμε 6 χλμ περίπου, ακολουθούμε την παράκαμψη προς Βαθύλακκο και Αηδονοχώρι. Ο Βαθύλακκος (υψόμ. 780μ., κάτοικοι 234) είναι οικισμός της βυζαντινής περιόδου. Θαυμασμό προκαλεί στον επισκέπτη το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο του ενοριακού Ι. Ν. της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που κατασκευάστηκε το Τρία χλμ. ανατολικά του οικισμού, στα όρια με το Αηδονοχώρι, βρίσκονται οι ιαματικές πηγές Σουλαντά ή Θέρμα, με αλκαλικά θειούχα νερά. Παρά το γεγονός ότι παραμένουν αναξιοποίητες, πολλοί είναι εκείνοι που τις επισκέπτονται κατά τη θερινή περίοδο για λόγους προληπτικούς ή θεραπευτικούς. Ο Βαθύλακκος απέχει από την Καρδίτσα 43 χλμ.. Σε απόσταση 8 χλμ. ΝΑ του Βαθυλάκκου συναντάμε τον επίσης βυζαντινό οικισμό του Αηδονοχωρίου (υψόμ. 800μ., κάτοικοι 320). Ο Ι. Ν. της Αγίας Παρασκευής, δημιούργημα των αρχών του 17ου αιώνα, ανοικοδομήθηκε - σύμφωνα με τοπική παράδοση - και με χρήματα του μεγάλου μας ήρωα Γεωργίου Καραϊσκάκη. Στη θέση «Ταμπούρια του Βελή», μετά από μία φονική μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων το 1821, πιάστηκε αιχμάλωτος ο πρωτεργάτης της επανάστασης στα Άγραφα Κώστας Βελής, ο οποίος οδηγήθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου και βρήκε τραγικό θάνατο. Το Αηδονοχώρι απέχει από την Καρδίτσα 45 χλμ.. Επιστρέφοντας στην επαρχιακή οδό Κέδρου - Λουτρών Σμοκόβου, συνεχίζουμε την πορεία μας κατά μήκος του Ονόχωνου ποταμού και αντίθετα προς τη ροή του, σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον που θυμίζει έντονα το τοπίο των Τεμπών. Σε πολύ μικρή απόσταση και σε μία κατάφυτη χαράδρα των Αγράφων βρίσκονται τα περίφημα Λουτρά Σμοκόβου (υψόμ. 450μ.), γνωστά σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό 28 29

15 Πανοραμική φωτογραφία του φράγματος και της λίμνης Σμοκόβου Λουτροπηγή και Λίμνη Σμοκόβου Ρεντίνα - Παραδοσιακές κατοικίες Μουσείο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης - Ρεντίνα Οι σύγχρονες εγκαταστάσεις του υδροθεραπευτηρίου Σμοκόβου για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Αποτελούν ένα πολύ ευχάριστο καταφύγιο και τόπο διαμονής, ιδιαίτερα κατά τους ζεστούς μήνες του καλοκαιριού. Συνιστώνται για χρόνιες ρευματοπάθειες - αρθροπάθειες, παθήσεις του αναπνευστικού και του πεπτικού συστήματος, δερματοπάθειες, ενδοκρινείς ανεπάρκειες κ.λπ.. Υπάρχουν θεραπευτικά προγράμματα για λουτροθεραπεία, εισπνοθεραπεία, ρινοπλύσεις και ομαδικές εισπνοές (ατμοθεραπεία-σάουνα). Στον ίδιο χώρο λειτουργούν και σπα. Η διεύθυνση και η εκμετάλλευση των ιαματικών πηγών ανήκει στην Κοινοτική Επιχείρηση Λουτρών Σμοκόβου, η οποία φροντίζει για την άριστη εξυπηρέτηση και διαμονή των λουομένων. Η λουτρική περίοδος διαρκεί από 1 Ιουνίου μέχρι 15 Οκτωβρίου. Συνεχίζοντας την πορείας μας προς την Ρεντίνα και διασχίζοντας ένα εκπληκτικό τοπίο με πυκνή βλάστηση και εξαιρετική θέα προς τον απέραντο θεσσαλικό κάμπο, φθάνουμε μετά από 7 χλμ. στη Λουτροπηγή (Σμόκοβο) [υψόμ. 730μ., κάτοικοι 550], έναν οικισμό επίσης της βυζαντινής περιόδου. Ο επισκέπτης αξίζει να δει από κοντά τον Ι. Ν. της Αγίας Παρασκευής που ανακαινίσθηκε το Στο Σμόκοβο λειτουργούσε υποτυπώδες σχολείο το 1640, το οποίο - με τα μέχρι στιγμής δεδομένα - είναι το παλαιότερο στη ΝΑ περιοχή του νομού Καρδίτσας. Σε μικρή απόσταση από τον οικισμό υπάρχει πελασγικό κάστρο με τρεις διαδοχικές αμυντικές γραμμές, η μικρότερη από τις οποίες περιέβαλε την ακρόπολη. Η Λουτροπηγή απέχει από την Καρδίτσα 43 χλμ.. Τελευταίος σταθμός μας, σε απόσταση περίπου 15 χλμ. από τη Λουτροπηγή, είναι η ξακουστή Ρεντίνα (υψόμ. 900μ., κάτοικοι 756), η οποία σωστά χαρακτηρίστηκε «Μιστράς της Θεσσαλίας», αλλά και «βασίλισσα των Αγράφων», αφού ήταν σε ακμή ήδη από τη βυζαντινή εποχή. Ιδιαίτερα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, των δραστήριων ηγετών της, της αναπτυγμένης μεταξοβιο- Μουσείο Εθνικής Αντίστασης - Ρεντίνα Ι. Μ. Κοιμήσεως της Θεοτόκου - Ρεντίνα τεχνίας της αλλά και των ξενιτεμένων Ρεντινιωτών, αποτελούσε τον ευπορότερο οικισμό των Αγράφων και την ηγέτιδα δύναμη της περιοχής. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει και να θαυμάσει στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης πλήθος ιερών αντικειμένων από το μοναστήρι και τις εκκλησίες της Ρεντίνας που χρονολογούνται από το 16ο αιώνα και εξής, πατριαρχικά σιγίλια, παλαιά έγγραφα, θρησκευτικά βιβλία εκδόσεως Βενετίας κ.ά.. Στο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, το οποίο στεγάζεται στο εντυπωσιακό πέτρινο Δημοτικό Σχολείο του χωριού, υπάρχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό και ικανοποιητικός αριθμός διαφόρων κειμηλίων της αντίστοιχης περιόδου. Μπορεί, επίσης, ο ενδιαφερόμενος να επισκεφθεί τα εναπομείναντα καστρόσπιτα, τις παλαιές πετρόχτιστες βρύσες, τα γεφύρια, τις θέσεις αρχαίων οικισμών και τα ερείπια τειχών της προϊστορικής εποχής. Η Ρεντίνα απέχει από την Καρδίτσα 57 χλμ.. Ανατολικά της Ρεντίνας και σε απόσταση 6 χλμ. βρίσκεται η ιστορική Ι. Μ. της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, σπουδαίο εκκλησιαστικό κέντρο και φυτώριο ιεραρχών με μεγάλη προσφορά στους αγώνες του έθνους. Στη μονή φυλάσσεται ως πολύτιμο και πολυσέβαστο θησαύρισμα η Αγία Κάρα του ιερομάρτυρα Βασιλείου, Πρεσβυτέρου Αγκύρας. Απαραίτητη, τέλος, θεωρείται η επίσκεψη στην τοποθεσία «Ζαχαράκη» (υψόμ μ.) που βρίσκεται 6 χλμ. βόρεια της Ρεντίνας, στα όρια των νομών Καρδίτσας, Φθιώτιδας και Ευρυτανίας. Πρόκειται για ένα μικρό οροπέδιο άφθαστης ομορφιάς με πανύψηλα έλατα, κέδρα και άφθονη ψυχρόβριο χλόη. Η θέα προς κάθε κατεύθυνση είναι μαγευτική και οι επισκέπτες πολυάριθμοι

16 Επιστρέφοντας στον Κέδρο και κατευθυνόμενοι προς το Λεοντάρι, σε απόσταση 5 χλμ. συναντούμε την Ανάβρα (υψόμ. 200μ., κάτοικοι 1.169). Η παλαιότερη αναφορά στον οικισμό ως Ταμάσι γίνεται στην περίφημη Συνθήκη του Ταμασίου ( ) που υπεγράφη εδώ μεταξύ Αγραφιωτών και Τούρκων. Αν και μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας ήταν ένας άσημος οικισμός με 68 κατοίκους, η εξέλιξή του υπήρξε αλματώδης, ιδίως μετά την έλευση των προσφύγων από το Καβακλί της Ανατολική Ρωμυλίας το Σήμερα είναι ένας σημαντικός οικισμός με καλή ρυμοτομία, πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις και σεβασμό στην παράδοση. Σημαντική είναι η δραστηριότητα που αναπτύσσει η Αγωνιστική Λέσχη Αυτοκινήτου - Μοτοσικλέτας Ανάβρας και Περιχώρων (Α.Λ.Α.Μ.Α.Π.) σε πανελλήνιο επίπεδο. Η Ανάβρα απέχει από την Καρδίτσα 29 χλμ.. Επόμενος σταθμός, σε απόσταση 2 χλμ. από την Ανάβρα, είναι η Αχλαδιά (υψόμ. 170μ., κάτοικοι 477). Πρόκειται για έναν οικισμό της Τουρκοκρατίας, Α.3) Κέδρος - Λίμνη Σμοκόβου Λεοντάρι που ιδρύθηκε στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του 16ου αιώνα. Κατοικήθηκε από Τούρκους Κονιάρους και οι κάτοικοί του το 1813 πλήρωναν στρεμματιάτικο φόρο στον Βελή πασά. Το 1881 οι 39 οθωμανικές οικογένειες του οικισμού πούλησαν την Αχλαδιά στον Ηπειρώτη Αλέξιο Μαλλιόπουλο. Το 1920 το τσιφλίκι αγοράστηκε από τους κολίγους του και από κατοίκους του νομού Φθιώτιδος που ήρθαν για μόνιμη εγκατάσταση στο χωριό. Σταδιακά εγκαταστάθηκαν, επίσης, εδώ Σαρακατσαναίοι και Βλάχοι. Όλοι μαζί συνέβαλαν ώστε η Αχλαδιά να εξελιχθεί σε έναν πολύ αξιόλογο σύγχρονο οικισμό. Απέχει από την Καρδίτσα 31 χλμ.. Το Λεοντάρι (υψόμ. 200μ., κάτοικοι 1.167) είναι συνέχεια της Αχλαδιάς και τείνει να ενωθεί μαζί της. Αποτελεί την έδρα του Δήμου Ταμασίου. Παρουσιάζει τα ίδια χαρακτηριστικά με την Αχλαδιά ως προς τη δημιουργία και τη σύνθεση του πληθυσμού. Το 1815, οι κάτοικοί του πλήρωναν βαμβακιάτικο φόρο στον Βελή πασά. Σε ολόκληρο το Δήμο Ταμασίου υπήρξαν σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων στον ατυχή πόλεμο του Ιδιαίτερα στην περιοχή του Λεονταρίου έπεσε ηρωικά μαχόμενος ο Διοικητής της Λεγεώνας των Ξένων, Περικλής Βαρατάσης. Στη θέση «Γκεκοκάλυβα» υπήρχε αρχαία πόλη με προστατευτικά τείχη, υπολείμματα των οποίων διακρίνονται σε μεγάλη έκταση. Με την κατασκευή του φράγματος Σμοκόβου και τη δημιουργία της ομώνυμης λίμνης, κατασκευάστηκε σήραγγα εκτροπής των νερών στο Λεοντάρι και υδροηλεκτρικό εργοστάσιο, τα οποία αξίζει κάποιος να επισκεφτεί. Το Λεοντάρι απέχει από την Καρδίτσα 33 χλμ.. Ασημοχώρι Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής - Λεοντάρι Ανάβρα Αχλ α δ ι ά Λεοντάρι Κάτω Κτιμένη Η διαδρομή αυτή τελειώνει 5 χλμ. μετά το Λεοντάρι, στον οικισμό του Ασημοχωρίου (υψόμ. 170μ., κάτοικοι 310) που βρίσκεται στα όρια των νομών Καρδίτσας - Φθιώτιδος. Ιδρύθηκε στις αρχές του 15ου αιώνα και κατοικήθηκε από εμπειροπόλεμους Κονιάρους που ήρθαν από το Ικόνιο της Μ. Ασίας. Τελευταίος ιδιοκτήτης του Ασημοχωρίου ήταν ο Αγκόπ πασάς Καζαζιάν, αρμενικής καταγωγής, ο οποίος το 1921 πούλησε το τσιφλίκι του στους κατοίκους. Αξίζει μία επίσκεψη στον παλαιό Ι. Ν. των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, τον οποίο οικοδόμησε ο κρυπτοχριστιανός Αγκόπ πασάς, όπως δηλώνει η επιγραφή που υπάρχει πάνω από τη νότια είσοδο του ναού. Το Ασημοχώρι απέχει από την Καρδίτσα 37 χλμ.. Έξω από τον οικισμό της Ανάβρας και ακριβώς απέναντι από το γήπεδο ανηφορίζουμε προς τους οικισμούς Κάτω και Άνω Κτιμένης, που βρίσκονται σε απόσταση 10 και 15 χλμ., αντίστοιχα, από τη διασταύρωση. Πρώτος μας σταθμός σε πολύ μικρή απόσταση, η νέα τεχνητή Λίμνη Σμοκόβου (φράγμα ύψους 120μ., γέφυρα μήκους 650μ., έκταση στρέμματα), περιμετρικά της οποίας λειτουργούν καταστήματα εστίασης και αναψυχής. Στη λίμνη μπορεί να φθάσει ο επισκέπτης και από την πλευρά της Λουτροπηγής, καθώς και από το νομό Φθιώτιδος, μέσω Μακρυρράχης (Καϊτσας) και Λουτρών Δρανίστας-Καϊτσας. Η Κάτω Κτιμένη (υψόμ. 420μ., κάτοικοι 349) είναι ένας σχετικά σύγχρονος οικισμός που δημιουργήθηκε από κατοίκους της Άνω Κτιμένης στα τέλη του 32 33

17 Κάτω Κτιμένη και Λίμνη Σμοκόβου του παλαιού Δήμου Ταμασίου. Φέρει το όνομα της πανάρχαιας πρωτεύουσας των Δολόπων, Κτιμένη ή Κτιμένες, η οποία σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς και περιηγητές τοποθετείται στη θέση του σημερινού οικισμού, γεγονός όμως που δεν έχει επιβεβαιωθεί επιγραφικά, αφού δεν έχουν γίνει συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή. Σώζονται υπολείμματα τειχών του φρουρίου και ενός πολυγωνικού πύργου στη βόρεια πλευρά, καθώς και τμήματα τριών περιβόλων της αρχαίας πόλης κάτω από το τείχος. Στον χώρο αυτό βρέθηκε τυχαία το 1911 και ανασκάφηκε, στη συνέχεια, θολωτός τάφος, ο οποίος περιείχε 31 νεκρούς, καμένους επιτόπου, καθώς και πολλά κτερίσματα, όπως αγγεία, σφραγιδόλιθους, χρυσά κοσμήματα κ.ά.. Ο Φοίνικας, ο βασιλιάς των Δολόπων και παιδαγωγός του Αχιλλέα, πήρε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Στον οικισμό ετάφη ο Διοικητής της Λεγεώνας των Ξένων Περικλής Βαρατάσης, ο οποίος είχε σκοτωθεί κατά τον ατυχή πόλεμο του 1897 στην περιοχή Λεονταρίου. Η Άνω Κτιμένη απέχει από την Καρδίτσα 45 χλμ.. Επιστρέφοντας στη γέφυρα της Κάτω Κτιμένης, αξίζει μία επίσκεψη στα Λουτρά Δρανίστας - Καϊτσας, στα όρια των νομών Καρδίτσας - Φθιώτιδας. Οι εγκαταστάσεις της λουτρόπολης βρίσκονται σε ένα τοπίο ξεχωριστής ομορφιάς στο έδαφος της Μακρυρράχης (Καϊτσας), ενώ οι ιαματικές πηγές στο έδαφος της Κτιμένης (Δρανίστας). Δημιουργήθηκε διαδημοτική επιχείρηση που αξιοποίησε και εκμεταλλεύεται τα λουτρά, τα οποία ενδείκνυνται για χρόνιους ρευματισμούς, οσφυοϊσχιαλγίες, σπονδυλοαρθρίτιδες, αυχενικό σύνδρομο, κ.ά.. Η λουτρική περίοδος αρχίζει την 1η Ιουνίου και τελειώνει στις 15 Οκτωβρίου. Τα Λουτρά Δρανίστας-Καϊτσας απέχουν από την Καρδίτσα 44 χλμ.. Λουτρά Σμοκόβου «Η χαράδρα δ αύτη, εν η αναβλύζουσιν αι θειοπηγαί του Σμοκόβου, μικρόν τον ορίζοντα αυτής έχει. Κοσμείται δε υπό των υπερκειμένων ορέων, των βουνών, των ναπών, των χαραδρών των αλλεπαλλήλων και των χαραδρωδών τόπων. Τούτων δε αι πλευραί κοσμούνται υπό δένδρων πολυετών, πτελεών, δρυών υψηλών και πολυφύλλων, αγρίων καστανέων ενιαχού παρατηρουμένων, οξυών υπερυψήλων, αγρίων μηλέων, κρανειών [ ]. Προ δε των εισόδων είδον καθημένους και αναμένοντας πολλούς χωλούς, ξηρούς, τρέμοντας, παίδας κεκυφότας, γυναίκας ωχράς, γέροντας εκ ψευδών αγκυλώσεων πάσχοντας, εξ αρθρίτιδος κλπ εκ παθήσεων των οφθαλμών, εκ κνύζης, εκ λευκού όγκου του γόνατος, εξ ωτικών παθήσεων. Τούτο φέρει εις την μνήμην μου την Προβατικήν κολυμβήθραν, ήτις πέντε στοάς είχε και ην τοις πάσχουσι συνιστά ο άριστος των Ιατρών ο Χριστός.» Δημ. Ψιμόπουλος, Εντυπώσεις εκ των Λουτρών Σμοκόβου, Καρδίτσα ου αιώνα. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο χώρος αναψυχής που δημιούργησε ο Δήμος Ταμασίου στον οικισμό αυτό, κοντά στη λίμνη, όπου και λαμβάνουν χώρα ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις κάθε καλοκαίρι, ανάμεσά τους και το «Φεστιβάλ Λιμνών Ν. Πλαστήρα και Σμοκόβου». Περιλαμβάνει υπαίθριο θέατρο, παρατηρητήρια, αναψυκτήρια, ποιοτική δενδροφύτευση κ.ά.. Η Κάτω Κτιμένη απέχει από την Καρδίτσα 40 χλμ.. Τελευταίος προορισμός της διαδρομής μας, σε απόσταση 5 χλμ., είναι η Άνω Κτιμένη ή απλώς Κτιμένη (Δρανίστα) [υψόμ. 680μ., κάτοικοι 83]. Πρόκειται για οικισμό με μεγάλη ιστορία, ο οποίος ήταν και έδρα Λουτρά Καΐτσας Άνω Κτιμένη Ηλιοβασίλεμα στη Λίμνη Σμοκόβου 34 35

18 Β' ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΚΑΡΔΙΤΣΑ - ΔΑΣΙΚΟ ΧΩΡΙΟ - ΦΡΑΓΜΑ ΛΙΜΝΗΣ Ν. ΠΛΑΣΤΗΡΑ Β.1) Καρδίτσα Καλλίθηρο - Τριπλή Διακλάδωση κίνηση. Οι δραστήριοι και φιλοπρόοδοι κάτοικοι αναπτύσσουν έντονη πολιτιστική δραστηριότητα που είναι γνωστή και έξω από τα όρια του νομού. Ο οικισμός απέχει από την Καρδίτσα 10 χλμ.. Μετά το Καλλίθηρο, συνεχίζοντας την πορεία μας προς τα νότια και αφού αφήσουμε αριστερά μας την παράκαμψη προς τον οικισμό του Κούτσουρου και περάσουμε τα Χάνια (Ζωγρί), φθάνουμε στην τριπλή διακλάδωση, όπου υπάρχει το Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης και το τουριστικό περίπτερο του δήμου. Η πρώτη διαδρομή στα αριστερά μας οδηγεί στους I.N. Αγίου Αθανασίου - Καλλίθηρο Αμπελικό Καλλίθηρο Ξεκινώντας από την Καρδίτσα και αφήνοντας αριστερά μας την Αγιοπηγή και την παράκαμψη προς Κέδρο, κατευθυνόμαστε προς το Καλλίθηρο. Πρώτος οικισμός στα δεξιά μας, το Ρούσο (υψόμ. 135μ., κάτοικοι 578). Δημιούργημα των χρόνων της Τουρκοκρατίας, ανήκε στην οθωμανική οικογένεια των Ρούση, από όπου προήλθε και η ονομασία του. Δυτικά του οικισμού, στη ρεματιά με τα αιωνόβια πλατάνια δημιουργήθηκε και λειτουργεί το αθλητικό κέντρο της λαοφιλούς ποδοσφαιρικής ομάδας της Αναγέννησης Καρδίτσας. Ο χώρος αυτός ήταν ο αγαπημένος του μεγάλου ζωγράφου Δημήτρη Γιολδάση. Εδώ δημιούργησε πολλούς από τους καταπληκτικούς του πίνακες. Πίσω από το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία βρίσκεται το Κέντρο Στρατονομίας, το οποίο συνέβαλε σημαντικά στην αναβάθμιση της περιοχής. Το Ρούσο αποτελεί τοπικό διαμέρισμα του Δήμου Καρδίτσας και απέχει από την πόλη της Καρδίτσας 6 χλμ.. Λίγο μετά το Ρούσο, στα δεξιά μας, είναι η διασταύρωση προς Αμπελικό (υψόμ. 260μ., κάτοικοι 475), στο οποίο φθάνουμε μετά από πορεία 6 χλμ.. Η προηγούμενη θέση του οικισμού ήταν στον Παλιομπόσκλαβο, από όπου και μετακινήθηκε ο πληθυσμός του χωριού μετά από μία καταστρεπτική πυρκαγιά γύρω στο Αναφέρεται ως οικισμός της ύστερης βυζαντινής περιόδου. Ενδιαφέρουσα είναι η επίσκεψη στο Σπίτι Λαογραφίας του αείμνηστου λογοτέχνη Θωμά Νικολάου, καθώς και στο αρχαίο κάστρο της περιοχής. Το Αμπελικό αποτελεί τοπικό διαμέρισμα του Δήμου Ιτάμου και απέχει από την Καρδίτσα 13 χλμ.. Επόμενος σταθμός μας, το Καλλίθηρο (υψόμ. 170μ., κάτοικοι 1.114), έδρα του Δήμου Ιτάμου. Ως Σέκλιζα υπάρχει από τα χρόνια του Βυζαντίου, ενώ ο σύγχρονος οικισμός είναι χτισμένος πάνω στα ερείπια αρχαίας πόλης του 4ου π.χ. αιώνα. Μάλιστα, εντός του οικισμού υπάρχουν τρεις ημιυπαίθριοι αρχαιολογικοί χώροι, προσιτοί στον επισκέπτη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο λόφος του Αγίου Αθανασίου, όπου η ομώνυμη εκκλησία του Εδώ βρισκόταν το φρούριο της αρχαίας πόλης με το Ιουστινιάνειο κάστρο και τους τέσσερις πύργους, που με την κατάλληλη αξιοποίηση είναι σήμερα επισκέψιμο. Το Καλλίθηρο είναι ένας εντυπωσιακός οικισμός με καλή ρυμοτομία και ωραιότατη πλατεία, γύρω από την οποία υπάρχει πληθώρα καταστημάτων με ζωηρή Το Σπίτι Λαογραφίας του λογοτέχνη Θωμά Νικολάου - Αμπελικό Αρχαιολογικός χώρος στο λόφο Αγίου Αθανασίου - Καλλίθηρο 36 37

19 Αμάραντος Πετρογέφυρο «Γλαβά» Κούτσουρο οικισμούς Ραχούλα, Αμάραντο, Σαραντάπορο και Νεράιδα. Η δεύτερη στο Φράγμα της Λίμνης Πλαστήρα, το Δασικό Χωριό, το Καροπλέσι, την Καστανιά κ.α., Β.2) Τριπλή Διακλάδωση Ραχούλα - Νεράιδα ενώ η τρίτη διαδρομή οδηγεί στο Καταφύγι και την Ιερά Μονή Πέτρας. και δημιουργήθηκε από κατοίκους που προήλθαν από τη θέση «Παλιοχώρι». Αξίζει μια επίσκεψη στον οργανωμένο χώρο αναψυχής με τα θεόρατα πλατάνια στο «Μαλαγάρι», στο πετρογέφυρο που βρίσκεται στη θέση «Γλαβά» και στον Ι. Ν. της Παναγίας, όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το ξυλόγλυπτο τέ- στο θεσσαλικό κάμπο. Εδώ, ο θρυλικός Κατσαντώνης έδωσε μια νικηφόρα μάχη κατά των Τούρκων, στην οποία ωστόσο έχασε τη ζωή του το πρωτοπαλίκαρό του, ο Βασ. Δίπλας, στο μνημείο του οποίου λαμβάνουν χώρα σχετικές εκδηλώσεις κάθε χρόνο. Το Σαραντάπορο απέχει από την Καρδίτσα 37 χλμ.. Ιστορικό Μουσείο Χαρ. Φλωράκη Καταράκτης - Παλαιοζωγλόπι Γεφύρι Ραχούλας Ι.Ν. Παναγίας και το τέμπλο της - Αμάραντος Χώρος αναψυχής «Μαλαγάρι» - Αμάραντος Τη διαδρομή αυτή αξίζει ο επισκέπτης να την συμπεριλάβει στο πρόγραμμά του για να θαυμάσει τη μεγαλόπρεπη ομορφιά της παρθένας φύσης, τα άγρια φαράγγια του Μέγδοβα και την πλούσια πανίδα και χλωρίδα των Αγράφων. Πρώτος οικισμός, σε απόσταση μόλις 3 χλμ., είναι η Ραχούλα (υψόμ. 340μ., κάτοικοι 464), έδρα του παλαιού Δήμου Ιτάμου. Δημιουργήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα από κατοίκους του Παλαιοζωγλοπίου. Το τελευταίο, στη συνέχεια, εξελίχθηκε σε σπουδαίο παραθεριστικό κέντρο εξαιτίας του υψομέτρου του (760μ.) και της θέσης του στο κατάφυτο όρος Ίταμος. Είναι η ιδιαίτερη πατρίδα, αλλά και ο τόπος «ανάπαυσης», του Χαρίλαου Φλωράκη. Εδώ, ο Δήμος Ιτάμου δημιούργησε το Ιστορικό Μουσείο Φλωράκη, στο οποίο ο επισκέπτης μπορεί να φθάσει είτε από τη Ραχούλα (απόσταση 7 χλμ.) είτε από τον μικρό παραθεριστικό οικισμό της Βρύσης Ιτάμου (απόσταση 4 χλμ.). Η Ραχούλα απέχει από την Καρδίτσα 17 χλμ.. Συνεχίζοντας την πορεία μας, σε απόσταση 7 χλμ. μετά τη Ραχούλα φθάνουμε στον Αμάραντο (υψόμ. 720μ., κάτοικοι 339). Είναι οικισμός του 17ου αιώνα μπλο της (1715). Ο Αμάραντος απέχει από την Καρδίτσα 24 χλμ.. Το Σαραντάπορο (υψόμ. 800μ., κάτοικοι 232) βρίσκεται 13 χλμ. μετά τον Αμάραντο. Είναι νέος οικισμός που ιδρύθηκε από κατοίκους της Νεράιδας, με ρυμοτομικό σχέδιο και σύστημα βιολογικού καθαρισμού. Διαθέτει Πνευματικό Κέντρο, Βιβλιοθήκη και αξιόλογη Λαογραφική Συλλογή. Απαραίτητη θεωρείται η επίσκεψη στη θέση «Γρεβενοδιάσελο» (3 χλμ. βόρεια), ένα φυσικό μπαλκόνι με εξαιρετική θέα Τελευταίος σταθμός της διαδρομής μας, σε απόσταση 7 χλμ. από το Σαραντάπορο, είναι η Νεράιδα (υψόμ. 820μ., κάτοικοι 256), ένας οικισμός που ανάγεται στα βυζαντινά χρόνια. Βρίσκεται σε μια κατάφυτη πλαγιά του βουνού της Μάρτσας. Απέναντί της ο απόκρημνος πέτρινος όγκος του «Στεφανιού» και στα πόδια του η μαγεία των νερών του Μέγδοβα, στοιχεία που συνθέτουν ένα απαράμιλλης ομορφιάς φυσικό τοπίο, στενά συνδεδεμένο με θρύλους, παραδόσεις και ιστορικές μνήμες

20 Β.3) Τριπλή Διακλάδωση - Δασικό Χωριό - Καροπλέσι Σαραντάπορο Στη Νεράιδα αξίζει να επισκεφτεί κάποιος τον Ι. Ν. του Αγίου Γεωργίου με το εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο του 18ου αιώνα, καθώς και την Ι. Μ. Γεννήσεως της Θεοτόκου (4 χλμ. ΝΔ της Νεράιδας), ένα θρησκευτικό μνημείο του 16ου αιώνα, από το οποίο σώζεται μόνο το Καθολικό. Η Νεράιδα απέχει από την Καρδίτσα 43 χλμ.. Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου - Νεράϊδα Με αφετηρία και πάλι την τριπλή διακλάδωση, ακολουθούμε τη δεύτερη διαδρομή προς το Φράγμα της Λίμνης Πλαστήρα και το Δασικό Χωριό. Αγναντεύοντας ο επισκέπτης στα αριστερά τον ξακουσμένο Ίταμο με τα πανέμορφα καστανοδάση της Ραχούλας και τη λοιπή πληθωρική του βλάστηση, που μοιάζει με έναν εξαίσιο πίνακα ζωγραφικής, δεν αντιλαμβάνεται πότε φθάνει στον αυχένα του Ιτάμου (απόσταση 12 χλμ.). Από εδώ, έχουμε δύο επιλογές: η πρώτη οδηγεί στο Δασικό Χωριό και το Καροπλέσι, ενώ η δεύτερη στην Καστανιά, τη Μούχα και το Φράγμα της Λίμνης Πλαστήρα. Ακολουθώντας την πρώτη διαδρομή, μετά από 1,5 χλμ. υπάρχει παρακαμπτήρια οδός 1 χλμ. που οδηγεί στην περίφημη Βρύση του Ιτάμου. Βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 1.200μ. και είναι γνωστή για τα αείροα κρυστάλλινα νερά της και το πυκνότατο ελατόδασος. Τον Ιούλιο του 1944 πραγματοποιήθηκε στην τοποθεσία αυτή το Β Πανθεσσαλικό Συνέδριο του Ε.Α.Μ.. Τον Αύγουστο του 1993, στον ίδιο χώρο, έγινε το Ε Αντάμωμα των Αγραφιωτών. Κοντά στη Βρύση δημιουργήθηκε και λειτουργεί μικρός παραθεριστικός οικισμός. Συνεχίζοντας την πορεία μας προς το Καροπλέσι, αμέσως μετά την παράκαμψη της Βρύσης Ιτάμου συναντούμε μία δεύτερη παρακαμπτήρια οδό, μήκους 7 χλμ., που οδηγεί στον οικισμό των Γιαννουσέικων (υψόμ. 980μ., κάτοικοι 173). Είναι οικισμός του 19ου αιώνα, στην περιοχή του οποίου υπάρχει η τοποθεσία «Βρύση Μπουκουβάλα». Το όνομά της προέρχεται από τη γνωστή αρματολική οικογένεια των Αγράφων και έχει σχέση με τη δράση του Γεωργίου Καραϊσκάκη. Από τα Γιαννουσέικα μπορεί ο επισκέπτης, μετά από 11 χλμ., να φθάσει στην Ι. Μ. Γεννήσεως της Θεοτόκου Νεράιδας (βλ. πιο πάνω). Η διαδρομή προς το Καροπλέσι είναι μια φυσιολατρική απόλαυση. Βουνά απόκρημνα και ανυπότακτα, δάση μαγευτικά και μυρωμένα, πανοραμικές κορφές και γραφικά διάσελα, μικροί χείμαρροι και κατάφυτες ρεματιές προσδίδουν στο τοπίο εξαιρετική ποικιλία, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι η αγραφιώτικη περιοχή είναι τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Αφού περάσουμε το Μέγδοβα ποταμό, φθάνουμε στο Ανθηρό (υψόμ. 740μ., κάτοικοι 138), έναν νέο οικισμό, πνιγμένο στο πράσινο, που δημιουργήθηκε από κατοίκους του Καροπλεσίου και διαθέτει καλό ρυμοτομικό σχέδιο. Αμέσως μετά το Ανθηρό, στη θέση «Σταυρός Παλαιοχωρίου» (υψόμ. 950μ.) όπου κυριαρχούν τα πανύψηλα έλατα, δημιουργήθηκε στη διετία το πρότυπο Δασικό Χωριό «Δρυάδες». Απλώνεται σε έκταση 25 στρεμμάτων και περιλαμβάνει 20 ξύλινα σπιτάκια με σύγχρονες προδιαγραφές, εστιατόριο, αίθουσα εκδηλώσεων και αθλητικούς χώρους. Το Δασικό Χωριό αποτελεί περίοπτο παρατηρητήριο άφθαστης γοητείας, βρίσκεται σε τέλεια αρμονία με τη φύση και θεωρείται ιδανικός προορισμός για τους φυσιολάτρες που επιθυμούν να περάσουν αξέχαστες στιγμές μέσα στα χρώματα, τα Ι.Μ. Γεννήσεως της Θεοτόκου και το τέμπλο της - Νεράϊδα Η κορυφή Μάρτσα - Νεράϊδα Ταυρωπός (Μέγδοβας) ποταμός Aνθηρό Βρύση Ιτάμου 40 41