Η σύµβαση αλληλόχρεου λογαριασµού

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Ε. / ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ι ΑΣΚΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Λ. ΚΟΤΣΙΡΗΣ, ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - ΣΠ. ΨΥΧΟΜΑΝΗΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ρ. ΓΙΟΒΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ Ν. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΗΣ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ Θέµα Εισηγήσεως Η σύµβαση αλληλόχρεου λογαριασµού Εισηγήτρια: Κατερίνα Λεµπιδάκη Θεσσαλονίκη, Νοέµβριος 2007

2 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ο αλληλόχρεος λογαριασµός 1. Ιστορική προέλευση του αλληλόχρεου λογαριασµού Ι. Έννοια 2. Χαρακτηριστικά της σύµβασης I. υνατότητα δηµιουργίας εκατέρωθεν απαιτήσεων I.I. Έλλειψη γνώσης του αποτελέσµατος 3. Ορισµός - Νοµοθετική ρύθµιση I. Νοµική φύση II. Προϋποθέσεις αλληλόχρεου λογαριασµού III. ιαφορά του αλληλόχρεου λογαριασµού από άλλα είδη λογαριασµών VI. Η σύµβαση ανοίγµατος πιστώσεως σε συνδυασµό µε τρέχοντα ή ανοικτό ή αλληλόχρεο λογαριασµό 4. Aρχές λειτουργίας της σύµβασης αλληλόχρεου λογαριασµού

3 3 I. Η αρχή της καθολικής και αυτοδίκαιης υπαγωγής και εισόδου των απαιτήσεων στον αλληλόχρεο λογαριασµό. II. Η αρχή της απώλειας της αυτοτέλειας III. Νοµική αιτιολόγηση της αρχής του <<µη διαθεσίµου και µη απαιτητού>> των κονδυλίων του αλληλόχρεου λογαριασµού 5. Οι θεωρίες περί αλληλόχρεου λογαριασµού και το πρόβληµα της διατήρησης των ασφαλειών 6. Η ασφάλεια στον αλληλόχρεο λογαριασµό I. υνατότητα κατασχέσεως 7. Ευθύνη οµορρύθµων εταίρων 8. Το πέρας του αλληλόχρεου λογαριασµού Ι. Λήξη της σχέσεως II. Η εκκαθάριση III. Το κατάλοιπο IV. H αναγνώριση του καταλοίπου

4 4 V. Ειδικά το κλείσιµο του αλληλόχρεο λογαριασµού από µέρους της τράπεζας και τα χρηστά ήθη 9. Ο ανατοκισµός στον αλληλόχρεο λογαριασµό I. Απόφαση 289/ Νοµισµατικής Επιτροπής θέση της Νοµολογίας του Αρείου Πάγου 10. ικονοµικά ζητήµατα I. Αγωγή II. Η αποδεικτική δύναµη των εµπορικών βιβλίων III. ιαταγή πληρωµής IV. Καταχρηστικότητα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5 5 1. Ιστορική προέλευση του αλληλόχρεου λογαριασµού Ιστορικά, ο αλληλόχρεος λογαριασµός άρχισε να αναπτύσσεται ως πρακτική συνήθεια λογιστικής τήρησης των αµοιβαίων λογαριασµών δύο προσώπων σε ενιαίο λογιστικό πίνακα, στις ιταλικές πόλεις του µεσαίωνα, όπου συνδέθηκε ιδίως µε τις τραπεζικές συµβάσεις γύρου, χωρίς όµως και να αποδοθούν στην πρακτική αυτή εξαρχής νοµικά αποτελέσµατα. Μόλις κατά τα µέσα του 19 ου αιώνα ο αλληλόχρεος λογαριασµός διαπλάσθηκε σε αυτοτελή θεσµό του σύγχρονου δικαίου, δηλαδή ως σύµβαση µε ίδια αποτελέσµατα και αυτοτέλεια έναντι των συµβάσεων, από τις οποίες προέρχονται οι απαιτήσεις που καταχωρούνται στις στήλες του 1. I. Έννοια και σηµασία Σήµερα µε τον όρο <<τρέχων>> ή <<τρεχούµενος>> ή <<αλληλόχρεος λογαριασµός>> νοείται από νοµικής πλέον απόψεως, η σύµβαση µε την οποία οι αµοιβαίες έστω δυνητικά 2 - χρηµατικές απαιτήσεις που παράγονται από µία βασική σχέση που συνδέει τα µέρη και οι καταβολές έναντι των απαιτήσεων αυτών χάνουν την αυτοτέλειά τους καθιστάµενες µη απαιτητά κονδύλια πιστώσεως και χρεώσεως ενός ενιαίου λογαριασµού, του οποίου µόνον το υπόλοιπο είναι απαιτητό που θα προκύψει µετά το πέρας της συµβατικής σχέσεως 3. Ο όρος υποδηλώνει επίσης τη µέθοδο της λογιστικής εµφάνισης των µεταξύ των συµβαλλοµένων συναλλαγών και τον αντίστοιχο πίνακα. 1 Βλ. Σπύρο Ψυχοµάνη, Τραπεζικό ίκαιο ίκαιο Τραπεζικών συµβάσεων, ε έκδοση, 2001 σελ Βλ. ΑΠ 199/2000, ΕΕµπ 2000, σελ. 888 επ. 3 Βλ. Σπ. Ψυχοµάνη, όπ.παρ. σελ Έτσι µε παραλλαγές, Α. Κιάντου-Παµπούκη, Γνωµ. Αρµεν. 1987, σελ. 379

6 6 Από τα παραπάνω συνάγεται ότι εννοιολογικό στοιχείο του αλληλόχρεου λογαριασµού είναι, εκτός των άλλων, η ύπαρξη συναλλαγών µεταξύ δύο προσώπων, δυνάµει κάποιας µεταξύ τους συναλλακτικής σχέσης, που αποτελεί το πραγµατικό ή νοµικό θεµέλιο γέννησης αµοιβαίων απαιτήσεων, η οποία συναλλακτική σχέση, πρέπει να έχει διάρκεια και να οδηγεί σε επανειληµµένη δηµιουργία απαιτήσεων, είτε βάσει της ίδιας ή διαφορετικής νοµικής αιτίας 4. Απαιτείται επίσης όπως από τη συναλλακτική σχέση να υπάρχει τουλάχιστον η δυνατότητα δηµιουργίας εκατέρωθεν απαιτήσεων, έστω και αν τελικώς κατά τη λειτουργία του λογαριασµού δηµιουργήθηκαν και καταχωρήθηκαν σε αυτόν απαιτήσεις µόνο υπέρ του ενός των συµβληθέντων. Συνεπώς αν οι συµβαλλόµενοι καταρτίσουν κάποια σύµβαση για να ρυθµίσουν τις απαιτήσεις του ενός και τις καταβολές του άλλου, η σύµβαση αυτή οπωσδήποτε και να χαρακτηρισθεί από τα συµβαλλόµενα µέρη δεν είναι σύµβαση αλληλόχρεου λογαριασµού και δεν επιφέρει τις έννοµες συνέπειές του. Αν δεν υπάρχει δυνατότητα κατά τη σύµβαση δηµιουργίας εκατέρωθεν απαιτήσεων, αλλά στα πλαίσια της λειτουργίας της σύµβασης και της ανώµαλης αυτής εξέλιξης, δηµιουργούνται και απαιτήσεις του άλλου, τότε δεν πρόκειται για σύµβαση αλληλόχρεου λογαριασµού 5. Η σηµασία του αλληλόχρεου λογαριασµού έγκειται γενικά στην απλοποίηση των συναλλαγών, την ενοποίηση των αµοιβαίων απαιτήσεων και την ασφάλειά τους. Η απλοποίηση επιτυγχάνεται µε την αποφυγή περιττών καθηµερινών αποστολών χρηµάτων µεταξύ δύο προσώπων, που βρίσκονται σε διαρκή συναλλακτική επαφή. Άλλωστε δεν είναι από πριν γνωστό, αν θα υπάρξει υπόλοιπο µετά το κλείσιµο του λογαριασµού και ποιος θα είναι ο οφειλέτης 4 Βλ. Κ.Παµπούκης, Τραπεζικαί πιστωτικαί συµβάσεις, εκδόσεις Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη 1962, σελ. 519, Βλ.. Κονδύλη, Έννοια, λειτουργία και αποτελέσµατα του αλληλόχρεου λογαριασµού, Ελλ νη (37), 1996 σελ. 498, ΕφΠατρ 567/1999 ΕΕ 2000 σελ. 173.

7 7 του. Με τον αλληλόχρεο λογαριασµό απεφεύχθη η ανάγκη να διακανονίζονται κάθε φορά οι απαιτήσεις και υπάρχει αξίωση για καταβολή µόνο του καταλοίπου. Επειδή οι απαιτήσεις που καταχωρούνται στον αλληλόχρεο λογαριασµό ως αποτέλεσµα των δοσοληψιών µεταξύ των µερών χάνουν την αυτοτέλειά τους και πλέον δεν µπορούν να είναι απαιτητές ούτε να εκχωρηθούν, εξασφαλίζονται οι εκατέρωθεν απαιτήσεις τουλάχιστον στο σηµείο που αλληλοκαλύπτονται, µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία, µέχρι το σηµείο αυτό, εµπιστοσύνης και πνεύµατος ασφάλειας 6. Η ενοποίηση επέρχεται µε τη συγχώνευση όλων των απαιτήσεων στον αλληλόχρεο λογαριασµό, χωρίς οποιαδήποτε διάκρισή τους µε βάση τη σχέση από την οποία προέρχονται (πώληση, εργολαβία, άµεση ή έµµεση πίστωση κ.λ.π.), κατά τρόπο που να υφίσταται µία ενιαία απαίτηση στο υπόλοιπο του λογαριασµού. Τέλος, η ασφάλεια επιτυγχάνεται, γιατί µε το συµψηφισµό των αµοιβαίων απαιτήσεων στον αλληλόχρεο λογαριασµό αποκλείονται οι κίνδυνοι, που συνεπάγονται οι µεταφορές χρηµάτων από τόπο σε τόπο και ικανοποιείται ο δανειστής αµέσως, χωρίς επίσης τον κίνδυνο µιας ενδεχόµενης αδυναµίας ή άρνησης πραγµατικής πληρωµής του οφειλέτη. Ιδιαίτερα σηµαντικός παρουσιάζεται ο τρέχων λογαριασµός στο χώρο του τραπεζικού δικαίου, όπου συνδυάζεται µε συµβάσεις καταθέσεων και γύρου ή ανοίγµατος πιστώσεως. Στο χώρο αυτό προσφέρει ειδικά απλοποίηση και ευχέρεια στην ταυτόχρονη και επαναλαµβανόµενη σύναψη, παρακολούθηση και εξέλιξη ποικιλόµορφων πιστωτικών ή άλλων σχέσεων µε τον ίδιο πελάτη, ενοποίηση και σπανιότερα- συµψηφισµό απαιτήσεων, δυνατότητα ενιαίας κάλυψης (ασφάλειας) για όλες τις εξυπηρετούµενες συµβάσεις και δυνατότητα επίσης ευχερούς, ενιαίας, 6 Βλ.Β. Τσούµα, Αλληλόχρεος λογαριασµός, Νοµική βιβλιοθήκη, έκδοση 2006, σελ 10, βλ. και ιονύσιο Κονδύλη, όπ.παρ., σελ. 500.

8 8 οικονοµικής επόπτευσης των σχέσεων µε τον αντισυµβαλλόµενο πελάτη. Ας σηµειωθεί όµως ότι η εφαρµογή του αλληλόχρεου λογαριασµού στις τραπεζικές συναλλαγές επικράτησε παρά την παρατηρούµενη σ αυτές κατά κανόνα έλλειψη της προϋποθέσεως αµοιβαιότητας των απαιτήσεων. Αρκεί µονάχα να υπάρχει η δυνατότητα από τη βασική σχέση πραγµατοποίησης πολλαπλών παροχών µεταξύ των µερών. Στην πραγµατικότητα, στις περιπτώσεις αυτές δεν πρόκειται για αλληλόχρεο, αλλά απλώς για τρέχοντα ή ανοικτό λογαριασµό µε όλες τις λειτουργίες του αλληλόχρεου, πλην του ανατοκισµού της ΕισΝΑΚ ) Χαρακτηριστικά της σύµβασης 8 I. υνατότητα δηµιουργίας εκατέρωθεν απαιτήσεων Βασικό στοιχείο της σύµβασης του αλληλόχρεου λογαριασµού είναι το αµφιµερές τω δηµιουργούµενων απαιτήσεων, δηλαδή η δυνατότητα καθενός από τα µέρη να έχει θέση είτε πιστωτή είτε οφειλέτη. Το αν τελικά δηµιουργήθηκαν και καταχωρήθηκαν απαιτήσεις µόνο υπέρ του ενός από τα µέρη δεν επηρεάζει τη φύση του λογαριασµού ως αλληλόχρεου. ικαιολογητικός λόγος της αναγνώρισης δυνατότητας ύπαρξης αµοιβαίων απαιτήσεων είναι η ανάγκη συµψηφισµού τους, προκειµένου να συντελεστεί και ο σκοπός του αλληλόχρεου λογαριασµού που είναι η απλοποίηση των συναλλαγών, µέσω της συγχώνευσης των απαιτήσεων σε ένα ενιαίο κατάλοιπο. Μάλιστα η δυνατότητα αυτή θα πρέπει να υπάρχει καθ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του λογαριασµού. 7 Βλ. Ψυχοµάνη, όπ. παρ.,σελ Βλ. Β. Τσούµα, ό.παρ., σελ. 15

9 9 Άλλωστε, η δηµιουργία και διατήρηση του πνεύµατος εµπιστοσύνης και ασφάλειας που δηµιουργείται µεταξύ των µερών από την είσοδο των απαιτήσεών τους στον αλληλόχρεο λογαριασµό - µέχρι τουλάχιστο το σηµείο που αυτές αλληλοκαλύπτονται και αποτελεί το βασικό σκοπό του αλληλόχρεου λογαριασµού, όπως προαναφέρθηκε, προϋποθέτει τη δυνατότητα δηµιουργίας εκατέρωθεν απαιτήσεων, διότι σε αντίθετη περίπτωση οι καταβολές του ενός µέρους έχουν απλώς τη µορφή εξοφλήσεων και όχι απαιτήσεων. Με άλλα λόγια αλληλόχρεος λογαριασµός υπάρχει όταν υφίσταται δυνατότητα δηµιουργίας απαιτήσεων και για τα δύο µέρη, ασχέτως του αν τελικά δηµιουργηθούν ή όχι. I.I. Έλλειψη γνώσης του αποτελέσµατος Σύµφωνα µε τα προλεχθέντα, δεν είναι εκ των προτέρων γνωστό, το αν τελικά θα εγγράφονται απαιτήσεις µόνο υπέρ του ενός µέρους ή και υπέρ του άλλου. Αν αυτό θα ήταν γνωστό, µε αποτέλεσµα να ήταν έτσι γνωστό και ποιος θα είναι οφειλέτης και ποιος πιστωτής του άλλου κατά την τελική εκκαθάριση, δεν θα υφίστατο αλληλόχρεος λογαριασµός Ορισµός - Νοµοθετική ρύθµιση Σύµφωνα µε τον κρατούντα στη νοµολογία ορισµό αλληλόχρεος λογαριασµός είναι η σύµβαση δυνάµει της οποίας δύο πρόσωπα, από το οποίο το ένα τουλάχιστον είναι έµπορος, συµφωνούν να µην επιδιώκουν, ούτε να διαθέσουν µεµονωµένα τις απαιτήσεις τους που προκύπτουν από

10 10 τις µεταξύ τους συναλλαγές, αλλά να τις φέρουν (καταχωρούν) σε κοινό λογαριασµό, µε σκοπό να τις εκκαθαρίσουν κατά το κλείσιµο του λογαριασµού, που γίνεται σε ορισµένα χρονικά διαστήµατα, έτσι ώστε το τυχόν κατάλοιπο να αποτελέσει πλέον τη µοναδική µεταξύ τους απαίτηση 10. Συνεπώς κατά τη νοµολογία απαιτείται η εµπορική ιδιότητα του ενός τουλάχιστον µέρους. Όµως η άποψη αυτή δεν είναι σύµφωνη µε το νόµο διότι όπως προκύπτει από το άρθρο 112 παρ. 1 του ΕισΝΑΚ που ορίζει ότι <<Αν υπάρχει αλληλόχρεος λογαριασµός µεταξύ δύο προσώπων, από τα οποία το ένα τουλάχιστον είναι έµπορος >> η ιδιότητα του ενός των µερών ως εµπόρου δεν αποτελεί εννοιολογικό στοιχείο του αλληλόχρεου λογαριασµού, γι αυτό και αναφέρεται ιδιαιτέρως στο άρθρο αυτό. Ορθότερη λοιπόν είναι η άποψη που υποστηρίζει ότι αλληλόχρεος λογαριασµός µπορεί να υπάρξει και µεταξύ προσώπων που δεν είναι έµποροι µε µόνη διαφορά ότι στην περίπτωση αυτή δεν θα ισχύει η διάταξη του άρθρου 112 παρ. 1 του ΕισΝΑΚ που απαιτεί την εµπορική ιδιότητα του ενός τουλάχιστον µέρους θεσπίζοντας την αυτοδίκαιη τοκοφορία του καταλοίπου. Η ελληνική νοµοθεσία, περιέχει ελάχιστες µόνο διατάξεις για τον αλληλόχρεο λογαριασµό, οι οποίες ασφαλώς δεν αποτελούν συστηµατική ρύθµισή του. Οι διατάξεις αυτές αφορούν ζητήµατα σχετικά µε αυτόν αφήνοντας να εννοηθεί εύκολα ότι η έννοια και η λειτουργία του γίνεται από το νοµοθέτη αποδεκτή, όπως έχει διαµορφωθεί και επικρατήσει εθιµικά ή από εµπορικές συνήθειες 11. Πρόκειται για τις διατάξεις των άρθρων α) 669 ΕΚ, όπου υποδηλούται ότι η εγγραφή απαιτήσεως στον αλληλόχρεο λογαριασµό λογίζεται ως τρόπος αποσβέσεώς της, β) 35 και 47 του ν.δ. της Ι7ης Ιουλίου 1923, που κυρίως 9 ΜΠρΠειρ 3850/2001, ΕΕµπ 2204, ΑΠ 1/2002, Ελλ νη 43 (2002) σελ. 706, ΑΠ 667/2001, Ελλ νη 42 (2001) σελ Βλ. Σπ. Ψυχοµάνη,,όπ.παρ., σελ. 174 επ..

11 11 αναφέρονται στη σύµβαση ανοίγµατος πιστώσεως, αλλά και στο συνδυασµό των συµβάσεων ανοίγµατος πιστώσεως και τρέχοντος ή αλληλόχρεου λογαριασµού ως και στη δυνατότητα ελεύθερης καταγγελίας του λογαριασµού από τον πιστοδότη, γ) 874 ΑΚ όπου η αναγνώριση του υπολοίπου αλληλόχρεου λογαριασµού θεωρείται ως σύµβαση αναγνωρίσεως χρέους, που µπορεί να καταρτίζεται και χωρίς τήρηση του εγγράφου τύπου και δ) 112 ΕισΝΑΚ, όπου ορίζεται ότι το κατάλοιπο αλληλόχρεου λογαριασµού, που τηρείται µεταξύ προσώπων, από τα οποία ένα τουλάχιστον είναι έµπορος, φέρει αυτοδίκαια τόκο και όταν ακόµα ο λογαριασµός περιέχει κονδύλια από τόκους που οφείλονται για διάστηµα µικρότερο του έτους. Επίσης, ότι ο λογαριασµός κλείεται περιοδικά κάθε εξάµηνο, εκτός αν τα µέρη έχουν συµφωνήσει άλλα διαστήµατα, όχι όµως µικρότερα του τριµήνου και τέλος, ότι αµφότερα τα µέρη δικαιούνται να καταγγείλουν τη σύµβαση του αλληλόχρεου λογαριασµού οποτεδήποτε, οπότε ο δικαιούχος του καταλοίπου έχει αξίωση για άµεση καταβολή του. Η ρύθµιση του θεσµού µε τις διατάξεις αυτές είναι ελλιπής. Γι αυτό επιστήµη και νοµολογία επικαλούνται συµπληρωµατικά, προς επίρρωση των απόψεών τους, τόσο ως προς την έννοια του αλληλόχρεου λογαριασµού, όσο και ως προς τις κατ ιδίαν ρυθµίσεις και συνέπειες, αφενός µεν το άρθρο 361 AK, αφετέρου δε τα εµπορικά ήθη και έθιµα. Ωστόσο, η αυστηρότητα και η ακαµψία, που δηµιουργεί η διατύπωση ενός ορισµού και η βάσει αυτού επίλυση των ανακυπτόντων ζητηµάτων, δυσχερώς συµβιβάζονται µε την ελευθερία διαµόρφωσης του περιεχοµένου των συµβάσεων, που θεσπίζει το άρθρο 361 ΑΚ και µε την ευελιξία και προσαρµοστικότητα που ενυπάρχει στα εµπορικά έθιµα και στις εµπορικές συνήθειες Βλ.. Κονδύλη, όπ. παρ., σελ. 498

12 12 I. Νοµική φύση Ο αλληλόχρεος λογαριασµός προϋποθέτει συµφωνία (σύµβαση) των µερών. Είναι παρεπόµενη σύµβαση, εφόσον εξυπηρετεί άλλη βασική σχέση. Συγκροτεί, όµως ιδιαίτερη σύµβαση. Από το γεγονός ότι η σύµβαση αυτή προορίζεται να εξυπηρετήσει άλλη σύµβαση, τη βασική, συνεπάγεται ότι αν η βασική σχέση πάσχει από κάποιο ουσιαστικό ή νοµικό ελάττωµα, εξαιτίας του οποίου υπόκειται λ.χ. σε ακύρωση, καθίσταται ανενεργής και η σύµβαση του αλληλόχρεου λογαριασµού. Είναι επίσης, κανονιστική σύµβαση (σύµβαση πλαίσιο), καθώς δεν υποχρεώνει τους συµβαλλόµενους σε παροχή, όπως µια υποσχετική σύµβαση, αλλά ρυθµίζει τον τρόπο λειτουργίας και εξόφληση της άλλης βασικής συµφωνίας 13, η οποία µπορεί να έχει διαφορετική κάθε φορά φύση. Συνεπώς η σύµβαση του αλληλόχρεου λογαριασµού, δηµιουργεί διαρκή έννοµη σχέση 14. Επίσης, είναι σύµβαση επαχθής και δη αµφοτεροβαρής 15, διότι η απόσβεση των απαιτήσεων του ενός έχει ως αντιστάθµισµα την απόσβεση των απαιτήσεων του άλλου, πιθανώς δε και τη δηµιουργία µιας νέας κατά του τελευταίου απαιτήσεως για το υπόλοιπο. Αποτελεί επίσης σύµβαση άτυπη, αλλά και σύµβαση σύνθετη και ιδιόµορφη µε την έννοια της ανάληψης µε αυτήν υποχρέωσης (κύρια παροχή) να µην απαιτηθούν αµοιβαία οι εκατέρωθεν απαιτήσεις (υποχρέωση σε παράλειψη) µέχρι το οριστικό κλείσιµο του λογαριασµού 16. Ο τρέχων λογαριασµός έχει αποσβεστική λειτουργία. Σκοπός του, ειδικότερα, είναι να ενοποιήσει τα αποτελέσµατα των παροχών που 13 Βλ. Γ.Βελέντζα, ίκαιο αλληλόχρεου λογαριασµού, τρίτη έκδοση, εκδόσεις IuS 2007, σελ.42, 43, βλ. και Β. Τσούµα, όπ. παρ., σελ Βλ.. Κονδύλη, όπ. παρ., σελ. 21, Σπ. Ψυχοµάνη, όπ. παρ., σελ Βλ. Α. Κιάντου-Παµπούκη, Ζητήµατα τινά της συµβάσεως τρέχοντος λογαριασµού, ιδακτορική διατριβή, Θεσσαλονίκη 1956, σελ. 31.

13 13 πραγµατοποιούνται στα πλαίσια της σχέσεως που υπάρχει ανάµεσα στους συµβαλλοµένους. Συγκεκριµένα, ο τρέχων λογαριασµός αποβλέπει στη συγχώνευση σε µια, όλων των απαιτήσεων που παράγονται από τη βασική σχέση υπέρ του ενός ή και των δύο µερών και στην ικανοποίηση ή τη διευκόλυνση της ικανοποιήσεως των αντιθέτων απαιτήσεων ή καταβολών. Πραγµατικά, οι απαιτήσεις που παράγονται από τη βασική σχέση είναι πολλές και κάποτε ανοµοιογενείς. Θα απαιτούσε λοιπόν η ικανοποίηση καθεµιάς από αυτές ιδιαίτερη φροντίδα. Από τη φροντίδα αυτή απαλλάσσονται τα µέρη υπάγοντας τις απαιτήσεις αυτές στον τρέχοντα λογαριασµό. Γιατί αυτός, ακριβώς, τις ενώνει σε µια οµοιογενή απαίτηση, που υπόκειται σε ενιαία νοµική ρύθµιση, γεγονός που απλοποιεί και διευκολύνει την ικανοποίησή της 17. Συγκεκριµένα, οι εισερχόµενες απαιτήσεις κατά µεν το µέρος κατά το οποίο καλύπτονται από το τυχόν προσωρινό υπόλοιπο της εισόδου της, συµψηφίζονται, κατά δε το υπερβάλλον <<συγχωνεύονται>>, ανανεώνονται δηλαδή από τη νέα απαίτηση του προσωρινού υπολοίπου 18. Όπως προαναφέρθηκε, από τη φύση του ο αλληλόχρεος λογαριασµός είναι παρεπόµενη σύµβαση που εξυπηρετεί µια βασική σχέση ή και περισσότερες 19. Προϋπόθεση του αλληλόχρεου λογαριασµού είναι η ύπαρξη συναλλακτικής σχέσης µεταξύ των συµβαλλοµένων, κατά τη διάρκεια της οποίας δηµιουργούνται απαιτήσεις και γίνονται ενδεχοµένως καταβολές. Ωστόσο ο αλληλόχρεος λογαριασµός είναι παρεπόµενος της συναλλακτικής σχέσης και δεν αποτελεί αιτία της τελευταίας. Ορθά λοιπόν λέγεται, ότι ο αλληλόχρεος λογαριασµός ρυθµίζει τις απαιτήσεις και τις καταβολές, 16 Βλ. Ψυχοµάνη, όπ. παρ., σελ Βλ. Α. Κιάντου-Παµπούκη, Γνωµ. Αρµεν. 1987, σελ Βλ. Στ. Αντωνόπουλο, Η σύµβαση αλληλόχρεου λογαριασµού, 2005, σελ Βλ. Α. Κιάντου-Παµπούκη, Γνωµ. Αρµεν. 1987, σελ. 380.

14 14 θεσπίζει δηλαδή το νοµικό καθεστώς στο οποίο υπάγονται µετά τη γέννηση ή την πραγµατοποίησή τους. I.I. Προϋποθέσεις αλληλόχρεου λογαριασµού Η ύπαρξη αλληλόχρεου λογαριασµού προϋποθέτει απαραίτητα, αφενός µεν βασική σχέση µεταξύ των µερών, αφετέρου δε σύµβαση αλληλόχρεου λογαριασµού. 1. Η βασική σχέση µπορεί να είναι οποιαδήποτε ενοχική σύµβαση, από την οποία απορρέουν ή είναι δυνατό να απορρεύσουν απαιτήσεις και να γίνουν καταβολές και από τις δύο πλευρές. Τα µέρη δηλαδή θα πρέπει να στοχεύουν σε µια διαρκή συµβατική δέσµευση, έστω και αν στην πράξη η σχέση δεν διήρκεσε ή δεν γεννήθηκαν πράγµατι αµοιβαίες απαιτήσεις. Γι αυτό ένας τραπεζικός λογαριασµός δεν παύει να είναι αλληλόχρεος, ακόµα κι όταν το ένα µέρος προβαίνει σε παροχή και αµέσως µετά το άνοιγµα του λογαριασµού επακολουθεί κλείσιµό του. Στο τραπεζικό δίκαιο ο αλληλόχρεος λογαριασµός προϋποθέτει ως βασική σχέση ιδίως σύµβαση καταθέσεως και ανοίγµατος πιστώσεως ή και γύρου, έναντι των οποίων ο λογαριασµός αποτελεί παρεπόµενη σύµβαση µε συνέπειες στη δηµιουργία του, την τοκοφορία των απαιτήσεων και τη λήξη του. 2. Η σύµβαση αλληλόχρεου λογαριασµού καταρτίζεται µεταξύ των ίδιων των συµβαλλοµένων στη βασική σχέση χωρίς καταρχήν τήρηση τύπου (ΑΚ 158) και δη ρητά ή σιωπηρά. Μπορεί να συµφωνείται και αυτοτελώς, συνήθως, όµως αποτελεί συστατικό στοιχείο της κύριας σύµβασης.

15 15 Η σχετική συµφωνία πρέπει να περιστρέφεται γύρω από δύο βασικά θέµατα: α) οι απαιτήσεις από τη βασική σχέση και οι έναντι αυτών καταβολές πλέον τόκων να καταχωρούνται στο λογαριασµό ως απλά χρεωπιστωτικά, µη αυτοτελώς απαιτητά κονδύλια, β) οι αµοιβαίες απαιτήσεις και οι καταβολές να συµψηφίζονται µεταξύ τους στο χρόνο που συµφωνείται, δηλαδή είτε µετά την πάροδο ορισµένων χρονικών διαστηµάτων, είτε διαδοχικά και δη αµέσως µόλις εισέλθουν στο λογαριασµό (περιοδικός ή διαδοχικός αλληλόχρεος λογαριασµός αντίστοιχα). Αντικείµενο του αλληλόχρεου λογαριασµού δεν µπορούν ν αποτελέσουν όλες αδιακρίτως οι απαιτήσεις και οι καταβολές των µερών, αλλά µόνον οι χρηµατικές. Οι απαιτήσεις ειδικότερα πρέπει να είναι εκκαθαρισµένες και ληξιπρόθεσµες ή κατά τις περιστάσεις εκπληρώσιµες 20. Έτσι, απαιτήσεις που τελούν υπό αίρεση ή προθεσµία δεν µπορούν να εισέλθουν στο λογαριασµό, προτού πληρωθεί η αίρεση ή παρέλθει η προθεσµία. Η απαίτηση για λήψη της πιστώσεως σε περίπτωση συµβάσεως ανοίγµατος πιστώσεως εισέρχεται στο λογαριασµό, εφόσον είναι εκπληρώσιµη, δηλαδή από τη στιγµή που γεννήθηκε. Οι απαιτήσεις για τόκους και προµήθειες, εφόσον γίνουν ληξιπρόθεσµοι σε ποικίλους χρόνους, υπό τους περιορισµούς του νόµου λόγω της κεφαλαιοποίησης και του ανατοκισµού τους. Η απαίτηση από πιστωτικό τίτλο, όταν αυτός µεταβιβάζεται για είσπραξη στην τράπεζα, καθίσταται κονδύλιο του λογαριασµού από της εισπράξεώς του, ενώ όταν µεταβιβάζεται λόγω προεξόφλησής του στην τράπεζα, η αξίωση για καταβολή του προεξοφλήµατος εισέρχεται αµέσως στο λογαριασµό. Η απαίτηση επίσης από σύµβαση εγγυητικής επιστολής εισέρχεται στο λογαριασµό από τη στιγµή της καταπτώσεώς της.

16 16 I.I.I. ιαφορά του αλληλόχρεου λογαριασµού από άλλα είδη λογαριασµών Ο αλληλόχρεος λογαριασµός αποτελεί ειδική µορφή του απλού τραπεζικού που συνήθως χρησιµοποιείται στην τραπεζική ορολογία ως χαρακτηριστικό της σχέσεως µεταξύ πελάτη και τράπεζας. Το άνοιγµα του τραπεζικού λογαριασµού προϋποθέτει τραπεζική σύµβαση, την οποία και εξυπηρετεί. Ανάλογα µε τη σχέση που αφορά, διακρίνεται κυρίως σε λογαριασµό καταθέσεως, λογαριασµό χορηγήσεως (πιστώσεως δανείου) και λογαριασµό γύρου, ο οποίος µπορεί να συνδέεται µε κατάθεση χρηµάτων ή χορήγηση πιστώσεως. Ο τραπεζικός λογαριασµός µε εξαίρεση την περίπτωση του τρέχοντος λογαριασµού, δεν παρουσιάζει άλλη ιδιαίτερη σηµασία. Ιδίως δεν θεµελιώνει αφ εαυτού οποιαδήποτε απαίτηση του πελάτη έναντι της τράπεζας ή αντίστροφα. Η ύπαρξη µιας απαιτήσεως ή η δυνατότητα ασκήσεώς της εξαρτάται αποκλειστικά και µόνον από την τραπεζική σύµβαση, που εξυπηρετεί ο λογαριασµός. Η µεταβίβαση του λογαριασµού γίνεται µε σύµβαση εκχωρήσεως απαιτήσεως κατά τις διατάξεις για εκχώρηση απαιτήσεως, ΑΚ 455 επ., ενώ, η ενεχύραση του λογαριασµού γίνεται σύµφωνα µε τις διατάξεις για την ενεχύραση απαιτήσεως των άρθρων 1248 επ. Αντιθέτως, στον τραπεζικό αλληλόχρεο λογαριασµό είναι δυνατή µόνο η εκχώρηση ή ενεχύραση του τελικού υπολοίπου (καταλοίπου), διότι λόγω της απώλειας της αυτοτέλειά τους, οι επιµέρους απαιτήσεις απαγορεύεται να εκχωρηθούν 21. Ειδικότερα, ο τραπεζικός αλληλόχρεος λογαριασµός, στερείται έναντι του κοινού αλληλόχρεου, δύο βασικών στοιχείων: α) του στοιχείου της αµοιβαιότητας των πιστώσεων και β) του στοιχείου 20 Βλ. Ψυχοµάνη, οπ. παρ., σελ Βλ. Ψυχοµάνη, οπ. παρ., σελ.155 επ.

17 17 της αβεβαιότητας περί του ποιος θα καταστεί, ήτοι κατά το οριστικό κλείσιµο του λογαριασµού, οφειλέτης και ποιος δανειστής. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση γίνεται λόγος για απλό (ή και καταχρηστικό) αλληλόχρεο λογαριασµό 22. Ο τρέχων ή τρεχούµενος λογαριασµός δίνει τη δυνατότητα πολλών από κάθε πλευρά καταχωρήσεων, όπως και ο αλληλόχρεος, δεν διαθέτει όµως όλα τα στοιχεία του τελευταίου όπως εµπορική ιδιότητα του ενός ή και των δύο µερών, αµοιβαιότητα των καταχωρούµενων απαιτήσεων και ενδεχοµένως αναγνώριση του υπολοίπου, που έχει συµπεριλάβει τόκους προορισµένους για ανατοκισµό. Ο κατά κυριολεξία ανοικτός λογαριασµός είναι εκείνος στον οποίο καταχωρούνται οι απαιτήσεις του ενός πάντα µέρους, καθιστάµενες κονδύλια του λογαριασµού, που παραµένουν ανοικτά, χωρίς ανάγκη καταβολών και συµψηφισµών, µέχρι να εξαχθεί κατά τακτά χρονικά διαστήµατα το συνολικό ποσό των απαιτήσεων που οφείλει να εξοφλήσει µερικά το άλλο µέρος. Τέτοιους ανοικτούς λογαριασµούς συνιστούν οι συνήθεις λογαριασµοί των µικροπωλητών και µικρεµπόρων, που πιστώνουν το τίµηµα των πωλούµενων προϊόντων τους, µέχρις ότου συγκεντρωθεί κατά µήνα ή εβδοµάδα ένα συνολικό ποσό, το οποίο προσφέρεται τότε σε εξόφληση. Αν και ο αλληλόχρεος λογαριασµός έχει στοιχεία και των δύο ως άνω λογαριασµών, οι τελευταίοι (άνω λογαριασµοί) στερούνται του στοιχείου της αµοιβαιότητας και κατ επέκταση της αβεβαιότητας περί του ποιος θα καταστεί κατά το οριστικό κλείσιµο οφειλέτης και ποιος δανειστής. Επίσης, λόγω της έλλειψης αµοιβαιότητας, δεν υπάρχει επί τρέχοντος ή ανοικτού λογαριασµού η δυνατότητα αυτοδίκαιου ανατοκισµού κατά την 112ΕισΝΑΚ. 22 Βλ. Π.Μάζης, <<Εµπράγµατη εξασφάλιση τραπεζών και Α.Ε.>>, 1993, σελ. 81 επ.

18 18 Περαιτέρω, όταν στον αλληλόχρεο λογαριασµό, καταχωρούνται ορισµένες από τις απαιτήσεις που προκύπτουν από τις σχέσεις των µερών ονοµάζεται ειδικός, ενώ καθολικός όταν καταχωρούνται όλες οι απαιτήσεις. Περιοδικός αλληλόχρεος είναι ο λογαριασµός όταν οι αµοιβαίες απαιτήσεις και καταβολές των µερών συµψηφίζονται µεταξύ τους στο χρόνο που συµφωνείται µετά την πάροδο ορισµένων χρονικών διαστηµάτων, ενώ διαδοχικός αλληλόχρεος είναι ο λογαριασµός, όταν οι αµοιβαίες απαιτήσεις και καταβολές των µερών συµψηφίζονται διαδοχικά, αµέσως µόλις εισέλθουν στο λογαριασµό 23. IV. Η σύµβαση ανοίγµατος πιστώσεως σε συνδυασµό µε τρέχοντα ή ανοικτό ή αλληλόχρεο λογαριασµό 24 Η πιο συχνά χρησιµοποιούµενη στις τραπεζικές συναλλαγές σύµβαση, όσον αφορά τη χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων για αντιµετώπιση λειτουργικών τους κυρίως εξόδων, για κάλυψη, δηλαδή, αναγκών τους δε κεφάλαια κίνησης, είναι η σύµβαση ανοίγµατος πιστώσεως ή (ανακυκλούµενης) πιστώσεως µε τρέχοντα ή ανοικτό ή αλληλόχρεο λογαριασµό. Περιεχόµενο της συµβάσεως αυτής είναι η υπόσχεση της τράπεζας για παροχή πάσης φύσεως αµέσων ή εµµέσων πιστώσεων όπως δάνεια, εγγυητικές επιστολές, ενέγγυες πιστώσεις- ή επανειληµµένων πιστώσεων στον πιστολήπτη, πελάτη της, µέχρις ενός ορισµένου πιστωτικού (πιστοδοτικού) ορίου, οι οποίες όµως θα εξυπηρετούνται µε την τήρηση ενός ενιαίου λογαριασµού, του 23 Βλ. Τσούµα, οπ. παρ., σελ 11

19 19 τρέχοντος ή ανοικτού ή αλληλόχρεου. Με αυτό το περιεχόµενο, το άνοιγµα πιστώσεως συνιστά σύµβαση πλαίσιο και αιτία των επιµέρους πιστωτικών συµβάσεων, που συνάπτονται σε εκπλήρωσή της. Η σύµβαση αυτή δεσµεύει µεν την τράπεζα σε χορήγηση της πίστωσης, που θα επιλέξει ο πελάτης, δεν υποχρεώνει όµως, τον τελευταίο να κάνει οπωσδήποτε χρήση της ανοιγείσης πιστώσεως. Με αυτόν τον τρόπο, οι απαιτήσεις της τράπεζας από τις παρεχόµενες πιστώσεις και οι έναντι αυτών καταβολές που µπορούν να προσδιορίζονται χρονικά και ποσοτικά ή να αφήνεται ο προσδιορισµός τους στην ευχέρεια του πελάτη- συµφωνούνται ν αποτελούν χρεωστικά ή πιστωτικά, αντίστοιχα κονδύλια του λογαριασµού χάνοντας την αυτοτέλειά τους, ώστε απαιτητό να είναι µόνο το υπόλοιπο, που θα προκύψει κατά το κλείσιµο του λογαριασµού, για το οποίο η τράπεζα επιφυλάσσει στον εαυτό της απεριόριστο δικαίωµα, δικαίωµα, δηλαδή, καταγγελίας της σύµβασης οποτεδήποτε 25. Με την πρακτική αυτή, οι τράπεζες φαίνεται ότι εξυπηρετούν πολλούς, αντικειµενικά λυσιτελείς για τη συναλλαγή στόχους. Καταρχήν, επιτυγχάνεται η ενοποίηση και η απλούστευση των ποικίλων πιστωτικών ανοιγµάτων τους προς συγκεκριµένο πελάτη. Έπειτα, αποκτούν, δυνατότητα ευχερούς επόπτευσης της πιστοδοτικής τους θέσεως έναντι των πελατών. ιευκολύνονται, επίσης, στη λήψη και την αξιοποίηση, ενδεχοµένως, των ληφθεισών ασφαλειών, αφού, αντί για πλείονες, λαµβάνουν µία µόνο, καλύπτουσα το ενιαίο µελλοντικό υπόλοιπο του λογαριασµού. Παράλληλα, πάντως, η εφαρµοζόµενη και καθιερωθείσα πλέον πρακτική δείχνει να εξυπηρετεί και τον πελάτη, ο οποίος αποκτά 24 Βλ. Σπ. Ψυχοµάνη, Τραπεζικές δραστηριότητες αµφισβητήσιµης νοµιµότητας, εκδ. 2002, σελ , Β.Τσούµα, όπως παρ., σελ.19

20 20 ευχερή πρόσβαση σε κεφάλαια, των οποίων έχει ανάγκη, µε απλή αίτησή του προς την τράπεζα, η οποία δεν ακολουθεί τις χρονοβόρες διαδικασίες έγκρισης των χορηγήσεων για κάθε µεµονωµένο πιστωτικό αίτηµα, αφού οι διαδικασίες αυτές ακολουθήθηκαν εφάπαξ, κατά το άνοιγµα της πίστωσης, την υπογραφή δηλαδή της ως άνω σύµβασης για το µείζον πιστοδοτικό όριο. Ταυτόχρονα, ο πελάτης αποφεύγει, επίσης, τα έξοδα και την ανάλωση χρόνου για την παροχή µεµονωµένων ασφαλειών για τις επιµέρους πιστώσεις, αφού παρέχει µία ασφάλεια για τη συνολική µελλοντική οφειλή του, που θα αναδειχθεί ως οριστικό κατάλοιπο του τηρηθέντος λογαριασµού, κατά το κλείσιµό του, µε καταγγελία συνήθως της τράπεζα η σπανιότερα του ιδίου. Ωστόσο, το αποτέλεσµα δεν είναι ικανοποιητικό για τον πελάτη. Πράγµατι, η ακολουθούµενη πρακτική, οδηγεί συχνά τις πιστολήπτριες επιχειρήσεις σε οικονοµικά αδιέξοδα, εξαιτίας δύο κυρίως παραγόντων. Του ανατοκισµού, που είναι συνέπεια του αλληλόχρεου λογαριασµού και της εφαρµόζόµενης επ αυτού διάταξης του άρθρου 112 ΕισΝΑΚ και της δυνατότητας καταγγελίας της σύµβασης εκ µέρους της τράπεζας οποτεδήποτε. Σε συνδυασµό µάλιστα µε την ενιαία ασφάλεια, στην οποία κατά κανόνα στηρίζεται η χρηµατοδότηση, η τράπεζα µπορεί να µεγιστοποιεί τα κέρδη της στο κατάλληλο γι αυτήν χρονικό σηµείο, είτε κάνοντας χρήση της ασφάλειας, είτε όχι, µε εξαίρεση µόνο την περίπτωση που η ασφάλεια και η περιουσία του πελάτη αποδεικνύονται ανεπαρκείς. Με τον τρόπο όµως αυτό, η χρηµατοδότηση, βασιζόµενη στην παρασχεθείσα ασφάλεια και όχι στη δυναµική της εξυπηρετούµενης επιχειρηµατικής ιδέας, καταντά αντιπαραγωγικό εργαλείο της εθνικής οικονοµίας και µέσο απλώς συσσώρευσης πλούτου στις τράπεζες. 25 ΕφΘεσ 1042/97 Ελλ νη 1998, 139

21 21 Συχνά έχει τη µορφή της σύµβασης ανοίγµατος ανακυκλούµενης ή επαναλαµβανόµενης πίστωσης, η οποία έχει ως αντικείµενο την υπόσχεση τράπεζας περί παροχής αµέσων ή εµµέσων πιστώσεων στον αντισυµβαλλόµενο πελάτη, µέχρις ενός σαφώς προσδιορισµένου πιστωτικού ή πιστοδοτικού ορίου κατά τέτοιο τρόπο, ώστε µετά τη µερική ή ολική επιστροφή της ή των χορηγηθεισών πιστώσεων να γεννιέται δικαίωµα του πελάτη να ζητήσει τη χορήγηση και νέας ή νέων πιστώσεων. Είναι προφανές, πως η διαφορά από την προηγούµενη έγκειται απλώς στη συµφωνία της ανακύκλωσης και στην αντίστοιχη δέσµευση της τράπεζας. 4. Αρχές λειτουργίας της σύµβασης αλληλόχρεου λογαριασµού I. Η αρχή της καθολικής και αυτοδίκαιης υπαγωγής και εισόδου των απαιτήσεων στον αλληλόχρεο λογαριασµό. Βασική αρχή κύριο χαρακτηριστικό της συµβάσεως του αλληλόχρεου λογαριασµού είναι η γενική και υποχρεωτική, <<αυτόµατη>>, δηλαδή αυτοδίκαιη υπαγωγή και εισαγωγή στο λογαριασµό, όλων κατά κανόνα- ή εκτός ειδικής συµφωνίας, ορισµένων µόνο των εκατέρωθεν απαιτήσεων, οι οποίες απορρέουν από τη βασική σχέση των συµβαλλοµένων προκειµένου να αποσβεσθούν. Η αρχή αυτή ονοµάζεται αρχή της <<καθολικότητας>>, ο δε λογαριασµός ονοµάζεται καθολικός. Ειδικότερα: Όλες κατά κανόνα, µε την επιφύλαξη όσων δυνάµει ειδικής συµφωνίας έχουν ρητά εξαιρεθεί από την είσοδό τους στον αλληλόχρεο, οι δεκτικές συµψηφισµού, απορρέουσες από τη βασική σχέση προς εξυπηρέτηση της οποίας λειτουργεί ο αλληλόχρεος,

22 22 έγκυρες κατ αρχήν και αγώγιµες συµβατικές απαιτήσεις, ευθύς µόλις καταστούν ληξιπρόθεσµες και απαιτητές εισέρχονται αυτοµάτως (αυτοδικαίως) στο λογαριασµό και όσο αυτός δεν έχει κλείσει οριστικά. Η είσοδος όλων των εκατέρωθεν απαιτήσεων (που φέρουν τις ως άνω ιδιότητες) στον αλληλόχρεο λογαριασµό αποτελεί τον κανόνα και είναι αποτέλεσµα της αρχικής συµφωνίας κατά τη σύναψη του αλληλόχρεου λογαριασµού. Έτσι κανένα από τα µέρη δεν µπορεί να αντιταχθεί µονοµερώς και µεταγενέστερα (από την αρχική συµφωνία κατά τη σύναψη) στην είσοδο µιας απαίτησης στο λογαριασµό, πλην εάν έχει θέσει ειδικό όρο κατά την αποστολή. Το αντίθετο θα πρέπει να γίνει δεκτό για απαιτήσεις από πιστωτικούς τίτλους, οι οποίες καταρχήν δεν εισάγονται στο λογαριασµό. ύναται να εισαχθούν κατόπιν ειδικής συµφωνίας µεταξύ των µερών που θα ρυθµίζει και τις συνέπειες µη πληρωµής τους (π.χ. δυνατότητα αυτοτελούς διεκδίκησης). Το ότι εξάλλου δεν δύναται να αποκλεισθεί, µονοµερώς και µεταγενέστερα, η είσοδος µιας απαίτησης στον αλληλόχρεο λογαριασµό, δεν σηµαίνει ότι ο συµβαλλόµενος ο οποίος προτίθεται να πραγµατοποιήσει µια αποστολή, δεν έχει την ευχέρεια να θέσει εκ των προτέρων ή και συγχρόνως- ειδοποιώντας παράλληλα τον αντισυµβαλλόµενό του- ειδικό όρο περί µη εισόδου επί της αποστολής. Αντίστοιχα, βέβαια και ο µέλλων λήπτης της αποστολής (αντισυµβαλλόµενος), έχει στην περίπτωση αυτή ευχέρεια είτε να αποδεχθεί την υπό όρους αυτή αποστολή (απαίτηση), είτε να αρνηθεί τον ειδικό αυτό προορισµό της συγκεκριµένης απαιτήσεως (αποστολής), αρνούµενος να δεχθεί ή και επιστρέφοντας την αποστολή. Μετά δε την είσοδο µιας απαίτησης στον αλληλόχρεο, αυτή δεν µπορεί να εξαχθεί (προκειµένου να διεκδικηθεί ή ικανοποιηθεί αυτοτελώς) µονοµερώς από το λογαριασµό, πλην εάν πρόκειται για