Ο ι ο ν ε ί... «Όσο υπάρχουν άνθρωποι» Μαρίνα Λιτβίνοβα*

Transcript

1 Ο ι ο ν ε ί... ΑΥΛΩΝΑΣ 04 Κ ρατούμενος ΔΙΜΗΝΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΕΙΔΙΚΟΥ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΝΕΩΝ ΑΥΛΩΝΑ (ΕΚΚΝΑ) ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΟΣΥΕ) ΕΔΡΑ: ΑΥΛΩΝΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Τ.Κ ΤΗΛ./FAX: Χρόνος 2ος Αρ. φύλλου 10 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 «Όσο υπάρχουν άνθρωποι» Μαρίνα Λιτβίνοβα* ΠΙΣΤΕΥΩ ΟΤΙ ΟΠΟΙΟΣ ΔΙΑΒΑΖΕΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ΚΑΙ, ΩΣ ΤΕΤΟΙΟΣ, ΕΧΕΙ ΑΞΙΑ ΚΑΙ ΙΔΑΝΙΚΟ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. ΜΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΚΤΑΤΑΙ ΜΕ ΕΝΤΟΝΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ. Αγωνίστηκα για τη δική μου ελευθερία. Πόθησα μια ζωή όμορφη, με όνειρα και στόχους, με χαρά και αυτοπραγμάτωση. Πίστεψα στη δύναμη της θέλησής μου, στη δύναμη του "καλού αγώνα" και στη δυναμική της αγάπης των συνανθρώπων. Νιώθοντας την ευθύνη απέναντι στο θείο για τα "τάλαντα" που μου χάρισε, προσπάθησα να μετουσιώσω τη χειρότερη περίοδο της ζωής μου στην καλύτερη. Τίποτα δεν ήταν εύκολο, μέσα στη φυλακή ήρθα αντιμέτωπη με τους μεγαλύτερους φόβους μου, τις εντονότερες απογοητεύσεις, τις σκοτεινότερες πλευρές του ανθρώπου. Ανάμεσα στις πολλές κατηγορίες ανθρώπων, μου έκαναν εντύπωση δύο: οι ελεύθεροι φυλακισμένοι και οι φυλακισμένοι ελεύθεροι. Η κατάσταση στις ελληνικές φυλακές είναι γνωστή σε όσους ασχολούνται μ αυτές. Αν ήταν εύκολο να μετατραπούν οι φυλακές σε σωφρονιστικά καταστήματα, θεωρώ πως κανένας σώφρων άνθρωπος δεν θα είχε την παραμικρή ένσταση. Τα πράγματα είναι αρκετά πιο περίπλοκα. Φαίνεται πως η ελληνική κοινωνία αγνοεί τα προβλήματα και η πολιτική βούληση στερείται των μέσων με τα οποία θα μπορούσε να κάνει ουσιαστική παρέμβαση. Σήμερα δεν υπάρχουν περιθώρια για να οραματιζόμαστε ουτοπίες, καλό θα ήταν να κάνουμε ρεαλιστικά βήματα και ίσως κάποτε φτάσουμε στο ιδανικό σημείο. Αν μελετήσει κανείς τον Σωφρονιστικό Κώδικα με έκπληξη θα αντικρίσει έναν κώδικα γραμμένο πριν από πολλά χρόνια, από άντρες για άντρες. Τον καιρό που η γυναίκα δεν είχε το δικαίωμα να βγαίνει από το σπίτι και άρα δεν παρανομούσε. Στην Ελλάδα σήμερα λειτουργούν αγροτικές φυλακές, φυλακές ανηλίκων, ψυχιατρικά καταστήματα κράτησης, όχι όμως για γυναίκες. Προς Θεού, ας μην περάσει από το μυαλό κανενός ότι οι αντρικές φυλακές είναι άρτιες και δεν έχουν ελλείψεις. Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο. Κάθε άνθρωπος που, για κάποιο λόγο, βρίσκεται σε "κατάστημα κράτησης" θα έπρεπε να έχει πρόσβαση στη γνώση. Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας και Ενισχυτική Διδασκαλία για το Λύκειο πρέπει να λειτουργούν σε όλα τα καταστήματα κράτησης. Και μάλιστα να λαμβάνουν 30 ημερομίσθια όσοι φοιτούν σ αυτά. Κουράστηκα να ακούω ότι το Υπουργείο δεν έχει χρήματα για τις φυλακές. Δεν μπορεί να αντέξει σαν δικαιολογία, διότι οι αλλαγές που χρειάζονται οι φυλακές δεν απαιτούν όλες κονδύλια. Δεν χρειάζεται να εφεύρουμε κανένα καινούργιο μοντέλο, υπάρχουν παραδείγματα σε άλλες χώρες. Από την πρόοδο του πολιτισμού μας εξαρτάται ποιους τελικά μιμούμαστε. *Σημείωμα της Συντακτικής Ομάδας Η Μαρίνα γεννήθηκε πριν Συνέχεια στην 13η σελ. «Η κραυγή μετά τον Μουνκ» Γιώργος Ορφανός τη μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί (Κ.Γ. Καρυωτάκης) Πορεία προς το άγνωστο Παλιούρας Ιωάννης Φύλακας στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού Προσπαθούμε μέσα από τα άρθρα που γράφουμε να δώσουμε λύσεις στα τεράστια προβλήματα που απασχολούν το Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού. Συνέχεια στην 3η σελ.

2 Οιονεί... 2 κρατούμενος Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Οιονεί (σχεδόν)... ελεύθεροι συνεδριάζουμε Του Γιάννη Σ. Ιωαννίδη Ψυχολόγου Κ.Κ. Κορυδαλλού Η παροχή ψυχολογικής υποστήριξης στον κρατούμενο από τον ψυχολόγο της φυλακής είναι μια σωφρονιστική εμπειρία διαχείρισης των συναισθημάτων του εμπερίστατου ανθρώπου που βιώνει τους αποχωρισμούς της ζωής του και το έλλειμμα της ελευθερίας που τον «πλήγωσε». Οι «δρόμοι» της παροχής είναι όσοι και τα προβλήματα των ανθρώπων. Όλοι όμως αρχίζουν από το ίδιο σημείο: την αναζήτηση της «φυλακισμένης ύπαρξης», μέσα στις δύσκολες συνθήκες της κράτησής της, με προτάσεις ελευθερίας, νοήματος ζωής και ανατροφοδότησης. Η ψυχολογική συνεδρία προϋποθέτει τη συνάντηση και η συνάντηση τον τόπο. Ψυχολόγος και κρατούμενος, εκεί, δίπλα στην είσοδο της Πτέρυγας, ύστερα από αίτημα του δεύτερου, συνεδριάζουν με όρους προσαρμογής, ασφάλειας και επανόδου. Η φυλακή είναι δρόμος και η ψυχολογική υποστήριξη ανάσες και στάσεις αληθινής επικοινωνίας, αυθεντικής σχέσης και ανακάλυψης «άλλων» τρόπων σκέψης και συμπεριφοράς. Αρχίζει, τις περισσότερες φορές, από ένα μικρό χαρτί πάνω στο οποίο ο κρατούμενος γράφει ότι «ζητάει ακρόαση από ψυχολόγο», για να γίνει ένα ασφαλές καταφύγιο που θα χωρέσουν μέσα του το λάθος, η συγγνώμη, ο θυμός, η απόρριψη, η προσδοκία, το ψέμα, ο φόβος αλλά και το παράπονο του καθημερινού ανθρώπου που ομολογεί βουβά, πίσω από τα «κρύα» κάγκελα της φυλακής του, ότι «ξέχασε» να αγαπήσει τον εαυτό του. Το «παραμύθι της φυλακής» μιλάει για μια «ενοχλητική» αύρα που έρχεται από πολύ μακριά και μπαίνει από τη μισάνοιχτη πόρτα μέσα στην αίθουσα της ψυχολογικής υποστήριξης. Κοιτάζει τον κρατούμενο στα μάτια, τον χτυπάει στην πλάτη και του ζητάει να ακουμπήσει στο τραπέζι της επικοινωνιακής ασφάλειας, που ελευθερώνει και ελευθερώνεται μέσα από τον διάλογο, «όλα όσα θέλει να ξεχάσει, να αλλάξει ή να κρύψει». Ύστερα, η αύρα σηκώνεται και φεύγει από το μικρό παράθυρο της αίθουσας για να προετοιμάσει την επάνοδο του έγκλειστου ανθρώπου στον κοινωνικό βίο, γιατί ακόμα και από τη μεγαλύτερη περιπέτεια της ζωής του, στο τέλος του παραμυθιού, πρέπει να βγει ενισχυμένος. Ο ψυχολόγος στη φυλακή λειτουργεί με όρους οιoνεί ελεύθερους, γιατί γνωρίζει καλά ότι η ελευθερία ορίζεται καλύτερα μόνο από τα συναισθήματα των εμπερίστατων ανθρώπων. Μιλάει τη γλώσσα της αυλής όπου μεγάλωσε γιατί θέλει να χρησιμοποιεί περισσότερο τις «γλυκές» λέξεις ζωής που άκουγε από τη μάνα του. Δεν κάνει ποτέ θόρυβο γιατί πρέπει να ακούσει καλά ακόμη και τη σιωπή της απόγνωσης. Επιλέγει τα διακριτικά μονοπάτια της αναζήτησης για να μην προδώσει την εμπιστοσύνη και την ελπίδα του ανθρώπου που τον κάλεσε για να τον βοηθήσει να ανοίξει διάλογο, επιτέλους, με τον εαυτό του. «Αναδεικνύει» ανθρώπινα πάθη και προβληματικές συμπεριφορές, γιατί θέλει να τα αντιπαραβάλει, στο αλώνι της ζωής, με τη συγγνώμη που ποτέ δεν ακούστηκε, με την καρέκλα του οικογενειακού τραπεζιού που άδειασε, με την ελπίδα που δεν πρέπει να σβήσει, με την «παρουσία» που οι άλλοι δεν χόρτασαν, με την πατρότητα και τη μητρότητα που, για τα παιδιά που περιμένουν, είναι «πράγματα» από αυτά που καθημερινά θέλουν να βλέπουν και να πιάνουν Η ψυχολογική υποστήριξη ευδοκιμεί όταν η ομιλία γίνεται συνομιλία, ο λόγος διάλογος, η ανακοίνωση κοινωνία, η ζήτηση συζήτηση. Τότε ο κρατούμενος υιοθετεί την αλήθεια που «λυτρώνει» και την αναδέχεται στην εσωτερική του ζωή, για να συνειδητοποιήσει τα όριά του και να «χτίσει» την αυτογνωσία του. Ο ψυχολόγος είναι «εκεί», όχι για να βοηθήσει τον κρατούμενο να αποφύγει την εμπειρία της οδύνης, αλλά για να τον «γνωρίσει» με τις αιτίες που την προκάλεσαν. Τότε ο κρατούμενος βιώνει τη νοσταλγία προς την ελευθερία και πορεύεται. Ο ψυχολόγος είναι «εκεί», για να μην του επιτρέψει να ναυαγήσει στον «σκόπελο» του εαυτού του. Οιoνεί ελεύθεροι συνεδριάζουμε γιατί, από την «κάτω βόλτα» της ζωής μέχρι την «πάνω», χρειαζόμαστε αληθινή παρέα. Οιoνεί ελεύθεροι θα συνεδριάζουμε, γιατί μόνο στους ατέλειωτους δρόμους της επικοινωνίας «άλογα τρέχουν οι ψυχές ελεύθερες»! Ευαισθητοποίηση στην παράνομη διακίνηση ανθρώπων του Παντελή Ασπραδάκη, βουλευτή ΠΑ.ΣΟ.Κ. Αττικής και μέλους της Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης Η εμπορία ανθρώπων θεωρείται ένα από τα σοβαρότερα εγκλήματα παγκοσμίως καθώς αποτελεί μια σύγχρονη μορφή δουλείας και συνδέεται άμεσα με το οργανωμένο έγκλημα, με κυριότερες μορφές την εξαναγκαστική εργασία, το εμπόριο οργάνων και την πορνεία. Αυτό το απάνθρωπο φαινόμενο πλήττει κυρίως τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως τα παιδιά, τις γυναίκες, τους μετανάστες και τους οικονομικά ασθενέστερους. Παρατηρείται έξαρση σε περιόδους κρίσης με κάθε μορφή (οικονομική, πολιτική ή και περιβαλλοντική) όπου η ανεργία και η φτώχια θερίζει. Καθώς διανύουμε μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο, όπου θεσμοί και αξίες δοκιμάζονται, οφείλουμε να διαφυλάξουμε πιστά τα ανθρώπινα δικαιώματα και το μεγαλύτερο αγαθό της ελευθερίας. Η παράνομη διακίνηση ανθρώπων λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια καθώς αυξάνονται τα περιστατικά εκμετάλλευσης και εξαναγκασμού των ανθρώπων. Συνάνθρωποί μας, που συχνά παραπλανώνται με ψευδείς υποσχέσεις για μια καλύτερη ζωή, καταλήγουν να ελέγχονται ολοκληρωτικά από κάποιον τρίτο. Δυστυχώς σε αρκετές περιπτώσεις εξαγοράζεται η συναίνεση των θυμάτων με κάποια κίνητρα, όπως λίγα χρήματα, ένα ρεπό, περιορισμένη ελευθερία κινήσεων και μια προοπτική αποδέσμευσης, όπως στις γυναίκες που εκδίδονται. Όλοι μας έχουμε γίνει λίγο-πολύ μάρτυρες κάποιου επεισοδίου εμπορίας Οιονεί... Κρατούμενος ανθρώπων και άθελά μας συχνά συνένοχοι, με το πιο σύνηθες περιστατικό να αφορά τα παιδιά των φαναριών. Τα θύματα παραδίδουν όλα τους τα χρήματα και έγγραφα σε έναν ψυχρό διακινητή που τους εξασφαλίζει ελάχιστο φαγητό, ένα στρώμα για να κοιμηθούν-σε αντίξοες συνθήκες- και τους συμπεριφέρεται σαν να πρόκειται για μια μηχανή ζεστού και εύκολου χρήματος. Η ευαισθητοποίηση των πολιτών μπορεί να αποτελέσει και την πιο ουσιαστική αντίδραση για την πρόληψη και εν μέρει για την καταστολή του φαινομένου. Ένα ισχυρό κράτος δικαίου μπορεί να θεμελιωθεί μέσω της ευαισθητοποίησης, της σχολικής επαγρύπνησης και σαφώς από την κυβερνητική πολιτική και τη θέσπιση των κατάλληλων νόμων. Η αντίδραση πρέπει να στοχεύει τόσο στη δίωξη κάθε μορφής εμπορίας ανθρώπων όσο και στην προστασία των θυμάτων. Όλοι μας μπορούμε να γίνουμε αρωγοί σ αυτήν την προσπάθεια! Ο Παντελής Ασπραδάκης παρευρέθηκε στη διεθνή Διάσκεψη για τους Μηχανισμούς παρακολούθησης στην καταπολέμηση του εμπορίου ανθρώπων που πραγματοποιήθηκε στη Χάγη στις Οκτωβρίου, εκπροσωπώντας το Ελληνικό Κοινοβούλιο ως μέλος της επιτροπής Δικαιοσύνης. Στο πλαίσιο της διάσκεψης συναντήθηκε με εκπροσώπους χωρών της Ευρώπης και σχετικών φορέων και αντάλλαξαν απόψεις για την πρόληψη και καταπολέμηση του φαινομένου της εμπορίας των ανθρώπων. Δίμηνη έκδοση του Συλλόγου Υπαλλήλων Ειδικού Καταστήματος Κράτησης Νέων Αυλώνα Συλλόγων Υπαλλήλων Συγκροτήματος Κορυδαλλού με τη στήριξη της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδας (ΟΣΥΕ) Έδρα: Αυλώνα Αττικής Τ.Κ ΤΗΛ./FAX: syekkna@yahoo.gr osye@otenet.gr ΕΚΔΟΤΕΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ Λαμπρόπουλος Κων/νος (Πρόεδρος ΣΥΕΚΚΝΑ) Καρακίτσος Σπυρίδων (Γ. Γραμματέας ΟΣΥΕ) ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Αραβαντινός Αντώνης, Λαμπρόπουλος Κων/νος, Καρακίτσος Σπυρίδων, Μπισμπίκης Βασίλης, Βαρβατάκος Νίκος, Παπασπυρόπουλος Κων/νος, Οικονομάκης Μάριος, Δούλος Βασίλης ΔΙΟΡΘΩΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: Βαρβατάκος Νίκος ΕΠΙΛΟΓΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΙΚΟΝΩΝ: Δούλος Βασίλης * Τα άρθρα δεν εκφράζουν υποχρεωτικά τις απόψεις της εφημερίδας. Κάθε άρθρο πρέπει να είναι ενυπόγραφο, εκτός αυτών που προέρχονται από νυν κρατούμενους υπό την προϋπόθεση ότι θα αναφέρουν από ποιο κατάστημα κράτησης προέρχονται. Ηλεκτρονική Σελιδοποίηση - Εκτύπωση: Εκδόσεις - Γραφικές Τέχνες Καρπούζη Αριστέα & Υιοί Ο.Ε. Θεοδοσίου 23 Ίλιον τηλ.-fax: & karpouzi@otenet.gr

3 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Οιονεί... κρατούμενος 3 Δυνατότητες και προοπτικές μετά την αποφυλάκιση Τ ην Πέμπτη 24 Ιουνίου 2010 πραγματοποιήθηκε στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Φυλακών Κορυδαλλού, στο πλαίσιο της Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας, ημερίδα Πληροφόρησης Ενημέρωσης με θέμα τις δυνατότητες και τις προοπτικές των μαθητών μετά την αποφυλάκισή τους. Στο σχολείο την περσινή χρονιά ήταν εγγεγραμμένοι 43 μαθητές, άνδρες ηλικίας από 22 έως 64 ετών, διαφόρων πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων (70% αλλοδαποί) και ποινικών εμπειριών. Το ΣΔΕΦΚ στελέχωναν (στην πλειοψηφία τους στελεχώνουν και φέτος) άξιοι καθηγητές διαφόρων ειδικοτήτων, φιλόλογοι, μαθηματικός, πληροφορικής, γεωπόνος, αγγλικής φιλολογίας, βιολόγος, καλλιτεχνικών μαθημάτων, κοινωνιολόγος, καθώς και σύμβουλος ψυχολόγος και σύμβουλος σταδιοδρομίας. Η ανάγκη για την πραγματοποίηση αυτής της πρωτοβουλίας προέκυψε πολύ νωρίς. Όταν κλήθηκα να αναλάβω τα καθήκοντά μου ως Σύμβουλος Σταδιοδρομίας στο ΣΔΕ Φυλακών Κορυδαλλού στα μέσα της προηγούμενης σχολικής χρονιάς, ήταν μια μεγάλη πρόκληση για μένα, ως επαγγελματία, αλλά και ως άνθρωπο. Αποδείχτηκε πλούσια πηγή ερεθισμάτων και προβληματισμών και έδαφος για δράσεις και πρωτοβουλίες. Κατά τη διάρκεια των ομαδικών και ατομικών συνεδριών Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας, προέκυψε έκδηλο άγχος και ανησυχία από μέρους των μαθητών, στην πλειονότητά τους, σχετικά με τις «μηδενικές», όπως οι ίδιοι τις χαρακτήριζαν, προοπτικές που είχαν στο μέλλον. Είχαν την ικανοποίηση πως σύντομα θα είχαν στα χέρια τους το απολυτήριο Γυμνασίου, αλλά αναρωτιόντουσαν «Μετά το Γυμνάσιο, τι;». Στην πορεία της συμβουλευτικής διαδικασίας, διαμορφώθηκε ξεκάθαρα το αίτημα των περισσοτέρων για διασύνδεση με φορείς και υπηρεσίες εκπαίδευσης, κατάρτισης, απασχόλησης και κοινωνικής επανένταξης. Αξιολογώντας τα μηνύματα αυτά, έκρινα ιδιαίτερα χρήσιμο και απαραίτητο να οργανώσω μια ημερίδα πληροφόρησης σχετικά με εκπαιδευτικά θέματα, επιδοτούμενα προγράμματα έναρξης νέων επιχειρήσεων και φορείς αρωγής και στήριξης στην επανένταξη των μαθητών. Η πρότασή μου έγινε αμέσως δεκτή από τον Σύλλογο των συναδέλφων, με τους οποίους μοιραζόμαστε την κοινή, βαθιά πεποίθηση πως το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας μπορεί να αποτελέσει το διασυνδετικό κρίκο μεταξύ της φυλακής και της Κοινότητας. Ο χρόνος που είχα στη διάθεσή μου ήταν λιγοστός, δεδομένου ότι η τοποθέτηση των Συμβούλων στα ΣΔΕ έγινε πέρσι με μεγάλη καθυστέρηση και φέτος δεν έχει γίνει ακόμη! Αυτό είχε ως συνέπεια να μην έχω την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με μεγάλο αριθμό φορέων που εμπλέκονται στην επανένταξη των κρατουμένων και να τους προσκαλέσω ως ομιλητές. Εντούτοις, αξίζει να σημειωθεί πως δεν έλαβα καμία αρνητική απάντηση από όσους προσέγγισα. Απεναντίας, δέχτηκαν όλοι την πρόσκληση με ενθουσιασμό και έλαβα σημαντική βοήθεια και πληροφόρηση. Όταν έφτασε η ημέρα της ομιλίας, μπορούσα να διακρίνω την ανυπομονησία των μαθητών. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που οικειοθελώς βοήθησαν στην καθαριότητα και προετοιμασία του χώρου, με ζήλο που πρόδιδε την επιθυμία τους να καλοδεχτούν τους επισκέπτες. Τον χαιρετισμό της εν λόγω πρωτοβουλίας απηύθυνε ο κ. Ζουγανέλης Γιώργος, Διευθυντής του ΣΔΕ Φυλακών Κορυδαλλού από την έναρξη λειτουργίας του. Ο κ. Ζουγανέλης, ο οποίος στήριξε την οργάνωση της ημερίδας με την πολυετή πείρα του στον χώρο της εκπαίδευσης κρατουμένων, καλωσόρισε τους προσκεκλημένους εισηγητές και επισκέπτες στο σχολείο και συντόνισε δημιουργικά τη συζήτηση. Στην ημερίδα κρίθηκε σκόπιμη η παρουσία της ΕΠΑΝΟΔΟΥ, ως κύριου κρατικού φορέα επανένταξης αποφυλακιζομένων. Η Διευθύντρια, κα Μηλιώνη Φωτεινή, έδωσε κατατοπιστικές πληροφορίες στους μαθητές σχετικά με το είδος της βοήθειας που μπορούν να λάβουν από την ΕΠΑΝΟΔΟ το πρώτο διάστημα μετά την αποφυλάκισή τους, αλλά και τις δράσεις προώθησης στην απασχόληση, καθώς και συμβουλευτικής και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης που υλοποιεί ο φορέας, με στόχο την ομαλή κοινωνική ενσωμάτωση των αποφυλακιζομένων. Ο συνεργάτης της ΕΠΑΝΟΔΟΥ, ο νομικός κ. Χιόνης Διονύσης, ενημέρωσε τους μαθητές σχετικά με ζητήματα νομικής φύσεως, για τα οποία μπορούν να απευθυνθούν στον φορέα, ώστε να λάβουν εξατομικευμένη νομική υποστήριξη, σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Τέλος, προσκάλεσε το Σύλλογο των Εκπαιδευτικών του ΣΔΕ σε συνεργασία για την υποβολή προτάσεων με σκοπό την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου, που διέπει την πρόληψη της παραβατικότητας των κρατουμένων πριν και μετά την απόλυσή τους, καθώς και την προετοιμασία και την επανένταξή τους στο κοινωνικό, επαγγελματικό και οικογενειακό τους περιβάλλον. Στη συνέχεια, κλήθηκαν να μιλήσουν η κα Σπήλιου Θωμαΐς, Στέλεχος ΓΡΑΣΥ ΕΠΑΛ Κορυδαλλού, και η κα Γιαννακοπούλου Αριστέα, Σύμβουλος ΓΡΑΣΕΠ 2ου ΓΕΛ Πειραιά, οι οποίες με χαρά ανταποκρίθηκαν και ενημέρωσαν τους μαθητές σχετικά με τις επιλογές που δίνονται μετά το Γυμνάσιο από το Υπουργείο Παιδείας και από άλλους φορείς για Επαγγελματική Εκπαίδευση, μεταγυμνασιακά ΙΕΚ, ΕΠΑΛ, ΕΠΑΣ, Αγροτικές Σχολές, Καλλιτεχνικές Σχολές, ΚΕΚ, ΚΕΕ κ.ά. Τέλος, ο κ. Κουκουδάκης Γεώργιος, συντονιστής της Θυρίδας Νεανικής Επιχειρηματικότητας Πειραιά του Ινστιτούτου Νεολαίας της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, έδωσε χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τα προγράμματα και τους τρόπους χρηματοδότησης που προσφέρονται, προκειμένου οι μαθητές να ιδρύσουν τη δική τους επιχείρηση μετά την αποφυλάκιση. Στο κλείσιμο της ημερίδας, διανεμήθηκε ενημερωτικό υλικό των προσκεκλημένων φορέων και ακολούθησε συζήτηση. Οι μαθητές στην πλειοψηφία τους έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον και κατέκλυσαν τους ομιλητές με ερωτήματα σχετικά με τις εναλλακτικές που τους δίνονται για τη συνέχιση των σπουδών τους, προκειμένου να διασφαλίσουν μια θέση εργασίας. Ένα από τα κύρια ζητήματα που απασχόλησε τους συμμετέχοντες ήταν ποιους από αυτούς τους δρόμους μετά το Γυμνάσιο μπορούν να ακολουθήσουν οι μαθητές όντας έγκλειστοι, κάνοντας χρήση εκπαιδευτικών αδειών, και ποιους μπορούν να ακολουθήσουν αποκλειστικά μετά την αποφυλάκισή τους. Οι συζητήσεις συνεχίστηκαν στα πηγαδάκια που σχηματίστηκαν στο μπουφέ που είχε στηθεί έξω από την αίθουσα εκδηλώσεων. Επιβεβαιώθηκε άλλη μια φορά η αναγκαιότητα σύνδεσης του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας με την Κοινότητα, ώστε να δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να ενημερώνονται για τις όποιες περιορισμένες εντός φυλακής, περισσότερες μετά την αποφυλάκιση - επιλογές έχουν στη διάθεσή τους και να γνωρίσουν τις δομές και τους φορείς στους οποίους μπορούν να απευθύνονται για να λάβουν πολύτιμη στήριξη και καθοδήγηση για τα επόμενα βήματά τους. Η εν λόγω ημερίδα ήταν ένα «κάλεσμα» στους μαθητές να δράττονται των ευκαιριών ενημέρωσης, προκειμένου να δρομολογήσουν αποτελεσματικότερα και ενεργητικά τη διαδικασία επανένταξής τους μέσα από το σχήμα «Πληροφορούμαι Αποφασίζω Δραστηριοποιούμαι». Θα ήθελα, με την ευκαιρία, - καταχρώμενη το βήμα που μου δίνει η Ομοσπονδία Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος, κι ευχαριστώ γι αυτό τον κ. Νίκο Βαρβατάκο, - να ευχαριστήσω όλους τους ομιλητές, που ως άψογοι επαγγελματίες, αλλά και ως άνθρωποι με υψηλό αίσθημα κοινωνικής ευθύνης, δήλωσαν τη διαθεσιμότητά τους για οποιαδήποτε μελλοντική συνεργασία με το ΣΔΕ Φυλακών, τον Διευθυντή του σχολείου κ. Ζουγανέλη, όλους τους συναδέλφους, φίλους πια, που στάθηκαν δίπλα μου σ αυτήν την πρωτόγνωρη για μένα επαγγελματική εμπειρία στο πλαίσιο της φυλακής, αλλά κυρίως τους μαθητές, που με εμπιστεύτηκαν και με τίμησαν με τον καλύτερο τρόπο. Κοντακίδου Ερμίνα Σύμβουλος Σταδιοδρομίας ΣΔΕ Φυλακών Κορυδαλλού σχολ. έτους Ψυχολόγος Msc Κλινικής Ψυχολογίας και Ψυχοπαθολογίας Πορεία προς το άγνωστο Συνέχεια απ την 1η σελ. Μας έχετε ξεχάσει, σε μια φυλακή που «βράζει», με κρατουμένους, τι κάνετε, πού είστε; Δώστε ένα στίγμα ότι υπάρχετε, ότι δεν μας έχετε αφήσει στο έλεος του Θεού... Είναι απαράδεκτο να έχουμε μείνει ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΚΟΥ- ΚΟΣ, με ελάχιστο προσωπικό που δουλεύει σε συνθήκες τραγικές, σε ό,τι αφορά, για παράδειγμα, τα ρεπό, τις συνθήκες υγιεινής, την ασφάλεια του προσωπικού δεν γίνεται, πόσο ακόμα θα αντέξουμε; Φέρνοντας προσωπικό στην υπηρεσία μας λύνουμε απλά και σημαντικά θέματα, όπως το κυριότερο, που νομίζω πως είναι η σωστή λειτουργία της φυλακής. Δανείζομαι φράσεις, όπως «καλός υπάλληλος είναι ο ξεκούραστος υπάλληλος». Αυτό που θέλουμε από σας (και χρειάζεται μικρή θέληση από την πλευρά σας για να το κάνετε πραγματικότητα) είναι να μας δώσετε την ευκαιρία να δουλέψουμε σαν άνθρωποι οικογενειάρχες. Παλεύουμε καθημερινά και, πιστέψτε μας, η μοναξιά είναι δύσκολο πράγμα. Εάν μας χρειαστείτε, ξέρετε πού θα μας βρείτε: εκεί, στις πτέρυγες Α, Β, Γ, Δ, Ε και ΣΤ. Θέλουμε κάποιον να ΠΑΛΕΨΕΙ για μας, και εμείς γι αυτόν.

4 Οιονεί... 4 κρατούμενος Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Βιβλοιονεί Παρουσιάσεις Από τον Βασίλη Δούλο Andrea Gilroy & Colin Lee Εικαστικές Τέχνες & Μουσική Θεραπεία και Έρευνα Εκδόσεις Έλλην, 2000 Τι θα λέγατε αν μια μέρα ακούγατε τον Yπουργό Δικαιοσύνης να εγκαινιάζει, σε όλα τα καταστήματα κράτησης της χώρας μας, τη λειτουργία κέντρων ψυχοθεραπείας με όχημα την Τέχνη; Δεν ξέρω αν σας παραξενεύει το παραπάνω ερώτημα, εμένα πάντως θα με γέμιζε με ενθουσιασμό!!! Και αυτό γιατί, ύστερα από μια σχετική έρευνα που έκανα (στα πλαίσια της οποίας σας παρουσιάζω και το συγκεκριμένο βιβλίο), διαπίστωσα ότι στο εξωτερικό λειτουργούν κέντρα, είτε εντός των φυλακών είτε κοντά σ αυτές, στα οποία εφαρμόζεται η Ψυχοθεραπεία μέσω των Τεχνών, με ιδιαίτερα ευεργετικά αποτελέσματα στην εξέλιξη και την ανάπλαση του χαρακτήρα των κρατουμένων. Πριν προχωρήσουμε όμως στην παρουσίαση του βιβλίου, θα διευκρινίσουμε κάποιους όρους οι οποίοι θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε το περιεχόμενό του. Έτσι λοιπόν ως ψυχοθεραπεία θα μπορούσε να οριστεί η θεραπεία με ψυχολογικά μέσα των προβλημάτων συναισθηματικής φύσης που αντιμετωπίζει ένα άτομο. Την ψυχοθεραπεία αναλαμβάνει ο ψυχοθεραπευτής, ο οποίος βοηθά τον θεραπευόμενο: 1. να εξαλείψει, να μετατρέψει ή να επιβραδύνει την εξέλιξη των υπαρχόντων συμπτωμάτων που τον οδηγούν στην ψυχοθεραπεία, 2. να αλλάξει τη διαταραγμένη ή προβληματική του συμπεριφορά, 3. να προαγάγει τη θετική εξέλιξη της προσωπικότητάς του (Βλ. Ευδοκίμου-Παπαγεωργίου, 1999 : σελ. 44, Δραματοθεραπεία- Μουσικοθεραπεία, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα). Έτσι, μεταξύ των διαφόρων ειδών ψυχοθεραπείας (όπως είναι η ψυχαναλυτική, η συμπεριφοριστική, η προσωποκεντρική, η θεραπεία Gestalt κ.α.) εντάσσονται και οι θεραπείες μέσω των τεχνών, όπως είναι η δραματοθεραπεία, η εικαστική θεραπεία, η μουσικοθεραπεία και η χοροθεραπεία. Το βιβλίο Εικαστικές Τέχνες & Μουσική: Θεραπεία και Έρευνα, των Andrea Gilroy & Colin Lee, παρουσιάζει και ερευνά, μέσω περιπτωσιολογικών μελετών, τους τρόπους εφαρμογής της εικαστικής θεραπείας και της μουσικοθεραπείας. Η Andrea Gilroy (καθηγήτρια Εικαστικής Ψυχοθεραπείας) και ο Colin Lee (καθηγητής Μουσικοθεραπείας) κατάφεραν να συγκεντρώσουν στο βιβλίο αυτό μια συλλογή ερευνητικών έργων με θέμα την εικαστική θεραπεία και τη μουσικοθεραπεία, η οποία έχει ακαδημαϊκή ακρίβεια, περιλαμβάνοντας ταυτόχρονα και περιγραφές από τη διαδικασία της έρευνας και την προσωπική εμπειρία του ερευνητή από αυτή. Στην αρχή του βιβλίου μας δίνονται οι ορισμοί της εικαστικής θεραπείας και της μουσικοθεραπείας ούτως ώστε να εξοικειωθούμε πιο γρήγορα με τα δύο αυτά είδη ψυχοθεραπείας. Έτσι, σύμφωνα με την Βρετανική Ένωση Εικαστικών Θεραπευτών, το σημείο όπου εστιάζεται η Εικαστική Θεραπεία είναι η εικόνα, και η διεργασία περιλαμβάνει μια συναλλαγή μεταξύ του δημιουργού (του ασθενούς), του δημιουργήματος και του θεραπευτή. Όπως κάθε θεραπεία, η Εικαστική Θεραπεία φέρνει τα υποσυνείδητα συναισθήματα σ ένα συνειδητό επίπεδο, εδώ όμως ο πλούτος καλλιτεχνικών συμβόλων και μεταφορών ρίχνουν φώς στη διεργασία και η έκφραση, όπως και η συμπύκνωση, των υποσυνείδητων συναισθημάτων, που γεννά η καλλιτεχνική δημιουργία, βρίσκονται στην καρδιά της Εικαστικής Θεραπείας. Η δε Μουσικοθεραπεία, σύμφωνα με την Βρετανική Ένωση Επαγγελματιών Μουσικοθεραπευτών, παρέχει υποδομή για τη δημιουργία μιας αμοιβαίας σχέσης ανάμεσα στον πελάτη και τον μουσικοθεραπευτή, μέσα από την οποία ο μουσικοθεραπευτής θα επικοινωνήσει με τον πελάτη, βρίσκοντας ένα μουσικό ιδίωμα το οποίο δίνει τη δυνατότητα να συμβούν αλλαγές, τόσο στην κατάσταση του πελάτη όσο και στη μορφή που παίρνει η θεραπεία. Χρησιμοποιώντας τη δεξιοτεχνική και δημιουργική μουσική ικανότητα στα πλαίσια μιας κλινικής εργασίας, ο θεραπευτής προσπαθεί να εδραιώσει μια αλληλεπίδραση - μια κοινή μουσική εμπειρία - που θα οδηγήσει στην επιδίωξη των θεραπευτικών σκοπών. Αφήνοντας πίσω τους δύο αυτούς ορισμούς περνάμε στην κύρια εργασία του βιβλίου, στο οποίο μπορεί κανείς να διαβάσει μελέτες που αφορούν μουσικές και θεραπευτικές διεργασίες κατά τον αυτοσχεδιασμό με ανθρώπους που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο της ζωής τους (ασθενείς που πάσχουν από AIDS), μελέτες που απαντάνε στα ερωτήματα τι σημαίνει μουσική πράξη στη μουσικοθεραπεία, τι συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε για ένα πρόσωπο από τις μουσικές του πράξεις και πώς γίνεται ο διαχωρισμός και η σύνδεση ανάμεσα στην καλλιτεχνική μορφή, τη συναισθηματική μορφή και τη δυναμική μορφή στη μουσικοθεραπεία. Επίσης υπάρχουν μελέτες που διερευνούν τις στρατηγικές που χρησιμοποιεί ένας μουσικοθεραπευτής όταν δουλεύει με παιδιά που έχουν εγκεφαλική παράλυση, μελέτες πάνω στην εικαστική θεραπεία με ανθρώπους που έχουν χρόνιες ψυχωτικές ασθένειες, όπως είναι η σχιζοφρένεια, και άλλες πολλές έρευνες που αναλύουν τον τρόπο που λειτουργούν, μέσα σε θεραπευτικό πλαίσιο, οι εικαστικές τέχνες και η μουσική και πώς αυτές λειτουργούν θεραπευτικά στην ψυχοσύσταση του θεραπευόμενου. Η Μουσικοθεραπεία μέσα στις Φυλακές Το κεφάλαιο που μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση, και είναι ο κυριότερος λόγος για τον οποίο παρουσιάζω αυτό το βιβλίο, είναι αυτό όπου η Sarah Hoskyns (Διευθύντρια Σπουδών στο μεταπτυχιακό τμήμα μουσικοθεραπείας του Guildhall School of Music and Drama του Λονδίνου) παρουσιάζει την εξέλιξη μιας έρευνας με φυλακισμένους, η οποία χρησιμοποιεί μια σειρά από βαθμολογικές κλίμακες για να εκτιμήσει τις μεταβολές της δραστηριότητας κατά τη διάρκεια μιας περιόδου μουσικοθεραπείας. Όπως μας αναφέρει η Sarah Hoskyns, η εργασία της, που έχει γίνει κυρίως σε ατομική βάση με ψυχικά ασθενείς τροφίμους σε ψυχιατρικές μονάδες των φυλακών, έχει δείξει ότι η μουσικοθεραπεία μπορεί να συμβάλει, ως ένα βαθμό, σε μεταβολές στον τρόπο με τον οποίο ένας ενήλικας με ιστορικό εγκληματικότητας αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και προσαρμόζεται στο περιβάλλον του. Επιπλέον, μέσα από τις περιπτωσιολογικές μελέτες της έρευνας, πληροφορούμαστε ότι πάνω σε έναν ψυχικά ασθενή κρατούμενο, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο οι μη λεκτικές μορφές θεραπείας στη θεραπευτική αγωγή και την αξιολόγηση, και προκύπτει ότι ο φυλακισμένος μπορεί συχνά να έχει δυσκολίες με την ευχέρεια στον λόγο και στην έκφραση μέσω της λεκτικής γλώσσας και είναι προτιμότερο να δείξει παρά να πει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Κατ επέκταση, η μουσικοθεραπεία θεωρείται ως ιδιαίτερα κατάλληλη θεραπευτική αγωγή για άτομα που έχουν διαπράξει βίαια εγκλήματα και κρατούνται στην ψυχιατρική μονάδα μιας φυλακής. Η μελέτη της Hoskyns πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Ημερήσιας Εκπαίδευσης (Day Training Centre, DTC), που υπάγεται στην Υπηρεσία Επιτήρησης Κεντρικού Λονδίνου (Inner London Probation Service). Οι κρατούμενοι που βρίσκονταν εκείνο το διάστημα στο κέντρο αυτό παρακολουθούσαν το πρόγραμμά του που χωρίζονταν σε δύο κύρια τμήματα - ένα πρωινό και ένα απογευματινό. Οι πρωινές ομάδες συζήτησης έδιναν έμφαση στην υπευθυνότητα, στην ενθάρρυνση της ειλικρίνειας στις προσωπικές σχέσεις, στην ανοιχτή συζήτηση των εγκληματικών προτύπων, και ερευνούσαν τη στάση απέναντι στις αρχές και πώς αυτή συνδέεται με το έγκλημα. Οι απογευματινές ομάδες ήταν προσανατολισμένες στην πρακτική (μια επιλογή ήταν η μουσικοθεραπεία) και είχαν σκοπό να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση μέσα από τη δημιουργική δραστηριότητα, να αυξήσουν την επίγνωση των επιλογών και των ενδιαφερόντων που ανοίγονται μπροστά τους και να πειραματιστούν με διαφορετικές προσεγγίσεις, συναισθήματα και συμπεριφορές, τις οποίες είχαν εξετάσει κατά τις πρωινές συνεδρίες. Ο συνολικός σκοπός αυτού του ενιαίου προγράμματος ήταν να δώσει την υπευθυνότητα πίσω στους κρατουμένους και να τους βοηθήσει να συνειδητοποιήσουν ότι θα μπορούσαν να κάνουν ενεργητικά την επιλογή του να μην παρανομούν. Η μουσικοθεραπεία στο Κέντρο Ημερήσιας Εκπαίδευσης γινόταν για μια περίοδο δώδεκα εβδομάδων. Οι συνεδρίες ήταν προαιρετικές και η ομάδα των κρατουμένων ενθαρρυνόταν να δημιουργήσει τη δική της μουσική, συνήθως αυτοσχεδιαζόμενη, η οποία συχνά ξεκινούσε από είδη και στυλ που ήταν γνωστά στα μέλη της ομάδας. Το αρχικό επίκεντρο της ομάδας ήταν στο μη λεκτικό υπόβαθρο και στη διευκόλυνση των πελατών να παίξουν μουσική που εξέφραζε άμεσα τον εαυτό τους. Η Sarah Hoskyns, μέσω της ομάδας αυτής, ανακάλυψε ότι οι κρατούμενοι ήταν ικανοί: να διοχετεύσουν τη σύγχυση μέσα από δυνατή, έντονη δημιουργία ήχων να ταυτιστούν με συγκεκριμένα αρμονικά και ρυθμικά σχήματα, τα οποία μπορούσαν να παιχτούν και να δημιουργήσουν ατομικούς αυτοσχεδιασμούς και μουσικές συνθέσεις να ανακαλύψουν μια προτίμηση για τις μουσικές φωνές τους και τον ήχο κάποιου συγκεκριμένου οργάνου να ακουστούν από άλλα μέλη της ομάδας και να ανακαλύψουν τα πλεονεκτήματα του να ακούς να αναγνωρίσουν και να ταυτιστούν με τα δυνατά συναισθήματα που εκφράζονται μέσα από την μουσική να κάνουν συνδέσεις μεταξύ της ζωής μέσα και έξω από την ομάδα και να δουν τις δυνατότητες εναλλακτικών, μη καταστροφικών προτύπων. Όταν η Τέχνη και η Ψυχολογία ενώνουν τις δυνάμεις τους, μπορούν να κάνουν πραγματικά θαύματα προκειμένου να βοηθήσουν στην ανάπλαση και την εξέλιξη του χαρακτήρα ενός παραβατικού ανθρώπου, ενθαρρύνοντάς τον να ακολουθεί πρότυπα μη παραβατικής συμπεριφοράς. Ελπίζω η παρουσίαση του βιβλίου αυτού να ευαισθητοποιήσει τους αρμόδιους φορείς, ώστε να προβούν στη λειτουργία προγραμμάτων δημιουργικών ενασχολήσεων για τους κρατουμένους - κάτι που θα συνεισφέρει ενεργά στην προετοιμασία για τη μελλοντική τους επανένταξη.

5 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Οιονεί... κρατούμενος 5 Ο προβληματισμός γεννήθηκε όταν ο συγκρατούμενος Μπάμπης, νέος, λίγο πριν από τα τριάντα, σε στιγμή σκέψης και ανασκόπησης του επί οκτώ χρόνια εγκλεισμού του στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού (ΨΚΚ), απογοητευμένος, μεμψιμοιρούσε για τον χαμένο χρόνο. Όχι γιατί τον έζησε έγκλειστος, αλλά γιατί δεν είχε την ευκαιρία να αποκτήσει επαγγελματικά προσόντα που θα του άνοιγαν τον δρόμο για αξιοπρεπή απασχόληση μετά την αποφυλάκιση. Θέλησα να τον παρηγορήσω και μάλιστα να τον πείσω ότι έχει άδικο, αλλά δεν ήμουν έτοιμος. Η επιχειρηματολογία μου, όσο κι αν ήταν τεκμηριωμένη, σκόνταφτε στην Τρίτη Γυμνασίου του Μπάμπη και στις επιδράσεις της δυσλεξίας του. Τα έχασα και επιφυλάχτηκα να του εξηγήσω τι εννοώ σε καταλληλότερη στιγμή. Μας πρόλαβε η ζωή και ευτυχώς ο Μπάμπης αποφυλακίστηκε, ενώ ευτυχώς για μένα και για την επιχειρηματολογία μου, βρήκε μια αξιοπρεπέστατη εργασία. Από αυτό το γεγονός παίρνω το θάρρος να νιώσω δικαιωμένος και να αναπτύξω την άποψή μου. Πιστεύω λοιπόν ότι η παραμονή στη φυλακή και η εργασία σε διάφορες θέσεις κρατουμένων έχει τη θέση και τη σημασία άτυπης επαγγελματικής κατάρτισης. Και αν είναι έτσι, τότε θα μπορούσε να οριστεί, να τυποποιηθεί, να τεκμηριωθεί και τέλος να πιστοποιηθεί. Προφανώς, η αξία της για την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφυλακιζομένων είναι τόσο μεγαλύτερη όσο φτωχότερη είναι η επαγγελματική και γενική εκπαίδευση του κρατουμένου κατά την εισαγωγή του. Είναι λοιπόν η απασχόληση των κρατουμένων στις γνωστές ανιαρές βοηθητικές εργασίες της φυλακής ικανή να τους βελτιώσει ή ακόμα και να προσδώσει νέα επαγγελματικά προσόντα; Μπορεί, π.χ., η συμμετοχή σε μια ομάδα καθαριότητας να βελτιώσει γνώσεις, δεξιότητες και συμπεριφορές; Ή μπορεί ακόμα να δώσει ολότελα καινούργιες; Ας δούμε την επαγγελματική ζωή του Μπάμπη και πώς αυτή βελτιώθηκε, ως μόνιμος, για χρόνια, καθαριστής στο ΨΚΚ. Ο Μπάμπης λοιπόν έμαθε τις τεχνικές χρήσης της σκούπας, του μάκτρου και της φασίνας. Έμαθε να χρησιμοποιεί καθαριστικά διαλύματα και να προσέχει κατά τη μεταφορά τους. Έμαθε να κυνηγά και να εξαφανίζει τις βρωμιές πίσω από διπλές κουκέτες σε συνωστισμένους θαλάμους. Έμαθε επίσης να αναζητά και να εντοπίζει εστίες μόλυνσης και παρασίτων (και, καμιά φορά, τους βρώμικους φορείς τους). Έμαθε να διατηρεί καθαρά τα σύνεργα της δουλειάς του και να τα επισκευάζει στο μέτρο του δυνατού. Ο Μπάμπης, δηλαδή, απέκτησε συγκεκριμένες και μετρήσιμες γνώσεις. Έμαθε να εξοικονομεί τα υλικά για να διαρκέσουν και έμαθε να διακρίνει τις ανάγκες σ εκείνες που μπορούσε να καλύψει μόνος του και σ εκείνες που χρειάζονταν τεχνική ή άλλη βοήθεια. Ο Μπάμπης, δηλαδή, απέκτησε συγκεκριμένες δεξιότητες. Άτομα με τέτοιες δεξιότητες, στην ελεύθερη αγορά εργασίας, ονομάζονται «μάνατζερ», χαμηλού επιπέδου μεν, αλλά μάνατζερ. Για να τα επιτύχει όλα αυτά, χρειάστηκε να μάθει πώς να κινείται ιεραρχικά από υπάλληλο και γραφείο σε άλλο υπάλληλο και γραφείο. Και έμαθε να είναι υπομονετικός μέχρι να μπορέσουν να ανοίξουν οι κλειστές κιγκλίδες και να βρεθεί η κατάλληλη στιγμή και ο κατάλληλος υπάλληλος. Τι έμαθε ο Μπάμπης στη φυλακή; Άτυπη επαγγελματική κατάρτιση στις φυλακές. Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί; Παπαϊωάννου Πάνος Έμαθε τα θέματα ασφαλείας του καταστήματος και πώς εμπλέκεται η δουλειά του μ αυτά, π.χ. έμαθε να προφυλάσσει συγκρατουμένους μειωμένου καταλογισμού από τα επικίνδυνα εργαλεία και υλικά. Ο Μπάμπης, δηλαδή, απέκτησε ή βελτίωσε συγκεκριμένες συμπεριφορές. Και αν κάποιος νομίζει ότι είναι εύκολο να συνεργάζεται με συγκρατουμένους, κάποιος που θέλει να εργάζεται με συνέπεια και αποτελεσματικά ας θυμηθεί πόσο δύσκολο είναι να το επιτύχει στο σχολείο ή στον στρατό. Πράγματι, η επιτυχία στη συνεργασία με συγκρατουμένους, στα πλαίσια μιας ομάδας εργασίας που έχει ρευστό αριθμό μελών και θολά κίνητρα συμμετοχής, αποτελεί από μόνη της μια άσκηση στην απόκτηση και βελτίωση κοινωνικών δεξιοτήτων. Σ αυτές περιλαμβάνεται η μακρόχρονη υπομονετική έκθεση σε συμπεριφορές ατόμων με παραβατική γενικά συμπεριφορά. Περιλαμβάνεται η σταδιακή άνοδος της εκτίμησης συγκρατουμένων και υπαλλήλων. Περιλαμβάνεται η οικοδόμηση εμπιστοσύνης σε βάθος χρόνου (οκτώ χρόνια ήταν αυτά). Περιλαμβάνεται η διδασκαλία των γνώσεών του σε νέους συγκρατουμένους. Ας προσθέσουμε την εργασία σε ένα πολυγλωσσικό και πολυπολιτισμικό μωσαϊκό εθνοτήτων και θρησκειών και θα δούμε ότι ο Μπάμπης τα κατάφερε και στις κοινωνικές δεξιότητες. Να θυμηθούμε και το περιβάλλον του Ψυχιατρείου Κρατουμένων, για να αναλογιστούμε το μέγεθος της επιτυχίας. Αυτά ήταν συνοπτικά, που εγώ δεν μπορούσα να εξηγήσω στον Μπάμπη ούτε και ο ίδιος, βέβαια, στους υποψήφιους εργοδότες του. Όμως, οι παραπάνω γνώσεις, δεξιότητες και συμπεριφορές, είτε είναι καθαρά τεχνικές είτε κοινωνικές, αποτελούν δόκιμα αντικείμενα επαγγελματικής κατάρτισης. Διδάσκονται και πιστοποιούνται από τις επίσημες δομές του Υπουργείου Εργασίας και τον ΟΑΕΔ. Προγράμματα διδασκαλίας (επαγγελματικής κατάρτισης) προκηρύσσονται, κρίνονται, υλοποιούνται και αξιολογούνται από τους αρμόδιους φορείς των Υπουργείων Εργασίας και Παιδείας. Και βέβαια, αποτελούν αντικείμενο τυποποίησης με βάση τις γνωστές κλίμακες προσόντων (οκταβάθμιες, επταβάθμιες κ.λπ.) των ευρωπαϊκών εθνικών οργανισμών πιστοποίησης προσόντων, όπως ο ΟΕΕΚ στην Ελλάδα. Και αν έγινε φανερό ότι υπάρχει όγκος επαγγελματικών προσόντων, που αποκτάται στη φυλακή, σε θέσεις απλών καθαριστών, τι θα λέγαμε για θέσεις τεχνικών συνεργείου, κατασκευών, τραυματιοφορέων, περιποίησης ηλικιωμένων και ανήμπορων κ.α; Υπάρχει πάντα η δυσκολία να αξιολογηθούν, μια και τα συστήματα αξιολόγησης άτυπων επαγγελματικών προσόντων δεν έχουν μεγάλη διάδοση στην Ελλάδα, αλλά υπάρχουν τόσο ειδικευμένοι άνθρωποι όσο και εργαλεία, καθώς και μεγάλη διεθνής εμπειρία σε σχετικά θέματα. Ένα απλοϊκό τέτοιο σύστημα για ένα πόστο εργασίας θα περιλάμβανε ένα γραπτό πίνακα εργασιών και των γνώσεων που προσφέρει η καθεμία. Θα συνοδευόταν από μια κλίμακα που θα όριζε χρόνο απασχόλησης στο πόστο για την απόκτηση του συνόλου των προσόντων σε καθορισμένα στάδια (βήματα). Τέλος, θα περιλάμβανε το αντίστοιχο πιστοποιητικό για κάθε στάδιο και τους αρμόδιους για τη βεβαίωση (υπογραφή) της πιστοποίησης. Το σύστημα θα ήταν θεωρημένο και εποπτευόμενο από τον αρμόδιο φορέα, π.χ. τον ΟΕΕΚ, και θα οδηγούσε στην απόκτηση σχετικού διπλώματος. Το πλεονέκτημα της αναγνώρισης άτυπων επαγγελματικών προσόντων στο πλαίσιο του καταστήματος κράτησης είναι ότι απαιτούν εργασία γραφείου και όχι διδασκαλία με εισηγητές σε αίθουσες. Με άλλα λόγια, δεν απασχολούν τη φυλακτική δομή του καταστήματος ούτε επιβαρύνουν την καθημερινή εσωτερική κίνηση με επιπλέον κινήσεις πολυάριθμων κρατουμένων σε χώρους εκπαίδευσης (επίσης φυλασσόμενους). Επιπλέον, η εργασία γραφείου είναι κυρίως εργασία εξωτερικών επιστημονικών φορέων και δεν επιβαρύνει ουσιαστικά τη διοικητική δομή του καταστήματος. Άλλο βασικό πλεονέκτημα είναι ότι καλύπτουν ανάγκες κρατουμένων σε καταστήματα όπου δεν μπορεί να αναπτυχθεί πλήρες σύστημα επαγγελματικής κατάρτισης ή ΣΔΕ. Τα παραπάνω αποτελούν απόψεις ενός Εκπαιδευτή Επαγγελματικής Κατάρτισης πιστοποιημένου στο ΕΚΕΠΙΣ και τον ΟΑΕΔ, μέλους της λίστας εκπαιδευτών της Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. «Αυτοπροσωπογραφία στη Sainte-Pelagie» Courbet Gustave Ελαιογραφία σε καμβά, περ. 1782, Μουσείο Courbet, Ornans

6 Οιονεί... 6 κρατούμενος Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Προγράμματα ΟΑΕΔ για ευπαθείς κοινωνικές ομάδες Ξ εκινά τη Δευτέρα, 22 Νοεμβρίου 2010, η υποβολή ηλεκτρονικών αιτήσεων στον ΟΑΕΔ για τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων σε δύο νέα προγράμματα απασχόλησης για την ένταξη στην αγορά εργασίας συνολικά ατόμων που ανήκουν στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (ΕΚΟ) και αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες ανεύρεσης εργασίας. Η συνολική δαπάνη για την εφαρμογή των δύο προγραμμάτων ανέρχεται στα ευρώ. Ειδικότερα: 1. Με το πρόγραμμα απασχόλησης ατόμων ευπαθών κοινωνικών ομάδων, συνολικής διάρκειας 48 μηνών, ο ΟΑΕΔ δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, σε όλη την Ελλάδα, με επιδότηση ίση προς το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών των ατόμων που θα προσληφθούν για τρία χρόνια και με δέσμευση για διατήρηση του προσωπικού για 12 μήνες ακόμα. 2. Με το πρόγραμμα Επιχορήγησης Νέων Ελεύθερων Επαγγελματιών ο ΟΑΕΔ προσφέρει σε 800 ανέργους ευπαθών κοινωνικών ομάδων οικονομική ενίσχυση για την ανάπτυξη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών απασχόλησης. Παράλληλα ο Οργανισμός, για τα άτομα που έχουν ενταχθεί στα δύο παραπάνω προγράμματα και με στόχο την εξασφάλιση καλύτερης πρόσβασης στους χώρους δουλειάς αλλά και καλύτερων συνθηκών εργασίας για εργαζόμενους με αναπηρία, ενέκρινε τη χρηματοδότηση της εργονομικής διευθέτησης του χώρου εργασίας τους, καλύπτοντας με επιδότηση ύψους ευρώ, το 90% της δαπάνης της εργονομικής προσαρμογής. Από το πρόγραμμα (συνολικού προϋπολογισμού ευρώ) θα ωφεληθούν 50 εργαζόμενοι ΑμεΑ που έχουν προσληφθεί με το πρόγραμμα απασχόλησης καθώς και 50 Ελεύθεροι Επαγγελματίες ΑμεΑ που έχουν δημιουργήσει επιχείρηση με επιχορήγηση από το πρόγραμμα ΝΕΕ του ΟΑΕΔ. Καινοτομία του προγράμματος απασχόλησης είναι ότι για πρώτη φορά παρέχεται η δυνατότητα πρόσληψης ΑμεΑ που παρέχουν τις υπηρεσίες τους με τηλεργασία. Επίσης για πρώτη φορά επιχορηγούνται για την πρόσληψη απεξαρτημένων θεραπευτών, τα ψυχιατρικά νοσοκομεία Αθηνών και Θεσσαλονίκης καθώς και το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ). ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΙ ΑΝΕΡΓΟΙ Στα προγράμματα μπορούν να ενταχθούν άνεργοι, που ανήκουν στις Ευπαθείς Κοινωνικές Ομάδες, και συγκεκριμένα: AμεΑ με πιστοποιημένη αναπηρία 50% και άνω, Αποφυλακισμένα άτομα, Απεξαρτημένα άτομα από εξαρτησιογόνες ουσίες, Νεαρά Παραβατικά άτομα (δεν εντάσσονται στο πρόγραμμα ΝΕΕ) ή Νεαρά άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού. Οι άνεργοι που εντάσσονται στα προγράμματα θα πρέπει να διαθέτουν δελτίο ανεργίας σε ισχύ, να έχουν Υπηκοότητα Ελληνική ή Κράτους - Μέλους της Ε.Ε. ή να είναι Έλληνες Ομογενείς με δικαίωμα διαμονής και απασχόλησης στη χώρα μας, να έχουν συμπληρώσει το τυποποιημένο Έντυπο εξατομικευμένης παρέμβασης και να έχουν συμφωνήσει σε ατομικό σχέδιο δράσης. Στο πρόγραμμα πρόσληψης ανέργων δεν μπορούν να ενταχθούν άτομα που τοποθετούνται αναγκαστικά με τις διατάξεις του Ν.2643/98, ούτε άτομα που κατά το τελευταίο 12μηνο, είχαν απασχοληθεί στην ίδια επιχείρηση. Είναι, κατ εξαίρεση, δυνατή η υπαγωγή των επιχειρήσεων για την απασχόληση των ίδιων ατόμων, εφ όσον: Η επιχείρηση είχε υπαχθεί σε προηγούμενο πρόγραμμα Σύμβασης Ορισμένου Χρόνου για την απασχόληση Ευπαθών Κοινωνικών Ομάδων και έληξε κατά το δωδεκάμηνο που προηγείται της ημερομηνίας υποβολής της αίτησης, Τα άτομα βρίσκονται το ανώτερο πέντε χρόνια πριν την θεμελίωση δικαιώματος πλήρους συνταξιοδότησής, Πρόκειται για άτομα με ψυχική διαταραχή ή με νοητική υστέρηση ή τύφλωση ή παραπληγία/τετραπληγία ή μυΐκή δυστροφία ή αυτά που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση ή πάσχουν από μεσογειακή αναιμία. Επίσης για πρώτη φορά οι επιχειρήσεις μπορούν να προσλαμβάνουν άτομα για άσκηση επαγγέλματος μέσω τηλεργασίας με έδρα την οικία των εργαζομένων εφ όσον τα άτομα αυτά, λόγω της αναπηρίας τους αντιμετωπίζουν προβλήματα στη μετακίνησή τους και συγκεκριμένα άτομα με παραπληγία/τετραπληγία ή μυϊκή δυστροφίσα ή τύφλωση ή αυτά που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση. Στις περιπτώσεις αυτές ένας χώρος της οικίας του εργαζόμενου θα πρέπει να μετατραπεί σε τυπικό γραφείο και να εξοπλιστεί αναλόγως με τις απαιτήσεις του αντικειμένου της εργασίας τους. Για ένταξη στο πρόγραμμα Νέων Ελεύθερων Επαγγελματιών οι άνεργοι πρέπει επίσης να έχουν προβεί σε έναρξη επιτηδεύματος από την 1η Σεπτεμβρίου 2009 και μετά, να διαθέτουν Αριθμό Φορολογικού Μητρώου καθώς και τα νόμιμα πιστοποιητικά (άδεια άσκησης επαγγέλματος) για την άσκηση της δραστηριότητάς τους, όπου αυτά απαιτούνται (οι ίδιοι ή ένας τουλάχιστον από τους εργαζόμενους στην επιχείρησή τους). Ο άντρες υποψήφιοι θα πρέπει επίσης να έχουν εκπληρώσει ή νόμιμα απαλλαγεί από τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις. Κατ εξαίρεση των γενικών προγραμμάτων ΝΕΕ του ΟΑΕΔ παρέχεται η δυνατότητα υποβολής αίτησης υπαγωγής στο πρόγραμμα στους επαγγελματίες οι οποίοι είναι ασφαλισμένοι στο Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολουμένων (ΕΤΑΑ- μηχανικοί, αρχιτέκτονες, ιατροί, φαρμακοποιοί, οδοντίατροι, κτηνίατροι και δικηγόροι) και σε μέλη Συνεταιρισμών ή Κοινοπραξιών (η επιχορήγηση δίνεται το ανώτερο σε πέντε μέλη του ίδιου εταιρικού σχήματος). Οι άνεργοι που εντάσσονται και στα δύο προγράμματα απαιτείται να διαθέτουν: 3 Για τα ΑμεΑ: Απόφαση Πρωτοβάθμιας Υγειονομικής Επιτροπής του Ι.Κ.Α., με την οποία να πιστοποιείται το ποσοστό αναπηρίας 50% και άνω. 3 Για τους αποφυλακισμένους: Αποφυλακιστήριο με χρονολογία από και μετά, Εισηγητική Έκθεση της Κοινωνικής Υπηρεσίας ή του διευθυντή του Σωφρονιστικού καταστήματος και να έχουν εκτίσει συνεχή φυλάκιση έξι (6) τουλάχιστον μηνών. 3 Για Απεξαρτημένα Άτομα: Αποδεικτικό απεξάρτησης ότι το άτομο ολοκλήρωσε το πρόγραμμα απεξάρτησης από το 2006 και μετά, ή βεβαίωση ότι το άτομο βρίσκεται στο Στάδιο Κοινωνικής Επανένταξης στην οποία θα ορίζεται και επιστημονικός σύμβουλος για τη στήριξη του απασχολούμενου. 3 Για Νεαρά Παραβατικά Άτομα ή Νεαρά Άτομα σε κοινωνικό κίνδυνο: Εισηγητική Έκθεση Κοινωνικών Υπηρεσιών Σωφρονιστικών Ιδρυμάτων ή Εταιρείας Προστασίας Ανηλίκων ή Δικαστηρίων Ανηλίκων κλπ ότι το άτομο βρίσκεται σε ειδικές κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, Βιβλιάριο ανηλίκου. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Αναλυτικά, τα προγράμματα που ενέκρινε το ΔΣ του ΟΑΕΔ έχουν ως εξής: 1. Πρόγραμμα για την πρόσληψη ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες Σκοπός του ειδικού τριετούς προγράμματος ενίσχυσης εργοδοτών με επιχορήγηση αντίστοιχη των συνολικών ασφαλιστικών εισφορών, για την πρόσληψη ατόμων Ευπαθών Κοινωνικών Ομάδων είναι η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας με την επιχορήγηση μέρους του μισθολογικού και μη μισθολογικού κόστους. Το πρόγραμμα δίνει τη δυνατότητα πλήρους (2.200 θέσεις) ή μερικής απασχόλησης (100 θέσεις). ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΙ Στο πρόγραμμα εντάσσονται ιδιωτικές επιχειρήσεις και γενικά εργοδότες του ιδιωτικού τομέα, με προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις που απασχολούν έως 50 άτομα. Η επιχείρηση δεν θα πρέπει να έχει προβεί, κατά τη διάρκεια του εξαμήνου πριν την αίτηση υπαγωγής στο πρόγραμμα, σε μείωση προσωπικού λόγω καταγγελίας σύμβασης εργασίας. Στο πρόγραμμα απασχόλησης μπορούν επίσης να ενταχθούν συνεταιρισμοί, Επαγγελματικά Σωματεία και Ενώσεις αυτών, Σωματεία, Αστικές Εταιρίες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί (Ν.2716/ ), Κοινοπραξίες του ιδιωτικού τομέα, αλλά όχι για τα μέλη των διοικητικών τους συμβουλίων. Εντάσσονται επίσης επιχειρήσεις Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α και Β Βαθμού για την απασχόληση ΑμεΑ (σε εφαρμογή του Ν.3812/ , άρθρο1, παρ.ιη), καθώς και το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., το ΚΕΘΕΑ, ο Ο.ΚΑ.ΝΑ, το Ψ.Ν.Α. και το Ψ.Ν.Θ. για την απασχόληση θεραπευτών στους ίδιους φορείς, πρώην τοξικομανείς για τα προγράμματα απεξάρτησης από τα ναρκωτικά (Ν. 3812/2009 άρθρο 1 πρ. 1 στ). ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΠΑΓΩΓΗΣ Οι επιχειρήσεις υποβάλλουν ηλεκτρονικά αίτηση υπαγωγής στο δικτυακό τόπο του Οργανισμού. Πραγματοποιείται επιτόπιος έλεγχος για τη δυνατότητα υπαγωγής της επιχείρησης στο πρόγραμμα. Ακολουθεί η απόφαση έγκρισης υπαγωγής η οποία κοινοποιείται στο ΙΚΑ, ελέγχεται η διαθεσιμότητα εργατικού δυναμικού, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που έχει καθορίσει η επιχείρηση για τις θέσεις απασχόλησης, γίνεται παραπομπή των ανέργων στις επιχειρήσεις και η επιχείρηση οφείλει να προχωρήσει στην πρόσληψη εντός 35 ημερών από την εγκριτική απόφαση. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΣ Η επιχορήγηση αντιστοιχεί στο σύνολο (100%) των ασφαλιστικών εισφορών, (εργοδοτών και εργαζομένων) που αντιστοιχούν στην πλήρη ή τη μερική απασχόληση και για τα τρία έτη. Διαρκεί 36 μήνες, μετά τη Συνέχεια στην 7η σελ.

7 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Οιονεί... κρατούμενος 7 Προγράμματα ΟΑΕΔ για ευπαθείς κοινωνικές ομάδες Συνέχεια απ την 6η σελ. λήξη των οποίων οι επιχειρήσεις δεσμεύονται να διατηρήσουν το προσωπικό για 12 μήνες ακόμα. Σημειώνεται ότι η επιχείρηση οφείλει να διατηρήσει το σύνολο του προσωπικού της (παλαιό και νέο) καθ όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Το ποσό της επιχορήγησης είναι ίσο με το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών για όλους τους κλάδους κύριας ασφάλισης του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και της επικουρικής ασφάλισης του ΕΤΕΑΜ καθώς και αυτών που το ΙΚΑ εισπράττει ή συνεισπράττει υπέρ Φορέων και Κλάδων Κοινωνικής Ασφάλισης. Ως βάση υπολογισμού λαμβάνονται οι πραγματικές μηνιαίες ακαθάριστες αποδοχές των επιχορηγουμένων που αντιστοιχούν μέχρι του ύψους του κατώτατου βασικού μισθού, όπως ορίζεται κάθε φορά από την ΕΓΣΣΕ. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το πρόγραμμα έχει προϋπολογισμό ευρώ για τα έτη Οι δαπάνες για την εφαρμογή του προβλέπεται να χρηματοδοτηθούν από πόρους του ΟΑΕΔ και τον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό για τα Άτομα με αναπηρίες. 2. Πρόγραμμα Επιχορήγησης 800 Νέων Ελεύθερων Επαγγελματιών που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες Σκοπός του προγράμματος είναι η προώθηση στην απασχόληση 800 ανέργων, ατόμων που ανήκουν στις Ευπαθείς Κοινωνικές Ομάδες (ΕΚΟ), μέσω της οικονομικής ενίσχυσης επιχειρηματικών πρωτοβουλιών τους. Οι 600 θέσεις θα καλυφθούν από άνεργα άτομα με αναπηρίες, ηλικίας ετών, Οι 100 θέσεις θα καλυφθούν από άνεργα άτομα Απεξαρτημένα από εξαρτησιογόνες ουσίες ηλικίας ετών και Οι 100 θέσεις θα καλυφθούν από άνεργα άτομα Αποφυλακισμένα ηλικίας ετών. Στο πρόγραμμα μπορεί να υπαχθεί μέλος Ομόρρυθμης Εταιρείας (Ο.Ε.), Ε.Π.Ε ή Ετερόρρυθμης Εταιρείας (μόνο για το ομόρρυθμο μέλος της) υπό την προϋπόθεση ότι μετέχει με ποσοστό τουλάχιστον 51% στο εταιρικό κεφάλαιο. ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΥΨΟΣ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΣ Η διάρκεια της επιχορήγησης για κάθε νέο Επαγγελματία που εντάσσεται στο πρόγραμμα ορίζεται σε 36 μήνες, ενώ το ύψος της καθορίζεται στις ευρώ καταβαλλόμενο σε επτά δόσεις (η πρώτη δόση ύψους ευρώ καταβάλλεται μετά την έκδοση της απόφασης υπαγωγής και τα υπόλοιπα σε έξι ισόποσες εξαμηνιαίες δόσεις των ευρώ στο τέλος κάθε εξαμήνου από την ημερομηνία έκδοσης της σχετικής εγκριτικής απόφασης και μετά από επιτόπιο έλεγχο). ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΠΑΓΩΓΗΣ Οι δικαιούχοι υποβάλλουν αίτηση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα, ηλεκτρονικά στην ειδική περιοχή του δικτυακού τόπου του ΟΑΕΔ ( Της υποβολής της αίτησης προηγούνται εξατομικευμένη παρέμβαση και υποβολή του επιχειρηματικού σχεδίου του ενδιαφερόμενου στον Εργασιακό Σύμβουλο με στόχο την παροχή συμβουλευτικής πριν την έναρξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην αρμόδια ΔΟΥ. Σε διάστημα ενός μήνα από την υποβολή της αίτησης η επιχείρηση του υποψηφίου πρέπει να είναι έτοιμη να ελεγχθεί από τον ΟΑΕΔ. Μετά τον επιτόπιο έλεγχο των δικαιολογητικών και των δαπανών τεκμηρίωσης λειτουργίας της επιχείρησης εκδίδεται εγκριτική απόφαση υπαγωγής στο πρόγραμμα. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Ο προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται στα ευρώ, κατανεμημένος στα έτη «Σκόρπιες» σκέψεις για τις ασθένειες της ψυχής και τους ιατρούς των Σκεφτείτε και προβληματιστείτε, αν θέλετε, γι αυτά που έχω να σας πω. Όσοι είναι οι άνθρωποι τόσες είναι και οι ασθένειες, οπότε τα φάρμακα για όλες τις ασθένειες σίγουρα δεν έχουν βρεθεί και σίγουρα δεν κάνουν τα ίδια, σε διαφορετικούς ανθρώπους. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για νοητικές - εσωτερικές ανισορροπίες στιγμής (συχνές, παροδικές ή μόνιμες) που εσείς τις λέτε ψυχικές διαταραχές. Τι περιμένετε; Να γίνουν καλά αυτοί που τους λέτε ασθενείς, από τη στιγμή που όλοι οι άνθρωποι στον κόσμο περνούν από τέτοιες καταστάσεις καθημερινά και συνέχεια; Δίκαια τα ψυχιατρεία θα είναι τα νοσοκομεία του μέλλοντος, άχρηστα όμως δυστυχώς, εκτός από κάποιες περιπτώσεις «βαριές» τις οποίες οι γιατροί γνωρίζουν καλά και εγω τις βλέπω καθημερινά αφού «ζω» μαζί τους. Οι υπόλοιποι θα μπορούσαν με τη δύναμη του μυαλού τους, τη σωστή επιλογή του περίγυρού τους και τις απλές στιγμές της ζωής που μας προσφέρει η φύση και ο κόσμος μας, όχι μόνο να γίνουν «καλά», αλλά θα μπορούσαν και να αποβάλουν χαρακτηριστικά όπως η απληστία και η αχαριστία λόγω του υλισμού γύρω μας. Αντί αυτού γίνονται πειραματόζωα κάποιων, άλλοι γίνονται πειραματόζωα του εαυτού τους, παίρνουν χάπια για να μη σκέπτονται έστω και λίγο, αφού τα πιο πολλά τους έχουν σε καταστολή και τους φέρνουν ύπνο, τους καλούν να «ξεχνούν» τα πάντα, ενώ μετά θυμούνται λίγα, κάποιοι τίποτε, δεν ξέρουν πού βρίσκονται. Τελικά για μένα, όπως και για πολλούς πιστεύω (ίσως ακόμη και για σας), τα φάρμακα δυστυχώς καλύπτουν προσωρινά την εσωτερική ανισορροπία κάποιου, παροδική ή μόνιμη, για να μην φαίνεται προς τα έξω - ειδικά αν κάποιος είναι στην κοινωνία και παίρνει αγωγή, έχει τη δουλειά του, δεν είναι έγκλειστος όπως εγώ. Έτσι ξεχνά και τους γύρω του, ενώ είναι ίδιος με τους τρόφιμους του ιδρύματος τούτου - τρομερή διαφορά που χειροτερεύει την κατάσταση, η στέρηση της ελευθερίας - επαφής - ανακατέματος με το πλήθος, γιατί εδώ ή «κοινωνία» είναι μικρή, γεμάτη αρνητικούς ανθρώπους, που προσωπικά με κάνουν να νιώθω ακόμη πιο μόνος απ ότι ένιωθα έξω. Δυστυχώς τα τρία χειρότερα πράγματα για μένα στη ζωή που δεν θα μπορέσω να ξεπεράσω ποτέ (όπως και άλλοι άνθρωποι, ανήκω και εγώ «τυπικά» σε μια κατηγορία ανθρώπων) είναι η μοναξιά, η φυλακή και ο θάνατος. Παρ όλο που τα φοβάμαι, τα έζησα. «Ζω» τώρα πια, ενώ νόμιζα ότι έχω περάσει στην απέναντι όχθη φαίνεται ότι ακόμα προσπαθώ, έχοντας συνειδητοποιήσει πολλά για μένα, αφού η αυτοκριτική είναι αυστηρή και καθημερινή. Είναι από την προσπάθεια, από την αντίσταση. Ώρεςώρες αναρωτιέμαι μετά από τέτοια απόπειρα αυτοκαταστροφής πώς αντέχω. Κουράστηκα τόσο, μου «βγαίνει» και σε τούτες τις γραμμές. Το μελάνι αποτυπώνει ό,τι νιώθω, τα σχήματα των γραμμάτων και αυτά κουρασμένα και βιαστικά γλιστρούν πάνω στο χαρτί. Ξημερώνει σε λίγο, αδιάφορο τελείως, αφού εδώ όλες οι ώρες είναι ίδιες, χάνονται απελπιστικά αργά - ενώ γενικά ο χρόνος είναι γρήγορος μαζί μας -, μόνες σκέψεις να πάρω θέση στην ουρά για ένα τηλέφωνο με τον έξω κόσμο, το παιδί μου, γενικά μουγκός και απόμακρος (αφού δεν μπορώ ούτε θέλω να επικοινωνήσω με ό,τι βλέπω γύρω μου), γίνομαι ένα μέσα στο πλήθος του ιδρύματος. Μη νομίζετε ότι το τι μου συμβαίνει (κατάσταση που αντιμετωπίζουν σχεδόν όλοι - δηλαδή κατάσταση μοναξιάς, θλίψης, με όλα τα επακόλουθα σε κάποια στιγμή της ζωής τους) δεν γνωρίζω ότι περνάει (θεραπεύεται κατ εσάς) εύκολα, δύσκολα ή και καθόλου (για να μην πω ότι οι πιο πολλοί πιστεύουν καθόλου - το σέβομαι αλλά δεν ισχύει πάντα). Όμως όλοι μας, ενώ ανήκουμε τυπικά σε μια κατηγορία ανθρώπων με όποιες ευαισθησίες, ανήκουμε ουσιαστικά και ζούμε στον μοναδικό μας τυπικό και ουσιαστικό κόσμο - «κόσμο», τον οποίο «χτίζουμε» από τη μέρα που γεννιόμαστε, όπου βρισκόμαστε και με όποιους ζούμε. Κάποιοι όμως από τους ανθρώπους, όπως και εγώ, ανάλογα με τις περιστάσεις και τα πρόσθετα ατομικά - μοναδικά χαρακτηριστικά μας, αποζητούμε, για να αισθανόμαστε καλύτερα ή πιο γεμάτοι αν θέλετε, κάτι παραπάνω. Αποζητώ ευαισθησία και επαφή αλλά πάνω απ όλα, ανυπομονώ να δώσω και εγώ, ψυχικά, πνευματικά, τα μέγιστα με τη σειρά μου, στο παιδί μου, στους ανθρώπους γύρω μου. Τώρα πια πληρώνω, για όλους και όλα όσα έγιναν, όπως κάποτε ο ιδανικός αυτόχειρας Κ.Γ.Καρυωτάκης που, μετά από απελπισμένες προσπάθειες, «κατάφερε» να φύγει από τούτη τη ζωή, «πληρώνοντας» για όλους όσους, όπως κι αυτός, αγάπησαν αληθινά, ζούσαν με «ανθρωπιά» ψυχής και όχι παράσιτα ή εγωιστικά, διαλύοντας ανθρώπινες ψυχές και οικογένειες. Θα θελα να κλείσω απότομα εδώ. Νιώθω ανακουφισμένος και κουρασμένος μαζί, αφού κατάφερα και μίλησα λίγο, έστω γρήγορα και βιαστικά. Τέλος πάντων, φαίνεται ότι είναι αλήθεια τελικά ότι σ αυτή τη ζωή ερχόμαστε και φεύγουμε μόνοι (μοναδικοί και ακατανόητοι ίσως από τους γύρω μας). Σε όσους μπορούν να αισθανθούν αληθινά τις μοναδικές στιγμές της ζωής τους σ αυτόν τον κόσμο. Ακόμη ελπίζω όσο παράξενο και αν φαίνεται. Ορφανός Γεώργιος

8 Οιονεί... 8 κρατούμενος Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Ε ίναι γνωστό σε όλους ότι οι λεγόμενες «ναρκωτικές ουσίες» είναι προϊόντα που η ανθρωπότητα, από τα αρχαία χρόνια, συνέλεγε από τα φυτά, όπως από τις παπαρούνες (όπιο), τις καναβουριές (χασίς), τα φύλλα της κόκας, τα μανιτάρια και τους κάκτους. Με τις προόδους της χημείας και της βιομηχανικής ανάπτυξης, πολλές από αυτές τις ουσίες φτιάχτηκαν και στα εργαστήρια, όπως η ηρωίνη, η κοκαΐνη, το LSD και η συνθετική THC (δραστική ουσία της κάνναβης). Έτσι, έγινε δυνατή η μαζική παραγωγή αυτών των ουσιών και η παγκόσμια κυκλοφορία τους. Γιατί όμως οι άνθρωποι καταναλώνουν αυτές τις ουσίες, που με τη συχνή ή υπερβολική χρήση τους μπορούν να γίνουν επικίνδυνες για την υγεία; Ο λόγος είναι απλός και φωτίζει το τόσο περίεργο θέμα της εξάπλωσης των ναρκωτικών: οι ουσίες αυτές, που το επιστημονικό τους όνομα είναι ψυχότροπες, παράγονται σε μικρή κλίμακα από τον ίδιο τον ανθρώπινο και όχι μόνο οργανισμό. Η φύση έχει προνοήσει ώστε να υπάρχει η δυνατότητα στους οργανισμούς να αντιμετωπίζουν τις διάφορες αρνητικές ή ενοχλητικές γι αυτούς καταστάσεις όπως πόνο, άγχος, κατάθλιψη κ.λπ. με την έκκριση κάποιων ουσιών που μειώνουν έως σταματούν αυτές τις ενοχλητικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, όταν υπάρχει σωματική κούραση ή πόνος, ο οργανισμός εκκρίνει τις ΕΝ- ΔΟΡΦΙΝΕΣ (ΕΝΔΟγενείς μορφινεσ). Αυτές, που είναι το φυσιολογικό αναλγητικό, μπαίνουν σε κάποιες «κλειδαριές» (υποδοχείς) και δρουν ελαττώνοντας έως σταματώντας τον πόνο. Τα οπιούχα είναι ουσίες φυσικές, όπως το όπιο απ την παπαρούνα, ή συνθετικές στο εργαστήριο, όπως η μορφίνη και η ηρωίνη, που μπαίνουν σε κάποιες από τις «κλειδαριές» που μπαίνουν και οι ενδορφίνες, με αποτέλεσμα να δρουν ως αναλγητικά. Όταν υπάρχει ανάγκη στον οργανισμό να διεγερθεί, για να αντιμετωπίσει μια έκτακτη κατάσταση και να νικήσει τα εμπόδια, παράγεται ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη χαρακτηρίζεται από το αίσθημα ευχάριστης διέγερσης ή ανεβάσματος των δυνατοτήτων του οργανισμού: δεν υπάρχει Τα σωματικά ισοδύναμα των Ναρκωτικών Ιδέες για μια απεξάρτηση χωρίς στέρηση κούραση και ο νους είναι ξεκάθαρος. Οι αμφεταμίνες και η κοκαΐνη προκαλούν αύξηση της ντοπαμίνης και μπαίνουν κι αυτές στις «κλειδαριές» της, έχοντας ως αποτέλεσμα αυξημένη εγρήγορση και δραστηριότητα. Για να αντιμετωπίσει ο οργανισμός το άγχος, που μπορεί να προκαλέσει η υπερβολική έκκριση ντοπαμίνης, βγάζει μια άλλη ουσία που τη λέμε GABA. Το GABA είναι το ηρεμιστικό αγχολυτικό που παράγει το νευρικό σύστημα του ανθρώπου. Αυτό δρα όταν μπει στις «κλειδαριές» - στους υποδοχείς του. Στους ίδιους υποδοχείς δεσμεύονται τα συνθετικά αγχολυτικά ηρεμιστικά βενζοδιαζεπίνες (Stedon, Valium, Xanax) και, πιθανότατα, τα φυσικά ηρεμιστικά βαλεριάνα και πασιφλόρα. Με παρόμοιο τρόπο δρουν όλα τα ψυχότροπα: η κάνναβη, με τη δραστική της ουσία THC, δεσμεύεται στις «κλειδαριές» - υποδοχείς της ανανταμίδης, της ευφορικής ψυχοτρόπου ουσίας που παράγουν πολλοί ζωντανοί οργανισμοί, από τον άνθρωπο ως τα μύδια! Το LSD μπαίνει σε κάποιους υποδοχείς της σεροτονίνης, μιας ουσίας του ανθρώπινου νευρικού συστήματος που είναι αντικαταθλιπτική και σχετίζεται με τα όνειρα. Το αλκοόλ βοηθάει το GABA να δράσει πιο πολύ, κι έτσι δρα ως αγχολυτικό κ.ο.κ. Μπορούμε λοιπόν να καταλάβουμε ότι τα ψυχότροπα, που σ αυτά ανήκουν και τα ναρκωτικά, είναι ουσίες που δυναμώνουν ή αδυνατίζουν κάποιες ανάλογες ψυχότροπες ουσίες που παράγουν οι ίδιοι οι οργανισμοί και, για το θέμα μας, ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Κι έτσι οδηγούμαστε στην ανακάλυψη ότι μπορούμε να αλλάξουμε μόνοι μας, αν χρειαζόμαστε, την παραγωγή αυτών των νευροορμονών που υπάρχουν μέσα μας. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ενδορφίνες, τα φυσικά οποιούχα του οργανισμού. Αυτά αυξάνουν με τη σωματική κούραση. Γι αυτό, όταν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τη «χαρμάνα» - το στερητικό σύνδρομο της ηρωίνης χωρίς φάρμακα, η σκληρή σωματική άσκηση, ειδικά τις πρώτες ημέρες, αυξάνει τις ενδορφίνες μας και μειώνει τους πόνους του εν λόγω συνδρόμου. Του Γιώργη Α. Οικονομόπουλου Ιατρού, προέδρου του ΕΛΕΥ.ΣΥΝ.Α (Ελευθεριακού Συνδέσμου Απεξάρτησης) Οι εορταστικές εκδηλώσεις, χοροί, τραγούδια και πανηγύρια, αυξάνουν την ανανταμίδη (την κάνναβη του οργανισμού) και έχουμε φυσιολογική ευφορία και χαρά. Ειδικά με την ανανταμίδη έχουν γίνει πειράματα με ζώα στα οποία ενέσιμη χορήγησή της είχε τις ίδιες επιδράσεις με την κάνναβη. Ομοίως, οι αθλητικοί αγώνες, οι εκδρομές, η αναρρίχηση, το κολύμπι κ.ο.κ αυξάνουν τις ντοπαμίνες του οργανισμού και «ανεβαίνουμε» ψυχικά! Αυτό το γεγονός, της δυνατότητας του ανθρώπου να δημιουργήσει μόνος του τις ψυχικές και σωματικές επιδράσεις των «ναρκωτικών» ρυθμίζοντας τα δικά του ψυχότροπα, είναι και ο προσανατολισμός μιας αποτελεσματικής απεξάρτησης. Μιας απεξάρτησης κατά την οποία οι πρώην χρήστες ουσιών του παράνομου ή νόμιμου εμπορίου έχουν τις επιθυμητές επιδράσεις χωρίς να καταναλώνουν αυτές τις ουσίες απ έξω και οι οποίες προκαλούν εξάρτηση (έξω άρτηση, στήριξη σε κάτι απ έξω). Μπορούν πια να στηριχθούν σε αυτοδύναμη παραγωγή από τον ίδιο τον εαυτό τους και ν αντέχουν, να χαίρονται ή να είναι ξύπνιοι χωρίς τις σκόνες, τα χάπια και τα χόρτα που τους εξαρτούν από τις ουσίες και από το εμπόριο. Βιβλιογραφικές Αναφορές Γιώργη Α. Οικονομόπουλου: Ψυχεδελικά ή Ψυχοδηλωτικά, εκδ. Κοινότητα, 1987 Devane W. A. et al: Science 258, σελ James W. Kolat: Βιολογική Ψυχολογία, εκδ. Έλλην, 1998 «Το προαύλιο ενός φρενοκομείου» Fransinco de Goya Y Lucientes Ελαιογραφία, 1794, Μουσείο Meadows Ντάλας Ένα ποίημα για τον Καββαδία Μια κοιλιά ελληνική ταξίδεψε μακριά στην Άπω Ανατολή Θάλασσα και στεριά, ταλαιπώρια και ξενιτιά Στα χέρια της μάνας ήρθε ένα βρέφος Μεγάλωσε, και ποτέ δεν θα τον ένοιαζε ο φόβος Επτανήσιος, Κεφαλλονίτης και μια μποτίλια στα χέρια του κρύβει Η τύχη του ήταν πολύ αλμυρή, δεν άντεξε τη στεριά για πολύ Μπαρκάρισε κόντρα στους ωκεανούς και τραβέρσο στον ουρανό Με ένα φτερό στο χέρι άρχισε να γράφει για τους Ίνκας, το Άντεν και τ Αλγέρι Ταξίδευε σε θάλασσα και ονειρευόταν στη στεριά, ταλαιπώρια και ξενιτιά Σαν ποστάλι μικρός σ ένα ταραγμένο ωκεανό Οι ναυτικοί τον λάτρεψαν, μ ένα ματσακόνι τη σκουριά βάρεσαν Και πορεία στη γραμμή του ορίζοντα χάραξαν Πειραγμένος από την κινεζική κουλτούρα να κοινωνάει με μια χούφτα μαστούρα Κοχύλι του ουρανού, αγκάλιαζε χιλιάδες πολιτισμούς Ποιητής στο στόμα που είναι γεμάτο αλμύρα και χρώμα Ο Καββαδίας είναι ο Θεός και αν δεν τον θες εσύ τον θέλω εγώ Daaboul Moussa (Μωυσής)

9 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Οιονεί... κρατούμενος 9 Ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός κρατουμένων στα καταστήματα κράτησης έχουν κάνει τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων, αλλά και εργασίας των υπαλλήλων, πάρα πολύ δύσκολες. Όλα αυτά αφήνουν παγερά αδιάφορο το Υπουργείο Δικαιοσύνης για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στα καταστήματα κράτησης. Σε άλλα μικρότερο και σε κάποια υπερβολικά μεγαλύτερο, το βασικό πρόβλημα είναι η, ολοένα και αυξανόμενη, καθημερινή εισαγωγή νέων κρατουμένων! Τα περισσότερα αστυνομικά τμήματα στο Λεκανοπέδιο της Αττικής, αλλά και σε όλες τις μεγάλες πόλεις, είναι υπερπλήρη από προσωρινά κρατουμένους, που μπορεί να περιμένουν αρκετές μέρες μέχρι να μεταφερθούν σε κάποιο κατάστημα κράτησης. Το Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο σε αριθμό κρατουμένων και, αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, μέχρι τα Χριστούγεννα θα έχουμε φτάσει τους 2.500! Οι συνθήκες που επικρατούν στην κοινωνία λόγω της οικονομικής κρίσης είναι τραγικές, η ανεργία αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο και η εγκληματικότητα έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας. Μέσα σ αυτήν τη δύσκολη κοινωνικοοικονομική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην πατρίδα μας, η τελευταία νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης για ταχύτερες αποφυλακίσεις θα Φωνή βοώντος εν τη ερήμω έχει την ίδια ακριβώς τύχη που είχαν και όλες οι προηγούμενες και αυτή είναι να αυξάνεται, αντί να μειώνεται, ο αριθμός των κρατουμένων. Αυτό γιατί, δυστυχώς, δεν υπάρχει μέριμνα για τους ανθρώπους που αποφυλακίζονται, δεν υπάρχουν δομές ώστε οι πρώην κρατούμενοι να ενταχθούν στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας. Με την οικονομική κρίση σε πλήρη εξέλιξη, τις απολύσεις και τα λουκέτα να είναι στα πρώτα θέματα των δελτίων ειδήσεων, δεν βρίσκω τον λόγο να πιστεύω ότι θα πετύχει η αποσυμφόρηση. Μήπως πρέπει να αναζητηθούν άλλοι τρόποι για να μπορέσουν να ανασάνουν οι φυλακές αλλά και οι εργαζόμενοι, οι οποίοι - ειδικά στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού - δουλεύουμε κάτω από αντίξοες συνθήκες και απίστευτα μεγάλη ψυχοσωματική πίεση, λόγω και της μεγάλης έλλειψης σε φυλακτικό προσωπικό, με το πενθήμερο να είναι μύθος και την προσωπική ασφάλεια αστείο; Τα τελευταία γεγονότα με τραυματισμούς συναδέλφων αποδεικνύουν ότι η φυσιογνωμία των φυλακών έχει αλλάξει, έχουμε προειδοποιήσει επανειλημμένα γι αυτό το φαινόμενο, τι άλλο πρέπει να γίνει για να αλλάξει αυτή η κατάσταση; Οι φυλακές είναι σε οριακό σημείο, θα πρέπει να εξεταστούν πολύ σοβαρά οι προτάσεις που έχουν καταθέσει οι διοικήσεις των καταστημάτων κράτησης, αλλά και η Ομοσπονδία Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος, ώστε να μπορέσουμε, έστω και τώρα, μέσα από τις κατάλληλες παρεμβάσεις, νομοθετικές αλλά και ουσιαστικές, να αλλάξουμε την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί και μας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο αδιέξοδο. Γιατί, όπως έλεγαν και οι αρχαίοι Έλληνες, το προλαμβάνειν είναι πολύ καλύτερο του θεραπεύειν! Δημήτριος Γκοβίλας Φύλακας στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού I-DOSER Η νέα μορφή ναρκωτικών Ε ίναι πραγματικά δύσκολο, εν έτει 2010, να παρακολουθήσουμε την σύγχρονη τεχνολογία και τα προϊόντα της. Τεχνολογία η οποία απευθύνεται σε έξυπνα σπίτια, ιπτάμενα αυτοκίνητα νέας γενιάς, απεικονίσεις ολογραμμάτων, επιταχυντές cern, ηλεκτρονικά υπερόπλα μαζικής καταστροφής και πολλά άλλα. Πολλά από αυτά δημοσιοποιούνται με σκοπό την τρομοκρατία (και όχι μόνο) των λαών και άλλα πάλι, καλύπτονται στο κουκούλι της συνωμοσιολογίας. Τι όμως από αυτά είναι αλήθεια και τι ψέμα; Μα φυσικά μέσα σε αυτόν τον χείμαρρο της μετεξέλιξης και της ηλεκτρονικής αναβάθμισης δεν θα μπορούσε να μείνει στάσιμη η εξέλιξη των ναρκωτικών. Ναρκωτικά με νέα μορφή και σύσταση. Η νέα λοιπόν μορφή ναρκωτικών, ακούει στο όνομα I- Doser. Και το βαποράκι ; Μα φυσικά το διαδίκτυο. Αν ακούγεται απίστευτο ακολουθεί το ακόμη πιο απίστευτο. Το I-Doser έχει μορφή ήχου, (υπέρηχου ή υπόηχου) όπου στο άκουσμα του παραλύει διάφορους εγκεφαλικούς νευρώνες και δημιουργεί ευφορία ή υποτονικότητα, ανάλογα με την κατηγορία ήχου που διάλεξε ο χρήστης καθώς και το ποσό που διέθεσε. Πραγματικά απίστευτο! Μιλάμε λοιπόν για ένα μουσικό ναρκωτικό, το οποίο πωλείται ως αρχείο drg mp3 και μπορεί να αποθηκευτεί σε οποιοδήποτε μέσο αναπαραγωγής (cd-mp3-ipod) κ.α. καθώς και να αναπαραχθεί τόσες φορές όσες χρειάζεται μέχρι να «φτιάξει κεφάλι» ο «χρήστης». Η διαδικασία είναι απλή. Με ειδικό πρόγραμμα που διατίθεται εντελώς δωρεάν στο διαδίκτυο ο χρήστης αποσυμπιέζει τα αρχεία drg και έτοιμη η δόση. Για τους αρχάριους παρέχονται σε ιστοσελίδες σχετικές, οδηγίες χρήσης του μουσικού ναρκωτικού. Πολλοί είναι αυτοί που κάνουν λόγο για την ενσωμάτωση του νέου ναρκωτικού από εμπόρους, χάκερ, σε κοινά τραγούδια κυρίως ξένα, που βρίσκει και κατεβάζει κανείς από το διαδίκτυο. Έτσι ο ανυποψίαστος ακροατής, λαμβάνει μικρές «μουσικές δόσεις» ναρκωτικού χωρίς να το γνωρίζει. Οι αναφορές στο συγκεκριμένο θέμα δεν έχουν τελειωμό, αφού αρκετοί είναι αυτοί οι οποίοι αναφέρονται στην τρομοκρατία των ξένων δισκογραφικών εταιρειών, με σκοπό να περιορίσουν την ανεξέλεγκτη πειρατεία και να στρέψουν το κοινό τους στην αγορά των γνήσιων CD μουσικής. Όπως και να χει, δεν μπορούμε παρά να περιμένουμε τα πρώτα σημάδια εθισμού με σκοπό την αντιμετώπιση της νέας μάστιγας, μιας και από όλα αυτά τίποτα δεν επιβεβαιώνεται καθώς και τίποτα δεν απορρίπτεται. Γκαντέλας Δημήτριος Σωφρονιστικός Υπάλληλος Κ.Κ.Γρεβενών

10 Οιονεί κρατούμενος Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Εφαρμόζοντας τη Δραματοθεραπευτική μέθοδο στη φυλακή Η εφημερίδα σας μου δίνει την ευκαιρία να μεταδώσω την εμπειρία μου από την εφαρμογή της δραματοθεραπευτικής μεθόδου στο σωφρονιστικό κατάστημα του Κορυδαλλού κατά την περίοδο Παρόλο που τα τελευταία χρόνια δουλεύω όλο και περισσότερο με την ταυτότητα της δραματοθεραπεύτριας, το τοπίο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα, είναι ακόμη ομιχλώδες και ασαφές ως προς τις ψυχοθεραπείες, την εκπαίδευση νέων θεραπευτών, στο ποιος μπορεί να είναι θεραπευτής κλπ. Έτσι, η αναγνωρισμένη ταυτότητα της Ψυχολόγου έχει συχνά λειτουργήσει ως Δούρειος Ίππος, ώστε να μπορώ να εφαρμόσω τη μέθοδο της δραματοθεραπείας σε διάφορα πλαίσια και με διάφορους πληθυσμούς, φυσικά μετά από συμφωνία με τους υπεύθυνους σε κάθε περίπτωση. Σε καθεμιά από αυτές τις περιπτώσεις, ο στόχος της δραματοθεραπευτικής παρέμβασης είναι εξατομικευμένος και σχετίζεται με τον συγκεκριμένο πληθυσμό και τις ανάγκες του, όπως επίσης και με το ευρύτερο πλαίσιο της κάθε περίστασης. Η εισαγωγή μου στις φυλακές Κορυδαλλού επετεύχθη μέσα από τη συνεργασία μου με τον ΟΚΑΝΑ, στα πλαίσια του διακρατικού προγράμματος EQUAL, «ΝΕΜΕΣΙΣ, Κοινωνία Εντάσσουσα». Επρόκειτο για μια διακρατική διεπιστημονική προσπάθεια κοινωνικής επανένταξης των κρατουμένων που επρόκειτο να αποφυλακιστούν.το πρόγραμμα αυτό προέκυψε από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας και καταδεικνύουν ότι οι περισσότεροι μακροχρόνια κρατούμενοι, μετά την αποφυλάκισή τους, επιστρέφουν στις φυλακές έχοντας υποπέσει σε νέα παραβατική συμπεριφορά. Θέλαμε λοιπόν να ελαχιστοποιήσουμε τις πιθανότητες αυτής της υποτροπής. Η παρέμβασή μας είχε πολλές παραμέτρους και πρόσφερε υπηρεσίες που ανταποκρίνονταν στο σύνολο των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι κρατούμενοι που επρόκειτο να αποφυλακιστούν. Έτσι, στη διεπιστημονική ομάδα ο κάθε φορέας-εταίρος είχε συγκεκριμένο ρόλο. Ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας παρείχε στους ωφελημένους από το πρόγραμμα κρατουμένους δωρεάν νομικές συμβουλές, οι Σχολές Ωμέγα είχαν αναλάβει την επιμόρφωση των ειδικών των παρεμβάσεων στον συγκεκριμένο ειδικό πληθυσμό, η Δέλτα Πληροφορική παρείχε εκπαίδευση στους κρατουμένους για την εκμάθηση νέων δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν εφόδια για ευκολότερη είσοδό τους στην αγορά εργασίας μετά την αποφυλάκιση, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρείχαν υγειονομικές υπηρεσίες και συμβουλευτική των κρατουμένων και των αποφυλακισμένων, ο ΟΚΑΝΑ είχε αναλάβει τη θεραπευτική παρέμβαση στους τοξικοεξαρτημένους κρατουμένους του πληθυσμού, ενώ άλλοι φορείς είχαν αναλάβει την ευαισθητοποίηση εργοδοτών και την παροχή βοήθειας στην ανεύρεση δουλειάς για τους αποφυλακισμένους. Η διακρατική συνεργασία ήταν πολύ γόνιμη καθώς, μέσα από την ανταλλαγή εμπειρίας και επισκέψεις σε ξένες φυλακές, μπορέσαμε να αξιολογήσουμε τις διάφορες παρεμβάσεις και να προσπαθήσουμε να εισαγάγουμε αυτές που είχαν φανεί πιο πετυχημένες σε χώρες που είχαν πιο οργανωμένο σωφρονιστικό σύστημα από το δικό μας. Το δείγμα μας απαρτίστηκε από κρατουμένους/ες που ήταν ήδη κάποια χρόνια στη φυλακή και επρόκειται να αποφυλακιστούν μέσα στην επόμενη διετία, από την έναρξη της παροχής των υπηρεσιών μας. Ο ΟΚΑΝΑ, ως εταίρος και φορέας, μέσω του οποίου εργάστηκα στα σωφρονιστικά καταστήματα του Κορυδαλλού, είχε αναλάβει την παροχή θεραπευτικών υπηρεσιών σε κρατουμένους-χρήστες τοξικών ουσιών. Μη θέλοντας να κουράσω τους αναγνώστες που δεν γνωρίζουν τη δραματοθεραπευτική μέθοδο, παραθέτοντας πολλά θεωρητικά στοιχεία, θα περιοριστώ μόνο σε μερικά προκειμένου να επιτευχθεί η καλύτερη κατανόηση της παρέμβασης που σκοπεύω να σας περιγράψω. Η μέθοδος της δραματοθεραπείας είναι μια μέθοδος διαμεσολάβησης, ολιστικής αντίληψης, καθώς, πέρα από τον λόγο, περιλαμβάνει την παραγωγή συμβολικών πράξεων μέσω της τέχνης. Αυτές τις πράξεις, σε δεύτερο χρόνο, οι συμμετέχοντες επεξεργάζονται ψυχονοητικά και μπορούν να έρθουν σε επαφή με ασυνείδητες πλευρές του ψυχισμού τους. Η συγκεκριμένη μέθοδος στηρίζεται στη χρήση της μεταφοράς και της απόστασης. Αυτό σημαίνει ότι ο συμμετέχων, είτε σε ατομική είτε σε ομαδική θεραπεία, απoμακρύνεται από την ταυτότητά του για να μπει σε έναν ξένο ρόλο. Μέσα από αυτόν τον ρόλο, του δίνεται η ευκαιρία να μιλήσει και να εκφραστεί ελεύθερα γιατί εκείνη την ώρα που παίζει, δεν είναι αυτός ο ίδιος, αλλά ο ρόλος που μιλάει και εκφράζεται. Έτσι, οι συμμετέχοντες εκφράζονται με πραγματικά δάκρυα και αληθινό θυμό αλλά σε φανταστικό πλαίσιο, το οποίο και επιτρέπει αυτή την ελεύθερη εκδήλωση. Υπό αυτή την έννοια η μέθοδος της δραματοθεραπείας λειτουργεί η ίδια ως μάσκα. Μια μάσκα που ταυτόχρονα καλύπτει και προστατεύει, αλλά και αποκαλύπτει. Η ψυχική αλήθεια εμφανίζεται στην επιφάνεια, παρακάμπτοντας τον μηχανισμό της λογοκρισίας (που εμποδίζει το ασυνείδητο υλικό να γίνει τμήμα της συνείδησης) και σε δεύτερο χρόνο γίνεται η επεξεργασία μέσω του λόγου και της συζήτησης στην ομάδα. Παρόλο που στο εξωτερικό η δραματοθεραπεία έχει εφαρμοστεί στις φυλακές ήδη από τη δεκαετία του 70, στην Ελλάδα επιχειρήθηκε για πρώτη φορά μέσα από αυτό το πρόγραμμα Equal. Πιο συγκεκριμένα, στην Αγγλία το 1991, δούλευε στις φυλακές το 7% των δραματοθεραπευτών (γύρω στα 12 άτομα), ενώ σήμερα ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος. Στην Αμερική, οργανισμοί όπως «The family» βάσισαν τη δουλειά τους προτείνοντας ως εναλλακτική στο έγκλημα και στα ναρκωτικά το θέατρο. Αρκετοί από αυτούς δούλεψαν στις φυλακές. Το Theatre for the Forgotten στη Νέα Υόρκη, αλλά και τα New York Street Theatre Caravan, and the Cell Block Theatre αποτελούν τέτοια παραδείγματα. Τα παιχνίδια ρόλων χρησιμοποιούνται από γνωσιακά συμπεριφοριστικά μοντέλα στην παρέμβαση των σεξουαλικών εγκληματιών (sex offenders). O Thompson (1999) έχει αναφερθεί στο πόσο μπορεί να βοηθήσει η δραματοθεραπευτική παρέμβαση στην επανένταξη του συγκεκριμένου πληθυσμού. Ο Heisey (1982), επίσης, πρότεινε ότι οι θεραπείες μέσω δράσης, είναι αποτελεσματικές γιατί οι μνήμες δεν είναι μόνο γνωστικές αλλά και αισθητηριακές και ανακαλούνται επίσης κατά την ανα-παράσταση. Πέρα όμως από τις δηλώσεις του Thompson και του Heisey, εύλογα θα μπορούσε να αρθρωθεί το ερώτημα, γιατί να εφαρμοστεί η δραματοθεραπεία στις φυλακές. Ξέρουμε όλοι ότι στη φυλακή οι κρατούμενοι αλλά και όλοι οι εργαζόμενοι στο συγκεκριμένο πλαίσιο δημιουργούν μια ιδιότυπη κοινότητα με δικούς της κανόνες, που χαρακτηρίζονται από αυστηρότητα, συχνά πολύ περισσότερο από άλλες κοινότητες. Πέρα από τους κανόνες που επιβάλλονται από το σωφρονιστικό σύστημα και ρυθμίζουν την καθημερινότητα στις φυλακές, υπάρχουν και οι άγραφοι κανόνες που διέπουν τις σχέσεις των κρατουμένων μεταξύ τους και που επίσης δεν πρέπει να παραβιαστούν γιατί οι άγραφες ποινές από τους υπόλοιπους είναι δεδομένες και κάποιες φορές ανελέητες. Η οποιαδήποτε ψυχοθεραπευτική προσέγγιση δεν θα μπορούσε να εξαιρέσει μαρτυρίες από αυτές τις καθημερινές εμπειρίες στη φυλακή. Αναπόφευκτα ο θεραπευτής θα ερχόταν σε δύσκολη θέση, καθώς δεν μπορεί να επιτευχθεί το ζήτημα της εχεμύθειας και κατά συνέπεια βάλλεται η σχέση εμπιστοσύνης, τόσο απαραίτητη στη λειτουργία της θεραπείας. Καθώς τα μέλη της όποιας θεραπευτικής ομάδας συμβιώνουν και έξω από την ομάδα σε έναν περιορισμένο χώρο, ο κάθε θεραπευτής θα ερχόταν αντιμέτωπος με το τείχος προστασίας που υψώνουν οι κρατούμενοι προκειμένου να πετύχουν την επιβίωσή τους στις σχεδόν απάνθρωπες συνθήκες της φυλακής. Το εγχείρημα αυτό γίνεται ακόμη δυσκολότερο όταν μάρτυρες της όποιας εξομολόγησης είναι τα άλλα μέλη της ομάδας, που είναι συγκρατούμενοι και πιθανόν κάποιες από αυτές τις εξομολογήσεις αφορούν τις διυποκειμενικές τους σχέσεις εκτός ομάδας. Εξαρχής ξέρουμε ότι οι δυναμικές που έχουν αναπτυχθεί εκτός ομάδας μεταξύ των μελών δεν γίνεται να παραμείνουν έξω από το πλαίσιο μιας θεραπευτικής ομάδας μέσα σε ένα σωφρονιστικό ίδρυμα. Έτσι, μια τέτοια ομάδα θεραπείας κινδυνεύει να έρθει αντιμέτωπη είτε με τη σιγή ιχθύος των μελών της είτε με το να αναλωθεί σε επιφανειακά ζητήματα, εύκολα διαχειρίσιμα από τη συνείδηση όσων συμμετέχουν. Παρόλα αυτά, μια τέτοια θεραπεία που βασίζεται μόνο στον λόγο θα μπορούσε να προσφέρει υπηρεσίες στήριξης και συμβουλευτικής στα μέλη της, χωρίς όμως να στοχεύει σε θεραπεία (με τη σημασία της αλλαγής). Η Δραματοθεραπεία βρίσκεται ανάμεσα στην τέχνη και την επιστήμη. Κάθε συνεδρία, εκτός από θεραπευτικό, αποτελεί κι ένα πολιτισμικό γεγονός. Υπό αυτή την έννοια, έχει εμμέσως και ένα μορφωτικό χαρακτήρα και οι συμμετέχοντες καλούνται να επιστρατεύσουν κάθε δημιουργική πτυχή τους προκειμένου να αναπαραστήσουν μια σκηνή. Η ανάπτυξη της δημιουργικότητας είναι ενταγμένη μέσα σε κάθε στόχο της δραματοθεραπευτικής παρέμβασης, σε όποιον πληθυσμό κι αν απευθύνεται. Ακριβώς αυτό είναι ένα κομβικό σημείο που κάνει τη συγκεκριμένη μέθοδο εξαιρετικά χρήσιμη για πληθυσμούς που εκφράζουν καταστροφικές ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Δεν είναι τυχαίο, μάλιστα, που ο πρώτος δημόσιος φορέας στην Ελλάδα που αναγνώρισε τη θεραπευτική αξία της δραματοθεραπείας και την υιοθέτησε κατά τη δεκαετία του 80 είναι το πρόγραμμα απεξάρτησης 18 Άνω του Ψ.Ν.Α. Ο Sigmund Freud είχε περιγράψει τη διαδικασία έκφρασης των ενορμήσεων από τις αρχές του 20ου αιώνα. Οι ενορμήσεις έχουν δύο μόνο οδούς για να εκφραστούν, τη δημι- Συνέχεια στην 11η σελ.

11 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Οιονεί... κρατούμενος 11 Εφαρμόζοντας τη Δραματοθεραπευτική μέθοδο στη φυλακή Συνέχεια απ την 10η σελ. ουργία ή την καταστροφή (έρως/θάνατος). Το σίγουρο είναι ότι δεν δύναται να σταματήσει ή να αναχαιτιστεί για πάντα αυτό το ενεργειακό φορτίο. Η δραματοθεραπεία λειτουργεί λοιπόν ως μοχλός προσανατολισμού των ενορμήσεων στην οδό της δημιουργικότητας. Στην περίπτωση των ποινικών αδικημάτων έχουμε να αντιμετωπίσουμε ακριβώς τις καταστροφικές ή αυτοκαταστροφικές παρορμήσεις των δραστών. Καταστροφικές είναι όταν οι πράξεις στρέφονται και έχουν πρόθεση να βλάψουν τον άλλον ή ευρύτερα το κοινωνικό περιβάλλον, ενώ στις αυτοκαταστροφικές προθέσεις μπορούμε εύκολα να αναγνωρίσουμε το παράδειγμα των τοξικομανών κρατουμένων και όσων διαπράττουν απόπειρες αυτοκτονίας. Ένας άλλος λόγος πολύ σημαντικός για τη λειτουργία της δραματοθεραπευτικής μεθόδου στις φυλακές είναι η ολιστική της προσέγγιση. Κι αυτό γιατί το περιβάλλον των κρατουμένων είναι ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον. Οι κρατούμενοι προέρχονται από διαφορετικές χώρες και πολιτισμούς, ενώ ελάχιστοι είναι αυτοί που χειρίζονται με επάρκεια την ελληνική γλώσσα. Αυτή η δυσκολία στη λεκτική επικοινωνία είναι συχνά και μια βασική αιτία της απομόνωσής τους μέσα στη φυλακή. Δουλεύοντας με μια τέτοια ομάδα μόνο με θεραπεία μέσω λόγου, εξαιρούμε και πάλι αυτόν τον αξιοσημείωτο σε αριθμό πληθυσμό. Καθώς όμως η δραματοθεραπεία στηρίζεται και σε άλλα μέσα έκφρασης, όπως είναι η φωνή, το σώμα, η κατασκευή αντικειμένων, εικαστικές απεικονίσεις κλπ, είναι σε θέση να εντάξει και τους αλλοδαπούς κρατουμένους που δεν έχουν επαρκείς γνώσεις της ελληνικής γλώσσας. Η ομάδα με την οποία δούλεψα στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού προοριζόταν για εξαρτημένες από ουσίες κρατούμενες. Κατά την προέρευνα εντοπισμού τους, μέσω συνεντεύξεων, καμία δεν παραδέχτηκε ότι έκανε χρήση. Ερχόμαστε λοιπόν ήδη πριν από την έναρξη της ομάδας σε επαφή με τον φόβο και την καχυποψία των κρατουμένων. Έτσι, τελικά η ομάδα απαρτίστηκε από κρατούμενες που είχαν παραβιάσει τους νόμους περί ναρκωτικών και για τον λόγο αυτό ήταν στο σωφρονιστικό ίδρυμα. Αυτή η ομάδα είχε οχτώ μέλη από πέντε εθνικότητες. Πιο συγκεκριμένα, τα μέλη προέρχονταν από την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, την Αλβανία, το Μαρόκο και το Αζερμπαϊτζάν. Οι δυσκολίες ήταν πολλές παρά την καλή θέληση για βοήθεια από πλευράς διοίκησης των φυλακών. Υπήρχε πρόβλημα χώρου αλλά κυρίως χρόνου. Αυτό το τελευταίο φάνηκε να είναι συχνά ανυπέρβλητο εμπόδιο. Οι κρατούμενες όταν παρακολουθούσαν την ομάδα, έπρεπε να απέχουν από την καθημερινή εργασία τους στη φυλακή, η οποία και τους αφαιρούσε μέρες από την ποινή τους. Αντίθετα με άλλες δραστηριότητες που ήταν ενταγμένες μέσα στο κανονικό πρόγραμμά τους, η συμμετοχή στη δραματοθεραπευτική ομάδα δεν εθεωρείτο δουλειά και άρα έπρεπε να αντιμετωπίσουν κάθε φορά το δίλημμα αν θα διέθεταν τον χρόνο τους στην ομάδα θεραπείας ή στην προοπτική μείωσης της παραμονής τους στη φυλακή. Και παρόλο που η παραμονή τους στη φυλακή τους ήταν ανυπόφορη, η ομάδα δραματοθεραπείας κατάφερε αρκετές φορές να νικήσει σ αυτό το δίλημμα. Μέσα στην ομάδα κάποιες αλλοδαπές κρατούμενες που δεν είχαν εκφραστεί καθόλου και σχεδόν δεν επικοινωνούσαν με τις υπόλοιπες, λόγω της δυσκολίας στη γλώσσα, απέκτησαν ένα ρόλο κι ένα πρόσωπο. Οι ελληνίδες κρατούμενες και όσες μιλούσαν ελληνικά ξαφνιάστηκαν όταν κατάλαβαν ότι δεν επρόκειτο για άτομα μειωμένης αντίληψης ή άλλων ψυχονοητικών προβλημάτων παρά μόνο για αποκλεισμένα άτομα εξαιτίας της γλώσσας. Από την άλλη, καθώς στη δραματοθεραπευτική δουλειά πολλές τεχνικές της αρδεύονται από τις πολιτισμικές παραδόσεις των μελών, όπως είναι η μυθολογία, οι παροιμίες και τα έθιμα, οι αλλοδαπές κρατούμενες μπόρεσαν με μεγάλη χαρά να δείξουν στοιχεία του δικού τους πολιτισμού στις Ελληνίδες και αντίστροφα. Αυτή η ανταλλαγή είναι εξαιρετικά σημαντική γιατί ενδυνάμωσε την τραυματισμένη πολιτισμική ταυτότητα των αλλοδαπών κρατουμένων, τραυματισμένη από το γεγονός ότι ως εκείνη τη στιγμή ήταν απολύτως ξένη για τις υπόλοιπες και μειονοτική, ενώ δεν ήταν σπάνιο το φαινόμενο του ρατσισμού και των στερεοτύπων που άπτονταν της εθνικής προέλευσής τους. Ειδικά αυτές οι κρατούμενες, μέσα από άλλα εκφραστικά μέσα κατάφεραν να βελτιώσουν τη θέση τους μέσα στη φυλακή και να γίνουν αποδεκτές από τις υπόλοιπες. Κατά τη διάρκεια των ομαδικών συνεδριών, οι κρατούμενες έφερναν ένα θέμα, όποιο ήθελαν, και μετά τους προτεινόταν από τη θεραπεύτρια μια συμβολική δράση. Σ αυτή συμμετείχαν όλα τα μέλη. Κι αυτό είναι ένα ακόμη πλεονέκτημα της μεθόδου σε σχέση με άλλες, στις οποίες, σε κάθε συνεδρία, δουλεύουν μόνο ένα ή δύο μέλη μέσα στα πλαίσια της ομάδας ενώ οι υπόλοιποι ωφελούνται μεν, αλλά έμμεσα. Στις συμβολικές δράσεις, κάθε μέλος είχε έναν ρόλο.όλα τα μέλη έπαιζαν μαζί στη σκηνή ή δημιουργούσαν ταυτόχρονα. Έτσι η επεξεργασία γινόταν για όλα τα μέλη και όχι μεμονωμένα για κάποια από αυτά. Μέσω της μάσκας του ρόλου, του σχεδίου, της κατασκευής, της δημιουργίας ιστοριών, κινητικών δραστηριοτήτων κλπ, οι κρατούμενες είχαν την ευκαιρία να επεξεργαστούν θέματα που τις απασχολούσαν με τρόπο που δεν έπληττε ούτε τις σχέσεις τους, ούτε την ασφάλειά τους εκτός ομάδας. Κι αυτό γιατί δεν μιλούσαν άμεσα, δεν αναφέρονταν σε ονόματα ούτε σε συγκεκριμένα, αναγνωρίσιμα πρόσωπα. Αυτό γινόταν μέσω του ρόλου, οπότε η ευθύνη βάραινε τον ρόλο και όχι το ίδιο το πρόσωπο. Μέσα από τα παιχνίδια ρόλων, οι κρατούμενες μπόρεσαν να μπουν σε ρόλους άλλων. Βγαίνοντας από τον εαυτό τους, μπορούσαν να παίξουν μια μεγάλη ποικιλία ρόλων. Πολλοί από αυτούς, μάλιστα, ήταν ρόλοι με τους οποίους κατά τη διάρκεια της ζωής τους ήταν απέναντι, όπως ήταν αυτοί του δικαστή, του αστυνομικού, του δεσμοφύλακα ή του διευθυντή της φυλακής. Μ αυτόν τον τρόπο μέσα από μια παιγνιώδη κατάσταση (λέμε: «παίζω θέατρο»), μπόρεσαν να μπουν στα παπούτσια των άλλων. Να δράσουν σαν αυτούς και αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας ήταν η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης. Οι δραματοθεραπευτές γνωρίζουμε ότι ένα δείγμα ψυχικής υγείας είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να παίζει πολλούς διαφορετικούς ρόλους, τόσο πάνω στη δραματοθεραπευτική σκηνή, όσο και στη ζωή του. Κανένας από εμάς δεν έχει μόνο ένα ρόλο στη ζωή. Είμαστε και επαγγελματίες και γονείς, και παιδιά, και φίλοι, ερωμένοι-εραστές. Κάποιος, για παράδειγμα, που έχει παραμείνει μόνο στον ρόλο του γιου ή της κόρης, κάποιος που δίνει έμφαση μόνο στον ρόλο του επαγγελματία, ή μόνο του γονιού, φαίνεται να είναι λιγότερο ικανοποιημένος στη ζωή του από άλλους, που συνδυάζουν περισσότερους ρόλους. Επίσης οι σχέσεις φαίνεται να είναι περισσότερο αρμονικές στην περίπτωση που ο άνθρωπος μπορεί να συνδυάζει μια μεγαλύτερη γκάμμα ρόλων. Στην περίπτωση των κρατουμένων, ο εγκλεισμός τους σημαδεύει και τους στιγματίζει. Δεν φαίνεται στις περισσότερες περιπτώσεις ο ρόλος του παραβάτη να υιοθετείται, για πρώτη φορά, από την περιπέτειά τους με τον εγκλεισμό. Στις περισσότερες περιπτώσεις φαίνεται να είναι ένας ρόλος που ξεκινάει από την εφηβική ηλικία, σε κάποιες περιπτώσεις κι από την παιδική, και είναι συγγενικός μ αυτόν του «αντάρτη», «αναρχικού», «αντιδραστικού», κι άλλων παρεμφερών ρόλων, όπως προέκυψαν από τις αφηγήσεις τους. Κατά τη δραματοθεραπεία τα μέλη της ομάδας δοκιμάζουν ρόλους οικείους και ανοικείους. Κάτω από το πρίσμα της ομάδας και μέσω της αλληλεπίδρασης πάνω στη σκηνή (μια αλληλεπίδραση η οποία μπορεί και να διερευνηθεί και τα μέλη να προβληματιστούν πάνω σ αυτήν σε δεύτερο χρόνο) τα μέλη μπορούν να καταλάβουν, ίσως για πρώτη φορά, ποιοι από τους ρόλους που έχουν υιοθετήσει τους είναι πράγματι ωφέλιμοι και ποιοι όχι. Από την άλλη, δοκιμάζοντας νέους, μπορούν να ασπαστούν και να μυηθούν σε νέα πρότυπα συμπεριφορών που ως τότε τους ήταν άγνωστα. Το θέατρο είναι η κοινωνικότερη των τεχνών. Για να μπορέσει να λειτουργήσει, πρέπει να υπάρξει η συνεργασία πολλών. Θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης, ηθοποιοί, σκηνογράφοι, μουσικοί, φωτιστές πρέπει όλοι μαζί να συντονιστούν για την παράσταση. Ακόμη όμως και πάνω στη σκηνή, οι ηθοποιοί πρέπει να συνεργαστούν μεταξύ τους και από την άλλη πρέπει να επικοινωνήσουν με το κοινό. Αυτή η κοινωνική πλευρά του θεάτρου είναι πολύ σημαντική στη μέθοδο της δραματοθεραπείας μέσα στη φυλακή, καθώς στις περισσότερες των παραβάσεων θα λέγαμε ότι αυτό που έχει αποτύχει και έχει υποπέσει στην παράβαση ο κρατούμενος είναι μια ολοκληρωμένη διαδικασία κοινωνικοποίησης, καθώς έχουν καταργηθεί κάποια όρια (νόμοι). Μια άλλη πολύ σημαντική λειτουργία της δραματοθεραπείας στους κρατουμένους είναι ο περιορισμός των εκδραματίσεων μέσα στη φυλακή. Οι εκδραματίσεις (acting outs) συμβαίνουν όταν η ενόρμηση είναι έντονη και το άτομο δεν έχει επαρκώς αναπτύξει μηχανισμούς νοητικής επεξεργασίας. Στο σημείο αυτό, η πράξη έχει τον χαρακτήρα της αποφόρτισης της έντασης που αισθάνεται το εν λόγω άτομο. Αντίθετα, η πράξη στη δραματοθεραπεία είναι μέσα σε ένα πλαίσιο που νοηματοδοτεί. Η λογική και συναισθηματική επεξεργασία γίνονται σταδιακά κτήμα των συμμετεχόντων και μπορούν να τις εφαρμόζουν σε όλες τις πτυχές της ζωής τους, μειώνοντας τις πιθανότητες άλλων εκδραματίσεων (που πολλές φορές κάποια από αυτές μπορεί να είναι και η αιτία εγκλεισμού τους). Αλλά κυρίως για να απαντηθεί το ερώτημα αν πρέπει να μπει ή όχι η δραματοθεραπεία στη φυλακή ως μέθοδος παρέμβασης, θα πρέπει να αποφασίσουμε τι είδους φυλακές θέλουμε και ποιος είναι ο στόχος και η φιλοσοφία του εγκλεισμού. Κι αυτή η φιλοσοφία ποικίλλει ανάλογα Συνέχεια στην 12η σελ.

12 Οιονεί κρατούμενος Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Εφαρμόζοντας τη Δραματοθεραπευτική μέθοδο στη φυλακή Συνέχεια απ την 11η σελ. με την εποχή, τη χώρα και το πολίτευμα. Αν φυλακίζουμε τον παραβάτη για να τον απομονώσουμε από τους «έντιμους» πολίτες, τότε ίσως να μη χρειάζεται καμία απολύτως υπηρεσία. Καθώς το ζητούμενο είναι η απομόνωσή του από τους «υγιείς» πολίτες, το μόνο που θα χρειαζόταν θα ήταν η εξασφάλιση τροφής, στέγης και ιατρικής περίθαλψης, όποτε αυτή χρειαζόταν. Σ αυτήν την περίπτωση, όμως, πέρα από την αντι-ανθρωπιστική της αντίληψη, το όφελος της κοινωνίας δεν είναι παρά μόνο άμεσο, καθώς ξέρουμε από τα νούμερα της στατιστικής ότι μόλις αποφυλακιστούν οι κρατούμενοι θα καταλήξουν μετά από λίγο καιρό και πάλι στη φυλακή, έχοντας διαπράξει ένα νέο αξιόποινο αδίκημα. Μια άλλη οπτική του σωφρονισμού έχει να κάνει με την παραδειγματική τιμωρία και διέπεται από την πεποίθηση ότι η τιμωρία μπορεί να συνετίσει. Η κοινωνία μέσω του θεσμού της φυλακής τιμωρεί και εκδικείται για το κακό που της προκάλεσε ο κρατούμενος. Εντούτοις, ακόμη και στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα φαίνεται να εγκαταλείπεται αυτή η πρακτική της τιμωρίας, γιατί κρίθηκε αναποτελεσματική. Τη θέση της έχει πάρει η στρατηγική της επιβράβευσης, προκειμένου να ενισχυθεί η θετική συμπεριφορά. Σήμερα ξέρουμε ότι η βία φέρνει βία δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο, κι ότι η φράση «το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο» όχι μόνο δεν ισχύει, αλλά εξαγριώνει ακόμη περισσότερο. Θα λέγαμε ότι παρεμβάσεις σαν τη δραματοθεραπεία αρμόζουν σε ένα σωφρονιστικό σύστημα το οποίο στοχεύει στην επανεκπαίδευση και κοινωνικοποίηση των κρατουμένων. Σε μια τέτοια φιλοσοφία εγκλεισμού, ο χρόνος στη φυλακή δεν αποτελεί χαμένο χρόνο για τον κρατούμενο, αλλά ούτε και για την κοινωνία. Αξίζει σ αυτό το σημείο να αναφέρω ένα περιστατικό μετά το τέλος του προγράμματος ΝΕΜΕΣΙΣ. Ένας κρατούμενος για σεξουαλική παιδοφιλική παρενόχληση, μέσω ενός σωφρονιστικού υπαλλήλου από τον οποίο ζητούσε βοήθεια, μου απέστειλε έκκληση για ψυχοθεραπεία λέγοντας: «Ξέρω ότι αυτό που διέπραξα είναι εγκληματικό. Ωστόσο ξέρω ότι όσα χρόνια κι αν με κρατήσουν εδώ μέσα, όταν θα βγω θα ξανακάνω τα ίδια. Κι αυτό γιατί οι σεξουαλικές μου φαντασιώσεις είναι με παιδιά και μόνο. Αν δεν κάνω ψυχοθεραπεία, η φυλακή δεν θα μου κάνει τίποτα». Δυστυχώς δεν μπορούσα να κάνω τίποτα για τον συγκεκριμένο κρατούμενο. Το πρόγραμμα είχε τελειώσει, δεν μπορούσα να έχω πρόσβαση στη φυλακή και οι συνάδελφοι ψυχολόγοι που εργάζονταν εκεί αδυνατούσαν να κάνουν θεραπευτική δουλειά μεμονωμένα, αφού είχαν να προλάβουν ως πυροσβέστες τους εκατοντάδες κρατουμένους που πραγματκά είναι διψασμένοι για όποια υπηρεσία τους προσφέρεται. Η ομαδική δουλειά με κρατουμένους μπορεί να προσφέρει υπηρεσίες σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό από ό,τι η ατομική δουλειά με τον καθένα ξεχωριστά. Αλλά αν πράγματι μας ενδιαφέρει η αποτροπή νέων εγκληματικών πράξεων μετά την αποφυλάκιση, τότε είναι αναγκαίο να μετατραπεί η φυλακή σε ένα πραγματικά χρήσιμο θεσμό που ωφελεί τόσο τον κρατούμενο όσο και το περιβάλλον. Δήμητρα Σταύρου Ψυχολόγος - Δραματοθεραπεύτρια Διονύσης Γεωργαντόπουλος

13 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Οιονεί... κρατούμενος 13 Το σωφρονιστικό βαγόνι Γράφει ο Νικόλαος Βαρβατάκος Σωφρονιστικός Υπάλληλος Μεταφραστής Εισαγωγή Λέγεται συχνά ότι μία εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις. Αυτό είναι αλήθεια, αν σκεφτεί κανείς ότι στη δυναμική των εικόνων στηρίζεται ένα τεράστιο κομμάτι της ανθρώπινης νόησης και κουλτούρας οι παρομοιώσεις, οι αλληγορίες, οι συνειρμοί, τα σύμβολα, οι μύθοι κ.λπ. Η αλληγορική ή συμβολική εικόνα αποτελεί πηγή έμπνευσης και ισοδυναμεί, κατά κάποιον τρόπο, με ένα μαθηματικό τύπο: συμπυκνώνει σε μία γενική έννοια διάφορα ειδικά, επιμέρους νοήματα, βρίσκοντας εφαρμογή σε ποικίλες περιπτώσεις. Ως εκ τούτου, ο καίριος ρόλος που διαδραματίζει στην πολιτισμική πρόοδο είναι αδιαμφισβήτητος. Έναν ανάλογο ρόλο θα μπορούσε να διαδραματίσει και στις εξελίξεις που αφορούν τον χώρο των φυλακών, συμβάλλοντας εποικοδομητικά στη χάραξη μακρόπνοης σωφρονιστικής πολιτικής ιδίως μάλιστα εν όψει της θέσπισης ενός νέου Σωφρονιστικού Κώδικα, που έχει ήδη δρομολογηθεί. Μια συμβολική εικόνα του πρακτέου για τον χώρο των φυλακών, που θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τη χάραξη της ενδεδειγμένης σωφρονιστικής πολιτικής, είναι αυτή ενός επιβατικού, κινούμενου, τετράτροχου βαγονιού. Ο παραλληλισμός Ας φανταστούμε, λοιπόν, ένα βαγόνι με τέσσερεις τροχούς, το οποίο κινείται πάνω σε δύο σιδηροδρομικές γραμμές, οδεύοντας προς ένα συγκεκριμένο σταθμό προορισμό. Το βαγόνι αυτό οδηγείται από δύο άτομα, έναν οδηγό και ένα συνοδηγό. Στον κυρίως χώρο του βρίσκονται οι επιβάτες, που έχουν επιβιβαστεί στο βαγόνι από μια ευρύτατη γκάμμα σταθμών και περιοχών. Βρίσκονται επίσης οι ελεγκτές, οι οποίοι μεριμνούν για την καλή κατάσταση του βαγονιού και των επιβαινόντων σ αυτό, ευρισκόμενοι σε συνεχή επικοινωνία τόσο με τους επιβάτες όσο και με τους δύο μηχανοδηγούς και, συχνά, μεσολαβώντας μεταξύ των μεν και των δε. Το δρομολόγιο του βαγονιού είναι επίπονο και, ενίοτε, επικίνδυνο το ταξίδι, ωστόσο, είναι επακριβώς καθορισμένο, παρά τις δυσκολίες και τις κακοτοπιές, και ο τερματισμός του είναι σαφής και γνωστός σε όλους. Ποια είναι η συμβολική σημασία αυτής της εικόνας; Το νόημα Το βαγόνι είναι αλληγορικά ο χώρος των φυλακών. Οι επιβάτες είναι οι κρατούμενοι, οι οποίοι, παρ όλο που προέρχονται από μια πληθώρα κοινωνικών, οικονομικών, πολιτισμικών, εθνικών και γεωγραφικών περιβαλλόντων (αλληγορικά σταθμών), έχουν κοινό παρονομαστή την παραμονή τους στο βαγόνι. Ο οδηγός του βαγονιού είναι η Πολιτεία και τα θεσμικά της όργανα, ενώ ο συνοδηγός του είναι η Κοινωνία και οι ποικίλοι φορείς της. Για την ασφάλεια του βαγονιού και των επιβαινόντων σ αυτό, αλλά και για τη μεταξύ των επιβαινόντων συνεχή επικοινωνία, υπεύθυνοι είναι οι ελεγκτές, οι οποίοι αλληγορικά είναι τα (ένστολα και μη) μέλη του σωφρονιστικού προσωπικού. Οι ελεγκτές σωφρονιστικοί υπάλληλοι, εκτός του εποπτικού και διαμεσολαβητικού τους έργου, διαδραματίζουν καίριο ρόλο και στη χάραξη της πορείας του βαγονιού (στη χάραξη της ενδεδειγμένης σωφρονιστικής πολιτικής), παρέχοντας συμβουλές και εμπειρογνωμοσύνη στους δύο μηχανοδηγούς (στην Πολιτεία και στην Κοινωνία). Ο τερματικός σταθμός (ή προορισμός) του βαγονιού σηματοδοτεί την έξοδο των επιβατών από το βαγόνι και την άφιξή τους σε ένα νέο σταθμό, σε ένα συγκοινωνιακό κόμβο από τον οποίο μπορούν πλέον να μεταβούν σε προορισμό της επιλογής τους. Ο τερματικός σταθμός του βαγονιού είναι, αλληγορικά, η αποφυλάκιση και η κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων, με την παροχή επαρκών δυνατοτήτων για την έναρξη μιας νέας ζωής. Ποια είναι τα κινητήρια μέσα για το ταξίδι του βαγονιού και για τη μετάβασή του στον τερματικό σταθμό της κοινωνικής επανένταξης; Είναι οι τέσσερεις τροχοί, οι οποίοι συμβολίζουν τους άξονες στους οποίους (πρέπει να) στηρίζεται η κίνηση του βαγονιού (η εξέλιξη, δηλαδή, του σωφρονιστικού συστήματος) και η πορεία του προς τον τερματικό σταθμό (την κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων). Οι τέσσερεις αυτοί τροχοί άξονες είναι οι εξής: α) η αριθμητική και ποιοτική επάρκεια του σωφρονιστικού προσωπικού. Ο καταλυτικός ρόλος της εν λόγω επάρκειας στην πορεία επανένταξης των κρατουμένων είναι εύλογος, αν αναλογιστεί κανείς ότι τα μέλη της κοινωνίας με τα οποία έρχονται περισσότερο σε επαφή οι κρατούμενοι είναι τα μέλη του (ένστολου και μη) σωφρονιστικού προσωπικού. Η αριθμητική του επάρκεια είναι αναγκαία όχι μόνο για την αποτελεσματικότερη εποπτεία των κρατουμένων, αλλά και για τη διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας για τα μέλη του, κυρίως σε ό,τι αφορά την εξασφάλιση του απαιτούμενου χρόνου ανάπαυσης (ρεπό). Η ποιοτική του επάρκεια στηρίζεται, πρωτίστως, στην πρακτική και θεωρητική του εκπαίδευση. β) η ψυχική στήριξη των κρατουμένων και η δυνατότητα ψυχοθεραπείας για εκείνους που την επιθυμούν και τη χρειάζονται. Η αναγκαιότητα αυτής της στήριξης είναι εξίσου εύλογη, αν ληφθεί υπ όψιν όχι μόνο ο αγχογόνος χαρακτήρας της κράτησης καθ εαυτήν αλλά και το γεγονός ότι η παραβατική συμπεριφορά ενός ατόμου οφείλεται πολύ συχνά (ίσως και τις περισσότερες φορές), εν όλω ή εν μέρει, σε τραυματικές εμπειρίες που έχει βιώσει κατά τη διάρκεια της ζωής του, ιδιαίτερα δε κατά την παιδική του ηλικία. Η ψυχοθεραπεία προσφέρει τη δυνατότητα σε ένα άτομο (εφόσον, βέβαια, το επιθυμεί) να επεξεργαστεί τα τραυματικά του βιώματα και να «συμφιλιωθεί», κατά κάποιον τρόπο, μαζί τους κάτι που μπορεί να ασκήσει ευεργετική επίδραση τόσο στον τρόπο που σκέφτεται όσο και στον τρόπο που συμπεριφέρεται, σε προσωπικό και σε κοινωνικό επίπεδο. γ) η εκπαίδευση και η δημιουργική απασχόληση των κρατουμένων, περιλαμβανομένης και της εργασίας. Η σπουδαιότητα του συγκεκριμένου τροχού άξονα είναι αυτονόητη, τόσο για τις προοπτικές επιτυχούς επανένταξης των κρατουμένων στην κοινωνία όσο και για τη συμπεριφορά τους κατά τη διάρκεια της κράτησης ως γνωστόν, «αργία μήτηρ πάσης κακίας»! δ) η ενίσχυση των οικογενειακών και κοινωνικών δεσμών των κρατουμένων. Η εν λόγω ενίσχυση πρέπει να συνίσταται στην παροχή όσο το δυνατόν περισσότερων θεσμικών δυνατοτήτων για την εξασφάλιση της ποιοτικής και σταθερής επικοινωνίας των κρατουμένων με τα άτομα που έχουν σημασία γι αυτούς (τους Συνέχεια στην 14η σελ.

14 Οιονεί κρατούμενος Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Το σωφρονιστικό βαγόνι Συνέχεια απ την 13η σελ. «σημαντικούς άλλους») και ιδίως με τα μέλη της οικογένειάς τους. Η θεσμική διασφάλιση αυτής της επικοινωνίας, εκτός του ανθρωπιστικού της χαρακτήρα, μπορεί να λειτουργήσει ως αντίβαρο στη φυλακοποίηση ενός κρατουμένου (στον εμποτισμό του, δηλαδή, από την υποκουλτούρα της φυλακής και στην ενίσχυση της παραβατικής του ταυτότητας) συμβάλλοντας καταλυτικά στην ομαλή του επιστροφή στο κοινωνικό σύνολο, μετά την αποφυλάκιση. Σε ποιο πλαίσιο πρέπει να πραγματοποιηθεί η εξέλιξη κίνηση του σωφρονιστικού συστήματος βαγονιού, με τους τέσσερεις άξονες τροχούς που προαναφέρθηκαν; Στο πλαίσιο των δύο σιδηροδρομικών γραμμών. Τι συμβολίζουν οι δύο αυτές γραμμές; Η μία συμβολίζει τις διδαχές του ΑΘΑΝΑΤΟΥ ανθρωποκεντρικού αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Του πολιτισμού που διατράνωσε κάποτε, μεταξύ πολλών άλλων, ότι κανείς δεν είναι κακός με τη θέλησή του («ουδείς εκών κακός», Σωκράτης) και ότι η τιμωρία πρέπει να είναι έλλογη και να επιβάλλεται εν όψει του μέλλοντος και όχι του παρελθόντος («ο δε μετά λόγου επιχειρών κολάζειν ου του παρεληλυθότος ένεκα αδικήματος τιμωρείται... αλλά του μέλλοντος χάριν», Πλάτωνος Πρωταγόρας, 324b), θέτοντας τα θεμέλια όχι μόνο για την ανθρωπιστική αλλά και για τη μελλοντικά προσανατολιζόμενη, βελτιωτική μεταχείριση των παραβατών. Οι ανθρωποκεντρικές αρχές της αρχαιοελληνικής παιδείας αποτελούν όρο εκ των ων ουκ άνευ για την επιτυχία οποιασδήποτε σωφρονιστικής πολιτικής, τώρα και στο μέλλον. Αν οι εκάστοτε διαμορφωτές αυτής της πολιτικής λησμονήσουν ότι ο ακρογωνιαίος της λίθος είναι η εξατομικευμένη μεταχείριση ανθρώπινων όντων (με ανάγκες και ιδιαιτερότητες, με προτερήματα και ελαττώματα) και όχι απλώς ένα σύνολο από νομικές ρυθμίσεις και διατάξεις, τότε η πολιτική αυτή είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Διότι, απλούστατα, θα χάσει το τελικό της νόημα που είναι η ενδεδειγμένη μεταχείριση μιας ομάδας ανθρώπων επ ωφελεία όλων των ανθρώπων. Η άλλη σιδηροδρομική γραμμή συμβολίζει τη διεθνή σωφρονιστική νομοθεσία, η οποία συναποτελείται, πρωτίστως, από τις συναφείς συμβάσεις και συστάσεις των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η εναρμόνιση με τις προβλέψεις της εν λόγω νομοθεσίας αποτελεί τη δεύτερη απαραίτητη προϋπόθεση για μια επιτυχή σωφρονιστική πολιτική. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στα περιεχόμενά της καθ εαυτά (κανόνες, όρους κ.λπ.) οφείλεται, πρωτίστως, στο γεγονός ότι η διεθνής σωφρονιστική νομοθεσία αναδεικνύει τη φυλακή ως αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας, τους κρατουμένους ως άτομα που έχουν κάθε δικαίωμα στη ζωή και στο μέλλον, και τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους ως εργαζομένους οι οποίοι εκτελούν μια σημαντική, κοινωνικού προσανατολισμού, δημόσια υπηρεσία. Οι ιδέες αυτές έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τα ρατσιστικά στερεότυπα της κοινωνίας του τηλε θεάματος, η οποία (στην απεγνωσμένη της προσπάθεια να ανεβάσει την αδρεναλίνη του κοινού της) προβάλλει τη φυλακή ως τη χωματερή της κοινωνίας, τους κρατουμένους ως άγρια θηρία και τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους ως βασανιστές και διεφθαρμένους... Με άλλα λόγια, η διεθνής σωφρονιστική νομοθεσία, εκτός του αμιγώς νομικού της χαρακτήρα, έχει και τεράστια πολιτιστική σημασία, η οποία συνίσταται στην καταπολέμηση των ρατσιστικών στερεοτύπων που προαναφέρθηκαν. Για τον λόγο αυτό, η εναρμόνιση με τα περιεχόμενά της και η όσο το δυνατόν ευρύτερη διάδοση και προβολή της στο κοινωνικό σύνολο αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για τη χάραξη της ενδεδειγμένης σωφρονιστικής πολιτικής. Επιπλέον, αποτελούν υπόθεση του παγκόσμιου πολιτισμού: δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, από το πλήθος των κειμένων (διακηρύξεων, συστάσεων, συμβάσεων κ.λπ.) που έχουν υιοθετηθεί μέχρι σήμερα από τα Ηνωμένα Έθνη, ένα από τα πρώτα ήταν οι Στοιχειώδεις Κανόνες για τη Μεταχείριση των Κρατουμένων¹, το Το κείμενο αυτό ήταν, για την ακρίβεια, το δεύτερο που υιοθετήθηκε, ενώ το πρώτο ήταν η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Ας επισημανθεί στο σημείο αυτό ότι η ίδια η σύσταση, η δράση και, συνακόλουθα, η νομοθεσία των Ηνωμένων Εθνών, προέκυψαν κατόπιν (και ως αποτέλεσμα) των φρικαλεοτήτων του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Δεν θα ήταν υπερβολή αν παρομοίαζε κανείς τα κείμενα των Ηνωμένων Εθνών (και του Συμβουλίου της Ευρώπης) με άνθη που ποτίστηκαν με το αίμα εκατομμυρίων ανθρώπων και φύτρωσαν στη μεγάλη έρημο της Ιστορίας... Το γεγονός ότι ένα από τα πρώτα αυτά «άνθη» ήταν ορισμένοι κανόνες για την ενδεδειγμένη μεταχείριση των κρατουμένων, είναι κάτι που επιμαρτυρά την κομβική σημασία που έχει ο εν γένει χώρος των φυλακών, όχι μόνο για τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και για τον ίδιο τον παγκόσμιο πολιτισμό. Επίλογος Εν κατακλείδι, η πορεία του βαγονιού (των φυλακών) προς τον τερματικό του σταθμό (την κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων) μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της ύπαρξης και της ορθής λειτουργίας των τεσσάρων τροχών: της αριθμητικής και ποιοτικής επάρκειας του σωφρονιστικού προσωπικού, της ψυχικής και ψυχοθεραπευτικής στήριξης των κρατουμένων, της εκπαίδευσης και της δημιουργικής τους απασχόλησης, και της ενίσχυσης των οικογενειακών και κοινωνικών τους δεσμών. Αν έστω και ένας από τους τέσσερεις αυτούς τροχούς παύσει να λειτουργεί, το σωφρονιστικό βαγόνι θα καθηλωθεί. Μπορεί επίσης να επιτευχθεί μόνο μέσω της πορείας του στο πλαίσιο των δύο σιδηροδρομικών γραμμών: της ανθρωποκεντρικής αρχαιοελληνικής παιδείας και της διεθνούς σωφρονιστικής νομοθεσίας. Αν οποιαδήποτε από τις δύο αυτές γραμμές διακοπεί, το σωφρονιστικό βαγόνι θα εκτροχιασθεί. Σε κάθε περίπτωση, η καθήλωση ή ο εκτροχιασμός του θα έχει ως αποτέλεσμα να χαθεί η αίσθηση του σκοπού και του προσανατολισμού, όχι μόνο του ιδεώδους «τερματικού σταθμού» της κοινωνικής επανένταξης των κρατουμένων αλλά και, γενικότερα, κάθε άλλου ενδιάμεσου σταθμού. Αν το βαγόνι ακινητοποιηθεί, τότε όλοι οι επιβαίνοντες σ αυτό (επιβάτες, ελεγκτές και μηχανοδηγοί) θα σταματήσουν να ταξιδεύουν, να αλλάζουν παραστάσεις και να εξελίσσονται. Και η ζωή τους, πλέον, (θα) είναι διαφορετική. Σημειώσεις 1. Βλ. Πιτσελά Α. (εισαγωγή, σχολιασμός, απόδοση, επιμέλεια), Διεθνή Κείμενα Σωφρονιστικής Πολιτικής, Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 98. «Όσο υπάρχουν άνθρωποι» Μαρίνα Λιτβίνοβα* Συνέχεια απ την 1η σελ. από 26 χρόνια στη Ρωσία από μητέρα Ελληνίδα και πατέρα Ρώσο. Ήρθε στην Ελλάδα όταν ήταν 6 ετών μαζί με την οικογένειά της, η οποία εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σήμερα, είναι φοιτήτρια της Νομικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έδωσε εξετάσεις από εσπερινό λύκειο και πέρασε τρίτη στη σχολή της. Η εν λόγω κοπέλα εξέτισε ποινή 8 ετών, αποφυλακίσθηκε, αθωώθηκε και έπειτα αποζημιώθηκε από το ελληνικό κράτος με τη βοήθεια του δικηγόρου της, Αλέξανδρου Λάμαρη. Όσο υπήρξε κρατούμενη, αξιοποίησε τον «νεκρό» χρόνο της. Παρακάλεσε τους κοινωνικούς λειτουργούς κo Λαγανά και κα Μουτάφη και τον Διευθυντή του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας κo Ζουγανέλη να βρεθεί μια φόρμουλα ώστε να φοιτήσει σε λύκειο. Και τα κατάφερε: τελείωσε με άριστα τις δύο τάξεις του λυκείου, αν και κρατούμενη. Όταν αποφυλακίστηκε από τον Ελεώνα της Θήβας κινητοποιήθηκε ολόκληρη η τοπική κοινωνία για να τη στηρίξει. Πρωτοστάτης του αγώνα αυτού, ο κ. Κλήμης Πυρουνάκης (Διευθυντής του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Ελεώνα Θήβας). Με την προσπάθεια της Μαρίνας και τη στήριξη όλων, έγινε το θαύμα. Τη συγχαίρουμε ολόψυχα και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία στις σπουδές της. Και καλούμε τους διαμορφωτές της σωφρονιστικής και μετασωφρονιστικής μας πολιτικής να εμπνευστούν από το κατόρθωμα αυτής της άξιας κοπέλας και να εξασφαλίσουν στους κρατουμένους και αποφυλακισμένους ένα σύνολο κινήτρων και ένα επαρκές υποστηρικτικό περιβάλλον ώστε να σταθούν στα πόδια τους, να ονειρευτούν το μέλλον και να επιστρέψουν επιτυχώς στο κοινωνικό σύνολο. Οι σημερινοί χαλεποί καιροί «ου μενετοί» και οι κρατούμενοι θέλουν να ζήσουν... Βοηθήστε τους!

15 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Οιονεί... κρατούμενος 15 Κρίση και συνδικαλιστικό κίνημα Αυτοί που βρίσκονται ψηλά θεωρούν ταπεινό να μιλάς για το φαΐ. Ο λόγος; Έχουν κιόλας φάει. Αυτοί που αρπάζουν το φαΐ από το τραπέζι κηρύσσουν τη λιτότητα. Αυτοί που παίρνουν όλα τα δοσίματα ζητάνε θυσίες. Οι χορτάτοι μιλούν στους πεινασμένους για τις μεγάλες μέρες που θα ρθουν. Αν δε νοιαστούν οι ταπεινοί γι αυτό που είναι ταπεινό, Ποτέ δεν θα υψωθούν! Μπέρτολτ Μπρεχτ Αναμφίβολα το ζήτημα του συνδικαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια συνδέεται άμεσα με τις πολιτικές εξελίξεις που, σε πολιτικό επίπεδο, σηματοδοτεί η απόλυτη κυριαρχία νεοφιλελεύθερων και παγκοσμιοποιημένων πολιτικών. Από την άλλη έχουμε την υποχώρηση του μαζικού κινήματος, την απονεύρωσή του και τελικά τη διάσπαση, ύστερα από την απομάκρυνση και την αποστράτευση της εργατικής και υπαλληλικής βάσης, του απλού εργαζόμενου, του νέου υπαλλήλου. Αυτά τα δεδομένα καταδεικνύουν, κατά την άποψή μου, τη συνολική μετατόπιση του συσχετισμού δύναμης προς μια συντηρητική και νωχελική κατεύθυνση. Συνεπώς, είναι απόλυτη ανάγκη να ξεκαθαρίσουμε πού εντοπίζουμε το πρόβλημα και σε ποια κατεύθυνση αναζητούμε τις λύσεις. Σ' αυτό το σημείο πρέπει να πούμε ξεκάθαρα πως κεφάλαιο και εργασία έχουν σταθερά και ασυμβίβαστα συμφέροντα και πως μόνο οι μαζικοί, ενωτικοί και συμμετοχικοί αγώνες των εργαζομένων μπορούν να εγγυηθούν το οτιδήποτε για τη θέση τους. Μ αυτήν την έννοια, στόχος του όποιου κινήματος των εργαζομένων θα πρέπει να είναι η υπεράσπιση των συμφερόντων του και η διεκδίκηση της αυτοτέλειάς του πέρα από κηδεμονίες οικονομικών κατεστημένων, στενών κομματικών ορίων, κυβερνήσεων, αλλά και του κράτους, ώστε οι εργαζόμενοι σταδιακά να αποκτούν αυτεπίγνωση, να αντιλαμβάνονται την ενότητα των συμφερόντων τους - για να μιλήσω στην παλιά γλώσσα της, ξεπερασμένης κατά τα άλλα, αριστεράς - και να βαθαίνει η ταξική τους συνείδηση. Εκεί ακριβώς έγκειται σήμερα το πρόβλημα του συνδικαλιστικού κινήματος. Πολλοί επικαλούνται τη δυσμενή συγκυρία συνολικά, άλλοι παρατήρησαν εσχάτως την απροθυμία των εργαζομένων για αγώνες κ.ο.κ. Όλα αυτά έχουν και κάποια δόση αλήθειας. Οι απόψεις αυτές όμως λησμονούν πως ο εχθρός δεν ήταν μόνο εκτός, αλλά και εντός των πυλών. Η επικαλούμενη απροθυμία των εργαζομένων δεν έπεσε από τον ουρανό. Κύριο γνώρισμα του συνδικαλιστικού μας κινήματος είναι η έλλειψη ουσιαστικών και επεξεργασμένων προτάσεων που να απαντούν θετικά στο πώς θα βγούμε από την κρίση, από τη σκοπιά των αναγκών και των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Αυτό προϋποθέτει όμως την αυτοτέλεια που λέγαμε πριν και τη συνειδητοποίηση πως δεν είμαστε απλώς ένα κίνημα διαμαρτυρίας καθαρά συντεχνιακό, με ως επί το πλείστον αμυντικές θέσεις, μαζί με μπόλικη μοιρολατρία και αποδοχή των δεδομένων και του πλαισίου που οι αγορές και oι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες βάζουν για μας. Οι εργαζόμενοι ή θα διεκδικούν διαρκώς τα συμφέροντα τους έξω από το ζουρλομανδύα των αγορών ή θα υποτάσσονται παζαρεύοντας με τους πολιτικούς απλώς τους επιμέρους όρους της ενσωμάτωσης - υποταγής τους. Και θυμίστε μου μια φορά τα τελευταία χρόνια που το συνδικαλιστικό κίνημα, στο σύνολό του, διεκδίκησε τη δική του φωνή και θέση, καθιστώντας διακριτή την παρουσία του με ένα πλαίσιο ουσιαστικά προοδευτικό και αντιθεσμικό. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων συρθήκαμε πίσω από τις εξελίξεις, αποδεχόμενοι πάντα το πλαίσιο άλλων. Μέσα σ αυτό το πλαίσιο παίζαμε πάντα το στημένο ρολάκι του τερματοφύλακα διαμαρτυρόμενου, χωρίς καμία άποψη, καμία προοπτική και, το σημαντικότερο, ΚΑΜΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ για τα ζητήματα των εργαζομένων. Τα αποτελέσματα είναι πάρα πολύ γνωστά: απομάκρυνση του κύριου όγκου των εργαζομένων, απονεύρωση, απογοήτευση, ιδιώτευση, συναλλαγή, αυτονόμηση της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, η οποία δρούσε πια χωρίς κοινωνικό έλεγχο από τα κάτω σε ρόλο κομπάρσου σε περίφημους κοινωνικούς διαλόγους. Αναγκαία γαρνιτούρα σε όλα αυτά ο συνδικαλισμός της καρέκλας, της αρπαχτής, της διατήρησης κεκτημένων (συχνά εις βάρος άλλων συμπολιτών μας), ο στενός κομματικός και κυβερνητικός συνδικαλισμός. Συνεπώς σήμερα ο συνδικαλισμός εν γένει φαντάζει μια κλειστή αυτο-αναπαραγόμενη κάστα, οργανικά συνδεδεμένη με τη διαπλοκή και το κράτος, που αντίστοιχα διαχειρίζεται στη δική του κλίμακα μικρο-εξουσίες κατ εικόνα και ομοίωσιν προς τα παιχνίδια των μεγάλων. Άλλωστε, επιφανείς συνδικαλιστές μεταπήδησαν σε υψηλόβαθμες κρατικές θέσεις, γίνανε βουλευτές, ευρωβουλευτές ή και υπουργοποιήθηκαν, δίνοντας την εντύπωση και στη βάση πως το ατομικό βόλεμα είναι ο δρόμος των εργαζομένων. Πού χωρούν εδώ άραγε οι εργατικές διεκδικήσεις και η δική τους αυτόνομη πορεία; Αν συζητάμε σήμερα για κρίση της μεταπολίτευσης, διαπιστώνουμε την ίδια κρίση με τα ίδια χαρακτηριστικά και στον συνδικαλισμό. Αν μιλάμε για κρίση του αναπτυξιακού μας μοντέλου, διαπιστώνουμε πως μέσα σ αυτό βλάστησε και ο συνδικαλισμός μας. Αντί να είμαστε μέρος της λύσης, γίναμε μέρος του προβλήματος. Και ως τέτοιους μας αντιμετωπίζει η πλειοψηφία των εργαζομένων. Συνδικάτα απονευρωμένα, που δεν δείχνουν κανένα δρόμο παρά το βόλεμα και που απουσιάζουν σε καθημερινό επίπεδο από τους χώρους δουλειάς. Συνδικάτα που δεν αρθρώνουν κανένα νέο λόγο, δεν αφουγκράζονται τα νέα αιτήματα και που ποτέ δεν μιλούν συγκεκριμένα και άμεσα για το πρόβλημα του κάθε εργαζόμενου. Συνδικάτα που περιμένουν τον οίκτο του κράτους, των αγορών και της ιδιωτικής ή κρατικής εργοδοσίας και διαπαιδαγωγούν και τους εργαζομένους σ αυτήν την ασκητική και μαζοχιστική στάση ζωής. Συνδικάτα που δεν δημιουργούν τους όρους αλλά αποδέχονται τους όρους των άλλων, χωρίς να καταθέτουν ουσιαστικές προτάσεις. Συνδικάτα που έστειλαν τον εργαζόμενο κόσμο στο σπίτι του και απόμειναν απογυμνωμένα. Συνδικάτα που δεν εκφράζουν τους πραγματικά αδύναμους και αποκλεισμένους. Συνδικάτα που περιμένουν να αλλάξουν οι καιροί, λες και υπήρχαν ποτέ φιλεργατικές εποχές. Συνδικάτα χωρίς μαζικό κίνημα πίσω τους, με εκπροσωπήσεις και με θεσμικές παρεμβάσεις. Συνδικάτα εγκλωβισμένα, που μιλάνε μόνο την παλιά ξύλινη γλώσσα χωρίς καμία επαφή με το σήμερα. Συνδικάτα διπρόσωπες Κασσάνδρες, που άλλα λένε και άλλα κάνουν. Ολόκληροι κλάδοι και χιλιάδες νέοι εργαζόμενοι δεν εκπροσωπούνται πουθενά, και εμείς περιμένουμε να αλλάξουν οι καιροί. Οι γενικές συνελεύσεις, η συμμετοχή των εργαζομένων, η καθημερινή άμεση ενημέρωση έχουν καταντήσει άγνωστες λέξεις. Λες και θα πρέπει να ενημερωθούν οι εργαζόμενοι από τους διάφορους πρετεντέρηδες στα δελτία των ειδήσεων των 8. Κι όμως η πορεία θα έπρεπε να είναι άλλη. Είμαστε σε μια εποχή που η επίθεση που δέχονται οι εργαζόμενοι, και κυρίως αυτοί του δημόσιου τομέα, είναι συνολική. Εξίσου συνολική πρέπει να είναι και η απάντηση των εργαζομένων. Πρέπει να μιλάμε γενικά αλλά και ειδικά. Για τα επιμέρους αλλά και για τα γενικά ταυτόχρονα, προκειμένου να μπορούμε να συνδέουμε τα επιμέρους εργατικά αιτήματα με τη γενική πολιτική συγκυρία και να συνθέτουμε συνολικές διεκδικήσεις. Εν ονόματι των συμβιβαστικών λογικών βρεθήκαμε οργανικά συνδεδεμένοι με την ίδια την παρακμή του πολιτικού συστήματος από την οποία θα έπρεπε να είμαστε εντελώς ξένοι. Σήμερα κανείς δεν μπορεί να μας διαχωρίσει από τη γενική παρακμή και γι αυτό δεν μπορούμε να εμπνεύσουμε παλιές και, κυρίως, νέες γενιές σε έναν άλλο δρόμο. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να επαναθεμελιώσουμε συνολικά τον ρόλο και τον λόγο μας. Ο νέος δρόμος θα πρέπει να γίνουμε εμείς. Χιλιάδες νέοι άνθρωποι στοιβάζονται σε talent shows και reality όπου κατατσαλαπατάται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και εμείς δεν έχουμε να πούμε τίποτα. Δεν μπορούμε σαν συνδικαλιστικό κίνημα να πούμε τίποτα για όλη αυτήν την υποκουλτούρα που προσφέρεται στους εργαζομένους και στα παιδιά τους; Δεν έχουμε να πούμε τίποτα για την κοινωνία των θεαμάτων και της αποχαύνωσης; Και, κυρίως, γιατί δεν κινητοποιούμαστε εναντίον τους αντιπαρατάσσοντας μια άλλη στάση ζωής απέναντι σε όλα αυτά; Πώς θα παρακινήσουμε κάποιον σε συλλογική δράση και πώς θα του απευθυνθούμε όταν από παντού διδάσκεται τη σαχλαμάρα και τον οχαδερφισμό; Τόσα χρόνια ευρωπαϊκού ολοκληρωτισμού και παγκοσμιοποίησης διέλυσαν τον λαό μας και εμείς δεν είχαμε να πούμε τίποτα. Έλειψαν οι συλλογικότητες και τα συλλογικά υποκείμενα που θα μπορούσαν να αντισταθούν. Όσοι αντιστάθηκαν, δεν υποστηρίχθηκαν. Ας το καταλάβουμε επιτέλους: μετά το 1989 και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ανδρώθηκε μια γενιά μακριά από τους παραδοσιακούς ιδεολογικούς διαχωρισμούς. Μια γενιά με αμφίβολες εργασιακές προοπτικές, συγκεχυμένη ιδεολογική και πολιτική ταυτότητα μακριά από συλλογικές ταυτότητες και δράσεις. Αυτή η γενιά μιλάει μια άλλη γλώσσα. Αυτή η γενιά έμεινε κατά κανόνα ανυπεράσπιστη και μόνη και, καθώς δεν εκπροσωπείται επαρκώς από το συνδικαλιστικό κίνημα, είναι απομακρυσμένη και αποστασιοποιημένη από τις πολιτικές διαδικασίες. Επιπλέον, διαμορφώνει πια τη συνείδησή της μέσα από καινούριες διαδικασίες, άγνωστες στους παλαιότερους (Ίν- Συνέχεια στην 16η σελ.

16 Οιονεί κρατούμενος Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2010 Κρίση και συνδικαλιστικό κίνημα Συνέχεια απ την 15η σελ. τερνετ, facebook, mail, blogs, forums). Ήταν κι αυτές εξελίξεις που μας τράβηξαν το χαλί κάτω από τα πόδια μας. Νέες ανάγκες και νέα αιτήματα έρχονται στο προσκήνιο. Χρειάζονται άλλοι τρόποι. Πώς γίνεται να καλούμε σε συλλογική δράση όταν δεν πολεμάμε τον υπ αριθμό 1 εχθρό: τα Μ.Μ.Ε. Από κεί διαμορφώνονται οι συνειδήσεις, από κεί προπαγανδίζεται πρώτα και κύρια ο ατομισμός και ο χαβαλές που υπονομεύει κάθε δράση και κάθε προσπάθεια για ουσιαστική σύγκλιση των ανθρώπων. Πώς γίνεται να πραγματοποιείται η μεγαλύτερη αναδιανομή εισοδήματος (χρηματιστήριο) προ δεκαετίας και εμείς να μην έχουμε χαλάσει τον κόσμο στους χώρους δουλειάς; Αυτά είναι τα νέα αιτήματα, αυτές είναι οι νέες δράσεις. Είναι δυνατόν να μην έχουμε άποψη για το απολύτως αντιπαραγωγικό μοντέλο ανάπτυξης της χώρας και να εκθειάζουμε τον ευρωπαϊσμό, ο οποίος έρχεται τώρα να μας βυθίσει σε μια πρωτόγνωρη κηδεμονία; Τι είναι η Κομισιόν, η Ε.Ε., το Εκοφίν, το Δ.Ν.Τ, η Ε.Κ.Τ; Τι άποψη έχουμε για το κράτος, την ανάδειξη των στελεχών εντός του, και πότε παλέψαμε τέτοιου είδους αιτήματα που μπορούν να ενώσουν την πολύ μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων; Τι είχαμε να πούμε για τον τσαμπουκά της υπερκατανάλωσης, των νεόπλουτων με τα 4Χ4, τη γιουροβίζιον και τους σάκηδες πληρωμένους με τα χρήματα των φορολογουμένων; Δεν είχαμε να συμβάλουμε σε τίποτα στη δημιουργία μιας υγιούς καταναλωτικής συνείδησης; Οι χιλιάδες ανενημέρωτοι νέοι υπάλληλοι, οι ανασφάλιστοι Έλληνες εργαζόμενοι, η γενιά των εγκλωβισμένων συμβασιούχων που ετοιμάζεται να απολυθεί, η γενιά των 500 και 600 ευρώ, οι πτυχιούχοι ντιλιβεράδες, ποτέ δεν μας βρήκαν σαν συνδικαλιστικό κίνημα κοντά τους. Δεν βλέπαμε αυτά που έρχονταν. Η λίστα είναι ατελείωτη. Όλα αυτά ετοίμασαν το εφιαλτικό σκηνικό που ζούμε σήμερα. Δεν προετοιμάσαμε τον λαό για τίποτα και σπανίως μιλήσαμε με τη φωνή των αδικημένων και των φιμωμένων. Η καταστροφική ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η παγκοσμιοποίηση που ενέτεινε τη φτώχεια και συρρίκνωσε τους λαούς, τα λαμόγια, οι κουμπάροι, το χρηματιστήριο, το παπαδαριό με τα βατοπαίδια, η siemens, οι σκοτεινές πελατειακές σχέσεις των πολιτικών με τη νέα τάξη των νεόπλουτων, οι μικρο- και μεγαλοκλοπές, τα facebook, η κοινωνική αποχαύνωση, η αθρόα εισροή ταλαιπωρημένων λαθρομεταναστών, μας έφεραν σε μια κρίση δίχως επιστροφή. Ο λαός μας αποκόπηκε πλήρως από τις παραδόσεις του και εκχερσώθηκε εντελώς, όσο εμείς κάναμε τους αποσπασματικούς, συντεχνιακούς και διαχωριστικούς αγώνες μας. Έτσι, δεν προβάλαμε κανένα συλλογικό, εθνικό και κοινωνικό όραμα, παρά μόνο τη διεύρυνση της κατανάλωσης, του ατομικού βολέματος και του συμβιβασμού. Αποσπασματικότητα - μονοθεματικότητα και τελμάτωμα στα συστημικά πλαίσια χαρακτήρισε τη δράση του συνδικαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με κύριους εκφραστές τη ΓΣΕΕ και την ΑΔΕΔΥ. Γι αυτό φθάσαμε σε σημείο που κανείς δεν περιμένει τίποτα πια από μας. Αν συνεχίσουμε έτσι θα καταντήσουμε στημένα ρολάκια σε ένα φθαρμένο σκηνικό όπου θα εκπροσωπούνται μόνο σκιές. Ανάγκη μεγάλη λοιπόν να επαναθεμελιώσουμε τον συνδικαλισμό σε άλλη βάση. Να ξαναθυμηθούμε ξεχασμένες λέξεις όπως τις ζωντανές γενικές συνελεύσεις, σωματεία με νέους ανθρώπους, ενότητα δράσης και αγώνα, ενότητα εργαζομένων, ακηδεμόνευτο κίνημα με δικά του αιτήματα, άμεση καθημερινή παρέμβαση σε όλους τους χώρους δουλειάς. Πρέπει να αφουγκραστούμε και πάλι τη βάση και να είμαστε εκεί κοντά στα νέα αιτήματά της. Να αγκαλιάσουμε επιμέρους αιτήματα και να τα συνδυάσουμε με ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα και διεργασίες σε ένα νέο πρόσταγμα εργατικών κινητοποιήσεων που θα μιλά για δημοκρατία - απελευθέρωση από τη δικτατορία της παγκοσμιοποιημένης αγοράς, τα Μ.Μ.Ε, την εθνική ανεξαρτησία, την κοινωνική δικαιοσύνη πέρα από σύμφωνα σταθερότητας, Ε.Ε. και Δ.Ν.Τ. Και εδώ ακριβώς η Ομοσπονδία μας, η Ομοσπονδία των εργαζομένων μέσα στα καταστήματα κράτησης αφήνει το στίγμα της και διαφοροποιείται ουσιαστικά από το υπόλοιπο σαθρό συνδικαλιστικό κίνημα. Διαχρονικά, αλλά δυστυχώς με ορισμένες καταστροφικές ίσως παύσεις, εμείς παρουσιάζουμε προτάσεις ρεαλιστικές, προτάσεις με όραμα, προτάσεις που τις διεκδικούμε και τις πετυχαίνουμε. Μπορεί όχι άμεσα, αλλά πάντα βρίσκουμε τον τρόπο και τις πετυχαίνουμε. Προτάσεις που συμβάλλουν όχι μόνο στη διεύρυνση και στην κατάκτηση θεσμικών και οικονομικών αξιώσεων, αλλά και προτάσεις που συμβάλλουν στην βελτίωση των συνθηκών κράτησης. Προτάσεις ποιότητας και προτάσεις ευθύβολες. Όχι επιδερμικές και μονοθεματικές. Απέναντι σε δήθεν διάφορα ανοίγματα της κοινωνίας, εμείς αντιπαρατάσσουμε οράματα και ρεαλιστικές προτάσεις. Απέναντι σε υποχθόνιες ψευτοκουλτούρες παρουσιάζουμε προτάσεις εξόδου από την κρίση των ελληνικών φυλακών. Προτάσεις που θα αφήσουν στίγμα και δίνουν μακρά πνοή στο περιβόητο σωφρονιστικό σύστημα. Χρειάζονται όμως ακόμα πολλά. Ο δικός μας κλαδικός συνδικαλισμός έχει και αυτός τα προβλήματά του. Και αν δεν αντιμετωπίσουμε αυτά τα προβλήματα τώρα, θα γιγαντωθούν στο άμεσο μέλλον. Νέοι συνάδελφοι, που άλλοι δεν ενδιαφέρονται για την εργασία τους, άλλοι στρατιωτικοποιούνται λες και πρόκειται για ράμπο, άλλοι είναι λάγνοι της εξουσίας των Διευθυντών και των Αρχιφυλάκων, άλλοι απαξιώνουν την υπηρεσία και το συνδικάτο και άλλοι που απλώς περιφέρονται νωχελικά στις φυλακές και ζητιανεύουν για μια θέση, ένα πόστο, λίγα νυχτερινά και εξαιρέσιμα. Απουσία οραμάτων και όρεξης για δουλειά στους νέους υπαλλήλους της τελευταίας πενταετίας, ως απόρροια συσσωρευμένων, προηγούμενων λαθών. Για όλα αυτά απαιτείται: Αγώνας διαρκής και συνολικός, για ένα συνδικαλισμό ενάντια στο επιχειρούμενο ξεπούλημα της χώρας και στην υποταγή του ελληνικού έθνους. Καταντήσαμε ρετάλια και, τώρα πια, ραγιάδες του Δ.Ν.Τ., του Ευρωπαϊκού Ολοκληρωτισμού, της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, ραγιάδες χωρίς ελπίδα. Οι ανάγκες και τα δικαιώματα που έχουμε ως Έλληνες εργαζόμενοι δεν χωρούν μέσα στη νέα κατοχή της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας, της Αμερικής και της νέας τάξης πραγμάτων. ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΡΑΚΙΤΣΟΣ ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ Ο.Σ.Υ.Ε «Κρατούμενοι που ασκούνται» Vincent Van Gogh Ελαιογραφία σε καμβά, Saint-Remy 1890 Μουσείο Πούσκιν Μόσχας