ΛΕΟΝΣΕΙΟ ΛΤΚΕΙΟ ΝΕΑ ΜΤΡΝΗ ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΣΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟ CELLULART

Transcript

1 ΛΕΟΝΣΕΙΟ ΛΤΚΕΙΟ ΝΕΑ ΜΤΡΝΗ ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΣΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟ CELLULART Η ΣΕΧΝΗ ΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ, Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΗ ΣΕΧΝΗ ΠΩ Η ΑΝΑΚΤΚΛΩΗ ΓΙΝΕΣΑΙ ΣΕΧΝΗ; (Δημιουργία εικαςτικών έργων με υλικά από παλιά κινητά τηλέφωνα και αξεςουάρ) Νέα μφρνη

2

3 Περιεχόμενα Πίνακας Συμμετεχόντων 3 Πρόλογος του Επιβλέποντα καθηγητή..5 Εισαγωγή..10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Αναζητώντας τον ορισμό ης Τέχνης Τι είναι Τέχνη; Σύντομη ιστορική αναδρομή της Τέχνης Μορφές της Τέχνης Η σημασία της Τέχνης για το σύγχρονο άνθρωπο και οι τομείς της ζωής που επηρεάζει Ο ρόλος της Τέχνης Πώς η Τέχνη επηρεάζει την επικοινωνία (και την κοινωνία Συμπεράσματα.35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Αναζητώντας τον ορισμό της Επικοινωνίας Τι είναι η Επικοινωνία; Ιστορική εξέλιξη της Επικοινωνίας Με ποια μέσα επικοινωνεί ο άνθρωπος και πώς εξελίχθηκαν αυτά; Γιατί ο άνθρωπος έχει ανάγκη την επικοινωνία; Βιωματικό Εργαστήριο Επικοινωνιακής Δεξιότητας στην τάξη Οι συνέπειες του κινητού ως μέσου επικοινωνίας (Επιπτώσεις λόγω κατάχρησης Συμπεράσματα 55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Αναζητώντας την έννοια της Ανακύκλωσης Η έννοια της Ανακύκλωσης Γιατί πρέπει να ανακυκλώνουμε τα Κινητά Τηλέφωνα; Πού καταλήγουν τα Κινητά Τηλέφωνα αφού πεταχτούν; Μπορούμε να προσφέρουμε μια νέα ζωή στα παλιά κινητά; Σε τι μπορεί να χρησιμεύσει ένα παλιό κινητό; Προγράμματα Ανακύκλωσης Κινητών Τηλεφώνων, μπαταριών και αξεσουάρ από Εταιρείες Κινητής Τηλεφωνίας.65 1

4 3.6 Πώς ένα παλιό Κινητό μπορεί να συσχετιστεί με την Τέχνη; Συμπεράσματα 68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ερευνώντας την έννοια της Cellulart Τι είναι η «Cellulart» και τι προσφέρει; Τι μηνύματα θα μπορούσε να δώσει αυτή η μορφή τέχνης; Υπάρχουν Καλλιτέχνες που ασχολούνται μ αυτή τη μορφή τέχνης; Η Καινοτομία στην Τέχνη Εναλλακτικά Υλικά στη βοήθεια της Τέχνης Δημιουργία Εικαστικών Έργων από διάφορα Υλικά Ανακύκλωσης ART APPLICATIONS Εφαρμογές Τέχνης για Κινητά Τηλέφωνα Συμπεράσματα 90 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η Cellulart στην πράξη (Παρουσιάζοντας τις Εικαστικές μας Δημιουργίες).91 ΟΜΑΔΑ «ARTIFY».92 ΟΜΑΔΑ «THE REVOLVERS» 96 ΟΜΑΔΑ «THE CELLULART EXPERIENCE» 98 ΟΜΑΔΑ «THE TECHNO CELLS»..100 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.105 2

5 Συμμετέχοντες μαθητές και μαθήτριες 1 ΑΡΒΑΝΙΤΗ ΑΛΙΚΗ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ 4Α 2 ΒΑΡΣΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4Α 3 ΔΑΣΟΥΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4Α 4 ΔΗΜΑΚΗ ΔΑΝΑΗ 4Α 5 ΔΡΟΥΓΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ 4Α 6 ΖΕΡΒΑ ΚΑΡΟΛΙΝΑ - ΠΗΝΕΛΟΠΗ 4Β 7 ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΑΡΓΥΡΙΟΣ 4Β 8 ΚΑΛΛΙΟΝΤΖΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ 4Β 9 ΚΑΝΝΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ - ΒΕΝΕΤΙΑ 4Β 10 ΚΑΡΑΔΗΜΑ ΣΤΑΥΡΙΑΝΝΑ 4Β 11 ΚΕΡΑΜΙΔΑΣ ΧΑΡΗΣ 4Β 12 ΚΟΥΤΣΟΥΜΠΑ - ΣΑΝΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ - ΜΙΚΑΕΛΛΑ 4Γ 13 ΚΩΣΤΑΚΟΥ ΑΝΝΑ 4Γ 14 ΛΑΜΠΡΙΝΟΠΟΥΛΟΥ ΝΑΥΣΙΚΑ 4Γ 15 ΜΠΑΪΜΠΑ ΝΑΝΤΙΑ 4Δ 16 ΜΠΟΜΠΟΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ 4Δ 17 ΜΠΡΑΪΜΝΙΩΤΗΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ 4Ε 18 ΟΥΡΑΪΛΙΔΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ 4Δ 19 ΡΟΥΣΣΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ 4Ε 20 ΣΑΚΚΟΥΛΑ ΛΗΔΑ 4Ε 21 ΣΚΑΛΤΣΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ 4Ε 22 ΣΟΥΒΕΡΜΕΖΟΓΛΟΥ ΟΛΓΑ 4Ε 23 ΧΑΛΚΙΔΟΥ ΑΝΤΑ 4Ε 24 ΧΑΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ 4Ε Επιβλέπων Καθηγητής Παντελής Ζούρας, ΠΕ1 3

6 4

7 Πρόλογος (του επιβλέποντα καθηγητή) Οι Ερευνητικές Εργασίες στο Λύκειο είναι μια καινοτόμα διαδικασία που πολύ πρόσφατα εντάχθηκε στο ωρολόγιο πρόγραμμα των ελληνικών σχολείων. Είναι μια σχολική δραστηριότητα αποδεσμευμένη από το παραδοσιακό σχολικό εγχειρίδιο που χρησιμοποιεί ως «εργαλεία» το διαδίκτυο, πληθώρα βιβλιογραφίας (έντυπης και ηλεκτρονικής), τη δημιουργικότητα των μαθητών και των διδασκόντων και πολλά άλλα, ανάλογα με το προς επεξεργασία θέμα. Τα επιστημονικά πεδία των Ερευνητικών Εργασιών, που καλούνται να επιλέξουν οι μαθητές, είναι τέσσερα: 1. Ανθρωπιστικές Επιστήμες 2. Τέχνη και Πολιτισμός 3. Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 4. Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες και Τεχνολογία. Για το σχολικό έτος ανέλαβα ως επιβλέπων καθηγητής το επιστημονικό πεδίο «Τέχνη και Πολιτισμός» για την Α τάξη του Λυκείου και προσπάθησα να προτείνω ένα θέμα που να εμπερικλείει όσο το δυνατό περισσότερα επιστημονικά πεδία, κάτι που άλλωστε ήταν και οδηγία του Υπουργείου Παιδείας. Έτσι λοιπόν το θέμα στο οποίο καταλήξαμε και που έπρεπε να ερευνήσουμε είχε να κάνει με τη δυαδική σχέση τέχνης κι επικοινωνίας. Συγκεκριμένα το θέμα μας αφορούσε στην τελική δημιουργία (από τους μαθητές και τις μαθήτριες που συμμετείχαν) στο Project εικαστικών έργων με υλικά από παλιά κινητά τηλέφωνα και αξεσουάρ. Μάλιστα για το σκοπό αυτό δημιουργήσαμε και μια νέα λέξη στο αγγλικό λεξιλόγιο: Τη λέξη CELLULART (συνδυασμός της λέξης Cellular και της λέξης Art ). Στη συνέχεια προσθέσαμε και μια επέκταση για να γίνει λίγο πιο κατανοητό αυτό που επρόκειτο να ερευνήσουμε και να επεξεργαστούμε: Ο τίτλος «Η τέχνη της επικοινωνίας, η επικοινωνία της τέχνης». Ήταν πραγματικά ένα θέμα αρκετά δύσκολο και με ελάχιστη βιβλιογραφία που παράλληλα όμως ήταν και μεγάλη πρόκληση για πολλούς λόγους: 1. Άγγιζε όλα τα επιστημονικά πεδία 5

8 Τις ανθρωπιστικές επιστήμες λόγω της ιστορικής και κοινωνιολογικής έρευνας. 2. Το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη λόγω της ανακύκλωσης των κινητών τηλεφώνων αλλά και της ευαισθητοποίησης όλης της σχολικής κοινότητας και της ευρύτερης κοινωνίας πάνω στο πολύ σημαντικό αυτό θέμα. 3. Τα Μαθηματικά, τις Φυσικές Επιστήμες και την Τεχνολογία λόγω του επιμέρους θέματος της επικοινωνίας αλλά και της τεχνολογίας των μέσων επικοινωνίας και ιδιαίτερα των κινητών τηλεφώνων. 4. Τέλος με την Τέχνη και τον Πολιτισμό λόγω του κεντρικού θέματος της Εργασίας αλλά και των τεχνημάτων που επρόκειτο να δημιουργήσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες. Παρόλες λοιπόν τις αντικειμενικές δυσκολίες που προέκυπταν από την πρωτοτυπία του θέματος, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε μετατρέποντας τα εμπόδια σε θετικά στοιχεία που θα μας οδηγούσαν σε κάτι πολύ καινοτόμο και μοναδικό για τα σχολικά δεδομένα. Αφού λοιπόν ορίσαμε και πλαισιώσαμε τον τίτλο της Ερευνητικής μας Εργασίας, στη συνέχεια προχωρήσαμε στη δημιουργία ομάδων έρευνας. Το Project δεν είναι ένα μάθημα ατομικής γνώσης. Είναι μια διαδικασία που στηρίζεται στην ομαδοσυνεργατική δουλειά και σαν στόχο έχει την μύηση των μαθητών και μαθητριών σ αυτήν. Το τμήμα «Τέχνη και Πολιτισμός» αποτελούταν από 24 μαθητές και μαθήτριες που χωρίστηκαν σε τέσσερις (4) ομάδες των έξι (6) ατόμων. Για την καλύτερη και πιο πρακτική αναγνωρισιμότητα των ομάδων ζητήθηκε να δοθεί ένα όνομα σε καθεμιά και δημιουργηθεί μια αφίσα που να την χαρακτηρίζει. Οι ομάδες που σχηματίστηκαν ήταν οι παρακάτω: 1. ARTIFY (Βάρσος Ι., Δρούγκα Ε., Καλλιοντζή Π., Καννά Κ., Καραδήμα Στ., Μπραϊμνιώτης Σ.) 6

9 2. TECNO CELLS (Αρβανίτη Α., Δασουράς Ι., Κεραμιδάς Χ., Κουτσούμπα-Σάντος Κ., Ουραϊλίδου Δ., Χαλκίδου Α.) 3. THE CELLULART EXPERIENCE (Θεοδώρου Α., Κωστάκου Ά., Ρουσσίδης Ν., Σακκούλα Λ., Σουβερμέζογλου Ο., Χανός Κ.) 4. THE REVOLVERS (Δημάκη Δ., Ζέρβα Κ., Λαμπρινοπούλου Ν., Μπαϊμπά Ν., Μπομπόλου Λ., Σκαλτσά Χ.) 7

10 Μετά το χωρισμό σε ομάδες και την ονομασία αυτών ξεκινήσαμε την επεξεργασία του θέματος και τη δημιουργία του εννοιολογικού χάρτη με τα επιμέρους θέματα και υποερωτήματα που θα έπρεπε οι ομάδες να ερευνήσουν και χρησιμοποιώντας την κατάλληλη βιβλιογραφία να συγγράψουν. Ο εννοιολογικός χάρτης της Ερευνητικής μας Εργασίας δημιουργήθηκε από τις ομάδες που σκέφτονταν τα σχετικά υποερωτήματα και τα συμπλήρωναν σε κάθε επιμέρους θέμα. Η εργασία μας άρχισε να παίρνει την παρακάτω μορφή: Ορισμός της επικοινωνίας Μορφές τρόποι επικοινωνίας Ιστορική εξέλιξη της επικοινωνίας. Η επικοινωνία ως τέχνη. Επίδραση του τηλεφώνου στη σύγχρονη κοινωνία. Επίδραση του κινητού τηλεφώνου στη ζωή των εφήβων. Επιπτώσεις του κινητού τηλεφώνου στο περιβάλλον. Ορισμός της Τέχνης. Ιστορική εξέλιξη της τέχνης (σύντομη) Μορφές της τέχνης. Σύγχρονες μορφές τέχνης και τρόποι εικαστικής έκφρασης. Η καινοτομία στην τέχνη. Εναλλακτικά υλικά στη δημιουργία εικαστικών έργων. Επίδραση της τέχνης στον άνθρωπο. Η τέχνη ως μέσο επικοινωνίας. Η σημασία της ανακύκλωσης στη ζωή μας. Η σημασία της ανακύκλωσης των κινητών τηλεφώνων. Πώς μπορούμε το παλιό να το κάνουμε καινούργιο; Η καινοτομία στην ανακύκλωση. Κοιτάμε με τόλμη το μέλλον. Σύζευξη των επιμέρους εννοιών και προσανατολισμός στο κεντρικό θέμα Cellurart: Δημιουργία Εικαστικών έργων με υλικά από παλιά κινητά τηλέφωνα και αξεσουάρ Υπάρχουν καλλιτέχνες που έχουν χρησιμοποιήσει τέτοια υλικά; Η καινοτομία στις εικαστικές δημιουργίες. Τι θέλουμε να πετύχουμε με τα έργα αυτά; (Προβληματισμός, ευαισθητοποίηση, ανάπτυξη της καλαισθησίας κ.λπ). Οι ιδέες μας οι προτάσεις μας. 8

11 Αμέσως μετά τη δημιουργία του εννοιολογικού χάρτη οι ομάδες προχώρησαν στην έρευνα και την επεξεργασία των θεμάτων που αναλάμβαναν. Όλες οι ομάδες ερεύνησαν κι επεξεργάστηκαν κυκλικά τα υποερωτήματα κάθε κεφαλαίου της ερευνητικής εργασίας, κάτι που δυσκόλεψε τη σύνθεσή της. Με τον τρόπο όμως αυτό οι μαθητές και οι μαθήτριες που συμμετείχαν στο project μοιράστηκαν την έρευνα και γνώρισαν σφαιρικά το θέμα. Κατά τη διάρκεια της Ερευνητικής Εργασίας ζητήσαμε τη βοήθεια της Vodafone που μας στήριξε τόσο με βιβλιογραφικές πηγές όσο και στο θέμα της ανακύκλωσης των κινητών τηλεφώνων παραχωρώντας μας ειδικούς κάδους ανακύκλωσης και σχετικό πληροφοριακό υλικό. Επίσης έγιναν βιωματικά εργαστήρια μέσα στην τάξη, προέκυψε υλικό μετά από εργασία ανά ομάδες σε συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υλικό και φύλλα εργασίας και δημιουργήθηκαν τεχνήματα (εικαστικά έργα) με τη χρήση παλιών κινητών τηλεφώνων που συγκεντρώσαμε προς ανακύκλωση. Σε γενικές γραμμές οι μαθητές και οι μαθήτριες που συμμετείχαν στο Project αυτό έμαθαν, προβληματίστηκαν, ευαισθητοποιήθηκαν, πρότειναν, δημιούργησαν και διασκέδασαν εκπληρώνοντας κατά το μέγιστο δυνατό τους στόχους της Ερευνητικής Εργασίας. 9

12 Εισαγωγή Η Ερευνητική μας Εργασία CELLULART, όπως την ονομάσαμε, προέκυψε μετά από τη διαπίστωση πως το κινητό τηλέφωνο χρησιμοποιείται μαζικά από τους εφήβους μέσα από το πλήθος των λειτουργιών του. Η υπερπαραγωγή όμως των κινητών καθώς και η τάση να τα αλλάζουμε σε μικρό χρονικό διάστημα, προσπαθώντας να προλάβουμε την τεχνολογία που καλπάζει, δημιουργεί αρκετά οικολογικά προβλήματα με τη συσσώρευση πολλών συσκευών και αξεσουάρ τους, που πετιούνται χωρίς να συλλογιστούμε τις συνέπειες στο περιβάλλον. Με την Εργασία μας αυτή επιθυμούμε να ευαισθητοποιήσουμε τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές μας, τις οικογένειές τους, τους καθηγητές και τις καθηγήτριές μας καθώς και την ευρύτερη κοινωνία στο θέμα της ανακύκλωσης των κινητών τηλεφώνων και των αξεσουάρ τους, προτείνοντας μάλιστα και κάτι ιδιαίτερα καινοτόμο: τη δημιουργία εικαστικών έργων με υλικά τα προς ανακύκλωση κινητά τηλέφωνα. Το βασικό επιστημονικό πεδίο της Εργασίας μας είναι το «Τέχνη και Πολιτισμός». Σαφώς όμως το project αυτό σχετίζεται και με τα υπόλοιπα επιστημονικά πεδία των Ερευνητικών Εργασιών. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα και μέσα από τη δομή της εργασίας μας η οποία διαμορφώθηκε ως εξής: Στο πρώτο κεφάλαιο προσπαθήσαμε να αναζητήσουμε έναν ορισμό για την τέχνη μέσα από τις διάφορες μορφές που παρουσιάζεται ανά τους αιώνες. Ασχοληθήκαμε με το θέμα από αρκετές διαφορετικές οπτικές γωνίες, ιδιαίτερα όσον αφορά την επίδραση της τέχνης στο σύγχρονο άνθρωπο αλλά και στους ανθρώπους κάθε εποχής. Στο δεύτερο κεφάλαιο ασχοληθήκαμε με την έννοια της Επικοινωνίας. Μια έννοια πολύ σημαντική για τη ζωή του ανθρώπου διότι είναι συνδεδεμένη με τον ίδιο τον άνθρωπο αφού είναι ένα κοινωνικό ον κι είναι αναγκαίο να ανταλλάσσει ιδέες και συναισθήματα με τους άλλους ανθρώπους. Στο τρίτο κεφάλαιο ερευνήσαμε το που σχετίζεται με την ανακύκλωση και ιδιαίτερα με την ανακύκλωση των κινητών τηλεφώνων. 10

13 Στο τέταρτο κεφάλαιο επιχειρήσαμε σύζευξουμε τις επιμέρους εννοιες «ανακύκλωση», «τέχνη» και «επικοινωνία κινητό τηλέφωνο» μέσα από τη καλλιτεχνική κατασκευή εικαστικών έργων και να αποδείξουμε την πρωτοτυπία και τα καινοτόμα στοιχεία της Ερευνητικής μας Εργασίας. Τέλος στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζουμε τα έργα που δημιουργήσαμε και εξηγούμε όσα θέλουμε να εκφράσουμε μέσα από αυτά. Υ.Γ. (Θα μπορούσε να είναι και επίλογος ) Τέχνη, πολιτισμός και επικοινωνία οι τρείς αρχές που συνθέτουν την πρόοδο και την εξέλιξη του ανθρώπου. Στο τέλος του περασμένου έτους όταν μοιράστηκαν στους μαθητές οι ανακοινώσεις περί θεμάτων ερευνητικής εργασίας η πρώτη θεματική έννοια που έλκυε περισσότερο ήταν αυτή της τέχνης παρόλο που τα άλλα θέματα φάνταζαν ενδιαφέροντα και ευτυχώς ήταν η καλύτερη επιλογή Η εργασία από τα πρώτα κιόλας μαθήματα ήταν οργανωμένη και ενδιαφέρουσα καθώς σπεύδαμε να καλύψουμε τις πτυχές της τέχνης και της επικοινωνίας από παρελθόν σε μέλλον και από τεχνολογία σε πίνακα και πινέλα. Ξαφνικά εισήλθε και το δημιουργικό κομμάτι σαν σπίθα να ανάψει την διάθεση και το ενδιαφέρον μας. Πραγματικά η συνύφανση δημιουργίας και έρευνας έκανε περιβάλλον ιδανικό για να εργαστούμε. Σιγά σιγά με αργά και σταθερά βήματα το ερευνητικό κομμάτι έφτασε στο τέλος και η δημιουργία τεχνημάτων μπήκε στο προσκήνιο, το μάθημα έγινε μια ευκαιρία για την προαγωγή της ψυχικής υγείας όλων των συμμετεχόντων στο συγκεκριμένο σχέδιο εργασίας. Όταν πιάνεις στα χέρια σου το πινέλο έστω για να σχεδιάσεις το παραμικρό ξεφεύγεις από την ωμή πραγματικότητα και αφήνεσαι να δημιουργήσεις στους δικούς σου ρυθμούς χωρίς να λογαριάζεις τόπο και χρόνο. Μα το κουδούνι του σχολείου χτυπά και ευθείς απότομα η ρουτίνα μας αντικρίζει και αφήνουμε τις εργασίες για την επόμενη βδομάδα. Mα όλα αυτά τελείωσαν και οι Τετάρτες πια είναι αδειανές. Ραντεβού του χρόνου με νέες ιδέες και νέες δημιουργίες! 11

14 12

15 Κεφάλαιο 1 Αναζητώντας τον ορισμό της Τέχνης

16 Στο πρώτο αυτό κεφάλαιο της Ερευνητικής μας Εργασίας θα προσπαθήσουμε να αναζητήσουμε έναν ορισμό για την τέχνη μέσα από τις διαφορετικές μορφές που παρουσιάζεται ανά τους αιώνες. Θα μας απασχολήσει το θέμα από αρκετές διαφορετικές οπτικές γωνίες, ιδιαίτερα όσον αφορά την επίδραση της τέχνης στο σύγχρονο άνθρωπο αλλά και στους ανθρώπους κάθε εποχής. Συγκεκριμένα τα ερωτήματα με τα οποία θα ασχοληθούμε είναι: Τι είναι Τέχνη; Σύντομη ιστορική αναδρομή της Τέχνης. Μορφές της Τέχνης. Η σημασία της Τέχνης για το σύγχρονο άνθρωπο και οι τομείς της ζωής που επηρεάζει. Ο ρόλος της Τέχνης. Πώς η τέχνη επηρεάζει την επικοινωνία και την κοινωνία; Συμπεράσματα. 1.1 Τι είναι Τέχνη; Τέχνη είναι τα πάντα γύρω μας, τέχνη μπορεί να είναι οτιδήποτε βλέπουμε, αισθανόμαστε μυρίζουμε, αγγίζουμε, νιώθουμε, αγαπάμε Επίσης η τέχνη μπορεί να συνδυάζεται με την έννοια της αισθητικής η όποια προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη αίσθησης και είναι η τέχνη της αίσθησης και της αντίληψης. Ποιο συγκεκριμένα η τέχνη είχε ξεκινήσει να αναπτύσσεται από την προϊστορία, όμως από τον Πλάτωνα ( π.χ.) και μετά, πολλοί φιλόσοφοι έχουν προτείνει θεωρίες για την τέχνη και την αισθητική οι οποίες δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ούτε σωστές μα ούτε λάθος λόγο της πολυπλοκότητας της έννοιας «τέχνη». Επίσης πολύ άνθρωποι μετά τον Πλάτωνα προσπάθησαν να αναπτύξουν την τέχνη και να την συνδυάσουν με άλλες έννοιες όπως ο σκωτσέζος φιλόσοφος David Hume το ( ) χρησιμοποιούσε τον όρο καλαισθησία την έννοια μιας εξευγενισμένης ικανότητας να αντιλαμβάνεται κανείς την ποιότητα ενός έργου τέχνης και ο Immanuel Kant ( ) είπε ότι η αισθητική βιώνεται ως εμπειρία όταν ένα αισθησιακό αντικείμενο διεγείρει τα συναισθήματα, τη διάνοια και τη φαντασία μας. Τέχνη είναι μια πραγματικότητα που συνθέτει ο δημιουργός με στοιχεία που δανείζεται από το περιβάλλον και τη φύση, τα οποία βέβαια μορφοποιεί και διαπλάθει. 14

17 Είναι το ισχυρό μέσο που μας βοηθάει να γνωρίζουμε τον κόσμο. Εκφράζει την ευαισθητοποίηση της ύπαρξης, τα μηνύματα της ανθρώπινης ψυχής, όταν αυτή συγκινείται, αναζητά, βιώνει, απελπίζεται. Είναι η υπέρβαση του χρόνου. Η τέχνη υπάρχει πριν από τη λογική ικανότητα, τη δημιουργία του πολιτισμού και την έννοια του Θεού. Για την τέχνη, το περιεχόμενο και τους σκοπούς της ειπώθηκαν πολλά στο πέρασμα των αιώνων. Άλλοι τη θεωρούσαν τρόπο έκφρασης και αποδέσμευσης του αρχέγονου φόβου για το άγνωστο της φύσης. Για άλλους ήταν η έκφραση του θρησκευτικού συναισθήματος. Την ονόμασαν μίμηση, απεικόνιση της φύσης, είδος γλώσσας και επικοινωνίας, μέσο έκφρασης συναισθημάτων και ιδεών. Την ταύτισαν με το όνειρο και τη μέθη, τη θεώρησαν δημιούργημα της ανεξάντλητης και σκοτεινής φαντασίας, τη σύγκριναν με παιχνίδι τέρψης και ηδονής. Τέχνη σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς καιρούς από διαφορετικούς ανθρώπους και εκφράζει τα ανέκφραστα συναισθήματα και εμπειρίες, είναι επίσης μια έξυπνη διαμαρτυρία και έχει ατέλειωτες ερμηνείες. «Το σύνολο της ανθρώπινης δημιουργίας με βάση την πνευματική κατανόηση, επεξεργασία και ανάπλαση, κοινών εμπειριών της καθημερινής ζωής σε σχέση με το κοινωνικό, ιστορικό, πολιτισμικό και γεωγραφικό πλαίσιο στο οποίο διέπονται, ονομάζεται τέχνη» (en.wikipedia.gr/wiki/τέχνη). Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι, η τέχνη αποτελεί το λίκνο του πολιτισμού, που μέσα από αυτό σκιαγραφείται η δημιουργικότητα και το ελεύθερο φρόνημα του ανθρώπου. Επιπροσθέτως, ο ζωγράφος Δημήτρης Μυταράς στο κείμενό του περί τέχνης τονίζει πως η τέχνη ταυτίζεται με την άδολη και ανυστερόβουλη αγάπη και τον έρωτα. Επίσης, την αντιμετωπίζει ως μια ιδέα, ένα ορόσημο και λύτρωση. Η τέχνη λοιπόν, απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους και δεν διακατέχεται από στυγνές προκαταλήψεις και στερεότυπα. Είναι μια μορφή έκφρασης, ανάπαυσης, ηρεμίας και ένα προνόμιο απομάκρυνσης από την καθημερινή ρουτίνα της ζωής διατηρώντας ταυτόχρονα την μοναδικότητα και τον κοινωνικό και συναισθηματικό χαρακτήρα της. Τέχνη δεν είναι απλά μία επιστημονική θεωρεία άλλα αποτελεί διέξοδο του ανθρώπου, τρόπο έκφρασης συναισθημάτων, προσπάθεια αποτύπωσης των αισθήσεων, μέσο μόρφωσης και καλλιέργειας πνεύματος. Βέβαια, τον όρο τέχνη θα μπορούσαμε να τον διατυπώσουμε και ως ξεχείλισμα μιας 15

18 πληρότητας, πρωτοπορία, καινοτομία αλλά και ερέθισμα. Ταυτόχρονα, είναι η ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων είναι κάτι που μας εκπλήσσει μας συγκινεί και παράλληλα, αναζωπυρώνει το πνεύμα και την αισθητικότητα και την αισθαντικότητα μας Εάν η τέχνη λοιπόν είναι μια άμαξα ελευθερίας τότε έχει για ινία το πνεύμα και για άλογα την ψυχή και το συναίσθημα. Η τέχνη δεν επιβάλλεται ούτε μαθαίνεται αλλά καλλιεργείται. Επιπλέον, ως επιστέγασμα, είναι μια αχανής έρημος χρωμάτων και συναισθημάτων. Εν κατακλείδι, η τέχνη δεν περιορίζεται σε έναν απλό ορισμό, είναι τρόπος ζωής. Η τέχνη δεν ορίζεται αλλά ερμηνεύεται. Για πολλές μεγάλες προσωπικότητες ερμηνεύεται ως εξής: Για τον Πλάτωνα η τέχνη είναι πνευματική ηδονή Για τον Όσκαρ Γουάιλντ τέχνη είναι η έξυπνη διαμαρτυρία μας και η γενναία απόπειρά μας να βάλουμε την φύση στην θέση της. 1 Για τον Σαγκάλ τέχνη είναι η αδιάκοπη προσπάθεια να συναγωνιστούμε την ομορφιά των λουλουδιών, χωρίς ποτέ να το κατορθώνουμε. Τέλος, ως επιστέγασμα, είναι μια αχανής έρημος χρωμάτων και συναισθημάτων! Ίσως τελικά κανείς να μην μπορεί να δώσει την ακριβή έννοια της τέχνης, αφού πρόκειται για κάτι μη χειροπιαστό αλλά κάτι που στην ουσία διεγείρει τα συναισθήματα των ανθρώπων και εξάπτει την φαντασία. Η Τέχνη αποτελεί από μόνη της ένα κόσμο μοναδικό και ανεπανάληπτο 2. 3 Επιπλέον σύμφωνα με τον γνωστό σοφιστή Πλάτωνα η τέχνη χωρίζεται στη κτητική τέχνη η οποία αναπαράγει ό,τι υπάρχει στη φύση και σε αυτήν η οποία παράγει ό,τι λείπει από τη αυτήν. 1.2 Σύντομη Ιστορική αναδρομή της τέχνης Η τέχνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή του ανθρώπου. Ο πρωτόγονος άνθρωπος ζωγράφιζε στα σπήλαια και στους βράχους τις καθημερινές εμπειρίες του, τα θρησκευτικά του συναισθήματα. Τα πρώτα καλλιτεχνικά δημιουργήματα του ανθρώπου ήταν καλοφτιαγμένα εργαλεία εργασίας. Τα σκαλιστά σχέδια ζώων, οι χοροί και τα τραγούδια μιας φυλής είχαν τις ρίζες τους στην εργασία και απέβλεπαν στην ικανοποίηση δικών της απαιτήσεων, στην προσέλκυση δηλαδή της 1 Βικιφθέγματα/Τέχνη 2 ART mag 4/11/012 16

19 λείας ή στην καλλιέργεια του αισθήματος της ασφάλειας και της δύναμης του ατόμου ή της φυλής. Στην κλασσική Ελλάδα η τέχνη δεν είχε ως σκοπό μόνο την έκφραση του ωραίου, αλλά στόχευε στην ηθικοποίηση του ατόμου. Στο Μεσαίωνα η τέχνη έδινε προτεραιότητα στην έκφραση του ωραίου και την αποκαλούσαν «χαρούμενη επιστήμη». Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από τον πληθωρισμό σε καλλιτεχνικά ρεύματα και η τέχνη εκφράζει έντονο υποκειμενισμό και προσωπικά βιώματα. Μερικές από τις θεωρίες προέλευσης της τέχνης είναι οι παρακάτω: 1. Έκφραση θρησκευτικού συναισθήματος 2. Μαγεία και συναφείς τελετουργίες 3. Μέσο απεικόνισης της φύσης και των πραγμάτων 4. Μέσο επικοινωνίας και έκφρασης για να νικηθεί η μοναξιά 5. Μέσο τέρψης και φυγής από την πραγματικότητα 6. Εξασφαλίζεται η ενότητα και η συνοχή της κοινής συνείδησης και εκφράζεται η ιδεολογία της κοινωνίας 1.3 Μορφές της Τέχνης Για να δημιουργήσει και για να χαρακτηρίσει κάποιος ένα τέχνημα θα το προσεγγίσει με τρεις τρόπους. Τον ρεαλιστικό, τον αντικειμενικό και τον σχετικισμό σύμφωνα με τον Richard Wollheim 4. Επομένως, τέχνη μπορεί να χαρακτηριστεί το οποιοδήποτε πράγμα που αξιοποιείται ως «διακοσμητικό στοιχείο» και όχι για την λεγόμενη «μαζική παραγωγή». Οι πιο διαδεδομένες μορφές τέχνης που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας είναι οι εξής: μουσική, ζωγραφική, μαγειρική, αγγειοπλαστική, γλυπτική, χορός, φωτογραφία, λυρικό θέατρο, θέατρο σκιών και του δρόμου, ποίηση, παντομίμα, αρχιτεκτονική, κινηματογράφος, λογοτεχνία και κόμικς. Ωστόσο, τέχνη δεν αποτελούν μόνο αυτά, αλλά ο οποιοσδήποτε τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος θα εκφράσει τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες και τον εσωτερικό του κόσμο. Δηλαδή, είτε με μία μπάλα που θα κρεμάσει στο δωμάτιό 4 Richard Wollheim the public interest, Τέχνη διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο (27/10/12) 17

20 του, δείχνοντας μια δραστηριότητα που του αρέσει, είτε με μια ζωγραφιά που θα χαρίσει στους γονείς του, εκφράζοντας την αγάπη του. Η τέχνη κυριαρχεί στη ζωή μας. Αυτό το παρατηρούμε από το ηλιοβασίλεμα, την ποικιλομορφία των κυμάτων της θάλασσας, τα λουλούδια που ανθίζουν, τη σιωπή, το χαμόγελο των ανθρώπων!!! Εκτός από τις προαναφερθείσες μορφές τέχνης, υπάρχουν μυριάδων μορφών που καθιστούν το φάσμα που περικλείει την έννοια της τέχνης τεράστιο. Ειδικότερα, ο κάθε άνθρωπος εκφράζει, ερμηνεύει και δίνει το δικό του καλούπι στη τέχνη με διαφορετικό και ξεχωριστό τρόπο. «Η τέχνη δεν είναι σκοπός, είναι πάθος». Η τέχνη σήμερα εμφανίζεται πολλές και διαφορετικές μορφές. Χωρίζεται στις καλές τέχνες: ζωγραφική, γλυπτική, ποίηση, μουσική, χορός, κινηματογράφος (χαρακτηρίζεται ως έβδομη τέχνη) και στις οπτικοακουστικές τέχνες: θέατρο, όπερα, λογοτεχνία, χαρακτική, φωτογραφία η αλλιώς όγδοη τέχνη και κόμικς (η λεγόμενη ένατη τέχνη) 5. Συνοψίζοντας θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μορφές τέχνης χωρίζονται σε: α) Καλές Τέχνες (υπηρετούν το ωραίο): 1. εικαστικές (αρχιτεκτονική, πλαστική, ζωγραφική) 2. τονικές (ποίηση, μουσική) 3. κινητικές (χορός, θέατρο) β) Μικρές ή εφαρμοσμένες τέχνες (υπηρετούν κυρίως πρακτικούς σκοπούς): αγγειοπλαστική, αργυροχρυσοχοΐα, φωτογραφία γ) Λόγια τέχνη από καλλιτέχνες διανοούμενους δ) Λαϊκή τέχνη από ανώνυμο πλήθος καλλιτεχνών Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας τα περιγράμματα της κάθε μορφής τέχνης δεν είναι αυστηρά, αφού οι διαφορετικές μορφές τέχνης διαπλέκονται συχνά μεταξύ τους δημιουργώντας τα μεικτά θεάματα (πχ. Ποίηση και θέατρο μαζί, χορός και μουσική, εικαστικά και κινηματογράφος κλπ). Επίσης η νέα τεχνολογία έχει δώσει πολλές πρωτοποριακές δυνατότητες καλλιτεχνικής δημιουργίας, αφού τα νέα μέσα χρησιμοποιούνται πλέον ευρύτατα σε όλες τις παραδοσιακές μορφές τέχνης

21 Κάθε εποχή και κάθε κοινωνία έχει αναδείξει διαφορετικές μορφές τέχνης για παράδειγμα είναι γνωστή η σπουδαιότητα της γλυπτικής στην αρχαία Ελλάδα, όπως είναι γνωστή η σπουδαιότητα του κινηματόγραφου στον 20 ο αιώνα στον οποίο και δημιουργήθηκε. Ανεξάρτητα από το είδος που ενέπνευσε η κάθε διαφορετική χρονική περίοδος η τέχνη ως αξία και ως κοινωνική ανάγκη ήταν απαραίτητη σε όλες τις κοινωνίες και όλες τις εποχές. Επιπρόσθετα, Επειδή η τέχνη έχει πνευματική υπόσταση και γεννά ποικίλα συναισθήματα(από φόβο και θλίψη μέχρι χαρά και αισιοδοξία) έχει βοηθήσει τον σύγχρονο άνθρωπο να ξεφύγει από ένα μοναχικό βίο, να ανταλλάσει προσωπικά βιώματα και έτσι να καταφέρει να αναδείξει την δημιουργικότητα και το ταλέντο του. Με λίγα λόγια ίσως η τέχνη είναι ο καθρέφτης της ανθρώπινης ψυχής! 1.4 Η σημασία της Τέχνης για το σύγχρονο άνθρωπο και οι τομείς της ζωής που επηρεάζει Η Τέχνη και ο άνθρωπος στη σύγχρονη εποχή μας αντιμετωπίζονται ως ταυτόσημες και αλληλένδετες έννοιες. Ο άνθρωπος για να αντιμετωπίσει την δυσχερή καθημερινότητά του χρειάζεται την τέχνη και από την άλλη για να υπάρξει η τέχνη απαιτείται ανθρώπινη παρέμβαση. Μέσα από την τέχνη ο άνθρωπος δρα, αντιδρά, κοινωνικοποιείται, διευρύνει τους ορίζοντές του και αφυπνίζει αισθήματα δημιουργικότητας, αισθητικής και καλλιέργειας. Συμπληρωματικά, αντιμετωπίζει την πνευματική ένδεια, απελευθερώνεται, προβληματίζεται, ονειροπολεί, ανασυγκροτεί τον ψυχικό του κόσμο και διακατέχεται από πληθώρα ποικιλία συναισθημάτων μέσα σε μια ευχάριστη ατμόσφαιρα. Ακόμη μέσω της τέχνης, ο άνθρωπος αναπτύσσει την ομόνοια, την ευνομία, την ισότητα, την συνεργασία και την αγάπη. Eπίσης, η τέχνη μας παρουσιάζει έναν άλλο κόσμο μια σκοπιά, μια κοσμοαντίληψη όπου εμείς δεν είχαμε διανοηθεί. Η τέχνη μας συγκινεί με αποτέλεσμα να συναναστρεφόμαστε και να γνωρίζουμε καλύτερα ο ένας τον άλλον6. Όσο καλύτερα ένα άτομο γνωρίζει τέχνη τόσο πιο πολιτισμένο είναι. Επιπλέον, η τέχνη λυτρώνει τον άνθρωπο από τον υλισμό και του προσφέρει διαφυγή από την πραγματικότητα, που τόσο τον βαραίνει αφού μέσω της τέχνης όχι 6 Μαρία Λαμπροπούλου /filosofikos-kodikas.gr 19

22 μόνο ο χώρος γεμίζει χρώμα, εικόνα, ήχο, αλλά και ο άνθρωπος εμπλουτίζεται ψυχολογικά. Η τέχνη ενισχύει την δημιουργικότητα του ανθρώπου και τον παροτρύνει να δημιουργήσει. Ταυτόχρονα, έχει συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην πρόοδο και διάδοση του πολιτισμού στοιχείο που διαχωρίζει τον άνθρωπο από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο. Με την τέχνη το άτομο καλλιεργεί την κριτική σκέψη αποκτά ερεθίσματα και ευαισθησίες και μπορεί ευκολότερα να επιλύσει τα αναρίθμητα πολιτιστικά προβλήματα που μαστίζουν την σύγχρονη εμπορευματική και υλικολατρική κοινωνία 7. Τέλος, αν σταματήσει να υπάρχει τέχνη θα καταρρακωθεί το ανθρώπινο στοιχείο, θα αδρανοποιηθεί η ιστορική εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας και θα υπερισχύσει ο πνευματικός σκοταδισμός καθιστώντας τον άνθρωπο δέσμιο εξωλογικών στοιχείων και προκαταλήψεων. Και όπως λέει ο Thomas Merton: «Η Τέχνη μπορεί να μας κάνει να βρούμε και να χάσουμε τον εαυτό μας την ίδια στιγμή». Η τέχνη διαφέρει από εποχή σε εποχή, από κοινωνία σε κοινωνία και από άνθρωπο σε άνθρωπο, ωστόσο θα παραμένει πάντοτε μια ανάγκη. Η τέχνη μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο να νιώσει καλύτερα κι αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό. Κοιτάζοντας ένα έργο τέχνης, π.χ. έναν πίνακα, ο άνθρωπος προκαλεί στον εαυτό του αισθητική συγκίνηση, δέος και αφήνοντας την φαντασία του ελεύθερη νιώθει κάτι ανάλογο με αυτό που αισθανόταν ο καλλιτέχνης όταν δημιουργούσε. Ο άνθρωπος εξερευνά τον εσωτερικό του κόσμο κι αναζητά και στο περιβάλλον αντίστοιχες ψυχικές καταστάσεις. Εδώ θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τον Σοπενχάουερ, ο οποίος θεωρώντας ότι η δυστυχία είναι αναπόφευκτη προοπτική στη ζωή μας, πιστεύει ότι η τέχνη μπορεί να μας, προσφέρει μια προσωπική λύτρωση. Κάθε έργο τέχνης, κατά τον Σοπενχάουερ αναπαριστά καθολικής σημασίας γεγονότα και πρόσωπα, μας αποσπά, όταν ερχόμαστε σε επαφή μαζί του, από την πραγματικότητα. Η τέχνη είναι ανάγκη έκφρασης, εξωτερικεύει τον πνευματικό μας κόσμο, μπορούμε να πούμε πως είναι μια αποκρυστάλλωση του τρόπου σκέψεις. Με την τέχνη εκφράζονται οι κυριότερες πλευρές της ζωής, όπως είναι ο έρωτας, ο πόλεμος, το πάθος και ο θάνατος. Τέλος η τέχνη προσφέρει διέξοδο απ τον υλιστικό, μυώντας στον πνευματικό κόσμο και στο πραγματικό νόημα της ζωής. 7 zeitgeist-thessaloniki.com 20

23 Για το σύγχρονο άνθρωπο τέχνη είναι και σημαντική και απαραίτητη, όπως ίσως ήταν πάντα. Πολλές θεωρίες έχουν διατυπωθεί για την αναγκαιότητα της τέχνης. Άλλοι πιστεύουν πως η τέχνη αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα, άλλοι πως ανακουφίζει τον άνθρωπο συναισθηματικά άλλοι πως συνδέεται άμεσα με τη γνώση και την παιδεία και άλλοι τέλος πως αποτελεί τον κινητήριο μοχλό κάθε επαναστατικής διαδικασίας. Ακριβώς επειδή δεν υπάρχει μια απάντηση παρατίθενται εδώ οι σκέψεις μερικών καλλιτεχνών και στοχαστών πάνω στο ερώτημα αυτό: «Ο σκοπός της τέχνης σήμερα είναι να φέρει το χάος στην τάξη» έχει πει ο Theodore Adorno , Γερμανός φιλόσοφος. «Η τέχνη είναι μια συνεργασία του καλλιτέχνη με το Θεό. Και όσα λιγότερα κάνει ο καλλιτέχνης, τόσο το καλύτερο» έχει τονίσει ο Andre Gide , Γάλλος συγγραφέας, Νόμπελ Τα έργα τέχνης δημιουργούν κανόνες. Οι κανόνες δεν δημιουργούν έργα τέχνης. Έχει παρατηρησει ο Claude Debussy, , Γάλλος μουσικός Η ζωή, ο θάνατος κι αναμεσίς η Τέχνη. Νίκος Εγγονόπουλος, , Ποιητής(με πιο ποιητικο λογο) Η Τέχνη είναι Εγώ. Η Επιστήμη είναι Εμείς. Claude Bernard, , Γάλλος ψυχολόγος Η τέχνη είναι ωραία όταν το χέρι, το κεφάλι και η καρδιά πάνε μαζί. John Ruskin, , Άγγλος συγγραφέας & κριτικός Η τέχνη είναι μια συνεργασία του καλλιτέχνη με το Θεό. Και όσα λιγότερα κάνει ο καλλιτέχνης, τόσο το καλύτερο. André Gide, , Γάλλος συγγραφέας, Νόμπελ 1947 Όπως γίνεται σαφές από τα παραπάνω διαφορετικά αποφθέγματα περί τέχνης δεν υπάρχει ένας απόλυτος ορισμός για τη σημασία της τέχνης στο σύγχρονο άνθρωπο. Οι διαφορετικές απόψεις αποτελούν αφετηρία για σκέψη και προβληματισμό πάνω στο θέμα. 21

24 Ας μην ξεχνάμε όμως τη ρήση του Ρακίνα: «Ο πρωταρχικός κανόνας της τέχνης είναι να προκαλεί ευχαρίστηση και συγκίνηση. Όλοι οι άλλοι κανόνες έχουν δημιουργηθεί για να τηρείται αυτός ο πρώτος κανόνας.» Ρακίνας, , Γάλλος δραματουργός. Η αξία της τέχνης σήμερα αφορά σε πολλούς τομείς: 1. Πνευματικός τομέας προάγει τον πολιτισμό και το πνευματικό επίπεδο τόσο μεμονωμένων κοινωνικών ομάδων όσο και ολόκληρης της ανθρωπότητας καλλιεργεί την κρίση, τη δημιουργική φαντασία, την ικανότητα πολυπρισματικής θέασης και ερμηνείας των γεγονότων συμβάλλει στην αυτογνωσία και στην ολοκλήρωση του ανθρώπου, ώστε να καθίσταται αυτόνομος και ικανός να κατανοεί την πραγματικότητα και να κάνει την απόφασή του ανθρώπινη και αντάξια του ανθρώπινου γένους καθαίρει και ανυψώνει τον άνθρωπο πέρα από το φυσικό, εξισορροπώντας και εναρμονίζοντας το ωραίο με την πνευματική ανάπτυξη. προσφέρει ανώτερη αισθητική καλλιέργεια, με τη διαρκή αναζήτηση του ωραίου αίρει τον άνθρωπο από την πεζότητα και την καθημερινότητα, στοιχείο ιδιαίτερα αναγκαίο στην αισθητική ρύπανση της εποχής μας. Οι συνειδήσεις αφυπνίζονται, οι άνθρωποι αναπτύσσουν την κριτική και τον προβληματισμό τους και οδεύουν στη γνώση και την παιδεία, εφόσον η τέχνη τούς θέτει σε πνευματική εγρήγορση. Με δεδομένη τη διεύρυνση των πνευματικών τους οριζόντων, απαλλάσσονται από φανατισμούς και είναι σε θέση να προβάλλουν τις απαιτούμενες αντιστάσεις σε κάθε μορφή χειραγώγησης και προπαγάνδας. Επειδή η τέχνη αγγίζει πολλές πτυχές της ζωής μας, ο άνθρωπος με τη συμβολή της καλλιεργεί πολύπλευρα ενδιαφέροντα, αποφεύγοντας την πνευματική μονομέρεια που σήμερα είναι προϊόν της στυγνής ειδίκευσης. Η τέχνη ενισχύει ακόμη την περίσκεψη και τη φαντασία, προετοιμάζει τον άνθρωπο για τις καινούργιες ιδέες, αλλά ταυτόχρονα τον εθίζει στην γόνιμη αμφιβολία, ακόμη και την αμφισβήτηση, προκειμένου να αποφύγει την άκριτη αποδοχή πληροφοριών, που σήμερα τον 22

25 καταιγίζουν, και να λυτρωθεί από τη μαζοποίηση και κάθε μορφή πνευματικού ολοκληρωτισμού. 2. Κοινωνικός τομέας λυτρώνει την κοινωνική συνείδηση από την ανελεύθερη υποταγή της σε ταξικές σκοπιμότητες και διασπαστικές για την κοινωνική ομόνοια αντιλήψεις συντελεί στη δημιουργία κοινωνικής συνείδησης, με τη βοήθεια που παρέχει για βαθύτερη βίωση των κοινωνικών προβλημάτων, ευαισθητοποίηση και συμμετοχή στην επίλυσή τους στρατεύεται στο κοινωνικό καλό και δίκαιο, προβάλλοντας εξελιγμένα δείγματα προτύπων και αξιών μιας ιδανικής κοινωνικής ζωής (ισοτιμίας, ομόνοιας κ.α.). Η τέχνη αποτελεί κοινή γλώσσα, ενώνει τους ανθρώπους, αφού τα μέσα έκφρασης που χρησιμοποιεί είναι αναγνωρίσιμα από όλους, αρκεί να διαθέτουν ευαισθησία. Αναπτύσσονται μέσω της τέχνης οι αρετές της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης, καθοριστικές για τη στείρα άνθρωπο, του υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους, τον ευαισθητοποιεί, ώστε να προτάσσει το κοινό καλό σε σχέση με το στενά εννοούμενο ατομικό συμφέρον, και τον προβληματίζει μέσα από βιβλία, θεατρικά έργα κ.λπ., για αντικοινωνικά φαινόμενα, όπως η βία, η εγκληματικότητα, η μοναξιά. Άλλωστε, μπορεί να εκφράσει την ασχήμια, τη βαναυσότητα, ακόμη και τη χυδαιότητα της κοινωνίας μας. Δε γίνεται όμως η ίδια η τέχνη χυδαία, εάν ο καλλιτέχνης έχει ήθος, γιατί φανερώνει το χυδαίο ως κάτι υπαρκτό, αληθινό, και ταυτόχρονα παρακινεί το άτομο να ασκήσει πίεση και να διαμαρτυρηθεί με στόχο την κατάπαυσή του. Δίνει, λοιπόν, το χυδαίο με τέτοιον τρόπο, ώστε το εξαγνίζει. Η τέχνη δίνει το δικαίωμα στη διαφορά, με αποτέλεσμα να αποφεύγονται φαινόμενα περιθωριοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού. 3. Ηθικός τομέας ηθικοποιεί το άτομο και το οδηγεί στην κάθαρση, απαλλάσσοντάς το από τον εγωισμό και τα πάθη 23

26 προβάλλει αξίες και ηθικά πρότυπα μέσα από μνημειώδη έργα τέχνης Η τέχνη ευαισθητοποιεί τον άνθρωπο, τον εξευγενίζει, τον εξυψώνει. Μέσω των μηνυμάτων που περνά, παρουσιάζει στον άνθρωπο το ωραίο, το οποίο πέρα από το καλαίσθητο έχει την έννοια του σωστού, του δικαίου, του αληθινού. Αυτός, λοιπόν, διαμορφώνει μια προσωπικότητα πάνω από καθημερινές μικρότητες, ταπεινές επιδιώξεις και συμφέροντα. Ιδιαίτερα σήμερα, που οι άνθρωποι χάνουν το αυτεξούσιο και αλλοτριώνονται, ο ηθοπλαστικός χαρακτήρας της τέχνης έχει μεγαλύτερη σημασία, γιατί έτσι τα άτομα απομακρύνονται από πάθη και προκαταλήψεις, και ουσιαστικά αποκτούν αρχές και αξίες, μυούνται στο μέτρο και την αίσθηση του καθήκοντος, ενώ αντλούν υγιή ερεθίσματα και διδάγματα μέσα από τα μηνύματα της τέχνης. Επιπλέον, η τέχνη οδηγεί στην ενδοσκόπηση και την αυτοκριτική, με αποτέλεσμα το άτομο που συμμετέχει βιωματικά σε ένα έργο τέχνης να συνειδητοποιεί την ύπαρξή του, τις ανάγκες, αλλά και τις πραγματικές του επιθυμίες, να καταλήγει δηλαδή στην αυτογνωσία, άρα και την ουσιαστική ελευθερία, που στον καιρό μας είναι ψευδεπίγραφη, εφόσον η ιδιοτέλεια και η εκμετάλλευση, καταργούν την ηθική και ισοπεδώνουν την ανθρώπινη προσωπικότητα. 4. Ψυχολογικός τομέας υπερβαίνει ο άνθρωπος τη στιγμιαία εκτόνωση, την εφήμερη κι επιφανειακή ευδαιμονία, υπακούοντας στην έμφυτη ανάγκη της εξωτερίκευσης των αισθημάτων του αποδίδει, με τα σύμβολα και τους κώδικες, τις βαθύτερες πτυχές μιας άλλης εσωτερικής, αγνής, ευαίσθητης ζωής ψυχαγωγεί, με την ακριβή σημασία του όρου, προσφέροντας μια μοναδική καλλιτεχνική εμπειρία που εξαγνίζει και ειρηνεύει το είναι του ανθρώπου λυτρώνει το βεβαρημένο ψυχισμό, με την απελευθερωτική αισθητική της ιδιότητα, από τα πάθη, τα υπαρξιακά προβλήματα, τα άγχη. Η τέχνη εκφράζει και δίνει διέξοδο στα συναισθήματα του καλλιτέχνη, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί καινούργια για τους δέκτες. Οι άνθρωποι μοιράζονται την κοινή καλλιτεχνική συγκίνηση και καλλιεργούν τα υψηλά αισθήματα της αγάπης και 24

27 της ευγένειας. Η τέχνη λυτρώνει τον άνθρωπο από τη μονοτονία και την πλήξη της καθημερινότητας και τον απομακρύνει από το άγχος των προβλημάτων της ζωής. Δεσμεύσεις τόπου, χρόνου και βιοτικής ανάγκης παύουν να έχουν καταδυναστευτική ισχύ στο χώρο της τέχνης είτε πρόκειται για τον καλλιτέχνη -που ουσιαστικά για να έχει ποιότητα η δημιουργία του, πρέπει ν' απαλλαγεί από το δόκανο της επιβίωσης- είτε πρόκειται για το δέκτη, οπότε η επαφή με την τέχνη είναι μορφή εσωτερικής καλλιέργειας, απομακρυσμένη από το αέναο κυνήγι των υλικών αγαθών, που δημιουργεί ανασφάλειες και συμπλέγματα ανωτερότητας ή κατωτερότητας. Ο άνθρωπος μέσω της τέχνης ψυχαγωγείται, αξιοποιεί δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο του και δεν περιορίζεται στη στείρα και ανούσια διασκέδαση. Η τέχνη φανερώνει την ομορφιά της ζωής, κάνει πιο αισιόδοξο το άτομο και το κυριότερο αποτελεί γνήσια έκφραση, που φέρνει τον άνθρωπο σε ουσιαστική επαφή με τα πράγματα. Επιφέρει επομένως εσωτερική γαλήνη και ισορροπία. Εξάλλου, επειδή η τέχνη προβάλλει πρότυπα ζωής, ο άνθρωπος διδάσκεται αρετές, όπως το θάρρος και την αποφασιστικότητα, που τον βοηθούν στις δυσκολίες της σύγχρονης ζωής, η οποία ως επί το πλείστον διέπεται από συναισθηματική χαλάρωση. 5. Πολιτιστικός τομέας εκφράζει το πνεύμα της εποχής αποκαλύπτει το παρελθόν και προσδιορίζει το μέλλον προσδιορίζει τη φυσιογνωμία κάθε λαού, τόσο με την προσωπική όσο και τη λαϊκή τέχνη αποδεικνύει την εθνική συνέχεια ενός έθνους. Η αληθινή τέχνη γεφυρώνει το παρελθόν με το μέλλον τα έργα τέχνης είναι εθνική κληρονομιά. Ένας δημιουργικός δρόμος, στον οποίο οδηγεί η τέχνη το άτομο, είναι ο δρόμος για τη διατήρηση της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Πιο συγκεκριμένα, μέσω της τέχνης το άτομο γνωρίζει τη γλώσσα, τα ήθη - έθιμά του, πληροφορείται για το παρελθόν, την ιστορία και τη σχέση του με άλλους λαούς. Καθώς ανυψώνει την αισθητική του αντίληψη, καταδικάζει κάθε μορφή μαζικής κουλτούρας και εμπορευματοποίησης, 25

28 διαχωρίζοντας την αυθεντική, πρότυπη δημιουργία από το τυποποιημένο έργο. Επειδή η τέχνη φέρνει τον άνθρωπο σε ουσιαστική επαφή με την κληρονομιά του, αυτός αγωνίζεται για την προάσπισή της, μαχόμενος την άκριτη πολιτιστική διείσδυση που πραγματοποιείται ιδιαίτερα σήμερα από τις ανεπτυγμένες χώρες στις αναπτυσσόμενες, και αντιστεκόμενος στη δουλική μίμηση και την ξενομανία. 6. Πολιτικός τομέας πολιτικοποιεί το άτομο με έργα τέχνης που προβάλλουν τη δημοκρατία, την ισότητα και δηλώνουν την απέχθεια προς κάθε ολοκληρωτική και απάνθρωπη ιδεολογία παρακινεί σε απελευθερωτικούς αγώνες και αγώνες καταξίωσης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας Η τέχνη διδάσκει στον άνθρωπο το πιο γνήσιο και αληθινό σύστημα διακυβέρνησης, που οδηγείται από σεβασμό στην αξιοπρέπεια του ατόμου, δηλαδή τη δημοκρατία, και τον προτρέπει να αγωνιστεί γι αυτήν. Ο καλλιτέχνης, ως πνευματικός άνθρωπος, διαφωτίζει και παρακινεί το λαό, ώστε να κατανοήσει τη θέση του στη διαμόρφωση της πολιτικής και, με άξονα τα πολιτικά του δικαιώματα, να ελέγξει την ηγεσία, να στηλιτεύσει τις ατασθαλίες και τα αναξιοκρατικά φαινόμενα, που επικρατούν λόγω πελατειακών σχέσεων μεταξύ πολιτών και κράτους. Επίσης, τους αποτρέπει από το φανατισμό και τη μισαλλοδοξία, στοιχεία που εκμεταλλεύονται σήμερα δημαγωγοί και λαϊκιστές πολιτικοί, για να εξυπηρετήσουν τις υπερφίαλες φιλοδοξίες τους ή τα στενά κομματικά συμφέροντα. 7. Διακρατικός τομέας αποτελεί διαχρονική και πανανθρώπινη γλώσσα διαμορφώνει οικουμενικό πνεύμα Η τέχνη, όμως, ενώνει και τους λαούς, συσφίγγει τις διεθνιστικές σχέσεις, καθώς καταργεί τις ρατσιστικές αντιλήψεις και τις διακρίσεις μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών φύλων, εθνικότητας και φυλής. Υμνεί την ειρήνη, τον άνθρωπο, προστατεύει τα δικαιώματά του και αποστρέφεται τη δουλεία, απορρίπτει τις ανταγωνιστικές διαθέσεις των ανεπτυγμένων κρατών έναντι των αδυνάτων και 26

29 στηρίζει το διάλογο ως μόνο δρόμο επίλυσης των παγκόσμιων προβλημάτων. Η πείνα στον Τρίτο κόσμο, η αναβίωση του εθνικισμού, οι πόλεμοι, το πρόβλημα των ναρκωτικών, η λαίλαπα της ανεργίας και τόσα άλλα προβλήματα αποτελούν σύγχρονες μάστιγες αλλά και πόλο έλξης για τον καλλιτέχνη - πνευματικό άνθρωπο, ώστε να ευαισθητοποιήσει τις πολιτικές ηγεσίες και τα άτομα για την περιστολή τους, εμπνέοντας για κοινούς αγώνες των λαών με στόχο την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την ειρήνη. 8. Οικολογικός τομέας 8 αποκαθιστά τη διαβρωμένη σχέση με τη φύση αναπτύσσει την οικολογική συνείδηση εθίζει στην αναγνώριση και στο σεβασμό του ωραίου και της αρμονίας στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον Σημαντική είναι, εξάλλου, η συμβολή της τέχνης στην αποκατάσταση της διαβρωμένης σχέσης με τη φύση, καθώς η σχέση φύσης και τέχνης είναι αυτονόητη. Σήμερα ο άνθρωπος παρουσιάζει έλλειψη αυθεντικότητας και αυθορμητισμού, αλλοτρίωση που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην απομάκρυνσή του από το φυσικό περιβάλλον, και έτσι η συμβολή της τέχνης είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της οικολογικής μας συνείδησης. Σχέση τέχνης και ηθικής Πιο συγκεκριμένα, μέσα από την τέχνη ο άνθρωπος εξευγενίζεται και εξυψώνεται. Με τα μηνύματα που αυτή περνά δείχνει στο άτομο το καλό, το σωστό, το δίκαιο, ώστε αυτό αποκτά πίστη σε αρχές, αξίες, ιδανικά και πρότυπα. Η τέχνη καλλιεργεί το χαρακτήρα και την προσωπικότητά του, ωθώντας τον άνθρωπο στην υπευθυνότητα, την ωριμότητα και την απόκτηση αίσθησης του καθήκοντος. Έτσι, κάνει τρόπο και στάση ζωής την εντιμότητα, την ειλικρίνεια και το σεβασμό στους άλλους ανθρώπους. Προσπαθεί να φθάσει στην αυτογνωσία μέσω της κριτικής και της ενδοσκόπησης και στην πορεία απαλλάσσεται από πάθη και αδυναμίες, 8 Για τη σχέση τη τέχνης με την οικολογία και την ανακύκλωση θα μιλήσουμε αναλυτικά στο 4 ο Κεφάλαιο της εργασίας μας. 27

30 καταλήγοντας, έτσι, στην ηθική ολοκλήρωση. Ταυτόχρονα, ο ηθικός άνθρωπος αντιστέκεται στην κρίση αξιών και τον αμοραλισμό που χαρακτηρίζουν την εποχή μας, δεν ανάγει το χρήμα σε υπέρτατη αξία, οπότε χαρακτηρίζεται από ευαισθησία και έχει τη δυνατότητα ουσιαστικής επαφής με τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα. Είναι, λοιπόν, σε θέση να νιώσει αισθητική συγκίνηση και, παράλληλα, να προβληματιστεί από τα μηνύματα της τέχνης, της οποίας γίνεται κοινωνός. Μάλιστα, εφόσον ο ηθικά ολοκληρωμένος άνθρωπος, εξ ορισμού, αντιστέκεται στη χειραγώγηση, την παραπληροφόρηση, τη μαζοποίηση και την προπαγάνδα που έντεχνα σήμερα προωθούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και άλλοι φορείς εξουσίας, αποφεύγει την κατάσταση της πνευματικής σύγχυσης, της αμάθειας και του εφησυχασμού. Η πνευματική μονομέρεια είναι σίγουρα μια κατάσταση που δεν χαρακτηρίζει τους ανθρώπους με ιδανικά και ηθικές αξίες άρα, αυτοί μπορούν να επιδιώκουν την επαφή τους με την τέχνη ως καλλιτεχνικό κοινό, αλλά και την έκφρασή τους μέσα από αυτήν ως καλλιτέχνες. Η επαφή, όμως, με την τέχνη βοηθά τον άνθρωπο να δει τον κόσμο μέσα απ' τα μάτια του καλλιτέχνη και, ταυτόχρονα, να διαπιστώσει και να συνειδητοποιήσει τη δική του στάση απέναντί στον κόσμο. Αποκτά, λοιπόν, μια οργανωμένη αντίληψη του κόσμου, διευρύνονται οι πνευματικοί του ορίζοντες, αναπτύσσεται η κριτική σκέψη και ο προβληματισμός του. Βρίσκεται, έτσι, σε διαρκή πνευματική εγρήγορση, φροντίζει να ενημερώνεται σε εθνική και διεθνή βάση, ενώ απαλλάσσεται από φανατισμούς, δογματισμούς, αυθεντίες και αναχρονιστικές αντιλήψεις, παρουσιάζοντας δεκτικότητα στα καινούργια μηνύματα και κατακτώντας, με αυτό τον τρόπο, την πνευματική και ηθική ολοκλήρωση. 1.5 Ο ρόλος της Τέχνης Οι άνθρωποι ζούμε σε ένα κόσμο έτοιμο και εύκολα ξεχνάμε ότι όλα γύρω μας έχουν δημιουργηθεί με ανθρώπινο κόπο. Χρειάζεται προσπάθεια για να κατανοήσουμε το περιβάλλον μας, όχι μόνο ως φυσική οντότητα, αλλά και ως έκφραση ανθρωπίνων αναγκών. Σε κάθε κοινωνία η φυσική ανάγκη για τροφή, ένδυση και στέγαση, η αναζήτηση της ατομικής και ομαδικής ταυτότητας, καθώς και οι επιθυμίες για να γιορτάζουμε 28

31 τα διάφορα γεγονότα της Ζωής, λειτουργούν ως πηγές έμπνευσης και δημιουργικότητας. Έτσι, πολλές καλλιτεχνικές μορφές γεννιούνται από την ανάγκη να δημιουργηθούν δομές, μέσα στις οποίες ζούμε, εργαζόμαστε και παίζουμε. Για παράδειγμα, η αρχιτεκτονική είναι η εκπλήρωση της ανάγκης για στέγαση, ο σχεδιασμός των ρούχων είναι η ικανοποίηση της ανάγκης για ένδυση, η μουσική για να ικανοποιήσει τις επιθυμίες για ψυχαγωγία και εκτόνωση, κλπ. Οι άνθρωποι για να διαμορφώσουν οποιοδήποτε περιβάλλον χρειάζονται εργαλεία. (τα εργαλεία ήταν τα απαραίτητα όργανα που, κατά βάση μεγαλώνουν την ανθρώπινη δύναμη). Σήμερα, τα περισσότερα οικιακά και εμπορικά αγαθά σχεδιάζονται για μαζική παραγωγή, από ειδικούς του μάρκετινγκ και του βιομηχανικού σχεδιασμού. Είμαστε, ουσιαστικά καταναλωτές διαθέσιμων προϊόντων και δεν δημιουργούμε πρότυπα αντικείμενα. Ασχολούμαστε τόσο λίγο, έως και καθόλου, με την δημιουργία πρότυπων αντικειμένων, που μας ξεφεύγει ότι πολλά από αυτά τα αντικείμενα που χρησιμοποιούμε γεννηθήκαν από την ανάγκη για φυσική επιβίωση. Ο άνθρωπος ως παράγοντας τέχνης, τοποθετεί ένα καινούργιο δημιούργημα μέσα στην φύση. Σκεπτόμενος τον κόσμο της τέχνης αναγνωρίζει τον εαυτό του ως ένα δημιουργικό πνευματικό ον. Η μονόπλευρη θεώρηση των πραγμάτων κρύβει τον κίνδυνο ότι μπορεί να χάσει τον εσωτερικό του κόσμο και να θεωρηθεί μονάχα ως ένας οργανισμός εγκλωβισμένος στον ορθολογισμό της φύσης. Είναι πολύ επικίνδυνο κατά την διάρκεια, όπου ο κάθε νέος άνθρωπος κάνει τα πρώτα του βήματα μακριά από την ασφάλεια της οικογένειας, την αυθεντία των δασκάλων του και όπου η διανόηση του αναπτύσσεται γρήγορα, να εγκλωβίζεται σε μια μονόπλευρη μάθηση. Αντίθετα, χρειάζεται η κατανόηση της τέχνης για να βοηθήσει να εκφράζει το δημιουργικό και ανεξάρτητο κομμάτι του, για να αναπτύξει την κρίση του και να ενδυναμώσει την αξιοπρέπεια του. «Η τέχνη είναι καρπός της ελεύθερης ανθρώπινης φύσης». 29

32 «Όταν ο άνθρωπος θαυμάζει κάτι όμορφο ενώνεται με τις δημιουργικές δυνάμεις πού είναι ζωντανές μέσα στην φύση αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό» 9. Δια μέσου του θαυμασμού για την ομορφιά μπορεί να αναπτυχθεί αληθινή αγάπη για την αλήθεια, καθώς και ηθική αποφασιστικότητα. Η ομορφιά αποκαλύπτεται οπουδήποτε και σε οποιονδήποτε. Παρ όλα αυτά το αισθητήριο όργανο για την αντίληψη της, αναπτύσσεται καθώς ο άνθρωπος προσπαθεί να τη καταλάβει. ΤΟ ΤΡΙΠΤΥΧΟ: ΣΩΜΑ, ΨΥΧΗ, ΠΝΕΥΜΑ Ο άνθρωπος είναι συνυφασμένος μ ένα τρίπτυχο τρόπο με τον κόσμο. Η μία πτυχή είναι αυτή με την οποία βρίσκει τον κόσμο μπροστά του και τον δέχεται ως μια πραγματικότητα. Η δεύτερη πτυχή είναι όταν κάνει τον κόσμο προσωπική του υπόθεση, κάτι που έχει σημασία για τον εαυτό του. Με την τρίτη θεωρεί ένα στόχο μέσα στον κόσμο για τον οποίο αγωνίζεται ασταμάτητα. Έτσι συνδέεται τριπλά με τα πράγματα του κόσμου, έχει τρεις πλευρές στην οντότητα του: σώμα, ψυχή, πνεύμα. «Δια μέσου του σώματος του φανερώνονται τα πράγματα του κόσμου που τον περιβάλλουν και μπορεί να συνδέεται προσωρινά με τα αντικείμενα. Δια μέσου της ψυχής συνδέει τα πράγματα του περιβάλλοντος με τον ίδιο του τον εαυτό, φυλάει μέσα του τις εντυπώσεις που του προκαλούν αυτά και αισθάνεται ευαρέσκεια, δυσαρέσκεια, επιθυμία και αποστροφή ευχαρίστηση και πόνο. Και ως πνεύμα εννοείται αυτό που του αποκαλύπτεται όταν, σύμφωνα με την έκφραση του Γκαίτε, βλέπει τα πράγματα σαν, κατά κάποιο τρόπο, θεϊκό ον και μπορεί να βλέπει αυτά που κρύβουν τα ίδια τα αντικείμενα». Μόνο όταν παρατηρούμε τον άνθρωπο και από τις τρεις αυτές πλευρές του μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα καταλάβουμε την οντότητα του, διότι αυτές οι τρεις πλευρές δείχνουν στον άνθρωπο τον τριπλό διαφορετικό τρόπο με τον οποίο συγγενεύει με τον υπόλοιπο κόσμο. 9 Arnheim Rudolf. «Τέχνη και Οπτική Αντίληψη» (εκδόσεις Εθνική Τράπεζα) 30

33 «Η κατανόηση της τέχνης συμβάλλει στην ενδυνάμωση της αξιοπρέπειας και της δημιουργικής δύναμης της ανθρώπινης ύπαρξης». Μέσα από την τέχνη οι νέοι άνθρωποι εκδηλώνουν το δημιουργικό και ανεξάρτητο κομμάτι του εαυτού τους. Σε αντίθεση με την άγνοια και το κιτς, οι νέοι άνθρωποι εγκλωβίζονται σε υπεραπλουστεύσεις, ανασφάλειες και εσωστρέφεια. Άλλωστε μία μερική γνώση των έργων τέχνης, της καταγωγής τους, και των επιρροών τους δεν μορφώνει ουσιαστικά 10. «Υπάρχει μία προμηθειακή σπίθα κρυμμένη σε κάθε αληθινό έργο τέχνης και μονάχα όταν αποκτούμε την εμπειρία της συνάντησης μαζί της, αυτή η κρυμμένη σπίθα που ξεπηδά μέσα στην ψυχή μας, μας ζεσταίνει, μας φωτίζει, μας συγκινεί, τότε μονάχα το έργο τέχνης θα μας αποκαλυφτεί». Το πλήθος των συλλογισμών που μπορούμε να κάνουμε για ένα έργο τέχνης μπορεί να είναι τεράστιο, όμως ο πραγματικός και προσωπικός του χαρακτήρας θα ξεφεύγει σχεδόν πάντα από την διανοητική σκέψη. Η ιστορία της τέχνης δεν μπορεί να το εξηγήσει, όπως δεν μπορούμε να εξηγήσουμε και την ανθρώπινη ατομικότητα. Στις διαλέξεις του ο Στάινερ απέφευγε να αναλύσει συγκεκριμένα έργα τέχνης. Συχνά έδειχνε διαφάνειες χωρίς ο ίδιος να μιλάει καθόλου. Περίμενε ότι το κοινό μέσα από τις εισαγωγικές παρατηρήσεις του θα μπορούσε να αποκτήσει μία προσωπική επαφή με το έργο τέχνης. Μονάχα όταν οι προσωπικές δυνάμεις για την απορρόφηση και ευχαρίστηση της τέχνης έχουν διεγερθεί μπορεί να υπάρχει μια πραγματική ενατένιση της τέχνης. Όποιος έχει παρακολουθήσει μια επαγγελματική ξενάγηση σε ένα μουσείο θα θυμάται πόσο απογοητευμένος ένιωσε ακούγοντας όλες αυτές τις υπερβολικές επεξηγήσεις. Σημαντικό είναι επίσης και το ψυχολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αποκρινόμαστε στην τέχνη. Πολλοί άνθρωποι νιώθουν αναστολή ή φόβο στα μουσεία και στις γκαλερί, τους τρομάζουν οι τυπικότητες σ αυτούς τους χώρους. Πολλοί φοβούνται μήπως πουν κάτι που δεν πρέπει, ή ο τρόπος που αντιλαμβάνονται την τέχνη είναι ανεπαρκής και κ.ο.κ. 10 Arnheim Rudolf. «Τέχνη και Οπτική Αντίληψη» (εκδόσεις Εθνική Τράπεζα) 31

34 Ο Στάινερ 11 κάποτε έδωσε μία παιδαγωγική συμβουλή στους δασκάλους: «Μην κάνετε το μάθημα της φυσικής ιστορίας κατά την διάρκεια ενός περιπάτου. Αν θέλετε να εξηγήσετε κάτι π.χ. για τον κόσμο των φυτών να το κάνετε πρωτύτερα στην τάξη. Όταν βγάζουμε τα παιδιά έξω στην φύση, πρέπει να αφυπνίσουμε μέσα τους την χαρά στην θέα του σκαθαριού, την χαρά για τον τρόπο που τρέχει, για την κωμικότητα του, την χαρά για την σχέση του με την υπόλοιπη φύση». Σημαντικός στόχος στην διδασκαλία της τέχνης είναι να αφυπνίζεται και να εκλεπτύνεται η δύναμη της παρατηρητικότητας. Κάθε λειτουργία της αντίληψης ενδυναμώνει τις δυνάμεις της ψυχής και του πνεύματος στους νέους ανθρώπους. Η τέχνη είναι ένα είδος γλώσσας, μέσο δηλαδή επικοινωνίας και έκφρασης των συναισθημάτων και ιδεών του ανθρώπου, έκφραση μιας ανάγκης να νικηθεί η μοναξιά μέσα από διαδικασίες απo-ατομίκευσης του ωραίου. Συνοψίζοντας λοιπόν για την αποστολή και το ρόλο της τέχνης μπορούμε να πούμε ότι, Η ΤΕΧΝΗ: Ψυχαγωγεί αποδεσμεύοντας τον άνθρωπο από τον υλιστικό-καταναλωτικό αστικό τρόπο ζωής, αφού τον κάνει να συνειδητοποίηση ότι πρέπει να ασχοληθεί και με την πνευματική του οντότητα. Απαλλάσσει το άγχος της υπαρξιακής αγωνίας και τον λυτρώνει από την καθημερινότητα. 12 Τον απαλλάσσει από πνευματική μονομέρεια δογματισμό και ποικίλλει τα ενδιαφέροντα του. Μορφώνει και προβληματίζει πάνω στα πανανθρώπινα προβλήματα. Από ηθική άποψη εξευγενίζει το ήθος, εξιδανικεύει το σώμα και το πνεύμα, ευαισθητοποιεί ακόμη και τον πιο άγριο άνθρωπο, τον εξημερώνει και αυξάνει την ανθρωπιά του. Βελτιώνει τη κοινωνική του συμπεριφορά. Από ψυχολογική άποψη πολλαπλασιάζει τη χαρά του ανθρώπου και μειώνει τη λύπη του, του προσφέρει τη χαρά της δημιουργίας, την εκτόνωση. 11 Steiner Rudolf. Dormach: Rudolf Steiner Archives.( 12 Chapman Laura. «Διδακτική της Τέχνης» (εκδόσεις Νεφέλη) 32

35 Από κοινωνική άποψη ενώνει τους ανθρώπους, προβάλλει κοινωνικές αξίες και ιδανικά. Επίσης, εξυπηρετεί και την διατήρηση της εθνικής ταυτότητας ενός λαού. Από αισθητική άποψη φυτεύει στην ψυχή του ανθρώπου την ιδέα του ωραίου και του καλού. Συμβάλλει στο ανέβασμα του επιπέδου της ζωής. Εχθρός της τέχνης είναι ο εκχυδαϊσμός, η γελιοποίηση και η εμπορευματοποίηση της. Για τις καταβολές της τέχνης δεν ξέρουμε και πολλά, όπως και για τις καταβολές της γλώσσας. Αν με τη λέξη τέχνη εννοούμε να χτίζεις σπίτια, να ζωγραφίζεις πίνακες και να φτιάχνεις γλυπτά ή σχέδια σε υφαντά, τότε δεν υπάρχει άνθρωπος δίχως τέχνη. Αν όμως εννοούμε κάποια εξαίσια πολυτέλεια, κάτι που απολαμβάνει κανείς σε μουσεία και εκθέσεις ή κάτι εξαιρετικό, πολύτιμο, που χρησιμοποιεί κανείς για να στολίσει το σαλόνι του, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως αυτή η χρήση της τέχνης είναι πολύ πρόσφατη και πως πολλοί από τους σπουδαιότερους αρχιτέκτονες, ζωγράφους ή γλύπτες του παρελθόντος, δε φαντάστηκαν ποτέ πως η τέχνη θ αποκτούσε αυτή την έννοια. (Στην κοινωνία μας πολλοί άνθρωποι εκφράζουν την επιθυμία τους για κοινωνικό κύρος αγοράζοντας περίπλοκα έπιπλα και διάφορα διακοσμητικά αντικείμενα). Τέλος, δεν θα μπορέσουμε να καταλάβουμε την τέχνη αν δεν κατορθώσουμε να μπούμε στο μυαλό και την λογική των δημιουργών. Δεν νομίζω ότι είναι και τόσο δύσκολο να νιώσουμε και εμείς αυτή την αίσθηση, φτάνει να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας και να μη κρίνουμε επηρεασμένοι από προκαταλήψεις και από εφήμερες αντιλήψεις 13. Ωστόσο, ο ρόλος της τέχνης σε μια κοινωνία ή σ έναν πολιτισμό δεν ανάγεται μόνο σε αισθητικούς παράγοντες. Οι τρόποι ζωής που δημιουργούν οι άνθρωποι αντανακλούν και αλλάζουν από τις καλλιτεχνικές μορφές που αυτοί επιλεγούν και κατασκευάζουν. Κάθε φορά που κρίνουμε το σύγχρονο περιβάλλον, κρίνουμε τον εαυτό μας. «Η Τέχνη δεν είναι δημιουργία χωρίς σκοπό, αλλά δύναμη που εξυπηρετεί την ανάπτυξη και την ευαισθητοποίηση της ανθρώπινης ψυχής». Wassily Kandinsky 13 Ε.Π.Παπαναστασίου. «Αισθητική» (εκδόσεις Νόηση) 33

36 1.6 Πώς η τέχνη επηρεάζει την επικοινωνία (και την κοινωνία) Η τέχνη έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την επικοινωνία. Κυρίως η τέχνη είναι μια μορφή επικοινωνίας, με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι που δεν έχουν το ίδιο μορφωτικό επίπεδο μπορούν να επικοινωνήσουν μέσω της τέχνης. Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζουν και τα συναισθήματα που μεταφέρονται μέσω της τέχνης οποία και αν είναι αυτή. Δηλαδή, ο καλλιτέχνης μπορεί να εκφράσει τη χαρά, την λύπη, τον πόνο του μέσα από την τέχνη του και έτσι ανακαλύπτει πως δεν είναι ο μόνος που μπορεί να αισθάνεται αυτό το συναίσθημα. Η ζωγραφική μοντέρνα η κλασσική μπορεί να μας ταξιδέψει στα συναισθήματα του καλλιτέχνη αλλά να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε πτυχές του εαυτού μας που δεν γνωρίζαμε. Η μουσική όποιο είδος και να είναι μπορεί να μας βοηθήσει να σκεφτούμε καλυτέρα και έτσι να εκφραστούμε καλύτερα με άλλους ανθρώπους που ακούνε το ίδιο είδος μουσικής. Τι θέατρο, ο κινηματογράφος και όλες οι υπόλοιπες μορφές τέχνης αποτελούν πλέον κομμάτια σημαντικά στη ζωή μας και λειτουργούν ως πομποί επικοινωνίας μεταξύ όλων των ανθρώπων. Η τέχνη λοιπόν επηρεάζει σαφώς την κοινωνία μας και μας δίνει νέες δυνατότητες επικοινωνίας. Η Τέχνη και ο άνθρωπος στη σύγχρονη εποχή μας αντιμετωπίζονται ως ταυτόσημες και αλληλένδετες έννοιες. Ο άνθρωπος για να αντιμετωπίσει την δυσχερή καθημερινότητά του χρειάζεται την τέχνη και από την άλλη για να υπάρξει η τέχνη απαιτείται ανθρώπινη παρέμβαση. Μέσα από την τέχνη ο άνθρωπος δρα, αντιδρά, κοινωνικοποιείται, διευρύνει τους ορίζοντές του και αφυπνίζει αισθήματα δημιουργικότητας, αισθητικής και καλλιέργειας. Συμπληρωματικά, αντιμετωπίζει την πνευματική ένδεια, απελευθερώνεται, προβληματίζεται, ονειροπολεί, 34

37 ανασυγκροτεί τον ψυχικό του κόσμο και διακατέχεται από πληθώρα ποικιλία συναισθημάτων μέσα σε μια ευχάριστη ατμόσφαιρα. Ακόμη μέσω της τέχνης, ο άνθρωπος αναπτύσσει την ομόνοια, την ευνομία, την ισότητα, την συνεργασία και την αγάπη. Επίσης, η τέχνη μας παρουσιάζει έναν άλλο κόσμο μια σκοπιά, μια κοσμοαντίληψη όπου εμείς δεν είχαμε διανοηθεί. Η τέχνη μας συγκινεί με αποτέλεσμα να συναναστρεφόμαστε και να γνωρίζουμε καλύτερα ο ένας τον άλλον 14. Όσο καλύτερα ένα άτομο γνωρίζει τέχνη τόσο πιο πολιτισμένο είναι. Επιπλέον, η τέχνη λυτρώνει τον άνθρωπο από τον υλισμό και του προσφέρει διαφυγή από την πραγματικότητα, που τόσο τον βαραίνει αφού μέσω της τέχνης όχι μόνο ο χώρος γεμίζει χρώμα, εικόνα, ήχο, αλλά και ο άνθρωπος εμπλουτίζεται ψυχολογικά. Η τέχνη ενισχύει την δημιουργικότητα του ανθρώπου και τον παροτρύνει να δημιουργήσει. Ταυτόχρονα, έχει συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην πρόοδο και διάδοση του πολιτισμού στοιχείο που διαχωρίζει τον άνθρωπο από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο. Με την τέχνη το άτομο καλλιεργεί την κριτική σκέψη αποκτά ερεθίσματα και ευαισθησίες και μπορεί ευκολότερα να επιλύσει τα αναρίθμητα πολιτιστικά προβλήματα που μαστίζουν την σύγχρονη εμπορευματική και υλικολατρεική κοινωνία 15. Τέλος, αν σταματήσει να υπάρχει τέχνη θα καταρρακωθεί το ανθρώπινο στοιχείο, θα αδρανοποιηθεί η ιστορική εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας και θα υπερισχύσει ο πνευματικός σκοταδισμός καθιστώντας τον άνθρωπο δέσμιο εξωλογικών στοιχείων και προκαταλήψεων. Και όπως λέει ο Thomas Merton: «Η Τέχνη μπορεί να μας κάνει να βρούμε και να χάσουμε τον εαυτό μας την ίδια στιγμή». Συμπεράσματα Συνοψίζοντας τα ερευνητικά μας πορίσματα θα λέγαμε πως η τέχνη απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους και δεν διακατέχεται από στυγνές προκαταλήψεις και στερεότυπα. Είναι μια μορφή έκφρασης, ανάπαυσης, ηρεμίας και ένα προνόμιο απομάκρυνσης από την καθημερινή ρουτίνα της ζωής διατηρώντας ταυτόχρονα την μοναδικότητα και τον κοινωνικό και συναισθηματικό χαρακτήρα της. 14 Μαρία Λαμπροπούλου /filosofikos-kodikas.gr 15 zeitgeist-thessaloniki.com 35

38 Τέχνη δεν είναι απλά μία επιστημονική θεωρεία άλλα αποτελεί διέξοδο του ανθρώπου, τρόπο έκφρασης συναισθημάτων, προσπάθεια αποτύπωσης των αισθήσεων, μέσο μόρφωσης και καλλιέργειας πνεύματος. Βέβαια, τον όρο τέχνη θα μπορούσαμε να τον διατυπώσουμε και ως ξεχείλισμα μιας πληρότητας, πρωτοπορία, καινοτομία αλλά και ερέθισμα. Ταυτόχρονα, είναι η ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων είναι κάτι που μας εκπλήσσει μας συγκινεί και παράλληλα, αναζωπυρώνει το πνεύμα και την αισθητικότητα και την αισθαντικότητα μας Εάν η τέχνη λοιπόν είναι μια άμαξα ελευθερίας τότε έχει για ινία το πνεύμα και για άλογα την ψυχή και το συναίσθημα. Η τέχνη δεν επιβάλλεται ούτε μαθαίνεται αλλά καλλιεργείται! Θα λέγαμε, ως επιστέγασμα, είναι μια αχανής έρημος χρωμάτων και συναισθημάτων. Τέλος, η τέχνη δεν περιορίζεται σε έναν απλό ορισμό, είναι τρόπος ζωής. Η τέχνη δεν ορίζεται αλλά ερμηνεύεται. Εν κατακλείδι οφείλουμε να πούμε πως δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την τέχνη αν πρώτα δεν κατανοήσουμε τους σκοπούς που εξυπηρετεί. Μόνον έτσι θα κατορθώσουμε να ανακαλύψουμε το πώς και το γιατί πολλών εικαστικών έργων που πολλές φορές μας φαίνονται ανούσια ή ακατανόητα. 36

39 Κεφάλαιο 2 Αναζητώντας τον ορισμό της Επικοινωνίας

40 Το δεύτερο Κεφάλαιο της Ερευνητικής μας Εργασίας είναι αφιερωμένο στην έννοια της Επικοινωνίας. Μια έννοια πολύ σημαντική για τη ζωή μας καθώς είναι συνυφασμένη με τον ίδιο τον άνθρωπο, αφού είναι ένα κοινωνικό ον κι έχει ανάγκη να ανταλλάσσει ιδέες και συναισθήματα με τους άλλους ανθρώπους. Συγκεκριμένα θα ασχοληθούμε με τα παρακάτω ερωτήματα: Τι είναι Επικοινωνία; Ιστορική Εξέλιξη της Επικοινωνίας Με ποια μέσα επικοινωνεί ο άνθρωπος και πώς εξελίχτηκαν αυτά; Γιατί ο άνθρωπος έχει ανάγκη την επικοινωνία; Βιωματικό εργαστήριο Επικοινωνιακής δεξιότητας στην τάξη. Οι συνέπειες του κινητού ως μέσου επικοινωνίας (επιπτώσεις λόγω κατάχρησης) Συμπεράσματα 2.1 Τι είναι η Επικοινωνία; Αν ρωτούσε κανείς τους ανθρώπους γύρω του -ανεξάρτητα από ηλικία, φύλο κοινωνικό, οικονομικό ή μορφωτικό επίπεδο - αν ξέρουν τι σημαίνει "Επικοινωνία" θα απαντούσαν σίγουρα καταφατικά. Η σημασία της λέξης αυτής θεωρείται πασίγνωστη και κατανοητή καθώς η επικοινωνία αποτελεί μια συνήθη διαδικασία της καθημερινότητας. Όταν όμως επιχειρήσει κανείς να δώσει ένα σαφή ορισμό του όρου "επικοινωνία" τότε τα πράγματα δυσκολεύουν. Σε μια πρόσφατη έρευνα που έγινε σε φοιτητές και φοιτήτριες του Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. Πανεπιστημίου Αιγαίου σχετικά με τον ορισμό της έννοιας αυτής (δημοσιεύτηκε στους Σύγχρονους Προσανατολισμούς στην Εκπαίδευση - συγγραφέας Παναγιώτης Σταμάτης) παρατηρήθηκε ότι στον ορισμό τους συμπεριέλαβαν διάφορες περιγραφικές έννοιες όπως π.χ. ανταλλαγή μηνυμάτων και πληροφοριών μεταξύ δυο ή περισσότερων ομιλητών, διεξαγωγή συζήτησης και συνεπώς ανάπτυξης ομιλητικής διαδικασίας, κατανόηση ενός λεκτικού ερεθίσματος και αντίδρασης σ αυτό κ.λπ. Οι περισσότεροι άνθρωποι ενώ καταλαβαίνουν τι θα πει επικοινωνία δεν μπορούν να την περιγράψουν γιατί ο καθένας προσδίδει σ' αυτήν διαφορετικό νόημα και περιεχόμενο. Ο περισσότερος κόσμος κάνοντας λόγο για επικοινωνία εννοεί τη λεκτική. Ωστόσο πρόσφατες 38

41 έρευνες (Argyle, 1988/ Anderson, 1995 κ.ά.), δείχνουν ότι η μη λεκτική επικοινωνία καταλαμβάνει περισσότερο από τα 2/3 των στοιχείων κάθε επικοινωνιακής διαδικασίας. Υπάρχει λοιπόν και η μη λεκτική επικοινωνία (νοήματα, εικόνες, βλεμματική επαφή, δείξιμο κ.τ.λ.) που ίσως είναι και η πιο σημαντική. Η επικοινωνία ενός παιδιού ξεκινάει από πολύ νωρίς. Στα πρώτα στάδια ανάπτυξης το παιδί προσπαθεί να επικοινωνήσει με μη λεκτικούς τρόπους (κοιτάει, χαϊδεύει, ακουμπάει, κλαίει, γελάει). Τα μωρά αντιδρούν στον ήχο της φωνής των γονιών τους δίνοντας έτσι το σημάδι επικοινωνίας τους. Αργότερα αρχίζουν το βάδισμα, και σιγά σιγά περνώντας από τα διάφορα αναπτυξιακά στάδια και μέσω της μίμησης κατακτούν τον λεκτικό τρόπο επικοινωνίας. Επομένως εκτός από την λεκτική υπάρχει και η νηματική και η γραπτή επικοινωνία. Ένας λογικός ορισμός που θα μπορούσε να δοθεί για την επικοινωνία θα ήταν ο εξής: «Η επικοινωνία είναι μια διαδικασία αποστολής ενός μηνύματος από έναν πομπό σε ένα δέκτη, χρησιμοποιώντας έναν κώδικα επικοινωνίας. Επιπρόσθετα ο πομπός μπορεί ταυτόχρονα να είναι και δέκτης, αφού ταυτόχρονα και στέλνει και λαμβάνει μηνύματα, όπως επίσης και ο δέκτης είναι ταυτόχρονα και πομπός. 1 Επίσης, θα άξιζε να προσθέσουμε, ότι αρχικά το φαινόμενο της επικοινωνίας αποτέλεσε αντικείμενο παρατήρησης των ανθρωπολόγων, οι οποίοι προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τις ανθρώπινες συνήθειες και συμπεριφορές καθώς και τα ήθη και έθιμα των κοινωνιών. Στη συνέχεια οι γλωσσολόγοι εστίασαν το ενδιαφέρον τους στη μελέτη της λεκτικής επικοινωνιακής συμπεριφοράς. Διερευνήθηκε αφενός ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται η ομιλία και αφετέρου τα μηνύματα που κρύβει ο ανθρώπινος λόγος (γνωστοί γλωσσολόγοι όπως ο Saussure ανέπτυξαν ολόκληρες θεωρίες). Από μια άλλη οπτική θέασης, η επικοινωνία έγινε αντιληπτή ως μια κοινωνική δεξιότητα η οποία διδάσκεται και καλλιεργείται μέσα στις κοινωνικές ομάδες στις οποίες δραστηριοποιείται το άτομο, όπως π.χ. η οικογένεια, το σχολείο, η τοπική κοινωνία, η εκκλησία, η εργασία, οι παρέες, οι σύλλογοι κ.λπ. 1 ΒΙΚΙΠΑΙΔΙΑ ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια 39

42 Ως Επικοινωνία δηλαδή θα μπορούσαμε να ορίσουμε την αμοιβαία επαφή (συνάντηση, συνομιλία, κοινή δραστηριότητα) μεταξύ ατόμων ή και ομάδων. 2 Επομένως συνίσταται ως μία διαδικασία με την οποία αναπτύσσεται και διαμορφώνεται η ουσιαστική επαφή των ατόμων καθώς και ταυτόχρονα η μεταβίβαση πληροφοριών και μηνυμάτων. Συμπληρωματικά, δημιουργείται και μια αλληλένδετη σύνδεση ανάμεσα στον πομπό και τον δέκτη, διότι χωρίς αυτά τα δύο δεν γίνεται να πραγματοποιηθεί και να συντελεστεί. Επίσης, η αυθόρμητη και φυσική και συγχρόνως προσχεδιασμένη, στυγνή και συνειδητά κωδικοποιημένη επικοινωνία 3 δίνει τη δυνατότητα στα άτομα να έχουν πνευματική και ψυχική επαφή με ένα σημαντικό κομμάτι ολόκληρου του πλανήτη μας και μια καθολική διείσδυση στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Παράλληλα, διευρύνει την αλήθεια και το ψεύδος ενός επιχειρήματος μιας άποψης και επιδιώκει αρκετές φορές την προσέγγιση ενός συγκεκριμένου ζητήματος. Ακόμη, η επικοινωνία χωρίζεται σε ένα ευρύ φάσμα κατηγοριών όπως στην λεκτική, νοηματική και γραπτή που συντελείται μέσα από τον γραπτό και προφορικό λόγο, την τέχνη(τοιχογραφίες, ζωγραφιές, φωτογραφίες), τα κινητά τηλέφωνα, το διαδίκτυο, τα σήματα καπνού, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τα σφυρίγματα καθώς και με τη χρήση ζώων και σινιάλων με τα χέρια. Τέλος, «Επικοινωνία, είναι μία ικανότητα που μπορείς εύκολα να κατακτήσεις. Είναι σαν το ποδήλατο, αν πραγματικά είσαι πρόθυμος να προσπαθήσεις, μπορείς γρήγορα να τα καταφέρεις.» Από την άλλη γιατί να μην ονομάσουμε επικοινωνία αυτό που υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους και τα ζώα; Γιατί να μην χρησιμοποιήσουμε τον όρο αυτό για να περιγράψουμε την ανταλλαγή δεδομένων ανάμεσα σε δύο υπολογιστές; Ένας βιολόγος θα μπορούσε να ορίσει την επικοινωνία ως ένα ιδιαίτερο τύπο αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε δύο κύτταρα (π.χ. ανάμεσα στους νευρώνες του εγκεφάλου), ενώ ένας κοινωνιολόγος ή ψυχολόγος θα χρησιμοποιούσε αυτόν τον 2 Γιώργος Μπαμπινιώτης λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας κέντρο λεξικολογίας Ε.Π.Ε. Αθήνα 2008 σελίδα Βικιπαίδεια, ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια, επικοινωνία διαθέσιμο στο διαδικτυακό χώρο 40

43 όρο για να περιγράψει την αλληλεπίδραση που υφίσταται ανάμεσα σε δύο κοινωνικές ομάδες ή ανάμεσα σε κάποιο άτομο και στο περιβάλλον του. Η επικοινωνία λοιπόν, ή αλλιώς η ανταλλαγή μηνυμάτων και πληροφοριών μεταξύ πομπού και δέκτη μπορεί να αποτελέσει μια αμοιβαία ψυχική επαφή 4. Επιπλέον, ο πομπός μπορεί ταυτόχρονα να λειτουργεί και ως δέκτης καθώς ταυτόχρονα στέλνει αλλά και λαμβάνει μηνύματα και αντιστρόφως ο δέκτης να λειτουργεί ως πομπός. Κανείς μπορεί να επικοινωνήσει με πολλά ή ακόμα και με ένα μόνο άτομο παράλληλα και ενώ κάνει και άλλες εργασίες. Υπάρχουν τρείς κύριες μορφές επικοινωνίας: 1. Η λεκτική 2. Η νοηματική 3. Η γραπτή Η επικοινωνία όμως δεν είναι απαραίτητα μία διαδικασία συναλλαγής μηνυμάτων μεταξύ ανθρώπινων όντων αλλά κάθε οργανισμού ή μηχανής που είναι σε θέση να λάβει και να στείλει μηνύματα ή σήματα. Ως εκ τούτου η επικοινωνία μπορεί να είναι Αυθόρμητη και φυσική, κυρίως μέσω δύο ανθρώπων. Προσχεδιασμένη, προσεκτικά και συνειδητά κωδικοποιημένη, μέσο διαφόρων συσκευών όπως η τηλεόραση και το κινητό, η οποία γίνεται με τη βοήθεια της τηλεπικοινωνίας. Διαπιστώνουμε λοιπόν πως ένας καθολικός και γενικός ορισμός της επικοινωνίας δεν είναι δυνατό να δοθεί και κάθε φορά θα χρησιμοποιούμε αυτόν που περιγράφει καλύτερα αυτό που θέλουμε να εκφράσουμε. 2.2 Ιστορική εξέλιξη της Επικοινωνίας Ο άνθρωπος ως κοινωνικό ων από τη φύση του είχε ανάγκη την ανάπτυξη επικοινωνίας με άλλα άτομα από τα πρώτα στάδια της ύπαρξής του. Δημιούργησε έτσι λοιπόν διάφορες μορφές επικοινωνίας που εξελίσσονταν παράλληλα με το 4 ΛΕΞΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ, Γ.ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ 41

44 ανθρώπινο είδος. Από τις κραυγές και τις ζωγραφιές των ανθρώπων των σπηλαίων, στο ανεπτυγμένο λεξιλόγιο, τα γράμματα, το τηλέφωνο και σήμερα το internet. Ένα υπέροχο ταξίδι στον κόσμο της ανθρώπινης επικοινωνίας έχει ξεκινήσει. Η επικοινωνία λοιπόν των ανθρώπων ξεκίνησε από την προϊστορία την οποία χρησιμοποιούσαν επικοινωνώντας οι προϊστορικοί άνθρωποι με μουγκρητά, άναρθρες κραυγές και νοήματα τα οποία ασκούσαν κυρίως με τα άνω άκρα τους. Επίσης από τα αρχαιότερα γνωστά σύμβολα που δημιουργήθηκαν με σκοπό την επικοινωνία των ανθρώπων μέσα στον χρόνο είναι οι ζωγραφιές των σπηλαίων. Με το πέρασμα των χρόνων, ο άνθρωπος δημιούργησε πολλά μέσα επικοινωνίας, τα δυο πιο σημαντικά στοιχεία που τον βοήθησαν να επικοινωνεί καλυτέρα είναι η ανακάλυψη του χαρτιού και του αλφάβητου. Έτσι του δόθηκε η δυνατότητα να καταργήσει τους φυσικούς περιορισμούς του χώρου, του χρόνου και της ανθρώπινης μνήμης. Ιστορικά έπειτα από την ανάπτυξη ενός λεξιλογίου επαρκούς για την επικοινωνία, οι άνθρωποι λόγω της ανάγκης τους για επικοινωνία από μεγαλύτερες αποστάσεις εφεύραν «ηχητική» όπου με τη χρήση διάφορων τυμπάνων έστελναν μηνύματα ο ένας στον άλλο. Στην Ελλάδα αναπτύχτηκαν και άλλοι μέθοδοι, που αργότερα εξαπλώθηκαν και στον υπόλοιπο κόσμο, όπως αυτή του οπτικού (φωτιά) και υδραυλικού τηλεγράφου 5. Το ερευνητικό και ανήσυχο πνεύμα του ανθρώπου για επικοινωνία καθώς και η ανάγκη για κοινωνικοποίηση, συνεργασία και ομαδικότητα έχουν ως αποτέλεσμα την εξέλιξη της επικοινωνίας με την πάροδο του χρόνου. Ειδικότερα, στην αρχαία Ελλάδα ο πρώτος τύπος επικοινωνίας ήταν με πεζούς ή έφιππους δρομείς στη συνέχεια ακολούθησε το σύστημα μηνυμάτων με φωτιά (ο λεγόμενος πυρσείας), ο υδραυλικός τηλέγραφος του Αινεία, που βασιζόταν στο γρήγορο συγχρονισμό του πομπού και του δέκτη, παράλληλα ο τηλέγραφος του Πολύβιου στηριζόμενος σε 5 %CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1- %CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7- %CE%B5%CE%BE%CE%AD%CE%BB%CE%B9%CE%BE%CE%B7- %CF%84%CE%BF%CF%85- %CF%84%CE%B7%CE%BB%CE%B5%CF%86%CF%8E%CE%BD%CE%BF%CF%85 42

45 ένα σύστημα σηματοδότησης, οι ανακλαστήρες ενίσχυσης και ο ακουστικός τηλέγραφος αποτελούμενος από μεταλλικά, κυκλικά και αναδιπλωμένα χωνιά. Όσον αφορά τα άλλα κράτη, οι Πέρσες χρησιμοποιούσαν ένα μυστικό δίκτυο επικοινωνίας που ονομάστηκε ηλιοτρόπιο ή ηλιογράφος. Οι Ρωμαίοι όντας βαθιά επηρεασμένοι από τους Έλληνες εξυπηρετούνταν από ένα μεγάλο σύστημα φρυκτωριών επίσης, στην Κίνα κατασκεύασαν σωληνώσεις επικοινωνιών. Ακόμη, οι Ινδιάνοι που κατοικούσαν στη Βόρεια Αμερική επικοινωνούσαν με κωδικοποιημένα σήματα καπνού, ενώ οι κάτοικοι των Καναρίων Νησιών με μια ειδική γλώσσα σφυριγμάτων. Την εποχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας αρχικά οι Βυζαντινοί αξιοποιούσαν τους καμινοβιγλάτορες (δηλαδή βίγλες και καμίνια για τη διατήρηση της φλόγας) και έπειτα το τηλεπικοινωνιακό σύστημα των πύργων. Σχετικά με την περίοδο του Μεσαίωνα αναπτύχθηκε το τηλεσκόπιο που βοήθησε στην κατανόηση οπτικών σημάτων και το αερόστατο (Conte 1792). Στον 19 ος αιώνα ο ταχυγράφος ή τηλέγραφος του Κλωντ Σαπέ αποτέλεσαν τη βάση για την ανάπτυξη του ηλεκτρικού τηλέγραφου (ζωγράφος Μορς) και τηλεφώνου(γκράχαμ Μπελ 1876). Τέλος η εφεύρεση του ασυρμάτου από τον Μαρκόνι το 1895 ήταν η γενεσιουργό δύναμη στον τομέα των επικοινωνιών, διότι δημιουργήθηκε το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το κινητό τηλέφωνο, οι δορυφόροι και το διαδίκτυο. 6 Με βάση τα προαναφερθέντα συμπεραίνουμε πως οι άνθρωποι συνέβαλαν και ανέπτυξαν τον τομέα της επικοινωνίας στο έπακρο με αποτέλεσμα στη σύγχρονες κοινωνίες τα άτομα να επικοινωνούν με όποιον θέλουν, όποτε θέλουν και με όποιο τρόπο θέλουν. Σημαντική εξέλιξη και καινοτομία αποτέλεσε η εφεύρεση του κινητού τηλεφώνου, μιας συσκευής που χαρίζει τις αρετές της επικοινωνίας και άλλες πολλές χωρίς να περιορίζει τον ιδιοκτήτη του σε έναν συγκεκριμένο χώρο, μιας συσκευής που λειτουργεί με ραδιοκύματα για τη μετάδοση πληροφοριών ενώ ακόμα και αυτό υπόκειται σε οδηγίες και νομοθεσίες. 6 Η εξέλιξη των αρχαίων μέσων επικοινωνίας και η συμβολή τους στον κόσμο, Κοντίτσης Ηλίας διαθέσιμο στο διαδικτυακό χώρο 43

46 Όλα ξεκίνησαν στις 3 Απριλίου του 1973, όταν ο dr. Μάρτιν Κούπερ κατασκεύασε το πρώτο κινητό τηλέφωνο για την MOTOROLA με όνομα MotorolaDynaTAC πάχος 25 εκατοστά και βάρος 900 γραμμάρια. Ωστόσο η MOTOROLA δεν ήταν η μόνη εταιρεία που δούλευε πάνω στη συγκεκριμένη ιδέα. Έτσι λοιπόν και η BELL (ανταγωνιστική εταιρεία με την MOTOROLA) έδωσε την «απάντησή» της όταν το 1978 δημιούργησε το πρώτο δίκτυο κινητής τηλεφωνίας κάτι που ήταν αναγκαίο για την εξάπλωση των κινητών τηλεφώνων. 7 Στην Ελλάδα τα κινητά τηλέφωνα εμφανίστηκαν στην αγορά το 1992 αλλά δεν γνώρισαν ιδιαίτερη απήχηση λόγω της υψηλής τους τιμής. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν γίνει τρομερές αλλαγές και εξελίξεις στον χώρο της κινητής τηλεφωνίας. Από τη δεκαετία του 90 και μετά η αγορά των κινητών τηλεφώνων γνώρισε απογείωση με την ψηφιοποίηση των δικτύων και των συσκευών ενώ σήμερα πάνω από το 30% του πληθυσμού της γης κατέχουν κινητό τηλέφωνο. Τα σημερινά κινητά διαφέρουν ιδιαίτερα από αυτά του παρελθόντος. Όλο πιο μικρά όλο πιο ελαφριά με περισσότερες δυνατότητες και εφαρμογές εναλλάσσονται σε στυλ σε χρώμα ενώ υπάρχουν αρκετές και διαφορετικές εταιρείες ώστε να μπορεί ο καθένας να επιλέξει αυτήν που του ταιριάζει και που τον εξυπηρετεί καλύτερα. Αν και το σημερινό κινητό είναι υπερπλήρες από εφαρμογές και δυνατότητες που ορισμένες φορές ξεπερνούν τα όρια της επικοινωνίας, το μέλλον φαίνεται να μας επιφυλάσσει αρκετές εκπλήξεις. 8 Κινητά που θα έχουν ταυτόχρονα την ιδιότητα εισιτηρίου, κλειδιών και μέσου πληρωμής, θα αντικαταστήσουν τα σημερινά κινητά τα οποία θα θεωρούνται ελλιπής τεχνολογίας. 7 %CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1- %CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7- %CE%B5%CE%BE%CE%AD%CE%BB%CE%B9%CE%BE%CE%B7- %CF%84%CE%BF%CF%85- %CF%84%CE%B7%CE%BB%CE%B5%CF%86%CF%8E%CE%BD%CE%BF%CF%

47 O 21ος αιώνας αποτέλεσε σταθμό για την εξέλιξη των κινητών καθώς τότε ήρθαν τα κινητά 3ης γενιάς τα 3G με τις φοβερές και απεριόριστες δυνατότητες πολυμέσων. Στην Ελλάδα η κινητή τηλεφωνία έκανε τη εμφάνιση της το Χάρη στην επικοινωνία οργανώθηκαν κοινωνίες, μεταδόθηκαν εμπειρίες, ανταλλάχθηκαν απόψεις και γνώσεις, εκφράστηκαν συναισθήματα, περιγράφτηκαν γεγονότα, προσδιορίστηκαν πεποιθήσεις και σκοποί, δημιουργήθηκε πολιτισμός! 2.3 Με ποια μέσα επικοινωνεί ο άνθρωπος και πώς εξελίχτηκαν αυτά; Μέσα στα χρόνια λοιπόν, όπως είδαμε, έχουμε γνωρίσει μία μεγάλη εξέλιξη σε ότι αφορά τα μέσα επικοινωνίας που έχουν χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο, γεγονός που φαντάζει απόλυτα λογικό εάν συμμεριστούμε ότι εξαρχής σκοπός κάθε μέσου επικοινωνίας είναι η βελτίωση της ανθρώπινης καθημερινότητας. Έτσι, αν κοιτάξουμε πίσω θα ανακαλύψουμε μία τεράστια ποικιλία μέσων επικοινωνίας που χρησιμοποιήθηκαν κατά καιρούς από τον άνθρωπο. Από τα περιστέρια μέχρι και τους διαστημικούς δορυφόρους συναντάμε επιγραμματικά: Τους πεζούς ή έφιππους δρομείς Τις Φρυκτωρίες Τον Υδραυλικό τηλέγραφος (ο τηλέγραφος του Αινεία) Τον τηλέγραφος του Πολύβιου Τους Ανακλαστήρες ενίσχυσης Τον Ακουστικό τηλέγραφος Το ηλιοτρόπιο ή ηλιογράφο Τις σωληνώσεις επικοινωνιών Τα Σήματα καπνού Τα Ταχυδρομεία Ίνκας Τα Σφυρίγματα Τους καμινοβιγλάτορες Τους φανούς

48 Το τηλεσκόπιο Τον Ταχυγράφο ή τηλέγραφο Τον ηλεκτρικό τηλέγραφο (Τα γνωστά σήματα Μορς με τελείες και παύλες) Το Τηλέφωνο Ο ασύρματος 10 Έτσι, φτάνουμε στη σημερινή εποχή όπου το επικρατέστερο μέσο επικοινωνίας δεν είναι άλλο από το κινητό τηλέφωνο, του οποίου η απογείωση ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 90,χάρη στην ψηφιοποίηση των δικτύων και των συσκευών. Αργότερα, βλέπουμε τα κινητά να γίνονται πιο μικρά, έτσι ώστε να χωρούν σε μία παλάμη, εμφανίζεται η δεύτερη γενιά κινητών (2G), καθώς και η τρίτη γενιά (3G) κατά τις αρχές του 21 ου αιώνα. Ενώ, τέλος σήμερα βγαίνουν στην αγορά τα πρώτα κινητά τέταρτης γενιάς(4g) Γιατί ο άνθρωπος έχει ανάγκη την επικοινωνία; Η ανθρώπινη επικοινωνία δημιουργήθηκε πριν από εκατομμύρια χρόνια και μάλιστα αυθόρμητα εφόσον οι άνθρωποι ένιωσαν από νωρίς αυτήν την ανάγκη. Η ανάγκη του ανθρώπου για την επικοινωνία άρχισε από την αρχή της ύπαρξης του μιας και είναι εκ φύσεως κοινωνικό ων. Μέσω λοιπόν της επικοινωνίας το άτομο δημιουργεί κοινωνικές σχέσεις που το διευκολύνουν στην καθημερινότητα του ενώ του επιτρέπον να εκφράσει ευκολότερα τα συναισθήματά του με όποια μορφή επικοινωνίας αυτό επιθυμεί. Πάνω στην επικοινωνία βασίζονται οι ανθρώπινες σχέσεις, η οργάνωση των ανθρώπων και η έκφραση των επιθυμιών και αποφάσεων τους, όλα αυτά αποτελούν θεμέλιο λίθο της κοινωνίας. Χωρίς την επικοινωνία δεν υπάρχει κοινωνία, διότι μέσα από αυτήν τα άτομα συνδέονται με κοινούς στόχους, ιδέες, ενδιαφέροντα και συγκροτούν μια ενιαία κοινότητα. Επιπροσθέτως, η επικοινωνία συντελεί στη διάπλαση και διαμόρφωση 10 Από την ιστοσελίδα του 3 ου γυμνάσιου Ν. Ιωνίας με τίτλο Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΜΕΣΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ που επισκέφτηκα στις 11/11/12 και τροποποιήθηκε τελευταία στις 4/11/12 11 Από την ιστοσελίδα slideshare που επισκέφτηκα στις 12/12/12 46

49 της προσωπικότητας του ανθρώπου και διαπροσωπικών δεσμών, στην αποφυγή των προβλημάτων από την καθημερινή ρουτίνα της ζωής, στην κοινωνικοποίησή του, στη ρευστοποίηση του χρόνου στη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων του και στην πνευματική του καλλιέργεια. Παράλληλα, αναπτύσσονται αισθήματα αυτοεκτίμησης, ελευθερίας έκφρασης και σκέψης, συνεργασίας, δημιουργικότητας και ηθικοκοινωνικής πληρότητας και αναγνώρισης. Επίσης, με την απώλεια επικοινωνία ο άνθρωπος δεν θα εξελισσόταν νοηματικά και θα ήταν κλεινόταν στον εαυτό του καλλιεργώντας την μοναξιά και την μισαλλοδοξία. Ακόμη, η επικοινωνία προάγει τον διάλογο τον πολιτισμό και την επιστήμη αναζωπυρώνει το πνεύμα και συμβάλλει στην ψυχική ανάπτυξη του ανθρώπου. Μέσω της επικοινωνίας ο άνθρωπος εκφράζει και διατυπώνει τις σκέψεις τα συναισθήματα και τις ιδέες και αποβάλλει τον εγωισμό και τον υλισμό που τόσο τον μαστίζει Συγχρόνως, αντιλαμβάνεται και επεξεργάζεται απόψεις και κοσμοαντιλήψεις αντικρουόμενες με την δική του κινητοποιώντας τον στην αναζήτηση την ιδανικής λύσεις. Τέλος χωρίς την επικοινωνία ο άνθρωπος δεν θα ήταν παρά μόνο μια στεγνή και άχρωμη παρουσία μην έχοντας την ικανότητα να ανακαλύψει τον πλούσιο κόσμο που το προσφέρει το σημαντικότερο του χαρακτηριστικό η επικοινωνία. Τέλος, αναγνώρισης απεγκλωβίζει τον άνθρωπο από τη δίνη του σύγχρονου τρόπου ζωής και βρίσκει αρωγό τις νέες τεχνολογίες για να δημιουργήσει διεξόδους. Σήμερα η επικοινωνία παίζει μεγάλο ρόλο στη ζωή μας αφού ολόκληρη η καθημερινότητα μας εξαρτάται από αυτήν. Μέσο της επικοινωνίας ένας άνθρωπος μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματα του, να ανταλλάξει απόψεις και ιδέες, να επιλύσει τα προβλήματα του και να κοινωνικοποιηθεί. Τα μέσα επικοινωνίας κυκλοφόρησαν στις κοινωνίες και άλλαξαν τις ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές μας. Η επικοινωνία μεταξύ μας μπορεί να γίνει με νοήματα, με λέξεις και με γράμματα δηλαδή μπορεί να είναι νοηματική, προφορική η γραπτή αντίστοιχα. Η επικοινωνία όμως μπορεί να είναι και προσχεδιασμένη μέσω διάφορων συσκευών. Η τηλεόραση, το τηλέφωνο και οποιαδήποτε άλλη συσκευή μας βοηθάει να επικοινωνούμε μεταξύ μας ακόμα και σε απόσταση, είναι ένα κομμάτι μιας προσχεδιασμένης επικοινωνίας η οποία γίνεται με τη βοήθεια της τηλεπικοινωνίας. Η επικοινωνία αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι ολόκληρου του 47

50 πλανήτη μας. Χάρη σε αυτήν η καθημερινότητα μας έγινε πιο εύκολη και η επικοινωνία με μακρινούς συγγενείς πιο άμεση. Αυτό έχει και ως αποτέλεσμα όλες αυτές οι επικοινωνιακές συσκευές να έχουν ακόμα και συναισθηματική αξία για μας. Ο άνθρωπος έχει επίσης ανάγκη και για εσωτερική επικοινωνία. Με εσωτερικό διάλογο καταφέρνει να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του και έτσι τον υπόλοιπο περίγυρο του αλλά και την κοινωνία στην οποία ζει. Με την επικοινωνία τόσο με τον εαυτό του όσο και με το θεό στον οποίο πιστεύει,αν πιστεύει, καταφέρνει να εξισορροπήσει τον ψυχικό του κόσμο και να αισθάνεται καλύτερα ζώντας έτσι μια ζωή με λιγότερες εντάσεις. 2.5 Βιωματικό εργαστήριο επικοινωνιακής δεξιότητας στην τάξη Σε μια από τις εβδομαδιαίες συναντήσεις μας, μια Τετάρτη του 2012, πραγματοποιήσαμε ένα βιωματικό εργαστήριο «μη λεκτικής επικοινωνίας» μέσα από τη δραματοποίηση σεναρίων που επινοήσαμε και παρουσιάσαμε η κάθε ομάδα στην άλλη. Το αποτέλεσμα εκτός από διασκεδαστικό ήταν και πολύ ωφέλιμο σε γνωστικό επίπεδο αφού μπορέσαμε να συνειδητοποιήσουμε πως η επικοινωνία είναι μια καθημερινή ανάγκη του ανθρώπου και πως υπάρχουν πολλοί τρόποι για να την πραγματοποιήσεις. Ταυτόχρονα ανακαλύψαμε πως η δραματοποίηση είναι μια εξαιρετική μορφή επικοινωνίας που ο άνθρωπος χρησιμοποιεί από τα πανάρχαια χρόνια για να δείξει στους άλλους τις ιδέες του και τα συναισθήματά του. Γι αυτό άλλωστε και το θέατρο είναι μια πολύ αγαπημένη μορφή τέχνης. Το εργαστήριο που προετοίμασε ο επιβλέπων καθηγητής της Ερευνητικής μας εργασίας είχε τον τίτλο «Βουβή ταινία». Συγκεκριμένα τα βήματα που ακολουθήσαμε ήταν τα εξής: Κάθε ομάδα έπρεπε να γράψει το σενάριο μιας βουβής σκηνής και στη συνέχεια να τη δραματοποιήσει στο σύνολο της τάξης. Οι ομάδες συζητήσαμε χαμηλόφωνα το περιεχόμενο της σκηνής, τους χαρακτήρες και την εξέλιξη της ιστορίας. Στη συνέχεια γράψαμε το σενάριο. 48

51 Πριν ξεκινήσουμε τη συγγραφή, η κάθε ομάδα έπρεπε να λάβει υπόψη της: 1. Οι βουβές ταινίες περιγράφουν μια ιστορία χωρίς λόγια. Είναι σημαντικό να ξεκινήσουν τη σκηνή με ένα ή δυο άτομα που κάνουν κάτι προφανές. Για παράδειγμα καθαρίζουν το σπίτι, διαβάζουν ή κάνουν κουπί σε μια βάρκα κ.λπ. 2. Η σκηνή διακόπτεται όταν ένα άλλο πρόσωπο (ή περισσότερα) εμφανίζονται. Η εμφάνιση των νέων προσώπων δημιουργεί συγκρούσεις ή εντάσεις ή αναστάτωση στους πρωταγωνιστές. Τα νέα πρόσωπα μπορεί να είναι κλέφτες, ζώα, παιδιά, πωλητές και πολλά άλλα (όσα η φαντασία επιτρέπει). 3. Ακολουθεί η φυσική αναστάτωση, συγκίνηση, αστείο γεγονός κ.λπ. 4. Τέλος δίνεται λύση στο πρόβλημα. Κάποιες επιπλέον οδηγίες για την επιτυχία του εργαστηρίου ήταν και οι παρακάτω: Είναι σημαντικό να μπορούν οι «ηθοποιοί» να αποδίδουν τα συναισθήματά τους (όπως αυτά περιγράφονται στο σενάριο), χωρίς όμως να μιλούν. Οι υπόλοιπες ομάδες παρατηρούν τη σκηνή και προσπαθούν στη συνέχεια να την περιγράψουν γραπτά χωρίς να τους ακούν οι άλλες ομάδες, για να εξακριβώσουμε, αν την κατάλαβαν. Ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες του επιβλέποντα ολοκληρώσαμε τα «σενάριά» μας και τα παρουσιάσαμε η κάθε ομάδα στην άλλη με μεγάλη επιτυχία. Στη συνέχεια μπορείτε να δείτε μερικές φωτογραφίες από την παρουσίαση των «βουβών ταινιών» μας. 49

52 50

53 51

54 52

55 2.6 Οι συνέπειες του κινητού ως μέσου επικοινωνίας (επιπτώσεις λόγω κατάχρησης) Μετά το βιωματικό εργαστήριο στην τάξη καταλάβαμε πως η ανθρώπινη επαφή δεν αντικαθίσταται με υποκατάστατα και μάλιστα με ένα κινητό τηλέφωνο που δίνει πρόσκαιρη ευχαρίστηση. Αν μάλιστα γίνει κατάχρηση μπορεί να επιφέρει πολύ άσχημες συνέπειες. Βέβαια έχουμε αναφέρει πολλές φορές πως το κινητό τηλέφωνο έχει εισβάλει στη ζωή μας αλλάζοντας την καθημερινότητα μας ριζικά. Οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουν καν σκεφτεί ότι είναι και αυτό ένας από τους παράγοντες που μεταβάλλουν την κοινωνία. Αλλάζουν οι θεσμοί, δημιουργούνται νέες συνήθειες και επηρεάζονται οι διαπροσωπικές σχέσεις. Το κινητό τηλέφωνο από είδος πολυτελείας, γρήγορα έγινε προϊόν μαζικής κατανάλωσης εξαιτίας κυρίως της προσιτής τιμής του. Σήμερα, έχει γίνει προέκταση του εαυτού μας και πιστός σύντροφος. 53

56 Το κινητό τηλέφωνο έχει μετεξελιχθεί σ' ένα ευρύ κοινωνικό φαινόμενο. Σε κάθε οικογένεια, μικροί και μεγάλοι, ο καθένας έχει το κινητό του. Πώς επηρεάζει όμως τη ζωή μας; Το κινητό αναγκάζει τον άνθρωπο να ιδιωτεύσει οπότε ολόκληρη η κοινωνία ιδιωτεύει και γίνεται ολοένα πιο απόμακρη και εγωπαθής. Οι άνθρωποι κλείνονται στο δικό τους αυτόνομο κόσμο και αποξενώνονται μέσα σε έναν συλλογικό θεσμό, είτε αυτός είναι η οικογένεια είτε ολόκληρη η κοινωνία. Δηλαδή ενώ ζουν μαζί με τους δικούς τους θεωρητικά, δεν έχουν πολλές επαφές μαζί τους ουσιαστικά. Ακόμη, είναι παράγοντας κοινωνικής διάκρισης και ανισότητας όσο και επίδειξης. Όσα παιδιά έχουν κινητό είναι πολύ πιθανό να παρουσιάσουν συμπτώματα εξάρτησης ενώ η έλλειψη ενός τέτοιου προϊόντος μπορεί να δημιουργήσει στα παιδιά «στερητικά σύνδρομα» ή να αποτελέσει λόγο αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Επιπροσθέτως, όταν το κινητό πρωτοεμφανίστηκε στην αγορά, κανείς δεν φανταζόταν ότι η χρήση του θα ενοχοποιούνταν από μια σειρά ερευνών, για πρόκληση ανεπανόρθωτων βλαβών στον ανθρώπινο οργανισμό και στην υγεία μας. Τώρα πια το κινητό αποτελεί την πιο αναγνωρίσιμη πηγή ακτινοβολίας και ιδίως της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, η διοχέτευση της οποίας στον ελεύθερο χώρο, εξαιτίας κυρίως της ανάπτυξης της τεχνολογίας, έχει αυξηθεί δραματικά 12. H ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, αν και αόρατη, έχει υπόσταση αφού αποτελεί προϊόν κυμάτων ηλεκτρικής και μαγνητικής ενέργειας τα οποία διοχετεύονται στον ελεύθερο χώρο. Συμπληρωματικά, η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που εκπέμπεται από τις συσκευές μπορεί να βλάψει την υγεία. Συγκεκριμένα, έχει υποστηριχθεί ότι τα κινητά θα μπορούσαν να επηρεάζουν τα κύτταρα του σώματός μας, τον εγκέφαλο και το ανοσοποιητικό μας σύστημα αυξάνοντας τον κίνδυνο εκδήλωσης μιας γκάμας ασθενειών όπως καρκίνο. Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία των κινητών επηρεάζει τον ανθρώπινο εγκεφαλικό ιστό γιατί υπάρχει σύνδεση των κινητών με τους εγκεφαλικούς όγκους. Επίσης, 12 (Home Biology-Electromagnetic Radiation Surveys Indoor Health Solutions) Ανακτήθηκε την

57 πολλοί χρήστες υποφέρουν από πονοκεφάλους, κόπωση και απώλεια συγκέντρωσης μετά από τη χρήση του κινητού. 13 Συνοψίζοντας λοιπόν όλα τα προαναφερθέντα, αντιλαμβανόμαστε ότι το κινητό παρά την ευκολία χρήσης του και τις λύσεις τις οποίες έχει δώσει στο θέμα της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, παρουσιάζει και πολλές αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή, στην υγεία και στον ανθρώπινο οργανισμό. Εξάγουμε λοιπόν το συμπέρασμα ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα, ο κόσμος να ενημερωθεί για τις συνέπειες του κινητού τηλεφώνου και να μάθει για τη σωστή χρήση του. 2.7 Συμπεράσματα Συνοψίζοντας, είναι φανερό ότι η επικοινωνία με το πέρασμα των χρόνων έχει υποστεί πολλές και ριζικές αλλαγές. Επίσης σε οποιαδήποτε μορφή της (λεκτική, γραπτή, νοηματική ) βοήθησε τον άνθρωπο να κοινωνικοποιηθεί να εξελιχθεί καθώς και να βελτιώσει τη ζωή του. Σαφής ορισμός της δεν μπορεί να δοθεί γιατί η έννοια της είναι σχετική και κάθε φορά χρησιμοποιούμε αυτόν τον ορισμό θέλουμε να εκφράσουμε. που περιγράφει καλύτερα αυτό που Υπάρχουν διάφορα μέσα επικοινωνίας τα οποία έχουν εξελιχθεί ανά τους αιώνες (τηλέφωνο, τηλέγραφος, σήματα καπνού, τηλεόραση κ.λπ.). Επιπλέον είναι φανερό πως η επικοινωνία είναι το μόνο μέσο έκφρασης των σκέψεων, ιδεών και συναισθημάτων του κάθε ανθρώπου και επιπρόσθετος δημιουργεί διεξόδους στον άνθρωπο και διευρύνει τους ορίζοντες του. Πολλές φορές η λανθασμένη χρήση ή και ακόμη η κατάχρηση των νέων μέσων επικοινωνίας δημιουργεί προβλήματα στην υγεία ή και την κοινωνικοποίηση του ατόμου. Αυτά θα πρέπει όμως να τα δούμε ως μεμονωμένες περιπτώσεις που παρεκκλίνουν από την ουσία της επικοινωνίας (Pathfinder Club-Πόσο ασφαλές είναι το κινητό σας;-δημοσιεύτηκε ) 55

58 Χωρίς την επικοινωνία η εξέλιξη του ανθρώπου θα ήταν αδύνατη, αφού αποτελεί θεμελιώδη λίθο σε κάθε πτυχή της ζωής του. Στο παρακάτω γράφημα προσπαθούμε να δώσουμε σχηματικά το συμπέρασμά μας αυτό. Ανθρώπινες σχέσεις Οργάνωση ανθρώπων Επικοινωνία Έκφραση Επιθυμιών Αποφάσεις 56

59 Κεφάλαιο 3 Αναζητώντας την έννοια της Ανακύκλωσης

60 Στο κεφάλαιο αυτό θα προσπαθήσουμε να ερευνήσουμε θέματα που σχετίζονται με την ανακύκλωση και ιδιαίτερα με την ανακύκλωση των κινητών τηλεφώνων. Συγκεκριμένα τα υποερωτήματα που προέκυψαν κατά την έρευνα προς επεξεργασία ήταν τα παρακάτω: 1. Η έννοια της ανακύκλωσης. 2. Γιατί πρέπει να ανακυκλώνουμε τα κινητά τηλέφωνα; 3. Πού καταλήγουν τα κινητά τηλέφωνα αφού πεταχτούν; 4. Μπορούμε να προσφέρουμε μια νέα ζωή στα παλιά κινητά; Σε τι μπορεί να χρησιμεύσει ένα παλιό κινητό; 5. Προγράμματα ανακύκλωσης κινητών τηλεφώνων, μπαταριών και αξεσουάρ από Εταιρείες κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα. 6. Πώς ένα παλιό κινητό μπορεί να συσχετιστεί με την τέχνη; 7. Συμπεράσματα Τα συμπεράσματα της έρευνάς μας στο κεφάλαιο αυτό αφορούν ιδιαίτερα στην ανάγκη ευαισθητοποίησης του κοινωνικού συνόλου στο εντελώς απαραίτητο για την ίδια μας τη ζωή πλέον θέμα της ανακύκλωσης αλλά και στο πόσο μακρύ δρόμο έχουμε ακόμη να διανύσουμε για την επίτευξή του. 3.1 Η έννοια της Ανακύκλωσης Φέρτε στο μυαλό σας έναν κύκλο. Δεν έχει ούτε αρχή, ούτε τέλος. Έτσι είναι και ο κύκλος ζωής στη φύση. Τα δέντρα για παράδειγμα έχουν κύκλους ζωής. Ένα βλαστάρι φυτρώνει στη γη, μεγαλώνει με τον ήλιο, βγάζει ρίζες, κορμό, κλαδιά, καρπούς, γερνάει και πεθαίνει. Όταν πεθάνει επιστρέφει στη γη, εκεί από όπου ξεκίνησε, συμβάλλοντας να γεννηθούν νέα δέντρα. Αυτός είναι με λίγα λόγια ένας κύκλος ζωής. Όπως τα δέντρα, έτσι και τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή έχουν έναν κύκλο ζωής. 1 Ανακύκλωση είναι η παραγωγή προϊόντων από την επεξεργασία ήδη χρησιμοποιημένων απορριμμάτων. Μερικές φορές επαναχρησιμοποιούμε τα υλικά για τον ίδιο σκοπό π.χ. παλιά κουτάκια αλουμινίου και γυάλινες φιάλες λιώνονται 1 Ανδριακή Πρωτοβουλία για λιγότερα Απορρίματα ανακτήθηκε την 10/10/

61 και ξαναγίνονται κουτιά ή φιάλες αντίστοιχα. Άλλες μετατρέπονται παλιά υλικά σε τελείως διαφορετικά νέα προϊόντα. 2 Ανακύκλωση μπορούμε να κάνουμε στο χαρτί, το γυαλί, το πλαστικό, τα μέταλλα αλλά και τις μπαταρίες, τις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές κ.ά. Ανακύκλωση λοιπόν είναι η διαδικασία με την οποία επιτυγχάνεται η εκ νέου χρήση υλικών με σκοπό την επανεισαγωγή τους στον κύκλο παραγωγής. Αποτελεσματικά, γίνεται φανερό ότι με αυτόν τον τρόπο ελαφρύνεται και η επιβράδυνση του περιβάλλοντος, ένα ζήτημα το οποίο είναι πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα κατά τη σημερινή εποχή. Επιπροσθέτως, η ανακύκλωση αγγίζει ακόμα και το θέμα της ενέργειας. Είναι γνωστό ότι ανακυκλώνοντας εξοικονομούνται ενέργεια και φυσικοί πόροι, που λαμβάνονται συνεχώς από τη φύση. Ενώ παράλληλα, εξοικονομείται και η ενέργεια που απαιτείται για την κατασκευή χιλιάδων αντικειμένων, όπως: το χαρτί, το πλαστικό, το αλουμίνιο, το γυαλί, τα ελαστικά αυτοκινήτων και οι μπαταριές. Επίσης, η ανακύκλωση επηρεάζει άμεσα και την οικονομία κάθε κοινωνίας, διότι χάρη σε αυτή επιτυγχάνεται η μακροπρόθεσμη πτώση (ή μη αύξηση) των τιμών των προϊόντων, καθώς δεν απαιτείται εκ νέου παραγωγή πρώτης ύλης. Στη συνέχεια, όσων αφορά την εργασία, θα πρέπει να αναφερθεί ότι χάρη στην ανακύκλωση δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας σε τομείς θετικών ενεργειών για την διάσωση του πλανήτη. Τέλος, με την πράξη της ανακύκλωσης δημιουργείται ευχάριστη αίσθηση και ικανοποίηση για τη συμμετοχή στην βελτίωση του περιβάλλοντος και των συνθηκών 2 Planet Earth S.O.S. ανακτήθηκε την 16/10/

62 ζωής, σώζεται η υγεία όλων των κατοίκων του πλανήτη και διασφαλίζεται το καλύτερο μέλλον ολόκληρης της ανθρωπότητας. Διαβάζοντας όλα τα προαναφερθέντα γίνεται φανερή η σημασία και η σπουδαιότητα της ανακύκλωσης, καθώς μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε ότι συνδέεται και μπορεί να επηρεάσει θετικά κάθε ανθρώπινο ή περιβαλλοντικό τομέα. 3.2 Γιατί πρέπει να ανακυκλώνουμε τα κινητά τηλέφωνα; Περισσότεροι από 800 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν σήμερα τα κινητά τηλέφωνα και ο αριθμός αυτός αυξάνεται καθημερινά, καθώς οι καταναλωτές βομβαρδίζονται από τις διαφημιστικές εκστρατείες, που τους προτρέπουν να αναβαθμίσουν τη συσκευή τους στο πιο μοντέρνο μοντέλο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα κινητά να καταλήγουν τελικά στα σκουπίδια, και τότε είναι που αρχίζει το πρόβλημα. Αυτό συμβαίνει γιατί η πλειοψηφία των ανθρώπων δε γνωρίζει τι μπορεί να προκαλέσει στο περιβάλλον, εάν καταλήγουν στη χωματερή τα κινητά. Επιπλέον, πολλοί ασυνείδητοι δε δίνουν σημασία στο γεγονός ότι η ενέργειά τους αυτή δε βλάπτει µόνο το περιβάλλον αλλά βλάπτει σοβαρά και τους ίδιους, προκαλώντας τους σοβαρές παθήσεις και ασθένειες Αρχικά, η επαναχρησιμοποίηση ή η ανακύκλωση των παλαιών κινητών τηλεφώνων βοηθάει το περιβάλλον εξοικονομώντας ενέργεια, συντηρώντας τους φυσικούς πόρους καθώς και με την επαναχρησιμοποίηση πολύτιμων υλικών. Οπότε αν πάλιωσε το κινητό σας μη βιαστείτε να το πετάξετε στα σκουπίδια. Μπορεί να του δώσετε την ευκαιρία για μία δεύτερη ζωή ανακυκλώνοντάς το. Τα κινητά τηλέφωνα, καθώς και όλες οι προσωπικές ηλεκτρονικές συσκευές ή αλλιώς PDAs, περιέχουν ένα σημαντικό πλήθος από πολύτιμα υλικά, όπως χαλκός και πλαστικό. Η ανακύκλωση και η επαναχρησιμοποίηση τέτοιων υλών και 60

63 συσκευών, δεν συντηρεί απλά τα πολύτιμα αυτά υλικά, αλλά αποτρέπει τη μόλυνση του αέρα και των υδάτινων πόρων ενώ ταυτόχρονα μειώνει δραστικά τις εκπομπές ρύπων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου που εκλύονται κατά τη διαδικασία της παραγωγής των συσκευών αυτών. Επιπλέον η ενέργεια που καταναλώνεται για την παραγωγή, αλλά και τη χρήση των κινητών τηλεφώνων έχει μεγάλο αντίκτυπο στο έντονο περιβαλλοντικό πρόβλημα που υπάρχει στις μέρες μας, ενώ πρέπει να γνωρίζουμε ότι πετώντας το παλιό μας κινητό στα σκουπίδια, ουσιαστικά «δηλητηριάζουμε» το ίδιο το έδαφος! Τέλος μπορεί να αποτελούνται από υλικά όπως πλαστικό και μέταλλα (χαλκός), όμως η μπαταρία τους μπορεί να περιέχει στοιχεία, όπως νικέλιο και κάδμιο, τα όποια σε περίπτωση όπου θαφτούν, καούν, απορριφθούν κ.α. και μολύνουν με τοξικά σωματίδια τον αέρα και το χώμα. Τα υλικά αυτά για να διασπαστούν σε ακίνδυνες ουσίες χρειάζονται αιώνες και μέχρι να γίνει αυτό «δηλητηριάζουν» ανθρώπους, ζώα και φυτά όχι απλά το έδαφος! Στις μέρες μας, το ποσοστό ανακύκλωσης των κινητών τηλεφώνων είναι ιδιαίτερα χαμηλό, ενώ η σημασία της διαδικασίας αυτής είναι πολύ σημαντική. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι το όφελος μου μπορεί να αποκομισθεί από την ανακύκλωση είναι μεγάλο καθώς : Για κάθε κινητό τηλέφωνο που ανακυκλώνεται εξοικονομείται ενέργεια που αρκεί για τη λειτουργία 44 ωρών ενός φορητού ηλεκτρονικού υπολογιστή. Για κάθε κινητά τηλέφωνα που ανακυκλώνονται εξοικονομείται ενέργεια που αρκεί για την πλήρη λειτουργία και κατανάλωση 185 τυπικών σπιτιών. Οι ποσότητες υλικών όπως χαλκός, πλαστικό, ασήμι, ψευδάργυρος και πλατίνα είναι επίσης ιδιαίτερα εντυπωσιακές. Τα μεταλλικά τμήματα των συσκευών επαναχρησιμοποιούνται και έπειτα 61

64 από κατάλληλο διαχωρισμό και επεξεργασία αποτελούν τις πρώτες ύλες για ψευδοκοσμήματα, ηλεκτρονικά είδη αλλά και στην βιομηχανία αυτοκινήτων. Τα πλαστικά τμήματα αποτελούν τις πρώτες ύλες κυρίως για την κατασκευή πλαστικών συσκευασιών αλλά και πλαστικών κομματιών αυτοκινήτων. 3.3 Πού καταλήγουν τα κινητά τηλεφωνά αφού πεταχτούν; Στην πραγματικότητα, κανείς δεν γνωρίζει την ακριβής απάντηση σ αυτό το ερώτημα. Οι περισσότεροι απαντούν απλά: Στην ανακύκλωση χωρίς να γνωρίζουν την διαδικασία που βρίσκεται πίσω από αυτή. Ενώ άλλοι δεν γνωρίζουν για τις ενέργειες που πρέπει να ακολουθήσουν, συνεπώς οι ηλεκτρονικές αυτές συσκευές να καταλήγουν είτε ξεχασμένες σε ένα ντουλάπι, είτε πεταμένες στα σκουπίδια. Πολλές είναι οι εταιρίες ηλεκτρονικών συσκευών που ενημερώνουν και προτρέπουν τους ανθρώπους στην ανακύκλωση κινητών, μπαταριών, φορτιστών, αξεσουάρ και υπάρχουν διαθέσιμοι ειδικοί κάδοι για την πραγματοποίηση αυτού του έργου. Πράγμα που λαμβάνει μέρος επειδή αυτές οι συσκευές δεν θα έπρεπε να καταλήγουν σε κάδους απορριμμάτων, καθώς είναι φτιαγμένες από διάφορα υλικά τα οποία επιβαρύνουν το περιβάλλον. Ακόμη ένα ζήτημα που απασχολεί τις σημερινές κοινωνίες είναι: «Τι συμβαίνει στα κινητά αφού πεταχτούν για ανακύκλωση;». Οι συνηθέστερες ενέργειες που ακολουθούν οι εταιρίες ανακύκλωσης ηλεκτρονικών συσκευών είναι οι εξής: 1. Εάν βρίσκονται σε αρκετά καλή κατάσταση, πωλούνται σε ξένες χώρες. 2. Ορισμένα δωρίζονται σε εταιρίες επεξεργασίας ηλεκτρονικών συσκευών με σκοπό την περαιτέρω αξιοποίησή τους. 3. Άλλα φτιάχνονται και πωλούνται σε ξένες χώρες είτε για αντικατάσταση, είτε για την χρήση τους ως προπληρωμένα κινητά 4. Τέλος, τα περισσότερα κινητά διαλύονται με σκοπό την ανακύκλωση των ουσιωδών στοιχείων τους. Όπως είναι γνωστό τα κινητά φτιάχνονται από τα μέταλλα που αποκαλούνται σπάνιες γαίες, πρόκειται για στοιχεία που προέρχονται από την εξόρυξη ορυκτών. Γίνεται αντιληπτό λοιπόν πως οι σπάνιες γαίες αποτελούν σημαντικό στοιχείο στην 62

65 κατασκευή κινητών, με αποτέλεσμα η ζήτηση σπανίων γαιών κάθε χρόνο που παίρνει να αυξάνεται με ρυθμό που ξεπερνά το 10 %. Η μπαταρία του κινητού περιέχει στοιχεία τα οποία, αν καταλήξουν στα σκουπίδια, θα επιβαρύνουν το περιβάλλον. Για παράδειγμα, η ποσότητα καδμίου που περιέχεται στις μπαταρίες νικελίου καδμίου, είναι ικανή να μολύνει το 1/3 του νερού μιας πισίνας Ολυμπιακών διαστάσεων! Γι αυτό πρέπει να δώσουμε βάση και οι συσκευές κινητών να μην καταλήγουν στους κάδους αλλά να δίνονται για ανακύκλωση. Τα κινητά αφού ανακυκλωθούν καταλήγουν στα εργοστάσια, εκεί αποσυναρμολογούνται στα επιμέρους υλικά τους, τα όποια χρησιμοποιούνται για την παράγωγη άλλων αντικειμένων. Ο χαλκός που απομονώνεται χρησιμοποιείται για την παράγωγη σωλήνων Το νικέλιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παράγωγη μαγειρικών σκευών Οι μικροεπεξεργαστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ηλεκτρονικές συσκευές όπως ο φούρνος μικροκυμάτων Οι οθόνες υγρών κρυστάλλων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ρολόγια μέχρι και ηλεκτρονικές κουζίνες. Εν κατακλείδι η ανακύκλωση είναι ένα έργο το οποίο εάν συνεχιστεί και στο μέλλον σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό, μπορεί να καταφέρει να μας οδηγήσει σε μια πιο υγιής ζωή με καθαρότερο αέρα. Ο δρόμος προς ένα τέτοιο ευοίωνο μέλλον δεν είναι εύκολος. Περνάει μέσα από την πίεση σε υπεύθυνες κυβερνήσεις, την επιβολή πράσινων κανόνων σε βιομηχανία και ιδιωτικούς και δημόσιους οργανισμούς, περνάει μέσα από την περιβαλλοντική επιστημονική έρευνα μα κυρίως μέσα από την ευαισθητοποίηση, τη μόρφωση του πολίτη για περιβαλλοντικά ζητήματα και κυρίως τη μύηση του σε μια πιο οικολογική και ανθρωπιστική κουλτούρα. Παρόλα αυτά οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι και να προσπαθήσουμε όλοι μαζί για ένα καλύτερο αύριο, μα κυρίως για τη δημιουργία ενός φιλόξενου και όμορφου πλανήτη για τις επόμενες γενιές. 63

66 3.4 Μπορούμε να προσφέρουμε μια νέα ζωή στα παλιά κινητά; Σε τι μπορεί να χρησιμεύσει ένα παλιό κινητό; Αυτή τη στιγμή υπάρχουν πάνω από 90 εκατομμύρια κινητά τηλέφωνα αχρησιμοποίητα καθώς οι κάτοχοί τους επιλέγουν νέα μοντέλα που κυκλοφορούν στην αγορά. Ενθαρρύνουμε τους χρήστες κινητών να αγοράζουν τα πιο πρόσφατα κινητά τηλέφωνα, ωστόσο νοιαζόμαστε και για την προστασία του περιβάλλοντος, συνεπώς ενδιαφερόμαστε για τη σωστή ανακύκλωση των τηλεφώνων. Δυστυχώς, ούτε το 10% των κινητών δεν ανακυκλώνεται, γεγονός που φανερώνει ότι πολλά είναι παρατημένα σε συρτάρια και ντουλάπια Το πέταγμα κινητών τηλεφώνων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών μπορεί να βλάψει το περιβάλλον, καθώς περιλαμβάνουν επικίνδυνες ουσίες, όπως κάδμιο, ρόδιο κ.ά. Καταρχάς, η ανακύκλωση κινητών συμβάλλει στη μείωση του αποτυπώματος του άνθρακα. Έστω και το λίγο που μπορεί να κάνει ο καθένας μας για την προστασία και τη διάσωση του περιβάλλοντος είναι πολύτιμο. Για τα ανακυκλώσιμα υλικά έχουμε ακούσει πολλές φορές, αλλά αυτό που ίσως δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι τα τηλέφωνα (κινητά και σταθερά) μπορούν να ανακυκλωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν. Αρκετά σκουπίδια υπάρχουν ήδη στις χωματερές, έχοντας τεράστιους κινδύνους στη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Κάποια από αυτά δεν είναι παρά οι συσκευές που απορρίφθηκαν παράνομα, ή ακόμα και τα τηλέφωνα, τα οποία οι ιδιοκτήτες τους, επειδή δεν τα χρειάζονται, τα πέταξαν μαζί με τα υπόλοιπα σκουπίδια. Αν, όμως, ανακυκλώνονταν, τα οφέλη θα ήταν πολλά. Ξαναδίνεται ζωή στα υλικά από τα οποία είναι κατασκευασμένα τα τηλέφωνα, δηλαδή το πλαστικό και τα μέταλλα, μέσω της επαναχρησιμοποίησης τους και της κατασκευής άλλων προϊόντων. Μάλιστα, κάποια εκ των υλικών αυτών είναι δυσεύρετα, με αποτέλεσμα η ανακύκλωση τους να βοηθά στην ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση τους. Παράλληλα, λιγοστεύουμε τα σκουπίδια, ενώ μειώνεται η ρύπανση του περιβάλλοντος και εξοικονομείται πολύτιμη ενέργεια για εμάς. 64

67 3.5 Προγράμματα Ανακύκλωσης κινητών τηλεφώνων, μπαταριών και αξεσουάρ από εταιρείες κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα Με το μήνυμα «Ρίξτο στην ανακύκλωση» εδώ και 10 συνεχή έτη υλοποιείται το πρόγραμμα ανακύκλωσης κινητών τηλεφώνων, μπαταριών και αξεσουάρ, που πρώτη εφάρμοσε η Vodafone πανελλαδικά το Μέχρι σήμερα έχουν προωθηθεί για ανακύκλωση περισσότερα από προϊόντα κινητής επικοινωνίας (κινητά τηλέφωνα, φορτιστές και αξεσουάρ), τα οποία έχουν συγκεντρωθεί στους ειδικούς κάδους συλλογής που έχουν εγκατασταθεί: σε όλα τα καταστήματα Vodafone και τα κτίρια της εταιρείας σε όλα τα Συστήματα του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων σε 137 εταιρικούς πελάτες Επίσης από τη φετινή σχολική χρονιά οι ειδικοί κάδοι ανακύκλωσης της Vodafone υπάρχουν και στο σχολείο μας δίνοντας τη δυνατότητα στους μαθητές /-τριες και τις οικογένειές τους να συμμετάσχουν ενεργά στο πρόγραμμα αυτό. Επιπλέον, σε 34 δράσεις ανακύκλωσης που πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με τον Όμιλο ΣΚΑΪ και την ευρεία συμμετοχή του κοινού, σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, περισυλλέγησαν και προωθήθηκαν για ανακύκλωση, περίπου προϊόντα κινητής επικοινωνίας. Στο πρόγραμμα ανακύκλωσης κινητής τηλεφώνων, μπαταριών και αξεσουάρ μπορούν να συμμετέχουν όλοι οι φίλοι του περιβάλλοντος, ανεξάρτητα από το δίκτυο επικοινωνίας που χρησιμοποιούν. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ανακύκλωση προϊόντων επικοινωνίας, όπως κινητά τηλέφωνα και συσκευές σταθερής τηλεφωνίας, φορητούς υπολογιστές και modems, λοιπό εξοπλισμό & αξεσουάρ σταθερής/κινητής επικοινωνίας και internet, καθώς και οικιακές μπαταρίες. Τα προϊόντα που συγκεντρώνονται παραλαμβάνονται από εξουσιοδοτημένο από το κράτος φορέα εναλλακτικής διαχείρισης, ο οποίος έχει την ευθύνη, σύμφωνα με την 65

68 εθνική νομοθεσία, για την επαναχρησιμοποίηση, αποσυναρμολόγηση και περαιτέρω χρήση των υλικών για παραγωγή άλλων αντικειμένων. 3 Με το μήνυμα «Και η πιο μικρή σου πράξη για το περιβάλλον κάνει τον κόσμο καλύτερο!» και μέσω μιας εκτεταμένης καμπάνιας σε έντυπα, τηλεόραση, ραδιόφωνο και Διαδίκτυο, η COSMOTE καλεί το κοινό, μέσα από το δίκτυο καταστημάτων COSMOTE και ΓΕΡΜΑΝΟΣ να συμμετάσχει στο πρόγραμμα ανακύκλωσης κινητών τηλεφώνων και αξεσουάρ, μπαταριών και μελανοδοχείων της COSMOTE «Έλα στην ανακύκλωση». Από τότε που ξεκίνησε το πρόγραμμα μέχρι σήμερα έχουν προωθηθεί για ανακύκλωση περισσότεροι από 8 τόνοι κινητών τηλεφώνων και αξεσουάρ, 186 τόνοι μπαταριών, και πάνω από τεμάχια μελανοδοχείων, στα 470 σημεία συλλογής της εταιρείας. Παράλληλα, με μια νέα διαδραστική εκστρατεία και το μήνυμα: «green green, το περιβάλλον σε καλεί!» η εταιρεία ενημερώνει, ευαισθητοποιεί και κινητοποιεί τους εργαζομένους της να συμβάλλουν έμπρακτα στην προστασία του περιβάλλοντος, με τη συμμετοχή τους σε προγράμματα όπως: - Μείωση της κατανάλωσης του ρεύματος και του νερού, - Ανακύκλωση συσκευασιών αλουμινίου, γυαλιού, πλαστικού και χαρτιού, - Ανακύκλωση κινητών τηλεφώνων και αξεσουάρ, μπαταριών και μελανοδοχείων, - Ανακύκλωση, οικιακών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών μικροσυσκευών, - Ανακύκλωση και μείωση της κατανάλωσης χαρτιού pdf (διαφημιστικό φυλλάδιο «το ριξα στην ανακύκλωση». Στο σύνδεσμο αυτό μπορείτε να ενημερωθείτε για το πρόγραμμα ανακύκλωσης της Vodafone Ελλάδας. 4 Στο σύνδεσμο αυτό μπορείτε να διαβάσετε τα προγράμματα ανακύκλωσης της COSMOTE. «Έλα στην ανακύκλωση» Το διαφημιστικό φυλλάδιο για τα προγράμματα ανακύκλωσης της COSMOTE. 66

69 Επίσης με το σύνθημα «Είναι υπόθεση όλων μας», η τρίτη εταιρία κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα, η WIND σε συνεργασία με την ΑΦΗΣ (ειδικευμένος φορέας διαχείρισης) προτείνει και πραγματοποιεί ένα πρόγραμμα ανακύκλωσης κινητών τηλεφώνων και μπαταριών. Η WIND ΕΛΛΑΣ σημειώνει πως με κάθε ανακύκλωση μπαταρίας ή συσκευής, απαλλάσσεται η φύση από τοξικά βαρέα μέταλλα και πολλές άλλες ουσίες που αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για την υγεία μας, ενώ παράλληλα εξοικονομούνται πρώτες ύλες, νερό και ενέργεια. Οι συνολικές ποσότητες μπαταριών που ανακυκλώθηκαν από τη WIND Ελλάς και τα καταστήματά της για το 2008 ήταν κιλά, ποσοστό διπλάσιο από αυτό του 2007 (857,60 κιλά), γεγονός που δείχνει τη μεγάλη απήχηση της ενέργειας μέσα σε ένα μόνο χρόνο. Επιπλέον, στη WIND Ελλάς αξιολογείται πολύ σοβαρά η περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση των απορριμμάτων και των επικίνδυνων αποβλήτων που παράγονται στις εγκαταστάσεις της. Ως προς τα απορρίμματα που παράγονται από την κατανάλωση των συσκευασιών των προϊόντων, η WIND Ελλάς συμμετέχει στο Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Συσκευασίας που διαχειρίζεται ο εξειδικευμένος φορέας Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, πληρώνοντας συνεισφορά για κάθε κιλό συσκευασίας που προωθείται στο εμπόριο, έτσι ώστε να χρηματοδοτηθούν τα Δημοτικά Συστήματα Συλλογής Αποβλήτων Συσκευασίας και ο καταναλωτής να μπορεί να επιστρέψει τα υλικά συσκευασίας πίσω στη ροή της ανακύκλωσης Πληροφορίες για την οικολογική στρατηγική της WIND ΕΛΛΑΣ. 67

70 3.6 Πώς ένα παλιό κινητό μπορεί να συσχετιστεί με την τέχνη; Ένα παλιό κινητό ανάλογα με την διαχείριση που θα έχει μπορεί να καταλήξει ή σε έναν κάδο ή να μεταχειριστούν κάποιοι και να το κάνουν ή κάποια κατασκευή ή κάποιο γενικά έργο τέχνης. Από ένα παιχνίδι μέχρι και μια κιθάρα μπορούν να δημιουργηθούν από παλιές ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές ή και κινητά. Κατά καιρούς γίνονται αρκετά σεμινάρια με αυτό το θέμα και σχολεία όπως το δικό μας αναλαμβάνουν μια τέτοια δημιουργική και καινοτόμα δραστηριότητα. Ένα παλιό κινητό για κάποιον είναι άχρηστο και πιάνει χώρο αλλά για κάποιους άλλους αυτό το παλιό κινητό μπορεί να αποτελέσει ένα βασικό εργαλείο για την κατασκευή του. Το κινητό αποτελείται από πολλά κομμάτια που το καθένα μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε διαφορετικά είτε συνολικά ώστε να γίνει κάτι για χάρη της τέχνης. Αναλυτικά μέλη του κινητού ή ολόκληρο το κινητό μπορεί να γίνει μια ωραία κιθάρα, ένας πλαστικός κάδος, ένα πιάτο ή οτιδήποτε υπάρχει στην φαντασία του καθενός. Ειδικότερα τα παλιότερα κινητά, λόγω της χαμηλής τεχνολογίας τους και των πολλών μελών μπορούν με ευκολία να διαμελιστούν σε πολλά διαφορετικά κομμάτια. Τα νεότερα κινητά δίδουν λιγότερα μέλη αλλά και αυτά μπορούν με ευκολία να χρησιμοποιηθούν σε κάτι εξίσου ωραίο. 3.7 Συμπεράσματα Η ανακύκλωση γενικότερα, συμβάλλει στην βελτίωση πολλών τομών της ζωής του ανθρώπου. Κυρίως στην εργασία, στην υγεία, στην οικονομία αλλά και στη διάπλαση ενός ευαισθητοποιημένου και συνειδητοποιημένου πολίτη. 68

71 Όσον αφορά τα κινητά τηλέφωνα, συνήθως δεν ανακυκλώνονται. Αυτό επιβαρύνει πολύ περισσότερο το περιβάλλον απ ότι γνωρίζουμε, κι αυτό, γιατί ένα κινητό τηλέφωνο αποτελείται από υλικά όπως πλαστικό και μέταλλα, ενώ η μπαταρία της μπορεί να περιέχει στοιχεία όπως νικέλιο και κάδμιο, τα οποία, αν απορριφθούν, επιβαρύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα. Τα κινητά τηλέφωνα δεν πρέπει να καταλήγουν στον συμβατικό κάδο σκουπιδιών (και κατά συνέπεια στις χωματερές), καθώς είναι φτιαγμένα από υλικά τα οποία επιβαρύνουν σημαντικά το περιβάλλον. Απαραίτητη για την προστασία του περιβάλλοντος είναι η εφαρμογή προγραμμάτων ανακύκλωσης των κινητών τηλεφώνων. Στην Ελλάδα, γίνονται αξιέπαινες προσπάθειες για την εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων από μεγάλες εταιρείες κινητής τηλεφωνίας (Vodafone, Cosmote, Wind). Το σημαντικότερο όμως είναι ότι τα επιμέρους υλικά των συσκευών αυτών μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή άλλων αντικειμένων. Άρα, αντί να «ξεφορτωνόμαστε» τις παλιές συσκευές μας χωρίς δεύτερη σκέψη, μπορούμε να συνδεθούμε με την οικολογική και καλλιτεχνική πλευρά του εαυτού μας και να αξιοποιήσουμε τα υλικά της πια άχρηστης συσκευής και να της δώσουμε πίσω μια νέα ζωή. Είναι αποθαρρυντικό το πόσες λίγες πληροφορίες υπάρχουν για την διαδρομή που ακολουθεί ένα ανακυκλωμένο κινητό, αλλά από αυτά που μπορέσαμε να αντλήσουμε με την βοήθεια του διαδικτύου, όσες συσκευές ανακυκλώνονται, έχουν τελικό σκοπό την ένταξη τους σε χειροτεχνίες και γλυπτά από τους καλλιτέχνες τους ίδιους. Εταιρία με μεγάλη προσωπική επένδυση στην ανακύκλωση τηλεφωνικών συσκευών, είναι η Vodafone, η οποία μας στηρίζει βιβλιογραφικά και μας προμηθεύει με υλικά απαραίτητα για την τρέχουσα εργασία. Πάνω από 970 είναι πλέον τα σημεία συλλογής χαλασμένων κινητών τηλεφώνων της Vodafone σε όλη την Ελλάδα, ενώ μέχρι σήμερα η εταιρεία έχει προωθήσει για ανακύκλωση περισσότερα από προϊόντα κινητής τηλεφωνίας και πάνω από 14 τόνους οικιακών μπαταριών. 69

72 Συνολικά, η προσπάθεια να αυξηθεί η ανακύκλωση των κινητών, σημειώνεται από μεγάλες εταιρίες οι οποίες προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν τον κόσμο για την κατάσταση του περιβάλλοντος και να τους ενθαρρύνουν να συμβάλουν όσο μπορούν στην αποκατάσταση της «υγείας» του πλανήτη. Καιρός για ανακύκλωση! 70

73 Κεφάλαιο 4 Ερευνώντας την έννοια της Cellulart

74 Το κεφάλαιο αυτό είναι η καινοτόμος ιδέα της Ερευνητικής μας Εργασίας. Πρόκειται για μια προσπάθεια σύζευξης των επιμέρους εννοιών «ανακύκλωση», «τέχνη» και «επικοινωνία κινητό τηλέφωνο» μέσα από τη δημιουργική κατασκευή εικαστικών έργων. Συγκεκριμένα στο κεφάλαιο αυτό κληθήκαμε να δώσουμε απαντήσεις στα ακόλουθα υποερωτήματα: Τι είναι η Cellulart και τι προσφέρει; Τι μηνύματα θα μπορούσε να δώσει αυτή η μορφή τέχνης; Υπάρχουν καλλιτέχνες που ασχολούνται με αυτή τη μορφή τέχνης; Η καινοτομία στην τέχνη Εναλλακτικά υλικά στη βοήθεια της τέχνης Αποτελεί το κινητό από μόνο του μια εικαστική δημιουργία Οι ιδέες μας οι προτάσεις μας. ART Applications. Υπάρχουν εφαρμογές κινητής τηλεφωνίας που αφορούν το χώρο της τέχνης; Θα πρέπει προκαταβολικά να αναφέρουμε πως λόγω της καινοτομίας του θέματος ήταν περιορισμένες οι πηγές που αναζητήσαμε τόσο στο διαδίκτυο όσο και στη γενικότερη βιβλιογραφία. Στην πλειονότητά τους οι πηγές αυτές ήταν γραμμένες σε ξένες γλώσσες (αγγλικά γαλλικά). 4.1 Τι είναι η «cellulart» και τι προσφέρει; Τι μηνύματα θα μπορούσε να δώσει αυτή η μορφή τέχνης; Η λέξη «cellulart» είναι μια λέξη που ουσιαστικά δεν υπάρχει. Για την ακρίβεια είναι μια επινοημένη λέξη. Μια λέξη που «χτίσαμε» με τη συνένωση της αγγλικής λέξης cellular (=κυψελοειδής όρος που χρησιμοποιείται για τα κινητά τηλέφωνα λόγω της τεχνολογίας τους και της γενικότερης λειτουργίας τους) και Art (=τέχνη). Με τη νέα αυτή λέξη λοιπόν δηλώνουμε μια νέα μορφή τέχνης που αφορά στη δημιουργία εικαστικών έργων με τη χρήση υλικών από παλιά κινητά τηλέφωνα και αξεσουάρ (φορτιστές, θήκες, στολίδια κ.λπ.). Στις μέρες μας νέα κινητά παράγονται καθημερινά. Όλοι μας αλλάζουμε συσκευές κινητών τηλεφώνων όλο και πιο τακτικά. Τις αχρείαστες συσκευές μας μέχρι τώρα τις πετάγαμε ή τις ανακυκλώναμε. Κάποιοι οικολόγοι άνθρωποι με δημιουργικά μυαλά λοιπόν 72

75 ανέβασαν την ανακύκλωση σε ένα πρωτότυπο και δημιουργικό επίπεδο, χρησιμοποίησαν ανακυκλωμένα κινητά για να δημιουργήσουν έργα τέχνης! Τα μηνύματα που θα μπορούσε να περάσει στη σύγχρονη κοινωνία μια τέτοια μορφή τέχνης είναι πολλά: Ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου στο θέμα της ανακύκλωσης των κινητών τηλεφώνων. Εξάρτηση του ανθρώπου από την τεχνολογία. Εθισμός στα gadgets. Παγκοσμιοποίηση. Σχέση τεχνολογίας και περιβάλλοντος κ.ά. Κάθε καλλιτέχνης θα μπορούσε να μεταφέρει πολλαπλά μηνύματα στο σύγχρονο άνθρωπο με τέτοιου είδους εικαστικά έργα. Αυτός άλλωστε είναι κι ένας από τους σκοπούς της ύπαρξης της τέχνης όπως είδαμε στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας μας. 4.2 Υπάρχουν καλλιτέχνες που ασχολούνται με αυτή τη μορφή τέχνης; (cellulart) Η Rosie Leventon, ο Oliver Dewdney και ο Rob Pettit είναι δύο ανθρωποι που εξασκούν την συγκεκριμένη τεχνη. Πιο συγκεκριμένα, ο Rob Pettit απόφοιτος του SMFA δημιουργεί έργα τέχνης με κινητά για να τονίσει την σπάταλη χρήση των κινητών τηλεφώνων. Η Rosie Leventon είναι απόφοιτος των St. Martins School of Art London,Croydon College of Art Surrey και Chinese Language and Archaeology - London University έχει δημιουργήσει πλήθος έργων τέχνης. Επίσης έχει κερδίσει διάφορα βραβεία τέχνης και έχει προβληθεί στην τηλεόραση και μιλήσει σε ραδιοφωνικές εκπομπές. Το 73

76 γλυπτό «Vintage 40 s Telephone» το δημιούργησε η Leventon με κινητά τηλέφωνα, που αφού αφαιρέθηκε το εσωτερικό τους και πατήθηκαν σε ειδική πρέσα, τοποθετήθηκαν σε επίπεδα δημιουργώντας την εικόνα που βλέπετε παραπάνω. 1 Το προσωπικό του Westcom Electronics Mall στο Βιετνάμ κατασκεύασε το 2012 ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο από 2500 κινητά θέλοντας να τονίσει πως η χώρα τους έχει καταντήσει ένας τεράστιος σκουπιδότοπος ηλεκτρονικών αποβλήτων. 2 Ένα άλλο παράδειγμα καλλιτέχνη που χρησιμοποίησε κινητά τηλέφωνα για τη δημιουργία ενός έργου τέχνης είναι ο Joe McKay ο οποίος εκμεταλλεύτηκε ένα κινητό μασημένο από έναν σκύλο και δημιούργησε ένα έργο τέχνης. Ο Joe McKay είναι απόφοιτος του πανεπιστημίου Berkeley και του Nova Scotia College of Art and Design. Εργάζεται ως βοηθός καθηγητή στο Purchase College και έχει συμμετάσχει στο παρελθόν σε πολλές εκθέσεις έργων τέχνης. Από το 2004 και μετά το κινητό τηλέφωνο έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό ως συσκευή που δεν χρησιμοποιείται απλά για να επικοινωνήσει κάποιος φωνητικά με κάποιον άλλο αλλά και κυρίως μέσα από μια πληθώρα εφαρμογών, κοινωνικά μέσα ενημέρωσης, χρήση φωτογραφικής μηχανής και πολλά άλλα. Το τηλέφωνο όμως είναι και ένα μέσο έμπνευσης και δημιουργίας όσον αφορά την τέχνη. Σήμερα υπάρχουν αρκετοί καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν το κινητό τηλέφωνο για να δημιουργήσουν τέχνη. Ο καθένας από διαφορετική μεριά και με διαφορετικούς στόχους χρησιμοποιεί το κινητό ως «εργαλείο» αλλά και ως υλικό για τη 1 Recycled Cell Phones: The Art of Today. 2 Recycled Cell Phones: The Art of Today. 74

77 δημιουργία των εικαστικών του προτάσεων. Ο καλλιτέχνης Aussie Coles δημιουργεί αντίγραφα της σύγχρονης τεχνολογίας (όπως το κινητό τηλέφωνο) από fiberglass. Τα έργα του εκτίθενται σε δημόσιους χώρους και σε καθένα από αυτά υπάρχει ένα μήνυμα που απευθύνεται σε όλους μας. Η προσπάθειά του θέλει να κάνει τους ανθρώπους να σκεφτούν τη σχέση τους με την τεχνολογία που κυριαρχεί στη ζωή τους. Στην Acion Gallery στο Λονδίνο εκτίθεται το έργο «Ο Γκάντι με κινητό τηλέφωνο» το οποίο θέτει το ερώτημα: αν ό Γκάντι είχε ένα κινητό τηλέφωνο σε ποιον θα τηλεφωνούσε; Το έργο αυτό θέλει επίσης να δείξει τις τεράστιες αλλαγές που έχουν γίνει στην Ινδία από την εποχή του Γκάντι και μετά ιδιαίτερα όσον αφορά τη χρήση του κινητού τηλεφώνου. 3 Το Cell Phone Disco 4 είναι ένα διαδραστικό έργο τέχνης που οπτικοποιεί το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο ενός ενεργοποιημένου κινητού τηλεφώνου. Όταν κάνουμε ή λαμβάνουμε μια κλήση το κινητό τηλέφωνο εκπέμπει φωτισμό που διαχέεται στο φυσικό περιβάλλον οπτικοποιώντας το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο κι έτσι ανακαλύπτουμε τις αόρατες δυνάμεις που μας περιβάλλουν. Τέλος αναφέρουμε την πολύ σημαντική για το περιβάλλον κίνηση της χρησιμοποίησης των παλιών κινητών τηλεφώνων 3 d_their_art_contributions.html 5 cell phone artists and their art contributions s Video στο YouTube που δείχνει πώς λειτουργεί το Cell Phone Disco. 75

78 και αξεσουάρ ως υλικών για τη δημιουργία έργων τέχνης. Ο Καλλιτέχνης Rob Pettit χρησιμοποίησε 5000 κινητά τηλέφωνα για να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο στο θέμα της ανακύκλωσης των κινητών τηλεφώνων δημιουργώντας υπέροχα έργα τέχνης που περιγράφονται από τους κριτικούς ως art-tastic (από το fantastic). 4.3 Η Καινοτομία στην τέχνη εναλλακτικά υλικά στη βοήθεια της τέχνης Η τέχνη στην ιστορική της πορεία συμβαδίζει με τις αντιλήψεις κάθε εποχής. Πολλά καλλιτεχνικά ρεύματα χάρη στην απήχησή τους επιβίωσαν, γι αυτό και σήμερα παρατηρούμε ότι υπάρχει μεγάλος αριθμός καλλιτεχνικών ρευμάτων. Όσα δεν έχουν εγκαταλειφθεί εξακολουθούν να επιζούν μέσα από τη μετεξέλιξή τους. Η συνεχής αλλαγή έχει άμεσο αντίκτυπο και στα υλικά που χρησιμοποιούνται στην τέχνη. Τα παραδοσιακά υλικά όπως χρώματα, πινέλα έχουν πλέον παραγκωνιστεί από νέα υλικά, τα οποία βρίσκουν μεγαλύτερη απήχηση από τους καλλιτέχνες και το κοινό που γίνεται ο αποδέκτης των έργων. Οι κατασκευές που προκύπτουν από αυτά εκτός από πρωτότυπες είναι πιο οικονομικές και πιο ανθεκτικές. Γενικά τα εναλλακτικά υλικά,τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη τέχνη είναι τα παρακάτω: Γραμματόσημα ή χρωματιστά χαρτάκια από εφημερίδες και περιοδικά με τη μορφή κολάζ. Κομμάτια μετάλλου για μοντέρνες κατασκευές. Εξαρτήματα ποδηλάτων, αυτοκινήτων, μηχανών και λοιπών τροχοφόρων. Παλιές ηλεκτρικές συσκευές για μοντέρνες συνθέσεις με συσκευές. Υφάσματα και κομμάτια από παλιά κοσμήματα. Πετρώματα, χημικές ουσίες αβλαβείς, ξύλο και γυαλί Αποξηραμένα άνθη και φύλλα Εκτός από τα παραπάνω υλικά μπορούμε να 76 χρησιμοποιήσουμε επίσης την άμμο και το πάγο για κατασκευές πολύ όμορφες αλλά για πρόσκαιρες. Η χρήση νέων υλικών στην τέχνη είναι πολύ σημαντική καθώς παύει να είναι κάτι το πεπερασμένο αλλά είναι σημαντική και για τον ίδιο τον άνθρωπο. Μέσα από αυτή ο άνθρωπος προσπαθεί να ανακαλύψει νέους τρόπους για να εκφράσει τον

79 ψυχικό του κόσμο και τις προσωπικές του αναζητήσεις. Η αλήθεια είναι πως σήμερα η τέχνη έχει πάρει διαφορετικές μορφές και διαστάσεις και χρησιμοποιεί καινοτόμα υλικά προκειμένου να δημιουργήσει έργα τέχνης διαφορετικά και πρωτοποριακά. Πολλοί από τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες στην ιστορία ήταν καινοτόμοι. Με την ανάπτυξη νέων τεχνικών και νέων στυλ κατόρθωσαν να ενισχύσουν την τέχνη, καθιστώντας ευκολότερη την έκφραση. Βέβαια στην πορεία της ιστορίας, πολλοί καλλιτέχνες στο όνομα της καινοτομίας παράβλεψαν κάποιους βασικούς κανόνες της τέχνης, κάτι που αρκετοί ιστορικοί της τέχνης ισχυρίζονται πως οδήγησε στην καταστροφή. 5 Στις μέρες μας, οι καινούργιοι «καλλιτέχνες» που θέλουν να γνωστοποιήσουν το όνομα και τα έργα τους, οφείλουν να καταβάλλουν μια μεγάλη προσπάθεια να δείξουν το ταλέντο τους μέσα από καινοτόμα, δική τους φαντασίας έργα. Για την προσέλκυση των ανθρώπων δεν αρκεί μόνο η αντιγραφή, αλλά η δημιουργία έργων, των οποίων κύριο χαρακτηριστικό πρέπει να είναι η διαφορετικότητα. Επιπροσθέτως, υπάρχουν και άλλοι καλλιτέχνες οι οποίοι μπορεί να μην έχουν ταλέντο, όμως έχουν τη τόλμη και το θάρρος να προβάλλουν κάτι διαφορετικό στους ανιαρούς και πανομοιότυπους ανθρώπους της κοινωνίας. Αυτή τους η κίνηση είναι που θα τους κάνει γνωστούς, είτε με κακό ή με καλό τρόπο, ανάλογα με τις προτιμήσεις του πλήθους. Οι προσπάθειες για καινοτομία πολλών διαφορετικών «καλλιτεχνών», είναι ο λόγος για τον οποίο με το πέρασμα των χρόνων παρατηρείται μεγάλη ανάπτυξη στον συγκεκριμένο τομέα. Αξιοσημείωτο είναι επίσης, ότι κατ αυτό τον τρόπο μας γίνεται αντιληπτό το γεγονός ότι η τέχνη δεν έχει όρια, γιάτι κάθε μέρα υπάρχει μια περίπτωση να ανακαλυφθεί κάτι καινούργιο. Οι σύγχρονοι άνθρωποι, δεν γοητεύονται από ουτοπικά τοπία ή από τέλειες προσωπογραφίες. Αντίθετα αυτό που επιδιώκουν, είναι περίεργες, γελοίες καθώς 5 Innovation in Art. Άρθρο στην ιστοσελίδα Importance of Philosophy (ανακτήθηκε την ) 77

80 και ανάρμοστες αναπαραστάσεις. Οι καλλιτέχνες οι οποίοι έχουν καταφέρει τους δώσουν αυτό που ζητούν, έχουν γίνει πασίγνωστοι και ζάμπλουτοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τραγουδοποιός Lady Gaga, η οποία με την επανάσταση που προκάλεσε στον τομέα της μουσικής και της ενδυμασίας, έχει κάνει την διαφορά και κατάφερε να εκπλήξει τα πλήθη. Ο Peter Barnett γράφοντας στην ιστορία της τέχνης αναφέρει πως το αρχέτυπο της καινοτομίας στην τέχνη είναι σαφώς ο Lonardo da Vinci ο οποίος δημιουργώντας ταυτόχρονα πολλά έργα, ανακάλυπτε νέους τρόπους και νέες φόρμες εικαστικής έκφρασης. 6 Η αληθινή μορφή της τέχνης στην οποία βασίζουμε και σήμερα τις δημιουργίες μας, είναι αυτή που μας έχουν αφήσει οι προγονοί μας. Κάθε δημιούργημα ύστερα από αυτή, δεν έχει την ιδία αξία με την αυθεντική. Όσο παίρνει ο καιρός η ιδεολογία πίσω από τα έργα αλλά ταυτόχρονα και 78 η μορφή τους αλλάζει. Ο εκμοντερνισμός της τέχνης είναι κάτι συνηθισμένο και προβλέψιμο αφού με κάθε δεκαετία χάνεται η κλασσική λεπτομέρεια και χάρη που χαρακτήριζε την τέχνη των προκατόχων μας. Αν και όσο αλλάζει η τέχνη, τόσο αλλάζει και η κριτική με την οποία την αναθεωρούμε. Το κοινό χαρακτηριστικό όμως που έχουν όλες οι μορφές τέχνης μεταξύ τους, όσα χρόνια και αν περάσουν, είναι πως έχουν την δυνατότητα να σε κάνουν να αποδράσεις από το οποιοδήποτε συναίσθημα που σε προβληματίζει εκείνη την στιγμή. Η σημασία της τέχνης στην δική μας γενεά δεν είναι πολύ αλλιώτικη από εκείνη που είχε και στις προηγούμενες. Αυτό που έχει 6 Peter Barnett, Tradition and Innovation in Art (ανακτήθηκε την )

81 αλλάξει είναι ο τρόπος που την αντιλαμβανόμαστε. Με τον κάθε χρόνο που περνάει, ο πολιτισμός απαιτεί όλο και λιγότερα από την τέχνη που μας περιβάλει και συγκεντρώνεται υπερβολικά στο νόημα πίσω από οποιοδήποτε έργο, αντί να αφεθεί και να επιτρέψει τον εαυτό του να παρασυρθεί από το κύμα συναισθημάτων που δημιουργείται με τον σκοπό να τον παρασύρει και να του δείξει το μονοπάτι που οδηγεί στην ευδαιμονία. Το μόνο σίγουρο που μπορούμε να πούμε είναι πως η τέχνη δεν έχει χάσει την πρωτοτυπία της. Κάθε μέρα εμφανίζονται καινούργια υλικά με τα οποία εφευρίσκουμε τρόπους να καλλιτεχνούμε και να εκφραζόμαστε. Αρκετοί καλλιτέχνες έχουν τολμήσει να χρησιμοποιήσουν υλικά διαφορετικά από τα συνηθισμένα για να δημιουργήσουν ένα πρωτοπόρο έργο. Όταν αναφερόμαστε σε εναλλακτικά υλικά στην τέχνη, δεν εννοούμε απαραίτητα κάτι περίπλοκο. Τις περισσότερες φορές τα υλικά αυτά δεν βρίσκονται παρά μέσα στο σπίτι μας. Για παράδειγμα, κομμάτια υφάσματος, χάντρες, πολύτιμοι λίθοι, μία λάμπα, κομμένα καλώδια, γυαλιά, μία παλιά κεραία, ένα πιάτο, ακόμα και ένα κινητό ή τα εξαρτήματα από τα οποία είναι φτιαγμένο, μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμα υλικά για όποιον ασχολείται με την εναλλακτική τέχνη. Ωστόσο, η προτίμηση εναλλακτικών υλικών στην τέχνη δεν αποσκοπεί μόνο στον εντυπωσιασμό ή στην επαναστατική και καινοτόμα έκφραση του καλλιτέχνη. Μη χρησιμοποιώντας κοινότυπες ύλες για την κατασκευή του έργου επιτυγχάνεται το έργο της ανακύκλωσης. Όταν ο δημιουργός του έργου δεν θα αγοράσει χρώματα, μπογιές για να ζωγραφίσει έναν πινάκα αλλά αντιθέτως θα προτιμήσει στον καμβά του να τοποθετήσει μερικά καλώδια από φορτιστές που δεν του χρειάζονται, το καπάκι από το μπουκάλι που ήπιε νερό ή τα αποξηραμένα φύλλα από ένα φυτό, προστατεύει παράλληλα 79

82 την τσέπη του, καθώς εξοικονομεί χρήματα, αλλά ταυτόχρονα και το περιβάλλον μιας και τα περισσότερα χρώματα, αλλά και γενικά τα υλικά που χρησιμοποιούνται στην τέχνη, είναι πολλές φορές τοξικά και εχθρικά προς το περιβάλλον. Έτσι, η χρήση εναλλακτικών υλικών στην τέχνη δεν είναι παρά μία θετική κίνησηιδέα, η οποία μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη ειδικά στην εποχή μας που το περιβάλλον βρίσκεται σε ακραία κατάσταση και η οικονομική κρίση καλπάζει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το έργο τέχνης το οποίο αναφέρουμε στη συνέχεια. Τον Ιούνιο του 2012 (8 18 Ιουνίου) στη Πειραιώς 260 (Α), ένα αρκετά εναλλακτικό χώρο στον οποίο διοργανώνει παραστάσεις το φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου σχεδόν κάθε καλοκαίρι φιλοξενήθηκε ένα ιδιαίτερο έργο τέχνης το «μηχάνημα που καταστρέφει πιστωτικές κάρτες» του Michael Landy ενός άγγλου καλλιτέχνη ο οποίος ζει και εργάζεται στο ανατολικό λονδίνο και έργα του έχουν αναγνωριστεί στο πέρασμα των χρόνων. «Το μηχάνημα που καταστρέφει πιστωτικές κάρτες» είναι ο τίτλος του εκθέματος ο οποίος κρύβει την πρόκληση που απευθύνει ο Λάντυ στους αιφνιδιασμένους θεατές του έργου του, να θυσιάσουν την πιστωτική τους κάρτα! Το μηχάνημα καταστρέφει την πιστωτική κάρτα των τολμηρών θεατών που το παίρνουν απόφαση και ως αντάλλαγμα τους προαναφέρει ένα υπογεγραμμένο από τον ίδιο σχέδιο το οποίο εκτελείται επί τόπου. Ο Λάντυ συναρμολόγησε το μηχάνημα το 2010 χρησιμοποιώντας γρανάζια, κούκλες, μηχανικά εξαρτήματα, 80

83 τροχαλίες, ένα θρυμματιστή ξύλου και ένα περιστρεφόμενο χέρι που μπορεί μα σχεδιάζει έργα αφηρημένης τέχνης. Πως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το μηχάνημα αυτό...σκιάχτρο του σύγχρονου πολίτη; Καρικατούρα ενός συστήματος που ιεραρχεί τους ανθρώπους με βάση την πιστοληπτική τους ικανότητα; Ο Λάντυ μας προτρέπει να σταθούμε μπροστά στο μηχάνημα με το χέρι στη καρδιά εκεί όπου συνήθως βάζουμε το πορτοφόλι με τις πιστωτικές μας κάρτες. Αυτό το έργο μας κοροϊδεύει και ταυτόχρονο μας φοβίζει. Από τη μια καταναλώνει με βουλιμία πιστωτικές κάρτες, όπως εμείς. Από την άλλη, ζητάει από το μέσο άνθρωπο να παραδώσει προς οριστική καταστροφή την εν ισχύει πιστωτική του κάρτα την μόνη ταυτότητα που του έχει απομείνει και τον συνδέει με τον κόσμο του χρήματος. Και όλο αυτό με τι αντάλλαγμα αλήθεια; Μπορεί ένα μηχανικό σχέδιο να μας αποζημιώσει για την απώλεια της χρηματοπιστωτικής μας πίστης, για την αναστολή της καταναλωτικής μας δυνατότητας; Ιδού η απορία! Το έργο του Λάντυ είναι μια σύγχρονη δημιουργία η οποία εντάσσεται στη πρωτοποριακή τέχνη του σήμερα και προβληματίζει το θεατή. Ο καθένας μπορεί να συλλάβει την εικόνα αυτή διαφορετικά...άλλος μπορεί να το θεωρήσει ένα μάτσο σκουπίδια, άλλος μπορεί απλά να εκτιμήσει την ιδέα του αλλά να μην καταλάβει από την αρχή το νόημα της. Μπορεί πάλι κάποιος να το θεωρήσει μια σύγχρονη άποψη για το σημερινό κόσμο της παγκοσμιοποίησης και του καταναλωτισμού και να διακρίνει πως το μηχάνημα αυτό περιμένει ουσιαστικά την κρίσιμη απόφαση μας...την επανάσταση μας. 4.4 Δημιουργία εικαστικών έργων από διάφορα υλικά ανακύκλωσης Η ιδέα της δημιουργίας έργων τέχνης από υλικά που προορίζονται για ανακύκλωση είναι μια τάση που επικρατεί σήμερα στην τέχνη λόγω των πολλαπλών περιβαλλοντικών προβλημάτων που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια. Στη συνέχεια παραθέτουμε μερικές φωτογραφίες με τέτοιου είδους δημιουργίες, για να διαπιστώσουμε όλοι μας πως η τέχνη είναι πολύ εφευρετική και καινοτόμα σε κάθε εποχή. 81

84 Coke Bike Rack Dead Star Astro Boy made from recycled train tickets Recycled Art Γλυπτό από ρόδες αυτοκινήτου Amazing Recycled Art Designs 82

85 Recycled art made from electronic component Ghost in the Machine: The Clash Γλυπτό από παλιούς σκληρούς δίσκους 80 s Space invaders Recycled Art, Floppy 3/4 Recycled Car Art 83

86 Rob Pettit Cell Phone Art Ο Κορεάτης καλλιτέχνης Γιεόνγκ Ντέοκ Σο κατασκευάζει έργα τέχνης από κάθε λογής αλυσίδες. Αλυσίδες ποδηλάτων, βιομηχανικές αλυσίδες, αλυσίδες κλειδώματος, ό,τιδήποτε μεταλλικό έχει την ιδιότητα της σύνδεσης με κάτι όμοιό του για να φτιάξει μια αλυσίδα, είναι η πρώτη ύλη του Κορεάτη Γιεόνγκ Ντέοκ Σο. Και μ' αυτήν την πρώτη ύλη ο καλλιτέχνης κατασκευάζει ανθρώπινα αγάλματα, γλυπτά που συμβολίζουν δεκάδες πράγματα: Κατ' αρχάς την εισβολή της μηχανικής και της βιομηχανίας στην καθημερινή μας ζωή. Το πώς η τεχνολογία παίζει με τα όνειρα και τα συναισθήματά μας... Από 'κει και πέρα, μιλούν για τα δεσμά του ανθρώπου και το κατά πόσον είναι αυτός ικανός να τα σπάσει; Τι δεσμά; Μα τα πάντα. Ο,τιδήποτε μπορεί να περιορίσει μια ελεύθερη σκέψη, μια δημιουργία, μια ιδέα. Το μάτι του καθενός ανακαλύπτει τόσα μηνύματα στα έργα του Κορεάτη καλλιτέχνη. Και σίγουρα εντυπωσιάζεται με την σύλληψη της ιδέας του και παθαίνει σοκ στην πρώτη κιόλας συνάντηση μαζί τους. 8 Ένα παράδειγμα ευαισθητοποίησης στο θέμα της ρύπανσης ήταν και η δημιουργία έργων τέχνης με σκουπίδια που περισυλλέγησαν από το όρος Έβερεστ 9. Στόχος να επισημανθεί το πρόβλημα της ρύπανσης στις πλαγιές του βουνού...πεταμένοι κύλινδροι φαρμακευτικού οξυγόνου, σχοινιά, τέντες, γυαλιά, πλαστικά, άδειοι τενεκέδες, άδεια κουτιά μπύρας, ακόμη και τα απομεινάρια ενός ελικοπτέρου -όλα 8 Αλυσιδωμένα γλυπτά (Ανακτήθηκε την ) 9 Έργα τέχνης από σκουπίδια από το όρος Έβερεστ (ανακτήθηκε την ) 84

87 αυτά χρονολογούνται από τη δεκαετία του 70- μετατράπηκαν σε έργα τέχνης με στόχο να επισημανθεί το πρόβλημα της ρύπανσης στις πλαγιές του Έβερεστ. Οι καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν τόνους από περιττά υλικά που συνέλεξαν από το υψηλότερο βουνό του κόσμου για να δημιουργήσουν μία έκθεση με 75 «έργα τέχνης» και να συμμετάσχουν στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα «Everest 8848 Art Project» το οποίο αυτή την εποχή παρουσιάζεται στην πρωτεύουσα του Νεπάλ, Κατμαντού. Εξήντα πέντε αχθοφόροι και 75 θιβετιανά βόδια συγκέντρωσαν οκτώ τόνους από σκουπίδια, τα οποία μετέφεραν από το βουνό στη διάρκεια δύο εαρινών αποστολών. Δεκαπέντε νεπαλέζοι καλλιτέχνες πέρασαν ένα μήνα μέσα στα εργαστήριά τους προετοιμάζοντας έργα για την έκθεση, η οποία εγκαινιάστηκε σε πολυτελές ξενοδοχείο του Κατμαντού και την επόμενη εβδομάδα θα μεταφερθεί στο τουριστικό θέρετρο Ποχάρα. Όπως αναφέρει το ΑΜΠΕ, τα έργα τέχνης πωλούνται από ρουπίες (17 δολάρια) μέχρι ρουπίες και πολλά από αυτά ήδη πουλήθηκαν. Περίπου άνθρωποι έχουν ανέβει στην μέτρων κορυφή των Ιμαλαΐων, από το 1973 όταν πάτησαν εκεί για πρώτη φορά το πόδι τους ο σερ Έντμουντ Χίλαρι και ο Τένζινγκ Νόργκεϊ. Περιβαλλοντικοί ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι το Έβερεστ είναι γεμάτο με σκουπίδια από προηγούμενες αποστολές -ακόμη και ανθρώπινα περιττώματα και πτώματα ορειβατών, που δεν αποσυντίθενται εξαιτίας του υπερβολικού κρύου. Οι ορειβάτες δαπανούν δεκάδες χιλιάδες δολάρια προσπαθώντας να φθάσουν στην κορυφή, αλλά οι τοπικοί σέρπα (οδηγοί των ορειβατών) εκφράζουν παράπονα ότι λίγοι από τους ορειβάτες φροντίζουν ώστε να μην αφήνουν πίσω τους σκουπίδια. Οι αποστολές πλέον καταθέτουν δολάρια, με δικαίωμα επιστροφής, ώστε να διασφαλίζεται ότι κατά την επιστροφή τους οι ορειβάτες δεν θα έχουν αφήσει πίσω τους τίποτα, ωστόσο, κατά τους σέρπα ούτε αυτό λύνει το πρόβλημα. 85

88 Στο διπλανό comic παρατηρούμε τη συζήτηση γύρω από την εξέλιξη των κινητών και τη χρήση τους από τους ανθρώπους Ιστοσελίδα LoadingArtist (ανακτήθηκε την ) 86

89 4.5 ART APPLICATIONS (Εφαρμογές τέχνης για κινητά τηλέφωνα) Σήμερα η τέχνη μας ακολουθεί παντού. Στο σπίτι, στο γραφείο, στο σχολείο ακόμα και στην βόλτα, σε κάθε στιγμή της ζωής μας με τις εφαρμογές των κινητών τηλεφώνων. Μπορούμε με το πάτημα μερικών κουμπιών να δημιουργήσουμε μια ζωγραφιά, μουσική, λογοτεχνικά κείμενα, να τραβήξουμε φωτογραφίες, να περιηγηθούμε σε ένα μουσείο, να δούμε έργα καλλιτεχνών κ.λπ. Μπορούμε ακόμα και να μοιραστούμε τις δημιουργίες μας με τους φίλους μας ή ακόμα και με ολόκληρο τον κόσμο. Μέσα από έρευνα που κάναμε στο διαδίκτυο βρήκαμε εφαρμογές που «τρέχουν» σε όλα τα λειτουργικά συστήματα των λεγόμενων «έξυπνων κινητών» (Smart Phones) που έχουν κατακλύσει την παγκόσμια αγορά. Έτσι λοιπόν βρίσκουμε εφαρμογές που απευθύνονται σε λειτουργικά συστήματα όπως τα IOS (Apple - iphone), Android (Google), windows (Microsoft), symbian (NOKIA), BADA (Samsung). Στη συνέχεια παραθέτουμε μερικά παραδείγματα τέτοιων εφαρμογών που σχετίζονται με διαφορετικούς τομείς της τέχνης. ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ: Οι περισσότερες από αυτές τις εφαρμογές μας βοηθούν να ζωγραφίσουμε καθώς κάποιες από αυτές έχουν ήδη το περίγραμμα της ζωγραφιάς και εμείς απλά προσθέτουμε χρώμα η και μερικά εφέ όπως η σκίαση ή η μείξη χρωμάτων. Με ορισμένες εφαρμογές δημιουργούμε κολάζ. Είτε από φωτογραφίες (δικές μας ή από το διαδίκτυο) είτε από απλά σχέδια που μας παρέχει το μενού της εφαρμογής. Υπάρχουν φυσικά και εφαρμογές που απλά μας παρέχουν το χρώμα και εμείς σχεδιάζουμε. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Εδώ έχουμε εφαρμογές που επιλέγουμε εφέ για την φωτογραφία και έπειτα την τραβάμε. Αν δούμε στο μενού με τις φωτογραφίες η φωτογραφία αυτή θα έχει το εφέ που είχαμε επιλέξει (μαυρόασπρο για παράδειγμα). Υπάρχουν εφαρμογές που επιλέγουμε το εφέ αφού τραβήξουμε την φωτογραφία. Εκεί μπορούμε να 87

90 πειραματιστούμε με την φωτογραφία μέχρι να καταλήξουμε στο εφέ που ταιριάζει. Μπορούμε ακόμα να προσαρμόσουμε εμείς το εφέ που μας αρέσει. Περισσότερη/Λιγότερη φωτεινότητα, έντονο/απαλό χρώμα, σκίαση κλπ. Μπορούμε ακόμα να προσθέσουμε σχέδια (καρδούλες, αστέρια κ.ά.) ΚΕΙΜΕΝΑ: Όσων αφορά την παραγωγή κειμένου ή αλλιώς τις σημειώσεις υπάρχουν εφαρμογές που γράφουμε σε μερικές γραμμές μια ιδέα, κάτι που πρέπει να θυμηθούμε. Ακόμα υπάρχουν και εφαρμογές που είναι ιδανικές ακόμα και για γράψιμο βιβλίου με κεφάλαια αρίθμηση κλπ. (Λογοτεχνία) ΜΟΥΣΙΚΗ: Από ένα απλό εικονικό πιάνο έως μια πλήρη κονσόλα dj με όλες τις δυνατότητες. Από την παραγωγή κλασικής μουσικής έως την σύνθεση μουσικής house. Ιδανικές για αυτούς που λατρεύουν την μουσική ή απλά θέλουν να περάσουν την ώρα τους ευχάριστα με το πάτημα μερικών κουμπιών. Ακόμα σε αντίθεση με τα κανονικά όργανα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ακουστικά για να μην ακούγεται το όργανο. Μερικές από τις παραπάνω εφαρμογές είναι επί πληρωμή, άλλες δωρεάν. Υπάρχουν όμως κι άλλα παραδείγματα στην πράξη για την ανάδειξη της τέχνης μέσα από τα κινητά τηλέφωνα. Έτσι λοιπόν 15 φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών, με χορηγό την WIND, ανέλαβαν να δημιουργήσουν εικαστικά έργα με εφαρμογές των smartphones στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Τα έργα παρουσιάστηκαν στην έκθεση CHEAPARΤ της Θεσσαλονίκης, της πιο σύγχρονης οργανωμένης εικαστικής κίνησης στην Ελλάδα από Ιουνίου Πάνω από 100 νέοι καλλιτέχνες εξέθεσαν τα πρωτότυπα έργα τους στην έκθεση αυτή. Οι φοιτητές Δημήτρης Ιωαννίδης, Γιώργος Ταξίδης, Ελπίδα Παπαγεωργίου, Αθηνά Κανονίδου, Αντώνης Χατζητρακόσας, Βασίλης Τσιούτσιας, Γιώργος Κιτσούκης, Δήμητρα Μπόζη- Στεφούδη, Ελένη Παρχαρίδου, Μαργαρίτα Σουλεϊμάν, Κυριάκος Αποστολίδης, Μαρία Τσιρουκίδου, Κωνσταντίνος Νικάκος, Πόλυ Σχοινά και Κώστας Γκουρτζής, 88

91 επιβεβαίωσαν με τα έργα τους ότι η τεχνολογία, ακολουθώντας το πνεύμα της εποχής, δεν είναι μόνο μέσο επικοινωνίας αλλά και πολιτιστικής έκφρασης. 11 Η Nokyart 12 είναι μια εφαρμογή που απευθύνεται σε χρήστες κινητών ΝΟΚΙΑ αλλά και Android και δημιουργήθηκε για τον εξής λόγο: Όλοι μας έχουμε προφανώς παρατηρήσει ότι τα smartphones κερδίζουν ολοένα και περισσότερους χρήστες καθημερινά. Μέχρι σήμερα οι περισσότεροι από εμάς για να αναζητήσουμε πληροφορίες για έναν καλλιτέχνη καταφεύγαμε στον Η/Υ και σε φυλλομετρητές (Browsers). Τώρα με το Nokyart, ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για κινητά τηλέφωνα, ο κάθε καλλιτέχνης μπορεί να δημιουργήσει το profile του με το βιογραφικό του, δείγματα από τα έργα του (μέχρι 25 μάξιμουμ), πληροφορίες γι αυτά κ.λπ. Με τον τρόπο αυτό ο καθένας μας μέσα από το κινητό του μπορεί να πληροφορηθεί για νέους καλλιτέχνες και τα έργα τους. Το Louvre app είναι μια εικονική περιήγηση του Μουσείου του Λούβρου και περιλαμβάνει πάνω από 100 από τα αγαπημένα αριστουργήματα του Μουσείου, όπως τη περίφημο Μόνα Λίζα. Με κάθε έργο τέχνης, περιλαμβάνονται αρκετές close-up φωτογραφικές λεπτομέρειες και ένα σύντομο κείμενο. Ένα εσωτερικός χάρτης δείχνει, επίσης, σε ποιο σημείο το έργο τέχνης είναι εγκατεστημένο, καθιστώντας έτσι εύκολη την πρόσβασή σας στο Μουσείο. Οι φωτογραφίες του έργου τέχνης και τα στοιχεία του είναι πραγματικά πολύ εντυπωσιακά. Σε ένα άρθρο των New York Times 13 διαβάζουμε την τάση που υπάρχει σήμερα για την ευρεία χρήση των κινητών τηλεφώνων ως εικονικών οδηγών στα μεγάλα μουσεία του κόσμου με φωνητική ξενάγηση και φωτογραφικές λεπτομέρειες. Τέτοια Μουσεία βρίσκονται στο Άμστερνταμ (Stedelijk) στην Νέα Υόρκη (Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης) στο Los Angeles (Country Museum of Art). Από την άνοιξη του 2013 μάλιστα οι επισκέπτες του Stedelijk θα μπορούν να αλληλεπιδρούν με το κινητό τους στα διάφορα εκθέματα του Μουσείου Δελτίο τύπου της Έκθεσης CHEAPART 12 Art application for Nokia Phones and Android phones 13 Art Gets Unmasked in the Palm of Your Hand, Άρθρο των New York Times, Alexander Fidel 1/12/

92 4.6 Συμπεράσματα Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι η καινοτομία πολλές φορές απομακρύνει την τέχνη από τον αρχικό της σκοπό, αφού η κλασσική της μορφή δεν ενδιαφέρει πια τις σύγχρονες κοινωνίες. Οι νέοι «καλλιτέχνες» θα συνεχίσουν τη προσπάθεια να δώσουν στα πλήθη αυτό που αναζητούν, έχοντας ως ανώτερο σκοπό την φήμη και τα χρήματα. Δυστυχώς, το αυτούσιο νόημα της τέχνης έχει πια ξεπεραστεί μιας και ζούμε σε μια εποχή υλικού ευδαιμονισμού. Παρόλα αυτά η σύγχρονη τέχνη δίνει πολλές φορές δείγματα εντυπωσιακής καλαισθησίας και καινοτομίας που έχουν σαν στόχο να προβληματίσουν, να ευαισθητοποιήσουν και να δώσουν (σε κάποιες περιπτώσεις) λύση στο πρόβλημα. Η Cellulart ως μία μορφή τέχνης προσφέρει στον θεατή ποικίλες εντυπώσεις. Ξυπνάει την αισθητική αντίληψη του ανθρώπου ο οποίος έχει τη δυνατότητα να σχολιάσει θετικά ή αρνητικά τη μοντέρνα αυτή μορφή της τέχνης. Επιπλέον σε αυτόν που θα την εκτιμήσει, η cellulart θα προσφέρει μεγάλη ποικιλία συναισθημάτων και αντιδράσεων όπως άλλωστε και οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης. Αποτελεί, επίσης, μία θετική επίδραση αφού χρησιμοποιώντας κανείς παλιά κινητά για την κατασκευή έργων προωθεί την ανακύκλωση. Επίσης, για τους καλλιτέχνες η cellulart αποτελεί έναν τρόπο έκφρασης του εσωτερικού τους κόσμου και ανάδειξη των δεξιοτήτων τους. Η Cellulart λοιπόν δεν είναι παρά μία μορφή τέχνης, ίσως λίγο πιο μοντέρνα από τις υπόλοιπες μιας και για την κατασκευή των έργων οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα. Αυτό, δεν είναι παρά θετικό αφού έτσι προωθείται η ανακύκλωση ενώ παράλληλα οι καλλιτέχνες εκφράζονται και οι θεατές ανταμείβονται με το αποτέλεσμα. Τέλος, το πλήθος των έργων που μπορεί κανείς να δημιουργήσει από κινητά δεν είναι παρά αναρίθμητο αφού ο καθένας έχει διαφορετική καλλιτεχνική ματιά. 90

93 Κεφάλαιο 5 Η Cellulart στην πράξη Παρουσιάζοντας τις εικαστικές μας δημιουργίες

94 Ομάδα ARTIFY Ομαδικά Έργα 1) «GUITART» και 2) «ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ» Όπως όλες οι ομάδες, έτσι και εμείς, οι ARTIFY, ως τελευταίο μας καθήκον στη σειρά, ήταν η δημιουργία 2 εικαστικών έργων. Αρχικά, ξεκινήσαμε με την κατασκευή μιας κόκκινης, ηλεκτρικής κιθάρας, την GUITART μας. Ήταν μια πολύ έξυπνη ιδέα η οποία συνδύαζε Τέχνη και Τεχνολογία! Άλλωστε, η μουσική αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της Τέχνης, καθώς και πιο συγκεκριμένα η ηλεκτρική μουσική συνδυάζεται με την Τεχνολογία και την πρόοδό της. Αυτή η αυτοσχέδια ηλεκτρική κιθάρα λοιπόν, δημιουργήθηκε από ξύλο κόντρα-πλακέ πάνω στο οποίο σχεδιάσαμε το σχήμα της και στη συνέχεια οι άνθρωποι του ξυλουργείου του σχολείου μας την έκοψαν με λεπτομέρεια. Αφού την βάψαμε με κόκκινο χρώμα κολλήσαμε με σιλικόνη καλώδια φορτιστών κινητών τηλεφώνων, ως χορδές της κιθάρας. Επίσης, για τα κλειδιά της, χρησιμοποιήσαμε βύσματα φορτιστών και για τα τάστα της, μικρά μολύβια! Ύστερα, βάψαμε το πίσω μέρος κάποιων κινητών με μπλε χρώμα και τα κολλήσαμε στο χονδρό κομμάτι της κιθάρας έτσι ώστε να προσθέσουμε κάποιο ιδιαίτερο σχέδιο. Τέλος, με μεγάλη προσοχή, προσθέσαμε κάποιες λεπτομέρειες σχεδιάζοντας το κλειδί του ΣΟΛ στη μέση, το οποίο ενώνεται με το κάθε κινητό, ως ένδειξη ένωσης της Τέχνης με την Τεχνολογία! 92

95 Δημιουργώντας την GUITART Για το δεύτερο έργο μας, ο κύριος Ζούρας μας έδωσε μια ξύλινη κούκλα, αρκετά μεγάλη πάνω στην οποία έπρεπε να ξεδιπλώσουμε όλη μας τη φαντασία και να της δώσουμε μορφή και προσωπικότητα! Οι ΑRTIFY, μετά από πολλές συζητήσεις, μικροκαβγάδες και διαφορετικές γνώμες καταλήξαμε να αποτυπώσουμε την ύπαρξη 93

96 Τεχνολογίας και Φύσης σε ένα σώμα! Πιο συγκεκριμένα, χωρίσαμε στη μέση την κούκλα, την βάψαμε μαύρη και λαχανί αντίστοιχα και στη συνέχεια προχωρήσαμε δίνοντάς της χαρακτήρα. Χρησιμοποιήσαμε πληκτρολόγια, ποντίκι υπολογιστή, ακουστικά, καλώδια, φορτιστές, μπαταρίες, φύλλα και λουλούδια, πετσέτες, πινέλα, κορδέλες και άλλα πολλά και καταφέραμε να φτιάξουμε την «ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ» Τεχνολογίας και Φύσης σε ένα σώμα! Με πολύ μεράκι και συγκέντρωση, οργανωθήκαμε και καταφέραμε να υλοποιήσουμε ό,τι καλύτερο! Με αυτήν την ευκαιρία, το μάθημα της Ερευνητικής Εργασίας έπαψε να αποτελεί «μάθημα» αυτό καθαυτό. Αντιθέτως, ήταν το ευχάριστο δίωρο της εβδομάδας κατά το οποίο καλλιεργήσαμε το πνεύμα, τη λογική και ό,τι έχει να κάνει με τον καλλιτεχνικό τομέα. Τέλος, αναπτύξαμε μια ιδιαίτερη φιλία, αφού ταιριάξαμε σαν χαρακτήρες και περνούσαμε πάντα ωραία και δημιουργικά! Τα συναισθήματά μας, οι εντυπώσεις μας: Γιάννης: «Τη φετινή χρονιά στο Project, αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο από την πρώτη στιγμή ήταν η οργάνωση, η καινοτομία και το δημιουργικό κομμάτι. Ήταν φανερό ότι η ομάδα μας ακτινοβολούσε ανάμεσα στις υπόλοιπες. Ωστόσο, ο μειωμένος χρόνος και η έλλειψη συνεργασίας των ομάδων από κάποια μέλη υποβάθμισαν το επίπεδο της εργασίας.» Πηνελόπη: «Προσωπικά, θεωρώ ότι η φετινή Ερευνητική Εργασία αποτέλεσε κάτι ξεχωριστό για τη σχολική χρονιά, αφού μου έδωσε την ευκαιρία να ανακαλύψω μια σημαντική πλευρά των δεξιοτήτων μου και να αναπτύξω τη φαντασία μου! Είμαι 94

97 πολύ χαρούμενη και ευχαριστημένη από τη δουλειά μου, αλλά και από τον τρόπο που συνεργαστήκαμε σαν ομάδα! Ένα μεγάλο έργο υλοποιήθηκε και μια σημαντική φιλία δημιουργήθηκε!». Κατερίνα: «Το Project αποδείχτηκε πιο δύσκολο απ όσο περίμενα. Οι εργασίες απαιτούσαν πολύ περισσότερη υπομονή και συνέπεια απ όσο νόμιζα. Γενικά, παρά τις δυσκολίες ήταν ευχάριστο μάθημα, μάθαμε να δουλεύουμε ομαδικά και προσωπικά. Πέρασα ωραία όταν φτιάχναμε την κιθάρα από κινητά και καλώδια αλλά και στο άλλο μας έργο, τον άνθρωπο Φύση-Τεχνολογία. Παραδέχομαι πως δεν ήμουν η πιο συνεπής της ομάδας αλλά είμαι πολύ ικανοποιημένη από τα αποτελέσματα που είχαμε ως ομάδα.». Εβελίνα: «Το πιο ενδιαφέρον σημείο του Project ήταν όταν ξεκινήσαμε να φτιάχνουμε τα τεχνήματα. Ήταν πολύ διασκευαστικό και μπορούσαμε με αυτόν τον τρόπο να αφήσουμε τη φαντασία μας ελεύθερη και δημιουργήσαμε. Είχαμε λίγες δυσκολίες στο να πάρουμε τις τελικές αποφάσεις διότι η ομάδα μας αποτελούνταν από πολλά άτομα!!». Σταυριάννα: Κατά την κατασκευή των εικαστικών μας έργων αυτό που ευχαριστήθηκα ιδιαίτερα, ήταν που δεθήκαμε σαν ομάδα και συνειδητοποιήσαμε την αξία της εκούσιας και αυτόβουλης προσφοράς. Όλοι προσπαθήσαμε για το καλύτερο και παραγκωνίσαμε τους εγωισμούς και τις αδιαφορίες. Αυτό που ίσως θα ήθελα να αλλάξω θα ήταν το χρονικό διάστημα που διήρκησε να ήταν μεγαλύτερο, ώστε να είχαμε τη δυνατότητα να κάνουμε ακόμη καλύτερα έργα με περισσότερες λεπτομέρειες. Ωστόσο, είμαι πολύ υπερήφανη για το αποτέλεσμα καθώς και για την άριστη και πολύ δημιουργική συνεργασία που είχα. Ανυπομονώ για την παρουσίαση!!! 95

98 Ομάδα «THE REVOLVERS» Ομαδικά έργα 1) CELLmirror και 2) Μια παλιά νέα Θεά... Η κατασκευή της θεάς Κάλι των κινητών ήταν το πιο διασκεδαστικό κομμάτι του project καθώς καλλιεργήσαμε την φαντασία και τη δημιουργικότητά μας. Όλα ξεκίνησαν όταν μας παρουσιάστηκε ένα ανδρείκελο από λεπτό ξύλο χωρίς χέρια, άμορφο. Μας είχε κυριεύσει ο ενθουσιασμός και για ώρα συζητούσαμε τις πιθανές μορφές που θα μπορούσαμε να δώσουμε σ αυτό το κομμάτι ξύλο. Σκεφτήκαμε να κάνουμε κάτι πρωτότυπο και διαφορετικό έτσι το πρώτο που σκεφτήκαμε ήταν να προσθέσουμε χέρια στο ανδρείκελο. Μετά από διάφορες ιδέες που απορρίφθηκαν καταλήξαμε στο ότι θέλουμε να έχει έξι χέρια και το πρώτο πράγμα που μας ήρθε στο μυαλό ήταν ο ινδικός πολιτισμός. Εκεί ταιριάζει ο τίτλος του project «Τέχνη και πολιτισμός». Από κει και πέρα μπήκαν όλα στην τελική ευθεία. Η διαδικασία ήταν αξέχαστη, σχεδιάσαμε τα χέρια εμείς οι ίδιοι με την βοήθεια της Κατερίνας που προσφέρθηκε να κάνει το μοντέλο. Ακόμα επιλέξαμε το χρώμα της 96

99 ινδής και σχεδιάσαμε τα χαρακτηριστικά του προσώπου της (ευτυχώς που έχουμε και ζωγράφους στην ομάδα!). Βρήκαμε τα ρούχα και δοκιμάσαμε διάφορους συνδυασμούς μέχρι να καταλήξουμε σ αυτόν που μας άρεσε περισσότερο. Κολλήσαμε τα μαλλιά και φυσικά τα εξαρτήματα των κινητών με σιλικόνη στο σημείο της καρδιάς και του στήθους της μέχρι και το κατω μέρος της κοιλιάς. Με το έργο αυτό θέλουμε να τονίσουμε την επίδραση των κινητών και της τεχνολογίας στον σύγχρονο άνθρωπο. Πρόκειται για μια αλληγορική εικόνα της ινδής θεάς της οποίας το σώμα αρχίζει να γεμίζει από εξαρτήματα κινητών και στα 6 χέρια κρατάει επίσης από ένα κινητό. Είναι μια φιγούρα που συμβολίζει την παγκοσμιοποίηση και την αχόρταγη κατανάλωση η οποία έρχεται σε αντίθεση με τη λιτότητα, την ηρεμία και τη διαφορετικότητα που πρεσβεύει και υποστηρίζει ο Ινδικός πολιτισμός. CELLmirror Το δεύτερο μας έργο όπως φαίνεται και από τον τίτλο είναι ένας καθρέπτης, όχι και πολύ συνηθισμένος. Πάλι προκειμένου να καταλήξουμε σε αυτή την ιδέα προβληματιστήκαμε αρκετά και μας πήρε αρκετό χρόνο συζήτησης όμως τελικά το αποτέλεσμα επιβεβαίωσε την προσπάθεια μας. Αρχικά ζητήσαμε να μας φτιάξουν στο ξυλουργείο ένα ξύλο σε σχήμα καθρέφτη με χερούλι από κάτω, στη συνέχεια το βάψαμε μαύρο γύρω γύρω και χρησιμοποιήσαμε τα εξαρτήματα από τα κινητά (καλώδια...) καθώς και μπόλικη φαντασία για την συνέχεια! Τα κολλήσαμε στο γύρω μέρος του καθρέφτη με σιλικόνη και μέσα τοποθετήσαμε ειδικό πλαστικό χαρτί που μοιάζει με καθρέφτη. Στο κάτω μέρος δηλαδή στο χερούλι τυλίξαμε το ακουστικό από ένα συμβατικό σταθερό τηλέφωνο με καλώδιο που ταίριαζε τέλεια. Πιστεύουμε ότι είναι ένα έργο αρκετά 97

100 ιδιαίτερο και αντικατοπτρίζει αυτό ακριβώς που θέλαμε να δείξουμε... δηλαδή το σημαντικό ρόλο των κινητών και της τεχνολογίας στους ανθρώπους του σήμερα! NANTIA ΜΠΑΙΜΠΑ: «Ό,τι σχετίζεται με τον πολιτισμό είναι αυτό που μου αρέσει περισσότερο στο πλαίσιο του σχολείου. Γι αυτό και βρέθηκα σε αυτό το project που μου έδωσε τη δυνατότητα να δω τα κινητά τηλέφωνα με άλλο μάτι, πιο καλλιτεχνικό». ΛΙΛΙΑΝ ΜΠΟΜΟΛΟΥ: «Είναι ένα ξεχωριστό και δημιουργικό μάθημα. Με βοήθησε αρκετά σε διάφορους τομείς όπως την παρουσίαση εργασιών μπροστά σε πολυάριθμο κοινό, την καλλιέργεια την φαντασίας μου και την συνεργασία με άτομα που έχουν κοινά ενδιαφέροντα με εμένα». ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΣΚΑΛΤΣΑ: «Το project CELLULART του τμήματος «Τέχνη και Πολιτισμός» μου άρεσε σαν θεματολογία και περιελάμβανε πολλές και ενδιαφέρουσες δραστηριότητες! Εκείνο όμως που θα μου μείνει αξέχαστο είναι η δημιουργία του εικαστικού μας έργου «Μια παλιά νέα Θεά», που ήταν πραγματικά μια μοναδική εμπειρία». Ομάδα «THE CELLUART EXPERIENCE» Ομαδικά έργα 1) Recycle Bin και 2) Heartbeat Αντικείμενα τα οποία για κάποιους ήταν άχρηστα, αποτέλεσαν για εμάς έναν θησαυρό, μια πηγή έμπνευσης. Χρησιμοποιώντας την ανακύκλωση των κινητών, αναπτύξαμε ένα δεσμό ανάμεσα στην τεχνολογία και την τέχνη. Έτσι, δημιουργήσαμε δύο έργα, με σκοπό να αποτυπώσουμε την άμεση σχέση μεταξύ ανθρώπου και τεχνολογίας κατά τη σύγχρονη εποχή. 98

101 Recycle Bin Εκφράζει τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία εξελίσσεται, πάντα σε σχέση με τη συμβολή της ανακύκλωσης. Για το έργο χρησιμοποιήθηκαν : ξύλο, κόλλα (σιλικόνη), ένα παλιό κινητό, κομμάτια από παλιά κινητά, εφημερίδα και μπογιά. Αφού κατασκευάσαμε έναν ξύλινο κάδο με το σήμα της ανακύκλωσης, επάνω του κολλήσαμε έναν άνθρωπο (επίσης φτιαγμένο από ξύλο), ο οποίος με τα χέρια του σηκώνει ένα κινητό. Στη συνέχεια, βάψαμε όλη την επιφάνεια του κάδου και διακοσμήσαμε τον άνθρωπο τυλίγοντας τον με εφημερίδα. Έπειτα, σε κάθε πλευρά του κάδου δημιουργήσαμε μια οριζόντια λωρίδα, κολλώντας chips από παλιά κινητά. Τέλος, στην κεντρική πλευρά του κάδου, όπου βρίσκεται το σήμα της ανακύκλωσης, κολλήσαμε καλώδια βαμμένα καφέ, προσπαθώντας να σχηματίσουμε κλαδιά. Heartbeat Αποτυπώνει την αλληλεπίδραση και την άρρηκτη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην τεχνολογία και τον άνθρωπο. Για το έργο χρησιμοποιήθηκαν : ξύλο, μπογιά, κομμάτια από παλιά κινητά-καλώδια. 99