ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε. ΠΡΟΟΔΟΣ ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104, ΚΑΛΛΙΘΕΑ (ΤΗΛ. : ) & ΑΙΓΑΙΟΥ 109, ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ (ΤΗΛ.: )

Transcript

1 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε. ΠΡΟΟΔΟΣ ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104, ΚΑΛΛΙΘΕΑ (ΤΗΛ. : ) & ΑΙΓΑΙΟΥ 109, ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ (ΤΗΛ.: ) ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ-ΕΚΘΕΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 12 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Σχολείο δημοκρατίας το Διαδίκτυο «Ψεκάστε, ψηφίστε, σκουπίστε», λένε όσοι ακολουθώντας τον Ρουσό ειρωνεύονται την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. H άμεση δημοκρατία εμφανιζόταν για μεγάλο διάστημα ως ιδεώδες με μόνο αλλά μοιραίο μειονέκτημα το ανέφικτο της πραγματοποίησής της στις σύγχρονες πολυπληθείς κοινωνίες. Να, όμως, που στις μέρες μας το «ιδεώδες» αυτό έχει καταστεί από την τεχνολογία σχεδόν εφικτό. Αρκεί ένας υπολογιστής σε κάθε σπίτι με σύνδεση στο Διαδίκτυο, ώστε να μπορούμε να μετρούμε γρήγορα και ασφαλώς τη λαϊκή βούληση επί παντός ζητήματος. Στις σύγχρονες κοινωνίες η άμεση δημοκρατία μπορεί να πραγματοποιηθεί πιο εύκολα και από την αρχαία «πόλι»! Το ζήτημα είναι αν θέλουμε αυτήν την εξέλιξη, αν θεσμοί της άμεσης δημοκρατίας, όπως το δημοψήφισμα, εξασφαλίζουν την ενεργό συμμετοχή των πολιτών. H ειρωνεία είναι ότι άτυπα δημοψηφίσματα διεξάγονται καθημερινά. Υπάρχει κόσμος που κάθε μέρα, ιδιαίτερα με την προτροπή της τηλεόρασης, ψηφίζει το καλύτερο τραγούδι, τον πιο πολύτιμο ποδοσφαιριστή, το αν πρέπει να εκλέγεται ο μουφτής*, αν πρέπει να έχει πυρηνικά το Ιράν κ.λπ. Σειρά δημοσκοπήσεων και ερευνών καταγράφουν με ακρίβεια τη λαϊκή βούληση πάνω σε κάθε ζήτημα και είναι βέβαιο ότι σήμερα όσο ποτέ άλλοτε οι διαθέσεις των πολιτών αποκαλύπτονται και επηρεάζουν. Δεν λέμε ότι οι πολιτικοί πορεύονται με βάση τις δημοσκοπήσεις και όχι με βάση αρχές και προγράμματα; Αν συμβαίνει αυτό, τότε η άμεση δημοκρατία θριαμβεύει, δεν έχουμε παρά να θεσμοθετήσουμε διαδικασίες που ήδη άτυπα υπάρχουν. Το ότι κάτι δεν πάει καλά στην παραπάνω συλλογιστική φαίνεται από το γεγονός ότι εκφράζουμε αποδοκιμασία όταν λέμε πως οι πολιτικοί κάνουν ό,τι τούς υπαγορεύουν οι δημοσκοπήσεις ή ότι χαϊδεύουν τα αφτιά των πολιτών. H αποδοκιμασία μας εξηγείται από το ότι δεν δίνουμε μεγάλη αξία στις στιγμιαίες διαθέσεις των πολιτών, δεν δίνουμε μεγάλη αξία σε απόψεις που στηρίζονται στο θυμικό και όχι σε μια διαδικασία διαλόγου και στοχασμού. Το έλλειμμα της σύγχρονης δημοκρατίας δεν είναι ότι οι πολίτες δεν ακούγονται, αλλά ότι ο δημόσιος διάλογος είναι επιφανειακός, ότι όλα τα ζητήματα τίθενται δημοψηφισματικά υπό την μορφή άσπρου ή μαύρου, ενός ναι ή ενός όχι. Το έλλειμμα της σύγχρονης δημοκρατίας είναι η αδυναμία ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών, η οποία προϋποθέτει πληροφόρηση και σοβαρό διάλογο, προϋποθέτει την ουσιαστική διαμεσολάβηση των μαζικών ενώσεων, των κομμάτων, των οργανώσεων. Ο θρίαμβος των μορφών άμεσης δημοκρατίας αποδεικνύεται ολοένα και πιο πολύ θρίαμβος του λαϊκισμού. 1

2 O λαϊκισμός βεβαίως δεν αποτελεί φαινόμενο μόνο των τελευταίων χρόνων. Στη σύγχρονη, όμως, εποχή ευνοείται αφάνταστα από την τηλεόραση, η οποία έχει υποσκελίσει τα άλλα μέσα ενημέρωσης και έχει αναδειχθεί στο βασικό μέσο διεξαγωγής του δημόσιου διαλόγου. Δεν είμαι από αυτούς που βιάζονται να αναθεματίσουν συνολικά τη μικρή οθόνη, ούτε θέλω να γενικεύσω την ελληνική εμπειρία, η οποία είναι πέραν του καλού και του κακού. Σε πολλούς τομείς η προσφορά της τηλεόρασης είναι σημαντική, στον τομέα όμως του δημόσιου διαλόγου παραμένει ακόμη ασπρόμαυρη με μια, φοβάμαι, εγγενή αδυναμία στο να συλλάβει και να προβάλει χρώματα, πόσο μάλλον αποχρώσεις. H φύση του συγκεκριμένου μέσου στηρίζεται στην παθητική παρακολούθηση του προγράμματος, χωρίς να δίνει καμιά δυνατότητα διαμόρφωσής του από τους θεατές. Συγχρόνως το μεγάλο κόστος επιβάλλει ένα ανελέητο κυνήγι τηλεθέασης, η οποία επιδιώκει την προσέλκυση τηλεθεατών με τον εντυπωσιασμό και με την απλούστευση. Όλα τα ζητήματα ακόμη και τα πιο σοβαρά, ακόμη και εκείνα που χρειάζονται εξειδικευμένες γνώσεις, εμφανίζονται απλουστευτικά ώστε να είναι εύληπτα από όλο και πιο πολλούς θεατές. Το δημοψήφισμα, που κι αυτό από τη φύση του απλουστεύει, έρχεται να δέσει με την τηλεόραση και η θεσμοθέτησή του δεν αποτελεί παρά ψευδαίσθηση συμμετοχής. Ίσως να είναι χρήσιμο για τη λήψη αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο ή στους κόλπους μαζικών οργανώσεων, όπου είναι πιο εύκολο να οργανωθεί ένας ουσιαστικός διάλογος. Μπορεί, π.χ., να χρησιμεύσει σε μια συνδικαλιστική οργάνωση όταν πρόκειται να πάρει μια μεγάλη απόφαση, όπως είναι η κινητοποίηση διαρκείας. Σε τέτοια περιορισμένα πλαίσια μπορεί να προωθήσει τη συμμετοχή και να ενισχύσει συνολικά τη δημοκρατία. Σε εθνικό επίπεδο, όμως, πολύ φοβάμαι ότι το μόνο που θα καταφέρει είναι να ενισχύσει τον λαϊκισμό και το θέαμα. Το μεγάλο ζητούμενο της σύγχρονης δημοκρατίας είναι η αναβάθμιση του δημόσιου διαλόγου και στο θέμα αυτό άλλα μέσα, όπως π.χ. το Ίντερνετ, μπορεί να αποδειχθούν καταλυτικά. Το Διαδίκτυο, κατ εξοχήν διαδραστικό μέσο, αποτελεί το πιο μαζικό forum στην ιστορία της ανθρωπότητας με δυνατότητα όχι μόνο άμεσης, 24 ώρες το 24ωρο, επιλογής των πηγών, των πληροφοριών, της εικόνας και της μουσικής, αλλά, σε αντίθεση με την τηλεόραση, και διαμόρφωσης της πληροφορίας, καθώς και επικοινωνίας με οποιονδήποτε σε όλον τον πλανήτη. Απόδειξη, η φοβερή επιτυχία των δικτυακών ημερολογίων ( blogs), τα οποία μπορεί να «ανεβάσει» στο Διαδίκτυο ο καθένας μας. Ήδη έχουν δημιουργηθεί περισσότερα από 30 εκατομμύρια και καθημερινά δημιουργούνται χιλιάδες νέα, με αποτέλεσμα για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας να μπορεί ο οποιοσδήποτε να γίνει εκδότης των απόψεών του σε μηδενικό χρόνο και, πάλι σε μηδενικό χρόνο, αποδέκτης των απόψεων των άλλων. Το πεδίο του Διαδικτύου είναι σχολείο πραγματικά άμεσης δημοκρατίας και αποτελεί το μεγαλύτερο φόβο των αντιδημοκρατικών καθεστώτων, όπως αποδεικνύουν οι πρόσφατες συμφωνίες των μεγαλύτερων εταιρειών αναζήτησης δεδομένων Yahoo και Google με την κυβέρνηση της Κίνας: η δημιουργία εκ μέρους τους δικτυακών τόπων στην Κίνα τους επιτράπηκε με τον όρο να λογοκρίνουν τα «ευαίσθητα» για το καθεστώς δεδομένα. H ελευθερία, επομένως, του Διαδικτύου, η δημιουργία ευρυζωνικών δικτύων και η όσο το δυνατόν φθηνότερη πρόσβαση σε αυτό μπορεί να τονώσουν τη δημοκρατία πολύ περισσότερο από κάθε δημοψήφισμα. Σταύρος Τσακυράκης, ΤΑ ΝΕΑ, 27/05/2006 * Μουφτής είναι ιερατικός βαθμός ειδικότερα του σουνιτικού κλάδου της μουσουλμανικής θρησκείας. Είναι ο ερμηνευτής του Κορανίου για την απόδοση δικαιοσύνης. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Α. Να πυκνώσετε το περιεχόμενο του κειμένου σε λέξεις. 2

3 Μονάδες 25 Β.1. Να αναπτύξετε σε λέξεις τη φράση: «Το πεδίο του Διαδικτύου είναι σχολείο πραγματικά άμεσης δημοκρατίας και αποτελεί το μεγαλύτερο φόβο των αντιδημοκρατικών καθεστώτων». Μονάδες 8 Β.2. Να εντοπίσετε το σημείο όπου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς την επίκληση στην αυθεντία και να αιτιολογήσετε τη χρήση του. Ποιοι κίνδυνοι, κατά τη γνώμη σας, ελλοχεύουν από τη συχνή χρήση του συγκεκριμένου τρόπου πειθούς; Μονάδες 5 Β.3. α)να επισημάνετε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου του κειμένου («Το Διαδίκτυο κάθε δημοψήφισμα»). Μονάδες 4 β) Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας («Το Διαδίκτυο κάθε δημοψήφισμα»). Μονάδες 2 Β.4. Να σχολιάσετε τη συνοχή των περιόδων της 4 ης παραγράφου («O λαϊκισμός βεβαίως... μάλλον αποχρώσεις»). Μονάδες 4 Β.5. Να μετατρέψετε τη σύνταξη: «Σειρά δημοσκοπήσεων και ερευνών καταγράφουν με ακρίβεια τη λαϊκή βούληση πάνω σε κάθε ζήτημα και είναι βέβαιο ότι σήμερα όσο ποτέ άλλοτε οι διαθέσεις των πολιτών αποκαλύπτονται και επηρεάζουν». Μονάδες 2 Β.6. α) Να δώσετε από ένα συνώνυμο για κάθε τονισμένη λέξη του κειμένου: άτυπα, αφάνταστα, επιφανειακός, υποσκελίσει, καταλυτικά. β) Να δώσετε από ένα αντώνυμο για κάθε υπογραμμισμένη λέξη του κειμένου: αποδοκιμασία, έλλειμμα, εγγενή, εύληπτα, θρίαμβος. Μονάδες 10 Γ. Ο αρθρογράφος Σταύρος Τσακυράκης τονίζει : «Το έλλειμμα της σύγχρονης δημοκρατίας είναι η αδυναμία ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών». Με έναυσμα την παραπάνω άποψη να αναλύσετε και άλλα φαινόμενα που υπονομεύουν τη σύγχρονη δημοκρατία και να προτείνετε λύσεις για την αντιμετώπισή τους. Να υποθέσετε ότι το κείμενό σας θα εκφωνηθεί στη Βουλή των Εφήβων. ( λέξεις). ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! Μονάδες 40 3

4 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο συγγραφέας πραγματεύεται τη διασφάλιση της δημοκρατίας στις σύγχρονες κοινωνίες μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου. Αρχικά, προβληματίζεται για το κατά πόσο τα δημοψηφίσματα, που αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας, δραστηριοποιούν τους πολίτες. Στη συνέχεια, υποστηρίζει ότι αυτά είναι ατελέσφορα, αφού εκλείπουν ο ουσιαστικός διάλογος και η ενεργός συμμετοχή των πολιτών με αποτέλεσμα το λαϊκισμό. Τονίζει ότι ο λαϊκισμός προβάλλεται ιδίως από την τηλεόραση που ασκεί μεγάλη επίδραση και αποτελεί βασικό μέσο διεξαγωγής του δημόσιου διαλόγου. Η τηλεόραση, όμως, παθητικοποιώντας το δέκτη, αποσκοπώντας στον εντυπωσιασμό και την απλούστευση των νοημάτων, δε διασφαλίζει τη δημοκρατία σε εθνικό, κυρίως, επίπεδο. Τέλος, συμπεραίνει ότι το διαδίκτυο, λόγω της πληθώρας των δυνατοτήτων που παρέχει στο δέκτη, είναι το κυριότερο μέσο που μπορεί να ενδυναμώσει τη δημοκρατία. Β.1. Το διαδίκτυο διασφαλίζει τη δημοκρατία, γι αυτό αποτελεί το φόβο των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Πιο συγκεκριμένα, ο χρήστης του διαδικτύου μπορεί να έρχεται σε επαφή με άτομα που βρίσκονται ακόμα και στην άλλη άκρη του πλανήτη και να συνδιαλέγεται μαζί τους. Έτσι, προωθείται ο πλουραλισμός των απόψεων και ο διάλογος, που αποτελεί την πεμπτουσία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο χρήστης, λοιπόν, αναρτά άμεσα και γρήγορα τα σχόλιά του επιδοκιμάζοντας ή αποδοκιμάζοντας τα τεκταινόμενα της κοινωνίας. Μπορεί να καθορίσει τις πολιτικές εξελίξεις, ρίχνοντας ακόμα και κυβερνήσεις. Συνεπώς, καθεστώτα όπως τα αντιδημοκρατικά, θεωρούν το διαδίκτυο εχθρό τους, αφού μέσα απ αυτό, μπορεί να υποκινηθούν εξεγέρσεις των λαών με αποτέλεσμα την ανατροπή τους. Β.2. Επίκληση στην αυθεντία: αναφορά στο Ρουσό (1 η παράγρ.) Αυθεντία: κύρος και αξιοπιστία, επηρεασμός αναγνώστη Κίνδυνοι που ελλοχεύουν: απουσία τεκμηριωμένων επιχειρημάτων, αμφιλεγόμενη αυθεντία, χρησιμοποίηση ενός διάσημου ονόματος για κάτι που δε σχετίζεται με το έργο και το χώρο δράσης του. Β.3.α) Θ.Π.: Το διαδίκτυο πλανήτη Σχόλια/ λεπτομ.: Απόδειξη δεδομένα Κατακλ.: Η ελευθερία δημοψήφισμα Τρόπος ανάπτυξης: Παραδείγματα Β.3.β) Συλλογιστική πορεία: επαγωγική ( από το ειδικό στο γενικό) Β.4. διαρθρωτική λέξη: όμως (αντίθεση) παράλειψη λέξης-υποκειμένου: Λαϊκισμός (2 η περίοδος) υπερώνυμα- υπώνυμα: μέσα ενημέρωσης- τηλεόραση επαναλήψεις: δημόσιος διάλογος συνώνυμα: τηλεόραση/ μικρή οθόνη Β.5. Η λαϊκή βούληση πάνω σε κάθε ζήτημα καταγράφεται με ακρίβεια από σειρά δημοσκοπήσεων και ερευνών και είναι βέβαιο ότι σήμερα όσο ποτέ άλλοτε αποκαλύπτουν τις διαθέσεις των πολιτών και επηρεάζονται. 4

5 Β.6.α) άτυπα: ανεπίσημα αφάνταστα: ασύλληπτα, αδιανόητα, υπερβολικά, ιδιαίτερα επιφανειακός: επιδερμικός, ρηχός υποσκελίσει: παραγκωνίσει, περιθωριοποιήσει καταλυτικά: καθοριστικά, καίρια Β.6.β) αποδοκιμασία: επιδοκιμασία έλλειμμα: πλεόνασμα εγγενή: επίκτητη, μεταγενέστερη εύληπτα: δύσληπτα, δυσνόητα θρίαμβος: πανωλεθρία, καταστροφή, αποτυχία Γ. Ομιλία στη Βουλή των Εφήβων Προσφώνηση: Αγαπητοί συνάδελφοι της Βουλής Αποφώνηση: Ευχαριστώ για το χρόνο σας Α) Φαινόμενα που υπονομεύουν τη σύγχρονη δημοκρατία: κατάχρηση των ελευθεριών από κάποιους πολίτες, εκδήλωση αντικοινωνικών ενεργειών και καταπάτηση των δικαιωμάτων των άλλων πολιτών. διαφθορά της πολιτικής εξουσίας: εξυπηρέτηση των συμφερόντων των οικονομικά ισχυρών, διατήρηση πελατειακού συστήματος και αναξιοκρατίας. επικράτηση κομματικοκρατίας, λαϊκισμού και δημαγωγίας: χρήση προπαγάνδας από τους πολιτικούς ηγέτες και χειραγώγηση της βούλησης των πολιτών. η έλλειψη παιδείας αποπροσανατολίζει τους πολίτες και προκαλεί αδιαφορία για τα κοινά και υπακοή στα προσωπικά συμφέροντα του καθενός. η τάση για ισχύ και κυριαρχία οδηγεί πολλές φορές στην επικράτηση ολοκληρωτικών καθεστώτων. η ύπαρξη έντονων κοινωνικών προβλημάτων δημιουργεί μια αρνητική εικόνα των πολιτών για την ίδια τη δημοκρατία. εγκλωβισμός του ανθρώπου στον υλισμό και το τεχνοκρατικό πνεύμα, έλλειψη ελεύθερου χρόνου και αδυναμία συνειδητοποίησης των πλεονεκτημάτων του δημοκρατικού πολιτεύματος, ιδιώτευση. κακή λειτουργία των Μ.Μ.Ε. (παραπληροφόρηση και χειραγώγηση της κοινής γνώμης). διοικητικός συγκεντρωτισμός και γραφειοκρατία. Β) Τρόποι αντιμετώπισης: Επαναπροσδιορισμός αξιών: Α) αποβολή καταναλωτικής νοοτροπίας, διαμόρφωση κοινωνικής και υγιούς πολιτικής συνείδησης, επαναπόκτηση του ενδιαφέροντος για τα κοινά 5

6 Παιδεία: Α) Όχι απλώς εξειδικευτική, τεχνοκρατική. Θα πρέπει να στοχεύει στη δημιουργία πολυδιάστατων, ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με κοινωνικές, ηθικές αρετές, αξίες και ιδανικά. Β) ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός. Πνευματικοί άνθρωποι: Α) συμβολή στη δημιουργία ενός νέου οράματος ζωής, απαλλαγμένου από την ευδαιμονιστική αντίληψη, τη χρησιμοθηρία και τον ατομικισμό. Εξυγίανση της πολιτικής ζωής: Α) ενσυνείδητοι πολιτικοί που προτάσσουν το κοινό συμφέρον έναντι του ατομικού. Εξάλειψη διαφθοράς. Β) εκδημοκρατισμός πολιτικών θεσμών και διαδικασιών. Γ) ανάπτυξη πνεύματος συμμετοχής στα κοινά. Εξυγίανση των ΜΜΕ: Α) σωστά πρότυπα Β) αντικειμενική και έγκυρη ενημέρωση, αμεροληψία δημοσιογράφων, αποκάλυψη σκανδάλων και ατασθαλιών που υπονομεύουν τη δημοκρατία. Γ) πλουραλισμός απόψεων, διάλογος. Περισσότερα θέματα και απαντήσεις από διαγωνίσματα παλαιοτέρων ετών των φροντιστηρίων ΠΡΟΟΔΟΣ, μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα μας, 6