Κασσωτάκης Μιχάλης Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
|
|
- Θεμιστοκλῆς Μαυρίδης
- 8 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 Το πρόβλημα της παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης των Ελλήνων εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και οι προσπάθειες αντιμετώπισής του μετά τη μεταπολίτευση 1 Κασσωτάκης Μιχάλης Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών 1.Εισαγωγή Σκοπός της παρούσας εισήγησης είναι: α) να υπογραμμίσει την ανάγκη της παιδαγωγικής 2 και διδακτικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Δ.Ε.) και να σκιαγραφήσει την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες σε σχέση με το ζήτημα αυτό, β) να παρουσιάσει το αίτημα για την εξάλειψη της ανεπάρκειας που παρατηρείται στον παραπάνω τομέα, τις προτάσεις που διατυπώθηκαν 3 και τις απόπειρες που έγιναν μετά τη μεταπολίτευση για την ικανοποίησή του, η σημαντικότερη από τις οποίες υπήρξε η θεσμοθέτηση, το 1997, του Πιστοποιητικού Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (Π.Π.Δ.Ε.), γ) να αναλύσει τις δυσκολίες στις οποίες προσέκρουσε η προσπάθεια εφαρμογής του παραπάνω πιστοποιητικού, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τη μη υλοποίηση της καινοτομίας αυτής, δ) να προσδιορίσει τους κύριους παράγοντες της αδυναμίας αυτής και ε) να σκιαγραφήσει τις προοπτικές που, κατά την εκτίμησή μας, διαμορφώνονται στο συγκεκριμένο τομέα. Στο πλαίσιο που αναφέρθηκε προηγουμένως, εξετάζεται και ο μέχρι σήμερα ρόλος της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. και διατυπώνονται ορισμένες σκέψεις για το μέλλον της. 2. Η αναγκαιότητα της ψυχοπαιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών H έκταση της παρούσας εισήγησης δεν μας επιτρέπει να αναφερθούμε αναλυτικά σ όλες τις πτυχές του ζητήματος της εκπαίδευσης του διδακτικού προσωπικού. Αναγκα- 1 Ο αρχικός τίτλος της εισήγησης ήταν: «H προσπάθεια θεσμοθέτησης του Πιστοποιητικού Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας: Γιατί δεν προχώρησε, τί πρέπει να γίνει και ποιος ο ρόλος της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε;». Λόγω των αλλαγών που έγιναν κατά τη γραπτή σύνταξη της εισήγησης και της διεύρυνσης του περιεχομένου της, κρίθηκε αναγκαία η τροποποίηση του αρχικού τίτλου της. Το παρόν κείμενο αποτελεί αναμόρφωση και συμπλήρωση προηγούμενων δημοσιευμάτων μας με παρόμοιο θέμα (Κασσωτάκης, 2005, 2007). 2 Με τον όρο: παιδαγωγική κατάρτιση εννοούμε την ενημέρωση σε θεωρητικά και πρακτικά θέματα αγωγής και εκπαίδευσης, περιλαμβανομένων και των ψυχολογικών και κοινωνιολογικών τους διαστάσεων (βλ. παρακάτω την ενότητα 2). Ορισμένοι συγγραφείς προτιμούν τη χρήση του όρου: ψυχοπαιδαγωγική κατάρτιση. Επειδή, όμως, ο όρος αυτός δίνει, κατά την άποψή μας, έμφαση στην ψυχολογική πλευρά των φαινομένων της αγωγής και της εκπαίδευσης, υποβαθμίζοντας την κοινωνική τους πτυχή, θεωρήσαμε καταλληλότερο τον ουδέτερο όρο: παιδαγωγική κατάρτιση. 3 Η παρουσίαση εστιάζεται στις προτάσεις της ΟΛΜΕ, στις εξαγγελίες των μεγαλύτερων πολιτικών κομμάτων και στις εισηγήσεις πανεπιστημιακών παραγόντων. Λεπτομερής παρουσίαση όλων των σχετικών προτάσεων δεν ήταν δυνατή στο πλαίσιο της σύντομης αυτής εισήγησης.
2 294 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ στικά, λοιπόν, θα περιοριστούμε σε βασικές μόνον επισημάνσεις, επαρκείς όμως, για να τεκμηριώσουν την αναγκαιότητα της παιδαγωγικής και διδακτικής του κατάρτισης. Συνοψίζοντας και απλοποιώντας κάπως τα πορίσματα των σύγχρονων παιδαγωγικών μελετών και ερευνών, μπορούμε να πούμε ότι οι βασικές προϋποθέσεις, τις οποίες οφείλει να πληροί όποιος επιτελεί συστηματικό παιδαγωγικό και διδακτικό έργο, είναι οι εξής: α) να γνωρίζει πολύ καλά το αντικείμενο, το οποίο καλείται να διδάξει, β) να κατέχει την ψυχολογία των ατόμων, τα οποία επιθυμεί να διδάξει ή να διαπαιδαγωγήσει, γ) να είναι γνώστης των μεθόδων και των μέσων δια των οποίων θα επιτύχει του στόχους που επιδιώκει και δ) να έχει αποκτήσει τις δεξιότητες χειρισμού των. Χωρίς καλή γνώση της διδακτέας ύλης δεν είναι δυνατόν να υπάρξει αποτελεσματική διδασκαλία. Αν απουσιάζει ο όρος αυτός, η ύπαρξη των άλλων προϋποθέσεων δεν έχει νόημα. Είναι, όμως, λανθασμένη η άποψη ότι, αν κάποιος διαθέτει γνώσεις σε ορισμένο τομέα, αυτό και μόνον αρκεί, για να μπορεί να τις μεταδώσει αποτελεσματικά σε άλλους και να αξιοποιήσει, παράλληλα, τη διδασκαλία ως μέσο αγωγής. Οφείλει να γνωρίζει, επιπρόσθετα, τις πνευματικές δυνατότητες που διαθέτουν τα άτομα στα οποία απευθύνεται, οι οποίες είναι, μεταξύ άλλων, συνάρτηση του επιπέδου της νοητικής τους ανάπτυξης. Πρέπει να ξέρει τις ανάγκες τους, τα ενδιαφέροντά τους και τους τρόπους με τους οποίους θα τους δημιουργήσει κίνητρα. Οφείλει να κατανοεί τις ψυχολογικές διεργασίες, με βάση τις οποίες συντελείται η μάθηση, και να είναι σε θέση να διαμορφώνει στο εξωτερικό περιβάλλον του μαθητή τις συνθήκες εκείνες που τις υποβοηθούν. Πρέπει, ακόμη, να έχει την ικανότητα να θέτει στόχους, να επιλέγει τις μεθόδους και τα μέσα που θεωρούνται κατάλληλα για την επίτευξή τους και να τα χειρίζεται με δεξιοτεχνία. Πρέπει να μπορεί να αξιολογεί έγκυρα και αξιόπιστα την πρόοδο των μαθητών του και να ανατροφοδοτεί επιτυχώς τη διδακτική διαδικασία. Υποχρεούται να κατανοεί τον κοινωνικό ρόλο του σχολείου, να αντιλαμβάνεται τη λειτουργία των ομάδων, την κοινωνική τους δυναμική και τις αλληλεπιδράσεις που αναπτύσσονται στο σχολικό περιβάλλον και να παρεμβαίνει σ αυτές, όπου και όποτε αυτό είναι απαραίτητο, για να τις βελτιώνει. Έχει χρέος να γνωρίζει τις βασικές αρχές της διοίκησης της εκπαίδευσης, να αντιλαμβάνεται το ρόλο των ποικίλων παραγόντων αγωγής και των μέσων που χρησιμοποιεί η παιδαγωγική διαδικασία, για να διαμορφώνει τους χαρακτήρες των ατόμων κατά τα επιθυμητά πρότυπα (Ξωχέλλης, 1984, Δελλασούδας, 2005, Μαριδάκη -Κασσωτάκη, 2009). Στηριζόμενος σε όσα προηγήθηκαν, εύλογα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι η απόκτηση ενός πτυχίου σε μια συγκεκριμένη επιστήμη δεν επαρκεί, για να λειτουργήσει ο κάτοχός του ως δάσκαλος ή ως παιδαγωγός. Για το λόγο αυτό έχουμε πλειστάκις υποστηρίξει τη θέση ότι μεταξύ ενός απλού πτυχιούχου και ενός αποτελεσματικού εκπαιδευτικού υπάρχει σημαντική διαφορά. Χρήσιμο κρίνουμε να προσθέσουμε στα παραπάνω ότι οι σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις, η κρίση σημαντικών παραδοσιακών παραγόντων αγωγής, όπως είναι η οικογένεια π.χ., και οι αλλαγές που συντελούνται στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της κοινωνίας της γνώσης ενισχύουν ακόμη περισσότερο τον παιδαγωγικό ρόλο του εκπαιδευτικού και εντείνουν την ανάγκη της παιδαγωγικής του κατάρτισης. Ο ρόλος του ως μεταδότη γνώσεων περιορίζεται συνεχώς, ενώ ενισχύεται αυτός του διευκολυντή της μάθησης, του καθοδηγητή, του εμψυχωτή και του συμβούλου. Η αναγκαιότητα, λοιπόν, της παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης όσων στελεχώνουν τα σχολεία είναι προφανής.
3 1 ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Σ.Ε.Π.-Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε Η υπάρχουσα κατάσταση στον τομέα της αρχικής μόρφωσης των Ελλήνων εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Η κατάσταση που επικρατεί στον τομέα της αρχικής μόρφωσης των Ελλήνων εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Δ. Ε.) δεν είναι καθόλου ικανοποιητική (Καζαμίας κ.ά. 1996, Λιακοπούλου, ά. έ). Αν εξαιρέσει κανείς τους αποφοίτους των Τμημάτων Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας των Φιλοσοφικών Σχολών και των συναφών προς αυτά, 4 η διδασκαλία ψυχοπαιδαγωγικών μαθημάτων στα υπόλοιπα Τμήματα που παράγουν εκπαιδευτικούς Δ. Ε. κυμαίνεται από ανεπαρκής έως υποτυπώδης. Στην πλειονότητα των Τμημάτων των Θεωρητικών Επιστημών υπάρχουν λιγοστά υποχρεωτικά παιδαγωγικά 5 μαθήματα και η δυνατότητα επιλογής κάποιων πρόσθετων σχετικών μαθημάτων. Η κατάσταση είναι χειρότερη στα Τμήματα των Θετικών Επιστημών. Στα περισσότερα από αυτά διδάσκεται ένα, επιλεγόμενο ως επί το πλείστον, μάθημα διδακτικής του οικείου αντικειμένου, ενώ σε ελάχιστα Τμήματα υπάρχει η δυνατότητα επιλογής και δεύτερου παιδαγωγικού μαθήματος. 6 Αυτό σημαίνει ότι αρκετοί από τους αποφοίτους των, οι οποίοι σταδιοδρομούν στην εκπαίδευση, δεν έχουν παρακολουθήσει κανένα παιδαγωγικό μάθημα. Ακόμη πιο απογοητευτική είναι η κατάσταση όσον αφορά στην πρακτική άσκηση των υποψηφίων εκπαιδευτικών, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις είναι υποτυπώδης ή απουσιάζει εντελώς. Η κατάσταση αυτή είναι απόρροια της απαρχαιωμένης αντίληψης ότι η γνώση ενός αντικειμένου επαρκεί για τη διδασκαλία του, καθώς και της ταύτισης των Παιδαγωγικών Επιστημών με την εκπαίδευση των λειτουργών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, κυρίως. Ως προς τους αποφοίτους των επονομαζόμενων μη Καθηγητικών Σχολών (Νομικών, Πολιτικών, Κοινωνικο-Οικονομικών, Τεχνολογικών, Γεωπονικών, Ιατρικών κτλ.), οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα κατάληψης θέσεων διδασκόντων στα Γυμνάσια και στα Γενικά και Επαγγελματικά Λύκεια ισχύουν τα ακόλουθα: Οι συγκεκριμένοι απόφοιτοι είναι υποχρεωμένοι να φοιτήσουν επί ένα ακαδημαϊκό έτος στην Ανωτάτη Σχολή Παιδαγωγικής Τεχνικής Εκπαίδευσης (Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.) και να παρακολουθήσουν πρόγραμμα μαθημάτων και ασκήσεων παιδαγωγικής κατάρτισης που οδηγεί στη χορήγηση σχετικού Πιστοποιητικού. Επειδή, όμως, οι δυνατότητες της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. να εκπαιδεύσει μεγάλο αριθμό από τους παραπάνω αποφοίτους είναι, για διάφορους λόγους, περιορισμένες έχει επιτραπεί ο διορισμός σε θέσεις καθηγητών της Δ. Ε. και πτυχιούχων αυτών των κατηγοριών, χωρίς καμία παιδαγωγική και διδακτική κατάρτιση (Ν. 3194/2003, άρθρο 8, παράγρ. 7). Αυτό συμβαίνει, όταν οι κάτοχοι του σχετικού πιστοποιητικού δεν επαρκούν, για να καλύψουν τις αντίστοιχες θέσεις. Κατά συνέπεια, ικανός αριθμός διδασκόντων που προέρχεται από μη Καθηγητικές Σχολές αναλαμβάνει καθήκοντα στα σχολεία, χωρίς να έχει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για το έργο αυτό 7. 4 Και στην περίπτωση αυτή υπάρχουν ποικίλα προβλήματα και εγείρονται διάφορα ερωτήματα σχετικά με την εξειδίκευση των φοιτητών στα οποία οι περιορισμοί της παρούσας εισήγησης δεν μας επιτρέπουν να αναφερθούμε. 5 Σ αυτά περιλαμβάνονται και μαθήματα Ψυχολογίας. 6 Σε ελάχιστα Τμήματα Μαθηματικών κυρίως- προσφέρονται περισσότερα από 2 παιδαγωγικά μαθήματα, περιλαμβανομένων και αυτών που αφορούν στη Διδακτική. 7 Ελάχιστα από τα Τμήματα αυτά προσπάθησαν να εντάξουν στα προγράμματα σπουδών τους και κά-
4 296 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ Πριν από την αναμόρφωση της παλαιάς Σχολής Εκπαίδευσης των Λειτουργών Τεχνικής Εκπαίδευσης (Σ.Ε.Λ.Ε.Τ.Ε.), η παιδαγωγική κατάρτιση των αποφοίτων των μη Καθηγητικών Σχολών γινόταν στη Παιδαγωγική της Σχολή (ΠΑ.ΤΕ.Σ.) (Καλούρη-Αντωνοπούλου κ. ά. 2003). Παρά την προσπάθεια που καταβαλλόταν στον τομέα αυτό, η κατάρτιση την οποία παρείχε η Παιδαγωγική Tεχνική Σχολή της Σ.Ε.Λ.Ε.Τ.Ε. δεν είχε το αναγκαίο κύρος, λόγω του γεγονότος ότι η Σχολή αυτή δεν ήταν πανεπιστημιακού επιπέδου. Η φοίτηση πτυχιούχων Α.Ε.Ι. σε μια μη πανεπιστημιακή Σχολή, για να αποκτήσουν τα αναγκαία για το διορισμό τους προσόντα, αντιμετωπιζόταν από πολλούς ως υποβάθμιση. Η παραπάνω αδυναμία τροφοδοτούσε το αίτημα αναβάθμισης της οικείας Σχολής και ενίσχυσης του κύρους της, το οποίο εξακολουθεί να υφίσταται και μετά τη δημιουργία της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Δεν χρειάζεται να έχει κανείς ειδικές γνώσεις, για να αντιληφθεί τις αρνητικές επιπτώσεις των αδυναμιών που μνημονεύθηκαν παραπάνω στην ποιότητα του παιδαγωγικού και εκπαιδευτικού έργου που πραγματοποιείται στην Ελληνική Δευτεροβάθμια Γενική και Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση. Πρέπει, τέλος, να σημειωθεί ότι τα πράγματα ήταν ακόμη χειρότερα κατά το παρελθόν (Kazamias & Kassotakis, 1987, Αντωνίου, ά. έ.). Επιλεγόμενα μαθήματα Διδακτικής εντάχθηκαν τα τελευταία χρόνια στο Πρόγραμμα Σπουδών ορισμένων Πανεπιστημιακών Τμημάτων και κυρίως μετά την κατάργηση της επετηρίδας και την καθιέρωση του διαγωνισμού πρόσληψης των εκπαιδευτικών μέσω Α.Σ.Ε.Π. 4. Απόπειρες, εξαγγελίες και προτάσεις για τη διόρθωση της κατάστασης αυτής μετά τη μεταπολίτευση: Συνοπτική ιστορική ανασκόπηση Για τη βελτίωση της κατάστασης που περιγράψαμε προηγουμένως έγιναν κατά καιρούς πολλές προσπάθειες, ιδιαίτερα μετά τη μεταπολίτευση. Ασκήθηκαν πολλαπλές πιέσεις και πραγματοποιήθηκαν σχετικές εξαγγελίες χωρίς να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Από αυτές παρουσιάζουμε παρακάτω τις σημαντικότερες. Η αποκατάσταση της Δημοκρατίας στον τόπο μας, μετά την πτώση, το 1974, του δικτατορικού καθεστώτος της 21 ης Απριλίου του 1967, οδήγησε, μεταξύ άλλων, στη λήψη ποικίλων μέτρων για τον εκδημοκρατισμό και την αναβάθμιση της εκπαίδευσης. Η μεταρρύθμιση του (νόμοι 309/76 και 576/77), η οποία επανέφερε σε μεγάλο βαθμό τις αλλαγές που είχαν εισαχθεί στο εκπαιδευτικό σύστημα το 1964, αποτέλεσε σημαντικό βήμα εκσυγχρονισμού του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Στον τομέα, όμως, της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών της Δ. Ε. δεν έγιναν σημαντικές αλλαγές, αν και δεν απουσίαζαν οι επισημάνσεις της αναγκαιότητάς τους (Φράγκος, 1977, Ξωχέλλης, 1978). Το ενδιαφέρον της επίσημης πολιτείας ως προς το ζήτημα της μόρφωσης των εκπαιδευτικών εστιάστηκε, κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές του 1980, στην εκπαίδευση των λειτουργών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, κυρίως, και είχε ως βασική επιδίωξη την αναβάθμιση των Παιδαγωγικών Ακαδημιών και των Σχολών Νηπιαγωγών. Ορισμένοι μελετητές αποδίδουν την κατάσταση που επικρατούσε στον τομέα της Δ.Ε. σε πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων κυρίαρχη θέση κατέχει η ανυπαρξία πολιτικής βούλησης για τη ρύθμιση του παραπάνω ζητήματος (Μarkantonis, ). ποια επιλεγόμενα παιδαγωγικά μαθήματα. 8 Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε το 1987, αλλά είχε συνταχθεί στις αρχές της δεκαετίας του 1980.
5 1 ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Σ.Ε.Π.-Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. 297 Η συζήτηση για τις αδυναμίες και τις ελλείψεις της αρχικής εκπαίδευσης των καθηγητών άρχισε να ενισχύεται στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και, ιδιαίτερα, στις αρχές του 1980 (Ο.Λ.Μ.Ε, 1981). Προερχόταν, κυρίως, από μη κρατικούς φορείς ή από πρωτοβουλίες μεμονωμένων ατόμων. Κατά την περίοδο, μάλιστα, αυτή διατυπώθηκαν συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση του παραπάνω προβλήματος (Μαρκαντώνης κ.ά., 1980, Σακκάς, 1981, Πολυχρονόπουλος, 1982, Φλουρής 1983, Cassotakis, 1985). Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι στο Α Εκπαιδευτικό Συνέδριο των Καθηγητών Μέσης Εκπαίδευσης, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, το 1981, επισημάνθηκε με έμφαση η ανεπάρκεια του συστήματος κατάρτισής τους και διατυπώθηκαν προτάσεις για την «ίδρυση εδρών Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας σε όσες Καθηγητικές Σχολές δεν υπήρχαν και αύξηση του αριθμού τους, ώστε να είναι σε θέση να μορφώνουν τους φοιτητές στην Παιδαγωγική και στην Ψυχολογία όχι μόνο θεωρητικά, αλλά και πρακτικά» (Ο.Λ.Μ.Ε., 1982, σελ. 203). Στο ίδιο συνέδριο διατυπώθηκε η άποψη «να γίνει υποχρεωτική η διδασκαλία της Παιδαγωγικής και της Ψυχολογίας θεωρητικά σε όλα τα έτη σπουδών, ενώ στο 4 ο έτος», προτάθηκε, «να γίνεται και πρακτική εξάσκηση (υποχρεωτική για όσους θα ακολουθήσουν το δρόμο της εκπαίδευσης)». Στο κείμενο της Ο.Λ.Μ.Ε. τονιζόταν ότι «αυτή η εξάσκηση, για την οποία πρέπει να χορηγείται κάποιο Πιστοποιητικό, μπορεί να πλουτισθεί και με τη σύνταξη σύντομης διατριβής με θέμα σχετικό με την ψυχολογία του παιδιού [ ]». Μια άλλη σκέψη που διατυπώθηκε στο ίδιο συνέδριο ήταν να διαφοροποιείται «η διάρκεια των σπουδών, ώστε από τα 4 συνολικά χρόνια φοίτησης τα 3 να αφιερωθούν στην επιστημονική κατάρτιση και ο τέταρτος χρόνος να χρησιμοποιηθεί για την παιδαγωγική και ψυχολογική ενημέρωση, ιδιαίτερα πρακτικής μορφής [...].» (Ο.Λ.Μ.Ε., όπ. παρ.). Τον Οκτώβριο του 1983 διοργανώθηκε από το νεοσύστατο, τότε, Τομέα Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, 9 σε συνεργασία με την Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης και την Eυρωπαϊκή Ένωση για την Εκπαίδευση του Διδακτικού Προσωπικού (Αssociation for Teacher Education in Europe ATEE), διεθνές επιστημονικό συνέδριο, στο Κολυμπάρι Χανίων, με τη συμμετοχή διαπρεπών επιστημόνων από όλες τις χώρες της τότε Ε.Ο.Κ. (Κazamias & Kassotakis, 1987). Το συνέδριο αυτό είχε σημαντική απήχηση στον εκπαιδευτικό κόσμο. Συνέβαλε, μαζί με άλλες εκδηλώσεις που ακολούθησαν, στη βαθύτερη συνειδητοποίηση της ανάγκης αναμόρφωσης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών και στη δημιουργία κλίματος πίεσης προς την πολιτική ηγεσία του τόπου και τους ιθύνοντες των Α.Ε.Ι. για την ικανοποίησή της. Η πίεση, όμως, αυτή φαίνεται ότι δεν ήταν αρκετή, για να προκαλέσει αλλαγές στην επίσημη εκπαιδευτική πολιτική, η οποία όσον αφορά στο υπό εξέταση ζήτημα συνέχισε να χαρακτηρίζεται από στασιμότητα και αδράνεια. Την παραπάνω κατάσταση διευκόλυνε η απαρχαιωμένη νοοτροπία που επικρατούσε, και ως ένα βαθμό υπάρχει ακόμη, σε πολλές Πανεπιστημιακές Σχολές. Η στάση πολλών στελεχών τους δεν ήταν πολύ θετική απέναντι στην ιδέα της δημιουργίας εδρών Ψυχολογίας και Παιδαγωγικής, όπου δεν υπήρχαν, ή του πολλαπλασιασμού τους εκεί όπου ήδη υπήρχαν (π.χ. στις Φιλοσοφικές Σχολές). Με βάση τα λιγοστά στοιχεία που είχαμε στη διάθεσή μας για την περίοδο αυτή, και τη δική μας προσωπική εμπειρία, διαμορφώσαμε την εντύπωση ότι η επίσημη εκπαιδευτική πολιτική δίσταζε να συγκρουσθεί με παγιωμέ- 9 Βασικό ρόλο στη διοργάνωση του συνεδρίου αυτού διαδραμάτισαν ο γράφων, ο Καθηγητής Ανδρέας Καζαμίας, ο Διευθυντής της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης κ. Αλ. Παπαδερός και ο τότε εκδότης του περιοδικού European Journal of Teacher Education, Rys Gwyn.
6 298 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ νες αντιλήψεις, τις οποίες εξέφραζαν κοινωνικές ομάδες με ισχυρή πολιτική δύναμη και με μεγάλη κοινωνική επιρροή. Περιορίστηκε σε γενικόλογες αναφορές, 10 για την ανάγκη αναβάθμισης της μόρφωσης των εκπαιδευτικών, οι οποίες δε μεταφράστηκαν σε συγκεκριμένα μέτρα εκπαιδευτικής πολιτικής. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 αυξήθηκε ακόμη περισσότερο η πίεση για την αναμόρφωση του συστήματος αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών της Δ. Ε. από τους αρμόδιους συνδικαλιστικούς, κοινωνικούς και επιστημονικούς φορείς. Κατατέθηκαν, μάλιστα, πιο συγκεκριμένες, σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, προτάσεις για το ζήτημα αυτό. Η παραπάνω μεταβολή σε επίπεδο πολιτικών θέσεων, τουλάχιστον, ήταν εμφανής ήδη από τα πρώτα χρόνια του 90. Στις προτάσεις για τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού μας συστήματος, που δόθηκαν στη δημοσιότητα από την πολιτική ηγεσία του ΥΠ.Ε.Π.Θ., το Δεκέμβριο του 1990 (κυβέρνηση της Ν.Δ.), αναφέρονταν, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Η εκπαίδευση όλων των εκπαιδευτικών λειτουργών γίνεται στα Πανεπιστήμια. Περιλαμβάνει τις σπουδές σε επιστημονικούς κλάδους και στις επιστήμες της αγωγής και την πρακτική άσκηση στη διδασκαλία, που είτε περιέχονται στο πρόγραμμα του ενιαίου κύκλου σπουδών τους είτε αποκτώνται με την παρακολούθηση μεταπτυχιακών προγραμμάτων ετήσιας διάρκειας...» (ΥΠ.Ε.Π.Θ., 1990, σελ. 6). Την ίδια περίοδο (1991) η Ο.Λ.Μ.Ε. διαμόρφωσε και κατέθεσε προτάσεις για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών, πληρέστερες και σαφέστερες σε σύγκριση με αυτές των προηγούμενων ετών 11. Η Ο.Λ.Μ.Ε. εισηγήθηκε: «1) Η επιστημονική κατάρτιση των εκπαιδευτικών να γίνεται στα οικεία Τμήματα των Α.Ε.Ι. [ ], χωρίς να διαφοροποιείται από αυτήν που παρέχεται σ όσους δεν θα σταδιοδρομήσουν στην εκπαίδευση. 2) Να συμπληρωθούν τα προγράμματα των Α.Ε.Ι. με μαθήματα σε αντικείμενα που απουσιάζουν ή δεν διδάσκονται επαρκώς (π.χ. Αρχαία Ελληνικά από μετάφραση). 3) Να δημιουργηθούν στους Τομείς Παιδαγωγικής των Φιλοσοφικών Σχολών και, όπου αυτοί δεν υπάρχουν, στα Παιδαγωγικά Τμήματα ειδικά προγράμματα κατάρτισης των υποψηφίων εκπαιδευτικών σε θέματα Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας, Κοινωνιολογίας και Διδακτικής Μεθοδολογίας, τα οποία θα οδηγούν στην χορήγηση ειδικού Πιστοποιητικού Παιδαγωγικής και Διδακτικής Κατάρτισης. 4) Να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην πρακτική άσκηση των εκπαιδευτικών.5) Η ανάπτυξη των παραπάνω προγραμμάτων να γίνει σε συνεργασία με τα Τμήματα των επιμέρους επιστημονικών ειδικοτήτων [...]. και η ειδική διδακτική των διαφόρων μαθημάτων να 10 Ενδεικτικά σημειώνουμε ότι στο πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας για την Παιδεία, που δημοσιεύθηκε το Φεβρουάριο του 1989, γίνεται αναφορά στους εκπαιδευτικούς λειτουργούς, οι οποίοι θεωρούνται «θεμελιώδης παράγοντας για την ανύψωση του επιπέδου της Παιδείας», υπό τον όρο ότι διαθέτουν «κύρος, άρτια πανεπιστημιακή μόρφωση και έχουν πλήρη γνώση της αποστολής τους». Παρά την επισήμανση, όμως αυτή, καμία συγκεκριμένη πρόταση δεν υπήρχε στο κείμενο αυτό για την αναμόρφωση του τρόπου κατάρτισής τους. Το πρόγραμμα περιοριζόταν σε γενικόλογες αναφορές στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών και ιδίως στην επιμόρφωσή τους (Ν.Δ. 1989, σελ. 16). Ακόμη πιο χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στα πολιτικά κείμενα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. της δεκαετίας του 1980, το οποίο ήταν την περίοδο αυτή στην εξουσία, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες αναφορές και προγραμματικές προτάσεις για την αναμόρφωση της αρχικής κατάρτισης των καθηγητών της Δ. Ε. Περιορίζονταν και αυτά σε γενικόλογες αναφορές στον εκπαιδευτικό, όπως είναι οι εξής: «θα ενισχυθούν με κάθε τρόπο οι λειτουργοί της εκπαίδευσης, ώστε να δοθούν απερίσπαστοι στο λειτούργημά τους» (ΠΑ.ΣΟ.Κ., 1981β, σελ. 55) ή θα επιδιωχθεί «εξύψωση του ρόλου του εκπαιδευτικού λειτουργού και εξασφάλιση ανθρώπινων αμοιβών και συνθηκών δουλειάς» (ΠΑ.ΣΟ.Κ., 1981α, σελ. 51) 11 Ο γράφων είχε τη χαρά να προσφέρει την επιστημονική του γνώση και εμπειρία σε στελέχη της Ο.Λ.Μ.Ε. για τη διαμόρφωση των θέσεων αυτών, οι οποίες περιείχαν και πλαίσιο γενικών αρχών.
7 1 ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Σ.Ε.Π.-Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. 299 γίνεται από επιστήμονες των αντίστοιχων ειδικοτήτων, οι οποίοι πρέπει να έχουν πρόσθετη ειδίκευση στη διδακτική και επαρκή σχετική εμπειρία. 6) Τα προγράμματα βασικής παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών να διαρκούν ένα, τουλάχιστον, ακαδημαϊκό έτος, αλλά να υπάρχει η δυνατότητα ολοκλήρωσης της παρακολούθησής τους και σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.7) Να υπάρξει η δυνατότητα παρακολούθησης του προγράμματος παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης τόσο κατά τη διάρκεια των βασικών σπουδών στους κύριους τομείς της επιστημονικής εξειδίκευσης των καθηγητών όσο και μετά τη λήψη του πτυχίου.8) Να υπάρξει σύστημα συνεχούς αξιολόγησης της βασικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών...» ( Ο.Λ.Μ.Ε., 1992, σσ. 3-4). H πρόταση της Ο.Λ.Μ.Ε., η οποία περιείχε και τα γνωστικά αντικείμενα που πρέπει να περιλαμβάνονται σ ένα πρόγραμμα βασικής παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών της Δ.Ε., κατέληγε με την υπογράμμιση ότι «η επιτυχής παρακολούθηση του προγράμματος [...] θα οδηγεί στην χορήγηση ειδικής βεβαίωσης, η οποία θα θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για το διορισμό στα σχολεία της Δ.Ε., όταν δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις παροχής της κατάρτισης αυτής σ όλους όσοι θα το επιθυμούν» (όπ. παρ. σελ. 4). Υπό την πίεση του κλίματος που διαμορφώθηκε με τις εισηγήσεις αυτές, οι οποίες υποστηρίχθηκαν και από παιδαγωγικούς κύκλους, η κυβέρνηση της Ν.Δ. συγκρότησε, το 1991, ειδική Επιτροπή με αντικείμενο τη διατύπωση προτάσεων για την αναμόρφωση της αρχικής κατάρτισης του διδακτικού προσωπικού της Δ. Ε. Η Επιτροπή συνεστήθη στο πλαίσιο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Αποτελούνταν από τους Κοσμήτορες των Καθηγητικών Σχολών των Ελληνικών Πανεπιστημίων και τελούσε υπό την Προεδρία του τότε Πρόεδρου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Γ. Μπαμπινιώτη 12. Η Επιτροπή ασχολήθηκε και με την οργάνωση των προγραμμάτων της επιστημονικής κατάρτισης των καθηγητών στους τομείς της ειδικότητάς τους, αλλά εστίασε το έργο της στην παιδαγωγική τους, κυρίως, κατάρτιση. Παρά τη συγκρότηση, όμως, της Επιτροπής αυτής και τις σχετικές εισηγήσεις της, κανένα μέτρο δε θεσπίστηκε, την περίοδο , από την επίσημη πολιτεία, με στόχο την αναμόρφωση της αρχικής εκπαίδευσης των καθηγητών. Οι διακηρύξεις της τότε κυβέρνησης παρέμειναν γράμμα κενό, κάτι το οποίο επαναλήφθηκε αρκετές φορές τα επόμενα χρόνια με διαφορετικές κυβερνήσεις. Η στασιμότητα αυτή ευνοήθηκε, κατά τη γνώμη μας, και ως ένα βαθμό προήλθε, όπως τονίσθηκε ήδη, από τους ακόλουθους παράγοντες: α) από την απουσία ενιαίας στάσης μεταξύ των εκπροσώπων των Α.Ε.Ι. ως προς το εξεταζόμενο θέμα, β) από την αρνητική στάση ορισμένων πανεπιστημιακών που έβλεπαν με καχυποψία την «επιβολή του παιδαγωγισμού», όπως αποκαλούσαν την πίεση αυτή, στις Σχολές τους, γ) από τον υποκριτικό φόβο ότι η αλλαγή της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών κινδύνευε να αλλοιώσει το περιεχόμενο των σπουδών στα Τμήματά τους και δ) από την αντιπάθεια μερίδας πανεπιστημιακών απέναντι στα «Παιδαγωγικά 13», τα οποία για αρκετούς δεν αποτελούσαν και για ορισμένους δεν αποτελούν ακόμη σοβαρό επιστημονικό κλάδο. Οι αντιθέσεις και 12 Στις αρχικές συνεδριάσεις της συμμετείχε, κατ εξαίρεση, και ο γράφων ως ειδικός εμπειρογνώμονας, με απόφαση του τότε Υπουργού Παιδείας Γ. Σουφλιά. Η συμμετοχή του, όμως, διακόπηκε αργότερα, λόγω ενστάσεων ορισμένων μελών της Επιτροπής, επειδή η Επιτροπή θεωρήθηκε Σύνοδος μόνο των Κοσμητόρων των Καθηγητικών Σχολών, ιδιότητα την οποία δεν είχε ο γράφων. Από τη συμμετοχή μου αυτή προέρχονται τα αδημοσίευτα κείμενα που αναφέρονται παρακάτω. 13 O πληθυντικός χρησιμοποιείται, συνήθως, με υποτιμητική για τον κλάδο αυτό χροιά.
8 300 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ οι διαφωνίες αυτές προσέφεραν άλλοθι στην αδυναμία της πολιτικής εξουσίας να δώσει λύση σε ένα χρόνιο πρόβλημα της ελληνικής εκπαίδευσης. Θεωρούμε απαραίτητο να παραθέσουμε εδώ ορισμένα σημεία των εισηγήσεων που κατατέθηκαν στην Επιτροπή αυτή, τα οποία αντανακλούν τις διαφωνίες και τις διαφορετικές προσεγγίσεις οι οποίες υπήρχαν και τεκμηριώνουν όσα μνημονεύθηκαν προηγουμένως. Πρόσθετος λόγος που υπαγορεύει την αναλυτική αναφορά σ αυτές είναι το γεγονός ότι η ανακίνηση του ζητήματος της εκπαίδευσης του διδακτικού προσωπικού από τη σημερινή (2010) ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, Δια βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, 14 στην οποία αναφερόμαστε παρακάτω, προσκρούει ξανά σε παρόμοιες αντιδράσεις. Η εισήγηση της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών περιλάμβανε τις ακόλουθες προτάσεις ως προς το ζήτημα της ψυχοπαιδαγωγικής κατάρτισης των καθηγητών όλων των Τμημάτων των Καθηγητικών Σχολών: 15 1) Να καθιερωθεί νομοθετικά η ψυχοπαιδαγωγική κατάρτιση των πτυχιούχων που επιθυμούν να διοριστούν στη Μέση Εκπαίδευση ως απαραίτητη προϋπόθεση για το διορισμό τους. Η κατάρτιση αυτή δεν θα πρέπει να γίνει σε βάρος της επιστημονικής συγκρότησης των εκπαιδευτικών. 2) Οι Πανεπιστημιακές Σχολές πρέπει να παραμείνουν πολυδύναμα-επιστημονικά ακαδημαϊκά ιδρύματα (όχι καθηγητικές-παιδαγωγικές Σχολές). 3) Η ψυχοπαιδαγωγική κατάρτιση, η οποία κρίνεται σκόπιμο να πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια των σπουδών, θα γίνεται παράλληλα με την ειδική επιστημονική κατάρτιση (θα αρχίζει από το 3 ο εξάμηνο σπουδών), χωρίς επιμήκυνση των σπουδών, και θα περιλαμβάνει θεωρητικά μαθήματα και πρακτική άσκηση. 4) Φορέας της ψυχοπαιδαγωγικής κατάρτισης θα είναι ο Τομέας της Παιδαγωγικής (και επικουρικώς ο Τομέας της Ψυχολογίας) του Τμήματος Φ.Π.Ψ. Η πρακτική άσκηση μπορεί να γίνεται από τα καθ ύλην αρμόδια Τμήματα σε στενή συνεργασία με τον Τομέα της Παιδαγωγικής. 5) Σε όσους θα ολοκληρώνουν το πρόγραμμα ψυχοπαιδαγωγικής κατάρτισης θα χορηγείται Πιστοποιητικό, το οποίο θα είναι απαραίτητο για την ένταξη των ενδιαφερομένων στην επετηρίδα 16 (βλ. έγγραφο της Κοσμητείας της Φιλοσοφικής Σχολής με αριθμ.190/ ). Η αντιστοιχία πολλών σημείων της παραπάνω εισήγησης με τις θέσεις της Ο.Λ.Μ.Ε. και των πολιτικών κομμάτων, που αναφέρθηκαν προηγουμένως, είναι προφανής. Διαφάνηκε έτσι μια τάση να διαμορφωθεί κάποια συναίνεση ορισμένων πανεπιστημιακών και άλλων φορέων σε ένα γενικό πλαίσιο αντιμετώπισης του προβλήματος. Εντούτοις, δεν έλειψαν οι αντιδράσεις και οι διαφοροποιήσεις ως προς την αρχική παιδαγωγική κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Το Ιστορικό-Αρχαιολογικό Τμήμα π.χ. της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών διαφώνησε με τις παραπάνω προτάσεις και εισηγήθηκε «να θεσπισθεί ένα διατμηματικό πρόγραμμα που θα αποτελεί το 40% του συνόλου του προγράμματος κάθε Τμήματος και θα περιλαμβάνει: 8 διδακτικές μονάδες για την Αρχαία Ελληνική Φιλολογία, 4 μονάδες για τη Βυζαντινή Φιλολογία, 4 για τα Λατινικά, 8 για τη Νέα Ελληνική Φιλολογία, 8 μονάδες για τα Παιδαγωγικά, 4 για 14 Η μετονομασία του ΥΠ.Ε.Π.Θ. σε Υπουργείο Παιδείας, Δια βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων έγινε από την Κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ., η οποία προήλθε από τις εκλογές του φθινοπώρου του Η εισήγηση αυτή διαμορφώθηκε ύστερα από σχετική πρόταση της τότε Κοσμητείας και συζήτησή της στα Τμήματά της Σχολής (βλ. έγγραφο της Κοσμητείας με αριθμό 161/ ). Αναφερόταν εν μέρει και σε θέματα επιστημονικής κατάρτισης των φιλολόγων. 16 Η επετηρίδα καταργήθηκε το 1997 με το Ν.2525.
9 1 ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Σ.Ε.Π.-Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. 301 την Αρχαία Ιστορία, 4 για τη Βυζαντινή Ιστορία, 2 για την Ευρωπαϊκή Ιστορία, 4 για τη Νεοελληνική Ιστορία, 4 για την Προϊστορική Αρχαιολογία, 4 για την Κλασσική Αρχαιολογία, 4 για τη Βυζαντινή Αρχαιολογία και 2 για την Ιστορία της Τέχνης». Στην εισήγηση αυτή είναι φανερή η έμφαση που δίνεται στα γνωστικά αντικείμενα της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας και η κυριαρχία του «τι» σε βάρος του «πώς», της ειδικής, δηλαδή, επιστημονικής γνώσης σε βάρος της διδακτικής και παιδαγωγικής κατάρτισης. Η αντιπαράθεση αυτή ταλάνισε επί πολύ και εξακολουθεί να ταλανίζει και σήμερα την πανεπιστημιακή κοινότητα (Κρεμμυδάς 1984 α, 1984 β, Καζαμίας, 1984, Κασσωτάκης, 1984), περιπλέκοντας ακόμη περισσότερο τα ζητήματα που σχετίζονται με την αρχική κατάρτιση του διδακτικού προσωπικού. Αύξησε, επίσης, τις δυσκολίες των πολιτικών ιθυνόντων να θεσμοθετήσουν συγκεκριμένα μέτρα στον τομέα αυτό, επικαλούμενοι συχνά την αυτονομία των Α.Ε.Ι. και τις διαφωνίες της ακαδημαϊκής κοινότητας, άλλοτε ως πρόφαση και άλλοτε ως πραγματικό λόγο. Οι εισηγήσεις των Τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης, όπως αποτυπώνονταν στο Μνημόνιο Ι της τότε Κοσμητείας της Σχολής, θα μπορούσαν να συνοψισθούν στα εξής: «[...] όλα τα Τμήματα της Σχολής (με αυξομειούμενες επιφυλάξεις και υπό όρους) θεωρούν ότι θα μπορούσε να ισχύσει ένα Διατμηματικό Πρόγραμμα Σπουδών με σκοπό την ψυχοπαιδαγωγική κατάρτιση και την επιστημονική ενίσχυση των υποψηφίων καθηγητών της Μέσης Εκπαίδευσης (η λειτουργία ενός τέτοιου προγράμματος δε θα πρέπει να επιχειρηθεί εν σπουδή και πάντως όχι για το προσεχές ακαδημαϊκό έτος (σσ. εννοούσαν το ). Το Φιλολογικό Τμήμα θεωρεί ως μοναδική λύση του συζητούμενου προβλήματος [...] να υπάρξουν χωριστές επετηρίδες διορισμού για τα τρία Ελληνόγλωσσα Τμήματα της Σχολής». Τη θέση αυτή ως προς τη δημιουργία τριών χωριστών επετηρίδων διορισμού των φιλολόγων 17 υιοθέτησε και η τότε Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Συμπληρωματικά, όμως, η Κοσμητεία εισηγήθηκε (Μνημόνιο ΙΙ, σελ. 2). «[...] να αναβληθεί η εφαρμογή διατμηματικού προγράμματος για το μεθεπόμενο έτος », προκειμένου να εξασφαλισθούν οι αναγκαίες προϋποθέσεις (οικονομικές και άλλες) και να ανασυνταχθεί το ισχύον πρόγραμμα στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Η Κοσμητεία επισήμανε, ακόμη, «ότι θα πρέπει εξ αρχής η μελέτη του εν λόγω προγράμματος να μην είναι ετεροβαρής προς όφελος της ψυχοπαιδαγωγικής κατάρτισης...αλλά να λάβει σοβαρώς υπόψη και την επιστημονική του ενίσχυση, η οποία συγκριτικώς θεωρείται προς το παρόν το κύριο ζητούμενο». 18 Η ανάδειξη της επιστημονικής ενίσχυσης των καθηγητών, της ειδικής δηλαδή επιστημονικής τους γνώσης η οποία ασφαλώς παρουσιάζει ελλείψεις και αδυναμίες- σε κύριο ζητούμενο, τη στιγμή που η ψυχοπαιδαγωγική τους κατάρτιση ήταν και παραμένει υποτυπώδης σε ορισμένα τουλάχιστον Τμήματα, μπορεί να ερμηνευθεί ως έμμεση υποβάθμιση της αναγκαιότητας της τελευταίας. Την ανάγκη διαίρεσης της επετηρίδας των αποφοίτων της Φιλοσοφικής Σχολής υπογράμμιζε σχεδόν αποκλειστικά και το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (βλ. το υπ αριθμ. 687/ έγγραφο του οικείου Τμήματος), ενώ δεν έκανε καμία αναφορά στην ψυχοπαιδαγωγική κατάρτιση των εκπαιδευτικών. 17 Υπενθυμίζουμε στον αναγνώστη ότι η Επιτροπή εξέτασε συνολικά την αρχική κατάρτιση των καθηγητών, γεγονός που δικαιολογεί και την αναφορά της στη δημιουργία χωριστών επετηρίδων. 18 Τα αποσπάσματα αυτά προέρχονται από κείμενα που κατατέθηκαν στην παραπάνω Επιτροπή Κοσμητόρων.
10 302 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ Διασπασμένη εμφανίστηκε και η άποψη των τριών Τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το Τμήμα Φιλολογίας ήταν «αντίθετο προς τη δημιουργία κύκλου μαθημάτων μέσα στα προγράμματα των Τμημάτων ή παράλληλα με αυτά, με στόχο την καλύτερη προετοιμασία των καθηγητών Μ.Ε. Κάτι τέτοιο θα πρέπει να γίνει μετά την ολοκλήρωση του προπτυχιακού κύκλου σπουδών». (βλ. το υπ αριθμ. 459/ έγγραφο του αντίστοιχου Τμήματος). Το Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας δεν «συμφωνούσε να εντάξει στο πλαίσιο των μαθημάτων του και ψυχοπαιδαγωγικά μαθήματα. Έκρινε, όμως, ότι υπήρχε ανάγκη βελτίωσης της επιστημονικής κατάρτισης των φοιτητών που θα σταδιοδρομούσαν στη Μέση Εκπαίδευση». Η βελτίωση αυτή θα πρέπει να γίνεται, σύμφωνα με τη Γενική Συνέλευση του παραπάνω Τμήματος μετά το τέλος των σπουδών τους (βλ. πρακτικά Γ. Σ. της ). Το Τμήμα Φιλοσοφίας και Κοινωνικών Σπουδών (Φ.Κ.Σ). της ίδιας Σχολής επιδοκίμασε, αντίθετα, τη βούληση του ΥΠ.Ε.Π.Θ. να δώσει λύση σε ένα μείζον πρόβλημα της Παιδείας. Δήλωσε, όμως, αδυναμία να καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις, λόγω των ασφυκτικών χρονικών περιθωρίων που καθορίζονταν από το ΥΠ.Ε.Π.Θ. και επιφυλάχθηκε να το πράξει αργότερα, όταν θα είχε καλύτερα ενημερωθεί και θα είχε συστηματικότερα μελετήσει τα πράγματα (βλ. το υπ αριθμ. 556/ έγγραφο του οικείου Τμήματος). Ως προς τις εισηγήσεις των Σχολών Θετικών Επιστημών, καταφέραμε να βρούμε την εισήγηση του Μαθηματικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών (11 Μαρτίου 1992), η οποία συνυπογράφεται και από τους τότε Προέδρους των άλλων Τμημάτων της ίδιας Σχολής, καθώς και την εισήγηση της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών (10 Μαρτίου 1992). Στο έγγραφο του Μαθηματικού Τμήματος προς τον Κοσμήτορα της Σχολής Θετικών Επιστημών, ο οποίος φαίνεται ότι είχε γνωστοποιήσει στα Τμήματα της Σχολής το πλαίσιο της πρότασης της Επιτροπής του ΥΠ.Ε.Π.Θ. αναφέρονταν τα ακόλουθα: «Οι προτάσεις αυτές σηματοδοτούν παρεμβάσεις στα Τμήματα και περιορισμό του αποκλειστικού τους προνομίου να καθορίζουν τα των παραδόσεών τους [...] Κατά συνέπεια, μας βρίσκουν απόλυτα και κατηγορηματικά αντίθετους. Αναγνωρίζουμε τη χρησιμότητα της ειδικής κατάρτισης των αποφοίτων μας που προτίθενται να εργασθούν στην εκπαίδευση. Θεωρούμε, επομένως, αναγκαίο να υπάρχουν ειδικές κατευθύνσεις στα Τμήματά μας για το σκοπό αυτό, φροντίζοντας να μη θίγεται η επάρκεια της ειδικής κατάρτισης στο αντικείμενο των φοιτητών εκείνων που θα επιλέξουν την εκπαιδευτική ειδίκευση. Εξυπακούεται ότι η διδασκαλία των μαθημάτων θα γίνεται από μέλη Δ.Ε.Π. των οικείων Τμημάτων [...]. Ειδικότερα η διδασκαλία των ψυχοπαιδαγωγικών μαθημάτων θα γίνεται σε συνεργασία με το Τμήμα Φ.Π.Ψ. του Πανεπιστημίου μας. Τα μαθήματα ειδικής διδακτικής του αντίστοιχου κλάδου θα διδάσκονται αποκλειστικά από τα Τμήματα ειδικότητας [...]. Οποιεσδήποτε άλλες διαδικασίες για τη λήψη αποφάσεων σε θέματα βασικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών της Δ.Ε. είναι αντιδεοντολογικές και μόνο περιττές τριβές μπορούν να προκαλέσουν». Στο έγγραφο της Κοσμητείας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών αναφερόταν ότι «οι Γενικές Συνελεύσεις των Τμημάτων ήταν θετικές ως προς την αναγκαιότητα της ψυχοπαιδαγωγικής κατάρτισης των νέων πτυχιούχων, χωρίς όμως να αλλοιώνεται η κύρια φυσιογνωμία του γνωστικού αντικειμένου κάθε Τμήματος». Η θέση να μην υπάρξει αλλοίωση του ισχύοντος προγράμματος σπουδών υποστηρίχθηκε και από την Κοσμητεία της αντίστοιχης Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, η οποία, σύμφωνα με τις σημειώσεις που έχουμε κρατήσει από τη σχετική εισήγηση, θα δεχόταν την προσθήκη στο ισχύον πρόγραμμα 2-3 μαθημάτων, από τα οποία το ένα θα πρέπει υποχρε-
11 1 ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Σ.Ε.Π.-Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. 303 ωτικώς να είναι μάθημα Ειδικής Διδακτικής. Εθεωρείτο, όμως, προτιμότερο να υπάρξει ετήσιος μεταπτυχιακός κύκλος σπουδών ειδικής κατάρτισης για όσους θα ακολουθούσαν την κατεύθυνση της εκπαίδευσης. Παρόμοιες θέσεις υποστηρίχθηκαν και από τους Κοσμήτορες άλλων Σχολών Θετικών Επιστημών (Θεσσαλονίκης και Κρήτης). Οι Κοσμητείες των Θεολογικών Σχολών αντιμετώπισαν θετικά το ζήτημα της παιδαγωγικής κατάρτισης των θεολόγων. Στις σχετικές εισηγήσεις τους αναφέρθηκαν κυρίως στο ήδη ισχύον στα Τμήματά τους πρόγραμμα και προέβησαν σε εισηγήσεις για τη βελτίωσή του. Υπογραμμιζόταν, πάντως, και στις εισηγήσεις αυτές ότι η κατάρτιση των θεολόγων που στρέφονται στην εκπαίδευση πρέπει να γίνεται στα πλαίσια ευθύνης των Τμημάτων των Σχολών αυτών, σημείο το οποίο αποτέλεσε, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, τριβή μεταξύ των διαφόρων Πανεπιστημιακών Τμημάτων. Το κλίμα που είχε διαμορφωθεί τα πρώτα χρόνια του 90 για την αλλαγή της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών της Δ. Ε. αντανακλάται και στις θέσεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ., το οποίο την περίοδο βρισκόταν στην αντιπολίτευση. Στο προεκλογικό του πρόγραμμα τού 1993 αναφέρονταν τα εξής: «Ο εκπαιδευτικός είναι η ψυχή του εκπαιδευτικού συστήματος. Για να ασκεί, συνεπώς, το έργο του αποτελεσματικά, πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένος, να έχει τη δυνατότητα να ανανεώνει τα επιστημονικά και παιδαγωγικά του εφόδια, να έχει κοινωνική και οικονομική αναγνώριση. Προτείνουμε γι αυτό σοβαρές μεταβολές στη βασική κατάρτιση και την επιμόρφωσή του. Ειδικότερα: Στις βασικές σπουδές του εκπαιδευτικού πρέπει να περιλαμβάνονται η φιλοσοφία και η κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, η αισθητική και η περιβαλλοντική αγωγή. Στις καθηγητικές πανεπιστημιακές σχολές και στα οικεία τμήματα είναι αναγκαία η καθιέρωση ενός κύκλου ειδικών σπουδών με αντικείμενο την ψυχοπαιδαγωγική εκπαίδευση και κατάρτιση. Το πρόγραμμα συντάσσεται με ευθύνη των Τομέων Παιδαγωγικής και περιλαμβάνει σπουδές στις Επιστήμες της Αγωγής, καθώς και πρακτική άσκηση στα σχολεία. Η παρακολούθηση του ειδικού αυτού κύκλου σπουδών είναι υποχρεωτική για όσους επιθυμούν να διοριστούν στην εκπαίδευση και οδηγεί σε κτήση «πιστοποιητικού παιδαγωγικής εκπαίδευσης και κατάρτισης», ταυτόχρονα με το πτυχίο της αντίστοιχης επιστήμης» (ΠΑ.ΣΟ.Κ., 1993, σελ. 86). Παρά τις διακηρύξεις, όμως, αυτές, η κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ., που προέκυψε από τις εκλογές του Οκτωβρίου του 1993, δεν έλαβε κανένα σχεδόν μέτρο που να υλοποιεί τη συγκεκριμένη προεκλογική εξαγγελία. Στον απολογισμό του ΥΠ.Ε.Π.Θ. για τις δραστηριότητές του, κατά την παραπάνω περίοδο, δεν αναφέρεται τίποτε που να έχει σχέση με την αλλαγή του συστήματος της αρχικής κατάρτισης των καθηγητών (ΥΠ.Ε.Π.Θ., 1996). Οι σχετικές δραστηριότητες επικεντρώθηκαν στην επιμόρφωση, η οποία πολλές φορές χρησιμοποιήθηκε, ανεπιτυχώς, μετά τη μεταπολίτευση, για να καλύψει τα κενά της βασικής εκπαίδευσης του διδακτικού προσωπικού. Παρά την απραξία, όμως, που υπήρξε ως προς το ζήτημα αυτό κατά την περίοδο , οι σχετικές εξαγγελίες συνεχίστηκαν από ορισμένα τουλάχιστον κόμματα ενόψει των νέων εκλογών που πραγματοποιήθηκαν το φθινόπωρο του Η Νέα Δημοκρατία ενέταξε στο προεκλογικό της πρόγραμμα του 1995 την «αναβάθμιση των προσόντων, της κοινωνικής καταξίωσης, της αποδόσεως και του βιοτικού επιπέδου του εκπαιδευτικού λειτουργού, υποστηρίζοντας και τη συνεχή επιμόρφωσή του» 19 Λόγω της περιορισμένης έκτασης της παρούσας εισήγησης αναφερόμαστε μόνο στις θέσεις των μεγάλων κομμάτων. Η σημείωση αυτή ισχύει και για άλλες ανάλογες περιπτώσεις.
12 304 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ (Ν.Δ., 1992, σελ. 6). Η επιδίωξη αυτή εξειδικευόταν ως εξής: «Το Υπουργείο Παιδείας, σε συνεργασία με τις Καθηγητικές Σχολές και τα Παιδαγωγικά Τμήματα των Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. θα καθορίσει ορισμένα βασικά μαθήματα, χωρίς την παρακολούθηση των οποίων δεν θα είναι δυνατός ο διορισμός στην εκπαίδευση (π.χ. Διδακτικής, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας, Μεθοδολογίας, Αξιολόγησης κ.ά.). (Ν. Δ., 1995, σελ. 13). Στο προεκλογικό πρόγραμμα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. του 1996 δεν γινόταν συγκεκριμένη αναφορά στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών, σε αντίθεση προς ό,τι συνέβαινε σε προηγούμενα προγράμματα. Το πρόγραμμα του 1996 υπογράμμιζε απλώς την αναγκαιότητα «αναβάθμισης του επιπέδου επιστημονικής και παιδαγωγικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών, μέσω της ενίσχυσης και του εκσυγχρονισμού των μηχανισμών επιμόρφωσης και υποστήριξης του διδακτικού έργου» (ΠΑ.ΣΟ.Κ., 1996, σελ. 75). Οι προγραμματικές εξαγγελίες περιορίζονταν στην επιμόρφωση. Διαπιστώνεται έτσι μια οπισθοδρόμηση των εξαγγελιών του ΠΑ.ΣΟ.Κ. ως προς το ζήτημα της αρχικής εκπαίδευσης του διδακτικού προσωπικού σε σύγκριση με προηγούμενα προγράμματά του και ιδιαίτερα με αυτό του 1993, κατάσταση που θα επαναληφθεί και στα επόμενα προεκλογικά του προγράμματα. Παρά την απουσία προγραμματικών εξαγγελιών, η Κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. που προέκυψε από τις εκλογές του φθινοπώρου του 1996 τόλμησε να προχωρήσει σε τομές σχετικές με το ζήτημα που εξετάζεται εδώ (Κασσωτάκης, 1997). Το Υπουργείο Παιδείας ανέλαβε, τον Οκτώβριο του 1996, ο Γεράσιμος Αρσένης, ο οποίος, αψηφώντας το πολιτικό κόστος, αποφάσισε να προωθήσει σημαντικές εκπαιδευτικές καινοτομίες και να αλλάξει τον τρόπο διορισμού και κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Κατάργησε την επετηρίδα 20 και θεσμοθέτησε το Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (Π.Π.Δ.Ε.). Με το νόμο 2525/97, άρθρο 6, παράγραφο 6, καθορίστηκαν τα εξής: «Με απόφαση των οικείων Α.Ε.Ι., που εγκρίνεται από τον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, καταρτίζονται στα Α.Ε.Ι. προγράμματα θεωρητικής κατάρτισης και πρακτικής άσκησης, διάρκειας δύο ακαδημαϊκών εξαμήνων, τα οποία παρακολουθούν οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί είτε κατά τη διάρκεια των βασικών τους σπουδών είτε μετά τη λήξη αυτών. Σε όσους παρακολουθούν επιτυχώς τα προγράμματα χορηγείται Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας, το οποίο παρέχει τη δυνατότητα συμμετοχής στους διαγωνισμούς για την κατάρτιση πίνακα διοριστέων εκπαιδευτικών». Στον παραπάνω νόμο δεν υπήρχε εξουσιοδοτική διάταξη για τον καθορισμό των λεπτομερειών υλοποίησης του τρόπου εφαρμογής του Π.Π.Δ.Ε. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό και με την πολυπλοκότητα του ζητήματος, η οποία προερχόταν, μεταξύ των άλλων, από την αυτονομία των Α.Ε.Ι. και από τα προβλήματα που δημιουργούσε ο νέος τρόπος διορισμού των εκπαιδευτικών που εφαρμόστηκε την περίοδο αυτή, απαιτούσε συνολική νομοθετική ρύθμιση. Την προεργασία για τη ρύθμιση του ζητήματος αυτού ανέλαβε, με τη συγκατάθεση της τότε πολιτικής ηγεσίας του ΥΠ.Ε.Π.Θ., το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας (Κ.Ε.Ε.). Για το σκοπό αυτό, το Κ.Ε.Ε. πραγματοποίησε διάφορες δραστηριότητες, τις σημαντικότερες από τις οποίες σημειώνουμε παρακάτω. Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που προέκυπταν από τις σχετικές συζητήσεις και προτάσεις πολλές αναφέρθηκαν ήδη- ο γράφων συνέταξε, σε συνεργασία με τον Δ. 20 Για την κατάργησή της ο γράφων είχε υποβάλει σχετική γραπτή εισήγηση υπό την ιδιότητα του Προέδρου τότε του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας.
13 1 ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Σ.Ε.Π.-Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. 305 Κλάδη, Ειδικό, τότε, Γραμματέα του ΥΠ.Ε.Π.Θ. για θέματα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, εισήγηση προς το Διοικητικό Συμβούλιο του Κ.Ε.Ε., η οποία και εγκρίθηκε ομόφωνα από αυτό. Η εισήγηση ανέλυε τα προβλήματα που έθετε η θεσμοθέτηση του Π.Π.Δ.Ε. όχι μόνο ως προς το ρόλο του στη διαδικασία επιλογής των διοριστέων εκπαιδευτικών, αλλά και ως προς τη δυνατότητα ανταπόκρισης των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στην αναμενόμενη ζήτηση που θα είχαν τα Προγράμματα χορήγησής του. Για την αντιμετώπισή τους η εισήγηση προέβλεπε: α) την ανάπτυξη στενής συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Παιδείας και των Α.Ε.Ι., μέσα από την οποία θα μπορούσε να δοθεί λύση σ αυτά και β) την ένταξη του όλου εγχειρήματος στις διαδικασίες χρηματοδότησης του 3 ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (2 ο Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ). Η πρόταση περιλάμβανε, ακόμη, ορισμένες γενικές αρχές που, κατά την κρίση των μελών του Δ.Σ. του Κ.Ε.Ε., θα έπρεπε να διέπουν τα σχετικά Προγράμματα. Οι αρχές αυτές, οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση της συζήτησης για την οριστικοποίηση της διαδικασίας εφαρμογής της σημαντικής αυτής καινοτομίας, ήσαν οι εξής: «1) Τα Προγράμματα Π.Π.Δ.Ε. οργανώνονται σε κάθε Α.Ε.Ι. σε διατμηματική βάση, με τη συνεργασία των Τμημάτων που χορηγούν τα πτυχία των αντίστοιχων ειδικοτήτων και των Τμημάτων του κάθε Ιδρύματος που καλλιεργούν τα γνωστικά αντικείμενα των Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής. 2. Τα Προγράμματα αυτά περιλαμβάνουν θεωρητικά και πρακτικά μαθήματα, τα οποία ισοδυναμούν με αριθμό διδακτικών μονάδων ίσο προς το ¼ αυτών που απαιτούνται για τη λήψη του αντίστοιχου πτυχίου. Τα εν λόγω μαθήματα διδάσκονται και κατά τα δύο εξάμηνα (χειμερινό και εαρινό) κάθε ακαδημαϊκού έτους. 3) Οι εν ενεργεία φοιτητές μπορούν είτε να ενσωματώσουν τα μαθήματα αυτά στο κανονικό τους πρόγραμμα και να λάβουν το Πιστοποιητικό ταυτόχρονα με το βασικό πτυχίο, χωρίς να επιμηκύνεται η διάρκεια των σπουδών τους είτε να παρακολουθήσουν τα μαθήματα του Προγράμματος μετά την ολοκλήρωση των κανονικών τους σπουδών[...]. Αυτονόητο είναι ότι όσοι εν ενεργεία φοιτητές το επιθυμούν μπορούν να συνδυάσουν τις ανωτέρω δύο δυνατότητες. 4) Οι ήδη απόφοιτοι μπορούν να λάβουν το Π.Π.Δ.Ε., παρακολουθώντας τα θεωρητικά και πρακτικά μαθήματα που θα περιλαμβάνονται στα κανονικά προγράμματα παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης [...] η οποία μπορεί να γίνει σε χρονικό διάστημα μικρότερο των δύο εξαμήνων, εφόσον αυτό επιτρέπεται από την οργάνωση του προγράμματος [...]. Η δυνατότητα αυτή ισχύει ιδιαίτερα για όσους έχουν εργαστεί ως αναπληρωτές ή ωρομίσθιοι σε δημόσια σχολεία ή έχουν διδάξει σε ιδιωτικά σχολεία. Μπορεί, ακόμη, να εξετασθεί η δυνατότητα ανάπτυξης προγραμμάτων από το Ανοικτό Πανεπιστήμιο ή και από άλλα Α.Ε.Ι., τα οποία θα χορηγούν το Π.Π.Δ.Ε. με τη διαδικασία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. 5) Το Π.Π.Δ.Ε. οργανώνεται και λειτουργεί κάτω από τη γενική ευθύνη και εποπτεία της Διοικούσας Επιτροπής, η οποία θα αποτελείται από μέλη Δ.Ε.Π. όλων των συνεργαζόμενων Τμημάτων». Με στόχο την ενίσχυση του διαλόγου για το ζήτημα της αρχικής και συνεχιζόμενης κατάρτισης των εκπαιδευτικών και, ειδικότερα, για την ανταλλαγή απόψεων ως προς την εφαρμογή του Π.Π.Δ.Ε., το Κ.Ε.Ε. οργάνωσε στις Απριλίου του 1999 επιστημονικό συμπόσιο στην Πάτρα, με γενικό θέμα: «Αρχική Εκπαίδευση και επιμόρφωση του διδακτικού προσωπικού. Σύγχρονες ερευνητικές προσεγγίσεις». 21 To συμπόσιο αυτό, 21 Το συμπόσιο οργανώθηκε σε συνεργασία με τη Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, επί Κοσμητείας του Σ. Μπουζάκη, ο οποίος ήταν τότε μέλος του Δ.Σ. του Κ.Ε.Ε. και Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου.
14 306 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ στο οποίο πήραν μέρος Έλληνες και ξένοι ειδικοί, ακολούθησαν και άλλες ανάλογες εκδηλώσεις που οργανώθηκαν από άλλους φορείς, οι οποίες είχαν απήχηση στην εκπαιδευτική κοινότητα. Ενδεικτικά σημειώνουμε ότι η Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, σε συνεργασία με το εκεί παράρτημα της Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος, πραγματοποίησε το Μάρτιο του 1999 ημερίδα με θέμα: «Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας των υποψηφίων καθηγητών Μέσης Εκπαίδευσης». Ο Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κρήτης Μ. Βάμβουκας εκπόνησε, επίσης, μελέτη για την Παιδαγωγική και Διδακτική Κατάρτιση των αποφοίτων και των φοιτητών των Καθηγητικών Σχολών. Στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο συντάχθηκε Πρόγραμμα για τη χορήγηση του Π.Π.Δ.Ε. Ανάλογες δραστηριότητες αναπτύχθηκαν και σε άλλα Τμήματα, όχι μόνο των Θεωρητικών αλλά και των Θετικών Επιστημών. Στο πλαίσιο αυτό ορισμένα Τμήματα Θετικών Επιστημών άρχισαν να εντάσσουν στα προγράμματά τους παιδαγωγικά μαθήματα. Η κινητικότητα αυτή και το έντονο ενδιαφέρον που εμφανίστηκε στην πανεπιστημιακή κοινότητα για την αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών δημιούργησε κατά τη συγκεκριμένη περίοδο συγκρατημένη αισιοδοξία ότι κάπου θα οδηγούσαν όλα αυτά, ότι κάτι θα γινόταν, επιτέλους, στα ελληνικά Πανεπιστήμια ως προς το ζήτημα αυτό. Με στόχο τη συντήρηση της συζήτησης για το Π.Π.Δ.Ε. και την υποστήριξη των κινήσεων που είχαν ήδη αρχίσει στα Πανεπιστήμια, το Κ.Ε.Ε. συγκάλεσε στην Αθήνα, τον Ιούνιο του 1999, σύσκεψη εκπροσώπων των Παιδαγωγικών Τμημάτων και των Καθηγητικών Σχολών και ορισμένων ειδικών, υπό την Προεδρία του γράφοντος. Κατά τη σύσκεψη αυτή, εκφράστηκαν διάφορες απόψεις, ορισμένες μάλιστα κατατέθηκαν και γραπτά. Τα κύρια σημεία των προφορικών και γραπτών αυτών εισηγήσεων μπορούν να συνοψισθούν στα εξής: 1) Υπήρξε γενική συμφωνία ως προς την ανάγκη αναβάθμισης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών και συγκατάθεση για τη θέσπιση του Π.Π.Δ.Ε. 2) Αποδεκτή από όλους ήταν, επίσης, η θέση ότι το Π.Π.Δ.Ε. πρέπει να χορηγείται από τα Πανεπιστήμια και όχι από άλλους φορείς. 3) Υπήρξε συμφωνία στο να συνεργασθούν τα διάφορα Τμήματα των Καθηγητικών Σχολών με τα Τμήματα Φ.Π.Ψ. και τα Παιδαγωγικά Τμήματα.4) Οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες συνέκλιναν στην άποψη ότι οι σπουδές που θα οδηγούν στο Π.Π.Δ.Ε. θα πρέπει να έχουν διάρκεια δύο τουλάχιστον ακαδημαϊκών εξαμήνων και να περιλαμβάνουν θεωρητικά μαθήματα και πρακτική άσκηση. 5) Διαφοροποιήσεις και διαφωνίες υπήρξαν ως προς το φορέα χορήγησης του Πιστοποιητικού στις οποίες αναφερόμαστε παρακάτω. 6) Διαφορετικές, επίσης, απόψεις εκφράστηκαν και ως προς την οργάνωση των σπουδών, αν δηλαδή οι σπουδές για το Π.Π.Δ.Ε. θα γίνονταν παράλληλα ή μετά τις σπουδές στα αντικείμενα της ειδικότητας των υποψηφίων καθηγητών. Ορισμένοι διατύπωσαν την πρόταση να ισχύσει το Π.Π.Δ.Ε. μόνο για όσους θα επιτύγχαναν στο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ, άποψη που αντικρούστηκε από άλλους με τα εξής επιχειρήματα: α) Το Π.Π.Δ.Ε. δε χρειάζεται μόνο για το διαγωνισμό του ΑΣΕΠ, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις. β) Αν το Π.Π.Δ.Ε. θα χορηγούνταν μόνο σ όσους θα επιτύγχαναν στο διαγωνισμό του Α.Σ.Ε.Π., θα υποβαθμίζονταν οι παιδαγωγικές σπουδές στα Πανεπιστήμια. γ) Θα αφαιρούνταν, επίσης, η δυνατότητα από τους φοιτητές να αποκτήσουν το Π.Π.Δ.Ε. κατά τη διάρκεια των βασικών τους σπουδών, ώστε να μη χρειάζεται επιμήκυνση των σπουδών τους μετά την επιτυχία τους στο διαγωνισμό του Α.Σ.Ε.Π. δ) Η υποχρέωση πτυχιούχων που θα επιτύγχαναν στις εξετάσεις των μαθημάτων Παιδαγωγικής και Διδακτικής, τα οποία περιλαμβάνει ο διαγωνισμός του Α.Σ.Ε.Π., να παρακολουθήσουν
15 1 ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Σ.Ε.Π.-Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. 307 και να εξετασθούν εκ νέου σε μαθήματα στα οποία θα είχαν ήδη επιτυχώς εξετασθεί δεν είχε λογική βάση 22. Στο πλαίσιο των παραπάνω δραστηριοτήτων του, το Κ.Ε.Ε. οργάνωσε, ακόμη, σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, επιστημονική συνάντηση στην οποία πήραν μέρος Γάλλοι ειδικοί στα θέματα αυτά, καθώς και Έλληνες πανεπιστημιακοί. Από τη συζήτηση που έγινε στην παραπάνω εκδήλωση, αλλά και από άλλες δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν στα Πανεπιστήμια, διαμορφώθηκε η εντύπωση ότι είχε αρχίσει να διευρύνεται σταδιακά το θετικό κλίμα για την έναρξη της εφαρμογής του Π.Π.Δ.Ε., για το οποίο κάναμε λόγο προηγουμένως, αν και δεν είχε ακόμη σταματήσει η εναντίον του αντίδραση ορισμένων πανεπιστημιακών κύκλων και ιδιαίτερα κάποιων φοιτητικών παρατάξεων. Έχουμε την άποψη ότι, αν συνεχιζόταν αποφασιστικά η στήριξη του μέτρου αυτού από το ΥΠ.Ε.Π.Θ. και μετά το 2000, αν η υλοποίησή του εντασσόταν στο 3 ο Κ.Π.Σ. και εκδηλωνόταν με σθεναρό τρόπο η βούληση της πολιτικής ηγεσίας να συνεργασθεί με τα Πανεπιστήμια και τους λοιπούς εκπαιδευτικούς φορείς για να το προωθήσει, τα πράγματα θα ήταν σήμερα καλύτερα στον τομέα της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών της Δ.Ε. Η πληρέστερη ενημέρωση όλων των ενδιαφερομένων και η διάλυση μέσω του διαλόγου ορισμένων παρεξηγήσεων ή και λανθασμένων αντιλήψεων που είχαν τότε δημιουργηθεί (όπως π.χ. ότι η προετοιμασία για το Π.Π.Δ.Ε. θα διαρκούσε 3 εξάμηνα, ότι δυνατότητα πρόσβασης σ αυτό θα είχε περιορισμένος αριθμός φοιτητών, ότι το Π.Π.Δ.Ε. θα οδηγούσε σε απαξίωση των εργασιακών δικαιωμάτων των πτυχιούχων, ότι το Π.Π.Δ.Ε. γινόταν μόνο και μόνο για να μειώσει το πρόβλημα της ανεργίας των Α.Ε.Ι. και άλλα παρόμοια) 23 θα μπορούσαν να αμβλύνουν τις αρχικές αντιδράσεις. Τα πράγματα, δυστυχώς εξελίχθηκαν διαφορετικά, όπως θα δούμε παρακάτω. Για να ολοκληρώσουμε την παρουσίαση των εξελίξεων στον τομέα της αρχικής κατάρτισης των καθηγητών κατά την περίοδο πρέπει να προσθέσουμε σ όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως τα εξής: Κατά την περίοδο αυτή δημιουργήθηκαν παραρτήματα της Παιδαγωγικής Σχολής της Σ.Ε.Λ.Ε.Τ.Ε. στην Πάτρα, στα Ιωάννινα, στο Βόλο και στο Ηράκλειο της Κρήτης, 24 με στόχο την καλύτερη αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών της Δ. Ε. που δεν προέρχονταν από Καθηγητικές Σχολές. Παρά την πρόοδο, όμως, αυτή το αίτημα για ακαδημαϊκή αναβάθμιση της Σ.Ε.Λ.Ε.Τ.Ε παρέμεινε ανικανοποίητο. Η αλλαγή πολιτικής ηγεσίας στο ΥΠ.Ε.Π.Θ., μετά τις εκλογές του Απριλίου του 2000, και η συνακόλουθη μεταβολή της εκπαιδευτικής πολιτικής, σε συνδυασμό και με την αντικατάσταση των προσώπων που είχαν διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην 22 Η εξέταση, αντίθετα, και σε παιδαγωγικά μαθήματα για το διορισμό στην εκπαίδευση είχε την έννοια της επιλογής των ικανοτέρων, όπως συνέβαινε και με την εξέταση στα μαθήματα ειδικότητας των εκπαιδευτικών. (Βεβαίως η εξέταση αυτή δεν είναι απόλυτα επαρκής για την επιλογή των ικανοτέρων, ζήτημα που είχαμε θίξει και στην αρχική (1997) εισήγησή μας για την κατάργηση της επετηρίδας. Το ζήτημα, όμως, αυτό εκφεύγει του περιεχομένου της παρούσας εργασίας, γι αυτό και δεν θα επεκτείνουμε την ανάλυσή μας στον τομέα αυτό. Θα επανέλθουμε σε άλλη εργασία μας). 23 Οι ισχυρισμοί αυτοί προέρχονται από ανακοινώσεις φοιτητικών παρατάξεων που ήταν αντίθετες στο Π.Π.Δ.Ε. 24 Πρόσφατα (επί Υπουργίας Ευρ. Στυλιανίδη) δημιουργήθηκε παράρτημα και στις Σάπες του Νομού Ροδόπης
16 308 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ προώθηση του υπό εξέταση ζητήματος, είχαν ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της σχετικής συζήτησης και την εξασθένηση της δυναμικής που είχε αναπτυχθεί γύρω απ αυτό στα τέλη της δεκαετίας του 90. Το διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στο 2000 και το 2010 χαρακτηρίζεται από την αδράνεια του ΥΠ.Ε.Π.Θ. ως προς την προώθηση αλλαγών σχετικών με την αρχική εκπαίδευση του διδακτικού προσωπικού της Δ.Ε. και ιδιαίτερα αυτού που προέρχεται από τις λεγόμενες Καθηγητικές Σχολές. Παρά τη στασιμότητα, όμως, αυτή από πλευράς της επίσημης πολιτείας, ορισμένα πανεπιστημιακά ιδρύματα προέβησαν σε κάποιες ενέργειες, που δεν τελεσφόρησαν, είτε γιατί δε στηρίχθηκαν επαρκώς από το κράτος είτε γιατί προσέκρουσαν σε φοιτητικές αντιδράσεις και σε ενδοπανεπιστημιακές έριδες και διαφωνίες. Σημειώνουμε ότι η Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικής (ΣΕΜΦ) (πρώην Γενικό Τμήμα) του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου εκπόνησε πρόγραμμα παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης, το οποίο απευθυνόταν στους φοιτητές του Πολυτεχνείου. Μέχρι το 2004 το πρόγραμμα δεν είχε πλήρως εφαρμοσθεί και δεν είχε λάβει από το ΥΠΕΠΘ την έγκριση που απαιτείται για να χορηγεί Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας, ενώ η μετέπειτα τύχη του δεν μας είναι γνωστή 25. Πρόταση, επίσης, για την ανάπτυξη προγράμματος που να οδηγεί στη χορήγηση Π.Π.Δ.Ε. διαμορφώθηκε και από το Μαθηματικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία υποβλήθηκε στη Σύγκλητο, χωρίς, όμως να ολοκληρωθεί η υλοποίησή της. Σχετικό πρόγραμμα εφαρμόστηκε από το 2005 και στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει επίσημα αναγνωρισθεί. Είναι, ακόμη, πιθανόν να εμφανίστηκαν και άλλες σχετικές πρωτοβουλίες από εκπαιδευτικά ιδρύματα, τις οποίες δεν έχουμε υπόψη μας. Γενική, πάντως, εντύπωση είναι ότι οι μεμονωμένες αυτές προσπάθειες ούτε συντονίστηκαν ούτε ενθαρρύνθηκαν, όσο πρέπει, ούτε και υποστηρίχθηκαν οικονομικά από την επίσημη πολιτεία., η οποία δεν ενέταξε την εφαρμογή του Π.Π.Δ.Ε. στις δράσεις του 3 ου Κ.Π.Σ., όπως ήταν παλιότερη δική μας εισήγηση. Η πιο σημαντική εξέλιξη, μετά το 2000, αφορά στο μετασχηματισμό της Σ.Ε.Λ.Ε.Τ.Ε. σε Ανώτατη (μη Πανεπιστημιακή) Σχολή Παιδαγωγικής Τεχνικής Εκπαίδευσης (Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.) (βλ.ν. 3027/2002,Φ.Ε.Κ.152 Α / ). Το Γενικό Τμήμα Παιδαγωγικών Μαθημάτων της Σχολής αυτής προσφέρει πλέον ετήσιο 26 πρόγραμμα παιδαγωγικής κατάρτισης σε υποψηφίους εκπαιδευτικούς της Δ.Ε. που δεν προέρχονται από Καθηγητικές Σχολές. Το πρόγραμμα αυτό, που αντικατέστησε ουσιαστικά την πρώην Παιδαγωγική Σχολή της Σ.Ε.Λ.Ε.Τ.Ε., χορηγεί Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας σε αποφοίτους μη Καθηγητικών Σχολών. To πρόβλημα, όμως, παρα- 25 Επιδίωξη των εισηγητών του προγράμματος αυτού ήταν, σύμφωνα με όσα μας ανέφεραν κατά την επικοινωνία που είχαμε μαζί τους, να εφαρμοσθεί σε όλες τις Σχολές του Πολυτεχνείου, έτσι ώστε να μην υποχρεώνονται οι απόφοιτοί τους να φοιτούν στην Α.Σ. ΠΑΙ.Τ.Ε. (πρώην ΠΑ.ΤΕ.Σ.. της ΣΕΛΕΤΕ) για να αποκτούν το δικαίωμα διορισμού στην εκπαίδευση. Κάτι τέτοιο δεν έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα. Μόνον η Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικής έχει εντάξει, πριν από διετία περίπου, τα μαθήματα :Διδακτική της Φυσικής και των Μαθηματικών και Αρχές Παιδαγωγικής στο Πρόγραμμα Σπουδών. Πρόθεση των υπευθύνων της Σχολής αυτής είναι να διευρύνουν στο προσεχές μέλλον τον αριθμό των παιδαγωγικών μαθημάτων που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμά της. 26 Το πρόγραμμα της πρώην ΠΑ.ΤΕ.Σ.. ήταν παλιότερα εξάμηνης διάρκειας για τους πτυχιούχους Α.Ε.Ι. και ετήσιας για τους αποφοίτους Τ.Ε.Ι. ή άλλων Σχολών.
17 1 ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Σ.Ε.Π.-Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. 309 μένει και στον τομέα αυτό, αφού η Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. δεν έχει ακόμη αποκτήσει το «status» ενός ιδρύματος πανεπιστημιακού επιπέδου (Καλούρη & Φιλιός, 2005). Αξίζει ακόμη να σημειώσουμε ότι στα προεκλογικά προγράμματα ορισμένων κομμάτων για την περίοδο εξακολούθησε να επισημαίνεται η ανάγκη βελτίωσης της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Στο πρόγραμμα για την παιδεία, που παρουσίασε το 2003 η Νέα Δημοκρατία, αναφέρονταν τα εξής: «ένα από τα σοβαρότερα θέματα για το εκπαιδευτικό σύστημα είναι ότι οι απόφοιτοι πολλών τμημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, στερούνται βασικής κατάρτισης στη διδακτική των μαθημάτων και στα παιδαγωγικά. Η έλλειψη αυτή αποτελεί σοβαρότατη τροχοπέδη για την αποτελεσματική άσκηση του λειτουργήματος του εκπαιδευτικού» (Ν.Δ. 2003, σελ. 27). Στο ίδιο πρόγραμμα υπογραμμιζόταν ότι τα Πανεπιστήμια σε συνεργασία με το ΥΠ.Ε.Π.Θ. θα αναπτύξουν προγράμματα εξάμηνης διάρκειας, τα οποία θα παρέχουν επιστημονική, διδακτική και ψυχοπαιδαγωγική κατάρτιση στους εκπαιδευτικούς και θα οδηγούν στη χορήγηση σχετικού Πιστοποιητικού, το οποίο θα αποτελεί όρο για το διορισμό τους. Η παρακολούθηση των προγραμμάτων αυτών θα γίνεται μετά τη λήψη του πτυχίου. Τίποτε, όμως δεν έγινε στην πράξη κατά τη διάρκεια διακυβέρνησης της χώρας ( ) από τη Νέα Δημοκρατία. Στο κυβερνητικό πρόγραμμα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. για την περίοδο δεν υπήρχε καμία αναφορά στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (ΠΑ.ΣΟ.Κ., 2004). Η απουσία αυτή δεν είναι συμβατή με τις προηγούμενες συγκεκριμένες αναφορές του ίδιου κόμματος στο ζήτημα αυτό, αλλά και με την πολιτική που ακολούθησε κατά την περίοδο , κατά την οποία επιχείρησε να εφαρμόσει στην πράξη το Π.Π.Δ.Ε. Το πρόγραμμα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. για την περίοδο περιορίστηκε σε θέματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, παραβλέποντας το γεγονός ότι η επιμόρφωση μπορεί να υπάρξει, μόνον όταν υπάρχει «μόρφωση», βασική δηλαδή κατάρτιση, όρος που δεν πληρούται όσον αφορά σε ζητήματα παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης μεγάλης μερίδας εκπαιδευτικών της Δ. Ε. Διαβάζοντας κανείς την πρόταση του κόμματος αυτού για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών κατά την περίοδο , σχηματίζει την εντύπωση ότι δίνεται έμφαση σε θέματα που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες, κυρίως, και με ορισμένα εξειδικευμένα θέματα (Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Θεατρική Αγωγή κτλ.). Χωρίς να αρνούμαστε την επιτακτική ανάγκη εξοικείωσης όλων των εκπαιδευτικών με τις νέες τεχνολογίες και την αξιοποίησή τους στη διδακτική πράξη και στην εκπαιδευτική, γενικότερα, διαδικασία, επιθυμούμε να επισημάνουμε το εξής: Το πιο σημαντικό στοιχείο για την εκπλήρωση της αποστολής ενός εκπαιδευτικού είναι, μαζί με την κατοχή του γνωστικού του αντικειμένου, η απόκτηση των βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων που θα του επιτρέψουν να λειτουργεί ως δάσκαλος και ως παιδαγωγός, συνεργάτης και εμψυχωτής των νέων τους οποίους του εμπιστεύεται η κοινωνία. Αυτά δεν μπορούν να γίνουν κτήμα του εκπαιδευτικού χωρίς βασική παιδαγωγική και διδακτική κατάρτιση. Στις προεκλογικές εξαγγελίες του ΠΑ.ΣΟ.Κ. για την περίοδο γράφεται, επίσης, το εξής: «Ενισχύουμε την αρχική εκπαίδευση των καθηγητών μέσης εκπαίδευσης με σειρά μαθημάτων, με σεμινάρια παιδαγωγικής και διδακτικής και με κατάρτιση στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών» (ΠΑ.ΣΟ.Κ., 2009, σελ 56). Η εξαγγελία αυτή έχει γενικό χαρακτήρα και δεν προσδιορίζει συγκεκριμένες λύσεις στο πρόβλημα της αρχικής μόρφωσης του διδακτικού προσωπικού. Δεν κάνει δε καμία αναφορά στο Π.Π.Δ.Ε., η θεσμοθέτηση του οποίου υπήρξε έργο του συγκεκριμένου κόμματος, το οποίο δεν κατάφερε να υλοποιήσει. Απουσία σχετικής αναφοράς υπάρχει και στο πρόγραμμα της Νέα Δημοκρατίας.
18 310 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ 4. Τα αίτια της αποτυχίας εφαρμογής του Π.Π.Δ.Ε. Η αδυναμία αποτελεσματικής αντιμετώπισης του προβλήματος της παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών, οφείλεται σε πλειάδα αιτίων. Αρκετά επισημάνθηκαν στην ανάλυση που προηγήθηκε. Εστιάζοντας τη μελέτη μας στην αποτυχία εφαρμογής του Π.Π.Δ.Ε., ειδικότερα, θεωρούμε ότι, οι σημαντικότεροι παράγοντες στους οποίους αυτή οφείλεται είναι οι εξής: 4.1. Η αλλαγή της εκπαιδευτικής πολιτικής Η αστάθεια της εκπαιδευτικής πολιτικής, που χαρακτηρίζει την ελληνική πραγματικότητα. και η τροποποίησή της ακόμη και με την αλλαγή Υπουργών στο Υπουργείο Παιδείας συνιστούν, κατά την άποψη μας, βασική αιτία της κακοδαιμονίας των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων. Η αιτία αυτή αποτελεί, επίσης, έναν από τους λόγους για τους οποίους δεν επιτεύχθηκε η εφαρμογή της σχετικής διάταξης του Ν.2525/97 και δεν εκδόθηκαν τα προβλεπόμενα νομοθετικά κείμενα. Την περίοδο δημιουργήθηκε κλίμα ανακοπής των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών, οι οποίες είχαν αρχίσει κατά τα τέλη της δεκαετίας του Το κλίμα αυτό συμπαρέσυρε και την εφαρμογή του Π.Π.Δ.Ε. Η μεταβολή της εκπαιδευτικής πολιτικής έγινε ακόμη εντονότερη μετά το 2005 λόγω της πολιτικής αλλαγής και το Π.Π.Δ.Ε. ξεχάστηκε ουσιαστικά Μη επαρκής στήριξη από τις εκπαιδευτικές οργανώσεις Παρά το γεγονός ότι με τη θεσμοθέτηση του Π.Π.Δ.Ε. υλοποιήθηκε μια από τις κατ επανάληψη διατυπωθείσες προτάσεις όχι μόνο των πολιτικών παρατάξεων, αλλά και της ίδιας της Ο.Λ.Μ.Ε., η εφαρμογή της δεν στηρίχτηκε επαρκώς από το συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών. Το γεγονός αυτό φέρει, για μια ακόμη φορά, στην επιφάνεια την αντιφατικότητα που χαρακτηρίζει τη νεοελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, την οποία αντανακλά και η πολιτική ζωή. Η σύνδεση του συγκεκριμένου μέτρου με την κατάργηση της επετηρίδας, για την οποία οι εκπαιδευτικές οργανώσεις αντέδρασαν με σφοδρότητα, και το κλίμα που είχαν δημιουργήσει προηγούμενες αντιπαραθέσεις τους με το ΥΠ.Ε.Π.Θ. (Πηγιάκη 2000) δεν διευκόλυναν την εφαρμογή του. Όπως έχουμε υπογραμμίσει και σε άλλες εργασίες μας (βλ. Κασσωτάκης, 1997, 2002), η ταυτόχρονη προώθηση από τη μεταρρύθμιση Αρσένη σημαντικών αλλαγών σε πολλούς τομείς της εκπαίδευσης, οι οποίες προκάλεσαν την αντίδραση των εκπαιδευτικών, δυσκόλεψε την επιτυχία της εφαρμογής τους. 4.3 Αρνητικές αντιδράσεις από ορισμένες φοιτητικές παρατάξεις Εκτός από τις θετικές αντιδράσεις πολλών φορέων και προσώπων της πανεπιστημιακές κοινότητας στις οποίες έχουμε ήδη αναφερθεί υπήρξαν και αρκετές αρνητικές εκδηλώσεις, καθώς και κριτικές εναντίον της εφαρμογής του Π.Π.Δ.Ε. Οι σημαντικότερες από αυτές προέρχονταν από μερίδα φοιτητών που, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τους, δεν επιθυμούσαν την επιμήκυνση των σπουδών τους, παρά το γεγονός ότι η διαδικασία χορήγησης του Πιστοποιητικού δεν οδηγούσε υποχρεωτικά, σε επιμήκυνση των σπουδών. Απορία προκαλεί το γεγονός ότι στις αντιδράσεις αυτές διαδραμάτιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο ορισμένες αριστερές φοιτητικές παρατάξεις, οι οποίες θα έπρεπε, κατά τη γνώμη μας, να πρωτοστατούν σε θέματα που θα συνέβαλαν, όπως το Π.Π.Δ.Ε., στην αναβάθμιση της ποιότητας της δημόσιας εκπαίδευσης, η οποία υπηρε-
19 1 ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Σ.Ε.Π.-Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. 311 τεί, πρωτίστως, τα συμφέροντα των μη προνομιούχων κοινωνικών στρωμάτων και των μη «κατεχόντων». 4.4 Η δυσκολία συνεργασίας μεταξύ των Πανεπιστημιακών Τμημάτων Στα αίτια της μη υλοποίησης των διατάξεων του Ν.2525/97 για το Π.Π.Δ.Ε. περιλαμβάνεται και η διάσταση απόψεων που εμφανίστηκε ανάμεσα στα διάφορα Τμήματα των Πανεπιστημίων σχετικά με το ποιος θα χορηγεί το Πιστοποιητικό και ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο ως προς τη συγκρότηση του σχετικού προγράμματος σπουδών. Κατά μία άποψη, η αρμοδιότητα αυτή πρέπει να ανήκει στα επί μέρους Τμήματα, τα οποία θα συνεργάζονται για το σκοπό αυτό με τους Τομείς και τα Τμήματα Παιδαγωγικής. Ειδικότερα, τα διάφορα Τμήματα θα καθορίζουν τα μαθήματα που θα διδάσκονται, θα προσδιορίζουν τον τρόπο ένταξής τους στο ισχύον πρόγραμμα, θα έχουν την ευθύνη για την ειδική διδακτική των διαφόρων μαθημάτων και τις πρακτικές ασκήσεις, ενώ οι Τομείς και τα Τμήματα Παιδαγωγικής θα προσφέρουν γενικά παιδαγωγικά μαθήματα. Κατ άλλη άποψη, η ευθύνη της χορήγησης του εν λόγω Πιστοποιητικού πρέπει να ανήκει στα Τμήματα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας και στα συναφή με αυτά, καθώς και στα Παιδαγωγικά Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης και Νηπιαγωγών, τα οποία θα συνεργάζονται με τα Τμήματα των διαφόρων επιστημονικών εξειδικεύσεων. Από ορισμένους υπήρξε αμφισβήτηση ως προς την αρμοδιότητα των Παιδαγωγικών Τμημάτων Δημοτικής Εκπαίδευσης και Νηπιαγωγών (ή όπως αλλιώς λέγονται), αφού ο επιστημονικός προσανατολισμός τους δεν αφορά στη Δευτεροβάθμια, αλλά στην Προσχολική και στη Δημοτική Εκπαίδευση. Σύμφωνα με άλλη πρόταση, τα προγράμματα χορήγησης του Π.Π.Δ.Ε. θα μπορούσαν να είναι διατμηματικά (βλ. πρόταση Κ.Ε.Ε. που αναφέρθηκε προηγουμένως) και να διευθύνονται από επιτροπές στις οποίες θα εκπροσωπούνταν όλα τα συμμετέχοντα Τμήματα. Τέλος, δεν απουσίαζαν οι ενστάσεις και οι επιφυλάξεις πολλών μελών των Καθηγητικών Τμημάτων που ήθελαν να μη χάσουν όλοι οι απόφοιτοί τους τη δυνατότητα σταδιοδρομίας στην εκπαίδευση, κάτι που θα γινόταν, αν καθιερωνόταν το Π.Π.Δ.Ε. Για το λόγο αυτό πολλοί πανεπιστημιακοί δεν ήσαν θετικά διακείμενοι απέναντι στην εφαρμογή του. Όλα αυτά δημιούργησαν ένα συγκρουσιακό κλίμα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση που δεν ευνόησσε την εφαρμογή του Π.Π.Δ.Ε. 4.5 Η αναβίωση πεπαλαιωμένων αντιλήψεων Η συζήτηση γύρω από την εφαρμογή του Π.Π.Δ.Ε. έφερε στην επιφάνεια τις παλαιές ιδεολογικές αντιπαραθέσεις μεταξύ των οπαδών της αντίληψης ότι κατά την εκπαίδευση του διδακτικού προσωπικού πρέπει να δίνεται έμφαση στο «τι», στην κατοχή δηλαδή του γνωστικού αντικειμένου, και σ αυτούς που ισχυρίζονται ότι πρέπει να υπερισχύει το «πώς», η ψυχοπαιδαγωγική δηλαδή και μεθοδολογική διάσταση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η διάσταση μεταξύ των απόψεων αυτών, αν και έχει ξεπερασθεί από τη σύγχρονη Παιδαγωγική 27, δεν έχει εκλείψει τελείως από την πανεπιστημιακή κοινότητα. Η αναβίωσή της προστέθηκε στις δυσκολίες του υπό εξέταση εγχειρήματος που είχαν ως συνέπεια την ατυχή κατάληξή του. 27 Σύμφωνα με όσα αναφέραμε στην αρχή της εισήγησής μας, η σύγχρονη Παιδαγωγική θεωρεί επιβεβλημένο το συνδυασμό και των δύο αυτών απόψεων.
20 312 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ 5. Η πρόσφατη ανακίνηση του ζητήματος του Πιστοποιητικού Παιδαγωγικής και Διδακτικής επάρκειας 28 Πρόσφατα (αρχές του 2010) αναζωπυρώθηκε εκ νέου η συζήτηση για την παιδαγωγική και διδακτική αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών της Δ.Ε., με αποτέλεσμα το ζήτημα αυτό να βρίσκεται και πάλι στο κέντρο της επικαιρότητας. Οι λόγοι της επικαιροποίησής του είναι δύο κυρίως: α) Το αίτημα ορισμένων Τμημάτων των Πανεπιστημίων που δεν ανήκουν σε Καθηγητικές Σχολές να αναγνωρισθεί το πρόγραμμα παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης των φοιτητών τους που έχουν τα ίδια καταρτίσει, προκειμένου να μην είναι αναγκαία η φοίτησή τους στην Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. (π.χ. το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών 29 ). β) Το έγγραφο που απέστειλε προς όλα τα Πανεπιστήμια της χώρας η σημερινή (2010) Υπουργός Παιδείας, Δια βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων κα. Άννα Διαμαντοπούλου, με το οποίο ζητεί από τις οικείες Συγκλήτους να της υποβάλουν τις απόψεις τους για το ζήτημα της παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης των καθηγητών (βλ. το υπ αριθ. 814/ έγγραφο της παραπάνω Υπουργού). Η ενέργεια αυτή έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις στην πανεπιστημιακή και στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα. Διαμορφώνει, όμως, νέες προοπτικές για τη ρύθμιση ενός σημαντικού χρονίζοντος προβλήματος της Ελληνικής Εκπαίδευσης 30. Στο πλαίσιο της νέας αυτής συζήτησης θεωρούμε ότι είναι χρήσιμο να εκτιμηθούν, εκτός από τις απόψεις που θα διατυπώσουν οι Σύγκλητοι των διαφόρων Πανεπιστημίων, οι εκπαιδευτικές οργανώσεις και άλλοι φορείς, τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν οι συζητήσεις που μνημονεύθηκαν στο παρόν κείμενο, καθώς και η εμπειρία που έχει προκύψει από την προεργασία της περιόδου , μέρος της οποίας παρουσιάστηκε συνοπτικά στις σελίδες που προηγήθηκαν. Με τη πρόθεση της συμβολής στο νέο κύκλο του υπό εξέταση διαλόγου, διατυπώνουμε παρακάτω κάποιες σύντομες σκέψεις για το συγκεκριμένο θέμα. 6. Σκέψεις για το μέλλον με ειδική αναφορά στις προοπτικές της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Το πρόβλημα της ανεπάρκειας της αρχικής παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης του διδακτικού προσωπικού της Δ.Ε. είναι μείζον. Οι συνέπειές του στην ποιότητα της προσφερόμενης στους νέους παιδείας είναι πολύ σοβαρές. Για το λόγο αυτό πρέπει σύντομα να λυθεί. Το τελευταίο καιρό ακούγονται πολλά σενάρια για τη λύση του, τα οποία δεν μπορούμε να αναπτύξουμε εδώ λεπτομερώς. Συνοπτικά σημειώνουμε τα εξής: Δεν θεωρούμε δόκιμη τη λύση να χορηγείται το Π.Π.Δ.Ε. μόνον σε όσους επιτυγχάνουν στο διαγωνισμό του Α.Σ.Ε.Π., για να διοριστούν ως εκπαιδευτικοί στο πλαίσιο της εισαγωγικής τους επιμόρφωσης ή άλλης εξωπανεπιστημιακής διαδικασίας. Κάτι τέτοιο είναι μεν εύκολη και μικρού κόστους λύση, έχει όμως σοβαρά μειονεκτήματα (αρνητι- 28 Η ενότητα αυτή δεν υπήρχε στην προφορική μας εισήγηση. 29 Βλ. απόσπασμα πρακτικών της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών με αριθμό 1313/ Το παρόν κείμενο είχε κατατεθεί προς δημοσίευση πριν από την ψήφιση του Νόμου 3848/2010 με τον οποίο επαναθεσμοθετήθηκε το Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής Κατάρτισης.
1. Εισαγωγή. 1. Θέματα εκπαίδευσης και αγωγής. 2. Θέματα μάθησης και διδασκαλίας. 3. Ειδική διδακτική και πρακτική άσκηση.
ΔΙATMHMATΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (ΠΠΔΕ) ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ (Απόσπασμα από τα Πρακτικά της 325 ης /08-05-2014 Τακτικής Συνεδρίασης της Συγκλήτου
Διαβάστε περισσότερα1. Εισαγωγή Νομικό Πλαίσιο
Ενημέρωση για την πρόταση του Τμήματος Μαθηματικών σχετικά με τη χορήγηση πιστοποιητικού διδακτικής και παιδαγωγικής επάρκειας στους αποφοίτους του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών. 1. Εισαγωγή Νομικό
Διαβάστε περισσότερα«Εγκύκλιες οδηγίες για το τυπικό προσόν της πιστοποιημένης παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας των νεοπροσλαμβανόμενων ιδιωτικών εκπαιδευτικών».
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΑΥΤΟΤΕΛΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΜΗΜΑ Β - ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ Α/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Β/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ----- Ταχ. Δ/νση:
Διαβάστε περισσότεραΠαιδαγωγική επάρκεια πτυχιούχων του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Παιδαγωγική επάρκεια πτυχιούχων του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Τι ισχύει για τους εισακτέους μέχρι και το ακαδημαϊκό έτος 2012-2013 Σύμφωνα με το Υπουργείο
Διαβάστε περισσότερα9o Εκπαιδευτικό Συνέδριο της ΟΛΜΕ. Εκπαιδευτικά και εργασιακά προβλήματα των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
9o Εκπαιδευτικό Συνέδριο της ΟΛΜΕ Εκπαιδευτικά και εργασιακά προβλήματα των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δώσε το δικό σου «παρών» στο συλλογικό προβληματισμό Ενημερώσου από την ιστοσελίδα της
Διαβάστε περισσότεραΤμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας
Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας Γραφεία: Κτήριο Αποστολίδη, Καλλιπόλεως και Ερεσού 1 T.K. 20537, 1678 Λευκωσία, Τηλ.: + 357 22893850, Τηλομ.: + 357 22 894491 Παρουσίαση 26 Ιανουαρίου 2014 2. ΣΚΟΠΟΣ
Διαβάστε περισσότεραΤα Μεταπτυχιακά Προγράμματα και τα Προγράμματα Κατάρτισης της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.
Τα Μεταπτυχιακά Προγράμματα και τα Προγράμματα Κατάρτισης της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Σπύρος Πανέτσος Επιστ. Υπευθ. Γραφείου Διασύνδεσης Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Η Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής
Διαβάστε περισσότεραΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ. «Δια Βίου Μάθηση» Άρθρο 1. Ορισμοί. 1. Η Δια Βίου Μάθηση περιλαμβάνει την Δια Βίου Εκπαίδευση και την Δια Βίου Κατάρτιση.
ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «Δια Βίου Μάθηση» Άρθρο 1 Ορισμοί 1. Η Δια Βίου Μάθηση περιλαμβάνει την Δια Βίου Εκπαίδευση και την Δια Βίου Κατάρτιση. 2. Ως «Δια Βίου Εκπαίδευση» ορίζεται κάθε διαδικασία απόκτησης γνώσης,
Διαβάστε περισσότεραsep4u.gr Φιλοσοφική Σχολή ΑΠΘ
Φιλοσοφική Σχολή ΑΠΘ Τµήµα Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής ΤΟΜΕΙΣ Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής ΤΟΜΕΙΣ Φιλοσοφίας 9 Καθηγητές 4 Διοικητικοί υπάλληλοι 1 Βιβλιοθήκη Φιλοσοφίας 2 Εργαστήρια Φιλοσοφίας 12 Καθηγητές Παιδαγωγικής
Διαβάστε περισσότεραΚαθορισμός των ειδικότερων καθηκόντων και αρμοδιοτήτων των προϊσταμένων των περιφερειακών
Ν 2817/00 Άρθρο 8 παρ. 2 (ΦΕΚ 78Α' /14.3.00) Καθορισμός των ειδικότερων καθηκόντων και αρμοδιοτήτων των προϊσταμένων των περιφερειακών υπηρεσιών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, των διευθυντών
Διαβάστε περισσότερα10 ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΟΛΜΕ
10 ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΟΛΜΕ «Ο ρόλος του Λυκείου και η Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση» Το Δ.Σ. της ΟΛΜΕ αποφάσισε να διοργανώσει το 10 ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο με θέμα: «Ο ρόλος του Λυκείου και
Διαβάστε περισσότεραΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Η Πιστοποίηση Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (ΠΠΔΕ) αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή στον διαγωνισμό του
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΉΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΉΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ρέθυμνο, 21-6-2016 Θέση του Π.Τ.Π.Ε. για το Επιστημονικό Πεδίο Επιστημών της Εκπαίδευσης για την εισαγωγή φοιτητών στα
Διαβάστε περισσότερα5. ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΠΠΣ ΤΟΥ ΤΦ
Στοχοθεσία και Προγραµµατισµός Δράσεων για το ΠΠΣ του ΤΦ 5. ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΠΠΣ ΤΟΥ ΤΦ Στόχοι του ΠΠΣ Κεντρικός εκπαιδευτικός προσανατολισµός του ΠΠΣ του ΤΦ είναι η καλλιέργεια
Διαβάστε περισσότεραΑναγκαιότητα περιοδικής επιμόρφωσης καθηγητών πληροφορικής
Αναγκαιότητα περιοδικής επιμόρφωσης καθηγητών πληροφορικής Χούμκοζλης Χρήστος Υποψήφιος Διδάκτορας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών Θεσσαλονίκη, Ελλάδα houm@eng.auth.gr
Διαβάστε περισσότεραΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Η/Υ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Η/Υ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Το Τμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων οργανώνει και λειτουργεί από το Ακαδημαϊκό Έτος 1998-1999, Πρόγραμμα Διδακτορικών
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ. ΔΗΛΩΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Τμήμα Ψυχολογίας Σχολή Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Κρήτης
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΔΗΛΩΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Τμήμα Ψυχολογίας Σχολή Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Κρήτης Ρέθυμνο, Φεβρουάριος 2019 1 1.1. Πολιτική Ποιότητας του Τμήματος Ψυχολογίας 1.1.1.
Διαβάστε περισσότεραΦιλοσοφίας Παιδαγωγικής ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 8 ακαδημαϊκά εξάμηνα = 4 έτη Φιλοσοφία 12 μαθήματα από τους εξής κλάδους: Φιλοσοφία της Επιστήμης Πολιτική Φιλοσοφία Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία Νεότερη
Διαβάστε περισσότεραΝέα προγράµµατα σπουδών αναμένεται να ανακοινώσει το υπουργείο Παιδείας
Το Βήμα 28/3/2011 Νέα προγράµµατα σπουδών αναμένεται να ανακοινώσει το υπουργείο Παιδείας Αλλάζει ο τρόπος εισαγωγής σε ΑΕΙ-ΤΕΙ Νέα προγράµµατα σπουδών σε όλο το εύρος της σχολικής εκπαίδευσης (Δηµοτικό,
Διαβάστε περισσότεραΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΠΑIΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΝΑΡΗΣ 2016
Διαβάστε περισσότεραΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΑ Ν. 4009/
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΑ Ν. 4009/6.9.2011 Άρθρο 39/6.9.2011 Διδακτορική διατριβή - Προγράμματα διδακτορικών σπουδών ΜΕΡΟΣ Γ ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ 2. Με απόφαση της κοσμητείας της σχολής μεταπτυχιακών
Διαβάστε περισσότεραΝέο Σύστημα Διορισμών στην Εκπαίδευση
Νέο Σύστημα Διορισμών στην Εκπαίδευση Σύντομη Έκθεση για τα Αποτελέσματα των Γραπτών Εξετάσεων Εισαγωγή Το Νέο Σχέδιο Διορισμών στην Εκπαίδευση (ΝΣΔΕ) αποτελεί μέρος των ευρύτερων μεταρρυθμιστικών προσπαθειών,
Διαβάστε περισσότεραΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS ΥΠΟΕΡΓΟ:
ΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS 299516 ΥΠΟΕΡΓΟ: «ΜΟΔΙΠ του ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» και α/α «01» ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «Εκπαίδευση και Δια
Διαβάστε περισσότερα5. Διεξαγωγή του διδακτικού έργου.
ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2010-2011 51 5. Διεξαγωγή του διδακτικού έργου. Το νομικό πλαίσιο για την οργάνωση και λειτουργία των Α.Ε.Ι. (Ν.1268/82) εισήγαγε ορισμένες καινοτομίες στη διεξαγωγή του
Διαβάστε περισσότεραΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠOY. Τρίπολη 29 Ιουνίου 2007
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ & ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Τρίπολη 29 Ιουνίου 2007 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠOY ΘΕΜΑ: Υποβολή αιτήσεων για πρόσληψη προσωρινών
Διαβάστε περισσότεραhttp://sep4u.gr Oι συνολικές θέσεις εισακτέων το 2009 στα Ελληνικά ΑΕΙ: 4370 και το 2014 3.925
1 ο Επιστημονικό Πεδίο Κοινά με άλλα Επιστημονικά Πεδία 1ο και 4ο - Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών (Αγρίνιο) -Πολιτισμικής Τεχ/γίας και Επικ/νίας (Μυτιλήνη) -Τεχνών Ήχου και
Διαβάστε περισσότεραΦΥΛΟ, ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
Κογκίδου ήµητρα Χαιρετισµός στην ηµερίδα του Παιδαγωγικού Τµήµατος ηµοτικής Εκπαίδευσης στο Α.Π.Θ. ΦΥΛΟ, ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Κατά τα δύο προηγούµενα ακαδηµαϊκά έτη το Α.Π.Θ. προσφέρει
Διαβάστε περισσότεραΣύμφωνα με τα παραπάνω, το νέο πρόγραμμα της Γ Λυκείου διαμορφώνεται ως εξής:
Νέο Λύκειο Οι κύριες αλλαγές συνοψίζονται στα εξής: Οι τρεις Ομάδες Προσανατολισμού, γίνονται τέσσερις, κάθε μία από τις οποίες αντιστοιχεί σε ένα Επιστημονικό Πεδίο. Τα βασικά μαθήματα της κάθε ομάδας
Διαβάστε περισσότεραΘέμα Διαλόγου. Συντονιστές: Βαγγέλης Ανάγνου, Δανάη-Μερόπη Βαϊκούση & Δημήτρης Βεργίδης
Θέμα Διαλόγου «ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΕΝΗΛΙΚΟΥΣ ΣΤΑ ΣΔΕ ΚΑΙ ΣΤΑ ΕΣΠΕΡΙΝΑ ΣΧΟΛΕΙΑ» Συντονιστές: Βαγγέλης Ανάγνου, Δανάη-Μερόπη Βαϊκούση & Δημήτρης Βεργίδης Θέματα για συζήτηση: [Μπορείτε να συμμετάσχετε, στέλνοντας
Διαβάστε περισσότεραΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS ΥΠΟΕΡΓΟ:
ΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS 299516 ΥΠΟΕΡΓΟ: «ΜΟΔΙΠ του ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» και α/α «01» ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «Εκπαίδευση και Δια
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ m145
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ m145 Ευστράτιος Παπάνης Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου και
Διαβάστε περισσότεραΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑ (ΠΔΕ) - ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ. (Ενημέρωση 10 Οκτωβρίου 2017)
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑ (ΠΔΕ) - ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ (Ενημέρωση 10 Οκτωβρίου 2017) Εισαγωγή Το πιστοποιητικό Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (ΠΔΕ) είναι μία πιστοποίηση που διασφαλίζει, ότι
Διαβάστε περισσότεραΕπισημάνσεις της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (Συνεδρίαση αρ. 1047/6/ )
1 Επισημάνσεις της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (Συνεδρίαση αρ. 1047/6/10.5.2018) Η όλη διαδικασία και η συζήτηση, κατά τη συνεδρίαση της Συγκλήτου, πραγματοποιήθηκαν σε ένα θετικό κλίμα. Ωστόσο,
Διαβάστε περισσότεραΠρόγραμμα απόκτησης Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας. στο Τμήμα Φυσικής της Σχολής Θετικών Επιστημών
Πρόγραμμα απόκτησης Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας στο Τμήμα Φυσικής της Σχολής Θετικών Επιστημών Εισαγωγή Η Παιδαγωγική και Διδακτική Επάρκεια (ΠΔΕ) πιστοποιείται με βεβαίωση που χορηγείται από
Διαβάστε περισσότεραΠρότυπα-πειραματικά σχολεία
Πρότυπα-πειραματικά σχολεία 1. Τα πρότυπα-πειραματικά: ένα ιστορικό Τα πειραματικά σχολεία (στα οποία εντάχθηκαν με το Ν. 1566/85 και τα ιστορικά πρότυπα σχολεία) έχουν μακρά ιστορία στον τόπο μας. Τα
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΤΑΣΗ ΟΛΤΕΕ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
Ο.Λ.Τ.Ε.Ε. ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Δ/NΣΗ : ΑΧΙΛΛΕΩΣ 37 Τ.Κ 10436 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210 5238973-210 5121399 6932798177 FAX: 210 5202798-210 5121399 ΗΛΕΚΤ/ΚΗ ΣΕΛΙΔΑ: http://www.oltee.gr
Διαβάστε περισσότεραΤμήμα Θεολογίας Α.Π.Θ. LOGO
Τμήμα Θεολογίας Α.Π.Θ. LOGO Γιατί να επιλέξω το Τμήμα Θεολογίας; Τι σπουδές θα κάνω; Θα βρω μετά δουλειά; Προβληματική Προοπτικές Το Τμήμα Θεολογίας αποτελεί, μαζί με το Τμήμα Κοινωνικής και Ποιμαντικής
Διαβάστε περισσότεραΗ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ενότητα Β: Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Διαβάστε περισσότεραΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 1.1.Πολιτική Ποιότητας του Τμήματος Ψυχολογίας 1.1.1. Δήλωση Πολιτικής Ποιότητας Το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου
Διαβάστε περισσότεραΟι κύριες αλλαγές συνοψίζονται στα εξής:
Προς ώρας, η μόνη αλλαγή για τη Β Λυκείου, που μάλιστα θα εφαρμοστεί από - το έτος 2018-19, αφορά το μάθημα της Πολιτικής Παιδείας που αντικαθίσταται από το μάθημα Πολίτης και Δημοκρατία, με αντίστοιχη
Διαβάστε περισσότεραΤο Τμήμα Ψυχολογίας Α.Π.Θ. Χριστίνα Αθανασιάδου, λέκτορας
Το Τμήμα Ψυχολογίας Α.Π.Θ. Χριστίνα Αθανασιάδου, λέκτορας Σημαντικά στοιχεία Το μεγαλύτερο ποσοστό των ψυχολόγων αυτοαπασχολείται. Οι ευκαιρίες απασχόλησης για όσους/ες δεν έχουν μεταπτυχιακή εξειδίκευση
Διαβάστε περισσότεραΠΔ 363/1996: Τμήματα Πανεπ.Μακεδονίας Οικονομικών-Κοινωνικών Επιστημών (169880)
ΠΔ 363/1996: Τμήματα Πανεπ.Μακεδονίας Οικονομικών-Κοινωνικών Επιστημών (169880) Αρθρο :0 ΦΕΚ Α` 235/1996 ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ` ΑΡΙΘ. 363 `Ιδρυση Τμημάτων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Οικονομικών Κοινωνικών
Διαβάστε περισσότεραΤο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα
Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα Δομή Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα διαρθρώνεται σε τρεις διαδοχικές βαθμίδες: την Πρωτοβάθμια, τη Δευτεροβάθμια και την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Η Εκπαίδευση στην Ελλάδα
Διαβάστε περισσότεραΦύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών
Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).
Διαβάστε περισσότεραΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ. ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ m128 ΣΟΦΗ ΛΕΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ m128 ΣΟΦΗ ΛΕΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 2. ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΕΓΓΡΑΦΩ Σ ΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞ
Διαβάστε περισσότεραΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ Α ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ - ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΑΞΗ - Αρ.Πρωτ /Γ2/ /ΥΠΑΙΘ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ Α ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ - ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΑΞΗ - Αρ.Πρωτ.141290/Γ2/08-09-2014/ΥΠΑΙΘ ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Π/ΘΜΙΑΣ & Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΠράξη: «Επιμόρφωση εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ψηφιακών τεχνολογιών στη διδακτική πράξη (Επιμόρφωση Β επιπέδου Τ.Π.Ε.
Πράξη: «Επιμόρφωση εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ψηφιακών τεχνολογιών στη διδακτική πράξη Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», ΕΣΠΑ
Διαβάστε περισσότεραΣΥΝΕΔΡΙΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ Οκτωβρίου 2009
ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ 16-17 Οκτωβρίου 2009 Σημερινή κατάσταση της Περιφέρειας Αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί από Ελλάδα Διδάσκοντες με μακροχρόνια εμπειρία ελληνικής ή
Διαβάστε περισσότεραΠοιους αφορά το μερικώς αναθεωρημένο πρόγραμμα σπουδών; Από πότε ισχύει; Υπάρχει μεταβατική περίοδος;
Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές που φέρνει το μερικώς αναθεωρημένο πρόγραμμα σπουδών; Ποιους αφορά το μερικώς αναθεωρημένο πρόγραμμα σπουδών; Από πότε ισχύει; Υπάρχει μεταβατική περίοδος; Έχω περάσει ορισμένα
Διαβάστε περισσότεραΣυντάχθηκε απο τον/την Administrator Παρασκευή, 27 Μάιος :40 - Τελευταία Ενημέρωση Παρασκευή, 27 Μάιος :08
Η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων παρουσίασε το Νέο Τεχνολογικό Λύκειο ως ένα «ανοικτό σχολείο» το οποίο πρέπει να διασφαλίζει την ανεμπόδιστη, ισότιμη και με διαφανείς
Διαβάστε περισσότεραΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων 26.1.2016 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με μια ετήσια πανευρωπαϊκή συζήτηση στο πλαίσιο της νομοθετικής έκθεσης πρωτοβουλίας σχετικά με τη θέσπιση
Διαβάστε περισσότεραΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΡΕΘΥΜΝΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΗΛ: FAX:
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 74 100 ΡΕΘΥΜΝΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΗΛ: 28310-77650 FAX: 28310-77654 AΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ρέθυμνο 18/7/2018 Α.Π. 446 Θέμα: Προκήρυξη
Διαβάστε περισσότεραΑπολογισμός επιτροπής ΦΥΛΟΥ & ΙΣΟΤΗΤΑΣ Α.Π.Θ.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΦΥΛΟΥ & ΙΣΟΤΗΤΑΣ Α.Π.Θ. Ε-mail: isotita-comm@auth.gr Ιστοσελίδα: https://www.auth.gr/committee/1073 Facebook: Επιτροπή Φύλου και Ισότητας
Διαβάστε περισσότεραΓενικέςοδηγίεςεφαρμογήςτων υποστηρικτικώνμαθημάτων
Γενικέςοδηγίεςεφαρμογήςτων υποστηρικτικώνμαθημάτων ΒΙΟΛΕΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Προϊστάμενος τμήματος Β Διεύθυνσης Σπουδών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης 1 Ηµερίδα για τα υποστηρικτικά µαθήµατα του µεταβατικού προγράµµατος
Διαβάστε περισσότεραΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ MΕΤΑΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ MΕΤΑΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ 2016 ΔΠΘ/ΠΤΔΕ: Κανονισμός Εκπόνησης Μεταδιδακτορικής
Διαβάστε περισσότερα- 1 - Κ.Δ.Π.../2006 Αριθμός. Οι περί Εκπαιδευτικών Λειτουργών ( Προγράμματα Κατάρτισης Υποψηφίων για Προαγωγή) Κανονισμοί του 2006.
- 1 - Κ.Δ.Π.../2006 Αριθμός Οι περί Εκπαιδευτικών Λειτουργών ( Προγράμματα Κατάρτισης Υποψηφίων για Προαγωγή) Κανονισμοί του 2006 O ΠΕPΙ ΤHΣ ΔHΜOΣΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚHΣ ΥΠHPΕΣΙΑΣ ΝOΜOΣ ΤOΥ 1969 (10 ΤOΥ 1969)
Διαβάστε περισσότεραΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΉΤΗΣ ΣΤΙΣ «ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ»
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΉΤΗΣ ΣΤΙΣ «ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ» Άρθρο 1 Γενικές αρχές 1. Το Τμήμα απονέμει Διδακτορικό
Διαβάστε περισσότεραΑρ. Πρωτ.1454 Αθήνα 12/3/2015 Προς Συλλόγους Εκπαιδευτικών Π.Ε.
Αρ. Πρωτ.1454 Αθήνα 12/3/2015 Προς Συλλόγους Εκπαιδευτικών Π.Ε. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΕΚΤΑΚΤΕΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ Το Δ.Σ. της Διδασκαλικής
Διαβάστε περισσότεραΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Μαρούσι, 18 09-2009 Αρ. πρωτ.:114880/γ1
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΩΝ Μαρούσι, 18 09-2009 Αρ. πρωτ.:114880/γ1 ΠΡΟΣ: Περ/κές
Διαβάστε περισσότεραΣ τ ρ α τ η γ ι κ ό Σχέ δ ι ο Τ μ ή μ α τ ο ς Α γ ρ ο ν ό μ ω ν κ α ι Τ ο π ο γ ρ ά φ ω ν Μ η χ α ν ι κ ώ ν Α Π Θ
Σ τ ρ α τ η γ ι κ ό Σχέ δ ι ο Τ μ ή μ α τ ο ς Α γ ρ ο ν ό μ ω ν κ α ι Τ ο π ο γ ρ ά φ ω ν Μ η χ α ν ι κ ώ ν Α Π Θ ( Π ρ ο σ χ έ δ ι ο 2 4.11.2015) Κύρια αποστολή του Τμήματος Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΘΕΣΗΣ ΜΕΛΟΥΣ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ
ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΘΕΣΗΣ ΜΕΛΟΥΣ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2018-19 Το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου προκηρύσσει θέσεις Συνεργαζόμενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού (ΣΕΠ) για Ακαδημαϊκό
Διαβάστε περισσότεραΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΘΕΜΑ: «Β' Αναθέσεις Μαθημάτων στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Μία χρόνια πάθηση του Εκπαιδευτικού μας Συστήματος»
Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας Κοδριγκτώνος 33, 5ος όροφος ΤΚ 10434, Αθήνα http://www.epe.org.gr e-mail: info@epe.org.gr ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΘΕΜΑ: «Β' Αναθέσεις Μαθημάτων στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Μία χρόνια πάθηση
Διαβάστε περισσότεραΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ Γλυκερία Σιούτη, καθηγήτρια Νομικής και μέλος του Συμβουλίου του ΕΚΠΑ
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ Γλυκερία Σιούτη, καθηγήτρια Νομικής και μέλος του Συμβουλίου του ΕΚΠΑ 1. Οι αρμοδιότητες του Συμβουλίου προβλέπονται στο Ν. 4009/2011 όπως εκάστοτε ισχύει, στον Οργανισμό και στον
Διαβάστε περισσότεραΤυπικές προϋποθέσεις απόκτησης μεταπτυχιακού τίτλου εξειδίκευσης
Εκπονώ διπλωματική ερευνητική εργασία στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση: αυτό είναι εκπαιδευτική έρευνα; κι αν ναι, τι έρευνα είναι; Αντώνης Λιοναράκης 7-8 Ιουνίου 2008 Τυπικές προϋποθέσεις απόκτησης μεταπτυχιακού
Διαβάστε περισσότεραΠολιτική Ποιότητας Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Πατρών
Πολιτική Ποιότητας Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Πατρών Το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών (ΤΟΕ) του Πανεπιστημίου Πατρών σε συνεργασία με την Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας (ΜΟΔΙΠ) και τις αρμόδιες
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης. Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Θεσμικό Πλαίσιο Διαμόρφωσης του Προπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών [α] Προεργασία προετοιμασία Προσχεδίου
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΣ: ΘΕΜΑ: ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΛΜΕ Π.Π.Σ. ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ (αναθεωρημένη)
ΠΡΟΣ: Α.Π. :20 ΑΘΗΝΑ 12/02/2016 τον Πρόεδρο της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων Καθηγητή κ. Κ. Γαβρόγλου ΘΕΜΑ: ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΛΜΕ Π.Π.Σ. ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ
Διαβάστε περισσότεραΆρθρο 39: Θέματα πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
Άρθρο 39: Θέματα πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 1. α) Το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 11 του ν. 3848/2010 (Α 71) αντικαθίσταται ως εξής: «1. Ως σχολικοί σύμβουλοι επιλέγονται εκπαιδευτικοί
Διαβάστε περισσότερα334 Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης Δυτ. Μακεδονίας (Φλώρινα)
334 Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης Δυτ. Μακεδονίας (Φλώρινα) Ιστορικό Σημείωμα γαι την Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας Η Παιδαγωγική Ακαδημία Φλώρινας ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 1941, δηλ. κατά την διάρκεια
Διαβάστε περισσότεραΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Παπαφλέσσα και Υψηλάντη, 262 22 ΠΑΤΡΑ ΣΕΠ ΕΑΠ ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΥΡΟΓΙΩΡΓΟΣ Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Τμήμα Φιλοσοφίας- Παιδαγωγικής- Ψυχολογίας Τομέας Παιδαγωγικής Πανεπιστημιούπολη
Διαβάστε περισσότεραΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ημερομηνία: 30-7-2015 Αριθμ. πρωτ.: Δ/1933 ΕΤΗΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (ΕΠΠΑΙΚ) ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ. Τμήμα Μαθηματικών & Εφαρμοσμένων Μαθηματικών. Σχολή Θετικών και Τεχνολογικών Επιστημών. οδηγός σπουδών
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τμήμα Μαθηματικών & Εφαρμοσμένων Μαθηματικών Σχολή Θετικών και Τεχνολογικών Επιστημών οδηγός σπουδών Ιστορικά Στοιχεία Ίδρυση του Τμήματος: Το Τμήμα δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2013
Διαβάστε περισσότεραΗ ρ ώ ω ν Π ο λ υ τ ε χ ν ε ί ο υ 9, Π ο λ υ τ ε χ ν ε ι ο ύ π ο λ η Ζ ω γ ρ ά φ ο υ, Ζ ω γ ρ ά φ ο υ
Ζωγράφου, 11-7-2011 Αρ. Πρωτ. 250 Προς :κα. A. Διαμαντοπούλου, Υπουργό Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Κοιν.: κα. Φ. Γεννηματά, Αναπληρωτή Υπουργό Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων,
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΚΗΡΥΞΗ. Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πολιτική, γλώσσα και διαπολιτισμική επικοινωνία»
ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ-ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πολιτική, γλώσσα και διαπολιτισμική επικοινωνία»
Διαβάστε περισσότεραΆρθρο 4. Προϋποθέσεις αναγνώρισης τίτλων
Άρθρο 4 Προϋποθέσεις αναγνώρισης τίτλων Οι τίτλοι σπουδών των αναγνωρισμένων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της αλλοδαπής αναγνωρίζονται από τον Οργανισμό ως «ισότιμοι» ή ως «ισότιμοι και αντίστοιχοι». 1. Η «ισοτιμία»
Διαβάστε περισσότερα«ΗΜΕΡΕΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ»
Διημερίδα Επαγγελματικού Προσανατολισμού Δ.Δ.Ε. Α Αθήνας, ΚΕ.ΣΥ.Π. Γαλατσίου, Δήμος Γαλατσίου «ΗΜΕΡΕΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ» Πολιτιστικό Κέντρο «ΚΑΜΙΝΙ» Δήμου Γαλατσίου 6 Απριλίου 2017 Εισηγήτρια: Επικ. Καθηγ.
Διαβάστε περισσότεραΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010 ΚΕΙΜΕΝΟ Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη
Διαβάστε περισσότεραΑξιολόγηση του Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Μεντόρων - Νεοεισερχομένων
Αξιολόγηση του Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Μεντόρων - Νεοεισερχομένων. Ταυτότητα της Έρευνας Το Πρόγραμμα της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Μεντόρων και Νεοεισερχομένων Εκπαιδευτικών προσφέρεται κάθε
Διαβάστε περισσότεραΚΥΠΡΟΣ - ΞΕΚΙΝΑ ΠΤΩΧΟΤΕΡΗ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΦΕΤΟΣ. Συντάχθηκε απο τον/την el.pi. Δευτέρα, 05 Σεπτέμβριος :57 - Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ
Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ Λιγότεροι εκπαιδευτικοί και μαθητές στις σχολικές μονάδες Την ελπίδα ότι το Yπουργείο Παιδείας θα ζητήσει ο κρατικός προϋπολογισμός για το 2012 να καλύψει όλους τους εκπαιδευτικούς που τελείωσαν
Διαβάστε περισσότερα1. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΙ ΠΟΡΟΙ
α) Απάντηση στην Έκθεση της Επιτροπής Εξωτερικής Αξιολόγησης της νέας κατεύθυνσης του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών ΜΒΑ (Διοίκησης Επιχειρήσεων) με Εξειδίκευση τη Δημόσια Διοίκηση και Πολιτική Εξ
Διαβάστε περισσότεραΆρθρο 1 Γενικές Διατάξεις
ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΩΝ ΔΙΑΤΡΙΒΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ Άρθρο 1 Γενικές Διατάξεις Στο Τμήμα Aρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Κρήτης είναι δυνατή η εκπόνηση
Διαβάστε περισσότεραΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ (ΦΕΚ Α
ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 3027 (ΦΕΚ Α 152/28-6-2002) Ρύθμιση θεμάτων οργανισμού Σχολικών Κτιρίων, ανώτατης εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις Άρθρο 4 Ίδρυση Ανώτατης Σχολής Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης
Διαβάστε περισσότεραΕΔΡΑ: ΑΜΑΡΟΥΣΙΟ (ΣΤΑΘΜΟΣ «ΕΙΡΗΝΗ» ΗΣΑΠ) Μαρούσι ΤΑΧ.Δ/ΝΣΗ: ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ Τ.Κ Αριθμ. Πρωτ.: Δ/281
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΔΡΑ: ΑΜΑΡΟΥΣΙΟ (ΣΤΑΘΜΟΣ «ΕΙΡΗΝΗ» ΗΣΑΠ) Μαρούσι 27.02.2018 ΤΑΧ.Δ/ΝΣΗ: ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ Τ.Κ. 141 21 Αριθμ. Πρωτ.:
Διαβάστε περισσότεραΕπιχειρησιακό Πρόγραμμα: «Εκπαίδευση και Δια βίου Μάθηση» Εκτενής Σύνοψη. Αθήνα
Επιχειρησιακό Πρόγραμμα: «Εκπαίδευση και Δια βίου Μάθηση» Εκτενής Σύνοψη Αθήνα Απρίλιος 2008 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια βίου Μάθηση» Στις επόμενες σελίδες γίνεται μια πρώτη προσπάθεια
Διαβάστε περισσότεραΑξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα Σχέδια Εκθέσεων
Διαβάστε περισσότεραΠΕΚΑΠ-Συνάντηση με ΓΓ ΥπΠΕΘ
ΠΕΚΑΠ-Συνάντηση με ΓΓ ΥπΠΕΘ Την Παρασκευή 4 Μαΐου 2018, πραγματοποιήθηκε συνάντηση της Π.Ε.ΚΑ.Π. με τον Γ.Γ. του ΥΠ.ΠΕ.Θ., κ. Γεώργιο Αγγελόπουλο. Οι εκπρόσωποι του Δ.Σ. παρέδωσαν Υπόμνημα θέσεων και προτάσεων
Διαβάστε περισσότεραΤουριστικές Μονάδες».
1 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή... 3 2. Διαπιστεύσεις: Πιστοποίηση Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. Πιστοποίηση DQS DIN EN ISO 9001:2008... 4 3. Κατηγορίες Υποψηφίων που Γίνονται Δεκτοί στο Πρόγραμμα - Τρόπος Eνταξης... 5 4. Το ΧΟΡΗΓΟΥΜΕΝΟ
Διαβάστε περισσότεραΔιαμορφωτική Αξιολόγηση των Δεικτών Επιτυχίας και Επάρκειας στη Δημοτική και Μέση Εκπαίδευση (Ιούλιος 2017)
Διαμορφωτική Αξιολόγηση των Δεικτών Επιτυχίας και Επάρκειας στη Δημοτική και Μέση Εκπαίδευση (Ιούλιος 2017) 1. Ταυτότητα της έρευνας Η παρούσα αξιολόγηση αποτελεί συνέχεια προηγούμενης αξιολόγησης, που
Διαβάστε περισσότεραΑπευθύνεται. - Σε διορισμένους Καθηγητές και Δασκάλους για την ενίσχυση των προσόντων και της αξιολόγησης τους. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Το Galileo Galilei δίνει την ευκαιρία σε πτυχιούχους Ελληνικών Πανεπιστημίων τετραετούς ή πενταετούς φοίτησης να αποκτήσουν Μεταπτυχιακό Τίτλο Σπουδών στη Διεύθυνση και Διοίκηση Εκπαιδευτηρίου αναγνωρισμένο
Διαβάστε περισσότεραH εμπειρία της Εξωτερικής Αξιολόγησης Τμημάτων άλλων ΑΕΙ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΡΕΥΝΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΜΟΝΑΔΑ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ (ΜΟΔΙΠ) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ H εμπειρία της Εξωτερικής Αξιολόγησης Τμημάτων άλλων ΑΕΙ (από το συνέδριο
Διαβάστε περισσότεραΗ κοινωνική και πολιτική οργάνωση στην Αρχαία Ελλάδα
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (Θεωρητική Κατεύθυνση) Η κοινωνική και πολιτική οργάνωση στην Αρχαία
Διαβάστε περισσότεραΠανεπιστημίου Ιωαννίνων
Τμήμα Μουσικών Σπουδών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Νέο Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Πρόσβαση Σύμφωνα με την ΥΑ Φ.253/23170/Α5 (ΦΕΚ 504 Β/20.2.19), η πρόσβαση στο Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του Τμήματος
Διαβάστε περισσότεραΑρ. Φακ.: /3 Αρ. Τηλ.: Αρ. Φαξ: Αυγούστου 2009
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Αρ. Φακ.: 7.1.10.2/3 Αρ. Τηλ.:22800632 Αρ. Φαξ:22428268 E-mail:circularsec@schools.ac.cy 27 Αυγούστου
Διαβάστε περισσότεραΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ A ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ A ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΘΗΝΑ 1999 Σύνταξη του παρόντος: Γεώργιος Κιούσης, Σχολικός Σύµβουλος
Διαβάστε περισσότεραΗ ρ ώ ω ν Π ο λ υ τ ε χ ν ε ί ο υ 9, Π ο λ υ τ ε χ ν ε ι ο ύ π ο λ η Ζ ω γ ρ ά φ ο υ, Ζ ω γ ρ ά φ ο υ
Ζωγράφου 9-7-2011 Θέμα: Απόφαση ΔΕ για το προσχέδιο νόμου για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Η ΔΕ της ΠΟΣΕΕΔΙΠ ΑΕΙ μετά από συζήτηση για το προσχέδιο νόμου για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση που δημοσιοποίησε
Διαβάστε περισσότεραΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Το Όραμα του Πανεπιστημίου Πειραιώς είναι: να είναι ένα Ίδρυμα διεθνούς κύρους στο σύγχρονο Ακαδημαϊκό Χάρτη και να αναγνωρίζεται για: την αριστεία στην εκπαίδευση και
Διαβάστε περισσότεραΠρόγραμμα ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Σύμφωνα με τον Ν. 4547/2018 ΤΗΣ Σ.ΘΕ.Τ.Ε. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ
ΠΡΑΚΤΙΚΑ 398 ης /29-11-2018 ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣ ΤΗΣ ΣΥΓΚΛΗΤΟΥ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΘΕΜΑΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ Θέμα: 12 ο Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας της Σχολής Θετικών και Τεχνολογικών
Διαβάστε περισσότεραΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΤΥΧΙΟΥ
Α/Α Αίτησης: ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΤΥΧΙΟΥ Οι αιτήσεις για απόκτηση δεύτερου πτυχίου πρέπει να υποβληθούν στην Υπηρεσία Σπουδών και Φοιτητικής
Διαβάστε περισσότεραΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS
ΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS 299516 ΥΠΟΕΡΓΟ: «ΜΟΔΙΠ του ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» και α/α «01» ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «Εκπαίδευση και Δια
Διαβάστε περισσότεραΟι δράσεις που υλοποιούνται στα πλαίσια της εκπαιδευτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής
Η ίδρυση Ινστιτούτου Δια Βίου Εκπαίδευσης στο ΤΕΙ Κρήτης Η αναγκαιότητα για Δια Βίου Μάθηση Η Δια Βίου Μάθηση είναι μια συνεχής διαδικασία απόκτησης, ανανέωσης, συμπλήρωσης και εξειδίκευσης των γνώσεων
Διαβάστε περισσότερα