ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ

Transcript

1 ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ Primary Health Care Τόμος 19, Τεύχος 4, Οκτώβριος Δεκέμβριος 2007 ΚΩΔ πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Primary Health Care Τριμηνιαία Έκδοση της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Τόμος 19, Τεύχος 4, Οκτώβριος Δεκέμβριος 2007, Volume 19, Number 4, October December 2007 Της Σύνταξης 152 Μ.Π. Μερκούρης: Μονάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας στις πόλεις: Πολλές υποσχέσεις που αθετήθηκαν, ένα Σύστημα που δεν ολοκληρώθηκε 154 Ε. Θηραίος, Ν. Παπανικολάου: Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και Τοπική Αυτοδιοίκηση: Τι δημοσιεύεται σε αυτό το τεύχος Άρθρα Γνώμης 158 Α. Παπαμίχος, Γ. Οικονομόπουλος, Ε. Θηραίος, Ν. Παπανικολάου: Προς ένα καινοτόμο μοντέλο διαχείρισης της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας: Εταιρική σχέση Πολιτείας, Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ιδιωτικού Τομέα. 164 Γ. Πατούλης: Τοπικά Κέντρα Πρόληψης στους Δήμους: Μια νέα πρόκληση για τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης 170 Κ. Σουλιώτης: Η παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας από την Τοπική Αυτοδιοίκηση: Πολυτέλεια ή αναγκαιότητα; 178 Β. Τσιάντου, Α. Μαρκάκη, Α. Δόλγερας, Χ. Λιονής, Γ. Κυριόπουλος: Ανοικτά Δίκτυα Προστασίας της Υγείας: Μια πρόταση για τη θέση της αυτοδιοίκησης στην εθνική υγειονομική πολιτική 187 T. Φιλαλήθης: Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και η Τοπική Αυτοδιοίηση: Ένα σχόλιο για τις προοπτικές διασύνδεσής τους Γράμμα στον Εκδότη 190 Σ. Παπασπυρόπουλος, Σ. Μαμούρη: Οι Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες σε θέματα υγείας ανά τον κόσμο Νέα 192 WONCA Europe 2007 Conference (1720 Oκτωβρίου 2007, ΠαρίσιΓαλλία) th Conference on Osteoporosis (2528 Noεμβρίου 2007, ΕδιμβούργοΣκωτία) 194 Πρόγραμμα μετεκπαιδευτικών μαθημάτων ειδικευομένων Γενικής Ιατρικής, Γ.Π.Ν.Θ. Ιπποκράτειο Προσεχή Συνέδρια στην Ελλάδα 196 Προσεχή Διεθνή Συνέδρια ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ ΚΕΜΠ.ΑΘ. Αριθμός Άδειας 451/91 Παπαδιαμαντοπούλου 4, ΑΘΗΝΑ ISSN Cited in Index Copernicus Recognised by the Greek Ministry of Health and Welfare

2 πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Primary Health Care ISSN ΕΚΔΟΤΗΣ: ΜποδοσάκηςΠρόδρομος Μερκούρης Μ. Χουρμούζη 28 Κ. Τούμπα Θεσσαλονίκη Τηλ. (2310) ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής Πρόεδρος ΜποδοσάκηςΠρόδρομος Μερκούρης Αντιπρόεδρος Α Δημήτριος Έλληνας Αντιπρόεδρος Β Στέλλα Αργυριάδου Γενικός ΓραμματέαςΤαμίας Αθανάσιος Συμεωνίδης Ειδικός Γραμματέας Ανάργυρος Μαριόλης Μέλη Αντώνης Μπατίκας Νικόλαος Παπανικολάου Βίκη Γκαρμίρη Κυριάκος Κιντζογλανάκης Executive Board of the Greek Association of General Practitioners President BodosakisProdromos Merkouris VicePresident A Dimitrios Ellinas VicePresident B Stella Argiriadou General Secretary Treasurer Athanasios Symeonidis Special Secretary Antonis Batikas Members Anargiros Mariolis Nikolaos Papanikolaou Viky Garmiri Kyriakos Κintzoglanakis Γραμματεία Σύνταξης: Αναστασία Ρωμανίδου Τηλ.: (2810) , (28310) tasrom@yahoo.co.uk Εκτύπωση: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑ Μ. Αυγέρη 12, Αγ. Παρασκευή Τηλ.: , Fax: techn@hol.gr Διευθυντής Σύνταξης Χρήστος Λιονής, Aναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης Τ.Θ. 2208, Ηράκλειο Τηλ. (2810) , Fax. (2810) lionis@galinos.med.uoc.gr Αναπληρωτές Δ/ντές Σύνταξης Νίκος Αντωνάκης (Ηράκλειο) Ελευθέριος Θηραίος (Αθήνα) Επίκουροι Δ/ντές Σύνταξης Παύλος Θεοδωράκης (Ιωάννινα) Κορνηλία Μακρή (Ηράκλειο) Ανάργυρoς Μαριόλης (Αθήνα) Μέλη Συντακτικής Επιτροπής Θωμάς Αγγελόπουλος (Θάσος) Άλκης Αλεβίζος (Αθήνα) Ελένη Γεωργακίλα (Αθήνα) Νίκη Γλύστρα (Ζαγκλιβέρι) Αικατερίνη Κάβουρα (Ην. Βασίλειο) Δ. Κουναλάκης (Ένωση Γενικής Ιατρικής) Ρένα Οικονομίδου (Διαβατά) Νίκος Παπανικολάου (Καρπενήσι) Βαγγέλης Πετροβίτσος (Θεσσαλονίκη) Νίκος Ρουσάκης (Λιτόχωρο) Κική Στεφανίδου (Σκύδρα) Γιώργος Τζανίδης (Πάρος) Ειρήνη Χατζοπούλου (Θεσσαλονίκη) Αναστασία Χριστοφέλη (Αλίαρτος) Γραμματεία Σύνταξης Βίκη Γκαρμίρη (Θεσσαλονίκη) Ιωάννης Λέντζας (Αθήνα) Ζωή Τσιμτσίου (Θεσσαλονίκη) Ανταποκριτές Σύνταξης Έλενα Ευαγγελάκη (Κύπρος) Θεοδώρα Ζαχαριάδου (Κύπρος) Llukan Rrumbullaku (Αλβανία) Συμβουλευτική Επιτροπή Π. Βάρδας, Καθηγητής Καρδιολογίας Παν/μίου Κρήτης Μ. Γείτονα, Επίκ. Καθηγήτρια Διοίκησης Υπηρ. Υγείας Παν/μίου Θεσσαλίας Ε. Γελαστοπούλου, Επίκ. Καθηγήτρια Υγιεινής Παν/μίου Πατρών Δ. Γλάρος, Ομότιμος Καθηγητής Ιατρικής Φυσικής Παν/μίου Ιωαννίνων Α. Καφάτος, Ομότιμος Καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής & Διατροφής Παν/μίου Κρήτης Ι. Κυριόπουλος, Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας Εθνικής Σχ. Δημόσιας Υγείας Θ. Κωνσταντινίδης, Επίκ. Καθηγητής Υγιεινής, Πανεπιστήμιο Θράκης Β. Μαυρέας, Καθηγητής Ψυχιατρικής Παν/μίου Ιωαννίνων M. Σγάντζος, Λέκτορας Ανατομίας Παν/μίου Θεσσαλίας K. Σιαμόπουλος, Καθηγητής Νεφρολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων Ν. Σιαφάκας, Καθηγητής Πνευμονολογίας Παν/μίου Κρήτης K. Σουλιώτης, Διδάκτωρ Οικονομικών και Πολιτικής Υγείας Λ. Σπάρος, Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Παν/μίου Αθηνών T. Φιλαλήθης, Αναπλ. Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης Γ. Χριστοδούλου, Καθηγητής Ψυχιατρικής Παν/μίου Αθηνών EditorinChief Christos Lionis, Αssociate Professor Faculty of Medicine, University of Crete P.O. Box 2208, Heraklio Tel.: , Fax: lionis@galinos.med.uoc.gr Associate Editors Nick Antonakis (Heraklio) Εleftherios Thireos (Athens) Assistant Editors Pavlos Theodorakis (Ioannina) Kornilia Makri (Heraklio) Anargiros Mariolis (Athens) Members of Editorial Board Thomas Aggelopoulos (Thessaloniki) Alkis Alevizos (Athens) Eleni Georgakila (Athens) Niki Glistra (Zagliveri) Ekaterini Kavoura (UK) D. Kounalakis (Union of Greek General Practice) Rena Ikonomidou (Diavata) Nikos Papanikolau (Karpenisi) Vaggelis Petrovitsos (Thessaloniki) Nikos Rousakis (Litochoro) Kiki Stefanidou (Skidra) Giorgos Tzanidis (Paros) Irini Chatzopoulou (Thessaloniki) Anastasia Christofeli (Aliartos) Journals Managers Elena Euaggelaki (Cyprus) Ioannis Lentzas (Athens) Zoi Tsimtsiou (Thessaloniki) Corresponding Editors Elena Evaggelaki (Cyprus) Theodora Zaxariadou (Cyprus) Llukan Rrumbullaku (Αlbania) Advisory Board P. Vardas, Professor of Cardiology, University of Crete M. Geitona, Assistant Professor, University of Thessalia E. Gelastopoulou, Assistant Professor of Hygiene, University of Patras D. Glaros, Εmeritus Professor of Medical Physics, University of Ioannina A. Kafatos, Εmeritus Professor of Health Promotion and Nutrition, University of Crete Τh. Konstantinides, Assistant Professor of Hygiene, University of Thrace J. Kyriopoulos, Professor of Health Economics, National School of Public Health V. Mavreas, Professor of Psychiatry, University of Ioannina M. Sgantzos, Lecturer of Anatomy in University of Thessalia K. Siamopoulos, Professor of Nephrology, University of Ioannina N. Siafakas, Professor of Lung and Thorax, University of Crete K. Souliotis, PhD, Health Policy and Economics L. Sparos, Εmeritus Professor of Social Medicine, University of Athens A. Philalithis, Associate Professor of Social Medicine, University of Crete G. Christodoulou, Professor of Psychiatry, University of Athens

3 ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÔÁÉÑÅÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ 20 o ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΘΑ ΧΟΡΗΓΗΘΟΥΝ ΜΟΡΙΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (c.m.e. CREDITS) ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ GRECOTEL OLYMPIA RIVIERA RESORT KAΣΤΡΟ KYΛΛΗΝΗΣ ΗΛΕΙΑΣ, 30 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 4 ΜΑΪΟΥ 2008 Γραμματεία: "ΕΨΙΛΟΝ" Αθηνα: Παπαδιαμαντοπούλου 4, Τηλ.: , Fax: , info@epsiloncongress.gr, web site: ΘεσΣΑΛΟΝικη: Ν. Κουντουριώτη 21, 54625, Τηλ. Kέντρο: , , Fax: , elegeia@otenet.gr, web site:

4 πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Primary Health Care Τριμηνιαία Έκδοση της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Τόμος 19, Τεύχος 4, Οκτώβριος Δεκέμβριος 2007, Volume 19, Number 4, October December 2007 Της Σύνταξης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μ.Π. Μερκούρης: Μονάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας στις πόλεις: Πολλές υποσχέσεις που αθετήθηκαν, ένα Σύστημα που δεν ολοκληρώθηκε Ε. Θηραίος, Ν. Παπανικολάου: Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και Τοπική Αυτοδιοίκηση: Τι δημοσιεύεται σε αυτό το τεύχος Άρθρα Γνώμης Α. Παπαμίχος, Γ. Οικονομόπουλος, Ε. Θηραίος, Ν. Παπανικολάου: Προς ένα καινοτόμο μοντέλο διαχείρισης της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας: Εταιρική σχέση Πολιτείας, Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ιδιωτικού Τομέα Γ. Πατούλης: Τοπικά Κέντρα Πρόληψης στους Δήμους: Μια νέα πρόκληση για τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Κ. Σουλιώτης: Η παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας από την Τοπική Αυτοδιοίκηση: Πολυτέλεια ή αναγκαιότητα; Β. Τσιάντου, Α. Μαρκάκη, Α. Δόλγερας, Χ. Λιονής, Γ. Κυριόπουλος: Ανοικτά Δίκτυα Προστασίας της Υγείας: Μια πρόταση για τη θέση της αυτοδιοίκησης στην εθνική υγειονομική πολιτική Τ. Φιλαλήθης: Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και η Τοπική Αυτοδιοίηση: Ένα σχόλιο για τις προοπτικές διασύνδεσής τους Γράμμα στον Εκδότη Σ. Παπασπυρόπουλος, Σ. Μαμούρη: Οι Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες σε θέματα υγείας ανά τον κόσμο Νέα WONCA Europe 2007 Conference (1720 Oκτωβρίου 2007, ΠαρίσιΓαλλία) th Conference on Osteoporosis (2528 Noεμβρίου 2007, ΕδιμβούργοΣκωτία) Πρόγραμμα μετεκπαιδευτικών μαθημάτων ειδικευομένων Γενικής Ιατρικής, Γ.Π.Ν.Θ. Ιπποκράτειο Προσεχή Συνέδρια στην Ελλάδα Προσεχή Διεθνή Συνέδρια Editorials CONTENTS Μ.P. Μerkouris: Primary care units in the cities: Many violable promises, an unintegrated System Ε. Thireos, N. Papanikolaou: Primary Health Care and Local Authorities: What is published in this issue Opinion Papers A. Papamichos, G. Oikonomopoulos, E. Thireos, N. Papanikolaou: Towards an innovative framework of Primary Health Care Administration: Corporative relation between Government, Local Authority and the Private Sector G. Patoulis: Local Prevention Centers in the Municipalities: A new challenge for the Local Authorities Κ. Souliotis: Provision of primary health care services by Local Authorities: A luxury or a necessity? V. Tsiantou, A. Markaki, A. Dolgeras, C. Lionis, J. Kyriopoulos: Open Health Maintenance Networks: A proposal about local government s contribution in national health policy A. Philalithis: Primary Health Care and Local Authorities: A comment on the prospects from their integration Letter to the Editor S. Papaspiropoulos, S. Μamouri: NonProfit Associations for health issues in the world News WONCA Europe 2007 Conference (October, 1720, 2007, ParisFrance) th Conference on Osteoporosis (November, 2528, 2007, ΕdinburghScotland) Educational Programme in General Practice, General Hospital of University of Thessaloniki Upcoming Conferences in Greece Upcoming International Conferences...196

5 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Της Σύνταξης Primary Heatlh Care, Volume 19, Number 4, , 2007 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Τόμος 19, Τεύχος 4, , 2007 τησ συνταξησ editorial Μονάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας στις πόλεις: Πολλές υποσχέσεις που αθετήθηκαν, ένα Σύστημα που δεν ολοκληρώθηκε Όπως είναι γνωστό και πανθομολογούμενο, τα πολυδιαφημισμένα επί 20 χρόνια και πλέον Κέντρα Υγείας Αστικού Τύπου δεν υλοποιήθηκαν ποτέ και δεν διαφαίνεται στο άμεσο μέλλον ότι θα εμφανισθούν και θα λειτουργήσουν, με αποτέλεσμα αφ ενός μεν το Ελληνικό σύστημα υγείας να μένει ανολοκλήρωτο και στρεβλό και αφ ετέρου οι Ελληνες των αστικών κέντρων, που αποτελούν και τη μεγάλη πλειοψηφία, να μένουν ουσιαστικά και τυπικά ακάλυπτοι, χωρίς υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ). Οι κατά καιρούς κυβερνητικές θεωρίες περί παροχής υπηρεσιών ΠΦΥ από τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων θα προκαλούσαν θυμηδία ως παγκόσμια πρωτοτυπία, αν δεν δημιουργούσαν επιπρόσθετα σοβαρά προβλήματα στη δευτεροβάθμια περίθαλψη λόγω υπερβολικής όπως ήταν αναμενόμενο ζήτησης υπηρεσιών, με τα γνωστά αποτελέσματα: ατέλειωτες ουρές, ράντσα κλπ. αλλά και κατασπατάλησης των πόρων της, παρουσιάζοντας επιπρόσθετα απαράδεκτους δείκτες αποτελεσματικότητας και ικανοποίησης. Από την άλλη πλευρά, τα ιατρεία των ασφαλιστικών ταμείων, με κυριώτερο εκπρόσωπό τους το ΙΚΑ, έμειναν εγκλωβισμένα στον παλιό τους σχεδιασμό και τη λογική του πολυϊατρείου «σοβιετικού τύπου», το οποίο έχει εγκαταλειφθεί από καιρό, γιατί η παρωχημένη του λειτουργία είναι πια αναποτελεσματική, πολυέξοδη και δεν συμβιβάζεται με τις αρχές της ΠΦΥ, όπως καθιερώθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και εφαρμόσθηκαν από τα προηγμένα κράτη του Ευρωπαϊκού βορρά αλλά και αλλού (Καναδάς, Αυστραλία κ.λπ.). Το γεγονός αποδεικνύεται μεταξύ των άλλων και από το ότι, παρά τη μεγάλη ανάπτυξη και τα χρησιμοποιούμενα από το ΙΚΑ κονδύλια, η ικανοποίηση των ασφαλισμένων του, ήταν και μένει εξαιρετικά χαμηλή. Η σημασία της ΠΦΥ και της Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής στη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας και τη μείωση των ανισοτήτων σε θέματα υγείας είναι παγκόσμια γνωστή και είναι γεγονός ότι, παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έγιναν στο παρελθόν από την Πολιτεία για την ανάπτυξη αποτελεσματικών υπηρεσιών, αυτές εντοπίσθηκαν μόνο στις αγροτικές περιοχές και έμειναν πίσω στον τομέα των οργανωτικών και διοικητικών αλλαγών που θα ευνοούσαν ένα σύστημα αποτελεσματικό και ολοκληρωμένο 1,2. Η κατάσταση υγείας του ελληνικού πληθυσμού και συγκεκριμένα του πληθυσμού στην ευρύτερη περιοχή των Αθηνών μοιάζει να επιδεινώνεται, όπως πρόσφατη μελέτη του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) έχει δείξει, με τους κατοίκους των Αθηνών να έχουν σε υψηλό βαθμό παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο και να υποχρησιμοποιούν δοκιμασίες που έχουν τεκμηριωθεί ως αποτελεσματικές για την έγκαιρη διάγνωση χρόνιων νοσημάτων (αδημοσίευτα δεδομένα, κ. Συμεωνίδου, κ. Υφαντόπουλος και κ. Λιονής). Την ίδια εικόνα περιγράφουν και άλλες μελέτες στο λεκανοπέδιο 3. Θεωρώ ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, που πρωτοστατεί στον τομέα της ΠΦΥ σ όλα σχεδόν τα προηγμένα κράτη που προαναφέραμε, πρέπει πια να πάρει πρωτοβουλίες και στη χώρα μας. Το έδαφος υπάρχει σε νομικό πλαίσιο και, με την ευελιξία που μπορεί να επιδείξει, σε αντιδιαστολή με τις αρτηριοσκληρωτικές και αφόρητα γραφειοκρατικές διαδικασίες του Υπουργείου Υγείας και του Δημοσίου Τομέα γενικά, η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι δυνατό να αναλάβει την προ 152

6 Της Σύνταξης Τόμος 19, Τεύχος 4, 2007 σπάθεια ανάπτυξης Δικτύου Μονάδων ΠΦΥ, που θα καλύψουν σφαιρικά τις ανάγκες του αστικού πληθυσμού με υψηλούς δείκτες ικανοποίησης, όχι απλά με ισορροπίες κόστους αποτελέσματος, αλλά δημιουργώντας κερδοφόρες και συνεχώς εξελισσόμενες επιχειρήσεις στην υπηρεσία των δημοτών. Η Αθήνα είναι σαφές και επόμενο ότι θα πρέπει να δώσει το έναυσμα και το πρότυπο στην προσπάθεια αυτή. Οι λόγοι είναι γνωστοί και προφανείς. Οχι μόνο είναι ο μεγαλύτερος και πιο διάσημος Δήμος της Ελλάδος, αλλά έχει ήδη δώσει δείγματα στον τομέα της ΠΦΥ, γεγονός που αποδεικνύει τόσο την εδώ ωρίμανση του θέματος, όσο και τη σχετική έκθεση και αποδοχή των δημοτών της. Εδώ και τρία χρόνια λειτουργεί στην Αθήνα το πρώτο Κέντρο Υγείας Aστικού Tύπου στη χώρα μας στο Δήμο Βύρωνα (ΚΥΒ), οι δραστηριότητες του οποίου περιλαμβάνουν: διαχείριση χρόνιων νοσημάτων, παροχή άμεσης περίθαλψης σε επείγοντα περιστατικά, διαχείριση μείζονων παραγόντων κινδύνου, παροχή φροντίδας στον ασθενή ως ολότητα και όχι σαν σύμπτωμα, παροχή υπηρεσιών προληπτικής ιατρικής και προαγωγής υγείας, κατ οίκον νοσηλεία και φροντίδα, εμβολιασμούς παιδικής ηλικίας και ευπαθών ομάδων, διεξαγωγή προσυμπτωματικού ελέγχου, ενημέρωση σε θέματα οικογενειακού προγραμματισμού, αγωγή υγείας σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και τέλος, σχεδιασμό και εφαρμογή επιδημιολογικών ερευνών στον πληθυσμό ευθύνης, με σκοπό την εκτίμηση των αναγκών υγείας και την παρέμβαση σε συνεργασία με άλλους φορείς. Κατά τη διάρκεια τής έως τώρα 3ετούς λειτουργίας του, το ΚΥΒ εξυπηρετεί κατά μέσο όρο περίπου άτομα/μήνα, ενώ το ποσοστό παραπομπών σε Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια νοσοκομεία δεν ξεπέρασε το 2,5%, δεδομένα που πιστοποιούν την αποτελεσματικότητα του. Πέρα από την αδιαμφισβήτητη αποτελεσματικότητα, η αποκλειστική εμπειρία των πρώτων τριών χρόνων λειτουργίας η οποία αντικατοπτρίζεται και στις διάφορες κλινικές μελέτες του ΚΥΒ, αποτελεί ένα σημαντικό βοήθημα στο εγχείρημα της ανάπτυξης δικτύου μονάδων ΠΦΥ στην Αθήνα. Η πρώτη μελέτη, που εκπονήθηκε στο ΚΥΒ, αφορούσε στον επιπολασμό των συνηθέστερων παθήσεων στην αστική περιοχή των Αθηνών σε πληθυσμό/στόχο χρηστών υπηρεσιών ΠΦΥ και τεκμηρίωσε τις ανάγκες των κατοίκων για παροχή κατευθυνόμενων (patientoriented) υπηρεσιών υγείας 4. Ταυτόχρονα, μέσα από την οργανωμένη προσπάθεια του ΚΥΒ να εκπαιδεύσει τους ασθενείς υψηλού κινδύνου για τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, έγινε επί πλέον αξιολόγηση της εκπαιδευτικής παρέμβασης, η οποία και τεκμηρίωσε την ικανότητα του Κέντρου στην προαγωγή και αγωγή υγείας 5. Η δράση και η αποκτηθείσα εμπειρία του ΚΥΒ έχει επεκταθεί και σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες, με στόχο την προστασία, την παρέμβαση, καθώς και την περαιτέρω μελέτη των αναγκών τους. Ενδεικτικά αναφέρεται η παρέμβαση στους υπαλλήλους του τμήματος καθαριότητας του Δήμου Βύρωνα για ηπατίτιδες HAV, HBV, HCV 6, καθώς και η διερεύνηση της νεανικής παχυσαρκίας σε συνδυασμό με τα συμπεριφορικά διατροφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά σε έφηβους μαθητές σχολείων του Δήμου 7. Στη συνέχεια, η εδώ λειτουργία τέτοιων δομών υγείας μπορεί και πρέπει να αποτελέσει πρότυπο και να επεκταθεί/ εφαρμοσθεί σε όλα τα αστικά κέντρα της χώρας. Η εμπειρία που θα αποκτηθεί, οι αρχές που θα καθιερωθούν, αλλά και οι άνθρωποι που θα πρωτοστατήσουν στη δημιουργία και τη λειτουργία των μονάδων της Αθήνας, θα αποτελέσουν πολύτιμα εργαλεία μεταλαμπάδευσης στις μονάδες άλλων πόλεων. Με βάση τα παραπάνω, θα καταστεί εφικτή η σταδιακή μετατόπιση της συνολικής ευθύνης και εποπτείας, αναφορικά με τα Κέντρα Υγείας, από την Κεντρική Εξουσία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με αποτέλεσμα να πάψει η παντελής έλλειψη σχεδιασμού και υπεύθυνης διοίκησής τους, που παρατηρείται εδώ και 20 χρόνια, απότοκη της παράδοσης της ευθύνης αυτής στη Δευτεροβάθμια Περίθαλψη κατά παγκόσμια Ελληνική πρωτοτυπία. Αν και αρκετά ενωρίς έγιναν εδώ αναφορές στο ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην ΠΦΥ και τη σημαντική εμπειρία που αποκτήθηκε από την εμπλοκή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ιδιαίτερα στις Σκανδιναβικές χώρες, στην Ελλάδα δεν προωθήθηκε ένα θεσμικό πλαίσιο υποστηρικτικό τέτοιων αλλαγών 8,9. Οι οιεσδήποτε αναφορές νόμων υγείας στη σχέση ΠΦΥ και Τοπικής Αυτοδιοίκησης ήταν αποσπασματικές και δεν επέτρεπαν την ολοκλήρωση ενός συστήματος ΠΦΥ στο τοπικό επίπεδο που θα διασύνδεε σ ένα λειτουργικό και οργανωτικό πλαίσιο τις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης με αυτές της φροντίδας, της αποκατάστασης και της ψυχικής υγείας 2. Είναι λοιπόν πια επιτακτική ανάγκη, να αναλυθεί η κατάσταση υγείας και η εκτίμηση των αναγκών σε υπηρεσιών ΠΦΥ του πληθυσμού της 153

7 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Της Σύνταξης Αθήνας, να εκτιμηθεί η κατάσταση υφισταμένων υποδομών και ανθρώπινου δυναμικού καθώς και των αναγκών τους, να σχεδιασθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα υπηρεσιών ΠΦΥ με προϋπόθεση την παρακολούθηση της πρώτης εφαρμογής του και την αξιολόγηση διαδικασιών και εκβάσεων. Με αυτόν τον τρόπο θα καταστεί δυνατή η διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης και ρεαλιστικής πρότασης για εφαρμογή στην Τοπική Αυτοδιοίκηση σε επίπεδο επικράτειας. ΜποδοσάκηςΠρόδρομος Ρ. Μερκούρης Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής Επίτιμος Πρόεδρος Ελληνικής Ένωσης Γενικής Ιατρικής Βιβλιογραφία 1. Μερκούρης Μ.Π Σχόλια επί της εκθέσεως των εμπειρογνωμόνων για τις Ελληνικές Υπηρεσίες Υγείας. Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, 6: , Souliotis K, Lionis C. Creating an integrated health care system in Greece: a primary care perspective. J Med Systems, 28:643:652, Pitsavos, D. Panagiotakos, C. Chrysohoou, C. Stefanadis. Epidemiology of cardiovascular risk factors in Greece: aims, design and baseline characteristics of the ATTICA study. BMC Public Health, 3:32, Mariolis A, Merkouris B, Lionis C. Introducing general practice in urban Greece: focus on morbidity profile. Eur J Gen Pract, 10:1056, Mariolis A, Alevizos A, Mihas C, Gizlis V, Papathanasiou M. Cardiovascular disease: management of high risk patients in the Health Centre of Vyronas. Hellenic J Cardiol, 47:1901, Mariolis Α, Mihas C, Magaziotou I, Alevizos A, Gizlis V, Papathanasiou M, Lentzas I, Konstantinou E, Elefsiniotis I. Seroepidemiological study of viral hepatitis among workers of the Cleaning Department of the Municipality of Vyronas: Preliminary results of a single centre study. Public Health, 120:10889, Μίχας Κ, Τούντας Ι, Αλεβίζος Α, Γκιζλής Β, Κωσταντίνου Ε, Παναγιωτάκος ΔΒ, Παπαθανασίου Μ, Δασκαλάκης Π, Μαραγιάννης Κ, Αργυριάδου Στ, Κιντζογλανάκης Κ, Σπέντζος Χ, Λέντζας Ι, Μπουρνουσούζης Ε, Μαριόλης Α. Επιδημιολογικά στοιχεία της παχυσαρκίας σε εφήβους αστικής περιοχής. Αποτελέσματα από τη μελέτη VYRONAS. Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, 18:149157, Λιονής X. Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και Τοπική Αυτοδιοίκηση: ΑπόψειςΠροτάσεις μετά την ψήφιση του Ν. 1622/86. Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, 1:2431, Μωραΐτης Ε, ΚουρήΖαραφωνίτη Τ, Μερκούρης Μ.Π. Κέντρα Υγείας: O νέος θεσμός για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, 1:523, Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και Τοπική Αυτοδιοίκηση: Τι δημοσιεύεται σε αυτό τεύχος Οι υπηρεσίες υγείας και η φροντίδα υγείας υπάρχουν για να καλύπτουν τις ανάγκες υγείας κάθε κοινωνίας. Οι κοινωνίες όμως αλλάζουν και μαζί τους αλλάζουν οι ανάγκες υγείας και οι προσδοκίες του πληθυσμού για φροντίδα και περίθαλψη. Μια από τις σημαντικότερες πρόσφατες αλλαγές στο χώρο της υγείας διεθνώς υπήρξε το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ) και την πρόληψη. Οι κοινωνίες άρχισαν να συνειδητοποιούν τα όρια της σύγχρονης θεραπευτικής/νοσοκομειακής ιατρικής απέναντι στα μείζονα προβλήματα υγείας της εποχής μας, όπως είναι ο καρκίνος, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τα ατυχήματα, οι ψυχικές διαταραχές, τα χρόνια εκφυλιστικά νοσήματα, κ.α. Ταυτόχρονα, οι κρατικοί προϋπολογισμοί όλο και περισσότερο δυσκολεύονται, ή και αδυνατούν, να ανταποκριθούν στις διογκούμενες δαπάνες για την υγεία, που στη συντριπτική τους πλειοψηφία καλύπτουν ανάγκες του θεραπευτικού/νοσοκομειακού τομέα. Αυτά τα δύο παράλληλα φαινόμενα (των αυξανόμενων δαπανών και της φθίνουσας αποτελεσματικότητας), που συνιστούν την πολυσυζητημένη κρίση της σύγχρονης ιατρικής, έχουν 154

8 Της Σύνταξης Τόμος 19, Τεύχος 4, 2007 οδηγήσει στην αναζήτηση νέων πολιτικών υγείας και στην αναβάθμιση άλλων, σε μια προσπάθεια να απαντηθούν αποτελεσματικά και να αντιμετωπιστούν οικονομικά τα σύγχρονα προβλήματα υγείας. Βασικές συνιστώσες σήμερα αυτών των σύγχρονων προβλημάτων υγείας των κρατώνμελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) είναι κυρίως η τάση γήρανσης του πληθυσμού των κρατών μελών και οι συνέπειές της, οι αυξημένες ανισότητες από την είσοδο των νέων κρατών μελών και η συστηματική υστέρηση σε τομείς ανταγωνιστικότητας. Επιπρόσθετα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ήδη από τη Σύνοδό του στο Γκέτεμποργκ (2001), υπογράμμιζε ότι οι τρεις βασικές προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα εθνικά συστήματα υγείας για τα επόμενα χρόνια είναι: η διασφάλιση της πρόσβασης όλων των πολιτών στο υγειονομικό σύστημα ανεξαρτήτως εισοδήματος ή κοινωνικοοικονομικής κατάστασης γενικότερα το υψηλό ποιοτικό επίπεδο στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και η οικονομική βιωσιμότητα των υγειονομικών συστημάτων. Είναι αλήθεια, ότι τη δεκαετία του 1970, επικράτησε ο όρος «αγωγή υγείας» για να περιγράψει την προσπάθεια για μετάδοση γνώσεων, αλλαγή στάσεων και υιοθέτηση από τα άτομα υγιεινής συμπεριφοράς ώστε να είναι σε θέση να βελτιώσουν την υγεία τους. Όμως, δεν είναι αποκλειστικά το άτομο υπεύθυνο για την υγεία του και τον τρόπο ζωής του, ενώ η υγεία, όπως διαφαίνεται και από τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως τους βιολογικούς (ηλικία, φύλο, κληρονομικότητα), τους παράγοντες του πιο άμεσου περιβάλλοντος (συνθήκες διαμονής, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας) και τους παράγοντες που αφορούν στις στάσεις και τις συμπεριφορές των ανθρώπων καθώς και τους ευρύτερους περιβαλλοντικούς και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες (μόλυνση του περιβάλλοντος, φτώχεια, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο). Επίσης, καθώς ο ΠΟΥ ορίζει ότι η υγεία είναι η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλά η απουσία της αρρώστιας ή της αναπηρίας, αναδύθηκαν νέες διαστάσεις στον ορισμό της υγείας, όπως ποιότητα ζωής ή θετική υγεία. Έτσι, η Πρόληψη και η Προαγωγή της Υγείας αποτελεί πια τον στόχο, ο οποίος θα επιτευχθεί μέσα από τις δραστηριότητες που αποσκοπούν στη μείωση ή την εξαφάνιση βλαπτικών παραγόντων για την υγεία (Δημόσια Υγεία) και στην ενθάρρυνση υγιεινών τρόπων ζωής (Αγωγή Υγείας). Για την επίτευξη αυτού του στόχου απαιτούνται συντονισμένες δράσεις, επιστημονικά σχεδιασμένες, καθώς και συνεργασία πολλών ατόμων, επαγγελματιών και μη, από πολλούς και διαφορετικούς τομείς της κοινωνίας και ποικίλους εργασιακούς χώρους, μέσα στο πλαίσιο της κοινότητας. Για την εφαρμογή στην πράξη συστηματικών υπηρεσιών πρόληψης της νόσου και προαγωγής της υγείας στην κοινότητα θα πρέπει, αφενός να δημιουργηθεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης και αποτελεσματικής επικοινωνίας με τον λειτουργό υγείας ώστε να πεισθεί το άτομο να εμπλακεί σ ένα πρόγραμμα προληπτικής παρακολούθησης της υγείας του και αφετέρου να εφαρμοσθεί ένα πρακτικό μοντέλο συστηματικής ανίχνευσης των παραγόντων κινδύνου και των προβλημάτων υγείας του. Η προσέγγιση θα πρέπει να ακολουθήσει συγκεκριμένα στάδια: Την εκτίμησηποσοτικοποίηση του κινδύνου Την εκτίμηση της συνολικής συμπεριφοράς ή πρακτικής που συμβάλλει στη διαμόρφωση του κινδύνου Την εκτίμηση της διάθεσης αλλαγής Τον σχεδιασμό αλλαγών στη συμπεριφορά για μείωση του κινδύνου. Ενώ, η στρατηγική διαχείρισης του κινδύνου περιλαμβάνει: Περιοδική εξέταση υγείας με μεσοδιαστήματα που είναι προσαρμοσμένα ανάλογα με την ομάδα ηλικίας, το φύλο και τον ατομικό ή οικογενειακό κίνδυνο Εστιασμένο προσυμπτωματικό έλεγχο που έχει σχεδιαστεί για την ανίχνευση παραγόντων κινδύνου Επιλογή των διαγνωστικών εργαστηριακών δοκιμασιών που είναι αξιόπιστες και έγκυρες και θεωρούνται ότι προσφέρουν μεγαλύτερο όφελος σε ομάδες ατόμων, με αποδεκτό κόστος Ενεργό συμμετοχή του ατόμου και της κοινότητας. Η διασφάλιση της υγείας και η προαγωγή της αποτελεί σημαντικότατο κεφάλαιο για το σύνολο των Ευρωπαίων πολιτών και κεντρική προτεραιότητα στη διαμόρφωση πολιτικών δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τη Λευκή Βίβλο που υποβλήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αφορά στη στρατηγική προσέγγιση για την ανάπτυ 155

9 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Της Σύνταξης ξη της πολιτικής υγείας και πιο συγκεκριμένα στο άρθρο 152 της Συνθήκης, ορίζεται ότι: «Η δράση της Ε.Ε. αποβλέπει στη βελτίωση της δημόσιας υγείας, στην πρόληψη των ασθενειών του ανθρώπου σε όλες τις μορφές τους και στην αποτροπή των πηγών κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία». Είναι σημαντικό να τονιστεί, πως το Κοινοτικό Πρόγραμμα Δράσης για το , αποτελεί «ένα μέτρο ενθάρρυνσης της προστασίας και της βελτίωσης της υγείας του ανθρώπου», έχοντας ως δεδομένο τη πρόθεση για σταθερή προσήλωση στην ενημέρωση, στην πρόληψη και στην προαγωγή της δημόσιας υγείας. Ενώ, αξιοσημείωτο είναι, ότι έχει προβλεφθεί η χρηματοδότησή του προγράμματος, η κατανομή του προϋπολογιζόμενου ποσού γίνεται ανά έτος αφού προηγουμένως έχουν καθοριστεί οι προτεραιότητες, η διαδικασία της συγχρηματοδότησης δράσεων από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα είναι δυνατό να υλοποιηθεί σε ποσοστό 4060% αφού προηγηθεί η απαραίτητη αξιολόγηση και επιλογή των κατάλληλων δράσεων, με αποδέκτες της κοινοτικής χρηματοδότησης τα πανεπιστήμια ή και άλλα ερευνητικά ιδρύματα, νοσοκομεία ή λοιπές δομές υγείας, καθώς επίσης και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις ή μη κυβερνητικοί φορείς και εξειδικευμένα δίκτυα που μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων του προγράμματος. Μέσα στο πλαίσιο αυτό και με αφορμή το πολύ ενδιαφέρον 3 ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Διαδημοτικού Δικτύου Υγείας Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης με θέμα: «Η Πρόληψη της Υγείας μέσω των Δήμων» που διοργανώθηκε στο Μαρούσι στις 2122 Απριλίου 2007 και τον γόνιμο προβληματισμό που αναπτύχθηκε, η Διεύθυνση του Περιοδικού με τη σύμφωνη γνώμη του Προέδρου και του Δ.Σ. της ΕΛΕΓΕΙΑ, αποφάσισε να αφιερώσει το παρόν τεύχος στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Σκοπός ήταν να διερευνηθούν οι δυνατότητες που υπάρχουν σήμερα για την παροχή υπηρεσιών ΠΦΥ και την εφαρμογή συστηματικών προγραμμάτων πρόληψης και προαγωγής της υγείας από την Τοπική Αυτοδιοίκηση προς όφελος της κοινότητας. Στο Άρθρο Σύνταξης ο Πρόεδρος της ΕΛΕ ΓΕΙΑ κ. Μ.Π. Μερκούρης, διατυπώνει την άποψη ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, που πρωτοστατεί στον τομέα της ΠΦΥ σ όλα τα προηγμένα κράτη, πρέπει να πάρει πρωτοβουλίες και στη χώρα μας. Το έδαφος υπάρχει σε νομικό πλαίσιο και με την ευελιξία που μπορεί να επιδείξει, η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι δυνατόν να αναλάβει την προσπάθεια ανάπτυξης Δικτύου Μονάδων ΠΦΥ, που θα καλύψουν σφαιρικά τις ανάγκες του αστικού πληθυσμού με υψηλούς δείκτες ικανοποίησης, όχι απλά με ισορροπίες κόστουςαποτελέσματος, αλλά δημιουργώντας κερδοφόρες και συνεχώς εξελισσόμενες επιχειρήσεις στην υπηρεσία των δημοτών. Η εμπειρία από το Ηνωμένο Βασίλειο στην ανάπτυξη τέτοιων επιχειρήσεων σε τοπικό επίπεδο με τη μορφή του Lift (Local Improvement Finance Trust) παρουσιάζεται στο άρθρο των Α. Παπαμίχου και συν. Πρόκειται για ένα σύγχρονο μοντέλο Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα, με άμεση εμπλοκή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που έρχεται να δώσει μια πρότασηαπάντηση στα προβλήματα της περιορισμένης διαθεσιμότητας των πόρων, της μικρής λειτουργικής διασύνδεσης και της ανάγκης αναβάθμισης των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας σε τοπικό επίπεδο, αλλά και του καθορισμού των προτεραιοτήτων για την παροχή υπηρεσιών ΠΦΥ στην κοινότητα. Οι συγγραφείς αναγνωρίζουν το γεγονός ότι η εφαρμογή ενός τέτοιου μοντέλου στην Ελλάδα παρουσιάζει αντικειμενικές δυσκολίες και απαιτεί κατάλληλες τροποποιήσεις για τα δεδομένα της χώρας μας, ωστόσο, μπορεί ίσως να συζητηθεί η διαμόρφωση ενός πλαισίου ανάπτυξης παρόμοιων μοντέλων που να εξασφαλίζουν μέσω συμβάσεων με τα ασφαλιστικά ταμεία τη παροχή κυρίως εξειδικευμένων υπηρεσιών στον τοπικό πληθυσμό. Βέβαια, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) στην Ελλάδα έχουν να επιδείξει πλούσιο έργο παροχής κοινωνικής πολιτικής, αλλά και πρωτοβουλίες, αποσπασματικές είναι αλήθεια, παροχής υπηρεσιών πρόληψης και προαγωγής της υγείας στα όρια κάθε δήμου με τη λειτουργία των δημοτικών ιατρείων, που όμως δεν υποστηρίζονται από το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο, ούτε από δομές τέτοιες που να μπορούν να συνεισφέρουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό στη διαδικασία της πρόληψης. Στο άρθρο του κ. Γ. Πατούλη γίνεται αναφορά στις δραστηριότητες του Διαδημοτικού Δικτύου Υγείας των ΟΤΑ, που είναι μια προσπάθεια παροχής οργανωμένης και συστηματικής παροχής υπηρεσιών πρόληψης διαμέσου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και διατυπώνεται η πρόταση δημιουργίας Τοπικών Κέντρων Πρόληψης, τα οποία θα αποτελούν τη φυσική εξέλιξη των δημοτικών πολυϊατρείων. Η παροχή άμεσης πρωτοβάθμιας φροντίδας και υπηρεσιών πρόληψης και προαγωγής της υγείας σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, αλλά και η λειτουργία τους σαν κέντρα πληροφόρησης και 156

10 Της Σύνταξης Τόμος 19, Τεύχος 4, 2007 προσανατολισμού του πολίτη στις υπηρεσίες υγείας, περιγράφει τον πολύπλευρο ρόλο που μπορούν να παίξουν στην κάλυψη μεγάλου εύρους αναγκών του τοπικού πληθυσμού. Η επιχειρηματολογία υπέρ της ενίσχυσης του τοπικού στοιχείου στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής δεν είναι νέα τόσο στην Ευρωπαϊκή όσο και στην Ελληνική επιστημονική και πολιτική συζήτηση. Ταυτόχρονα, προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης του τοπικού χαρακτήρα της άσκησης κοινωνικής πολιτικής οδηγούν αφενός οι χρηματοδοτικές πιέσεις που ασκούνται στο σύστημα οι οποίες επιβάλλουν την αποτελεσματικότερη δυνατή χρήση των πόρων και αφετέρου η ανάγκη για καλύτερη ανταποκρισιμότητα των μέτρων στις ιδιαίτερες ανάγκες των τοπικών πληθυσμών. Στο άρθρο του κ. Κ. Σουλιώτη παρατίθενται τεκμήρια και επιχειρήματα που καταδεικνύουν τον (δυνητικό) κομβικό ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης στον υγειονομικό τομέα με έμφαση στην ΠΦΥ, προς την κατεύθυνση του συντονισμού του συστήματος και της λειτουργικής διασύνδεσης των δομών και των υπηρεσιών. Τα προβλήματα πρόσβασης και χρήσης των κατάλληλων υπηρεσιών υγείας, εξακολουθούν να παραμένουν στη χώρα μας, όπως επίσης και στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες. Στην Ελλάδα, η χωρίς περιορισμούς, ελεύθερη πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες υγείας των ασφαλιστικών φορέων και του Ε τεχνολογικά προηγμένων υπηρεσιών, για την αντιμετώπιση προβλημάτων μικρού κινδύνου για την υγεία. Η εμπλοκή των γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού στην πρόληψη και την προαγωγή της υγείας δεν είναι επαρκής και εξαντλείται σε υψηλές τεχνικές περίθαλψης. Στο άρθρο του Γ. Κυριόπουλου και συν. γίνεται αναφορά στα Ανοικτά Δίκτυα Προστασίας της Υγείας που αποτελούν, λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία από τη λειτουργία τους στη Βρετανία και τον Καναδά, ένα εγχείρημα ελέγχου της ζήτησης για μικρό κίνδυνο στα τμήματα επειγόντων περιστατικών και ταυτόχρονα μια απάντηση στο έλλειμμα πληροφόρησης για τους μείζονες παράγοντες κινδύνου και την ορθή χρήση υπηρεσιών υγείας. Η λειτουργία δομών με τη μορφή του walkin centres έχει ως συνέπεια τη μείωση των επισκέψεων στα εξωτερικά ιατρεία και τα τμήματα επειγόντων περιστατικών, ενώ η ικανοποίηση των ασθενών είναι πολύ υψηλή. Ταυτόχρονα, επιχειρείται στο άρθρο αυτό η διερεύνηση της συμβολής της νομαρχιακής και τοπικής αυτοδιοίκησης στην υγεία και στην κοινωνική φροντίδα και η απόκτηση εμπειρίας και δεξιοτήτων, ώστε μεσοπρόθεσμα η αυτοδιοίκηση να έχει ενεργή συμμετοχή στη διαχείριση των υπηρεσιών ΠΦΥ. Δομές φροντίδας υγείας ανεπτυγμένες στην κοινότητα, ευέλικτες, μικρές σε μέγεθος, με προσιτή και φθηνή τεχνολογία, που θα διαχειρίζονται ελάσσονα και καθημερινά προβλήματα με το συντονισμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, φαίνεται να αποτελούν κατά τους συγγραφείς του άρθρου κατάλληλες, εναλλακτικές λύσεις σ ένα «συμφορημένο» και μη αποδοτικό σύστημα ΠΦΥ στη χώρα μας. Αν μοιάζει να υπάρχουν αρκετά πλεονεκτήματα στη σύνδεση της ΠΦΥ με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, προκειμένου να γίνει αυτή και αποτελεσματική, θα πρέπει να πληρούνται απαραίτητα ορισμένες προϋποθέσεις. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει στο άρθρο του ο κ. Τ. Φιλαλήθης, οι Δήμοι θα πρέπει να έχουν την απαιτούμενη διοικητική διαχειριστική επάρκεια για να ανταποκριθούν σ αυτό το έργο, θα πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές λειτουργίας, ιατρικά πρωτόκολλα, κατευθυντήριες οδηγίες και πιστοποίηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς και εξασφαλισμένη χρηματοδότηση, με σαφείς και διαφανείς κανόνες, τόσο από το Υπουργείο Υγείας όσο και από τα Ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο μπορούν να συνδράμουν και μη κερδοσκοπικές εταιρείες και οργανισμοί, οι οποίοι στοχεύουν στην καλυτέρευση της ποιότητας ζωής των συνανθρώπων τους στον τομέα της υγείας, δίνοντας προτεραιότητα στην πρόληψη, σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, όπως αυτή παρουσιάζεται στο γράμμα προς τον εκδότη των Σ. Παπασπυρόπουλου και Σ. Μαμούρη. Ελευθέριος Θηραίος Γενικός Ιατρός Αναπληρωτής Δ/ντής Σύνταξης Βιβλιογραφικές αναφορές Νίκος Παπανικολάου Γενικός Ιατρός Μέλος Δ.Σ. ΕΛΕΓΕΙΑ Μέλος Συντακτικής Επιτροπής 1. Braveman PA, Tarimo E. Screening in Primary Health Care. WHO, Geneva, The Danish Government Programme on Public Health and Health Promotion The Danish Ministry of Health, Copenhagen (English edition), Τούντας Γ. Προαγωγή Υγείας. mpl.uoa.gr/pubaspis 157

11 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Α. Παπαμίχος και συν. Primary Heatlh Care, Volume 19, Number 4, , 2007 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Τόμος 19, Τεύχος 4, , 2007 ΑΡΘΡΟ ΓΝΩΜΗΣ OPINION PAPER Προς ένα καινοτόμο μοντέλο διαχείρισης της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας: Εταιρική σχέση Πολιτείας, Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ιδιωτικού Τομέα Α. Παπαμίχος 1, Γ. Οικονομόπουλος 2, Ε. Θηραίος 3, Ν. Παπανικολάου 4 Περίληψη Η Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας αναγνωρίζεται καθολικά ως σηµαντική παράµετρος που συµβάλει στη βελτίωση του επιπέδου υγείας και γενικότερα του βιοτικοκοινωνικού επιπέδου του πληθυσµού. Στην Ελλάδα, οι προσπάθειες βελτίωσης των παρεχόµενων υπηρεσιών πρωτοβάθµιας φροντίδας, παραµένουν σε απόσταση από τις πραγµατικές ανάγκες του πληθυσµού. Η αναζήτηση νέων µεθόδων προκειµένου για τη συνολική αναβάθµισή τους οδηγεί στην εξέταση βέλτιστων πρακτικών και λύσεων που εφαρµόζονται ήδη µε επιτυχία στο εξωτερικό, ελέγχοντας και κρίνοντας τη δυνατότητα εφαρµογής τους στην Ελλάδα. Το υγειονοµικό σύστηµα της Αγγλίας έχει µακρά παράδοση στην ανάπτυξη της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας και το πλέον σύγχρονο µοντέλο αποτελεί αυτό των Local Improvement Finance Trust ή αλλιώς Lift. Τα Lift αποτελούν ένα πολλά υποσχόµενο µοντέλο που αναπτύχθηκε προκειµένου να εγκαθιδρύσει τη βάση για παροχή σύγχρονης πρωτοβάθµιας φροντίδας, συνυπολογίζοντας τη σχέση µεταξύ γεωγραφικών ορίων και εύρους υπηρεσιών που είναι δυνατό να προσφερθούν στη συγκεκριµένη περιοχή. Μια σύµπραξη Lift µπορεί να αποτελέσει το όχηµα για ανάπτυξη και εξέλιξη των πρωτοβάθµιων κοινωνικών υπηρεσιών στο σύνολό τους. Παρέχει στους ασθενείς σύγχρονες, αναβαθµισµένες υπηρεσίες υγείας που χαρακτηρίζονται από υψηλή ποιότητα και ανταποκρίνονται σε εκφρασµένες ανάγκες. Το όραµα µιας σύµπραξης Lift είναι να εξασφαλίσει την παροχή πρωτοβάθµιας φροντίδας που θα αποτελεί το κέντρο στην προσπάθεια παροχής σύγχρονης φροντίδας υγείας, να διασφαλίζει την παροχή υπηρεσιών όσο το δυνατόν εγγύτερα σε αυτούς που τις χρειάζονται, δίνοντας ταυτόχρονα έµφαση στην επιστηµονική συνεργασία σε όλα τα επίπεδα. Μετατρέποντας το όραµα σε πραγµατικότητα, η επιρροή που ασκείται στη διαµόρφωση των παρεχόµενων υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο είναι άµεση και επιπλέον, η εµπλοκή των τοπικών παραγόντων καθίσταται ενεργητικότερη, µε αποτέλεσµα παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου µέσω άρτιων υποδοµών και εξοπλισµού και το σηµαντικότερο, στοχευµένες στις πραγµατικές ανάγκες του πληθυσµού. 1 Οικονομολόγος Υγείας, MSc, 2 Νοσηλευτής, MSc, 3 Γενικός Ιατρός, Συντονιστής Κλινικού Έργου Πολυκλινικής Ολυμπιακού Χωριού, 4 Διευθύνων Σύμβουλος Ανώνυμος Εταιρεία Μονάδων Υγείας (Α.Ε.Μ.Υ. Α.Ε.) Τα τελευταία χρόνια, σε διεθνές επίπεδο, δίνεται όλο και μεγαλύτερη βαρύτητα στο ρόλο της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ενώ την ίδια στιγμή αναζητούνται νέοι τρόποι για τη βέλτιστη παροχή της. Στο πλαίσιο της εναρμόνισης της πολιτικής του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΥΥΚΑ) με τους στόχους της Στρατηγικής της Λισσαβόνας στην Υγεία, αποτελεί κεντρική επιλογή η ανάπτυξή της μέσω και της δημιουργίας ενός πρόσφορου επιχειρηματικού κλίματος, με την ενεργοποίηση Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, γνωστού ως ΣΔΙΤ. Ως ΣΔΙΤ νοείται κάθε συνεργασία μεταξύ μιας δημόσιας αρχής, σε κεντρικό ή τοπικό επίπεδο και φορέων ή εταιρειών του ιδιωτικού τομέα για την ανάπτυξη έργων υποδομών ή παροχή υπηρεσιών. Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγεί Λέξεις κλειδιά (MeSH Hellas): πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, τοπική αυτοδιοίκηση, lift Υποβλήθηκε: Η εργασία παρουσιάστηκε υπό τη μορφή εισηγήσης στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Διαδημοτικού Δικτύου Υγείας Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (2122 Απριλίου 2007, Μαρούσι). Δημοσιεύεται με απόφαση της Συντακτικής Επιτροπής του Περιοδικού. Υπεύθυνος αλληλογραφίας: Αθανάσιος Παπαμίχος, Γενικός Δ/ντής Στρατηγικού Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Όμιλος Ιατρικού, Νίκης 26, Μαρούσι Εmail: apapamichos@gaholdings.gr 158

12 Α. Παπαμίχος και συν. Τόμος 19, Τεύχος 4, 2007 Towards an innovative framework of Primary Health Care Administration: Corporate relation between Government, Local Authority and the Private Sector A. Papamichos, G. Oikonomopoulos, Ε. Thireos, N. Papanikolaou Summary Primary health care is recognized worldwide as an important issue which contributes not only to the improvement of health status but also to the improvement of the social and living status of the population. In Greece, the efforts to improve the provided primary healthcare services differ from the requirements of the population. The quests of new implementing procedures are determine to the examination of better innovation solutions that are already in use in other countries, in order to observe the appropriateness to the Greek facts.. Taking as an example the English sanitary healthcare system which has a long lasting tradition in the development of Primary Healthcare Systems, we can consider the most contemporary model, the Local Improvement Finance Trust or in other words the socalled Lift. This promising model has been created to establish the foundation for offering a Contemporary healthcare System, taking into account the connection of the geographical position and the range of services that can be provided in the determined area. A Lift could be a vehicle for improving and developing primary and social services. This model can be able to offer to the patients modern integrated services, provided by high quality, and able to fulfill their special needs. The vision of the Lift collaboration is to assure the provision of the Primary Healthcare system which will be the main attempt for a modern Healthcare System, providing better and approved services to those who will need them, giving the accent on professional collaboration at all levels. Adapting this vision to a reality, the influence on the status of the primary healthcare within the local society is noticeable. Furthermore, the engagements of the local authorities are becoming more active, having as a result high quality healthcare systems, through complete infrastructures and equipment and targeted to the special needs of the population. Key words: primary health care, local authority, Lift ας (ΠΦΥ) στην Ελλάδα παρέχεται σήμερα από πληθώρα φορέων, με απουσία συντονισμού και λειτουργικής διασύνδεσης μεταξύ τους, με αποτέλεσμα την παροχή υπηρεσιών που δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες και στις σύγχρονες ανάγκες των πολιτών. Η παροχή ΠΦΥ στο πλαίσιο του Εθνικού Συστήματος Υγείας γίνεται μέσω των Κέντρων Υγείας και των Περιφερειακών Ιατρείων, που για την πλειονότητα του πληθυσμού της περιφέρειας αποτελούν τις μοναδικές διαθέσιμες υγειονομικές δομές. Δυστυχώς, οι δομές αυτές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν στην καλύτερη περίπτωση ως υποβαθμισμένες και βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στην ανάγκη για ολοκληρωμένες και ποιοτικές υπηρεσίες. Η εμπειρία από την παροχή υπηρεσιών στην περιφέρεια είναι αποκαρδιωτική και η εικόνα που σχηματίζει κανείς μόνο ως «τριτοκοσμική» χαρακτηρίζεται (παλιά κτήρια με ξεφτισμένους τοίχους, ενιαίο χώρο υποδοχής και εξέτασης, έλλειψη κεντρικής θέρμανσης, πολλές φορές χωρίς καν WC κοινού και χωρίς καμία διευκόλυνση για την πρόσβαση από άτομα μεγάλης ηλικίας ή με κινητικές δυσκολίες). Η τάση που διαμορφώνεται σε διεθνές επίπεδο φέρνει τις τοπικές αρχές στο προσκήνιο, αφού πλέον αναγνωρίζεται τόσο η δυνατότητα όσο και η βούληση από πλευράς τους να προσφέρουν στους κατοίκους των περιφερειών τους σύγχρονες και υψηλού επιπέδου υπηρεσίες φροντίδας. Με δεδομένη, ωστόσο, την περιορισμένη διαθεσιμότητα πόρων, αναζητούνται νέες οργανωτικές και διαχειριστικές λύσεις, όπως είναι οι ΣΔΙΤ. Ένα μοντέλο ΣΔΙΤ είναι αυτό του Lift, από τα αρχικά των λέξεων: Local Improvement Finance Trust. Το Lift είναι το πιο σύγχρονο μοντέλο που εφαρμόζεται αυτή τη στιγμή στο Ηνωμένο Βασίλειο και όπως φαίνεται από την ονομασία του, σε αυτό εμπλέκεται άμεσα η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Είναι γνωστό ότι η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στο Η.Β. έχει αναπτυχθεί σε σημαντικό βαθμό με ευρεία αποδοχή σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές ελλείψεις όσον αφορά στις υποδομές και μικρή λειτουργική διασύνδεση μεταξύ των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η ανάγκη για ανάπτυξη του μοντέλου ξεκίνησε από την επιθυμία πολλών γενικών γιατρών, που μέχρι εκείνη τη στιγμή λειτουργούσαν μεμονωμένα και με περιορισμένες δυνατότητες, να αναζητήσουν τους απαραίτητους πόρους που θα συμβάλουν στην αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η προσπάθεια να χρηματοδοτηθούν νέες, εκσυγχρονισμένες υποδομές, οδήγησε στη συνάσπισή τους σε ομάδες, ενώ στη συνέχεια η συνεργασία επεκτάθηκε με τη συνδρομή του Αγγλικού Συστήματος Υγείας (NHS), που αναζητούσε μέσο για τη γρήγορη εισροή κεφαλαίων από τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και των Τοπικών Αρχών, που από νωρίς κατάλαβαν ότι μπορεί να ωφεληθεί άμεσα ο τοπικός πληθυσμός 1. Το βασικό χαρακτηριστικό του Lift είναι η υλοποίηση της συνεργασίας Πολιτείας, Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ιδιωτικού τομέα με τη μορφή σύμπραξης. Ο συμμετοχικός φορέας που συστήνεται αναλαμβάνει στη συνέχεια τόσο την κατασκευή 159

13 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας των απαιτούμενων για τη λειτουργία της υπηρεσίας υποδομών όσο και τη διαχείριση τους. Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί πως στο Διοικητικό Συμβούλιο του νέου φορέα μετέχουν εκπρόσωποι και από τους τρεις μετέχοντες επιμέρους φορείς, κάτι που αποτελεί σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με τη μορφή των PFI (Private Finance Initiative), αφού στο διοικητικό συμβούλιο μιας οργανωτικής δομής του τύπου PFI, ο δημόσιος φορέας δεν έχει το δικαίωμα συμμετοχής. Η σύνθεση του συμβουλίου διασφαλίζει μια βασική επιδίωξη των συμπράξεων Lift και συγκεκριμένα, την κατοχύρωση της διαδικασίας διαλόγου και συναίνεσης προκειμένου να προσδιορίζονται οι τοπικές ανάγκες υγείας, σε συνδυασμό με τις ευρύτερες κοινωνικές ανάγκες και να καθορίζονται προτεραιότητες όσον αφορά στις υποδομές και τις υπηρεσίες που θα αναπτύσσονται και θα παρέχονται μέσω του φορέα. Η συμμετοχή της τοπικής αρχής στο συμβούλιο, αποτελεί ευκαιρία για καλύτερο έλεγχο της ροής των πόρων χρηματοδότησης προκειμένου για την ανάπτυξη αντίστοιχων προγραμμάτων. Η καταγραφή και η συνεχής επικαιροποίηση των αναγκών και των προγραμματιζόμενων ενεργειών που θα ακολουθήσουν από τον φορέα, αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξη ενός Στρατηγικού Σχεδίου Δράσης που διασφαλίζει ότι η σύμπραξη δεσμεύεται στην υλοποίηση των εκφρασμένων αναγκών του τοπικού πληθυσμού 2. Η δημιουργία του φορέα, εξασφαλίζει: ταχύτερη ανάπτυξη της συνεργασίας Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα για την παροχή των καλύτερων δυνατών υπηρεσιών στον πολίτη, ευελιξία στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, μέσω της χρήσης νέων, ευέλικτων προτύπων διοίκησης, αξιοποίηση πολλαπλών πηγών χρηματοδότησης, αξιοποίηση της τεχνογνωσίας του Ιδιωτικού Τομέα σε ότι αφορά την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών μέσω εξειδικευμένων συνεργατών, ενίσχυση της αποδοτικότητας των επενδύσεων, παροχή ποιοτικών υπηρεσιών. Το πρώτο στάδιο στη δημιουργία ενός Lift αποτελεί η συμφωνία των τοπικών, κοινωνικών φορέων για την αναγκαιότητα δημιουργίας του. Η αναγκαιότητα και η σταθερή στόχευση προς την κατεύθυνση της δημιουργίας σύμπραξης Lift κα Α. Παπαμίχος και συν. ταγράφεται σε κείμενο με την ονομασία Συμφωνία Στρατηγικής Συνεργασίας (Strategic Partnering Agreement SPA), αφού προηγουμένως έχει προηγηθεί η θέσπιση του Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας (Strategic Partnering Board SPB). Το Συμβούλιο Στρατηγικής Συνεργασίας καθίσταται υπεύθυνο για την ανάπτυξη και έγκριση του Αναπτυξιακού Σχεδίου Στρατηγικών Δράσεων (Strategic Services Development Plan SSDP), στο οποίο καθορίζονται σαφώς οι προτεραιότητες που τίθενται προκειμένου για την κάλυψη των τοπικών αναγκών, καθώς και το είδος και εύρος των υπηρεσιών και των υποδομών που θα συμπεριληφθούν στο Lift αναφοράς 3. Στο πρώτο στάδιο δεν υπάρχει δέσμευση ή συμφωνία για τη χρηματοδότηση του όλου έργου, κάτι το οποίο αποτελεί αντικείμενου του επόμενου σταδίου. Στο επόμενο στάδιο ανάπτυξης, προβλέπονται μια σειρά διαδοχικών βημάτων για τη λειτουργία του, που είναι: 1. Αναζήτηση επενδυτών. Το Lift επιφορτίζεται με την εύρεση των επενδυτών, τοπικών παραγόντων ή μη, που θα χρηματοδοτήσουν περαιτέρω το όλο εγχείρημα και θα εξασφαλίσουν τους απαραίτητους πόρους. Να σημειωθεί ότι η αναζήτηση και η τελική επιλογή πιθανών επενδυτών, αποτελεί αυστηρή διαδικασία που διέπεται από αρχές και κανονισμούς που θέτει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Η τελική επιλογή γίνεται μεταξύ των τριών επικρατέστερων επενδυτών, μετά από πρότασή τους πάνω στον τρόπο υλοποίησης του Αναπτυξιακού Σχεδίου Στρατηγικών Δράσεων και αναζήτηση της λύσης που ανταποκρίνεται καλύτερα στις εκφρασμένες ανάγκες. Η διαδικασία αυτή εξελίσσεται σε χρονικό διάστημα τριών μηνών. 2. Κατασκευή υποδομών. Το Lift καταφέρνει να δημιουργήσει κτιριακές υποδομές που είναι σχεδιασμένες ειδικά για το συγκεκριμένο σκοπό, σε επιλεγμένα σημεία της περιοχής και τέτοιες ώστε να είναι δυνατή η βέλτιστη λειτουργία και ανάπτυξη των υπηρεσιών. Παράλληλα, εξασφαλίζεται η εύκολη πρόσβαση του κοινού και η σύνδεση των υπηρεσιών μεταξύ τους, αφού στον ίδιο χώρο μπορούν να συστεγάζονται για παράδειγμα, ένα ιατρείο γενικής ιατρικής, ένα ακτινολογικό ιατρείο, ένα μικροβιολογικό εργαστήριο, ένα φαρμακείο κτλ. Στις υποδομές, φυσικά, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η δαπάνη προμήθειας ιατροτεχνολογικού 160

14 Α. Παπαμίχος και συν. Τόμος 19, Τεύχος 4, 2007 εξοπλισμού, ο οποίος βάσει των διατιθέμενων πόρων δύναται να είναι εξαιρετικά υψηλών προδιαγραφών. 3. Αφού έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή και ο εξοπλισμός των εγκαταστάσεων, αναζητούνται μέσω δημόσιας πρόσκλησης, π.χ. προκήρυξης, οι συνεργάτες στους οποίους θα ενοικιαστούν, με τη μέθοδο της χρονομίσθωσης (Leasing), οι νέες υποδομές. Η καινοτομία που προσφέρεται είναι το γεγονός ότι το Lift, ως ιδιοκτήτης πλέον των υποδομών, αναλαμβάνει την ευθύνη για την καλή λειτουργία των υποδομών, για τη συντήρηση, τη διαθεσιμότητα και τη βελτίωση του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού για το χρονικό διάστημα που περιγράφεται στη σχετική σύμβαση. 4. Τέλος, στις υποχρεώσεις του φορέα υλοποίησης υπόκειται η θέσπιση προτεραιοτήτων για την παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας μέσω των προγραμμάτων εκπαίδευσης, κοινοτικών παρεμβάσεων και πρόληψης. Για την επίτευξη του στόχου είναι απαραίτητη η συμβολή των Τοπικών Αρχών προκειμένου να αναπτυχθούν οι κατάλληλες κοινωνικές δομές με απώτερο σκοπό τη μείωση των ανισοτήτων, την αύξηση των ευκαιριών για βελτίωση της υγείας και γενικότερα του βιοτικού επιπέδου. Το αποκομιζόμενο όφελος που αναμένεται από την ανάπτυξη συμπράξεων της μορφής που περιγράφεται, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως καθολικό και πολυδιάστατο. Α. Τοπικός πληθυσμός Οι άμεσα ωφελούμενοι από την ανάπτυξη τέτοιων δομών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας είναι οι κάτοικοι της περιοχής. Ο τοπικός πληθυσμός κάνει άμεση χρήση των υπηρεσιών και ωφελείται λόγω: Της διαθεσιμότητας υψηλών προδιαγραφών υποδομών, εφοδιασμένων με αντίστοιχου επιπέδου ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, Της παροχής φροντίδας υγείας υψηλού επιπέδου, σε αρμονία με τις ανάγκες του και σύμφωνα με διεθνή πρότυπα, Της δυνατότητας που παρέχεται να παρακολουθούνται οι ανάγκες φροντίδας όλων των μελών της οικογένειας στον ίδιο χώρο, Της διευκόλυνσή του, δεδομένου ότι δε χρειάζεται η μετακίνηση του εκτός της περιοχής που διαμένει, υπάρχει σύνδεση με τα μαζικά μέσα μεταφοράς της περιοχής και έχει προβλεφθεί η δυνατότητα πρόσβασης στις υπηρεσίες και από άτομα με κινητικά προβλήματα. Β. Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Η λειτουργία των Lift εξασφαλίζει σημαντικό όφελος για την τοπική κοινωνία, γεγονός που από μόνο του αποτελεί ισχυρό κίνητρο για τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να εμπλακούν ενεργά στη διαδικασία δημιουργίας της σύμπραξης. Βασική επιδίωξη και στόχος των Ο.Τ.Α. είναι να απολαμβάνουν οι κάτοικοι των περιοχών ευθύνης τους ποιοτικές υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, αλλά και εξειδικευμένες υπηρεσίες πρόληψης και αποκατάστασης. Μέσω των συμπράξεων Lift οι Ο.Τ.Α. προσφέρουν τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες, έχοντας διερευνήσει τις πραγματικές ανάγκες του τοπικού πληθυσμού. Ταυτοχρόνως, η συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα μεταφέρει στους Ο.Τ.Α. την επιπρόσθετη αξία της διαθέσιμης τεχνογνωσίας που φέρει ο ιδιωτικός τομέας και αφορά: τη δυνατότητα ανάπτυξης ενός έργου, σύγχρονες πρακτικές management, αλλά και τη διερεύνηση δυνατών τρόπων αύξησης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Γ. Εταίροι παροχής ΠΦΥ Η μορφή της σύμπραξης Lift φέρει σημαντικό αριθμό πλεονεκτημάτων και για τους μεμονωμένους εταίρους που παρέχουν πρωτοβάθμια φροντίδα, ιδιώτες γενικούς γιατρούς και ομάδες γιατρών. Οι εγκαταστάσεις που αναπτύσσονται, αποτελούν, βεβαίως, ένα σημαντικά βελτιωμένο περιβάλλον εργασίας για τους επαγγελματίες υγείας, Υπάρχει πλέον η δυνατότητα της άμεσης συνεργασίας των επαγγελματιών υγείας μεταξύ τους, αλλά και με επαγγελματίες που ασχολούνται με τις υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας, Αποφεύγεται το ρίσκο αγοράς ιδιωτικών εγκαταστάσεων, Δημιουργείται ένα αίσθημα ασφάλειας σε ό,τι αφορά τη λειτουργική κατάσταση των εγκα 161

15 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας ταστάσεων, μιας και το Lift αναλαμβάνει τη συντήρηση και τα έργα βελτίωσής τους, για το συνολικό χρονικό διάστημα της σύμπραξης, Προσφέρεται μεγάλη ευελιξία στο χρονοδιάγραμμα και στον τρόπο μίσθωσης των εγκαταστάσεων, που δύναται να κυμαίνεται μεταξύ 5 και 20 ετών, που αποτελεί και το χρονικό όριο όπως καθορίζεται από τη σύμπραξη. Δ. Ιδιώτες επενδυτές Η ανάπτυξη των Lift λαμβάνει εξαρχής υπ όψιν το ενδιαφέρον για κάποιον επενδυτή, κυρίως τοπικό, να επενδύσει σε μια προσπάθεια με μακροχρόνιο ορίζοντα και με στόχο τη συνεχώς βελτιούμενη ποιότητα παροχής υπηρεσιών. Ο πιθανός επενδυτής συνυπολογίζει το κέρδος που αποκομίζεται λόγω χαρακτηριστικών όπως: Είσοδος σε μια αγορά που χαρακτηρίζεται μέχρι τώρα από διασπορά υπηρεσιών, Χαμηλό ρίσκο επένδυσης, αφού η ανάπτυξη ακολουθεί πάντα το Αναπτυξιακό Σχέδιο που εκφράζει καταγεγραμμένες ανάγκες της κοινότητας Μακροχρόνια και σταθερή ροή εσόδων, αφού οι χρήστες των υπηρεσιών είναι κάτοικοι της περιοχής με προσδιορισμένες εκ των προτέρων ανάγκες 4. Ο θεσμός των Lift ξεκίνησε στην Αγγλία το 2000 και μέχρι τώρα απαριθμούνται 49 συμπράξεις αυτού του τύπου, έχοντας εισέλθει πλέον στο 4 ο κύμα. Το πλέον σύγχρονο Lift είναι αυτό του Hounslow στην ευρύτερη περιοχή του δυτικού Λονδίνου που εισήλθε σε πλήρη λειτουργία τον Φεβρουάριο του Η περιοχή δημιουργίας του χαρακτηρίζεται από το μεγάλο αριθμό μεταναστών, κυρίως ασιατικής καταγωγής, καθώς και από την ύπαρξη έγχρωμων και άλλων εθνικών μειονοτήτων που αποτελούν το 37% του συνολικού πληθυσμού, ο οποίος υπολογίζεται περίπου στους κατοίκους. Η πληθυσμιακή κατανομή αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την ανάπτυξη κατάλληλων υποδομών προκειμένου να συνυπολογιστούν δεδομένα όπως ειδικές ανάγκες ενημέρωσης, δυσκολίες πρόσβασης ή δυσκολίες που προκύπτουν λόγω περιορισμών στην κατανόηση της γλώσσας και στην επικοινωνία.. Το κέντρο που δημιουργήθηκε στο Hounslow Α. Παπαμίχος και συν. είναι ένα από τα μεγαλύτερα του είδους αφού εκτείνεται σε έξι ορόφους συνολικής επιφάνειας 9000 m 2. Με τη λειτουργία του επέφερε σημαντικές αλλαγές στον υγειονομικό χάρτη της περιοχής, αφού κατάφερε να συγκεντρώσει υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας που βρίσκονταν διασκορπισμένες και να τις συστεγάσει σε σύγχρονες κτηριακές εγκαταστάσεις, σχεδιασμένες έτσι ώστε να είναι ευχάριστες για τους χρήστες, προσωπικό και ασθενείς, σύμφωνα με την ορθή διαχείριση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων και ακολουθώντας τις αρχές της εργονομίας και της υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε προκειμένου να συνταχθεί το Αναπτυξιακό Σχέδιο κατέδειξε συγκεκριμένες ανάγκες για την περιοχή, που απορρέουν από την πληθυσμιακή κατανομή και τη μέση οικονομική κατάσταση των πολιτών καθώς και από τη μελέτη επιδημιολογικών δεικτών της περιοχής και που οδήγησαν σε σημαντικά συμπεράσματα, επηρεάζοντας ουσιαστικά τις απαιτήσεις από τον καινούργιο φορέα του Lift. Σημαντικά θέματα υγείας για τους κατοίκους αποτελούσαν, σύμφωνα με την έρευνα, τα κάτωθι: καρκίνος στεφανιαία νόσος διαβήτης αγγειοπάθειες σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες ψυχική υγεία, χρήση ουσιών, στοματική υγιεινή και φροντίδα. Αξιολογώντας τα ευρήματα, οι διαθέσιμες υπηρεσίες αποφασίστηκε να προσφέρονται μέσω: Γενικών Ιατρών Νοσηλευτών Οδοντιάτρων Οφθαλμιάτρων και Τεχνολόγων Οπτικών Παιδιάτρων, Γυναικολόγων, Φυσικοθεραπευτών, Εργοθεραπευτών, Διαιτολόγων, Ψυχολόγων, Λογοθεραπευτών Οικογενειακού Προγραμματισμού και Συμβουλευτικής Εφήβων. Επιπρόσθετα, στις εγκαταστάσεις του στεγάζο 162

16 Α. Παπαμίχος και συν. Τόμος 19, Τεύχος 4, 2007 νται κοινωνικές υπηρεσίες, όπως για παράδειγμα η υπηρεσία κοινωνικών λειτουργών, αλλά και ιατρείο διακοπής καπνίσματος, φαρμακείο, γραφείο προαγωγής του αθλητισμού και του υγιεινού τρόπου ζωής καθώς και ένα γυμναστήριο που χρησιμοποιείται στην αποκατάσταση ασθενών. Παράλληλα ο φορέας κάθε χρόνο υλοποιεί προγράμματα πρόληψης για το σύνολο του τοπικού πληθυσμού, στα οποία περιλαμβάνονται εμβολιασμοί, ενημερώσεις, επισκέψεις σε τοπικά σχολεία και σε εργασιακούς χώρους της περιοχής 5. Όλα τα στοιχεία αλλά και οι ευνοϊκές κριτικές που έχει δεχθεί η σύμπραξη που υλοποιήθηκε στο Hounslow, αποδεικνύουν ότι έχει συντελέσει ουσιαστικά στη σημαντική ποσοτική και ποιοτική αναβάθμιση των υπηρεσιών που προσφέρονται στην περιοχή και ο τοπικός πληθυσμός έχει ευνοηθεί ιδιαίτερα από τη συνεχή διερεύνηση και αναζήτηση των εξειδικευμένων υπηρεσιών που θα καλύψουν με τον βέλτιστο τρόπο της ιδιαίτερες ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Ωστόσο, έχουν εκφραστεί διάφορες επιφυλάξεις για την ανάπτυξη του μοντέλου, όπως για παράδειγμα επιφυλάξεις που εκφράζονται μέσω συνδικάτων και σωματείων σαν το DHN (Democratic Health Network). Η άποψη του συνδικάτου εκφράζεται μέσω σκεπτικισμού για το αν αυτή η μορφή σύμπραξης έχει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί απρόσκοπτα προς όφελος των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών. Το σημαντικότερο θέμα διαβούλευσης αποτελεί η πιθανότητα σύγκρουσης μεταξύ των συμμετεχόντων στην κοινοπραξία. Το συνδικάτο αναδεικνύει το ζήτημα της σύγκρουσης συμφερόντων, αφού από τη μια επιδιώκεται το κέρδος και ταυτοχρόνως επιδιώκεται η ανταπόκριση στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί ότι ο προβληματισμός αυτός εδράζεται στην έλλειψη προηγούμενης εμπειρίας σε αυτού του είδους τις κοινοπραξίες και βέβαια, καταδεικνύει τη σπουδαιότητα τέτοιων δράσεων για τις τοπικές κοινωνίες και τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών στις περιοχές που αναπτύσσεται μια σύμπραξη Lift 6. Το μοντέλο που παρουσιάστηκε είναι γεγονός πως αποτελεί μια σύγχρονη και «φρέσκια» ματιά όσον αφορά στον τρόπο που μπορεί να παρέχεται η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και στο επίπεδο που πρέπει να φθάσει. Αποτελεί ένα εργαλείο για την παροχή ολοκληρωμένων και ποιοτικών υπηρεσιών υγείας και ταυτοχρόνως, αποτελεί το όχημα για τη συνολικότερη αναβάθμιση του βιοτικοκοινωνικού επιπέδου του τοπικού πληθυσμού. Βέβαια, η εφαρμογή ενός τέτοιου μοντέλου στην Ελλάδα παρουσιάζει αντικειμενικές δυσκολίες και απαιτεί τις κατάλληλες τροποποιήσεις για τα δεδομένα της χώρας. Ωστόσο οι κεντρικές υπηρεσίες μπορούν να θέσουν το νομικό πλαίσιο ανάπτυξης παρόμοιων μοντέλων και να εξασφαλίσουν μέσω συμβάσεων με τα ασφαλιστικά ταμεία τη διαθεσιμότητα τους στο ευρύ κοινό και επιπλέον, η ύπαρξη φορέων της πολιτείας και πολύ περισσότερο συλλογικών φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, μπορεί να εξασφαλίσει πως η ανάπτυξη μιας τέτοιας σύμπραξης θα έχει ως διαχρονικό στόχο την ικανοποίηση των εξειδικευμένων αναγκών του τοπικού πληθυσμού. Βιβλιογραφία 1. Appleby J. Public private partnerships and primary care. King s Fund/NHS Alliance, TyndaleBiscoe J. Why LIFT isn t hitting the mark. Medeconomics, 26: 2931, Degri A. LIFT in the West Midlands. Health Watch, 5: 1214, National Audit Office 5. Department of Health 6. UNISON/Democratic Health Network. LIFT: Local Improvement Finance Trust: a briefing for nonexperts. DHN,

17 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Γ. Πατούλης Primary Heatlh Care, Volume 19, Number 4, , 2007 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Τόμος 19, Τεύχος 4, , 2007 ΑΡΘΡΟ ΓΝΩΜΗΣ ΟPINION PAPER Τοπικά Κέντρα Πρόληψης στους Δήμους: Μια νέα πρόκληση για τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Γ. Πατούλης 1 Περίληψη Στην Ελλάδα, η Πρωτοβάθµια Φροντίδα και ειδικότερα το πεδίο που αφορά στην πρόληψη της υγείας και στην προαγωγή της ευεξίας, αποτελεί έναν υποβαθµισµένο τοµέα που οι προσπάθειες ανάπτυξής του γίνονται µε τρόπο που δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις επιθυµίες των πολιτών. Στην κατεύθυνση αυτή σηµαντικό ρόλο µπορούν να διαδραµατίσουν οι Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι στοχεύοντας σταθερά στην ικανοποίηση των αναγκών των δηµοτών τους και επιδιώκοντας την παροχή υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους, εφαρµόζουν ήδη προγράµµατα πρόληψης και προαγωγής της υγείας, όπως για παράδειγµα το πρόγραµµα «Βοήθεια στο Σπίτι». Ωστόσο, είναι απαραίτητη η θεσµική ενίσχυση των Ο.Τ.Α. προκειµένου να καταστεί εφικτή η οργανωµένη και συστηµατική παροχή υπηρεσιών φροντίδας και πρόληψης. Στο πλαίσιο αυτό, είναι ανάγκη τα δηµοτικά Πολυϊατρεία να εξελιχθούν και να εκσυγχρονιστούν έτσι ώστε να αποτελέσουν ολοκληρωµένα Τοπικά Κέντρα Πρόληψης. Ο ρόλος των Τοπικών Κέντρων Πρόληψης επεκτείνεται σε µεγάλο εύρος δράσεων που περιλαµβάνει πρόληψη µέσω εκπαίδευσης, διαγνωστικών εξετάσεων και προγραµµάτων που επιµερίζονται και εξειδικεύονται ανάλογα µε τον πληθυσµό αναφοράς και αφορούν σε άτοµα σχολικής ηλικίας, σε εφήβους, άνδρες και γυναίκες µέσης ηλικίας και άλλες πληθυσµιακές οµάδες. Η καθιέρωση Κέντρων Πρόληψης συµβάλει σηµαντικά και σε ένα τοµέα που πάσχει στην Ελλάδα, αυτόν της συγκέντρωσης στατιστικών στοιχείων και συστηµατικής µέτρησης επιδηµιολογικών δεικτών. 1 Δήμαρχος Αμαρουσίου, Πρόεδρος Διαδημοτικού Δικτύου Υγείας Στην Ελλάδα η έννοια της πρόληψης φαίνεται, δυστυχώς, να είναι περισσότερο συνδεδεμένη με πρωτοβουλίες που λαμβάνει κάποιος σε ατομικό επίπεδο και όχι σε συλλογικό επίπεδο, όπως εκφράζεται μέσω των εκάστοτε πολιτικών υγείας. Ωστόσο, οι σύγχρονες κοινωνίες, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για την κατάκτηση και τη διατήρηση υψηλού επιπέδου υγείας, έχουν στρέψει την προσοχή τους στην πρόληψη και την προαγωγή της υγείας των μελών τους. Η πρόληψη αποτελεί μια δυναμική διαδικασία που αποσκοπεί στην ελάττωση εμφάνισης μιας νόσου, στην υιοθέτηση υγιεινότερου τρόπου διαβίωσης και στην αναβάθμιση συνολικότερα της ποιότητας ζωής. Ο ορισμός που δίνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για την πρόληψη καθορίζει δύο πολύ σημαντικούς άξονες: την ενημέρωση του γενικού πληθυσμού και Λέξεις κλειδιά (MeSH Hellas): πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, τοπική αυτοδιοίκηση, πρόληψη Υποβλήθηκε: Η εργασία παρουσιάστηκε υπό τη μορφή εισηγήσης στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Διαδημοτικού Δικτύου Υγείας Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (2122 Απριλίου 2007, Μαρούσι). Δημοσιεύεται με απόφαση της Συντακτικής Επιτροπής του Περιοδικού. Υπεύθυνος αλληλογραφίας: Γιώργος Πατούλης, Δήμαρχος Αμαρουσίου, Πρόεδρος Διαδημοτικού Δικτύου Υγείας, Βασ. Σοφίας 9, Μαρούσι, Τηλ.: (210)

18 Γ. Πατούλης Τόμος 19, Τεύχος 4, 2007 Local Prevention Centres in Municipalities: A new challenge for the Local Authorities G. Patoulis Summary In Greece, the primary health care system and in particular, preventive health and the improvement of well being, is relatively underdeveloped. The efforts that have been made are far removed from the demands and requirements of the population. In this field, the local authorities could assume a definite responsibility. Local self government associations are focusing on meeting citizens needs and implementing specific services which fulfil the citizens expectations, including programmes for preventive health and improvement of wellbeing, such as the programme Help at Home. However, support of the local self government associations is a prerequisite for well organized and methodical provision of local medical and health care services. Specifically, there is a need for advancement and modernization of municipal multispecialty clinics so that they can become integrated local prevention centres with an extended role. Their range would include activities such as prevention through education, diagnostic testing and health promotion programmes targeted at the specific local population and addressing schoolchildren, teenagers, adult men and women and other age groups, depending on local needs. The local prevention centres could also contribute effectively to the accumulation of statistical data and systematic measurement of epidemiological rates, areas where Greece is lagging. The creation of prevention centres would result in the improvement of the population care in the local area, but also at the wider level. Key words: primary health care, local authority, prevention τα προγράμματα προληπτικής ιατρικής για το γενικό πληθυσμό, αλλά και ειδικότερα για πληθυσμό αυξημένου κινδύνου. Επιπλέoν, η έννοια της πρόληψης περιλαμβάνει ενέργειες διεπιστημονικές, δηλαδή ιατρικές, παραϊατρικές, διατροφικές, προνοιακές, περιβαλλοντικές, συμβουλευτικές ακόμα και οικονομικές. Στη χώρα μας, τη στιγμή που γιγαντώνεται η παρεχόμενη νοσοκομειακή φροντίδα υγείας, η πρωτοβάθμια φροντίδα και πολύ περισσότερο η πρόληψη και η προαγωγή της υγείας μοιάζουν ατροφικές. Το κενό που παρουσιάζεται στις υπηρεσίες πρόληψης μπορεί να καλυφθεί με κατάλληλες πρωτοβουλίες και δράσεις των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.). Οι Ο.Τ.Α. βρίσκονται πιο κοντά στον πολίτη από οποιοδήποτε άλλο θεσμό και ιδιαίτερα από ότι η Κεντρική Κυβέρνηση, κι αυτό τους καθιστά περισσότερο ικανούς να ασκήσουμε κοινωνική πολιτική. Με την έννοια κοινωνική πολιτική νοείται η άσκησής της στο επίπεδο της καθημερινότητας, προσανατολισμένη στις ανάγκες και στα προβλήματα των πολιτών μας, αλλά και στις ιδιαιτερότητες κάθε τοπικής κοινωνίας. Παραδείγματα άσκησης τέτοιας πολιτικής αποτελούν: Οι υπηρεσίες που παρέχονται στις οικογένειες των δημοτών μέσα από τους δημοτικούς βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς. Οι επιλογές δημιουργικής απασχόλησης και ψυχαγωγίας που προσφέρονται μέσα από τα Κ.Α.Π.Η. Το πρόγραμμα Βοήθεια στο Σπίτι, το οποίο πρέπει να στηριχθεί και με εθνικούς πόρους γιατί προσφέρει σημαντική βοήθεια σε πολλά αδύναμα μέλη των τοπικών κοινωνιών. Η οικονομική στήριξη που παρέχεται σε πολίτες με μεγάλα οικονομικά προβλήματα. Η υλοποίηση προγραμμάτων που προωθούν την απασχόληση σε τοπικό επίπεδο, εκπαιδεύοντας και απασχολώντας άνεργους δημότες σε συνεργασία με τον Ο.Α.Ε.Δ. Μέχρι τώρα, η υφιστάμενη κατάσταση στην παροχή υπηρεσιών πρόληψης και προαγωγής της υγείας χαρακτηρίζεται από έλλειψη συντονισμένης δράσης και από πρωτοβουλίες μάλλον αποσπασματικές που περιορίζονταν στα όρια του κάθε δήμου. Οι συνηθέστερες πρωτοβουλίες αφορούν την ύπαρξη πολυϊατρίων, τη διεξαγωγή ημερίδων ή και άλλων δραστηριοτήτων, όπως για παράδειγμα η έκδοση οδηγιών την περίοδο του καύσωνα από τουςδήμους, που όμως δεν υποστηρίζονται από το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο, ούτε από δομές τέτοιες που να μπορούν να συνεισφέρουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό στη διαδικασία της πρόληψης. Ωστόσο, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης διαθέτουν και τη δυνατότητα και τη βούληση να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν δράσεις και προγράμματα πρόληψης. Άλλωστε, οι Ο.Τ.Α. αποτελούν τον καταλληλότερο εκφραστή για τις ανάγκες πρόληψης του πληθυσμού αναφοράς τους, αφού η άμεση επαφή με τις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες και τους πολίτες των δήμων, τους δίνει τη δυνατότητα να προσαρμόσουν ανάλογα τις δράσεις τους. Στο πλαίσιο των δυνατοτήτων των Ο.Τ.Α., έχει ξεκινήσει ήδη μια προσπάθεια παροχής οργανωμένης και συστηματικής παροχής υπηρεσιών πρόληψης μέσω της δημιουργίας του Διαδημοτικού Δικτύου Υγείας. 165

19 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Το Διαδημοτικό Δίκτυο Υγείας, είναι η απάντηση στην πολυπλοκότητα της λειτουργίας των Δομών Υγείας (ιατρικές υπηρεσίες, κοινωνικές, ψυχολογικές) στα πλαίσια των Ο.Τ.Α. καθώς και στην έλλειψη θεσμικού πλαισίου για την ανάπτυξη μηχανισμών πρόληψης της υγείας διαμέσου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η δραστηριότητα του Διαδημοτικού Δικτύου αναπτύχθηκε με άξονα τις εξής επιδιώξεις: 1. Συνένωση των δυνάμεων των δήμων στον τομέα της πρόληψης της υγείας για την βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών τους. 2. Καθιέρωσης μιας κοινής συνιστώσας στην παροχή υπηρεσιών υγείας στον τομέα της πρόληψης 3. Διαδημοτική συνεργασία για την διεκδίκηση πόρων, κρατικών και Ευρωπαϊκών. 4. Πραγματοποίηση ετήσιων συνεδρίων για την ανάπτυξη θεμάτων πρόληψης της υγείας που αφορούν την τοπική αυτοδιοίκηση. Στο 3 ο Ετήσιο Πανελληνίου Συνεδρίου του Διαδημοτικού Δικτύου που διοργανώθηκε στις 2021 Απριλίου 2007 στο Μαρούσι και που είχε ως κεντρικό θέμα: «Η πρόληψη της υγείας μέσω των Δήμων», κατέστη σαφές ότι η Tοπική Aυτοδιοίκηση πρέπει να διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο στην παροχή υπηρεσιών στον τομέα της υγείας και ιδιαίτερα στην πρόληψη της υγείας και στην προαγωγή της. Για να γίνει εφικτό η υπάρχουσα δυναμική να μετουσιωθεί σε χειροπιαστό αποτέλεσμα διαθέσιμο σε κάθε πολίτη, είναι απαραίτητη η θεσμική ένταξη των δραστηριοτήτων πρόληψης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αυτό είναι ένα βήμα που πρέπει επιτέλους να γίνει και στη χώρα μας. Και πρέπει να γίνει για πολλούς λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι οικονομικός. Συμφέρει περισσότερο το κράτος και το φορολογούμενο πολίτη να δώσουμε έμφαση στην πρόληψη και όχι στη θεραπεία της ασθένειας. Το νοικοκύρεμα των οικονομικών της υγείας θα έχει ως στόχο τη θεμελίωση ενός ενεργητικού και προληπτικού συστήματος υγείας, που δεν περιορίζεται απλά στη διαχείριση κρίσεων, αλλά θα δίνει βάρος στην πρόληψη των κρίσεων και θα ανταποκρίνεται με επιτυχία στη διευρυμένη ζήτηση για ποιοτικές υπηρεσίες υγείας. Δίνοντας λοιπόν το κράτος στους Δήμους μέρος μόνον των πόρων που δαπανά σήμερα για την πρόληψη, θα καταφέρει και να Γ. Πατούλης εξοικονομήσει χρήματα, αλλά και τα χρήματα αυτά να πιάσουν τόπο. Ο δεύτερος λόγος είναι φιλοσοφίας. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο Έλληνας πολίτης έχει μια ιδιαιτερότητα. Εξατομικεύει τα πάντα σε σχέση με το δημόσιο σύστημα. Το αξιολογεί και το κρίνει, πάντοτε με γνώμονα το πώς αυτό ανταποκρίνεται στις δικές του ανάγκες, αδικώντας το σε ό,τι αφορά τη συλλογική του προσφορά. Με βάση την ιδιαιτερότητα αυτή θα πρέπει να αναπροσαρμόσουμε και τον τρόπο που θα λειτουργεί το σύστημα πρόληψης υγείας που θα εφαρμοστεί στη χώρα μας. Και θεωρείται βάσιμα ότι μέσα από την αυτοδιοίκηση μπορεί το σύστημα πρόληψης να λειτουργήσει με γνώμονα τις ατομικές ανάγκες κάθε πολίτη ή κοινωνικής ομάδας. Ο τρίτος λόγος είναι λειτουργικός. Το σημερινό σύστημα πρόληψης έχει στην πράξη αποτύχει. Και έχει αποτύχει όχι τόσο για λόγους έλλειψης πόρων, αλλά γιατί δεν έχει πελατοκεντρική αντίληψη. Είναι ένα γραφειοκρατικό, αργό σύστημα, που περιμένει να πάει ο πολίτης σε αυτό και δεν αναλαμβάνει πρωτοβουλία να απευθυνθεί πρώτο αυτό στον πολίτη. Σε αντίθεση λοιπόν με τις δομές του κράτους που έχουν αναλάβει θεσμικά να ασκούν πολιτική πρόληψης και αποδεδειγμένα δεν αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες να απευθυνθούν συγκροτημένα στην κοινωνία, οι Δήμοι μπορούν α ασκήσουν πιο αποτελεσματικά, πιο άμεσα, πιο οργανωμένα την υπηρεσία αυτή. Στις θεσμοθετημένες δομές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ιδιαίτερης μνείας χρίζει η δημιουργία Τοπικών Κέντρων Πρόληψης, τα οποία αποτελούν την φυσική εξέλιξη των δημοτικών πολυϊατρίων. Ο ρόλος των Τοπικών Κέντρων Πρόληψης είναι πολύπλευρος και μπορεί να καλύψει μεγάλο εύρος αναγκών του πληθυσμού κάθε δήμου, ανάγκες οι οποίες αυτή τη στιγμή παραμένουν ανεκπλήρωτες. Η παροχή άμεσης πρωτοβάθμιας φροντίδας περιλαμβάνεται στο ρόλο τους και έτσι, όταν κάποιος χρειαστεί την παροχή πρώτων βοηθειών για ένα μικροτραυματισμό, ή τη φαρμακευτική αντιμετώπιση πονοκεφάλου ή κάποιου άλλου μικρού θα λέγαμε περιστατικού διατάραξης της υγείας και της ευεξίας, μπορεί να κάνει χρήση των δομών ενός Κέντρου Πρόληψης. Φυσικά, βέβαια, ο ρόλος και ο κεντρικός σκοπός των Κέντρων Πρόληψης αφορά τη διαδικασία 166

20 Γ. Πατούλης Τόμος 19, Τεύχος 4, 2007 της πρόληψης, όπως αυτή δύναται να παρέχεται μέσω των Ο.Τ.Α. Ουσιαστικά, λοιπόν, τα Κέντρα Πρόληψης αποτελούν κέντρα πληροφόρησης στα οποία υπάρχει η δυνατότητα για εξειδικευμένη ενημέρωση ανάλογα με το πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάθε πολίτης που εισέρχεται σε αυτά, ή μαζικότερη ενημέρωση ώστε να υπάρχει ανταπόκριση στις τοπικές ανάγκες και σε συγκεκριμένη ζήτηση. Ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει την πρόληψη που μπορεί να παρέχεται μέσω των Κέντρων Πρόληψης, αποτελεί η δυνατότητα τους για ανταπόκριση στις ανάγκες ενημέρωσης σε θέματα διασφάλισης της υγείας, επιμερίζοντας τον πληθυσμό αναφοράς ανάλογα με την ηλικία ή με το αν ανήκουν σε κάποια ευαίσθητη ομάδα του πληθυσμού. Αναλύοντας διεξοδικά τις δυνατότητες των προσφερόμενων υπηρεσιών, διαπιστώνουμε ότι η πρόληψη και η προαγωγή της υγείας μπορεί να ξεκινήσει από τη σχολική ηλικία. Το πρόγραμμα πρόληψης που αναφέρεται σε παιδιά δημοτικών σχολείων, περιλαμβάνει προληπτικούς ελέγχους, όπως: Έλεγχο για σκολίωση και τη γενικότερη κατάσταση του μυοσκελτικού συστήματος Έλεγχο της οπτικής οξύτητας Έλεγχο παχυσαρκίας με βάση το Δείκτη Μάζας Σώματος Οδοντιατρική εκτίμηση Εκτίμηση της εμβολιαστικής κατάστασης των παιδιών μέσω ελέγχου των βιβλιαρίων τους. Στα παιδιά εφήβους αλλά και σε αυτά προεφηβικής ηλικίας, το πρόγραμμα πρόληψης διαφοροποιείται και έτσι τα κύρια ζητήματα ενημέρωσης συνίστανται σε: Σεξουαλική αγωγή και ενημέρωση σε θέματα αντισύλληψης και προστασίας από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα Έλεγχο συναισθηματικής κατάστασης, άμεσα σχετιζόμενο με ορμονικές διακυμάνσεις που παρατηρούνται κατά την εφηβεία Ενημέρωση για τις επιπτώσεις χρήσης καπνού, αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών Προαγωγή υγιεινών κανόνων διατροφής κ.α. Η πρόληψη περιλαμβάνει και άλλες πληθυσμιακές ομάδες, όπως άντρες και γυναίκες μέσης ηλικίας. στους άντρες είναι εφικτή η ενημέρωση σχε τικά με τον αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη αλλά και έλεγχος του προστάτη μέσω μέτρησης PSA καθώς και καρδιολογικός και πνευμονολογικός έλεγχος. στις γυναίκες μέσης ηλικίας η ενημέρωση αφορά στον κίνδυνο της οστεοπόρωσης, τους κανόνες που οφείλουν να ακολουθούν για αποφυγή των συμπτωμάτων και φυσικά υπάρχει η δυνατότητα για εξετάσεις μαστού, screening οστικής μάζας ή τεστ Παπανικολάου. Επίσης, οφείλουμε να κάνουμε αναφορά στα άτομα της τρίτης ηλικίας, τα οποία αποτελούν μια ιδιαίτερα ευαίσθητη ομάδα. Σε αυτά τα άτομα τα Κέντρα Πρόληψης μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο σύμμαχο, αφού αφενός έχουν τη δυνατότητα ελέγχου περιπτώσεων που παρουσιάζεται γεροντική άνοια και αφετέρου, έχουν τη δυνατότητα να ενημερώσουν με τον κατάλληλο τρόπο για θέματα που αφορούν: την ενδεδειγμένη δίαιτα για κάθε ηλικιωμένο άτομο εξατομικευμένα την ορθή τήρηση της φαρμακευτικής τους αγωγής τη συστηματική μέτρηση της αρτηριακής τους πίεσης και άλλα θέματα που απασχολούν τα άτομα τρίτης ηλικίας και για τα οποία χρειάζονται καθοδήγηση. Ο ρόλος των Κέντρων Πρόληψης επεκτείνεται σε μια σειρά από δράσεις που δεν κρίνεται σκόπιμο να επεκταθούμε αναλυτικά. Τέτοιες είναι: Ηλεκτροκαρδιογραφικός έλεγχος και παρακολούθηση εμφραγματιών Μέτρηση σακχάρου αίματος Εντοπισμός παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες Εκπαίδευση στην παροχή Πρώτων Βοηθειών Αντιμετώπιση άγχους Πρόληψη ατυχημάτων και άλλα. Ο ρόλος των Κέντρων Πρόληψης, ωστόσο δεν περιορίζεται εδώ. Σημαντική παράμετρο της λειτουργίας τους αποτελεί το γεγονός ότι μέσω αυτών είναι εφικτή η συγκέντρωση στοιχείων που αφορούν επιδημιολογικούς δείκτες της χώρας και η συνεργασία με διεθνείς φορείς παρακολούθησης τέτοιων δεικτών. Στη χώρα μας υπάρχει ακόμα αδυναμία στην σταθερή συλλογή και επεξεργασία επιδημιολογικών δεδομένων που αφορούν σε συχνές και επικίνδυνες νοσολογικές καταστάσεις για τους πολίτες. Το φαινόμενο η χώρα να αδυ 167