Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης: Επισκόπηση των Θεωριών Εμπορίου

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης: Επισκόπηση των Θεωριών Εμπορίου"

Transcript

1 Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 13(2): Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης: Επισκόπηση των Θεωριών Εμπορίου Δημήτρης Καλλιώρας Οικονομολόγος (MBA, PhD) Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Περίληψη Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται κριτικά οι βασικές πτυχές των θεωριών εμπορίου αναφορικά με τη χωρική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων. Η εν λόγω επισκόπηση κρίνεται απαραίτητη προκειμένου να οριοθετηθεί το πλαίσιο διεξαγωγής των εμπειρικών ερευνών αναφορικά με την αποτίμηση των χωρικών και των διαρθρωτικών επιπτώσεων της οικονομικής ολοκλήρωσης. Λέξεις κλειδιά: οικονομική ολοκλήρωση, οικονομικές δραστηριότητες, χωροθέτηση, θεωρίες εμπορίου Μάρτιος 2007 Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πολυτεχνική Σχολη, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Πεδίον Άρεως, Βόλος, Τηλ: , Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση:

2

3 Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης Εισαγωγή Οι θεωρίες για τη χωροθέτηση των οικονομικών δραστηριοτήτων επιτρέπουν την καλύτερη αντίληψη της κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας, την κατανόηση και την πρόβλεψη των χωροταξικών σχέσεων και των αλληλεξαρτήσεων οι οποίες καθορίζουν την εγκατάσταση των οικονομικών δραστηριοτήτων στο χώρο και, συνεπώς, την κοινωνική και την οικονομική ανάπτυξη των διαφόρων περιοχών (Λαμπριανίδης, 2002). Ο προσδιορισμός των εν λόγω σχέσεων και αλληλεξαρτήσεων, ωστόσο, παραμένει ζήτημα ανοιχτό στο επιστημονικό πεδίο της οικονομικής γεωγραφίας, γεγονός το οποίο αποδεικνύεται από τη μέχρι στιγμής αδυναμία σύστασης αυτόνομης θεωρίας χωροθέτησης (Massey, Hanson, 2000). Η αδυναμία αυτή πιθανότατα οφείλεται στο πολυδιάστατο πλέγμα άρθρωσης των οικονομικών δραστηριοτήτων στο χώρο, αποτέλεσμα σειράς αναρίθμητων αποφάσεων οι οποίες λαμβάνονται ανά πάσα στιγμή (Λαμπριανίδης, 2002). Πληθώρα θεωρητικών προσεγγίσεων υφίσταται αναφορικά με τη χωροθέτηση των οικονομικών δραστηριοτήτων (Πίνακας 1). Στο πλαίσιο των εν λόγω προσεγγίσεων η μη ομοιόμορφη χωρική κατανομή αποτελεί κοινό τόπο, προς επαλήθευση της απλής εμπειρικής παρατήρησης. Τα ζητήματα τα οποία τίθενται προς διαπραγμάτευση σχετίζονται με τα αίτια διαμόρφωσης και με τις επιπτώσεις αυτής της ανομοιομορφίας. προσλαμβάνουν δε εξέχουσα σημασία εξεταζόμενα υπό το πλαίσιο των συνθηκών της διεθνοποίησης και της περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης οι οποίες διέπουν τη λειτουργία της συντριπτικής πλειονότητας των αναπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων οικονομιών. Οι εν λόγω προσεγγίσεις, ωστόσο, επιδιδόμενες σε μικροοικονομικού τύπου α-χωρικές αναλύσεις, περιθωριοποιήθηκαν σταδιακά, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα ζητήματα τα οποία άπτονται της οικονομικής του χώρου. 1 Προς επαλήθευση της θέσης του Isard (1956:207) ότι «η χωροθέτηση και το εμπόριο αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος», το επιστημονικό ενδιαφέρον ως προς τα ζητήματα της χωροθέτησης των οικονομικών δραστηριοτήτων κέντρισαν οι θεωρίες εμπορίου: η νεοκλασική θεωρία εμπορίου, οι νέες θεωρίες εμπορίου και η νέα οικονομική γεωγραφία 2. Οι θεωρίες εμπορίου είναι αυτές οι οποίες εισήγαγαν, αμέσως ή εμμέσως, στην ανάλυσή τους τις έννοιες της περιφερειακής εξειδίκευσης και της κλαδικής συγκέντρωσης 3, καθότι «το εμπόριο αποτελεί μια δραστηριότητα φύσει 1 Δίχως, ωστόσο, να απαξιωθούν ως ευρύτερα ερμηνευτικά πλαίσια ανάλυσης. 2 Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο Brülhart (1998:777) «η ονοματολογία και των τριών σχολών εμπεριέχει τον προσδιορισμό «νέα / νέος» παρότι η νεοκλασική θεωρία έχει τις ρίζες της στο 18 ο αιώνα και οι νέες θεωρίες εμπορίου υφίστανται περισσότερο από μια εικοσαετία». 3 Η έννοια της περιφερειακής εξειδίκευσης αναφέρεται στα μερίδια των κλάδων ανά περιφέρεια. Η έννοια της κλαδικής συγκέντρωσης αναφέρεται στα μερίδια των περιφερειών ανά κλάδο. Οι δύο αυτές έννοιες δεν είναι κατ ανάγκην ταυτόσημες (Fotopoulos και Spence, 1999). Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2007, 13(2)

4 26 Δημήτρης Καλλιώρας χωρική» (Rossi-Hansberg, 2006:1465), συγκροτώντας επαρκέστερα πλαίσια επεξήγησης της διαχρονικά υφιστάμενης και εντεινόμενης ανισόρροπης χωρικής κατανομής των οικονομικών δραστηριοτήτων. ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Οι κυριότερες θεωρητικές προσεγγίσεις αναφορικά με τη χωροθέτηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και οι κυριότεροι εκπρόσωποί τους. ΤΟΜΕΑΣ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ του τόπου εγκατάστασης της von Thünen (1826) γεωργικής παραγωγής ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ Κλασική του ελαχίστου κόστους Weber (1909). Hoover (1937). Smith (1971) της χωροθετικής Hotelling (1929). Lösch (1954) αλληλεξάρτησης (της περιοχής αγοράς) της γενικής χωρικής ισορροπίας Lösch (1954) του κύκλου ζωής του προϊόντος Hoover (1948). Vernon (1966) Συμπεριφορική της συμπεριφορικής θεωρίας Simon (1952). Pred (1967) της επιχείρησης του περιγραφικού Sayer (1985) συμπεριφορισμού Πολιτικής Οικονομίας της αναδιάρθρωσης του κεφαλαίου (των κύκλων επένδυσης) Dunford (1977). Massey (1977). Massey και Meegan (1979 και 1982) της σημασίας του εργατικού δυναμικού των θεωρητικά πληροφορημένων εμπειρικών ερευνών των περιφερειακών βιομηχανικών συμπλεγμάτων της νέας γεωγραφίας της βιομηχανικής παραγωγής του χώρου και των νέων τεχνολογιών Προσαρμογή από το Λαμπριανίδης (2002:71-168) Friedman (1977). Perrons (1979). Bluestone και Harrison (1980). Storper και Walker (1984) Perrons (1979). Brusco (1982). Hadjimichalis και Vaiou (1987) Piore και Sabel (1984). Scott (1988). Amin και Robins (1990). Labrianidis (1995) Dunford (1977). Lipietz (1979). Perrons (1979). Harvey (1982) Pearson και Mitter (1993). Allen (1995). Dicken (1998). Stanworth (1998). Warff (1999) Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται κριτικά οι βασικές πτυχές των θεωριών εμπορίου αναφορικά με τη χωρική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων. Η εν λόγω επισκόπηση κρίνεται απαραίτητη προκειμένου να οριοθετηθεί το πλαίσιο διεξαγωγής των εμπειρικών ερευνών αναφορικά με την αποτίμηση των χωρικών και των διαρθρωτικών επιπτώσεων της οικονομικής ολοκλήρωσης. Στην επόμενη ενότητα οι θεωρίες εμπορίου περιγράφονται, με άξονα τις έννοιες του συγκριτικού πλεονεκτήματος και των οικονομιών συγκέντρωσης. Στην τρίτη ενότητα αναλύονται οι διαρθρωτικές ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

5 Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης 27 επιδράσεις της οικονομικής ολοκλήρωσης, στην τέταρτη ενότητα αναλύονται οι χωρικές επιδράσεις της οικονομικής ολοκλήρωσης και στην πέμπτη ενότητα αναλύεται η αλληλεπίδραση των εν λόγω επιδράσεων. Τα συμπεράσματα του άρθρου παρατίθενται στην τελευταία ενότητα. 2. Η Χωροθέτηση των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης και υπό το Πρίσμα των Θεωριών Εμπορίου. Η αναζήτηση των αιτιών της χωρικής ανισοκατανομής των οικονομικών δραστηριοτήτων καταλήγει στις έννοιες του συγκριτικού πλεονεκτήματος και των οικονομιών συγκέντρωσης, για τη σχετική σπουδαιότητα των οποίων στη λήψη των χωροθετικών αποφάσεων και στη διεξαγωγή της εμπορικής δραστηριότητας η εμπειρική έρευνα δεν έχει μέχρι στιγμής αποφανθεί (Davis και Weinstein, 1999). Κατά πως φαίνεται, οι δύο αυτές έννοιες συνυπάρχουν (Overman κ.α., 2001), παραπέμποντας ευθέως στη θέση του Hoover (1971:5) ότι «η κατανόηση των χωρικών οικονομικών προβλημάτων βασίζεται στην αποδοχή της ύπαρξης και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και των οικονομιών συγκέντρωσης». Η νεοκλασική θεωρία εμπορίου, υποθέτοντας συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού και σταθερών αποδόσεων κλίμακας 4, πρεσβεύει ότι η χωρική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων καθορίζεται εξωγενώς από τη χωρική κατανομή των παραγωγικών συντελεστών και τη διαθεσιμότητα της τεχνολογίας βάσει εγγενών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, στα οποία ο Krugman (1993α) απέδωσε τον όρο «πρώτη φύση». Η έννοια του συγκριτικού πλεονεκτήματος (Ricardo, 1817) 5 εμπεριέχεται και στο θεώρημα Heckscher Ohlin (σύνθεση των εργασιών των Heckscher (1919) και Ohlin (1933)) το οποίο επεξηγεί την κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων ως αποτέλεσμα χωρικής και διαρθρωτικής αλληλεπίδρασης. Το συγκριτικό πλεονέκτημα προκαλεί την εξειδίκευση των περιφερειών στην παραγωγή των αγαθών για τα οποία απαιτείται η 4 Οι οποίες απεικονίζονται αλγεβρικά μέσω της συνάρτησης Cobb-Douglas (Cobb και Douglas, 1928) 1 * a a Y = A K * L, όπου K το κεφάλαιο, L η εργασία, Y το παραγόμενο προϊόν, A το σταθερό επίπεδο παραγωγής, a το μερίδιο του κεφαλαίου και 1 a το μερίδιο της εργασίας στην παραγωγική διαδικασία. 5 Ανατροπή της προγενέστερης αντίληψης περί επωφελούς εμπορικής δραστηριότητας μόνο κατά τις περιπτώσεις ύπαρξης απόλυτου πλεονεκτήματος. Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2007, 13(2)

6 28 Δημήτρης Καλλιώρας χρησιμοποίηση του υπό αφθονία συντελεστή 6 με αποτέλεσμα να επιτυγχάνονται χαμηλότερα κόστη παραγωγής (Oniki και Uzawa, 1965). Η άρση των περιορισμών στην ελεύθερη διενέργεια εμπορίου, ceteris paribus, ενισχύει το εκάστοτε διαμορφωθέν πρότυπο περιφερειακής εξειδίκευσης, βάσει της προηγηθείσας ενίσχυσης του προτύπου κλαδικής συγκέντρωσης, μέσω της αυξανόμενης ζήτησης των εξαγόμενων προϊόντων λόγω της χαμηλής τιμής του εν αφθονία συντελεστή 7. Η ενίσχυση των προτύπων περιφερειακής εξειδίκευσης διεξαγόμενης της εμπορικής δραστηριότητας αποβαίνει προς όφελος και της συνολικής ευημερίας και της ευημερίας των επιμέρους περιφερειών καθώς προκαλεί την εξισορρόπηση των αμοιβών των παραγωγικών συντελεστών και των τιμών των αγαθών 8 9. Διαταραχές επέρχονται, ωστόσο, στην περίπτωση κατά την οποία κάποιος παραγωγικός συντελεστής βρίσκεται σε σπανιότητα σε κάποιες περιφέρειες με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται η εξίσωση των αμοιβών των παραγωγικών συντελεστών καθώς οι εν λόγω περιφέρειες θα εξειδικευθούν και σε τομείς στους οποίους εμφανίζουν το δεύτερο τη τάξει συγκριτικό πλεονέκτημα 10. Μερική εξειδίκευση θα παρατηρηθεί και σε περίπτωση άρσης της υπόθεσης περί διαπεριφερειακά μη μετακινήσιμων συντελεστών παραγωγής η οποία αναμένεται να προκαλέσει αύξηση της χωρικής διασποράς τους και διαφοροποιήσεις στις αμοιβές τους (Krieger-Boden, 2000). Ο Krugman (1995) αξιολογώντας τη νεοκλασική θεωρία αποδίδει την αδυναμία της να ερμηνεύσει επαρκώς την εμπειρική πραγματικότητα στη μη διαθεσιμότητα θεωρητικών εργαλείων επεξήγησης φαινομένων όπως ο ατελής ανταγωνισμός και οι αύξουσες αποδόσεις κλίμακας. Η έννοια του συγκριτικού πλεονεκτήματος δεν είναι σε θέση να επεξηγήσει τις εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις οικονομικών δραστηριοτήτων οι οποίες εμφανίζονται σε συγκεκριμένες περιοχές (Ottaviano και Puga, Venables, 1998) και ιδιαίτερα σε περιοχές στις οποίες τα εγγενή συγκριτικά πλεονεκτήματα δεν είναι εμφανή (Krugman, 1998). Η εν λόγω αδυναμία, ανέδειξε στο προσκήνιο της σχετικής επιστημονικής συζήτησης θεωρητικά υποδείγματα τα οποία εντάσσονται στις νέες θεωρίες εμπορίου και στη νέα οικονομική γεωγραφία. Η κυριότερη έννοια η οποία επανεισήχθη από τις ανωτέρω θεωρίες είναι αυτή των οικονομιών (χωρικής) συγκέντρωσης (συσσώρευσης) η οποία έρχεται να συμπληρώσει αυτή του συγκριτικού 6 Ουσιαστικά, η εκάστοτε περιφέρεια θα εξειδικευθεί στην παραγωγή του αγαθού για το οποίο εμφανίζει το μεγαλύτερο απόλυτο πλεονέκτημα ή (εφόσον δεν υφίσταται πλεονέκτημα) το μικρότερο απόλυτο μειονέκτημα. 7 Το ίδιο αποτέλεσμα παρατηρείται ακόμη και σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το συγκριτικό πλεονέκτημα μιας περιφέρειας εντοπίζεται μόνο στα πλαίσια της οικονομικής ένωσης στην οποία ανήκει και δεν υφίσταται παγκοσμίως (Venables, 2003). 8 Πρόκειται για τη λεγόμενη επίδραση Stolper-Samuelson (Stolper και Samuelson, 1941). 9 Στην περίπτωση κατά την οποία κάποιος παραγωγικός συντελεστής (εργασία, κεφάλαιο) για κάποιο λόγο αυξηθεί σε μια περιφέρεια θα επέλθει ανάλογη εξισορρόπηση καθώς θα αυξηθεί αναλογικά και η παραγωγή του αγαθού ο οποίος χρησιμοποιεί τον εν λόγω συντελεστή (Rybczynski, 1955). 10 Παρόμοιο αποτέλεσμα παρατηρείται και όταν οι περιφέρειες εμφανίζουν διαφορετική δυνατότητα πρόσβασης στη νέα τεχνολογία (Nijkamp και Poot, 1993). ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

7 Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης 29 πλεονεκτήματος στην ερμηνεία του ανισομερούς προτύπου χωροθέτησης των οικονομικών δραστηριοτήτων. 11 Βάσει της ταξινόμησης στην οποία προέβη ο Hoover (1948) οι οικονομίες συγκέντρωσης διακρίνονται στις οικονομίες κλίμακας (οικονομίες συγκέντρωσης των επιχειρήσεων), στις οικονομίες εντοπιότητας (οικονομίες συγκέντρωσης των κλάδων) και στις οικονομίες αστικοποίησης (οικονομίες συγκέντρωσης στις πόλεις). Η ύπαρξη αυτού του είδους των οικονομιών συνεισφέρει στη δημιουργία χωρικών συγκεντρώσεων των οικονομικών δραστηριοτήτων σε συγκεκριμένες περιοχές δημιουργώντας και αναπαράγοντας το πρότυπο της χωρικής ανισομέρειας. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία ενδυνάμωσης των οικονομιών συγκέντρωσης δεν είναι ατέρμονη καθώς οι επιβαρύνσεις κόστους (αύξηση των τιμών των συντελεστών παραγωγής λόγω αυξημένης ζήτησης, υποβάθμιση της ποιότητας ζωής λόγω συνωστισμού και μόλυνσης του περιβάλλοντος) οι οποίες προκύπτουν σε κάποιο προχωρημένο στάδιό της αρχίζουν, έπειτα αυτό το στάδιο, να λειτουργούν ανασχετικά (αντιοικονομίες συγκέντρωσης). Οι οικονομίες κλίμακας είναι εσωτερικές ως προς την επιχείρηση καθώς επιφέρουν τη βελτίωση της αποδοτικότητάς της ως αποτέλεσμα της αύξησης του μεγέθους της. Η αύξηση του μεγέθους της επιχείρησης, ωστόσο, είναι φύσει τοπικού χαρακτήρα (και σε αρκετές περιπτώσεις προαπαιτεί την ύπαρξη υψηλών επιπέδων χωρικής συγκέντρωσης) καθώς δύναται να προέλθει μέσω της διενέργειας υψηλού επιπέδου επενδύσεων σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Οι οικονομίες εντοπιότητας προκύπτουν από τη χωρική συγκέντρωση επιχειρήσεων οι οποίες ανήκουν στον ίδιο κλάδο παραγωγής. Οι μεγάλου μεγέθους επιχειρήσεις αναθέτουν τη διεκπεραίωση συγκεκριμένων τμημάτων της παραγωγικής τους διαδικασίας σε γειτονικές, μικρότερου μεγέθους, εξειδικευμένες επιχειρήσεις, προκειμένου οι ίδιες να εξασφαλίζουν μεγαλύτερη ευελιξία διατηρώντας παράλληλα την αυτονομία τους. Οι οικονομίες αστικοποίησης προκύπτουν από τη συγκέντρωση επιχειρήσεων οι οποίες ανήκουν σε διαφορετικούς κλάδους παραγωγής. Σε περιοχές όπου εμφανίζονται οικονομίες αστικοποίησης παρατηρείται το φαινόμενο της εγκατάστασης προμηθευτών αλλά και επιχειρήσεων οι οποίες παρέχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες του (νέου) τριτογενούς τομέα (νομικές, χρηματοοικονομικές, διαφήμισης αλλά και υγείας και ψυχαγωγίας) ως αποτέλεσμα των υψηλών δυνατοτήτων δραστηριοποίησης τις οποίες παρέχει η τοπική οικονομία. Οι νέες θεωρίες εμπορίου αποτελούν προσπάθεια θεωρητικής τεκμηρίωσης της εμπειρικής πραγματικότητας η οποία φανερώνει ότι η διεξαγωγή της εμπορικής δραστηριότητας αφορά κατά βάση συναλλαγές μεταξύ μη συμπληρωματικών (βιομηχανοποιημένων) οικονομιών με παρόμοιες παραγωγικές δομές 12, φαινόμενο 11 Επαναφέροντας, ουσιαστικά, στο προσκήνιο τα οικονομικά της συσσώρευσης, τα οποία στην προγενέστερή τους μορφή εστερούντο φορμαλισμού. 12 Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το λεγόμενο «παράδοξο» του Leontief (1953) σύμφωνα με το οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ) ανεδείχθησαν σε εισαγωγέα αγαθών έντασης κεφαλαίου. Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2007, 13(2)

8 30 Δημήτρης Καλλιώρας αντίθετο με τις επιταγές της νεοκλασικής θεωρίας (Leamer, 1980). Οι νέες θεωρίες εμπορίου αξιολογούν την ύπαρξη συγκριτικών πλεονεκτημάτων ως ικανή αλλά όχι αναγκαία συνθήκη για τη διενέργεια εμπορίου, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι η εμπορική δραστηριότητα θα διεξαχθεί, έστω και αν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα είναι αμελητέα (Krugman, 1979 και Lancaster, Ethier, Helpman και Krugman, 1985). Διατηρώντας αρχικά τη νεοκλασική υπόθεση περί σταθερών αποδόσεων κλίμακας, οι νέες θεωρίες εμπορίου έδωσαν έμφαση στην εκμετάλλευση των οικονομιών κλίμακας οι οποίες και επιφέρουν την κλαδική συγκέντρωση (Panagarija, 1980 και Markusen και Melvin, 1981). Εν συνεχεία, προεκτείνοντας τα βασικά χαρακτηριστικά της νεοκλασικής θεωρίας, εισήγαγαν παραμέτρους οι οποίες σχετίζονται με τις έννοιες του ενδοκλαδικού εμπορίου (Grubel και Lloyd, Greenaway και Milner, 1986), των αυξουσών αποδόσεων κλίμακας (Spence, Dixit και Stiglitz, 1977), των καταναλωτικών προτιμήσεων (Vernon, 1966) και του διαφορετικού επιπέδου της τεχνογνωσίας (Posner, 1961), έννοιες στις οποίες ο Krugman (1993α) απέδωσε τον όρο «δεύτερη φύση». Ο Krugman (1980) υποστήριξε ότι οι επιχειρήσεις, ως φορείς των οικονομικών δραστηριοτήτων, τείνουν να συγκεντρώνονται σε περιοχές οι οποίες βρίσκονται κοντά σε μεγάλες αγορές προκειμένου να επωφεληθούν από τις δημιουργούμενες οικονομίες συγκέντρωσης και να αντιπαρέλθουν τα υψηλά μεταφορικά κόστη. Πρόκειται για την «επίδραση της εγχώριας αγοράς» σύμφωνα με την οποία εξαγωγικές θα είναι οι περιφέρειες οι οποίες αποτελούν παράλληλα και μεγάλες αγορές, βάσει της διαθεσιμότητας του εργατικού δυναμικού 13. Το μέγεθος της αγοράς συνεχίζει να εκλαμβάνεται ως εξωγενής παράγοντας στο πλαίσιο των νέων θεωριών εμπορίου, καθώς η εργασία αποτελεί μη μετακινήσιμο (διαπεριφερειακά) παραγωγικό συντελεστή. Τα πρότυπα κλαδικής συγκέντρωσης των επιχειρήσεων στο χώρο καθορίζονται αποκλειστικά από την υφιστάμενη χωρική κατανομή της εργασίας και επηρεάζονται εν συνεχεία μόνο από το ύψος του μεταφορικού κόστους. Σε ό,τι αφορά τις δραστηριότητες οι οποίες διασυνδέονται με αύξουσες αποδόσεις κλίμακας, η μετάβαση σε ενδιάμεσα επίπεδα οικονομικής ολοκλήρωσης επιφέρει, μέσω της μείωσης του μεταφορικού κόστους, την ενίσχυση της κλαδικής τους συγκέντρωσης στις μεγάλου, από άποψη παρουσίας εργατικού δυναμικού, μεγέθους περιφέρειες ενδυναμώνοντας την «επίδραση της εγχώριας αγοράς». Ουσιαστικά, υπό το πλαίσιο των νέων θεωριών εμπορίου η οικονομική ολοκλήρωση εκλαμβάνεται ως μέσο για την επέκταση του μεγέθους των αγορών των περιφερειών, τουλάχιστον των μεγαλύτερων εξ αυτών. Σε υψηλά επίπεδα οικονομικής ολοκλήρωσης, ωστόσο, το κλαδικό χωροθετικό πρότυπο των δραστηριοτήτων οι οποίες διασυνδέονται με αύξουσες αποδόσεις κλίμακας εμφανίζει τάσεις διασποράς καθώς λόγω της περαιτέρω μείωσης του μεταφορικού κόστους η θέση των μικρού μεγέθους 13 Οι Davies και Weinstein (2003) επιβεβαίωσαν εμπειρικά την εν λόγω σχέση για τις χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), σε ό,τι αφορά τους μεταποιητικούς κλάδους. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

9 Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης 31 περιφερειών ως προς τη δυνατότητα πρόσβασής τους στις μεγάλες αγορές εργασίας ενισχύεται ενώ, παράλληλα, στις μεγάλου μεγέθους περιφέρειες κάνουν την εμφάνισή τους οι αντιοικονομίες κλίμακας (Krugman και Venables, Brülhart και Torstensson, 1996). Το σημαντικό πλεονέκτημα των νέων θεωριών εμπορίου - πλεονέκτημα το οποίο συνετέλεσε στην περαιτέρω εδραίωσή τους (Krugman 1990) - είναι η δυνατότητα απεικόνισης των συνθηκών οι οποίες επικρατούν στις σύγχρονες οικονομίες προκειμένου να επιτευχθεί η επί ίσοις όροις αντιπαράθεση με τη νεοκλασική θεωρία (Krugman, Walker, 1999). Οι νέες θεωρίες εμπορίου, ωστόσο, δεν επεξηγούν επαρκώς τις αιτίες εμφάνισης διαφοροποιήσεων αναφορικά με το αρχικό μέγεθος της αγοράς (Ottaviano και Puga, 1998) και επιπρόσθετα τις αιτίες ύπαρξης διαφοροποιήσεων στις παραγωγικές δομές των περιφερειών, ακόμα και όταν οι διαφοροποιήσεις ως προς το μέγεθος της αγοράς δεν υφίστανται σε σημαντικό βαθμό (Neary, 2001). Ουσιαστικά, οι νέες θεωρίες εμπορίου δεν επεξηγούν επαρκώς τους τρόπους με τους οποίους οι επιχειρήσεις των διαφόρων οικονομικών τομέων διασπείρονται στο χώρο, δημιουργώντας πρότυπα κλαδικής συγκέντρωσης και περιφερειακής εξειδίκευσης. Η σχολή της νέας οικονομικής γεωγραφίας (Krugman, Fujita κ.α., Fujita και Krugman, Fujita και Mori, 2005) ενδογενοποιεί όλους τους εξωγενείς παράγοντες της νεοκλασικής θεωρίας και των νέων θεωριών εμπορίου με αποτέλεσμα η «δεύτερη φύση» να καθορίζει εξ ολοκλήρου τη χωρική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με τους Fujita κ.α. (1999 στο Ροβολής, 2002:6), η «νέα οικονομική γεωγραφία αποτελεί συνέχεια των αστικών οικονομικών και της περιφερειακής επιστήμης [...] αναδεικνύοντας την πολυπλοκότητα της γεωγραφικής κατανομής των οικονομικών δραστηριοτήτων στο χώρο». Τα υποδείγματα της νέας οικονομικής γεωγραφίας (Fujita κ.α., 1999:46-52) υποθέτουν ότι η οικονομία είναι χωρισμένη στους τομείς της γεωργίας και της μεταποίησης. Ο τομέας της μεταποίησης παράγει ποικιλία προϊόντων υπό καθεστώς μονοπωλιακού ανταγωνισμού ενώ αυτός της γεωργίας παράγει ένα ομογενές προϊόν υπό συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού 14. Οι προτιμήσεις των καταναλωτών είναι σταθερές 15 και μ 1 μ δύνανται να εκφραστούν από την απλή συνάρτηση χρησιμότητας U = M * A, όπου M είναι ένας σύνθετος δείκτης κατανάλωσης των προϊόντων της μεταποίησης, A είναι η κατανάλωση των προϊόντων της γεωργίας και μ είναι το μερίδιο της δαπάνης που αφορά τα προϊόντα της μεταποίησης. 14 Η διαφορά του μονοπωλιακού από τον πλήρη ανταγωνισμό εστιάζεται στην ελαφρά διαφοροποίηση των προϊόντων ούτως ώστε η καμπύλη ζήτησης της μεμονωμένης επιχείρησης στις αγορές μονοπωλιακού ανταγωνισμού να έχει αρνητική (και όχι οριζόντια) κλίση (Chamberlin, Robinson, 1933). 15 Οι Tabuchi και Thisse (2002) και ο Murata (2003) εισήγαγαν στα υποδείγματα της νέας οικονομικής γεωγραφίας την παράμετρο της μη σταθερότητας των καταναλωτικών προτιμήσεων. Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2007, 13(2)

10 32 Δημήτρης Καλλιώρας Εντός της συνάρτησης χρησιμότητας για το σύνολο των προϊόντων εμπεριέχεται μια επιμέρους συνάρτηση χρησιμότητας για τα προϊόντα της μεταποίησης, βάσει του υποδείγματος των Dixit και Stiglitz (1977) περί μονοπωλιακού ανταγωνισμού, n (1/ ) = [ ( i ) ], όπου i= 1 M m ρ ρ m είναι η κατανάλωση της εκάστοτε επιμέρους κατηγορίας i των προϊόντων της μεταποίησης και ρ είναι μια παράμετρος η οποία αντιπροσωπεύει την ένταση της προτίμησης του καταναλωτή για ποικιλία μεταποιητικών προϊόντων. Η παράμετρος ρ κυμαίνεται στο διάστημα [0, 1] με τις τιμές οι οποίες τείνουν στο 1 να φανερώνουν την οριζόντια κλίση της καμπύλης ζήτησης των μεμονωμένων επιχειρήσεων καθώς τα μεταποιητικά προϊόντα έχουν υψηλή σχέση υποκατάστασης, με αποτέλεσμα η επιθυμία για κατανάλωση ποικιλίας μεταποιητικών προϊόντων να μην είναι έντονη (παραπέμποντας σε συνθήκης πλήρους ανταγωνισμού), και με τις τιμές οι οποίες τείνουν στο 0 να φανερώνουν την αρνητική κλίση της καμπύλης ζήτησης των μεμονωμένων επιχειρήσεων, καθώς τα μεταποιητικά προϊόντα έχουν χαμηλή σχέση υποκατάστασης με αποτέλεσμα η επιθυμία για κατανάλωση ποικιλίας μεταποιητικών προϊόντων να είναι έντονη. Η συνάρτηση χρησιμότητας για τα μεταποιητικά προϊόντα δύναται να εκφραστεί, θέτοντας σ = 1, ως συνάρτηση με σταθερή ελαστικότητα υποκατάστασης (1 ρ ) n M = [ m * d ], όπου σ είναι η ελαστικότητα υποκατάστασης δύο 0 [( σ 1)/ σ] [ σ /( σ 1)] i i μεταποιητικών προϊόντων και d είναι η ζήτηση της εκάστοτε επιμέρους κατηγορίας των i προϊόντων της μεταποίησης. Η ελαστικότητα υποκατάστασης σ κυμαίνεται στο διάστημα [1, + ) με τις τιμές οι οποίες τείνουν στο 1 να φανερώνουν ότι ρ =0 και με τις τιμές οι οποίες τείνουν στο + να φανερώνουν ότι ρ =1. Βάσει της παραπάνω σχέσης, ο γενικός δείκτης κόστους ζωής, ο οποίος ορίζεται ως το ελάχιστο κόστος αγοράς μιας μονάδας του M, δύναται να οριστεί ως n (1 ) [( 1) / ] [ σ σ σ m i * i] 0 C = p d, όπου p είναι η i τιμή του κάθε μεταποιητικού προϊόντος m. Αυξανόμενη η ποικιλία των μεταποιητικών i προϊόντων, μειώνει το κόστος επίτευξης του οποιουδήποτε επιπέδου χρησιμότητας και συνεπώς το κόστος ζωής. Σε αυτό το πλαίσιο, υποτίθεται ότι η παραγωγικότητα των επιχειρήσεων της γεωργίας εμφανίζει σταθερές αποδόσεις κλίμακας ενώ η αντίστοιχη των επιχειρήσεων της μεταποίησης εμφανίζει σταθερά αυξανόμενες αποδόσεις κλίμακας L = a+ b* X, όπου L m είναι η απασχόληση και X m το προϊόν της εκάστοτε μεταποιητικής m m ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

11 Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης 33 επιχείρησης 16. Η ύπαρξη αυξουσών οικονομιών κλίμακας, δεδομένων και των προτιμήσεων των καταναλωτών, υποδηλώνει ότι η εκάστοτε επιχείρηση θα παράξει αποκλειστικά ένα μεταποιητικό προϊόν και συνεπώς ο αριθμός των επιχειρήσεων θα ισούται με τον αριθμό των παραγόμενων προϊόντων. Το οριακό κόστος της κάθε επιχείρησης δίνεται από την εξίσωση * * 1 W είναι ο MC b Wm p σ i σ = =, όπου m μισθός της μεταποιητικής απασχόλησης. Η τιμή ισορροπίας του προϊόντος, δηλαδή το σημείο στο οποίο τα έσοδα ισούνται με τα έξοδα και το οριακό κόστος μηδενίζεται, * ( a+ b* X ) εκφράζεται από τη σχέση p * m i = Wm ενώ το προϊόν το οποίο X m * ( 1) μεγιστοποιεί τα κέρδη εκφράζεται από τη σχέση Xm = a* σ. Επομένως, b συνάγεται ότι η άριστη ζήτηση για εργασία στη μεμονωμένη μεταποιητική επιχείρηση * ( 1) είναι Lm = a+ a* σ = a* σ και ο αριθμός των μεταποιητικών επιχειρήσεων θα b L είναι n = m *. L m Η μεταφορά των παραγόμενων προϊόντων ενέχει κόστη τα οποία αντιμετωπίζονται στη λογική του «παγόβουνου» (Samuelson, 1952), σύμφωνα με την οποία ένα μόνο μέρος της αρχικής ποσότητας φτάνει στον τελικό προορισμό της λόγω εγγενούς φθοράς 17. Η υπόθεση της ύπαρξης σταθερής φθοράς ανά μονάδα απόστασης παρέχει τη d δυνατότητα έκφρασης του κόστους μεταφοράς ως pid = pi * e τ, όπου p i είναι η τιμή ανά μονάδα προϊόντος στην αφετηρία, τ είναι το σταθερό ποσοστό φθοράς ανά μονάδα απόστασης, d είναι η απόσταση και p id είναι η τιμή ανά μονάδα προϊόντος στον προορισμό. Το κόστος μεταφοράς αυξάνεται εκθετικά σε σχέση με την απόσταση με αποτέλεσμα να υπάρχουν όρια αναφορικά με τους προορισμούς τους οποίους δύναται μια πηγή να εξυπηρετήσει. Οι περιοχές στις οποίες παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις πληθυσμού και οικονομικών δραστηριοτήτων εμφανίζονται περισσότερο ανταγωνιστικές σε όρους κόστους εξυπηρετώντας περισσότερους προορισμούς, πλεονέκτημα το οποίο αντισταθμίζει (μέχρι ενός σημείου) τα μειονέκτημα της υψηλής συγκέντρωσης καθαυτής. 16 Οι σταθερά αυξανόμενες αποδόσεις κλίμακας περιλαμβάνουν ένα σταθερό μέρος, ανεξάρτητο του επιπέδου της παραγωγής, και ένα μεταβαλλόμενο μέρος το οποίο συναρτάται του επιπέδου της παραγωγής. Η αναλογία την οποία εμφανίζει ο κάθε μεταποιητικός κλάδος μεταξύ των δύο αυτών μερών τον κατατάσσει μεταξύ των κλάδων σταθερών και αυξουσών αποδόσεων κλίμακας. 17 Ενδέχεται «ακόμα και στις περιπτώσεις κατά τις οποίες το κόστος μεταφοράς είναι χαμηλό εν γένει, κάποιες εξωτερικότητες οι οποίες σχετίζεται με την περιπλοκότητα της μεταφοράς (όπως μη τακτικά ή μη πλήρη φορτία) να καθιστούν το εν λόγω κόστος υψηλό» (Storper, 2000:149). Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2007, 13(2)

12 34 Δημήτρης Καλλιώρας Στο πλαίσιο της νέας οικονομικής γεωγραφίας, συνεπώς, υπό συνθήκες ατελούς ανταγωνισμού και πλήρους κινητικότητας κεφαλαίου και εργασίας 18, τα πρότυπα περιφερειακής εξειδίκευσης και κλαδικής συγκέντρωσης καθορίζονται από την αλληλεπίδραση των αυξουσών αποδόσεων κλίμακας και του μεταφορικού κόστους. Σε συνθήκες υψηλού μεταφορικού κόστους, οι οποίες υφίστανται σε χαμηλά επίπεδα οικονομικής ολοκλήρωσης, οι δραστηριότητες αυξουσών αποδόσεων κλίμακας παρουσιάζουν ένα διασπαρμένο πρότυπο χωροθέτησης με γνώμονα την εξασφάλιση της εγγύτητας με τους καταναλωτές ενώ σε συνθήκες χαμηλού μεταφορικού κόστους, οι οποίες επιτυγχάνονται σε υψηλά επίπεδα οικονομικής ολοκλήρωσης, το διασπαρμένο πρότυπο επαναλαμβάνεται με γνώμονα αυτή τη φορά την εξασφάλιση εγγύτητας με τους παραγωγικούς συντελεστές. Σε ενδιάμεσα επίπεδα οικονομικής ολοκλήρωσης, ωστόσο, το πρότυπο χωροθέτησης των δραστηριοτήτων αυξουσών αποδόσεων κλίμακας εμφανίζει υψηλή συγκέντρωση, καθώς το ενδιάμεσο μεταφορικό κόστος επιτρέπει την εξασφάλιση ταυτόχρονης διασύνδεσης και με τους καταναλωτές και με τους παραγωγικούς συντελεστές. Συνεπώς, σε ό,τι αφορά τις οικονομικές (μεταποιητικές) δραστηριότητες αυξουσών αποδόσεων κλίμακας παρατηρείται μια σχέση αντεστραμμένου U μεταξύ του επιπέδου της οικονομικής ολοκλήρωσης και του επιπέδου της κλαδικής συγκέντρωσής τους. Αντιθέτως, σε ό,τι αφορά τις οικονομικές δραστηριότητες οι οποίες είναι συνδεδεμένες με σταθερές αποδόσεις κλίμακας η εν λόγω σχέση είναι ευθεία καθώς το ολοένα χαμηλότερο μεταφορικό κόστος δε θα διαταράξει τη με βάση το συγκριτικό πλεονέκτημα χωροθέτησή τους. Ο Fujita (1993) ανέλυσε την επίδραση της μορφής της αγοράς στη χωρική συγκέντρωση των οικονομικών δραστηριοτήτων. Η διαφοροποίηση των παραγόμενων προϊόντων, η οποία ευνοείται σε αγορές οι οποίες προσιδιάζουν στο μονοπωλιακό ανταγωνισμό, σε συνδυασμό με το χαμηλό μεταφορικό κόστος ενισχύει την κλαδική συγκέντρωση των επιχειρήσεων προκειμένου οι τελευταίες να καρπωθούν τα οφέλη των οικονομιών συγκέντρωσης. Με αυτό τον τρόπο υπάρχουν περιφέρειες οι οποίες εξειδικεύονται σε έναν ή λίγους κλάδους παραγωγής ευνοώντας τη δημιουργία τοπικών, διαφοροποιημένων ανά κλάδο, παραγωγικών συστημάτων τα οποία παρέχουν τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να κάνουν μονοπωλιακή χρήση των προϊόντων που παράγουν (Thisse, 2000). Το σύνολο των θεωρητικών υποδειγμάτων της νέας οικονομικής γεωγραφίας (Krugman, Baldwin και Forslid, Martin και Ottaviano, Dumais κ.α., Fujita και Thisse, 2002 και 2003) καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ανάπτυξη είναι αυτοτροφοδοτούμενη 19 καθώς οι επιχειρήσεις εγκαθίστανται σε περιοχές με καλύτερη πρόσβαση στις αγορές, όπως αυτή καθορίζεται βάσει του προηγούμενα 18 Οι Ludema και Wooton (1997) στην προσπάθειά τους να καταστήσουν το υπόδειγμα του Krugman (1991) περισσότερο ρεαλιστικό έκαναν λόγο για περιορισμένη κινητικότητα της εργασίας χωρίς ωστόσο να αμφισβητήσουν τα αποτελέσματά του. 19 Επαληθεύοντας τις προγενέστερες διαπιστώσεις των Myrdal (1957) και Hirschman (1958). ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

13 Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης 35 διαμορφωθέντος προτύπου συγκέντρωσής τους. Ο Krugman (1993α) έκανε λόγο για μια υποθετική οικονομία η οποία αποτελείται από δώδεκα περιφέρειες διατεταγμένες σε σχήμα κύκλου, με τα αγαθά να μεταφέρονται μόνο στην περιφέρεια αυτού. Ξεκινώντας από μια αρχικά ομοιόμορφη κατανομή των αγαθών μεταξύ των δώδεκα περιφερειών και έπειτα από διαδοχικές προσομοιώσεις, ο Krugman υποστήριξε ότι τα αγαθά εν τέλει θα συγκεντρωθούν ισομερώς μόνο μεταξύ δύο περιφερειών οι οποίες βρίσκονται ακριβώς απέναντι, επί της περιφέρειας του κύκλου. Οι περιφέρειες αυτές είναι οι κεντρικές περιφέρειες της οικονομίας και είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν τις υπόλοιπες (και φυσικά την οικονομία στο σύνολό της) 20. Εν συνεχεία, ο Krugman (1993β) εισήγαγε τις έννοιες του κρίσιμου μεγέθους και της κρίσιμης απόστασης οι οποίες απαιτούνται προκειμένου η εν λόγω σωρευτική διαδικασία να δύναται να πραγματοποιηθεί. Στη λογική της προηγούμενης μελέτης του, υποστήριξε ότι από μια τυχαία κατανομή του πληθυσμού και των οικονομικών δραστηριοτήτων ανάμεσα σε ένα πεπερασμένο πλήθος περιφερειών προκύπτει ένα πρότυπο χωρικής συγκέντρωσης προς όφελος των περιφερειών που διαθέτουν εξαρχής το προβάδισμα, για αιτίες αμιγώς εγγενείς (φυσικές, γεωγραφικές, ιστορικές). Το προβάδισμα αυτό συνίσταται στο κρίσιμο (ελάχιστο) μέγεθος αλλά και στην κρίσιμη (ελάχιστη) απόσταση η οποία απαιτείται να υπάρχει από τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα. Οι μεγαλύτερες περιφέρειες δύνανται, εφόσον το μεταφορικό κόστος το επιτρέπει, να προσελκύσουν το εργατικό δυναμικό των μικρότερων περιφερειών λόγω υψηλότερων πραγματικών μισθών, δημιουργώντας προς τα εμπρός και προς τα πίσω αμφίδρομες διασυνδέσεις μεταξύ εργαζομένων και βιομηχανιών. Σε ένα εναλλακτικό, και σαφέστατα περισσότερο ρεαλιστικό, υπόδειγμα χωρικής συγκέντρωσης των οικονομικών δραστηριοτήτων, οι Fujita και Krugman (1995) υποθέτουν μια οικονομία στην οποία η γη είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη. Οι εργαζόμενοι στην εν λόγω οικονομία θεωρούνται ιδίων δεξιοτήτων 21 και είναι ελεύθεροι να επιλέξουν τόπο διαμονής και επάγγελμα. Η επιλογή επαγγέλματος γίνεται μεταξύ γεωργίας και μεταποίησης, με το μεταφορικό κόστος να είναι θετικό και για τα δύο επαγγέλματα και τη γη να αποτελεί το μοναδικό μη μετακινήσιμο παραγωγικό συντελεστή (επέχοντας θέση φυγόκεντρης δύναμης). 22 Η σταδιακή αύξηση του πληθυσμού οδηγεί στην «επέκταση» της οικονομίας με αποτέλεσμα η περιφέρεια να βρίσκεται ολοένα μακρύτερα από το κέντρο. Υπό αυτές τις συνθήκες οι μεταποιητικές επιχειρήσεις τείνουν να χωροθετούνται στο κέντρο προκειμένου να έχουν πρόσβαση στο σύνολο της οικονομίας και αυξήσουν το μέγεθος της δυνητικής τους αγοράς 23. Η 20 Σε μεταγενέστερη μελέτη του ο Krugman (1996) απέδειξε μαθηματικά το παραπάνω υπόδειγμα, βασιζόμενος εν πολλοίς στη μελέτη του βιολόγου Turing (1952) για τη μορφογέννηση (τη διαδικασία της κατανομής των κυττάρων κατά την εμβρυϊκή ζωή του ανθρώπου η οποία μετέπειτα οδηγεί στο σχηματισμό των ιστών και των οργάνων του ανθρώπινου σώματος). 21 Οι Mori και Turini (2005) εισήγαγαν την παράμετρο των διαφορετικών δεξιοτήτων οι οποίες δύνανται να εντοπιστούν εντός του εργατικού δυναμικού. 22 Απαρχή αυτού του υποδείγματος είναι η «απομονωμένη πόλη» του von Thünen (1826). 23 Η ιδέα της δυνητικής αγοράς αποδίδεται στο Harris (1954). Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2007, 13(2)

14 36 Δημήτρης Καλλιώρας συγκέντρωση πληθυσμού (καταναλωτών) και επιχειρήσεων συμβάλλει στην αύξηση των ειδικευμένων επιχειρήσεων (προς τα πίσω διασύνδεση) με αποτέλεσμα να ενισχύεται περαιτέρω το καταναλωτικό διαθέσιμο εισόδημα (προς τα εμπρός διασύνδεση). Με την ίδια συλλογιστική οι Krugman και Venables (1996) και ο Venables (1996) ερμήνευσαν την κάθετη διασύνδεση μεταξύ των βιομηχανιών, η οποία στην ουσία της είναι μια σχέση εισροών εκροών. Προκειμένου να εκμεταλλευθούν τα οφέλη των οικονομιών συσσώρευσης, «οι επιχειρήσεις συγκεντρώνονται είτε σε μία είτε σε περισσότερες, γειτονικές, περιφέρειες, αυξάνοντας την κλαδική συγκέντρωση» (Krieger Boden, 2000:13) «μέχρι τα [εν λόγω] οφέλη να υπερκεραστούν από τις αντίστοιχες επιβαρύνσεις των αντιοικονομιών κλίμακας» (Forslid κ.α., 2002:293). Επεκτείνοντας τα αξιώματα της πολιτικής οικονομίας της χωροθέτησης και μαθηματικοποιώντας τις θεωρήσεις της περιφερειακής επιστήμης, η νέα οικονομική γεωγραφία κυριαρχεί στον επιστημονικό διάλογο αναφορικά με τη χωρική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων, συμπληρώνοντας τη νεοκλασική θεωρία εμπορίου και επεκτείνοντας τις νέες θεωρίες εμπορίου. Η κριτική η οποία αναπτύχθηκε σε βάρος της έγκειται αφενός στην αδυναμία επακριβούς ποσοτικοποίησης των φυγόκεντρων και των κεντρομόλων δυνάμεων και στην περιορισμένη παρουσία εμπειρικών μελετών (Martin και Sunley, 1996 και Martin, 1999) και αφετέρου στις διαφοροποιήσεις οι οποίες παρατηρούνται κατά τη μετάβαση από το διαπεριφερειακό στο διεθνικό πλαίσιο ανάλυσης (Puga, Monfort και Nicollini, 2000). Ενδεικτικά, ο Martin (1999:67) υποστήριξε ότι η νέα οικονομική γεωγραφία «δεν είναι τόσο νέα και σίγουρα δεν πρόκειται περί γεωγραφίας». Περισσότερο διαλλακτικοί, οι Πετράκος και Ψυχάρης (2004:29 30) θέτουν το ερώτημα της ύπαρξης άλλων πλην των παρεμβατικών πολιτικών μη νεοκλασικής φύσεως φυγόκεντρων δυνάμεων, όπως «αυτές που έχουν να κάνουν με τη μακροχρόνια διάχυση της γνώσης, τις πάσης φύσεως ακαμψίες που παρεμποδίζουν την αυτόματη προσαρμογή, τους πολιτισμικούς παράγοντες και όσους παράγοντες συνδέονται με τον κορεσμό των μεγάλων αστικών συγκεντρώσεων», τις οποίες η νέα οικονομική γεωγραφία δεν ενσωματώνει στην ανάλυσή της. Η επισκόπηση των κυριότερων πτυχών των θεωριών εμπορίου (Πίνακας 2) αποτελεί το εννοιολογικό πλαίσιο καταγραφής και μελέτης των χωρικών και των διαρθρωτικών επιδράσεων της οικονομικής ολοκλήρωσης Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το συμπέρασμα των Combes και Linnemer (2000) οι οποίοι πρεσβεύουν ότι η συσσώρευση των επιχειρήσεων ενδέχεται να λειτουργήσει προς όφελος των καταναλωτών λόγω του ανταγωνισμού τιμών ο οποίος αναπτύσσεται. Σε παρόμοιο συμπέρασμα κατέληξαν και οι Fujita και Thisse (2003). 25 Επιπρόσθετα έχει εκφραστεί η άποψη (Dei Ottati, ) ότι η εγγύτητα μεταξύ των επιχειρήσεων ενδέχεται να επιδρά θετικά στη δημιουργία κλίματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης το οποίο συμβάλλει στην τόνωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. 26 Οι χωρικές και οι διαρθρωτικές επιδράσεις της οικονομικής ολοκλήρωσης διοχετεύονται και μέσω της διενέργειας άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ), μέσω των τεχνολογικών και χρηματικών εξωτερικοτήτων (Scitowsky, 1954) που οι τελευταίες δημιουργούν, μολονότι στα υψηλά επίπεδα οικονομικής ολοκλήρωσης οι ΑΞΕ ενδέχεται να υποκαθίστανται από το διεθνές εμπόριο (Goldberg και Kolstad, 1995). Οι τεχνολογικές ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

15 Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης 37 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Οι κυριότερες πτυχές των θεωριών εμπορίου. Μορφή αγοράς Παράγοντες χωροθέτησης Χωροθέτηση επιχείρησης ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ Πλήρης ανταγωνισμός Τεχνολογικές διαφορές Διαθεσιμότητα φυσικών πόρων Πρώτη φύση Διακλαδική εξειδίκευση Ισορροπία τύπου ευθείας ΝΕΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Μονοπωλιακός ανταγωνισμός Μέγεθος εγχώριας αγοράς Μεταφορικό κόστος Πρώτη και δεύτερη φύση Διακλαδική και ενδοκλαδική εξειδίκευση Ισορροπία τύπου αντεστραμμένου U Δομή εμπορίου Διακλαδικό εμπόριο Διακλαδικό και ενδοκλαδικό εμπόριο Κέρδη Όλες οι περιφέρειες Οι μεγάλες περιφέρειες από την κερδίζουν το ίδιο κερδίζουν περισσότερα εμπορική δραστηριότητα Πηγή: Προσαρμογή από το Brülhart (1998:780) ΝΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Μονοπωλιακός ανταγωνισμός Αύξουσες αποδόσεις κλίμακας Μεταφορικό κόστος Δεύτερη φύση Διακλαδική και ενδοκλαδική εξειδίκευση Ισορροπία τύπου αντεστραμμένου U Διακλαδικό και ενδοκλαδικό εμπόριο Οι περιμετρικές περιφέρειες ενδέχεται να χάνουν σε υψηλό και μέσο κόστος εμπορίου ενώ οι κεντρικές σε χαμηλό 3. Η Διαρθρωτική Διάσταση των Επιδράσεων της Οικονομικής Ολοκλήρωσης. Ο Martin (1999:63) υποστήριξε ότι «προκειμένου να αντιληφθεί κάποιος τη διαδικασία διενέργειας της εμπορικής δραστηριότητας είναι απαραίτητο να αντιληφθεί προηγουμένως τις διαδικασίες της περιφερειακής εξειδίκευσης και της κλαδικής συγκέντρωσης». Η θέση αυτή κρίνεται απόλυτα λογική καθώς παρά την εξελισσόμενη και εντεινόμενη διαδικασία της οικονομικής ολοκλήρωσης, η κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων, και η εξ αυτής δημιουργία προτύπων περιφερειακής εξειδίκευσης και κλαδικής συγκέντρωσης (Amiti, 1998), εξακολουθεί να λαμβάνει χώρα σε ένα ανομοιογενές με εξωτερικότητες χωρικό πλαίσιο (Ciccone, Maier, 2005). Οι κεντρικές περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) εκμεταλλευόμενες την ικανότητά τους να διατηρούν καλύτερη πρόσβαση στις μεγάλες αγορές κατορθώνουν να συγκεντρώνουν την πλειονότητα των μετακινήσιμων παραγωγικών συντελεστών εξωτερικότητες προκύπτουν λόγω της διάχυσης της τεχνογνωσίας από τις πολυεθνικές στις εγχώριες επιχειρήσεις, ιδιαίτερα σε αυτές των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών (Ottaviano και Thisse, 2001). Η ενσωμάτωση και η εκμετάλλευσή τους προϋποθέτει (απαιτεί) την εγγύτητα των επιχειρήσεων με αποτέλεσμα να παρατηρείται συσσώρευση στις περιοχές όπου χωροθετούνται οι πολυεθνικές επιχειρήσεις (Fujita και Thisse, Gorg και Greenaway, 2002). Η αυξανόμενη συσσώρευση των επιχειρήσεων προκαλεί και χρηματικές εξωτερικότητες, εξοικονομήσεις κόστους οι οποίες επιτυγχάνονται λόγω της εγγύτητας των επιχειρήσεων, ενισχύοντας την τάση για περαιτέρω συσσώρευση (Krugman και Venables, Markusen και Venables, 1998). Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2007, 13(2)

16 38 Δημήτρης Καλλιώρας (κεφάλαιο και εργασία) στην προσπάθεια τους αλλά και στην προσπάθεια των κατόχων των παραγωγικών συντελεστών - να επιτύχουν υψηλό(τερο) βαθμό οικονομιών συγκέντρωσης (Head και Mayer, 2003). Η ένταση της διαδικασίας της οικονομικής ολοκλήρωσης εντείνει, με τη σειρά της, την άνιση χωρική κατανομή των παραγωγικών συντελεστών επηρεάζοντας την ισορροπία μεταξύ κεντρομόλων και φυγόκεντρων δυνάμεων (Ottaviano και Puga, 1998). Οι αλλαγές αυτές πέρα από την ενίσχυση του υφιστάμενου χωροθετικού προτύπου των οικονομικών δραστηριοτήτων ασκούν σημαντικές επιπτώσεις και στη διαμόρφωση των προϋποθέσεων ανάπτυξης τους μεταβάλλοντας τις συνθήκες δραστηριοποίησής τους (Massey, Cox και Wood, 1997). Οι οικονομίες χωρικής συγκέντρωσης φαίνεται να ερμηνεύουν επαρκέστερα την εμπορική δραστηριότητα η οποία διεξάγεται μεταξύ των κεντρικών περιφερειών της ΕΕ (Brülhart, 1998). Υπό συνθήκες οικονομικής ολοκλήρωσης, τα όποια συγκριτικά πλεονεκτήματα εξαλείφονται σε μεγάλο βαθμό, με πληθώρα επιχειρήσεων να λειτουργεί σε πολυεθνικό επίπεδο, το κεφάλαιο και την εργασία να αποκτούν μεγαλύτερη κινητικότητα, τα νομικά πλαίσια να συγκλίνουν και την τεχνογνωσία να διαχέεται (Aiginger, 2000). Το υψηλό επίπεδο του ενδοκλαδικού εμπορίου το οποίο αναπτύσσεται μεταξύ των κεντρικών περιφερειών της ΕΕ αντικατοπτρίζει την ομοιότητα των διαρθρωτικών δομών των συναλλασσομένων οικονομιών και το σχετικά υψηλό επίπεδο της οικονομικής τους αποτελεσματικότητας (Kaitila, 1999). Αντιθέτως, η ανομοιότητα των διαρθρωτικών δομών μεταξύ των περιμετρικών και των κεντρικών περιφερειών της ΕΕ καταδεικνύεται από τη διεξαγωγή διακλαδικού τύπου εμπορικής δραστηριότητας η οποία διακρίνει τις μεταξύ τους εμπορικές συναλλαγές. Η ανάπτυξη εμπορικής δραστηριότητας αυτού του τύπου, ωστόσο, θεωρείται μάλλον απίθανο να οδηγήσει σε εισοδηματική σύγκλιση με τις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες της ΕΕ, έστω και σε μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα (Petrakos και Christodoulakis, 1997 και 2000). Οι, σε μεγάλο βαθμό, μη ρεαλιστικές (απλουστευτικές) υποθέσεις της νεοκλασικής θεωρίας εμπορίου, η οποία αποδέχεται μόνο τις ακραίες καταστάσεις της πλήρους απουσίας και της πλήρους ελεύθερης διενέργειας εμπορίου, έδωσαν ώθηση στις νέες θεωρίες εμπορίου, αρχικά, και στη νέα οικονομική γεωγραφία, μετέπειτα, αναφορικά με την ερμηνεία της εμπορικής δραστηριότητας, διακλαδικής και ενδοκλαδικής, η οποία διενεργείται στο εσωτερικό της ΕΕ. Η νέα οικονομική γεωγραφία καταλήγει στο γενικό συμπέρασμα της εξειδίκευσης των κεντρικών περιφερειών σε τομείς αυξουσών αποδόσεων κλίμακας και των περιμετρικών περιφερειών σε τομείς σταθερών αποδόσεων κλίμακας (Διάγραμμα 1 και Διάγραμμα 2). ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

17 Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης 39 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1: Πρότυπα περιφερειακής εξειδίκευσης και κλαδικής συγκέντρωσης σε χωρικό πλαίσιο κεντρικών περιφερειών, στο πλαίσιο της νέας οικονομικής γεωγραφίας. 1 Μερίδιο Περιφέρειας σε Δραστηριότητες Αυξουσών Αποδόσεων Κλίμακας Εξέλιξη Κεντρική Περιφέρεια Ποικιλία 1 1/2 Ποικιλία 2 Μεταφορικό Κόστος Χαμηλό Ενδιάμεσο. Υψηλό 1/2 1 Μερίδιο Περιφέρειας σε Δραστηριότητες Σταθερών Αποδόσεων Κλίμακας Πηγή: Προσαρμογή από το Krieger-Boden (2002:8) Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2007, 13(2)

18 40 Δημήτρης Καλλιώρας ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2: Πρότυπα περιφερειακής εξειδίκευσης και κλαδικής συγκέντρωσης σε χωρικό πλαίσιο περιμετρικών περιφερειών, στο πλαίσιο της νέας οικονομικής γεωγραφίας. 1 Μερίδιο Περιφέρειας σε Δραστηριότητες Αυξουσών Αποδόσεων Κλίμακας Περιμετρική Περιφέρεια 1/2 Ποικιλία 2 Εξέλιξη Ποικιλία 1 Χαμηλό Ενδιάμεσο Ποικιλία 2 Υψηλό Μεταφορικό Κόστος 1/2 1 Μερίδιο Περιφέρειας σε Δραστηριότητες Σταθερών Αποδόσεων Κλίμακας Πηγή: Προσαρμογή από το Krieger-Boden (2002:8) Ο Krugman (1991) υποστηρίζει ότι η ενδυνάμωση της διαδικασίας της οικονομικής ολοκλήρωσης συνεπάγεται την ενίσχυση των κεντρομόλων δυνάμεων με την εργασία να αποτελεί τον κυρίαρχο φορέα συσσώρευσης υπό την προϋπόθεση της πλήρους κινητικότητάς της 27. Όπως επισημαίνει η Amiti (1998), σε ένα ενδιάμεσο στάδιο οικονομικής ολοκλήρωσης το τελικό αποτέλεσμα αναφορικά με τη συγκέντρωση των οικονομικών δραστηριοτήτων καθορίζεται από την επιμέρους ισχύ των κεντρομόλων και των φυγόκεντρων δυνάμεων. Ειδικότερα, σε συνθήκες υψηλού κόστους εμπορίου η μεγάλη πληθυσμιακά περιφέρεια θα καταστεί εξαγωγέας αγαθών εντάσεως εργασίας ενώ σε συνθήκες χαμηλού κόστους εμπορίου θα καταστεί εξαγωγέας αγαθών εντάσεως κεφαλαίου. Σε προχωρημένα στάδια φιλελευθεροποίησης του εμπορίου, ωστόσο, η 27 Η μη πλήρης κινητικότητα (ουσιαστικά, το κόστος μετακίνησης) της εργασίας θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως μια ακόμα φυγόκεντρος δύναμη (Tabuchi και Thisse, Murata, 2003). ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

19 Τάσεις Χωροθέτησης των Οικονομικών Δραστηριοτήτων υπό Συνθήκες Οικονομικής Ολοκλήρωσης 41 επικράτηση των κεντρομόλων δυνάμεων δε θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη καθώς οι φυγόκεντρες δυνάμεις καθίστανται (εκ νέου) διαρκώς εντονότερες λόγω της ενδυνάμωσης των αντιοικονομιών συσσώρευσης. Η μετάβαση σε υψηλότερα επίπεδα οικονομικής ολοκλήρωσης η οποία σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητη (Amiti, 1998) - λειτουργεί προς όφελος των φυγόκεντρων δυνάμεων με αποτέλεσμα την ύπαρξη σχέσης τύπου αντεστραμμένου U ανάμεσα στην ενίσχυση της οικονομικής ολοκλήρωσης και στη συγκέντρωση των κλάδων αυξουσών αποδόσεων κλίμακας, από τη διασπορά στη συγκέντρωση και πάλι στη διασπορά (Ottaviano και Puga, Krieger-Boden, 2002). Σε περίπτωση άρσης της υπόθεσης περί της διαπεριφερειακής (και όχι περί της διατομεακής) κινητικότητας της εργασίας, με τη θεώρηση των κάθετων διασυνδέσεων μεταξύ των επιχειρήσεων ως φορέα συσσώρευσης 28 (Krugman και Venables, 1996), η επίδραση των κεντρομόλων δυνάμεων αναμένεται να είναι ασθενέστερη καθώς ο ανταγωνισμός για την προσέλκυση εργασίας από μέρους των επιχειρήσεων αυξουσών αποδόσεων κλίμακας μεταφράζεται σε ανταγωνισμό μισθών. Οι επιχειρήσεις οι οποίες αδυνατούν να ανταπεξέλθουν σε αυτού του τύπου τον ανταγωνισμό μοιραία θα εγκατασταθούν μακριά από το κέντρο, σε μικρότερη ή μεγαλύτερη απόσταση, με αποτέλεσμα «ακόμα και σε μικρές αναλογίες όλες οι περιφέρειες [να] εμφανίζουν οικονομική δραστηριότητα» (Puga, 2002:390). Η εν λόγω δραστηριότητα διεξάγεται κατά βάση από επιχειρήσεις ομοειδών κλάδων παραγωγής καθώς, όπως επισημαίνουν οι Krugman και Venables (1996), οι διασυνδέσεις εισροών εκροών είναι ισχυρότερες εντός παρά μεταξύ των οικονομικών κλάδων λόγω της ισχυρότερης διακίνησης ενδιάμεσων αγαθών κατά την πρώτη περίπτωση. Το γεγονός αυτό συντελεί στη δημιουργία συγκεντρώσεων των επιχειρηματικών μονάδων με βάση τις εξειδικεύσεις της εκάστοτε περιοχής. Αντιθέτως, στην περίπτωση κατά την οποία οι διασυνδέσεις ήταν ισχυρότερες μεταξύ παρά εντός των οικονομικών κλάδων, θα υπήρχε σχετικά μεγάλη διασπορά των επιχειρήσεων εντός του εκάστοτε κλάδου καθώς οι τελευταίες θα αποκόμιζαν μεγαλύτερα οφέλη μέσω της εγγύτητάς τους με επιχειρήσεις άλλων κλάδων. Οι εμπειρικές μελέτες οι οποίες αναφέρονται στον οικονομικό χώρο της ΕΕ στον οποίο, παρά το υψηλό επίπεδο οικονομικής ολοκλήρωσης, η κινητικότητα της εργασίας εμφανίζεται μάλλον περιορισμένη 30 (Decressin και Fatas, Olesen και Skak, Fertig και Schmidt, Fertig, Zimmermann, 2004) - επιβεβαιώνουν σε μεγάλο βαθμό τις παραπάνω θεωρητικές τοποθετήσεις 31. Το βασικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν είναι η επιβεβαίωση του χωροθετικού πρότυπου του αντεστραμμένου U, 28 Πρόκειται για θεώρηση η οποία έρχεται σε αντίθεση με προηγούμενη των Dornbusch κ.α. (1977) σύμφωνα με την οποία η χωρική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων γίνεται νομοτελειακά, βάσει των συγκριτικών πλεονεκτημάτων. 29 Πρόκειται για τα παλαιά νέα κράτη-μέλη της ΕΕ. 30 Σε αυτό το σημείο αξίζει να επισημανθεί το άρθρο του Herod (1997:2) στο οποίο ασκείται έντονη κριτική στη θεώρηση της εργασίας «ως παθητικού συντελεστή στη γεωγραφία του καπιταλισμού». 31 Ενδελεχής επισκόπηση των εν λόγω μελετών υπάρχει στο Bode κ.α. (2003). Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2007, 13(2)

20 42 Δημήτρης Καλλιώρας για τις οικονομικές (μεταποιητικές) δραστηριότητες αυξουσών αποδόσεων κλίμακας, στα πρότυπα των νέων θεωριών εμπορίου και της νέας οικονομικής γεωγραφίας. Το πρότυπο αυτό, το οποίο συνδυάζεται με μείωση των επιπέδων περιφερειακής εξειδίκευσης, επιβεβαιώνεται και σε μελέτες οι οποίες διεξήχθησαν είτε στο χωρικό επίπεδο των κρατών είτε σε κατώτερα χωρικά επίπεδα ανάλυσης. Οι Brülhart και Torstensson (1996) και ο Brülhart (1998) μελετώντας 18 μεταποιητικούς κλάδους σε 11 χώρες της ΕΕ (τα ιδρυτικά μέλη πλην του Λουξεμβούργου), για την περίοδο , διαπίστωσαν ότι οι μεταποιητικές δραστηριότητες αυξουσών αποδόσεων κλίμακας είναι εγκατεστημένες κυρίως στο κέντρο της ΕΕ, εμφανίζοντας, ωστόσο, τάσεις διασποράς. Οι Midelfart Knarvik κ.α. (2000) εξετάζοντας τα χωρικά πρότυπα 36 μεταποιητικών κλάδων σε 14 χώρες της ΕΕ (στις χώρες της ΕΕ-15 πλην του Λουξεμβούργου), για την περίοδο , ανίχνευσαν τάσεις διασποράς σημαντικού αριθμού μεταποιητικών κλάδων οι οποίοι αρχικά εμφάνιζαν υψηλά επίπεδα χωρικής συγκέντρωσης. Οι τάσεις αυτές εμφανίστηκαν σε κλάδους οι οποίοι διασυνδέονται με αύξουσες αποδόσεις κλίμακας κυρίως εξαιτίας της διάχυσης της γνώσης και της ύπαρξης επαρκούς ποσότητας ανθρώπινου κεφαλαίου σε ορισμένες περιμετρικές περιφέρειες. Τα ευρήματα αυτά έρχονται σε αντίθεση με αυτό του Melachroinos (2002) ο οποίος εξετάζοντας 28 μεταποιητικούς κλάδους σε 13 χώρες της ΕΕ (στις χώρες της ΕΕ-15 πλην του Λουξεμβούργου και της Ιρλανδίας), για την περίοδο , κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, παρά την ενδυνάμωση της διαδικασίας της οικονομικής ολοκλήρωσης, το χωροθετικό τους πρότυπο παρέμεινε σχεδόν ανέπαφο. Σε ανάλογο συμπέρασμα κατέληξε, προηγούμενα, και η Amiti (1997) η οποία μελετώντας 27 μεταποιητικούς κλάδους σε 10 χώρες της ΕΕ (στα ιδρυτικά μέλη πλην του Λουξεμβούργου και της Ιρλανδίας), για την περίοδο , διαπίστωσε μείωση του επιπέδου εξειδίκευσης μόνο στη Γαλλία, στην Ισπανία και στο ΗΒ. Στο χωρικό επίπεδο των περιφερειών, ωστόσο, το πρότυπο το οποίο επικρατεί είναι η ταυτόχρονη μείωση των επιπέδων της κλαδικής συγκέντρωσης και της περιφερειακής εξειδίκευσης. Η διαπίστωση αυτή προκύπτει από τα ευρήματα των Molle (1997), Hallet (2000) και Ezcurra κ.α. (2004) οι οποίοι μελέτησαν 17 μεταποιητικούς κλάδους σε 96 (ο πρώτος) και 117 (οι υπόλοιποι) περιφέρειες της ΕΕ-15 για τις χρονικές περιόδους , και , αντίστοιχα. Τα ευρήματα αυτά είναι εναρμονισμένα με αντίστοιχα μελετών οι οποίες διεξήχθησαν για περιφέρειες μεμονωμένων χωρών - Möller (2000) για τη Γερμανία, Paluzie κ.α., (2001) για την Ισπανία, Petrakos κ.α, (2007) για την Ελλάδα και κατέγραψαν, επίσης, ταυτόχρονη μείωση των επιπέδων κλαδικής συγκέντρωσης και περιφερειακής εξειδίκευσης. Το κρίσιμο σημείο το οποίο κρίνεται απαραίτητο να επισημανθεί είναι ότι το πρότυπο της χωρικής διασποράς των οικονομικών κλάδων αυξουσών αποδόσεων κλίμακας, το οποίο σύμφωνα με τις νέες θεωρίες εμπορίου και τη νέα οικονομική γεωγραφία αρχίζει ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

Η Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου

Η Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου Η Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου 1. Περιεχόμενα Κεφαλαίου Α. Εισαγωγικά: Οι κατευθύνσεις του Σύγχρονου Εμπορίου B. Η Παραδοσιακή Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου Οι Εμποροκράτες Adam Smith: Απόλυτο Πλεονέκτημα

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Αστικά και περιφερειακά οικονομικά υποδείγματα και μέθοδοι... 37

Περιεχόμενα. Αστικά και περιφερειακά οικονομικά υποδείγματα και μέθοδοι... 37 Περιεχόμενα Εισαγωγικό σημείωμα του επιμελητή, Δημήτρης Σκούρας....................... 23 Εισαγωγή................................................................................ 25 Η λογική και η οργάνωση

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 5 Πόροι και διεθνές εμπόριο: Το υπόδειγμα Heckscher- Ohlin

Κεφάλαιο 5 Πόροι και διεθνές εμπόριο: Το υπόδειγμα Heckscher- Ohlin Κεφάλαιο 5 Πόροι και διεθνές εμπόριο: Το υπόδειγμα Heckscher- Ohlin Copyright 2015 Pearson Education, Inc. All rights reserved. 5-1 Περίγραμμα Παραγωγικές δυνατότητες Επιλέγοντας την αναλογία των εισροών

Διαβάστε περισσότερα

Πόροι και Διεθνές Εμπόριο. Το Υπόδειγμα των Heckscher Ohlin

Πόροι και Διεθνές Εμπόριο. Το Υπόδειγμα των Heckscher Ohlin Πόροι και Διεθνές Εμπόριο Το Υπόδειγμα των Heckscher Ohlin Το Υπόδειγμα Heckscher Ohlin Η θεωρία των Heckscher Ohlin υποθέτει ότι όλοι οι συντελεστές παραγωγής μπορούν να μετακινηθούν μεταξύ των διαφόρων

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ

ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ Εισαγωγή Μέρος Πρώτο: Αστικά και Περιφερειακά Οικονομικά Υποδείγματα και Μέθοδοι ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Χωροθέτηση δραστηριοτήτων: η χωροθέτηση της επιχείρησης στη θεωρία 1. 1 Εισαγωγή 1.2 Κλασικά και νεοκλασικά υποδείγματα

Διαβάστε περισσότερα

Πόροι και Διεθνές Εμπόριο. Το Υπόδειγμα των Heckscher Ohlin

Πόροι και Διεθνές Εμπόριο. Το Υπόδειγμα των Heckscher Ohlin Πόροι και Διεθνές Εμπόριο Το Υπόδειγμα των Heckscher Ohlin Καθ. Γ. Αλογοσκούφης, Διεθνής Οικονομική και Παγκόσμια Οικονομία, 2014 Το Υπόδειγμα Heckscher Ohlin Η θεωρία των Heckscher Ohlin υποθέτει ότι

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ : ανέπτυξε ένα πρότυπο σύμφωνα με το οποίο διέκρινε 5 στάδια οικονομικής ανάπτυξης, από τα οποία υποστήριξε

Διαβάστε περισσότερα

Η θεωρία Weber Προσέγγιση του ελάχιστου κόστους

Η θεωρία Weber Προσέγγιση του ελάχιστου κόστους Η θεωρία Weber Προσέγγιση του ελάχιστου κόστους Ο θεμελιωτής της θεωρίας χωροθέτησης της βιομηχανίας ήταν ο Alfred Weber, την οποία αρχικά παρουσίασε ο μαθηματικός Laundhart (1885). Ο A. Weber (1868-1958)

Διαβάστε περισσότερα

Το Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγμα του Διεθνούς Εμπορίου με Συναρτήσεις Παραγωγής και Χρησιμότητας Cobb Douglas. Καθ. Γιώργος Αλογοσκούφης

Το Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγμα του Διεθνούς Εμπορίου με Συναρτήσεις Παραγωγής και Χρησιμότητας Cobb Douglas. Καθ. Γιώργος Αλογοσκούφης Το Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγμα του Διεθνούς Εμπορίου με Συναρτήσεις Παραγωγής και Χρησιμότητας Cobb Douglas Καθ. Γιώργος Αλογοσκούφης Καθ. Γ. Αλογοσκούφης, Διεθνής Οικονομική και Παγκόσμια Οικονομία,

Διαβάστε περισσότερα

Εξετάσεις Θεωρίας και Πολιτικής Διεθνούς Εμπορίου Ιούλιος 2007. Όνομα: Επώνυμο: Επιθυμώ να μην περάσω το μάθημα εάν η βαθμολογία μου είναι του

Εξετάσεις Θεωρίας και Πολιτικής Διεθνούς Εμπορίου Ιούλιος 2007. Όνομα: Επώνυμο: Επιθυμώ να μην περάσω το μάθημα εάν η βαθμολογία μου είναι του Εξετάσεις Θεωρίας και Πολιτικής Διεθνούς Εμπορίου Ιούλιος 2007 Α Όνομα: Επώνυμο: Αριθμός Μητρώου: Έτος: Επιθυμώ να μην περάσω το μάθημα εάν η βαθμολογία μου είναι του 1. Η χώρα Α έχει 10.000 μονάδες εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1 Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική 2 η έκδοση Chapter 1 Κεφάλαιο 2 Συγκέντρωση και συστάδες δραστηριοτήτων Περιεχόμενα Εισαγωγή Συγκέντρωση θεωρία Συμπεριφορικές προσεγγίσεις στη θεωρία χωροθέτησης

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος... 11 Εισαγωγή... 13

Πρόλογος... 11 Εισαγωγή... 13 Περιεχόμενα Πρόλογος... 11 Εισαγωγή... 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Οι διεθνείς συναλλαγές και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα... 17 Ι. Η αρχή των συγκριτικών πλεονεκτημάτων... 17 Α. Κόστος εργασίας και εξειδικεύσεις...

Διαβάστε περισσότερα

Εξειδικευμένοι Συντελεστές Παραγωγής και Διανομή του Εισοδήματος. Το Υπόδειγμα των Jones και Samuelson

Εξειδικευμένοι Συντελεστές Παραγωγής και Διανομή του Εισοδήματος. Το Υπόδειγμα των Jones και Samuelson Εξειδικευμένοι Συντελεστές Παραγωγής και Διανομή του Εισοδήματος Το Υπόδειγμα των Jones και Samuelson Διεθνές Εμπόριο και Διανομή του Εισοδήματος Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για τους οποίους το διεθνές

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Οι κλασικές προσεγγίσεις αντιμετωπίζουν τη διαδικασία της επιλογής του τόπου εγκατάστασης των επιχειρήσεων ως αποτέλεσμα επίδρασης ορισμένων μεμονωμένων παραγόντων,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ Η ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ Η ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ Οι πόλεις δεν έχουν το ίδιο μέγεθος, αλλά όσο αυξάνεται ο πληθυσμός των πόλεων τόσο μειώνεται ο αριθμός τους. Οι οικισμοί βρίσκονται σε συνεχείς σχέσεις αλληλεξάρτησης, οι οποίες μεταβάλλονται με το χρόνο

Διαβάστε περισσότερα

3. ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ: ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ HECKSCHER-OHLIN

3. ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ: ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ HECKSCHER-OHLIN 3. ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ: ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ HESHER-OHIN Υπάρχουν δύο συντελεστές παραγωγής, το κεφάλαιο και η εργασία τους οποίους χρησιμοποιεί η επιχείρηση για να παράγει προϊόν Y μέσω μιας συνάρτησης παραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

Πόροι και Διεθνές Εμπόριο

Πόροι και Διεθνές Εμπόριο Πόροι και Διεθνές Εμπόριο Το Υπόδειγμα των Heckscher Ohlin 1 Το Υπόδειγμα Heckscher Ohlin η θεωρία των Heckscher Ohlin υποθέτει ότι όλοι οι συντελεστές παραγωγής μπορούν να μετακινηθούν μεταξύ των διαφόρων

Διαβάστε περισσότερα

Η χωρική διασπορά και η θέση των οικισμών

Η χωρική διασπορά και η θέση των οικισμών Η χωρική διασπορά και η θέση των οικισμών Η κατανομή των πόλεων στο γεωγραφικό χώρο έχει ορισμένα χαρακτηριστικά Μέγεθος πόλεων Αριθμός πόλεων Σχέση αριθμού και μεγέθους πόλεων Κυρίαρχη πόλη 1 ο επίπεδο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Ι. ΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Οι κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές επηρεάζουν τον χώρο. Ο Χώρος

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρίες χωροθέτησης του δευτερογενούς τομέα

Θεωρίες χωροθέτησης του δευτερογενούς τομέα Θεωρίες χωροθέτησης του δευτερογενούς τομέα Ποια ζητήματα απασχολούν τις θεωρίες χωροθέτησης; Γιατί η βιομηχανία είναι άνισα κατανεμημένη εντός των χωρών; Γιατί υπάρχουν αλλαγές στη χωροθέτηση των διαφόρων

Διαβάστε περισσότερα

Διεθνές εμπόριο και παραγωγικοί συντελεστές

Διεθνές εμπόριο και παραγωγικοί συντελεστές Διεθνές εμπόριο και παραγωγικοί συντελεστές Κλασική, Νεοκλασική και σύγχρονη προσέγγιση Προκλασικοί Μερκαντιλισμός Κλασικοί David Ricardo(συγκριτικό πλεονέκτημα) Το αγαθό με το χαμηλότερο κόστος ευκαιρίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. Μάθημα: Περιφερειακή Οικονομική

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. Μάθημα: Περιφερειακή Οικονομική ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Μάθημα: Περιφερειακή Οικονομική Θεματική Ενότητα: Οι θεωρίες χωροθέτησης και η περιφερειακή ανάπτυξη Χρίστος Απ. Λαδιάς Χρήστος Δ.

Διαβάστε περισσότερα

Σύντομος πίνακας περιεχομένων

Σύντομος πίνακας περιεχομένων Σύντομος πίνακας περιεχομένων Πρόλογος 19 Οδηγός περιήγησης 25 Πλαίσια 28 Ευχαριστίες της ενδέκατης αγγλικής έκδοσης 35 Βιογραφικά συγγραφέων 36 ΜΕΡΟΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 37 1 Η οικονομική επιστήμη και η οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

Η Περιφερειακή Επιστήμη.

Η Περιφερειακή Επιστήμη. VII. Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ Η Περιφερειακή Επιστήμη. Τι είναι; Τι την συνέθεσε; ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι δυνατότητες της περιφερειακής οικονομικής ανάλυσης είναι περιορισμένες. Η φύση των προβλημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Το Πρότυπο Υπόδειγμα του Διεθνούς Εμπορίου 5-1

Το Πρότυπο Υπόδειγμα του Διεθνούς Εμπορίου 5-1 Το Πρότυπο Υπόδειγμα του Διεθνούς Εμπορίου 5-1 Επισκόπηση Μετρώντας την αξία της παραγωγής και της κατανάλωσης Ευημερία και όροι εμπορίου Επιδράσεις της οικονομικής ανάπτυξης Επιδράσεις διεθνών μεταβιβάσεων

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: Διεθνείς Επιχειρήσεις και Επενδύσεις

Μάθημα: Διεθνείς Επιχειρήσεις και Επενδύσεις μήμα Οικονομικής Επιστήμης Μάθημα: Διεθνείς Επιχειρήσεις και Επενδύσεις Ενότητα: Α.Ξ.Ε. και ανταγωνιστικότητα Διδάσκων: Δημήτρης Γιακούλας Ορισμός ανταγωνιστικότητας Σύμφωνα με τους κλασικούς οικονομολόγους

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ

ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ Πρόλογος Ευχαριστίες Βιογραφικά συγγραφέων ΜΕΡΟΣ 1 Εισαγωγή 1 Η οικονομική επιστήμη και η οικονομία 1.1 Πώς αντιμετωπίζουν οι οικονομολόγοι τις επιλογές 1.2 Τα οικονομικά ζητήματα 1.3 Σπανιότητα και ανταγωνιστική

Διαβάστε περισσότερα

Ισορροπία σε Αγορές Διαφοροποιημένων Προϊόντων

Ισορροπία σε Αγορές Διαφοροποιημένων Προϊόντων Ισορροπία σε Αγορές Διαφοροποιημένων Προϊόντων - Στο υπόδειγμα ertrand, οι επιχειρήσεις, παράγουν ένα ομοιογενές αγαθό, οπότε η τιμή είναι η μοναδική μεταβλητή που ενδιαφέρει τους καταναλωτές και οι καταναλωτές

Διαβάστε περισσότερα

Οικονοµία. Βασικές έννοιες και ορισµοί. Η οικονοµική επιστήµη εξετάζει τη συµπεριφορά

Οικονοµία. Βασικές έννοιες και ορισµοί. Η οικονοµική επιστήµη εξετάζει τη συµπεριφορά Οικονοµία Βασικές έννοιες και ορισµοί Οικονοµική Η οικονοµική επιστήµη εξετάζει τη συµπεριφορά των ανθρώπινων όντων αναφορικά µε την παραγωγή, κατανοµή και κατανάλωση υλικών αγαθών και υπηρεσιών σε έναν

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ. Εισαγωγή

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ. Εισαγωγή ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Εισαγωγή 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η φύση και το πεδίο μελέτης της Επιχειρησιακής Οικονομικής 2 Ορισμός της Επιχειρησιακής Οικονομικής Η εφαρμογή της οικονομικής θεωρίας και των εργαλείων της λήψης των

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγμα Διεθνούς Εμπορίου

Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγμα Διεθνούς Εμπορίου Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγμα Διεθνούς Εμπορίου Συνδυάζοντας το Υπόδειγμα του Ricardo με τα Υποδείγματα των Εξειδικευμένων Συντελεστών και Hechscher Ohlin Καθ. Γ. Αλογοσκούφης, Διεθνής Οικονομική και

Διαβάστε περισσότερα

Διεθνές εµπόριο-1 P 1 P 2

Διεθνές εµπόριο-1 P 1 P 2 Διεθνές εµπόριο-1 Το διεθνές εµπόριο συµβάλλει στην καλύτερη αξιοποίηση των παραγωγικών πόρων της ανθρωπότητας γιατί ελαχιστοποιεί το κόστος παραγωγής της συνολικής προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών που διακινείται

Διαβάστε περισσότερα

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1 Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική 2 η έκδοση Chapter 1 Κεφάλαιο 1 Χωροθέτηση δραστηριοτήτων Περιεχόμενα διάλεξης Υπόδειγμα για τη χωροθέτηση της παραγωγής Weber και Moses Ανάλυση της περιοχής

Διαβάστε περισσότερα

Αικατερίνη Τσούμα Ερευνήτρια Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ)

Αικατερίνη Τσούμα Ερευνήτρια Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΙΑΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΑΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Αικατερίνη Τσούμα Ερευνήτρια Κέντρου Προγραμματισμού

Διαβάστε περισσότερα

ύο διαπιστώσεις: - διαφορές στα προϊόντα - διαφορές στις χώρες

ύο διαπιστώσεις: - διαφορές στα προϊόντα - διαφορές στις χώρες 1.ΤΟ ΥΠΟ ΕΙΓΜΑ ΤΩΝ HECKSCHER OHLN Heckscher Ohlin: Οι διαφορές στην αφθονία των πόρων ως πηγή του ιεθνούς Εµπορίου Το βασικό ερώτηµα: γιατί υπάρχουν διαφορές στο κόστος ευκαιρίας από χώρα σε χώρα; ύο διαπιστώσεις:

Διαβάστε περισσότερα

Πόροι και Διεθνές Εµπόριο. Το Υπόδειγµα των Heckscher Ohlin

Πόροι και Διεθνές Εµπόριο. Το Υπόδειγµα των Heckscher Ohlin Πόροι και Διεθνές Εµπόριο Το Υπόδειγµα των Heckscher Ohlin 1 Το Υπόδειγµα Heckscher Ohlin η θεωρία των Heckscher Ohlin υποθέτει ότι όλοι οι συντελεστές παραγωγής µπορούν να µετακινηθούν µεταξύ των διαφόρων

Διαβάστε περισσότερα

3.3 Κατανομή χρόνου μεταξύ αμειβόμενης εργασίας, οικιακής εργασίας και σχόλης - Αποφάσεις προσφοράς εργασίας στο πλαίσιο της οικογένειας

3.3 Κατανομή χρόνου μεταξύ αμειβόμενης εργασίας, οικιακής εργασίας και σχόλης - Αποφάσεις προσφοράς εργασίας στο πλαίσιο της οικογένειας 3.3 Κατανομή χρόνου μεταξύ αμειβόμενης εργασίας, οικιακής εργασίας και σχόλης - Αποφάσεις προσφοράς εργασίας στο πλαίσιο της οικογένειας Στην παράγραφο αυτή αίρουμε διαδοχικά τις υποθέσεις που κάναμε μέχρι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του ΚΠΣ III

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του ΚΠΣ III ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 152 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του ΚΠΣ III Η εκ των προτέρων αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του 3 ου ΚΠΣ µπορεί να πραγµατοποιηθεί µε τρόπους οι οποίοι

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία των Διεθνών Μετακινήσεων Εργατικού Δυναμικού

Η Θεωρία των Διεθνών Μετακινήσεων Εργατικού Δυναμικού Η Θεωρία των Διεθνών Μετακινήσεων Εργατικού Δυναμικού Περιεχόμενα Κεφαλαίου Α. Θεωρητική Προσέγγιση των Αιτίων των Μετακινήσεων Εργατικού Δυναμικού Η Κλασική Οικονομική Σκέψη και η Μετανάστευση Η Μαρξιστική

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγμα Διεθνούς Εμπορίου

Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγμα Διεθνούς Εμπορίου Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγμα Διεθνούς Εμπορίου Συνδυάζοντας το Υπόδειγμα του Ricardo με τα Υποδείγματα των Εξειδικευμένων Συντελεστών και Hechscher Ohlin Κοινά Στοιχεία των Υποδειγµάτων που Βασίζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΟΥ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΟΥ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Κεφάλαιο 3 ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΟΥ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Εισαγωγή Ένα από τα βασικά συμπεράσματα του απλού νεοκλασικού υποδείγματος οικονομικής μεγέθυνσης, που παρουσιάστηκε στο Κεφάλαιο, είναι ότι δεν μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Εξωτερική ανάθεση και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις

Εξωτερική ανάθεση και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Εξωτερική ανάθεση και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Πολυεθνικές επιχειρήσεις και εξωτερική ανάθεση Ο όρος άμεσες ξένες επενδύσεις αναφέρεται σε μια επένδυση με την οποία μια επιχείρηση αποκτά άμεσο έλεγχο ή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ κ. ΦΟΥΤΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ &ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕ

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ κ. ΦΟΥΤΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ &ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ κ. ΦΟΥΤΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ &ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕ 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Εξηγώντας την Ύπαρξη Πολυεθνικών Επιχειρήσεων: Θεωρητικά Υποδείγματα

Εξηγώντας την Ύπαρξη Πολυεθνικών Επιχειρήσεων: Θεωρητικά Υποδείγματα Εξηγώντας την Ύπαρξη Πολυεθνικών Επιχειρήσεων: Θεωρητικά Υποδείγματα Οι οικονομολόγοι έχουν μελετήσει διεξοδικά την λειτουργία της πολυεθνικής επιχείρησης και η σχετική βιβλιογραφία ξεκινά ουσιαστικά στις

Διαβάστε περισσότερα

Η προσέγγιση του Smith Καµπύλες χωρικού κόστους

Η προσέγγιση του Smith Καµπύλες χωρικού κόστους Η προσέγγιση του Smith Καµπύλες χωρικού κόστους O Smith (1966, 1981), διατύπωσε ένα άλλο υπόδειγµα, στο οποίο οι επιχειρήσεις µεγιστοποιούν τα κέρδη τους, συνδυάζοντας την καµπύλη των χωρικών εσόδων µε

Διαβάστε περισσότερα

Περιφερειακή Ανάπτυξη

Περιφερειακή Ανάπτυξη ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Περιφερειακή Ανάπτυξη Διάλεξη 5: Συναρτήσεις παραγωγής (κεφάλαιο 2, Πολύζος Σεραφείμ) Δρ. Βασιλείου Έφη Τμήμα Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1 Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική 2 η έκδοση Chapter 1 Κεφάλαιο 3 Η χωρική κατανομή των δραστηριοτήτων Περιεχόμενα Διακριτική τιμολόγηση, περιοχές αγοράς και κόστη απόστασης Αστικές ιεραρχίες

Διαβάστε περισσότερα

Υποδείγματα Ενδογενούς Οικονομικής Μεγέθυνσης. Εξωτερικότητες από τη Συσσώρευση Φυσικού Κεφαλαίου στην Αποδοτικότητα της Εργασίας

Υποδείγματα Ενδογενούς Οικονομικής Μεγέθυνσης. Εξωτερικότητες από τη Συσσώρευση Φυσικού Κεφαλαίου στην Αποδοτικότητα της Εργασίας Υποδείγματα Ενδογενούς Οικονομικής Μεγέθυνσης Εξωτερικότητες από τη Συσσώρευση Φυσικού Κεφαλαίου στην Αποδοτικότητα της Εργασίας Εκμάθηση από την Εμπειρία και Συσσώρευση Κεφαλαίου η τεχνολογική πρόοδος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ: ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ

ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ: ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ: ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ Τεχνολογία και Συναρτήσεις Παραγωγής -H πλευρά της προσφοράς στην οικονομία μελετάει τη διαδικασία παραγωγής των αγαθών και υπηρεσιών που καταναλώνονται από τα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4 Ειδικοί συντελεστές παραγωγής και διανομή εισοδήματος

Κεφάλαιο 4 Ειδικοί συντελεστές παραγωγής και διανομή εισοδήματος Κεφάλαιο 4 Ειδικοί συντελεστές παραγωγής και διανομή εισοδήματος Copyright 2015 Pearson Education, Inc. All rights reserved. 4-1 Εισαγωγή Περίγραμμα Το υπόδειγμα των ειδικών συντελεστών παραγωγής Διεθνές

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 5 η. Αποτίμηση Στοιχείων Κόστους και Οφέλους

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 5 η. Αποτίμηση Στοιχείων Κόστους και Οφέλους Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 5 η Αποτίμηση Στοιχείων Κόστους και Οφέλους Ζητήματα που θα εξεταστούν: Ποια θεωρούνται στοιχεία κόστους και ποια οφέλους στην αξιολόγηση ενός έργου ή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ Α Θεωρία Ζήτησης Ενός Αγαθού - Ανάλυση Συμπεριφοράς Καταναλωτή

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ Α Θεωρία Ζήτησης Ενός Αγαθού - Ανάλυση Συμπεριφοράς Καταναλωτή ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α Θεωρία Ζήτησης Ενός Αγαθού - Ανάλυση Συμπεριφοράς Καταναλωτή ΕΙΣΑΓΩΓΗ Έννοια και Στόχοι της Μικροοικονομικής Θεωρίας 1. Γενικά...27 2. Το Πρόβλημα της Επιλογής...29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Θεωρία

Διαβάστε περισσότερα

Σύντομος πίνακας περιεχομένων

Σύντομος πίνακας περιεχομένων Σύντομος πίνακας περιεχομένων Πρόλογος 15 Οδηγός περιήγησης 21 Πλαίσια 24 Ευχαριστίες της ενδέκατης αγγλικής έκδοσης 28 Βιογραφικά συγγραφέων 29 ΜΕΡΟΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 31 1 Η οικονομική επιστήμη και η οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η συγκρότηση της ΟΓ Βασικά ερωτήματα που θέτει η ΟΓ Οι τομείς της οικονομικής δραστηριότητας και οι γεωγραφικές τους διαστάσεις Η παραδοσιακή κυριαρχία της Βιομηχανικής Γεωγραφίας και οι σύγχρονες

Διαβάστε περισσότερα

Εξετάσεις Οικονομικής Γεωγραφίας - Ιούλιος 2007. Όνομα: Επώνυμο: Επιθυμώ να μην περάσω το μάθημα εάν η βαθμολογία μου είναι του

Εξετάσεις Οικονομικής Γεωγραφίας - Ιούλιος 2007. Όνομα: Επώνυμο: Επιθυμώ να μην περάσω το μάθημα εάν η βαθμολογία μου είναι του Εξετάσεις Οικονομικής Γεωγραφίας - Ιούλιος 2007 Α Όνομα: Επώνυμο: Αριθμός Μητρώου: Έτος: Επιθυμώ να μην περάσω το μάθημα εάν η βαθμολογία μου είναι του Ερωτήσεις 1. Εάν ο δείκτης συνεκτικότητας (β) ενός

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Υπάρχουν διάφορες διακρίσεις των θεωριών περιφερειακής ανάπτυξης. Μια βασική διάκριση χρησιµοποιεί ως κριτήριο την κατεύθυνση προς την οποία κάθε προσέγγιση δέχεται ότι κινούνται οι ανισότητες.

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας Τμήμα Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης Διαλέξεις Μαθήματος Οικονομική Γεωγραφία Ε Εξαμήνου

Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας Τμήμα Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης Διαλέξεις Μαθήματος Οικονομική Γεωγραφία Ε Εξαμήνου c Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας Τμήμα Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης Διαλέξεις Μαθήματος Οικονομική Γεωγραφία Ε Εξαμήνου Διδάσκων: Δρ. Χρίστος Απ. Λαδιάς ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

Χώρα Μέσος Διάµεσος. Πίνακας 3: Δείκτης Grubel Lloyd

Χώρα Μέσος Διάµεσος. Πίνακας 3: Δείκτης Grubel Lloyd Το ενδοκλαδικό εµπόριο µε την Ελλάδα αγγίζει τα 150 εκατοµµύρια ευρώ, ενώ µε τη Δανία είναι αρκετά χαµηλό. Όσον αφορά τη Δανία το ενδοκλαδικό εµπόριο είναι έντονο µε τη Γαλλία, οι συναλλαγές µε την Ιταλία

Διαβάστε περισσότερα

[Υπόδειξη: Τα αγαθά που χάνουν την υλική τους υπόσταση και τις ιδιότητες τους μετά την πρώτη χρήση τους ονομάζονται καταναλωτά.]

[Υπόδειξη: Τα αγαθά που χάνουν την υλική τους υπόσταση και τις ιδιότητες τους μετά την πρώτη χρήση τους ονομάζονται καταναλωτά.] ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 1 η Ομάδα: Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. Η χρησιμότητα της Πολιτικής Οικονομίας είναι κυρίως: α) Η δυνατότητα που μας παρέχει να επεμβαίνουμε στο οικονομικό σύστημα για να βελτιώνουμε

Διαβάστε περισσότερα

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1 Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική 2 η έκδοση Chapter 1 Κεφάλαιο 5 Περιφερειακή εξειδίκευση, εμπόριο Modern και ανάλυση Urban and πολλαπλασιαστή Regional Economics Περιεχόμενα Εισαγωγή στις

Διαβάστε περισσότερα

3.1 Ανεξάρτητες αποφάσεις - Κατανομή χρόνου μεταξύ εργασίας και σχόλης

3.1 Ανεξάρτητες αποφάσεις - Κατανομή χρόνου μεταξύ εργασίας και σχόλης 3. ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ). ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ως προσφορά εργασίας ορίζεται το σύνολο των ωρών εργασίας που προσφέρονται προς εκμίσθωση μία δεδομένη χρονική στιγμή.

Διαβάστε περισσότερα

4.1 Ζήτηση εργασίας στο βραχυχρόνιο διάστημα - Ανταγωνιστικές αγορές

4.1 Ζήτηση εργασίας στο βραχυχρόνιο διάστημα - Ανταγωνιστικές αγορές 4. ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ). ΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η ζήτηση εργασίας στο σύνολο της οικονομίας ορίζεται ως ο αριθμός εργαζομένων που οι επιχειρήσεις επιθυμούν να απασχολούν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΛΟΓΟΙ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΑΠΟΛΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΥ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΟΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΛΟΓΟΙ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΑΠΟΛΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΥ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΟΣ Πρόκειται για τµήµα των σηµειώσεων (περίπου το 20%) για το test δεξιοτήτων στην ύλη της διεθνούς οικονοµικής ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΛΟΓΟΙ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΑΠΟΛΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΥ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Περιφερειακή Ανάπτυξη

Περιφερειακή Ανάπτυξη ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Περιφερειακή Ανάπτυξη Διάλεξη 11 : Διαπεριφερειακή Αγορά εργασίας (κεφάλαιο 9, Πολύζος Σεραφείμ) Δρ. Βασιλείου Έφη Τμήμα Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων Διαπεριφερειακή αγορά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΥΒΟΙΑΣ ΗΜΕΡΙΔΑ: «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 26 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2009 «Η ΖΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΧΩΡΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ» Σεραφείμ Πολύζος Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

4. Τιμές και συναλλαγματική ισοτιμία μακροχρόνια

4. Τιμές και συναλλαγματική ισοτιμία μακροχρόνια 4. Τιμές και συναλλαγματική ισοτιμία μακροχρόνια 1. Ο νόμος της μιας τιμής και η ισοδυναμία των αγοραστικών δυνάμεων (ΙΑΔ) 2. Η νομισματική προσέγγιση της συναλλαγματικής ισοτιμίας 3. Ερμηνεύοντας τα εμπειρικά

Διαβάστε περισσότερα

Θεοδόσιος Παλάσκας, Πάντειο Πανεπιστήμιο Μαρία Τσάμπρα, Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδας Χρυσόστομος Στοφόρος, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Θεοδόσιος Παλάσκας, Πάντειο Πανεπιστήμιο Μαρία Τσάμπρα, Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδας Χρυσόστομος Στοφόρος, Πάντειο Πανεπιστήμιο Θεοδόσιος Παλάσκας, Πάντειο Πανεπιστήμιο Μαρία Τσάμπρα, Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδας Χρυσόστομος Στοφόρος, Πάντειο Πανεπιστήμιο Οικονομική κρίση και πολιτικές ανάπτυξης και συνοχής ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ Οι περιφερειακοί λογαριασμοί εισοδήματος και οι περιφερειακοί λογαριασμοί εισροών-εκροών είναι οι

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΩΝ 14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΩΝ 14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Περιεχόμενα ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΩΝ 14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15 ΜΕΡΟΣ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η

Διαβάστε περισσότερα

Περιφερειακή ανάπτυξη- Περιφερειακές ανισότητες. Εισαγωγικές έννοιες. Συσσώρευση Κεφαλαίου, Χωρικός Καταμερισμός Εργασίας

Περιφερειακή ανάπτυξη- Περιφερειακές ανισότητες. Εισαγωγικές έννοιες. Συσσώρευση Κεφαλαίου, Χωρικός Καταμερισμός Εργασίας Περιφερειακή ανάπτυξη- Περιφερειακές ανισότητες. Εισαγωγικές έννοιες. Συσσώρευση Κεφαλαίου, Χωρικός Καταμερισμός Εργασίας «Χωρικές, Οικονομικές, Κοινωνικές και Περιβαλλοντικές Διαστάσεις της Ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος...21 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγικές Έννοιες... 25 1.1 Η Οικονομική Επιστήμη και οι Σχολές Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΑ 1. Στην περίπτωση των εξωτερικών επιβαρύνσεων στην παραγωγή, η επιβολή ενός φόρου ανά µονάδα προϊόντος ίσου µε το µέγεθος της οριακής εξωτερικής επιβάρυνσης µπορεί να οδηγήσει:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟ ΟΛΑ ΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟ ΟΛΑ ΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟ ΟΛΑ ΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (Πρόκειται, κυρίως, για θέματα κλειστού τύπου από τις εξετάσεις των προηγούμενων ετών). Α. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ ΛΑΘΟΣ 1. Σε ένα κανονικό αγαθό, όταν αυξάνεται το

Διαβάστε περισσότερα

Υποδείγματα Συσσώρευσης Ανθρωπίνου Κεφαλαίου, Ιδεών και Καινοτομιών και Ενδογενούς Μεγέθυνσης

Υποδείγματα Συσσώρευσης Ανθρωπίνου Κεφαλαίου, Ιδεών και Καινοτομιών και Ενδογενούς Μεγέθυνσης Υποδείγματα Συσσώρευσης Ανθρωπίνου Κεφαλαίου, Ιδεών και Καινοτομιών και Ενδογενούς Μεγέθυνσης Εξωτερικότητες από τη Συσσώρευση Φυσικού Κεφαλαίου, Συσσώρευση Ανθρωπίνου Κεφαλαίου, και Παραγωγή Νέων Ιδεών

Διαβάστε περισσότερα

G. Johnson, R.Whittington, K. Scholes, D. Angwin, P. Regnér. Βασικές αρχές στρατηγικής των επιχειρήσεων. 2 η έκδοση. Chapter 1

G. Johnson, R.Whittington, K. Scholes, D. Angwin, P. Regnér. Βασικές αρχές στρατηγικής των επιχειρήσεων. 2 η έκδοση. Chapter 1 G. Johnson, R.Whittington, K. Scholes, D. Angwin, P. Regnér Βασικές αρχές στρατηγικής των επιχειρήσεων 2 η έκδοση Chapter 1 Κεφάλαιο 8 Καινοτομία και επιχειρηματικότητα Chapter 2 Μαθησιακά αποτελέσματα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 5. Tο πρότυπο υπόδειγμα του διεθνούς εμπορίου

Κεφάλαιο 5. Tο πρότυπο υπόδειγμα του διεθνούς εμπορίου Κεφάλαιο 5 Tο πρότυπο υπόδειγμα του διεθνούς εμπορίου Περίγραμμα Μετρώντας τις αξίες της παραγωγής και της κατανάλωσης Ευημερία και όροι εμπορίου Αποτελέσματα της οικονομικής μεγέθυνσης Αποτελέσματα των

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομίες κλίμακας, ατελής ανταγωνισμός και διεθνές εμπόριο 6-1

Οικονομίες κλίμακας, ατελής ανταγωνισμός και διεθνές εμπόριο 6-1 Οικονομίες κλίμακας, ατελής ανταγωνισμός και διεθνές εμπόριο 6-1 Επισκόπηση Τύποι οικονομιών κλίμακας Τύποι ατελούς ανταγωνισμού Ολιγοπώλιο και μονοπώλιο Μονοπωλιακός ανταγωνισμός Μονοπωλιακός ανταγωνισμός

Διαβάστε περισσότερα

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Οικονομική της Τεχνολογίας Διάλεξη 6 η: Οικονομική Θεωρία και το Ζήτημα της Τεχνολογικής Αλλαγής: & II 1 Ερωτήματα

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικά Υποδείγματα: Εισαγωγικές Έννοιες - Τα οικονομικά υποδείγματα περιγράφουν τη συμπεριφορά επιχειρήσεων-καταναλωτών και την αλληλεπίδρασή

Οικονομικά Υποδείγματα: Εισαγωγικές Έννοιες - Τα οικονομικά υποδείγματα περιγράφουν τη συμπεριφορά επιχειρήσεων-καταναλωτών και την αλληλεπίδρασή Οικονομικά Υποδείγματα: Εισαγωγικές Έννοιες - Τα οικονομικά υποδείγματα περιγράφουν τη συμπεριφορά επιχειρήσεων-καταναλωτών και την αλληλεπίδρασή τους στις διάφορες αγορές. - Τα οικονομικά υποδείγματα:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. Διάλεξη 04: Κόστος παραγωγής 25/10/2018. Επίκουρος Καθηγητής Δρ. Δημήτρης Καλλιώρας

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. Διάλεξη 04: Κόστος παραγωγής 25/10/2018. Επίκουρος Καθηγητής Δρ. Δημήτρης Καλλιώρας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Διάλεξη 04: Κόστος παραγωγής 25/10/2018 Επίκουρος Καθηγητής Δρ. Δημήτρης Καλλιώρας

Διαβάστε περισσότερα

Ημερομηνία: Σεπτέμβριος 8, 2016

Ημερομηνία: Σεπτέμβριος 8, 2016 1) «Η ελληνική οικονομία είναι κατά βάση αγροτική». Όπως άλλωστε προκύπτει από τη συμμετοχή του προϊόντος του αγροτικού τομέα της χώρας μας στη διαμόρφωση του ΑΕΠ που ανέρχεται σε A. 25% B. 33% C. 10%

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ 7: Θεωρίες Διαπεριφερειακού Εμπορίου

ΔΙΑΛΕΞΗ 7: Θεωρίες Διαπεριφερειακού Εμπορίου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΛΕΞΗ 7: Θεωρίες Διαπεριφερειακού Εμπορίου Δρ. Βασίλης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ 11: Νέα Οικονομική Γεωγραφία

ΔΙΑΛΕΞΗ 11: Νέα Οικονομική Γεωγραφία ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΛΕΞΗ 11: Νέα Οικονομική Γεωγραφία Δρ. Βασίλης Τσέλιος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. Θεωρία των Μοντέλων Καπιταλισμού

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. Θεωρία των Μοντέλων Καπιταλισμού ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ Θεωρία των Μοντέλων Καπιταλισμού Θεωρία των Μοντέλων Καπιταλισμού: Θεωρητικό πλαίσιο για την κατανόηση των κοινών θεσμικών χαρακτηριστικών, αλλά και των θεσμικών

Διαβάστε περισσότερα

Α.Ο.Θ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Α.Ο.Θ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α.Ο.Θ ΕΡΩΣΗΕΙ ΚΛΕΙΣΟΤ ΣΤΠΟΤ ΑΝΑ ΚΕΥΑΛΑΙΟ Γ τάξης Γενικοφ Λυκείου ΝΙΚΟ ΠΕΡΟΤΛΑΚΗ Οικονομολόγος, ΙΕΡΑΠΕΣΡΑ Σηλ. 6977246129 ΑΟΘ ΝΙΚΟ ΠΕΡΟΥΛΑΚΗ Οικονομολόγος ελίδα 1 Γ τάξης Γενικοφ Λυκείου ΕΡΩΣΗΕΙ ΚΛΕΙΣΟΤ

Διαβάστε περισσότερα

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1 Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική 2 η έκδοση Chapter 1 Κεφάλαιο 10 Σύγχρονη ανάλυση της αστικής και περιφερειακής οικονομικής πολιτικής Περιεχόμενα διάλεξης Το σύγχρονο πλαίσιο της αστικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ Σάββατο Proslipsis.gr ΚΛΑ ΟΣ ΠΕ 18 ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΕΙ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ Σάββατο Proslipsis.gr ΚΛΑ ΟΣ ΠΕ 18 ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΕΙ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ 2002 ΚΛΑ ΟΣ ΠΕ 18 ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΕΙ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΕΣ: ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ, ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ, ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγµα Διεθνούς Εµπορίου

Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγµα Διεθνούς Εµπορίου Πρότυπο Ανταγωνιστικό Υπόδειγµα Διεθνούς Εµπορίου Συνδυάζοντας το Υπόδειγµα του Ricardo µε τα Υποδείγµατα των Εξειδικευµένων Συντελεστών και Hechscher Ohlin 1 Κοινά Στοιχεία των Υποδειγµάτων που Βασίζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «OIKONOMIKH»

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «OIKONOMIKH» ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «OIKONOMIKH»

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3. Παραγωγικότητα της εργασίας και συγκριτικό πλεονέκτημα: Το Ρικαρδιανό υπόδειγμα

Κεφάλαιο 3. Παραγωγικότητα της εργασίας και συγκριτικό πλεονέκτημα: Το Ρικαρδιανό υπόδειγμα Κεφάλαιο 3 Παραγωγικότητα της εργασίας και συγκριτικό πλεονέκτημα: Το Ρικαρδιανό υπόδειγμα Συγκριτικό πλεονέκτημα και κόστος ευκαιρίας Το Ρικαρδιανό υπόδειγμα χρησιμοποιεί τις έννοιες του κόστους ευκαιρίας

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗΣ : ανέπτυξε τη θεωρία περί «άνισης ανταλλαγής». Η θεωρία του αποτελεί μέρος μιας πιο λεπτομερούς ερμηνείας της μεταπολεμικής

Διαβάστε περισσότερα

Ολιγοπώλιο Με ιαφοροποιηµένο Προϊόν 1

Ολιγοπώλιο Με ιαφοροποιηµένο Προϊόν 1 Ολιγοπώλιο Με ιαφοροποιηµένο Προϊόν 1 Βασική ιάκριση: Προϊόντα κάθετα διαφοροποιηµένα (κοινός δείκτης ποιότητας) Προϊόντα οριζόντια διαφοροποιηµένα (δεν υπάρχει κοινός δείκτης ποιότητας) Προϊόντα Χώρος

Διαβάστε περισσότερα

Η ΟΓ θέτει 3 συµπληρωµατικά ερωτήµατα (Dicken & Lloyd 1990)

Η ΟΓ θέτει 3 συµπληρωµατικά ερωτήµατα (Dicken & Lloyd 1990) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 20/02/2017 üη συγκρότηση της ΟΓ üβασικά ερωτήµατα που θέτει η ΟΓ üοι τοµείς της οικονοµικής δραστηριότητας και οι γεωγραφικές τους διαστάσεις üδιάρθρωση του µαθήµατος ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΜΕΝΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ 2 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΛΥΜΕΝΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ 2 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΛΥΜΕΝΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ 2 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Έστω συνάρτηση ζήτησης με τύπο Q = 200 4P. Να βρείτε: α) Την ελαστικότητα ως προς την τιμή όταν η τιμή αυξάνεται από 10 σε 12. 1ος τρόπος Αν P 0 10 τότε Q 0 200 410

Διαβάστε περισσότερα

Επιδράσεις εκροών ΑΞΕ στις χώρες προέλευσης 1

Επιδράσεις εκροών ΑΞΕ στις χώρες προέλευσης 1 Copyright 2014 Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) Λεωφ. Βασιλ. Σοφίας 49, 106 76 Αθήνα Τηλ.: +30 210 7257 110 Fax: +30 210 7257 114 www.eliamep.gr eliamep@eliamep.gr ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1 Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική 2 η έκδοση Chapter 1 Κεφάλαιο 9 Πόλεις και Περιφέρειες στη Σύγχρονη Παγκόσμια Οικονομία Περιεχόμενα διάλεξης Διαφορετικοί τύποι χωρικού κόστους συναλλαγών

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΟΡΑΣ. 1. Τι πρέπει να κατανοήσει ο μαθητής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΟΡΑΣ. 1. Τι πρέπει να κατανοήσει ο μαθητής ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΟΡΑΣ 1. Τι πρέπει να κατανοήσει ο μαθητής Στο κεφάλαιο αυτό εξετάζονται τέσσερις βασικές μορφές οργάνωσης της αγοράς: ο πλήρης ανταγωνισμός, το μονοπώλιο, το ολιγοπώλιο και ο μονοπωλιακός

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ ΔΙΑΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

ΘΕΩΡΙΑ ΔΙΑΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΘΕΩΡΙΑ ΔΙΑΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Βασική υπόθεση: Διαφορετική παραγωγική διάρθρωση Ειδίκευση Περιφερειών Αρχή Συγκριτικού Πλεονεκτήματος Η κάθε Περιφέρεια ειδικεύεται σε προϊόντα και υπηρεσίες που παράγει

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 3 η. Αποτελεσματικότητα και Ευημερία

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 3 η. Αποτελεσματικότητα και Ευημερία Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 3 η Αποτελεσματικότητα και Ευημερία Ζητήματα που θα εξεταστούν: Πότε και πως επιτυγχάνεται η οικονομική αποτελεσματικότητα Θεωρήματα των οικονομικών της

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική Οικονομία Ενότητα

Πολιτική Οικονομία Ενότητα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 03: Ζήτηση και προσφορά αγαθών Πολυξένη Ράγκου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα