Ενημερωτικό Δελτίο ΚΕΕΛΠΝΟ

Transcript

1 Ενημερωτικό Δελτίο ΚΕΕΛΠΝΟ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων Αγράφων 3-5, Μαρούσι, 15123, , Ιούλιος 2011 Αρ. 05/ Έτος 1ο ISSN ÊÅÍÔÑÏ ÅËÅÃ ÏÕ & ÐÑÏËÇØÇÓ ÍÏÓÇÌÁÔÙÍ (ÊÅ.ÅË.Ð.ÍÏ.) Περιεχόμενα Κυρίως θέμα: Υδατογενείς λοιμώξεις 2-5 Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης 6-8 Ειδικές συμμετοχές 8 Δράσεις Γραφείων ΚΕΕΛΠΝΟ 9-15 Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία 16 Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες Επερχόμενα συνέδριασυναντήσεις 22 Το αίνιγμα του μήνα 22 Επιδημίες στον κόσμο 23 Επιστολή προς τον εκδότη 24 Νέα από την Διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ 25 Πόσιμο νερό και υδατογενείς λοιμώξεις Εν μέσω θέρους, ελληνικού, φωτεινού, θερμού, αλλά με το άγγιγμα της αιγαιοπελαγίτικης αύρας, το θέμα του νερού εμφανίζεται ίσως πιο επίκαιρο από κάθε άλλη εποχή του χρόνου. Σε κάθε μορφή του και για κάθε χρήση, για την οποία προορίζεται η διασφάλιση της ποιότητας του νερού είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της υγείας μας. Η τήρηση όρων και προϋποθέσεων σε όλη τη διαδρομή του από τη φυσική πηγή του νερού έως τη διάθεσή του στον καταναλωτή, η συστηματική παρακολούθηση της ποιότητάς του με τους απαραίτητους δειγματοληπτικούς και εργαστηριακούς ελέγχους, η άμεση λήψη επανορθωτικών μέτρων σε περίπτωση προβλημάτων και ο επανασχεδιασμός είναι απαραίτητα βήματα σύμφωνα και με τις πρόσφατες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Στη χώρα μας η ποιότητα των νερών παρακολουθείται από τους υπεύθυνους φορείς (π.χ. ΟΤΑ, για ύδρευση/αποχέτευση) και ελέγχεται από τις κατά τόπους αρμόδιες Αρχές (Δ/νσεις Υγείας, Περ/ντος των Περιφ. Ενοτήτων). Τα στοιχεία που συλλέγονται σε κεντρικό επίπεδο και διαβιβάζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνουν ότι η ποιότητα του νερού στη χώρα μας ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των Ευρωπαϊκών Οδηγιών και της ελληνικής νομοθεσίας, δεν θα πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι η παρακολούθηση της ποιότητας των νερών είναι μία συνεχής και αέναη διαδικασία, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι η άνευ όρων διασφάλιση της υγείας των χρηστών και των καταναλωτών. Βασιλική Καραούλη Επιστημονικός Υπεύθυνος Έκδοσης: Χ. Χατζηχριστοδούλου Επιστημονική Επιτροπή: Ν. Βακάλης Ε. Βογιατζάκης Π. Γαργαλιάνος- Κακολύρης Μ. Δαιμονάκου- Βατοπούλου Ι. Λεκάκης Χ. Λιονής Α. Πανταζοπούλου Β. Παπαευαγγέλου Γ. Σαρόγλου Α. Τσακρής Συντακτική ομάδα: Μ. Αγγελοπούλου Ρ. Βώρου Φ. Κουκουριτάκης Α. -Μ. Λεούτση Κ. Μέλλου Τ. Πατουχέας Β. Ρουμελιώτη Β. Σμέτη Χ. Τσιάρα Μ. Φωτεινέα Ε. Χατζηπασχάλη Το γραφείο τροφιμογενών νοσημάτων του ΚΕΕΛΠΝΟ τονίζει τη μεγάλη σημασία της αναλυτικής επιδημιολογικής μελέτης για την κατάταξη μιας επιδημίας σαν «υδατογενή». Σύμφωνα με τα κριτήρια του Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), τα επιδημιολογικά κριτήρια είναι πιο ισχυρά από τα μικροβιολογικά κριτήρια ποιότητας του νερού. Στο χρονικό διάστημα καταγράφηκαν συνολικά 12 πιθανές υδατογενείς επιδημίες. Σε εννέα (9) επιδημίες απομονώθηκε ο αιτιολογικός παράγοντας. Περισσότερα στη σελίδα 2 Επιλογές Εκτός από τα δήγματα των κουνουπιών (ιός του Δυτικού Νείλου) πρέπει να αποφεύγουμε και τα δήγματα της αράχνης «μαύρης χήρας», αφού ενδημεί στην Ελλάδα. Σύμφωνα με το ΚΕΠΙΧ του ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα στον Ιούλιο αντιμετωπίστηκαν τρία (3) σοβαρά περιστατικά δήγματος «μαύρης χήρας». Χρειάστηκε εντατική νοσηλεία και σε δύο από αυτά χορήγηση του ειδικού αντιορού από το ΚΕΕΛ- ΠΝΟ. Οι γιατροί πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένοι για τη σωστή διάγνωση και έγκαιρη αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών. Περισσότερα στη σελίδα 14

2 Κυρίως θέμα Υδατογενείς λοιμώξεις και επιδημίες γαστρεντερίτιδας υδατογενούς αιτιολογίας Οι υδατογενείς λοιμώξεις μπορούν να εμφανιστούν ως μεμονωμένα σποραδικά κρούσματα, συνηθέστερα όμως, εκδηλώνονται ως μεγάλες επιδημίες, προσβάλλοντας ταυτόχρονα πολλά άτομα. Για να χαρακτηριστεί μια επιδημική έξαρση κρουσμάτων ως υδατογενής επιδημία, θα πρέπει να πληροί δύο κριτήρια: (α) η παρουσία δύο ή περισσοτέρων ατόμων με παρόμοια συμπτωματολογία μετά την κατάποση πόσιμου νερού ή μετά την έκθεση σε νερό που χρησιμοποιείται για λόγους αναψυχής και (β) τα επιδημιολογικά και εργαστηριακά δεδομένα να στηρίζουν την υπόθεση ότι το νερό είναι η πιθανή πηγή του νοσήματος. Με βάση τα διαθέσιμα επιδημιολογικά δεδομένα και την παρουσία ή μη δεδομένων που αφορούν την ποιότητα του νερού οι υδατογενείς επιδημίες ταξινομούνται σε τέσσερις κατηγορίες ή τάξεις (Πίνακας 1). Πίνακας 1: Ταξινόμηση των υδατογενών επιδημιών με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα (Πηγή: CDC). Τάξη Επιδημιολογικά δεδομένα Δεδομένα ποιότητας ύδατος Ι ΙΙ ΙΙΙ Επαρκή: δεδομένα αναλυτικής επιδημιολογίας, με RR ή OR* 2 ή διάστημα εμπιστοσύνης που δεν περιλαμβάνει τη μονάδα. Επαρκή: δεδομένα αναλυτικής επιδημιολογίας, με RR ή OR* 2 ή διάστημα εμπιστοσύνης που δεν περιλαμβάνει τη μονάδα. Περιορισμένα: περιγραφικά δεδομένα, οι ασθενείς δεν είχαν άλλες κοινές εκθέσεις εκτός από την κατανάλωση νερού. Επαρκή: μπορεί να είναι ιστορικά δεδομένα π.χ. ιστορικό διακοπής ρεύματος ή δυσλειτουργίας ενός χλωριωτή ή εργαστηριακά π.χ. παρουσία κολοβακτηριοειδών στο νερό. Απόντα ή ανεπαρκή. Επαρκή: μπορεί να είναι ιστορικά δεδομένα π.χ. ιστορικό διακοπής ρεύματος, ή δυσλειτουργίας ενός χλωριωτή ή εργαστηριακά π.χ. παρουσία κολοβακτηριοειδών στο νερό. ΙV Περιορισμένα: περιγραφικά δεδομένα, οι ασθενείς δεν είχαν άλλες κοινές εκθέσεις εκτός από την κατανάλωση νερού. Απόντα ή ανεπαρκή. *RR= σχετικός κίνδυνος, OR=σχετικός λόγος συμπληρωματικών πιθανοτήτων Κυρίως Θέμα Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται διεθνώς αύξηση της συχνότητας εμφάνισης των υδατογενών λοιμώξεων κυρίως λόγω της παλαιότητας (γήρανσης) των συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης και της βελτίωσης των μεθόδων καταγραφής και εργαστηριακής ανίχνευσης των παθογόνων στο νερό. Η αύξηση των υδατογενών λοιμώξεων έχει, επίσης, αποδοθεί σε παράγοντες όπως ο υπερπληθυσμός και η αστυφιλία, η μαζική μετακίνηση πληθυσμών, η γήρανση του πληθυσμού, η αύξηση των ανοσοκατεσταλμένων ατόμων, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής (π.χ. αύξηση των ταξιδιών για τουριστικούς λόγους) και οι κλιματικές αλλαγές. Οι υδατογενείς λοιμώξεις μπορούν να μεταδοθούν (α) με την άμεση επαφή με το νερό, (β) με την κατανάλωση μολυσμένου νερού, (γ) με εισπνοή αερολύματος (υδατοσταγονίδια) και (δ) με εισρόφηση μολυσμένου νερού. Στη συνέχεια θα ασχοληθούμε με τις λοιμώξεις που μεταδίδονται με την κατανάλωση μολυσμένου νερού, η οποία οδηγεί κατά κανόνα σε εμφάνιση συμπτωμάτων γαστρεντερίτιδας. Το νερό μπορεί να είναι μολυσμένο με βακτήρια (Campylobacter spp. E. coli, Salmonella spp., Shigella spp., Vibrio cholera, Yersinia spp. κ.α), ιούς (Adenovirus, Astrovirus, Enterovirus, ιοί της Ηπατίτιδας Α και Ε, Norovirus, Rotavirus, Sapovirus κ.α.), πρωτόζωα και έλμινθες (Cryptosporidium parvum, Entamoeba histolytica, Giardia intestinalis, Toxoplasma gondii κ.α.). Ο κατάλογος των πιθανών αιτιολογικών παραγόντων των υδατογενών λοιμώξεων συνεχώς μεγαλώνει όσο εξελίσσονται οι εργαστηριακές τεχνικές απομόνωσης των μικροοργανισμών. Υδατογενείς επιδημίες γαστρεντερίτιδας έχουν προκληθεί διεθνώς από πλήθος μικροοργανισμών. 2

3 Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δημοσιευμένα δεδομένα, τις περισσότερες επιδημίες βακτηριακής αιτιολογίας στις ανεπτυγμένες χώρες τα τελευταία χρόνια, έχει προκαλέσει το Campylobacter jejuni [1-3], ενώ από τους ιούς συχνότερα ανιχνεύεται ο Norovirus [4-6] και από τα πρωτόζωα το Cryptosporidium [7] και η Giardia lamblia [9,10]. Χαρακτηριστικό των υδατογενών επιδημιών είναι ότι συχνά είναι μεικτής αιτιολογίας, συνυπάρχουν δηλαδή περισσότεροι του ενός υπεύθυνοι αιτιολογικοί παράγοντες [10-13]. Σύμφωνα με δεδομένα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (European Centre for Diseases Control and Prevention, ECDC) αν και οι υδατογενείς επιδημίες από την κατανάλωση μολυσμένου πόσιμου νερού είναι κατά κανόνα αρκετά μεγάλες, η πραγματική τους συχνότητα είναι δύσκολο να εκτιμηθεί και πιθανότατα υποεκτιμάται [14]. Το 2006, δηλώθηκαν 17 υδατογενείς επιδημίες στην Ευρώπη από 5 μόλις χώρες, αριθμός που υποδηλώνει ότι πιθανότατα αρκετές επιδημίες υδατογενούς προέλευσης δεν καταγράφονται μέσω των συστημάτων επιτήρησης. Οι επιδημίες που δηλώθηκαν προκλήθηκαν από διάφορους αιτιολογικούς παράγοντες μεταξύ των οποίων το Campylobacter spp., ο Norovirus, η Giardia και το Cryptosporidium [14]. Υδατογενείς επιδημίες γαστρεντερίτιδας στην Ελλάδα Στο Σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων περιλαμβάνεται η δήλωση επιδημικής έξαρσης (συρροής) κρουσμάτων λόγω της κατανάλωσης μολυσμένου νερού. Το διάστημα καταγράφηκαν μέσω του συστήματος 12 υδατογενείς επιδημίες. Οι έξι από αυτές ήταν βακτηριακής αιτιολογίας: τέσσερις οφείλονταν σε Salmonella spp., μία σε Shigella flexneri και μία σε Campylobacter jejuni. Βασικές πληροφορίες σχετικά με τις δηλωθείσες επιδημίες βακτηριακής αιτιολογίας παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Πίνακας 2: Δηλωθείσες υδατογενείς επιδημίες βακτηριακής αιτιολογίας, Σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων, Έτος Περιφέρεια Αριθμός ασθενών Αριθμός νοσηλευόμενων Αριθμός θανάτων Αιτιολογικός παράγοντας 2004 Δ. Ελλάδα Salmonella spp Αττική Salmonella spp Κρήτη S. typhimurium 2004 Θεσσαλία Shigella flexneri 2009 Πελ/νησος Salmonella spp Κρήτη C. jejuni Στο πλαίσιο της επιδημιολογικής διερεύνησης της επιδημίας γαστρεντερίτιδας από Campylobacter jejuni το 2009 σε παιδιά που διέμεναν περιφερικά της πόλης των Χανίων διεξήχθη μελέτη ασθενών-μαρτύρων σύμφωνα με τα αποτελέσματα της οποίας, η κατανάλωση νερού από το τοπικό δίκτυο ύδρευσης είχε στατιστικά σημαντική συσχέτιση με το νόσημα (OR 4,39, 95% ΔΕ 1,30-14,8) [15]. Παρά το γεγονός ότι στα δείγματα νερού από το δίκτυο ύδρευσης δεν ανευρέθη το παθογόνο, υπάρχει η επιδημιολογική ένδειξη ότι το νερό του δικτύου ήταν ο αγωγός της επιδημίας, γεγονός που υποδεικνύει τη μεγάλη σημασία της διεξαγωγής αναλυτικής επιδημιολογικής μελέτης στην περίπτωση υδατογενούς επιδημίας. Οι υπόλοιπες έξι από τις δηλωθείσες επιδημίες παρουσιάζονται στον Πίνακα 3. Πίνακας 3: Δηλωθείσες πιθανές υδατογενείς επιδημίες ιογενούς ή αγνώστου αιτιολογίας, Σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων, Κυρίως Θέμα 3

4 Έτος Περιφέρεια Αριθμός κρουσμάτων Αριθμός νοσ/ μενων Αριθμός θανάτων Αιτιολογικός παράγοντας 2004 Στερεά Ελλάδα Άγνωστος Αν. Μακεδονία/ Θράκη Αν. Μακεδονία/ Θράκη Άγνωστος Norovirus 2006 Στερεά Ελλάδα Άγνωστος 2006 Αν. Μακεδονία/ Θράκη Norovirus 2010 Ν. Αιγαίου Norovirus Σε τρεις από αυτές τις επιδημίες ο αιτιολογικός παράγοντας παρέμεινε άγνωστος αφού πραγματοποιήθηκε έλεγχος των κοπράνων και του νερού μόνο για βακτήρια, παρότι τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά της επιδημίας και τα συμπτώματα των ασθενών συνηγορούσαν υπέρ ιογενούς αιτιολογίας. Σε μία μεγάλη σε μέγεθος επιδημία με 721 καταγεγραμμένα κρούσματα το 2006, στην Ξάνθη, απομονώθηκε Norovirus σε 33 δείγματα κοπράνων. Στην επιδημία αυτή η πλειονότητα των κρουσμάτων είχε ήπια συμπτώματα συμβατά με γαστρεντερίτιδα ιογενούς αιτιολογίας (κυρίως έμετους και διάρροιες μικρής διάρκειας). Ο εργαστηριακός έλεγχος του νερού έδειξε μόλυνση με E. coli αλλά δεν ανιχνεύτηκαν ιοί [16]. Παρομοίως, στην τελευταία δηλωθείσα επιδημία από Norovirus στη Ρόδο το 2010, μεταξύ των ενοίκων ξενοδοχείου του νησιού, πέντε δείγματα κοπράνων ήταν θετικά για Norovirus σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ιολογικού ελέγχου που πραγματοποιήθηκε από το Μικροβιολογικό Εργαστήριο της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Στο μικροβιολογικό έλεγχο δειγμάτων νερού, στον οποίο προέβη η Διεύθυνση Υγείας και διεξήχθη από τη Χημική Υπηρεσία Ρόδου βρέθηκε E. coli σε δείγμα νερού από το παρασκευαστήριο του εστιατορίου και ψευδομονάδα στα δείγματα νερού από την υδροφόρα του δήμου και τη δεξαμενή του ξενοδοχείου. Ιολογικός έλεγχος του νερού δεν πραγματοποιήθηκε. Η υπόθεση υδατογενούς προέλευσης της επιδημίας βασίστηκε στα συλλεχθέντα περιγραφικά επιδημιολογικά δεδομένα. Οι επιδημίες αυτές χαρακτηρίζονται ως υδατογενείς επιδημίες τάξης ΙΙΙ (Πίνακας 1). Επίλογος Από τα παραπάνω προκύπτει η σημασία της επιδημιολογικής διερεύνησης των υδατογενών επιδημιών γαστρεντερίτιδας. Η εργαστηριακή επιβεβαίωσή τους αρκετές φορές δεν είναι δυνατή λόγω: (α) μη λήψης δειγμάτων νερού ή λήψης δειγμάτων με καθυστέρηση και αφού έχουν ληφθεί μέτρα εξυγίανσης του δικτύου ύδρευσης (π.χ. χλωρίωση) και (β) λόγω ατελούς ελέγχου των ληφθέντων δειγμάτων ιδιαίτερα όσον αφορά τους ιούς. Η επιδημιολογική διερεύνηση προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες όσον αφορά το μέγεθος και τα χαρακτηριστικά της επιδημίας, καθώς και τους πιθανούς παράγοντες κινδύνου του νοσήματος. Παράλληλα, η προσπάθεια που συντελείται τα τελευταία χρόνια για τον πληρέστερο εργαστηριακό έλεγχο των κλινικών και περιβαλλοντικών δειγμάτων, που λαμβάνονται στο πλαίσιο επιδημιών, θα πρέπει να συνεχιστεί. Βιβλιογραφία Κυρίως Θέμα 1. Jakopanec I, Borgen K, Vold L, et al. A large waterborne outbreak of campylobacteriosis in Norway: the need to focus on distribution system safety. BMC Infect Dis , 8: Furtado C, Adak GK, Stuart JM, et al. Outbreaks of waterborne infectious intestinal disease in England and Wales, Epidemiol Infect : Stern-Green J, Nicholls C, McEwan S, et al. Waterborne outbreak of Campylobacter jejuni in Chistchurch: the importance of a combined epidemiologic and microbiologic investigation. NZ Med J :

5 4. Riera-Montes M, Brus Sjölander K, Allestam G, et al. Waterborne norovirus outbreak in a municipal drinking-water supply in Sweden. Epidemiol Infect : Hewitt J, Bell D, Simmons GC, et al. Gastroenteritis outbreak caused by waterborne norovirus at a New Zealand ski resort. Appl Environ Microbiol (24): Anderson AD, Heryford AG, Sarisky JP, et al. A waterborne outbreak of Norwalk-like virus among snowmobilers Wyoming, J Infect Dis : Mac Kenzie WR, Hoxie NJ, Proctor ME, et al. A massive outbreak in Milwaukee of cryptosporidium infection transmitted through the public water supply. N Engl J Med , 331(3): Nygård K, Schimmer B, Søbstad Ø, et al. A large community outbreak of waterborne giardiasisdelayed detection in a non-endemic urban area. BMC Public Health , 6: Daly ER, Roy SJ, Blaney DD, et al. Outbreak of giardiasis associated with a community drinkingwater source. Epidemiol Infect (4): Bopp DJ, Sauders BD, Waring AL, et al. Detection, isolation, and molecular subtyping of Escherichia coli O157:H7 and Campylobacter jejuni associated with a large waterborne outbreak. J Clin Microbiol (1): Kopilović B, Ucakar V, Koren N, et al. Waterborne outbreak of acute gastroenteritis in a costal area in Slovenia in June and July Euro Surveill (34). Available online: eurosurveillance.org/viewarticle.aspx?articleid= ] Gallay A, De Valk H, Cournot M, et al. A large multi-pathogen waterborne community outbreak linked to faecal contamination of a groundwater system, France, Clin Microbiol Infect (6): O Reilly CE, Bowen AB, Perez NE, et al. A waterborne outbreak of gastroenteritis with multiple etiologies among resort island visitors and residents: Ohio, Clin Infect Dis , 44(4): diseases.aspx 14. Karagiannis I, Sideroglou T, Gkolfinopoulou K, et al. A waterborne Campylobacter jejuni outbreak on a Greek island. Epidemiol Infect (12): Parasidis T, Vorou E, Mellou K, et al. Outbreak of Gastroenteritis Occurred in North-Eastern Greece Associated with Several Waterborne Strains of Noroviruses. Int J Inf Dis (1): (Abstract) Κασσιανή Μέλλου, Μαρία Κόμη Ποταμίτη, Αθηνά Καλλιμάνη, Θεολογία Σιδερόγλου, Γραφείο Τροφιμογενών Νοσημάτων Κυρίως Θέμα 5

6 Δεδομένα Επιδημιολογικής Επιτήρησης Πίνακας 1: Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01/06/ /06/2011 και διάμεση τιμή δηλωθέντων κρουσμάτων Ιουνίου και εύρος τιμών. Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων Ιούνιος 2011 Διάμεση τιμή Ιουνίου Εύρος τιμών Αλλαντίαση Ανεμευλογιά με επιπλοκές Άνθρακας Βρουκέλλωση Διφθερίτιδα Εγκεφαλίτιδες από αρμπο-ιούς Λοίμωξη από ιό του Δυτικού Νείλου Ελονοσία Ερυθρά Ευλογιά Εχινοκοκκίαση Ηπατίτιδα A Ηπατίτιδα Β, οξεία & HBsAg(+) σε βρέφη < 12 μηνών Ηπατίτιδα C, οξεία & επιβεβαιωμένο anti HCV θετικό(α διάγνωση) Δεδομένα Επιδημιολογικής Επιτήρησης Ιλαρά Ιογενείς αιμορραγικοί πυρετοί Κοκκύτης Λεγιoνέλλωση Λεϊσμανίαση Λεπτοσπείρωση Λιστερίωση Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) Λύσσα Μελιοείδωση-Μάλη Μηνιγγίτιδα (βακτηριακή, άσηπτη) Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος Πανώλη Παρωτίτιδα Πολιομυελίτιδα Πυρετός Q οξεία λοίμωξη Σαλμονέλλωση (μη τυφο παρατυφική) Σιγκέλλωση Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) Συγγενής ερυθρά Συγγενής σύφιλη Συγγενής τοξοπλάσμωση Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος Τέτανος / Τέτανος νεογνικός Τουλαραιμία Τριχίνωση Τυφοειδής πυρετός / παράτυφος Φυματίωση Χολέρα

7 Δεδομένα Επιδημιολογικής Επιτήρησης Πίνακας 2: Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά περιφέρεια της χώρας* με ημερομηνία δήλωσης 01/06/ /06/2011. Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας και Θράκης Κεντρικής Μακεδονίας Δυτικής Μακεδονίας Ηπείρου Θεσσαλίας Ιονίων Νήσων Δυτικής Ελλάδας Στερεάς Ελλάδας Αττικής Πελοποννήσου Βορείου Αιγαίου Νοτίου Αιγαίου Κρήτης Άγνωστο Βρουκέλλωση Ελονοσία Ηπατίτιδα Α Ηπατίτιδα Β, οξεία & HBsAg(+) σε βρέφη < 12 μηνών Ιλαρά Λεγιoνέλλωση Λεϊσμανίαση Λιστερίωση Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) Παρωτίτιδα Πυρετός Q οξεία λοίμωξη Σαλμονέλλωση (μη τυφο παρατυφική) Σιγκέλλωση Συγγενής σύφιλη Τυφοειδής πυρετός / παράτυφος Μηνιγγίτιδα (βακτηριακή, άσηπτη) Μηνιγγίτιδοκοκκική νόσος Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς νοσήματος Φυματίωση * Η περιφέρεια ορίζεται με βάση τη διεύθυνση κατοικίας του κρούσματος Πίνακας 3: Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά φύλο* και ηλικιακή ομάδα, για το σύνολο της χώρας, με ημερομηνία δήλωσης 01/06/ /06/2011. Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο < Άγν. Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Βρουκέλλωση Ελονοσία Ηπατίτιδα Α Ηπατίτιδα Β, οξεία & HBsAg(+) σε βρέφη < 12 μηνών Ιλαρά Λεγιoνέλλωση Λεϊσμανίαση Λιστερίωση Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) Παρωτίτιδα Πυρετός Q οξεία λοίμωξη Σαλμονέλλωση (μη τυφο παρατυφική) Σιγκέλλωση Συγγενής σύφιλη Τυφοειδής πυρετός / παράτυφος Μηνιγγίτιδα (βακτηριακή, άσηπτη) Μηνιγγίτιδοκοκκική νόσος Φυματίωση * Α: άνδρας, Γ: γυναίκα Δεδομένα Επιδημιολογικής Επιτήρησης 7

8 Τα δελτία δήλωσης και οι ορισμοί κρούσματος των παραπάνω νοσημάτων βρίσκονται στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ ( Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται για τον Ιούνιο του 2011 είναι προσωρινά, μπορεί δηλαδή να υποστούν μικρές τροποποιήσεις και ότι η ερμηνεία τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή, καθώς υπάρχουν ενδείξεις υποδήλωσης στο σύστημα. Το σύστημα ΥΔΝ βασίζεται στους γιατρούς που παρά το φόρτο εργασίας τους, αντιλαμβάνονται τη σημασία της συστηματικής δήλωσης των κρουσμάτων των λοιμωδών νοσημάτων και τους οποίους ευχαριστούμε θερμά για τη συνεργασία τους. Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Διευθυνση Υγειονομικής Μηχανικής και Υγιεινής Περιβάλλοντος του ΥΥΚΑ Η Δ/νση Υγειονομικής Μηχανικής και Υγιεινής Περιβάλλοντος του Υπουργείου αποτελεί θεσμό ιστορικής σημασίας, δεδομένου ότι χρονολογείται από το 1949 ως Δ/νση Υγειονομικής Μηχανικής (Ν. 1037/1949) και έθεσε τα θεμέλια της νομοθεσίας του περιβάλλοντος με γνώμονα της προστασία της Δημόσιας Υγείας. Οι αρμοδιότητές της εκτείνονται σήμερα σε πλήθος τομέων που αφορούν στη διεπιφάνεια περιβάλλοντος και υγείας. Οι τομείς αυτοί διευρύνονται καθημερινά με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την αύξηση των κινδύνων στην υγεία του ανθρώπου, που προκαλούνται από τη ρύπανση (γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, Η/Μ κύματα, κ.ά.) Συνοπτικά οι τομείς ευθύνης και οι δράσεις της Δ/νσης επί θεμάτων ποιότητας νερών έχουν ως εξής: Συντονισμός ενεργειών για παρακολούθηση της εφαρμογής υγειονομικών διατάξεων, κανονισμών και εγκυκλίων, καθώς και προγραμματισμός δράσεων στους τομείς: Ποιότητας πόσιμου νερού, Νερών ακτών κολύμβησης Ποιότητας νερών κολυμβητικών δεξαμενών Εμφιαλωμένων φυσικών μεταλλικών, νερών πηγής και επιτραπέζιων νερών Επιφανειακών, υπόγειων και θαλάσσιων νερών Αστικών λυμάτων, βιομηχανικών αποβλήτων, τοξικών αποβλήτων Επιπτώσεων από μεγάλες φυσικές και βιομηχανικές καταστροφές Η παρακολούθηση της ποιότητας του πόσιμου νερού αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αρμοδιότητες της Δ/νσης για τη διασφάλιση της Δημόσιας Υγείας. Στο πλαίσιο εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας η Δ/νση Υγειονομικής Μηχανικής και Υγιεινής Περιβάλλοντος αποστέλλει συστηματικά εγκυκλίους με οδηγίες προς τους υπεύθυνους ύδρευσης και τις Ν. Α., οι οποίες αναφέρονται στα απαραίτητα μέτρα προστασίας των πηγών ύδρευσης, στη συντήρηση των συστημάτων ύδρευσης και την εφαρμογή των από την κείμενη νομοθεσία προβλεπόμενων ελέγχων ενημερώνει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε τριετή βάση με τα στοιχεία της ποιότητας του πόσιμου νερού της επικράτειας, συλλέγοντας τα στοιχεία από τους υπεύθυνους ύδρευσης και συντάσσοντας τη σχετική τριετή έκθεση ποιότητας. Ειδικές συμμετοχές Β. Καραούλη, Προϊσταμένη Διεύθυνσης Υγειονομικής Μηχανικής & Υγιεινής Περιβάλλοντος, Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης 8

9 Δράσεις γραφείων Πρόγραμμα διαχείρισης ασφάλειας συστημάτων νερού- Water Safety Plan Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στον οδηγό ποιότητας του πόσιμου νερού που δημοσίευσε το 2004 πρότεινε μία νέα συστηματική προσέγγιση για τη διασφάλιση της υγιεινής του πόσιμου νερού, το «Πρόγραμμα διαχείρισης ασφάλειας συστημάτων νερού» (Water Safety Plan). Το πρόγραμμα αυτό χαρακτηρίζεται ως «το καταλληλότερο μέσο για τη διασφάλιση παροχής ασφαλούς νερού» και βασίστηκε στη συστηματική οργάνωση μεθόδων που εφαρμόστηκαν στο παρελθόν, καθώς και σε διαδικασίες ανάλυσης επικινδυνότητας, όπως το HACCP. Από τότε έχουν δημοσιευτεί σχετικά με το θέμα οδηγίες, βιβλία και εκπαιδευτικό υλικό και έχει εφαρμοστεί σε πολλές χώρες και σε διαφορετικές παροχές νερού όπως δίκτυα πόλεων, νοσοκομείων, καθώς και σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας υδάτων με σκοπό την επαναχρησιμοποίηση τους ως πόσιμο νερό. Το Water Safety Plan (WSP) ορίζεται ως η ολοκληρωμένη προσέγγιση εκτίμησης και διαχείρισης κινδύνου που εφαρμόζεται σε όλα τα σημεία του δικτύου ύδρευσης από την πηγή έως το τελικό σημείο κατανάλωσης με σκοπό την εγγύηση της ασφάλειας του πόσιμου νερού. Αποτελεί πολυπαραγοντική προσέγγιση και στόχο έχει την παροχή νερού ασφαλούς ποιότητας για την ανθρώπινη κατανάλωση, το οποίο έχει τα χαρακτηριστικά που ορίζει η νομοθεσία. Για τη δημιουργία του WSP, απαιτείται η αποτύπωση και η μελέτη της επεξεργασίας όλης της πορείας του νερού από την πηγή έως την κατανάλωση, ο εντοπισμός όλων των κινδύνων και η ανάλυση της επικινδυνότητας, καθώς και η επιλογή κατάλληλων μέτρων για τη μείωση του κινδύνου. Τα βασικά βήματα για την κατάρτιση του WSP παρουσιάζονται στο Διάγραμμα 1. Παρόλο που αρχικά όλες οι δημοσιεύσεις και οδηγίες αφορούσαν δίκτυα πόσιμου νερού, στον οδηγό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την πρόληψη της νόσου των λεγεωνάριων, παρέχονται κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη του WSP σε πύργους ψύξης, δεξαμενές υδροθεραπείας, κολυμβητικές δεξαμενές, spa, ξενοδοχεία και πλοία. Το ΠΕΔΥ Θεσσαλίας μετά από διερεύνηση έξαρσης κρουσμάτων της νόσου των λεγεωνάριων, εφάρμοσε για πρώτη φορά σε κρουαζιερόπλοιο τις αρχές του WSP με ικανοποιητικά μέχρι στιγμής αποτελέσματα. Η επιτυχία της εφαρμογής του WSP εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως ο ορθός, ολοκληρωμένος και συστηματικός τρόπος δημιουργίας και ανάπτυξης, η υποστήριξη από τη διοίκηση διαχείρισης της παροχής νερού, η ευκολία και η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής του, η εμπλοκή του κατάλληλου προσωπικού από την αρχή της δημιουργίας του, το ομαδικό πνεύμα και συνεργασία του προσωπικού. Το WSP μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμο μέσο για την παροχή ασφαλούς και υγιεινού νερού στο κοινό, υπό προϋποθέσεις. Διάγραμμα 1: Βασικά στάδια δημιουργίας WSP Οργάνωση της ομάδας Σύσταση της ομάδας που θα καταρτίσει το WSP Καταγραφή και περιγραφή του συστήματος Δημιουργία διαγράμματος ροής ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Εκτίμηση κινδύνου και ιεράρχηση επικινδυνότητας Ανάλυση κινδύνου και χαρακτηρισμός Προσδιορισμός μέτρων ελέγχου Προσδιορισμό των μέσων με τα οποία οι κίνδυνοι μπορούν να ελεγχθούν ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Προσδιορισμός ορίων λειτουργικότητας Προσδιορισμός ορίων αποδεκτής εφαρμογής Εγκατάσταση συστηματικής παρακολούθησης Προσδιορισμός τρόπων και μέσων για εκτίμηση της εφαρμογής των μέτρων ελέγχου Θέσπιση διορθωτικών ενεργειών Θέσπιση απαραίτητων ενεργειών για την επαναφορά του συστήματος σε ασφαλή λειτουργία Οργάνωση τήρησης αρχείων Η οργάνωση τήρησης αρχείων για την επίβλεψη του προγράμματος και η διατήρηση του συστήματος νερού στον αρχικό προγραμματισμό Αξιολόγηση κι επαλήθευση Εγκατάσταση συστηματικής παρακολούθησης για τον προσδιορισμό της συμμόρφωσης του προγράμματος Δράσεις γραφείων 9

10 Βιβλιογραφικές αναφορές 1. Vieira JM. A strategic approach for Water Safety Plans implementation in Portugal. J Water Health 2011 Mar;9(1): Dominguez-Chicas A, Scrimshaw MD. Hazard and risk assessment for indirect potable reuse schemes: An approach for use in developing Water Safety Plans. Water Res 2010 Dec;44(20): World Health Organization. Guidelines for Drinking-Water Quality, Third edition. Volume 1, Recommendations. Third ed. Geneva: World Health Organization; World Health Organization International Water Association (2009). Water Safety Plan Manual. Step-by-step risk management for drinking-water suppliers. 5. World Health Organization (2005). Water Safety Plans. Managing drinking water-water quality from catchment to consumer» WHO/SDE/WSH/ Βαρβάρα Μουχτούρη, Επόπτρια Δημόσιας Υγείας, Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας Θεσσαλίας 28 Ιουλίου Παγκόσμια Ημέρα Ηπατίτιδας Την 28η Ιουλίου έχει ανακηρύξει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) σε Παγκόσμια Ημέρα Ιογενούς Ηπατίτιδας αναγνωρίζοντας ότι η ιογενής ηπατίτιδα αποτελεί σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας παγκοσμίως. Στόχοι, όπως η ενδυνάμωση της πρόληψης, η ανίχνευση κι ο έλεγχος της ιογενούς ηπατίτιδας καθώς και των ασθενειών που προκαλούνται απο αυτήν, η ενδυνάμωση του εμβολιασμού και η αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης κατά της ηπατίτιδας Β, έρχονται στο προσκήνιο επιτάσσοντας μια συντονισμένη δράση σε παγκόσμιο επίπεδο για την καταπολέμηση της νόσου. To Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) καταβάλλει προσπάθεια για την πρόληψη της μετάδοσης των Ιογενών Ηπατιτίδων, τη βελτίωση της περίθαλψης και της ποιότητας ζωής, καθώς και τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των προσβληθέντων από τη νόσο ατόμων. Υπάρχουν εξετάσεις για την ανίχνευση των ιών της ηπατίτιδας. Διώξτε τις αμφιβολίες σας με απλές εξετάσεις αίματος, τώρα! Δράσεις γραφείων Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να αναζητήσετε στα τηλέφωνα: , Δρ. Γεωργία Νικολοπούλου, παιδίατρος-λοιμωξιολόγος ( Γραφείο Ηπατιτίδων) 10

11 Γραφείο περιβαλλοντικής υγείας «Η περιβαλλοντική υγεία αντιμετωπίζει όλους τους φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς παράγοντες στους οποίους εκτίθεται ένας άνθρωπος και όλους τους σχετικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις συμπεριφορές του. Περιλαμβάνει την αξιολόγηση και τον έλεγχο των περιβαλλοντικών παραγόντων που έχουν πιθανές επιπτώσεις στην υγεία των ατόμων και εστιάζει στην πρόληψη και τη δημιουργία υγιών συνθηκών διαβίωσης.» Ο ορισμός που δίδεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), σύμφωνα με τη διατύπωση του Ευρωπαϊκού γραφείου του ΟΗΕ κατά τη σύσκεψη του Ελσίνκι το 1994, αντικατοπτρίζει τη βαρύνουσα σημασία της Περιβαλλοντικής Υγιεινής στη Δημόσια Υγεία. Ο ρόλος της περιβαλλοντικής υγείας είναι προφανής, τόσο στο φυσικό όσο και στο τεχνητό περιβάλλον, ενώ οι βασικότερες εκφάνσεις της έγκεινται στις παρακάτω: Διαχείριση αποβλήτων ( στερεών, υγρών, αέριας φάσης ) Αστικών Βιομηχανικών Νοσοκομειακών Ραδιενεργών/ επικίνδυνων Πρόληψη και εκτίμηση κινδύνου Διασφάλιση ποιότητας πόσιμου νερού Υγιεινή και ασφάλεια εργασίας Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων αποτελεί φορέα προάσπισης της Δημόσιας Υγείας και ως εκ τούτου προέβη στη δημιουργία του Γραφείου Περιβαλλοντικής Υγείας τον Ιούνιο του Το Γραφείο στελεχώνεταιται από τα παρακάτω άτομα: 1. Σαμπατακάκης Στέφανος ( Υπεύθυνος Γραφείου ) Χημικός Υγειονολόγος Μηχανικός MSc 2. Δρ. Ζαγγανάς Παναγιώτης Χημικός Phd 3. Κεφαλούδη Χρυσοβαλλάντου Περιβαλλοντολόγος 4. Ρεμπούτσικα Γεωργία ΠΕ Διοικητικός 5. Βασιλείου Γεωργία ΤΕ Διοικητικός Αρχικά, αναπτύχθηκε ένα δίκτυο επικοινωνίας με τις Διευθύνσεις Υγείας των κατά τόπους Περιφερειών και Νομαρχιών με σκοπό την πρόληψη και έγκαιρη αντιμετώπιση περιβαλλοντικών κινδύνων που ενδέχεται να προκύψουν. Πιο συγκεκριμένα, υπήρξε από πλευράς του Γραφείου μας, η συμβολή υπό τύπου τεχνικής συνδρομής στο Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ). Βορείου Ελλάδας προκειμένου να πραγματοποιηθούν έλεγχοι και να παρουσιασθούν τα πορίσματα για την ορθολογική διαχείριση ιατρικών αποβλήτων σε νοσοκομεία, παρουσία εκπροσώπου της Νομαρχίας. Σε συνεργασία με τους νοσηλευτές λοιμώξεων ( με όποιους είναι υπεύθυνοι ) για τη διαχείριση νοσοκομειακών αποβλήτων, παρέχεται συμβουλευτική συνδρομή προκειμένου να διασφαλιστεί η ορθολογική διαχείρισή τους. Το γραφείο Περιβαλλοντικής Υγείας έχει ενεργό ρόλο στην επιτήρηση των ακμαιοκτονιών που διενεργήθηκαν στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας για τον έλεγχο του ιού του Δυτικού Νείλου το καλοκαίρι του 2010 και πρόκειται να συμμετέχει και φέτος έχοντας τον ίδιο ρόλο. Έχοντας ήδη δημιουργήσει ένα αρχείο περιβαλλοντικής νομοθεσίας αναφορικά με τη διαχείριση κάθε είδους αποβλήτων (αστικά, βιομηχανικά, ιατρικά) παρέχουμε ανά τακτά χρονικά διαστήματα συμβουλευτικές υπηρεσίες υπό τη μορφή εγγράφων σε δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στο χώρο της υγείας. Επίσης, το γραφείο Περιβαλλοντικής Υγείας υποχρεούται να απαντάει έγκαιρα και εμπεριστατωμένα σε όποιες επερωτήσεις της Βουλής άπτονται των αρμοδιοτήτων του. Τέλος, είναι άξιο αναφοράς το γεγονός ότι το συγκεκριμένο Γραφείο θέτει μελλοντικούς στόχους για την επίλυση όλο και περισσότερων προβλημάτων στο χώρο της περιβαλλοντικής υγείας. Με- Δράσεις γραφείων 11

12 ρικοί από αυτούς είναι: Η καταγραφή προβληματικών υδατικών πόρων ανά την επικράτεια για την έγκαιρη πρόληψη και εκτίμηση κινδύνων που ελλοχεύουν για τη δημόσια υγεία. Δημιουργία μιας βάσης δεδομένων του συνόλου των παραγόμενων αποβλήτων από βιομηχανικές δραστηριότητες Δημιουργία κλιμακίων εκπαίδευσης και επιμόρφωσης ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, σχετικά με την ορθολογική συλλογή, διαχωρισμό, περισυλλογή, αποθήκευση και διάθεση των παραγόμενων ιατρικών αποβλήτων από τις νοσοκομειακές μονάδες Περαιτέρω παροχή τεχνικής συνδρομής σε περιφερειακούς φορείς της δημόσιας υγείας όπου καταστεί απαραίτητο. Στέφανος Σαμπατακάκης, Υπεύθυνος Γραφείου Περιβαλλοντικής Υγείας Μικροβιολογική ποιότητα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης και Δημόσια Υγεία Εισαγωγή Το νερό είναι από τους σπουδαιότερους παράγοντες για την ανάπτυξη και διατήρηση της ζωής. Αποτελεί το 60% περίπου της μάζας του σώματος και είναι βασικός παράγοντας της κυκλοφορίας και της ηλεκτρολυτικής ισορροπίας του οργανισμού [1]. Η ημερήσια πρόσληψη νερού για τον άνθρωπο κυμαίνεται από ml περίπου ανάλογα με τη θερμοκρασία και τις ανάγκες του. Καθώς όμως είναι σημαντικό να διαθέτει και την κατάλληλη ποσότητα νερού για την παρασκευή τροφής και την ατομική και οικιακή καθαριότητα, οι ανάγκες του τείνουν στα 200 lt νερού ημερησίως [2]. Ωστόσο, η δυνατότητα πρόσβασης σε επαρκές και ασφαλές απόθεμα νερού δεν αποτελεί τον κανόνα για όλους τους ανθρώπους στον πλανήτη [3]. Στις μέρες μας, 884 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή περίπου ένας στους οκτώ, στερούνται την πρόσβαση σε καθαρό και υγιεινό νερό, ενώ 3575 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από νοσήματα που σχετίζονται με την έλλειψη πρόσβασης σε ασφαλές νερό και την ανεπαρκή υγιεινή [4]. Ποσοστό περίπου 0.5% από την ολική ποσότητα του νερού στη φύση (υπογείου και επιφανειακού) προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση. Το νερό αυτό πρέπει να είναι από κάθε άποψη αβλαβές για την υγεία του ανθρώπου, οργανοληπτικά άμεμπτο και απολύτως καθαρό, απαλλαγμένο από παθογόνους μικροοργανισμούς και οποιεσδήποτε ουσίες σε αριθμούς και συγκεντρώσεις που αποτελούν ενδεχόμενο κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία [1]. Εκτίμηση της ποιότητας του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης Δράσεις γραφείων Καταρχήν, νερό ανθρώπινης κατανάλωσης νοείται το νερό είτε στη φυσική του κατάσταση είτε μετά από επεξεργασία, που προορίζεται για πόση, μαγείρεμα, προπαρασκευή τροφής ή άλλες οικιακές χρήσεις, ανεξάρτητα από την προέλευση του και από το εάν παρέχεται από δίκτυο διανομής, από βυτίο ή σε φιάλες ή δοχεία και το νερό που χρησιμοποιείται στις επιχειρήσεις παραγωγής τροφίμων για την παρασκευή, επεξεργασία, συντήρηση ή εμπορία προϊόντων ή ουσιών που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση [5]. Η ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης ελέγχεται με: Την επιτόπιο υγειονομική διερεύνηση Τη χημική εξέταση Τη βιολογική εξέταση Τη μικροβιολογική εξέταση 12

13 Την αξιολόγηση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων [1]. Επιτόπιος υγειονομική διερεύνηση: Γίνεται από εξειδικευμένο άτομο στην περιοχή της υδροληψίας, με εκτίμηση των γενικότερων συνθηκών και την ενδεχόμενη ύπαρξη εστιών μόλυνσης και ρύπανσης του νερού, καθώς και της υπόλοιπης τεχνικής υποδομής [2]. Χημική εξέταση: Δίνει χρήσιμες πληροφορίες για τη σκληρότητα και την περιεκτικότητα του νερού σε διάφορες χημικές ουσίες, καθώς και για την παρουσία τοξικών μετάλλων όπως: μολύβδου και καδμίου, ραδιενεργών ουσιών και άλλων δυνητικώς επιβλαβών ουσιών [1]. Βιολογική εξέταση: Κατ αυτή αναζητώνται άλγες και πρωτόζωα που είναι δυνατόν να εισχωρήσουν στο δίκτυο από ελαττώματα ή του συστήματος ή της απολύμανσης του νερού [1]. Μικροβιολογική εξέταση: Είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι παρέχει πιο ευαίσθητη μέθοδο για την εξακρίβωση εάν το νερό έχει υποστεί επικίνδυνη για την υγεία μόλυνση. Για τον χαρακτηρισμό ενός νερού μία μόνο μικροβιολογική εξέταση δεν είναι αρκετή. Χρειάζονται να είναι συχνές και συστηματικές. Είναι πολύ πιο σημαντικό να εξετάζεται ένα σύστημα ύδρευσης συχνά με απλές μεθόδους παρά ευκαιριακά με περισσότερες πολύπλοκες μεθόδους ή σειρά μεθόδων. Μία μόνη εξέταση οποιουδήποτε νερού, κατεργασμένου ή ακατέργαστου, ακόμη και εάν το αποτέλεσμα είναι ευνοϊκό δε δικαιολογεί το συμπέρασμα ότι το νερό είναι καλό και ότι το δίκτυο ύδρευσης θα παραμείνει κατάλληλο. Η μόλυνση, συχνά είναι διαλείπουσα και είναι δυνατόν να μην ανακαλυφθεί με την εξέταση ενός μόνο δείγματος. Πιο συγκεκριμένα οι μικροβιολογικές παράμετροι που ελέγχονται προκειμένου να διαπιστωθεί αν το διατιθέμενο στους καταναλωτές νερό πληροί τις απαιτήσεις της ΚΥΑ Υ2/2600/2001, διακρίνονται σε Υποχρεωτικές παραμέτρους ανίχνευση και καταμέτρηση E.coli και Εντεροκόκκων Ενδεικτικές παραμέτρους- ανίχνευση και καταμέτρηση ολικών κολοβακτηριοειδών, αρίθμηση αποικιών στους 22 C και 37 C και ανίχνευση και αρίθμηση Clostridium perfringens (συμπεριλαμβανομένων των σπόρων) (όταν το νερό προέρχεται ή επηρεάζεται από επιφανειακό νερό) Παραμέτρους δοκιμαστικής παρακολούθησης ανίχνευση Salmonella spp, Σταφυλόκοκκων παθογόνων, E.coli O157:Η7, Campylobacter spp [5]. Στις υποχρεωτικές παραμέτρους, που έχουν άμεση σχέση με την προστασία της ανθρώπινης υγείας, καθώς η ανεύρεσή τους επισημαίνει την ενδεχόμενη παρουσία ή τη δυνατότητα παρουσίας παθογόνων μικροοργανισμών, η παραμετρική τιμή είναι αυστηρότατα καθορισμένη (0/100 ml). Στις ενδεικτικές παραμέτρους, που από μόνες τους δεν εμφανίζουν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, ωστόσο η παρουσία τους παρέχει σαφείς ενδείξεις μεταβολών στην ποιότητα του νερού και την ενδεχόμενη ανάγκη επανορθωτικών δράσεων, καθορίζονται ενδεικτικές παραμετρικές τιμές. Έτσι, ενδεικτική παραμετρική τιμή για τα ολικά κολοβακτηριοειδή και το Clostridium perfringens (συμπεριλαμβανομένων των σπόρων) η εξέταση του οποίου όπως ήδη αναφέρθηκε είναι απαραίτητη μόνο όταν το νερό προέρχεται ή επηρεάζεται από επιφανειακό νερό είναι 0/100 ml, ενώ για τον αριθμό αποικιών σε 22 C και 37 C δεν πρέπει να παρατηρείται ασυνήθης μεταβολή. Για τις παραμέτρους δοκιμαστικής παρακολούθησης η παραμετρική τιμή είναι μηδενική [5]. Η σημασία της ανεύρεσης κάθε μιας από τις παραπάνω παραμέτρους έγκειται στο ότι δίδει με αρκετή προσέγγιση πληροφορίες για το είδος της μόλυνσης που αφορά στο νερό, από το οποίο έχει ληφθεί το δείγμα που εξετάσθηκε. Τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων και ιδιαίτερα των μικροβιολογικών θα ερμηνεύονται πάντοτε σε συνδυασμό με τις παρατηρήσεις της υγειονομικής διερεύνησης για την οποία η εργαστηριακή εξέταση αποτελεί συμπληρωματικό και όχι αποφασιστικό στοιχείο. Μόνες Δράσεις γραφείων 13

14 οι εργαστηριακές εξετάσεις δεν αποτελούν αρκετή βάση για να γίνει αποδεκτή ή ν απορριφθεί μία ύδρευση, αν δεν επιβεβαιώνονται από τα πορίσματα της υγειονομικής διερεύνησης. Έτσι π.χ. αν από την επιτόπια διερεύνηση προκύπτει ότι το νερό υπόκειται σε σαφή κίνδυνο μόλυνσης (π.χ. άμεση γειτνίαση πηγαδιού με βόθρο), τότε δεν θεωρείται κατ αρχήν κατάλληλη η πηγή υδροληψίας, έστω και αν η μικροβιολογική εξέταση είναι αρνητική. Αντίθετα, αν το σημείο δειγματοληψίας και το σύστημα ύδρευσης δεν παρουσιάζουν κανένα δυνητικό κίνδυνο μόλυνσης, η μικροβιολογική εξέταση μόνη, έστω και εάν είναι θετική, δεν αποτελεί κατ αρχήν λόγο απόρριψης της πηγής του νερού, αλλά πρέπει να γίνει έρευνα και να αναζητηθούν τα αίτια της ασυμφωνίας μεταξύ εργαστηριακής και επιτόπιας διερεύνησης [1]. Στο δίκτυο εργαστηρίων Δημόσιας Υγείας ΚΕΔΥ ΠΕΔΥ πραγματοποιούνται χημικές και μικροβιολογικές εξετάσεις νερών στο πλαίσιο του εποπτικού ελέγχου των περιφερικών υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας. Βιβλιογραφία 1. Μικροβιολογία νερού, Π. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΠΟΥΦΑ ΚΥΑ Υ2/2600/2001 ΦΕΚ 892Β/ Εγκύκλιος με θέμα: «παρακολούθηση ποιότητας ποσίμου ύδατος, λειτουργίας συστημάτων ύδρευσης και λήψη μέτρων για την προστασία της δημόσιας υγείας» Υ.Υ.Κ.Α. Διεύθυνση Υγειονομικής Μηχανικής & Υγιεινής Περιβάλλοντος ΔΥΓ2/οικ.94097/ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ. Θεωρία. Πράξη. Πολιτικές. Τζένη Κουρέα-Κρεμαστινού. Εκδόσεις Τεχνόγραμμα. Αθήνα 2007 Κική Τρυφινοπούλου, Ιατρός Βιοπαθολόγος ΚΕΔΥ- ΚΕΕΛΠΝΟ Περιστατικά δηγμάτων αράχνης «μαύρης χήρας» στην Ελλάδα τον Ιούλιο Δράσεις γραφείων Το 1ο 15ήμερο του μηνός Ιουλίου καταγράφηκαν στην Ελλάδα τρία πιθανά κρούσματα δήγματος της αράχνης «μαύρης χήρας» (latrodectusmactanstredecimguttatus) σε άρρενες ενήλικες. Τα 2 περιστατικά σημειώθηκαν στην περιοχή του Πύργου Ηλείας και το τρίτο στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης. Πρόκειται για τρεις άνδρες ηλικίας 24, 64 και 66 ετών αντίστοιχα. Σε όλους αναφέρθηκε δήγμα εντόμου σε διάστημα μισής έως 2 ωρών πριν να προσέλθουν στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων κάθιδροι με έντονο πόνο στην περιοχή γύρω από το δήγμα, αλλά και στην περιοχή της όσφυος ή των κάτω άκρων, συμπτώματα από το καρδιοναπνευστικό και κλινική εικόνα οξείας κοιλίας. Σε όλους βρέθηκε αυξημένη κρεατοφωσφοκινάση (CPK). Μετά από αίτημα των θεραπόντων ιατρών σε δύο ασθενείς χορηγήθηκε ο αντιορός ARACMYN PLUS από το Κέντρο Επιχειρήσεων (ΚΕΠΙΧ) του ΚΕΕΛΠΝΟ. Όλοι οι ασθενείς μετά την επιτυχή θεραπευτική αντιμετώπιση, ανάρρωσαν πλήρως και εξήλθαν του νοσοκομείου. Ένας μόνο εκ των ασθενών χρειάστηκε να εισαχθεί στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, όπου ανάρρωσε όμως πολύ σύντομα (4 ημέρες νοσηλείας) από τη στιγμή που του χορηγήθηκε το αντίδοτο. Πιθανολογείται ότι τα δήγματα προήλθαν από την αράχνη «μαύρη χήρα» λόγω της συμπτωματολογίας των ασθενών, της θετικής οργανικής ανταπόκρισής τους στο χορηγούμενο αντιορό ARACMYNPLUS και στην εικόνα της περιοχής του δήγματος των ασθενών, που μας μετέφεραν οι θεράποντες ιατροί. Δε βρέθηκε το ίδιο το έντομο, έτσι ώστε να γίνει αυτοψία σε αυτό. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι δεν έχει δοθεί άδεια κυκλοφορίας στο συγκεκριμένο αντίδοτο από τον ΕΟΦ και είναι στην 3η φάση της πειραματικής διαδικασίας από τον Food and Drug Administration FDA. Παρά ταύτα, επειδή δεν υπάρχει κάποιο άλλο αντίδοτο, ελεύθερο παρενεργειών, το ARACMYNPLUS χορηγήθηκε με τη σύμφωνη γνώμη των θεραπόντων γιατρών, κατόπιν υπόδειξης του Κέντρου Δηλητηριάσεων. 14

15 Η αράχνη «μαύρη χήρα» ενδημεί στην Ελλάδα και γενικά στη Νότια Ευρώπη. Ανήκει στο γένος Latrodectus και λέγεται μαύρη χήρα, επειδή δεν είναι όλες οι αράχνες του συγκεκριμένου γένους μαύρες στο χρώμα. Στο ίδιο γένος ανήκουν: η καφέ χήρα (latrodectusgeometricus), η latrodectusbishopi, η latrodectusvariolous & hesperus. Η LatrodectusHasselti είναι ενδημική της Αυστραλίας, ενώ η Latrodectustredecimguttatus & Latrodectuspallidus είναι ενδημικές της Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής. Η Latrodectusindistinctus ανευρίσκεται στη Βόρειο Αμερική. Η ενήλικη θηλυκή αράχνη «μαύρη χήρα» είναι περίπου 2 cm σε μήκος, είναι γυαλιστερή μαύρη και φέρει κόκκινο-πορτοκαλί κλεψύδρα ή σημείο στην κοιλιακή χώρα. Το αρσενικό είναι πολύ μικρότερο, καφέ χρώματος, και είναι ανίκανο να προκαλέσει δηλητηρίαση σε ανθρώπους. Τα νεαρά θηλυκά του είδους είναι καφετιά, αλλά έχουν τη γενική σωματική μορφολογία των ενηλίκων. Όμοια μορφολογικά είναι και τα νεαρά αρσενικά του είδους. «Ανεπιθύμητες» συναντήσεις με την αράχνη «μαύρη χήρα» μπορεί να έχει κανείς σε γκαράζ, αχυρώνες, βοηθητικά κτίσματα, και το φύλλωμα θάμνων. Το δηλητήριο που παράγεται από την αράχνη «μαύρη χήρα» λέγεται α-λατροτοξίνη έχει τοξική επίδραση επί του ανθρωπίνου οργανισμού ανοίγοντας τους κατιονικούς διαύλους (συμπεριλαμβανομένων των διαύλων Ca) προσυναπτικά, προκαλώντας αυξημένη έκλυση πολλαπλών νευροδιαβιβαστών. Κλινικά, οι κύριες επιδράσεις είναι νευρολογικές. Ο αρχικός πόνος στο σημείο του δήγματος μπορεί να περάσει απαρατήρητος. Το δήγμα μπορεί να έχει διάμετρο μιας κεφαλής καρφίτσας. Μέσα σε περίπου μια ώρα από τη στιγμή του δήγματος, ξεκινούν τα συστηματικά συμπτώματα και μπορεί να διαρκέσουν μέχρι και μερικές ημέρες Μυϊκές κράμπες μπορεί να παρατηρηθούν σε τοπικό επίπεδο, στην περιοχή γύρω από το δήγμα με τάση να επεκταθούν σε μεγάλες μυϊκές ομάδες, όπως της κοιλιάς, της πλάτης, του στήθους, και των μηρών. Συμμετοχή μπορεί να έχουν οι λείοι μύες, όπως αυτοί που περιβάλλουν το βρογχικό δέντρο ή το ενδομήτριο. Συχνά συμπτώματα μετά το δήγμα είναι η ναυτία, ο έμετος, η κεφαλαλγία, το άγχος. Τα ευρήματα κατά τη φυσική εξέταση μπορεί να είναι τα ακόλουθα: Υπέρταση, ταχυκαρδία, εφίδρωση. Σε τοπικό επίπεδο, γύρω από την περιοχή του δήγματος μικροσκοπικά σημεία Fang (χαρακτηριστικό σημάδι από το δήγμα της αράχνης «μαύρης χήρας») μπορεί να είναι ορατά. Οι τοπικές επιδράσεις συνήθως περιορίζονται σε ένα μικρό εξέρυθρο κύκλο και/ήσκληρία γύρω από την άμεση περιοχή δήγματος. Μπορεί να εμφανιστεί έντονο κοιλιακό άλγος που μπορεί να μιμηθεί οξεία κοιλία. Νευρολογικά παρατηρείται ήπια αδυναμία, και έχουν επίσης περιγραφεί δεσμιδώσεις και βλεφαρόπτωση, προσωπείο Latrodectus, που χαρακτηρίζεται από σπασμό των μυών του προσώπου, οιδηματώδη βλέφαρα και δακρύρροια. Τέλος, βρογχόρροια και πνευμονικό οίδημα έχουν περιγραφεί σε Ευρώπη και Νότιο Αφρική. Τα περισσότερα δήγματα αραχνών «μαύρων χήρων» μπορεί να διαχειρίζονται με οπιοειδή αναλγητικά και καταπραϋντικά-υπνωτικά. Το αντίδοτο μπορεί να ενδείκνυται για ασθενείς που αντιμετωπίζουν σοβαρό βαθμό δηλητηρίασης με πόνο ιδιαίτερα έντονο στην περιοχή της κοιλίας, της οσφύος, των ποδών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η χορήγηση αντιδότου οδηγεί στην επίλυση των περισσότερων συμπτωμάτων μισή ώρα μετά τη χορήγηση Μελέτες δείχνουν ότι οι βενζοδιαζεπίνες είναι πιο αποτελεσματικές συγκριτικά με τα μυοχαλαρωτικά για την αντιμετώπιση των μυαλγιών. Τα αντιβιοτικά δεν ενδείκνυνται. Γαρυφαλλιά Αντωνίου, ΚΕΠΙΧ. Δράσεις γραφείων 15

16 Νέα από την διεθνή βιβλιογραφία J Hosp Infect 2011;77:47-51 Effectiveness of different methods to control legionella in the water supply: ten-year experience in an Italian university hospital Marchesi I, Marchegiano P, Bargellini A, et al. Οι συγγραφείς καταγράφουν τη δεκαετή εμπειρία τους στην υπερχλωρίωση, το θερμικό shock, το διοξείδιο του χλωρίου, τη μονοχλωραμίνη και τη χρήση ηλεκτρικού λέβητα και φίλτρων στις βρύσες για τον έλεγχο του αποικισμού του συστήματος διανομής ζεστού νερού σε ένα νοσοκομείο από λεγεωνέλλα. Οι απολυμάνσεις με θερμικό shock είχαν ως αποτέλεσμα την επιστροφή στα προ της εφαρμογής επίπεδα μόλυνσης έναν με δύο μήνες μετά. Διαπίστωσαν ότι το διοξείδιο του χλωρίου διατήρησε επιτυχώς τα επίπεδα λεγεωνέλλας σε επίπεδο <100 σε cfu/l, ενώ τα προκαταρκτικά αποτελέσματα με τη μονοχλωραμίνη ήταν ικανοποιητικά. Δεν παρατηρήθηκε μόλυνση από λεγεωνέλλα μετά την εφαρμογή φίλτρων στις βρύσες και στους ηλεκτρικούς λέβητες σε θερμοκρασία> 58 C και δεν εντοπίστηκαν κρούσματα ενδονοσοκομειακής λεγεωνέλλωσης κατά την δεκαετή περίοδο παρακολούθησης. Η κατάταξη των επιμέρους τεχνικών ως προς τη μείωση του αποικισμού της λεγεωνέλλας ήταν: φίλτρο, λέβητας, διοξείδιο του χλωρίου, υπερχλωρίωση και θερμικό σοκ. Η χρήση διοξειδίου του χλωρίου ήταν η λιγότερο δαπανηρή διαδικασία και ακολουθείται από το θερμικό σοκ, την υπερχλωρίωση, το λέβητα και τη χρήση φίλτρων. Οι συγγραφείς προτείνουν την παράλληλη χρήση διοξειδίου του χλωρίου και ηλεκτρικών λεβητών. Chest 2010;138: Legionnaires disease in cannabis smokers Chest 2010;138: Το κάπνισμα είναι ένας ευρέως γνωστός παράγοντας κινδύνου για τη νόσο των λεγεωνάριων. Ωστόσο, ο κίνδυνος αυτός μπορεί να ενισχυθεί από τη χρήση κάνναβης, καθώς υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η Δ (9)-τετραϋδροκανναβινόλη παρεμποδίζει τις ανοσοποιητικές λειτουργίες τόσο in vitro όσο και in vivo. Οι συγγραφείς ανακοινώνουν δύο από τρεις περιπτώσεις σοβαρής νόσου των λεγεωναρίων σε άνδρες ηλικίας 38, 28, και 48 ετών αντίστοιχα, που δεν είχαν κανένα παράγοντα κινδύνου. Όλοι οι ασθενείς ήταν βαρείς καπνιστές τσιγάρου και καπνιστές κάνναβης. Δρ. Έλενα Μαλτέζου, Τμήμα Παρεμβάσεων σε Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία 16

17 Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες Special Olympics Αθήνα 2011 Οι παγκόσμιοι θερινοί Αγώνες Special Olympics Αθήνα 2011 ήταν ένα διεθνές γεγονός σημαντικού μεγέθους για τη χώρα μας, που συγκέντρωσε πάνω από αθλητές, και πάνω από συνολικούς συντελεστές για την διεξαγωγή των αγώνων. Στο πλαίσιο των Αγώνων Special Olympics το ΚΕΕΛΠΝΟ ανέλαβε από τον Τομέα Υγείας την υποστήριξη της διοργάνωσης σε θέματα Δημόσιας Υγείας (ΔΥ). Για την καλύτερη δυνατή προετοιμασία, ομάδα επιστημόνων του ΚΕΕΛΠΝΟ συμμετείχε σε σειρά συναντήσεων με τους εμπλεκόμενους φορείς του τομέα Υγείας και το ΥΥΚΑ πριν την έναρξη των αγώνων. Η συμμετοχή του ΚΕΕΛΠΝΟ δρομολογήθηκε σε τρεις κυρίως άξονες 1) επιδημιολογική επιτήρηση, 2) εργαστηριακός υγειονομικός έλεγχος και 3) απόκριση και διαχείριση κρίσεων σε θέματα δημόσιας υγείας. Ι. Επιδημιολογική Επιτήρηση Στο πλαίσιο των αγώνων δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη συνδρομική επιτήρηση για τα τρία ακόλουθα σύνδρομα: λοίμωξη αναπνευστικού με πυρετό, οξεία γαστρεντερίτιδα, και εμπύρετο νόσημα με εξάνθημα. Η καταγραφή των κρουσμάτων γινόταν μέσω ομάδας επιστημονικού προσωπικού που εφημέρευε στο Επιχειρησιακό Κέντρο των ιατρικών υπηρεσιών (MedOC) και τα στοιχεία προέρχονται από τα ιατρεία των εγκαταστάσεων άθλησης και διαμονής που στελεχώνονταν από εθελοντές ιατρούς. Τα στοιχεία αυτά αναλύονταν ημερησίως από το Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης του ΚΕΕΠΛΝΟ, ενώ στην επιτήρηση λαμβάνονταν υπόψη και τα στοιχεία από το σύστημα υποχρεωτικής δήλωσης της χώρας. ΙΙ. Εργαστηριακός Υγειονομικός Έλεγχος Το Δίκτυο Εργαστηρίων Δημόσιας Υγείας, σε συνεργασία με τις Δ/νσεις Υγείας των Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων, πραγματοποίησε μικροβιολογικές και χημικές δοκιμές σε δείγματα νερών και τροφίμων. Σε ορισμένα από αυτά απαιτήθηκε επανάληψη της δειγματοληψίας και επανέλεγχος. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται τα αναλυθέντα δείγματα νερών και τροφίμων ανά είδος, ο αριθμός των δειγμάτων και τα εκατοστιαία ποσοστά αυτών που συμμορφώνονται ή μη με τους όρους της κείμενης εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Στον Πίνακα 2 παρουσιάζεται ο αριθμός των δειγμάτων που αναλύθηκαν ανά εργαστήριο. Πίνακας 1. Αναλυθέντα δείγματα νερών και τροφίμων (μικροβιολογικές και χημικές δοκιμές) & χαρακτηρισμός τους (βάσει της νομοθεσίας και των προτύπων) Είδος δείγματος ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΥΝ ΔΕΝ ΠΛΗΡΟΥΝ Νερά ανθρώπινης κατανάλωσης (85,3%) 25 (14,7%) Νερά Κολυμβητικών δεξαμενών (97.4%) 4 (2.6%) Νερά ακτών κολύμβησης (100%) 0 (0%) Νερά για ανίχνευση Legionella spp (91,3%) 72 (8,7%) Νερά για χημική ανάλυση 6 6 (100%) 0 (0%) Τρόφιμα (88,5%) 45 (11,5%) ΣΥΝΟΛΟ 1583 Βάσει των αποτελεσμάτων μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των δειγμάτων πληροί τους όρους της νομοθεσίας. Στα δείγματα που δεν πληρούν τους όρους πραγματοποιήθηκαν επανέλεγχοι μετά τις διορθωτικές ενέργειες που απαιτήθηκαν από τις αρμόδιες αρχές. Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες 17

18 Πίνακας 2. ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ / ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ. ΚΕΔΥ ΠΕΔΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΕΔΥ ΑΜΘ ΠΕΔΥ ΚΡΗΤΗΣ άτων ανα Εργαστήριο του Δικτύου ΠΕΔΥ-ΚΕΔΥ Διάγραμμα 2: Αριθμός δειγμάτων ανά Εργαστήριο του Δικτύου ΠΕΔΥ-ΚΕΔΥ ΚΕΔΥ ΠΕΔΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΕΔΥ ΑΜΘ ΠΕΔΥ ΚΡΗΤΗΣ 35 Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες ΙΙΙ.Διαχείριση Κρίσεων ΔΥ Το ΚΕΠΙΧ-ΚΕΕΛΠΝΟ λειτουργεί 24ωρ/7ημ και στελεχώνεται από εφημερεύοντα γιατρό ή/και νοσηλευτή με εμπειρία στη Δημόσια Υγεία και διοικητικό προσωπικό ανάλογα με τις ανάγκες. Επίσης τριμελής ομάδα επαγγελματιών δημόσιας υγείας ήταν διαθέσιμη σε ημερήσια βάση για τη διαχείριση θεμάτων ΔΥ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της απόκρισης ήταν η συμμετοχή της επιστημονικής ομάδας του ΚΕΕΛΠΝΟ για την διερεύνηση επιδημίας γαστρεντερίτιδας στα μέλη της αποστολής της Μεγάλης Βρετανίας στις 25/7/2011, με την άμεση ενημέρωση των εμπλεκομένων για τα αναγκαία μέτρα υγιεινής αλλά και την διανομή κατάλληλου ερωτηματολογίου για την ανακάλυψη του αιτίου και την μεθόδευση αποστολής δειγμάτων στο Εργ. Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών. Η διερεύνηση της επιδημίας μέσω μελέτης ασθενών μαρτύρων ανέδειξε την κατανάλωση πράσινης σαλάτας σε γεύμα πριν την άφιξη της αποστολής στην Αθήνα ως τον μεγαλύτερο παράγοντα κινδύνου, ενώ η εργαστηριακή εξέταση διαπίστωσε ότι ο υπεύθυνος λοιμογόνος παράγοντας ήταν ο νοροϊός. Τα αποτελέσματα από τις ανωτέρω δράσεις που αφορούσαν στο προηγούμενο 24ωρο παρουσιάζονταν σε ημερήσια έκθεση του ΚΕΕΛΠΝΟ, η οποία ανακοινωνόταν στην οργανωτική επιτροπή, στην ιεραρχία του ΥΥΚΑ και στα τμήματα του ΚΕΕΛΠΝΟ. Η κατάλληλη προετοιμασία για τη διοργάνωση μαζικών γεγονότων διεθνούς βεληνεκούς είναι πάντοτε χρήσιμη, καθώς η ετοιμότητα του οργανισμού δοκιμάζεται από συμβάντα όπως η επιδημία γαστρεντερίτιδας αλλά και άλλα μικρότερης εμβέλειας. Αγορίτσα Μπάκα, Ιατρός, Γρ. Προέδρου, ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. Βασιλική Ρουσιά, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, MSc Διασφάλιση Ποιότητας, Υπεύθυνος Ποιότητας ΚΕΔΥ- ΚΕΕΛΠΝΟ 18

19 Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στην Επιδημιολογία Πεδίου (EPIET) για πρώτη φορά στη χώρα μας Για πρώτη φορά το Σεπτέμβριο του 2011, το Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης του ΚΕΕΛΠΝΟ θα γίνει Κέντρο Εκπαίδευσης του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Εκπαίδευσης στην Επιδημιολογία Πεδίου (EPIET, European Programme for Intervention Epidemiology Training). Το EPIET ξεκίνησε το 1995, με σκοπό α) τη δημιουργία ενός δικτύου καλά εκπαιδευμένων επιδημιολόγων πεδίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και β) την ενίσχυση της εφαρμοσμένης επιδημιολογίας λοιμωδών νοσημάτων τόσο σε επίπεδο χωρών-μελών όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Το πρόγραμμα παρέχει εκπαίδευση και πρακτική εμπειρία στην επιδημιολογία πεδίου (διερεύνηση επιδημιών, επιτήρηση λοιμωδών νοσημάτων, εφαρμοσμένη έρευνα) με έμφαση και προσανατολισμό στην «πράξη δημόσιας υγείας». Απευθύνεται σε γιατρούς, νοσηλευτές, κτηνιάτρους και άλλους επαγγελματίες υγείας με προηγούμενη εμπειρία στην επιδημιολογία και δημόσια υγεία. Για πρώτη φορά φέτος, δίνεται η δυνατότητα να εκπαιδευτεί κάποιος στη χώρα διαμονής του (Member State track). To Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης του ΚΕΕΛΠΝΟ έχει επιλεγεί σαν ένα τέτοιο Κέντρο Εκπαίδευσης. Διαδικασία και στόχοι της εκπαίδευσης Το πρόγραμμα διαρκεί δύο χρόνια. Ο εκπαιδευόμενος (fellow) εργάζεται πλήρως και αποκλειστικά στο Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης του ΚΕΕΛΠΝΟ. Έχει έναν κύριο επιβλέποντα από το Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης, έναν επιβλέποντα (εξ αποστάσεως) από το EPIET καθώς και επιμέρους επιβλέποντες για τα ερευνητικά προγράμματα ή τις μελέτες που θα υλοποιήσει. Στο τέλος των δύο ετών, ο εκπαιδευόμενος θα πρέπει να έχει: διερευνήσει επιδημίες δημιουργήσει ή αξιολογήσει ένα σύστημα επιδημιολογικής επιτήρησης, αναλύσει δεδομένα και ετοιμάσει σχετικές εκθέσεις επιδημιολογικής επιτήρησης για διάφορα νοσήματα. οργανώσει και πραγματοποιήσει ερευνητική(-ές) μελέτη(-ές) δημοσιεύσει τα αποτελέσματα των μελετών σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά εκπαιδεύσει φοιτητές ή επαγγελματίες υγείας στην επιδημιολογία πεδίου. Ο εκπαιδευόμενος χρειάζεται να παρακολουθήσει ένα εντατικό εισαγωγικό σεμινάριο διάρκειας τριών (3) εβδομάδων σε μία Ευρωπαϊκή χώρα μαζί με τους εκπαιδευόμενους του προγράμματος από άλλες χώρες. Επιπλέον, χρειάζεται να παρακολουθήσει επτά (7) ακόμη εκπαιδευτικά σεμινάρια διάρκειας μιας (1) εβδομάδας που οργανώνονται από το EPIET κατά τη διάρκεια του διετούς προγράμματος. Όλα τα σεμινάρια γίνονται στην Αγγλική γλώσσα. Για συμμετοχή στο πρόγραμμα, οι υποψήφιοι πρέπει να διαθέτουν όλα τα παρακάτω: Μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην Επιδημιολογία, τη Δημόσια Υγεία ή σε σχετικό αντικείμενο (κατά προτίμηση σε επίπεδο Μaster) Προϋπηρεσία τουλάχιστον ενός (1) έτους στη Δημόσια Υγεία ή στην Επιδημιολογία Άριστη γνώση (προφορική και γραπτή) της Ελληνικής και της Αγγλικής γλώσσας Είναι πολίτες χώρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή να έχουν διαμείνει σε αυτή για τουλάχιστον 3 χρόνια (με άδεια εργασίας ή μόνιμη κατοικία) Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να απευθυνθείτε: στο site του EPIET: Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης, ΚΕΕΛΠΝΟ Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες 19

20 21ο European Congress of Clinical Microbiology and Infectious Diseases (ECCMID) 27ο International Congress of Chemotherapy (ICC), Μιλάνο 7-10 Μαΐου2011 Το 21ο European Congress of Clinical Microbiology and Infectious Diseases (ECCMID) - 27ο International Congress of Chemotherapy (ICC) που διενεργήθηκε στο Μιλάνο στις 7-10 Μαΐου είχε άρτια οργάνωση, πολύ μεγάλη συμμετοχή συνέδρων και κάλυψε με μια πληθώρα σεμιναρίων, διαλέξεων, συμποσίων, ελεύθερων και αναρτημένων επιστημονικών ανακοινώσεων ένα ευρύτατο φάσμα τρέχουσας γνώσης στο πεδίο της κλινικής μικροβιολογίας και των λοιμώξεων. Στο 21ο ECCMID έγιναν δεκτές και παρουσιάστηκαν ως αναρτημένες ανακοινώσεις (poster) έξι επιστημονικές εργασίες, προϊόντα συνεργασίας του ΚΕΔΥ με τα εργαστήρια διαφόρων νοσοκομείων. Ολόκληρες οι περιλήψεις και τα αντίστοιχα posters υπάρχουν στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του συνεδρίου και υπάρχει η δυνατότητα αναζήτησής τους μέσω της ηλεκτρονικής διεύθυνσης και της μετέπειτα επιλογής abstract and poster online library.υπεύθυνη παρουσίασης ήμουν στο πρώτο από τα έξι και στο δεύτερο στη θέση του κ. Πολέμη: P1240 Consecutive outbreaks of Serratia marcescens infections in a neonatal ICU are due to the repeated introduction of new clones K. Tryfinopoulou*, O. Pappa, M. Polemis, H. Prifti, K. Vatzeli, L. Ftika, HC. Maltezou, K. Tzanetou, A. Vatopoulos (Athens, GR) ID=2&XNKONGRESS_ID=136&XNMASKEN_ID=900 P1491 Bacteraemia and antibiotic resistance of its pathogens reported in Greece between 2000 and 2009: trend analysis M. Polemis*, K. Tryfinopoulou, S. Chrisochoidou, M. Panopoulou, E. Platsouka, K. Tzanetou, V. Galanopoulou, E. Skouteli, C. Koutsia-Carouzou, K. Poulopoulos, M. Anagnostopoulou, M. Toutouza, K. Aveliodi, A. Pasxali, K. Dimarogona, P. Karampogia, A. Petridis, A. Mavridis, E. Tsorlini, E.M. Fakiri, S. Nikolaou, E. Kaitsa-Tsiopoulou, G. Stamatopoulou, A. Vatopoulos (Vari, Thessaloniki, Alexandroupolis, Athens, Corfu, Ioannina, Xanthi, GR) ID=2&XNKONGRESS_ID=136&XNMASKEN_ID=900 P1348 Surveillance of beta-lactamase production in a recent sample of Klebsiella pneumoniae isolated in Greek hospitals C.C. Papagiannitsis*, K. Tryfinopoulou, P. Giakkoupi, O. Pappa, M. Polemis, E. Malamou-Lada, M. Orfanidou, S. Tsiplakou, V. Papaioannou, H. Fakiri, K. Stamoulos, D. Kairis, H. Papoutsidou, H. Katsifa, F. Kesidou, E. Tsafaraki, A. Tsouri, E. Platsouka, Z. Roussou, H. Kaitsa-Tsiopoulou, P. Kazila, E. Tzelepi, A. Vatopoulos (Athens, Thessaloniki, Chania, GR) ID=2&XNKONGRESS_ID=136&XNMASKEN_ID=900 Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες P1322 Epidemiology of Serratia marcescens colonisations and infections in a neonatal intensive care unit M. Papadimitriou*, K. Tryfinopoulou, D. Kyriakou, A. Doudoulakakis, O. Pappa, J. Kapetanakis, A. Vatopulos, E. Lebessi (Athens, GR) ID=2&XNKONGRESS_ID=136&XNMASKEN_ID=900 P1238 Outbreak of Pseudomonas (Flavimonas) oryzihabitans bacteraemia in a neonatal intensive care unit H. Prifti *, D. Oikonomidou, O. Pappa, K. Tryfinopoulou, K. Vatzeli, K. Karaiskos, E. Kostis, A. Vatopoulos, K. Tzanetou (Athens, GR) ID=2&XNKONGRESS_ID=136&XNMASKEN_ID=900 20