Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα

Transcript

1 Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Η βιβλιοθήκη της διατροφής

2 Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Βασίλειος Παντερής, MD, FEBG γαστρεντερολόγος, επιμελητής Γαστρεντερολογικού Τμήματος Γ. Ν. Νικαίας «Άγιος Παντελεήμων» Χρονία δυσκοιλιότητα Ορισμός Η δυσκοιλιότητα είναι πολυσυμπτωματική διαταραχή που, γενικά, αναφέρεται στη δυσκολία αφοδεύσεως, δηλαδή αποβολής των κοπράνων. Οι περισσότεροι ασθενείς που παραπονιούνται για δυσκοιλιότητα αντιλαμβάνονται το πρόβλημα είτε ως διαταραχή του αριθμού των κενώσεων, είτε ως δυσκολία αποβολής των κοπράνων και επαρκούς κενώσεως του εντέρου. Υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια βάσει των οποίων ένας γιατρός θα ονομάσει τον ασθενή του δυσκοίλιο. Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_03

3 Εάν, για παράδειγμα, ένα άτομο έχει μία κένωση την εβδομάδα, αλλά είναι σε θέση να κενώσει εύκολα και ικανοποιητικά το έντερό του, τότε αυτός θα θεωρηθεί δυσκοίλιος; Κατά τον ίδιο τρόπο, εάν ένα άτομο καταναλώνει τροφές χαμηλού υπολείμματος (δηλαδή μικρή ή αμελητέα ποσότητα φυτικών ινών) και, επομένως, δεν έχει συχνές κενώσεις γιατί απλώς σχηματίζεται μικρότερη μάζα κοπράνων, τότε θα θεωρηθεί παθολογική η κατάστασή του; Πολλοί, λοιπόν, προσέρχονται στον γιατρό θεωρώντας τον εαυτό τους πάσχοντα, για να πάρουν την απάντηση ότι δεν έχουν δυσκοιλιότητα και να μείνουν ήσυχοι. Σε μια πληθυσμιακή μελέτη στον Καναδά διαπιστώθηκε ότι το 14,9% των συμμετεχόντων έπασχε από δυσκοιλιότητα, με βάση τα ιατρικά κριτήρια διάγνωσης της διαταραχής, ενώ το ποσοστό των ατόμων που θεωρούσαν τους εαυτούς τους δυσκοίλιους ήταν 27,2%. Η διαφορά έγκειται στο ότι κάποια άτομα έχουν εντονότερη αντίληψη των σωματικών τους λειτουργιών ή συμπτωμάτων, ενώ πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν πρόσκαιρα κάποια στιγμή στη ζωή τους δυσκοιλιότητα, η οποία αυτοπεριορίζεται και δεν έχει ιδιαίτερες συνέπειες. Ο γιατρός που καλείται να βοηθήσει θεραπευτικά έχει την υποχρέωση πρώτα να διευκρινίσει και να καθορίσει εάν τα συγκεκριμένα συμπτώματα δυσκοιλιότητας αφορούν οργανική νόσο ή λειτουργική διαταραχή του γαστρεντερικού σωλήνα. Με τον όρο οργανική νόσο εννοούμε την ύπαρξη ανατομικής, μεταβολικής, ενδοκρινικής ή νευρολογικής διαταραχής που μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα δυσκοιλιότητας. Εάν τα παραπάνω αποκλειστούν, τότε θα αναζητηθεί από τον γιατρό το ενδεχόμενο ύπαρξης της χρονίας λειτουργικής δυσκοιλιότητας, η οποία έχει καλοήθη χαρακτήρα, με την έννοια ότι δεν οφείλεται σε καρκίνο ή άλλη βαριά πάθηση και δεν πρόκειται να επηρεάσει το προσδόκιμο επιβίωσης. Η χρονία λειτουργική δυσκοιλιότητα καθορίζεται με βάση τα κοινώς αποδεκτά κριτήρια μιας διεθνούς επιτροπής γιατρών εμπειρογνωμόνων, τα οποία ονομάζονται Kριτήρια της Ρώμης ΙΙΙ. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η παρουσία δύο τουλάχιστον εκ των παρακάτω συμπτωμάτων για πάνω από το 1/4 των κενώσεων, τους τρεις τελευταίους μήνες, και έναρξη συμπτωμάτων το τελευταίο εξάμηνο: Έντονη προσπάθεια κατά την αφόδευση Σκληρά κόπρανα Αίσθημα ατελούς αφόδευσης Αίσθημα απόφραξης χαμηλά στον πρωκτό Δακτυλικοί χειρισμοί για την υποβοήθηση της αφόδευσης Λιγότερες από τρεις κενώσεις την εβδομάδα Απουσία συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου και μαλακά κόπρανα 04_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_05

4 Επίπτωση-Συχνότητα Η μέση συχνότητα της δυσκοιλιότητας στην Ευρώπη είναι 17%. Αυτό σημαίνει ότι περίπου 1 στους 6 Ευρωπαίους πάσχει από δυσκοιλιότητα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής υπολογίζεται ότι περίπου 63 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν. Η δυσκοιλιότητα είναι συχνότερη από πολλές άλλες χρόνιες παθήσεις, όπως την αρτηριακή υπέρταση (48 εκατομμύρια), τις ημικρανίες (33 εκατομμύρια) και τον σακχαρώδη διαβήτη (15 εκατομμύρια). Οι γυναίκες κινδυνεύουν δύο φορές περισσότερο από τους άνδρες να εμφανίσουν δυσκοιλιότητα. Η προχωρημένη ηλικία, κυρίως άνω των 65 ετών, η μακροχρόνια κατάκλιση, οι γυναικολογικές επεμβάσεις, όπως η υστερεκτομή, η αθρόα κατανάλωση κρέατος, η αφυδάτωση, η μειωμένη φυσική άσκηση, το άγχος και η κατάθλιψη είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη δυσκοιλιότητας. Η μεγαλύτερη ευπάθεια των γυναικών αποδίδεται σε ορμονικούς παράγοντες, όπως τα αυξημένα επίπεδα προγεστερόνης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, στις βλάβες του πυελικού εδάφους που προκαλούνται κατά τον τοκετό, καθώς και στις γυναικολογικές χειρουργικές επεμβάσεις. Επίσης, οι γυναίκες θεωρούνται περισσότερο ευάλωτες στο άγχος, την κατάθλιψη και τις νευρώσεις, και φαίνεται να διαθέτουν ασθενέστερους συναισθηματικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης των ψυχοπιεστικών καταστάσεων. Η δυσκοιλιότητα είναι πιο συχνή σε προχωρημένη ηλικία, πιθανόν λόγω μειωμένης κινητικότητας, αυξημένης χρήσης φαρμάκων, αλλαγών στη δίαιτα, εκφύλισης των εντερικών νευρώνων και άλλων συμπαρομαρτούντων παθολογικών προβλημάτων. Η ποιότητα ζωής των ασθενών με δυσκοιλιότητα είναι σοβαρά διαταραγμένη σε σχέση με τα άτομα που δεν πάσχουν από δυσκοιλιότητα, όσον αφορά τη φυσική τους κατάσταση. Αυτός είναι και ο λόγος που 1 στους 4 ασθενείς με δυσκοιλιότητα θα επισκεφθεί γιατρό κάποια στιγμή στη ζωή του, κυρίως οι γυναίκες και τα ηλικιωμένα άτομα. Αίτια 1. Παθολογικά Η δυσκοιλιότητα είναι σύμπτωμα και όχι νόσος. Είναι δυνατόν να είναι δευτεροπαθής, δηλαδή να οφείλεται σε παθολογικές καταστάσεις, όπως: Ανατομικές ανωμαλίες του παχέος εντέρου: στένωση συνεπεία καρκίνου, ισχαιμίας, ακτινοβολίας, εκκολπωματίτιδος Ανατομικές διαταραχές της ορθοπρωκτικής περιοχής: ραγάδα, αιμορροΐδες, στένωση πρωκτού, ορθοκήλη Νευρολογικές παθήσεις: αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, νόσος Parkinson, βλάβες της σπονδυλικής στήλης, πολλαπλή σκλήρυνση, αυτόνομη νευροπάθεια, νόσος Hirschsprung Μεταβολικές-Ενδοκρινικές διαταραχές: σακχαρώδης διαβήτης, υπερασβεστιαιμία, υποθυρεοειδισμός Διάφορες παθήσεις: δερματομυοσίτιδα, προοδευτική συστηματική σκλήρυνση, αμυλοείδωση, άνοια Φαρμακευτικά αίτια: αντιυπερτασικά, όπως αναστολείς ασβεστίου, αντιχολινεργικά, όπως αντικαταθλιπτικά, αντιισταμινικά, οπιούχα, όπως μορφίνη και κωδεΐνη, κ.ά 06_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_07

5 Εάν δεν ανευρεθεί καμία από τις παραπάνω αιτίες, αλλά η δυσκοιλιότητα είναι χρονία, ονομάζεται ιδιοπαθής ή λειτουργική και διακρίνεται σε: Δυσκοιλιότητα φυσιολογικού χρόνου διάβασης του παχέος εντέρου Δυσκοιλιότητα βραδείας διαβάσεως Δυσλειτουργία του πυελικού εδάφους: κάθοδο του περινέου και δυσυνέργεια Οι δύο πιο σημαντικές υποκατηγορίες είναι: Δυσκοιλιότητα βραδείας διαβάσεως σημαίνει παρατεταμένη-καθυστερημένη δίοδος των κοπράνων κατά μήκος του παχέος εντέρου, σε αντίθεση με τον φυσιολογικό χρόνο μεταφοράς τους, που έχει παρατηρηθεί ότι φτάνει έως και τις 72 ώρες. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε νεαρές γυναίκες με μικρό αριθμό κενώσεων (1 κένωση την εβδομάδα), ξεκινάει από την εφηβεία και χαρακτηρίζεται από έλλειψη ερεθίσματος προς αφόδευση, φούσκωμα, πόνο στην κοιλιά ή δυσφορία. Η βασική βλάβη πιθανολογείται ότι προκαλείται από μείωση του αριθμού των νευρώνων του μυεντερικού πλέγματος, διαταραχή των εκκρινόμενων νευρομεταβιβαστών τους, καθώς και μείωση των διάμεσων κυττάρων του Cajal που θεωρούνται οι βηματοδότες της εντερικής κινητικότητας. Η δυσυνέργεια του πυελικού εδάφους ή πρωκτισμός οφείλεται στην έλλειψη συγχρονισμού των μυών του πυελικού εδάφους που συμμετέχουν στην αφόδευση και των σφιγκτήρων του πρωκτού. Στην πλειονότητα των ασθενών, ο πρωκτισμός θεωρείται επίκτητη διαταραχή και σε μικρό ποσοστό αδυναμία εκμάθησης του μηχανισμού της αφόδευσης στην παιδική ηλικία. Οι συγκεκριμένοι ασθενείς αντιλαμβάνονται το ερέθισμα της αφοδεύσεως, αλλά δεν μπορούν να αποβάλλουν τα κόπρανα, έχοντας αίσθημα απόφραξης ή ατελούς κενώσεως. 2. Ψυχολογικά Υψηλή συχνότητα αγχώδους νεύρωσης και κατάθλιψης έχει παρατηρηθεί στους ασθενείς με χρονία λειτουργική δυσκοιλιότητα κυρίως στις γυναίκες. Έχει αποδειχτεί ότι οι γυναίκες με δυσκοιλιότητα αισθάνονται λιγότερο ικανοποιημένες με τη σεξουαλική τους ζωή, λιγότερο ελκυστικές και αντλούν λιγότερη ευχαρίστηση κατά τη σεξουαλική επαφή με τον σύντροφό τους. Τα παραπάνω προβλήματα είναι δυνατόν να συνδέονται και με επεισόδια φυσικής ή σεξουαλικής κακοποίησης, που φαίνεται να είναι περισσότερα στο ιστορικό των γυναικών με λειτουργική δυσκοιλιότητα. Οι γυναίκες σε μεγαλύτερο βαθμό από τους άνδρες φαίνεται να συνειδητοποιούν ότι πάσχουν από δυσκοιλιότητα ή να σωματοποιούν συμπτώματα άγχους. Δεν είναι ακόμη απολύτως ξεκάθαρο εάν οι ψυχολογικές διαταραχές προκαλούν τη δυσκοιλιότητα ή είναι αποτέλεσμα αυτής. Έχει βρεθεί σε μια μελέτη ότι μεγάλος αριθμός πασχόντων ατόμων ανέφεραν κάποιο σημαντικό ψυχοτραυματικό γεγονός που συνέβη στο εξάμηνο που προηγήθηκε της εμφάνισης δυσκοιλιότητας. Το γεγονός αυτό σχετιζόταν με κάποια μορφής «απώλεια»: είτε με θάνατο αγαπημένου προσώπου, είτε με διαζύγιο, είτε με απόλυση από την εργασία, σε συνδυασμό με διαπροσωπικά προβλήματα που ταυτόχρονα βασάνιζαν το άτομο στο σπίτι, σε σχέση με τους γονείς ή τον/την σύζυγο. Επίσης έχει παρατηρηθεί σε μελέτες ότι στους ασθενείς με δυσκοιλιότητα συμβαίνει μείωση της αιματικής ροής στον βλεννογόνο του εντέρου, η οποία είναι μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερα είναι τα επίπεδα του άγχους, κι αυτό επισημαίνεται κυρίως στους ασθενείς με βραδεία διάβαση. Είναι γνωστό ότι το οξύ στρες μπορεί να επηρεάσει την κινητικότητα και αιμάτωση του εντέρου, και ότι οι ασθενείς με αγχώδη νεύρωση έχουν αύξηση του συμπαθητικού τόνου που προκαλεί αγγειοσυστολή και περιορισμό της αιματικής ροής από τη μία και μείωση της κινητικότητας του εντέρου από την άλλη. Επομένως γίνεται φανερό ότι ψυχολογικές διαταραχές είναι δυνατό να συμβάλλουν στην ανάπτυξη γαστρεντερικών συμπτωμάτων, προκαλώντας άμεσες παθολογοφυσιολογικές μεταβολές στο έντερο. Αντίθετα, είναι δυνατόν να υποθέσει κανείς ότι η δυσκοιλιότητα αυτή καθαυτή μπορεί να επηρεάσει την «εικόνα» που σχηματίζει η γυναίκα για τον εαυτό της ή το πόσο «θηλυκή» αισθάνεται στις σχέσεις της με το άλλο φύλο, ή η προκαλούμενη κοιλια- 08_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_09

6 κή δυσφορία και η αίσθηση ενός επικείμενου κακού στην υγεία να αυξήσουν το άγχος και να οδηγήσουν σε κατάθλιψη. Υπάρχουν ορισμένες εγκατεστημένες πεποιθήσεις στο ευρύ κοινό, αλλά και στον ιατρικό κόσμο, που αφορούν συνήθειες και τρόπους ζωής ως πιθανά αίτια δυσκοιλιότητας, για τα οποία προτείνονται ως πρώτα μέτρα αντιμετώπισης η κατανάλωση φυτικών ινών, η ενυδάτωση, η φυσική άσκηση και η εκπαίδευση του εντέρου. Πάρα πολλές βιβλιογραφικές αναφορές και αναλύσεις έχουν γίνει σχετικά με αυτό το θέμα, για να καταλήξουν ότι δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις για τη χρησιμότητά τους. Παρ όλα αυτά, πολλοί ασθενείς έχουν ανακουφιστεί με αυτά τα μέτρα. Επίσης, οι μελέτες που περιλαμβάνουν και τον μεγαλύτερο αριθμό ατόμων έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα. Σε μια μελέτη που συμπεριέλαβε άτομα που διέμεναν σε οίκο ευγηρίας, η μειωμένη πρόσληψη υγρών ήταν ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη δυσκοιλιότητας. Σε άλλη μελέτη με 117 άτομα, η καθημερινή κατανάλωση 2 λίτρων μεταλλικού νερού σε συνδυασμό με 25 γρ. φυτικών ινών την ημέρα αύξησε σημαντικά τον αριθμό των κενώσεων και μείωσε τη χρήση καθαρτικών. Σε μια πληθυσμιακή μελέτη που συμπεριέλαβε γυναίκες παρατηρήθηκε ότι εκείνες που κατανάλωναν 20 γρ. φυτικών ινών την ημέρα και ασκούνταν καθημερινά είχαν μικρότερη πιθανότητα να αναπτύξουν δυσκοιλιότητα. Η φυσική άσκηση μπορούσε να περιλαμβάνει έντονο περπάτημα, ελαφρύ τρέξιμο, ποδήλατο κ.ο.κ. Επίσης, έχει παρατηρηθεί έως και τριπλάσια αύξηση της κινητικότητας του παχέος εντέρου κατά το πρωινό ξύπνημα, καθώς και μετά από γεύμα. Οι περισσότεροι ασθενείς τείνουν να ξεχνούν τη λήψη πρωινού γεύματος ή δεν αφιερώνουν λίγο χρόνο στην τουαλέτα μετά το πρωινό ξύπνημα, λόγω της βιασύνης να προλάβουν στη δουλειά ή στις υποχρεώσεις τους, στερώντας όμως το έντερο από ένα σημαντικό ερέθισμα. 10_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_11

7 Αντιμετώπιση Η διάγνωση της χρονίας δυσκοιλιότητας είναι πρωτίστως κλινική και βασίζεται στη λήψη του ιστορικού και στη φυσική εξέταση. Περαιτέρω εργαστηριακός, απεικονιστικός ή ενδοσκοπικός έλεγχος θα αναζητηθεί εφόσον από το ιστορικό προκύψουν ανησυχητικά συμπτώματα και στοιχεία, όπως η απώλεια αίματος από το ορθό, η ακούσια απώλεια βάρους, η αναιμία, η πρόσφατη έναρξη δυσκοιλιότητας σε ηλικιωμένα άτομα με προηγούμενη φυσιολογική εντερική λειτουργία και η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού καρκίνου ή ιδιοπαθούς φλεγμονώδους εντεροπάθειας. Οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να υποβληθούν σε κολονοσκόπηση, καθώς και κάθε άτομο άνω των 50 ετών, στο πλαίσιο προσυμπτωματικού ελέγχου για την πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου. Συνήθως, οι βασικές εργαστηριακές εξετάσεις που ζητάει ο γιατρός, πέραν του ιστορικού για τον αποκλεισμό οργανικών παθήσεων, είναι γενική αίματος, σάκχαρο, ηλεκτρολύτες, ασβέστιο, θυρεοειδικές ορμόνες και εξέταση συγκεκριμένων ουσιών στα ούρα, κατά περίπτωση. Η φυσική εξέταση της κοιλιάς και του περινέου-πρωκτού και η δακτυλική εξέταση επί της κλίνης είναι δυνατό να αποκαλύψουν κοιλιακή ψηλαφητή μάζα, τοπικές παθήσεις του πρωκτού, όπως στενώσεις, ραγάδες, αιμορροΐδες, έμμεσα στοιχεία για τη λειτουργία των σφιγκτήρων και τη λειτουργία του πυελικού εδάφους και την παρουσία ενσφηνωμένων κοπράνων. Εάν δεν προκύψουν στοιχεία συγκεκριμένης οργανικής πάθησης και ο ασθενής έχει βαριά δυσκοιλιότητα, που δεν ανταποκρίνεται στη χρήση καθαρτικών ή αλλαγής του τρόπου ζωής, κρίνεται σκόπιμη η χρήση εξειδικευμένων νευροφυσιολογικών εξετάσεων που θα κατατάξουν τον άρρωστο σε κάποια από τις υποκατηγορίες της χρονίας ιδιοπαθούς δυσκοιλιότητας (βραδείας διάβασης, δυσυνέργεια). Οι συμβουλές που δίνει ο γιατρός στον άρρωστο κατά την πρώτη επαφή μαζί του είναι διαιτητικές και αφορούν τον γενικότερο τρόπο ζωής. Η αύξηση των φυτικών ινών στη διατροφή είναι το πρώτο βήμα που συστήνεται στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Αυτό γίνεται κυρίως με την αύξηση της κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και δημητριακών. Τα φρούτα με την υψηλότερη συγκέντρωση φυτικών ινών ανά 100 γρ. τροφής είναι τα μούρα (6,8 γρ.), οι φράουλες (3 γρ.), οι χουρμάδες (2,3 γρ.), τα ακτινίδια (1,1 γρ.). Ανάλογα, τα λαχανικά με πλούσια σύσταση σε φυτικές ίνες είναι οι φακές (3,9 γρ.), οι αγκινάρες (2,4 γρ.), τα μπιζέλια (2 γρ.) και το μπρόκολο (1,5 γρ.). Τα αντίστοιχα δημητριακά περιλαμβάνουν το σιτάρι ολικής αλέσεως (2,1 γρ.), τη σίκαλη (1,7 γρ.) και τη βρώμη (1,4 γρ.). Εάν η αύξηση των αντίστοιχων τροφών δεν είναι επαρκής, μπορεί να προστεθούν ίνες από σταρένιο πίτουρο ή είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν φαρμακευτικά συμπληρώματα φυτικών ινών, κυρίως το ψύλλιο (το οποίο αλλιώς είναι γνωστό ως ispagula ή σπόροι plantago). Άλλες ημισυνθετικές φαρμακευτικές φυτικές ίνες, όπως η μεθυλσελλουλόζη και το calcium polycarbophil, είναι λιγότερο αποτελεσματικές. Οι φυτικές ίνες θα πρέπει να λαμβάνονται σε ποσότητα γρ. ημερησίως, και πάντοτε με σταδιακή αύξηση της ημερήσιας ποσότητας σε διάστημα 15 ημερών για την αποφυγή παρενεργειών, όπως φουσκώματος, αερίων και κοιλιακού πόνου, υπό την προϋπόθεση η δυσκοιλιότητα να μην οφείλεται σε σημαντικού βαθμού δυσκοιλιότητα βραδείας διαβάσεως ή πυελική δυσυνέργεια. 12_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_13

8 Κατά τη διάρκεια της ημέρας, η κατανάλωση 1,5-2 λίτρων νερού θα ήταν χρήσιμη. Η καθημερινή επίσης άσκηση στο πλαίσιο ενός γρήγορου περίπατου πάνω από μισό χιλιόμετρο ή, έτι περισσότερο, η τακτική άσκηση για 1 ώρα ημερησίως είναι δυνατό να βοηθήσει στη μείωση των συμπτωμάτων. Θα ήταν πολύ χρήσιμο η πρωινή αφύπνιση να συνοδεύεται από τη λήψη πρωινού γεύματος και τη χρήση της τουαλέτας για 5-10 λεπτά σε καθημερινή βάση για την εκμετάλλευση των γαστροκολικών αντανακλαστικών και την «εκπαίδευση» του εντέρου. Επίσης, κατά τη διάρκεια της ημέρας να μην αναστέλλουμε την επιθυμία προς αφόδευση. Η χρήση των καθαρτικών επιφυλάσσεται εφόσον τα προηγούμενα μέτρα δεν αποδώσουν, αλλά και σε σοβαρότερες περιπτώσεις. Τα καθαρτικά διακρίνονται σε ωσμωτικά, διεγερτικά και μαλακτικά των κοπράνων. Τα ωσμωτικά κατακρατούν νερό εντός του εντερικού αυλού, αυξάνοντας τον όγκο των κοπράνων. Τα πιο αποτελεσματικά θεωρούνται η λακτουλόζη και η πολυαιθυλενογλυκόλη. Τα διεγερτικά δρουν μέσω της διέγερσης των νευρικών εντερικών απολήξεων και της αναστολής απορρόφησης νερού και ηλεκτρολυτών από τον εντερικό αυλό. Τα μαλακτικά των κοπράνων επιτρέπουν στο νερό να αναμειχθεί καλύτερα με τα στερεά κόπρανα. Συνήθως προτιμώνται πρώτα τα ωσμωτικά καθαρτικά και επί μη ανταποκρίσεως τα διεγερτικά. Νεώτερες θεραπείες περιλαμβάνουν τους αγωνιστές των υποδοχέων σεροτονίνης και τους αγωνιστές καναλιών χλωρίου τύπου 2. Το tegaserod και το lubiprostone έχουν λάβει άδεια από τον Οργανισμό Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά δεν έχουν εγκριθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και δεν κυκλοφορούν στην Ελλάδα. To tegaserod, εξάλλου, κυκλοφορεί υπό σχετικό περιορισμό, εξαιτίας ανεπιθύμητων καρδιαγγειακών ενεργειών. Τέλος, ευεργετικά είναι και τα προβιοτικά, που είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί οι οποίοι, εάν ληφθούν σε επαρκείς ποσότητες, είναι δυνατόν να επιφέρουν θετικά αποτελέσματα στην υγεία μας. Οι πιο ευρέως χρησιμοποιούμενοι μικροοργανισμοί είναι οι Lactobacillus και Bifidobacterium, οι οποίοι χρησιμοποιούνται στην παρασκευή γιαουρτιού και άλλων γαλακτοκομικών, καταφέρνοντας να επιβιώσουν κατά τη διέλευσή τους από το στομάχι και το έντερο. Τα προβιοτικά ασκούν ωφέλιμες δράσεις εντός του εντερικού αυλού, όπως την αναστολή της προσκόλλησης και την ενίσχυση του βλεννογονικού φραγμού έναντι επιβλαβών μικροοργανισμών στο τοίχωμα του εντέρου, τη μείωση του αριθμού των κλωστηριδίων που παράγουν αέρια και προκαλούν φούσκωμα, καθώς και τη μείωση της σπλαχνικής υπερευαισθησίας στη φλεγμονή και το στρες. 14_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_15

9 Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Ασημένια Κούσουλα, κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Ο ρόλος της διατροφής στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας Συμπέρασμα Η χρονία δυσκοιλιότητα επηρεάζει σημαντικά τον γενικό πληθυσμό. Οι γυναίκες και οι ηλικιωμένοι είναι τα πιο συχνά θύματα της λειτουργικής δυσκοιλιότητας. Παρότι υψηλό ποσοστό των πασχόντων θα επισκεφθεί κάποια στιγμή στη ζωή του τον γιατρό, περίπου οι μισοί δηλώνουν μη ικανοποιημένοι από τη θεραπεία, κυρίως λόγω της πεποίθησης μη ύπαρξης αποτελεσματικότητας, γεγονός που δηλώνει την ανάγκη αναζήτησης βελτιωμένης θεραπείας. Αυτό είναι δυνατό να επιτευχθεί με την καλή συνεργασία γιατρού-ασθενή και την κατάλληλη διαγνωστική προσέγγιση. 16_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Η δυσκοιλιότητα αποτελεί πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι και μπορεί να γίνει ιδιαίτερα ενοχλητικό και επίπονο, σε σημείο που να επηρεάζει την καθημερινότητα και την ποιότητα της ζωής μας. Η αιτιολογία της είναι πολυπαραγοντική, αλλά μία από τις πιο σημαντικές αιτίες θεωρείται η κακή διατροφή (ελλιπής πρόσληψη φυτικών ινών, υποθερμιδικές δίαιτες, αυξημένη κατανάλωση λιπαρών κ.λπ.). Ας αναλύσουμε, λοιπόν, όλους εκείνους τους διατροφικούς παράγοντες που παίζουν ρόλο στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.

10 Πίνακας τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες Δ Η Μ Η Τ Ρ Ι Α Κ Α ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ (g/100g) Κριθαράκι χονδρό (βρασμένο) 1,15 Μακαρόνια μεσαία (βρασμένα) 1,12 Παξιμάδι κριθαρένιο παραδοσιακό Κρήτης 9,9 Πίτα για σουβλάκι ελληνική (ψητή) 2,33 Πίτα για σουβλάκι κυπριακή (ψητή) 1,22 Πλιγούρι (βραστό) 2,143 Ρύζι κίτρινο (βραστό) 0,28 Σιμιγδάλι ψιλό 2,51 Φυτικές ίνες Οι φυτικές ίνες έχουν την ιδιότητα να κάνουν τα κόπρανα πιο μαλακά και πιο υδαρή, και συμβάλλουν έτσι στη μεγαλύτερη κινητικότητα του εντέρου. Καθημερινά, ένας ενήλικας θα πρέπει να καταναλώνει περίπου γρ. φυτικών ινών. Ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε φυτικές ίνες θα πρέπει να περιλαμβάνει πολλά φρούτα και λαχανικά. Τα ακτινίδια, τα δαμάσκηνα, το πορτοκάλι, το μήλο, το ροδάκινο με τη φλούδα, οι φράουλες και τα σύκα είναι φρούτα που περιέχουν ικανή ποσότητα ινών. Ενώ από τα λαχανικά, καλό είναι να προτιμάμε τις μπάμιες, τα χόρτα, το σπανάκι, το λάχανο, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το κουνουπίδι, τον αρακά και το καρότο. Παράλληλα, καλό είναι να τρώμε άφθονα δημητριακά ολικής αλέσεως, καθώς και ψωμί ή άλλα προϊόντα που περιέχουν σπόρους ολικής αλέσεως, όπως πίτουρο βρώμης, αμαράνθη και σίκαλη, να προτιμάμε το μαύρο ψωμί, το μη αποφλοιωμένο ρύζι, τα μακαρόνια ολικής αλέσεως και αρκετά όσπρια. Ενισχύοντας τη διατροφή μας με τρόφιμα που περιέχουν αδιάλυτες φυτικές ίνες, όπως είναι τα ψωμιά και τα δημητριακά ολικής αλέσεως, τα όσπρια, πολλά φρούτα και λαχανικά, διατηρούμε τακτικές τις κενώσεις μας. Τραχανάς γλυκός βόρειας Ελλάδας (βραστός) 1,24 Τραχανάς ξινός βόρειας Ελλάδας (βραστός) 1,36 Χυλοπίτες (βραστές) 0,31 Ψωμί άσπρο-σιτάρι 2,23 Ψωμί μαύρο-κριθάρι 6,23 Ψωμί μαύρο-σίκαλη 6 Ψωμί μαύρο-σιτάρι 5,67 Ψωμί πιτυρούχο (ολικής αλέσεως) 4,84 18_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_19

11 ΛΑΧΑΝΙΚΑ ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ (g/100g) Αρακάς βρασμένος 5,2 ΦΡΟΥΤΑ ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ (g/100g) Βλίτα βρασμένα 2,41 Βλίτα ωμά 3,08 Ακτινίδιo 2,16 Βερίκοκo 0,50 Δαμάσκηνo 0,98 Κυδώνι ψητό 4,73 Μήλo 2,36 Μούσμουλo 1,65 Νεκταρίνι 1,00 Πορτοκάλι 3,1 Σταφύλι μοσχάτο μαύρο 1,06 Σύκo 4,39 Φράουλα 1,52 Βολβοί βρασμένοι 1,85 Καρότο ωμό 8,3 Κρεμμύδι φρέσκο 1,09 Λάχανο 6,9 Μαϊντανός ωμός 0,39 Μπάμιες βρασμένες 4,00 Πράσα βρασμένα 0,55 Ραδίκια βρασμένα 1,35 Σπανάκι ωμό 7 Σταμναγκάθι βρασμένο 4,65 Φασολάκια βρασμένα 1,94 20_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_21

12 ΟΣΠΡΙΑ * Οι πίνακες σύνθεσης τροφίμων προέρχονται από την ιστοσελίδα ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ (g/100g) Κουκιά βρασμένα 4,72 Ρεβίθια βρασμένα 15,1 Φάβα κίτρινη βρασμένη 10,80 Φακές ψιλές βρασμένες 7,64 Γίγαντες βρασμένοι 8,77 Φασόλια μαυρομάτικα βρασμένα 6,69 Φασόλια ξερά μεσαία βρασμένα 9,32 Πρεβιοτικά και προβιοτικά Τα πρεβιοτικά είναι φυτικές ίνες (π.χ., ινουλίνη, φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες, γαλακτοολιγοσακχαρίτες) που καταλήγουν άπεπτες στο παχύ έντερο και λειτουργούν ως υπόστρωμα (το φαγητό, ουσιαστικά) των βακτηριακών οργανισμών. Τα πρεβιοτικά είναι συστατικά φυτικών τροφών και αποτελούν στοιχεία φρούτων, λαχανικών ή δημητριακών (όπως το ραδίκι, το κρεμμύδι, το σκόρδο, τα δημητριακά ολικής αλέσεως, η μπανάνα, η σόγια, οι αγκινάρες, τα σπαράγγια κ.ά.). Έχουν υψηλή διαθεσιμότητα σε Ca, Fe & Mg, επιταχύνουν τον μεταβολισμό των λιπαρών οξέων, βελτιώνουν τη δυσκοιλιότητα, έχουν αντιμικροβιακή δράση και προστατεύουν από τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Tα προβιοτικά, από την άλλη, είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί που χορηγούνται είτε σε συμπληρώματα διατροφής, είτε σε εμπλουτισμένα τρόφιμα και δρουν ευεργετικά στην υγεία. Η χρήση τους γίνεται με στόχο τη ρύθμιση της εντερικής χλωρίδας (όταν υπάρχουν διάρροιες, δυσκοιλιότητα, νόσος του Crohn, ελκώδης κολίτιδα, φλεγμονώδεις νόσοι), καθώς εμποδίζουν την εισβολή και τον πολλαπλασιασμό των μικροοργανισμών και προφυλάσσουν από την αύξηση των παθογόνων. 22_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_23

13 Πρόσληψη υγρών Η ανεπαρκής πρόσληψη υγρών είναι συνηθισμένη αιτία δυσκοιλιότητας. Το νερό και, γενικότερα, τα υγρά που προσλαμβάνουμε καθημερινά προσθέτουν όγκο στα κόπρανα και τα κάνουν πιο μαλακά, διευκολύνοντας την κινητικότητα του παχέος εντέρου, αλλά και τις κενώσεις. Με την κατανάλωση υγρών διαστέλλεται το στομάχι και έτσι ενεργοποιείται πολύ πιο εύκολα η διαδικασία της κένωσης. Καθημερινά πρέπει να καταναλώνουμε τουλάχιστον 8-10 ποτήρια νερό, ενώ παράλληλα θα πρέπει να εμπλουτίζουμε τη διατροφή μας με τρόφιμα που περιέχουν αρκετά υγρά, όπως σούπες, φυσικούς χυμούς και φυτικά ροφήματα. Ιδιαίτερη προσοχή, όμως, θα πρέπει να δώσουμε στην κατανάλωση τσαγιού και καφέ που, αν και θεωρούνται καλά υπακτικά, η περιεκτικότητά τους σε καφεΐνη τα καθιστά απαγορευτικά σε περιόδους έντονης δυσκοιλιότητας, καθώς η καφεΐνη έχει αποδειχτεί ότι εντείνει τα προβλήματα εντερικής δυσλειτουργίας. Πρόσληψη λιπαρών οξέων Τα άτομα που έχουν πρόβλημα δυσκοιλιότητας καλό είναι ν αποφεύγουν τα τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος, καθώς φαίνεται ότι επιδεινώνουν την κατάσταση. Μειώστε τα πολλά λιπαρά, και κυρίως τα κορεσμένα, και αποφύγετε τα πολλά τηγανητά φαγητά. Επίσης προτιμήστε γαλακτοκομικά προϊόντα, γάλα και γιαούρτι με χαμηλά λιπαρά, καθώς και τυριά και κρέατα σχετικά άπαχα (κίτρινα τυριά με χαμηλά λιπαρά και λευκά κρέατα, όπως κοτόπουλο, γαλοπούλα, κουνέλι, ψάρια). Σωματική δραστηριότητα Η σωματική άσκηση είναι απαραίτητη, ημερησίως, τόσο για την καλή λειτουργία του γαστρεντερικού μας συστήματος, όσο και για τη διασφάλιση καλύτερης υγείας και καλύτερης ποιότητας ζωής. Η φυσική δραστηριότητα βοηθάει πολύ στην κινητικότητα του εντέρου και στην ενεργοποίηση κάθε αδρανούς εντερικής κατάστασης. Καθημερινά συνιστώνται λεπτά περπάτημα γρήγορου ρυθμού ή άσκηση μέτριας έντασης. Η καθιστική ζωή, συνήθως, επιδεινώνει το πρόβλημα. Υποθερμιδικές δίαιτες Οι υποθερμιδικές δίαιτες, που περιλαμβάνουν τρόφιμα συνολικής ενεργειακής αξίας μικρότερης των θερμίδων την ημέρα, είναι πολύ πιθανόν να προκαλέσουν πρόβλημα δυσκοιλιότητας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν οδηγείται επαρκής ποσότητα τροφής στον εντερικό σωλήνα για να συσσωρευτεί αρκετή ποσότητα κοπράνων. Επιπλέον, από τις υποθερμιδικές δίαιτες απουσιάζουν σημαντικά συστατικά, όπως οι φυτικές ίνες, οι οποίες συμβάλλουν στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας. Επίσης, η εμφάνιση του προβλήματος της δυσκοιλιότητας σε άτομα χωρίς προηγούμενο πρόβλημα ή η επιδείνωσή του σε όσα άτομα αντιμετώπιζαν το πρόβλημα από πριν είναι συχνό φαινόμενο κατά την εφαρμογή ενός προγράμματος αδυνατίσματος. Για να μπορέσει το άτομο να νιώσει καλύτερα, θα πρέπει να ρυθμιστεί η λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματός του. Σε αυτή την περίπτωση, οι επιλογές αντιμετώπισης του προβλήματος φαίνεται να είναι περιορισμένες, όπως, για παράδειγμα, στις δίαιτες που προτείνεται σημαντικός περιορισμός υδατανθράκων (π.χ., τύπου Atkins), όπου επιβάλλεται η διακοπή των φρούτων που αποτελούν σημαντική πηγή φυτικών ινών. 24_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_25

14 Προτάσεις διατροφής για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας Παρατίθενται προτάσεις διατροφής για τα 5 γεύματα της ημέρας, καθώς και η περιεκτικότητά τους σε φυτικές ίνες, ώστε να διαμορφώσετε το διαιτολόγιο που σας ταιριάζει. Στις διαφορετικές στιγμές της ημέρας, η κάθε πρόταση δίνεται ως εναλλακτική και όχι συνδυαστικά με τις υπόλοιπες. Πρωινό 1 γιαούρτι με πρεβιοτικά ή 1 ποτήρι γάλα με πρεβιοτικά και 3 κουταλιές της σούπας δημητριακά ολικής αλέσεως ή κουάκερ ή βρώμη (10-12 γρ. φυτικές ίνες) 2 ακτινίδια ή δαμάσκηνα (4 γρ. φυτικές ίνες) 2 φρυγανιές ολικής αλέσεως με 1 κουταλάκι του γλυκού μέλι και 1 φλιτζάνι φυσικό χυμό πορτοκάλι (10 γρ. φυτικές ίνες) Βραδινό 1 κριθαρένιο παξιμάδι με ντομάτα, τυρί με χαμηλά λιπαρά και ελαιόλαδο (12 γρ. φυτικές ίνες) 1 τοστ με 2 φέτες ψωμί ολικής αλέσεως, τυρί και γαλοπούλα (8 γρ. φυτικές ίνες) Σαλάτα με διάφορα λαχανικά, κρουτόν και τόνο ή σολομό (10 γρ. φυτικές ίνες) Δεκατιανό 1 φλιτζάνι χυμό φρούτων - δαμάσκηνα, ροδάκινο, πορτοκάλι (7 γρ. φυτικές ίνες) 2 δαμάσκηνα αποξηραμένα και 1 ροδάκινο (5 γρ. φυτικές ίνες) Μεσημεριανό 1 φλιτζάνι σέλινο ή αντίδια με χοιρινό και 1 φέτα ψωμί ολικής αλέσεως και σαλάτα (14 γρ. φυτικές ίνες) 1 φλιτζάνι φακές με 1 φέτα ψωμί ολικής αλέσεως (14 γρ. φυτικές ίνες) 1 φλιτζάνι φασολάκια πράσινα με κρέας μοσχαρίσιο και 1 φέτα ψωμί ολικής αλέσεως (9 γρ. φυτικές ίνες) Απογευματινό 1 φλιτζάνι φράουλες και 1 αχλάδι (7 γρ. φυτικές ίνες) 1 φέτα ψωμί ολικής αλέσεως με 2 κ. γ. μέλι και 10 σταφίδες (6 γρ. φυτικές ίνες) Νέα προϊόντα στην αγορά Τα τελευταία χρόνια, οι βιομηχανίες τροφίμων αναπτύσσουν νέες τεχνολογίες και περιλαμβάνουν στην παραγωγή τους λειτουργικά προϊόντα, δηλαδή προϊόντα στα οποία έχουν προστεθεί ωφέλιμες για τον ανθρώπινο οργανισμό ουσίες, κάνοντάς τα έτσι ακόμα πιο θρεπτικά και σημαντικά. Κάποια από αυτά είναι τα γάλατα ή τα γιαούρτια που είναι εμπλουτισμένα με πρεβιοτικά για την καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας. 26_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_27

15 συνταγές Επιμέλεια: Βαγγέλης Ζουμπανέας, διαιτολόγος-διατροφολόγος Κοτόπουλο με γιαούρτι και αποξηραμένα φρούτα Τσιζκέικ με γιαούρτι και φράουλες Υλικά (για 4 άτομα) 4 φιλέτα κοτόπουλου 2 σκελίδες σκόρδο λιωμένο 1 κουταλιά της σούπας μαργαρίνη 1 κύπελλο στραγγιστό γιαούρτι Λίγο αλάτι και πιπέρι 200 γρ. αποξηραμένα δαμάσκηνα και βερίκοκα Εκτέλεση Σε μια κατσαρόλα τσιγαρίζουμε ελαφρώς τα φιλέτα κοτόπουλου με τη μαργαρίνη. Κατόπιν προσθέτουμε τα αποξηραμένα φρούτα, το αλάτι, το πιπέρι, το σκόρδο και μισό ποτήρι νερό. Τ αφήνουμε να βράσουν σε χαμηλή φωτιά. Όταν το κοτόπουλο μείνει με τον ζωμό του, ρίχνουμε το στραγγιστό γιαούρτι. Το ανακατεύουμε καλά, έως ότου διαλυθεί. Εν συνεχεία σβήνουμε το «μάτι» της κουζίνας, αφήνοντας την κατσαρόλα στη φωτιά. Μια νόστιμη συνταγή που μπορεί, μία με δύο φορές την εβδομάδα, να καλύψει την ανάγκη μας για ένα πολύ ωραίο γλυκό. Υλικά (για 6 άτομα) 1 κιλό γιαούρτι 250 γρ. γάλα, ανακατεμένο με 2 κουταλιές της σούπας μέλι Χυμό ενός λεμονιού ή ενός lime Εκτέλεση Ρίχνουμε το γιαούρτι, το γάλα και τον χυμό του λεμονιού ή του lime σ ένα μπολ και τ ανακατεύουμε καλά. Εν συνεχεία τρίβουμε τα μπισκότα και τα στρώνουμε στη βάση ενός πυρέξ. Απλώνουμε πάνω απ αυτά το μείγμα που παρασκευάσαμε και γαρνίρουμε με τις φράουλες. Αφήνουμε το γλυκό μας να παγώσει και να δέσει στο ψυγείο για περισσότερο από δύο ώρες. 5 τριμμένα μπισκότα τύπου digestive Φρέσκιες φράουλες για τη γαρνιτούρα 28_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_29

16 Ζελέ με γιαούρτι και φρούτα Φράουλες με κονιάκ και γιαούρτι Υλικά (για 5-6 άτομα) 2 φακελάκια ζελέ κεράσι ή λεμόνι ή ανανά ή φράουλα ½ κιλό γιαούρτι 1 ποτήρι χυμό πορτοκάλι 200 γρ. ψιλοκομμένα φρούτα (δαμάσκηνα, σύκα, φράουλες κ.ά.) Εκτέλεση Ανακατεύουμε σ ένα μπολ το περιεχόμενο από δύο φακελάκια ζελέ με δύο ποτήρια ζεστό νερό, έως ότου πήξει. Προσθέτουμε ένα ποτήρι κρύο χυμό πορτοκάλι και ανακατεύουμε πάλι. Αφού αναμειχθεί πολύ καλά το μείγμα μας, το βάζουμε στο ψυγείο. Όταν αρχίσει να δένει, προσθέτουμε το γιαούρτι και τα ψιλοκομμένα φρούτα. Εν συνεχεία αδειάζουμε το περιεχόμενο του μείγματος σε μία φόρμα και αφήνουμε το γλυκό μας στο ψυγείο για αρκετές ώρες, ώστε να «δέσει». Σημείωση: Για ν αφαιρέσουμε με ευκολία το γλυκό από τη φόρμα, την τοποθετούμε για ένα λεπτό σε ζεστό νερό. Υλικά (για 4 άτομα) ½ κιλό φράουλες 2 κουταλιές της σούπας κονιάκ 3 κουταλιές της σούπας καστανή ζάχαρη 2 κύπελλα γιαούρτι Εκτέλεση Μέσα σ ένα μεγάλο μπολ κόβουμε τις φράουλες σε μικρά κομμάτια και τις ανακατεύουμε με τη ζάχαρη και το κονιάκ. Τις τοποθετούμε στο ψυγείο, τουλάχιστον για δύο ώρες, έως ότου βγάλουν το ζουμί τους. Εν συνεχεία, βάζουμε σε μικρά μπολάκια από μισό κύπελλο γιαούρτι και γαρνίρουμε με 4 ή 5 κουταλιές της σούπας από τις φράουλες που έχουμε ετοιμάσει, προσθέτοντας και δύο κουταλιές από το ζουμί τους. 30_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_31

17 Γρανίτα φράουλα με γάλα Καραμελωμένα φρούτα με γιαούρτι Υλικά 500 γρ. φράουλες ½ ποτήρι χυμό λεμονιού 100 γρ. ζάχαρη άχνη ½ ποτήρι γάλα Εκτέλεση Χτυπάμε τις φράουλες στο μπλέντερ με το γάλα. Προσθέτουμε τον χυμό λεμονιού και τη ζάχαρη άχνη, και ανακατεύουμε ξανά. Βγάζουμε το μείγμα από το μπλέντερ και το αφήνουμε για 5 ώρες στην κατάψυξη. Εν συνεχεία σερβίρουμε σε μπολάκια παγωτού (1 μπολάκι = 1 μερίδα). Υλικά (για 2 άτομα) 1 κύπελλο γιαούρτι 2 φλιτζάνια φρέσκα φρούτα ψιλοκομμένα (δαμάσκηνα, σύκα, φράουλες κ.ά.) 10 αμύγδαλα 10 φουντούκια 10 καρύδια 2 κουταλιές της σούπας σταφίδες 1 κουταλιά της σούπας μαργαρίνη Εκτέλεση Σ ένα αντικολλητικό τηγάνι καβουρδίζουμε τα καρύδια, τα φουντούκια και τα αμύγδαλα με τη μαργαρίνη, ανακατεύοντας συνεχώς. Ύστερα από δύο λεπτά προσθέτουμε τις σταφίδες και συνεχίζουμε το ανακάτεμα. Μόλις περάσει ένα λεπτό σβήνουμε τη φωτιά και προσθέτουμε πρώτα το μέλι και, εν συνεχεία, τα ψιλοκομμένα φρούτα. Κατεβάζουμε αμέσως το τηγάνι από το «μάτι» της κουζίνας. Όπως το μείγμα μας είναι ζεστό, το περιχύνουμε πάνω από το γιαούρτι που έχουμε βάλει σ ένα φαρδύ μπολ ή πιάτο. 1 κουταλιά της σούπας μέλι 32_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα_33

18 Η βιβλιοθήκη της διατροφής Eιδική έκδοση του περιοδικού IΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Ε. Ζουμπανέας - Ε. Μανωλαράκης Ο.Ε. Σαπφούς 1, Μεταμόρφωση Αττικής, τηλ.: , fax: ΕΚΔΟΤΗΣ Γιάννης Κούνουπας K Provoli Σμύρνης 21, Νέα Ιωνία, τηλ.: , fax: ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Γιάννης Ευφραιμίδης MARKETING & SALES MANAGER Δημήτρης Καρανίκας ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ Ειρήνη Ζυγκοπούλου CREATIVE DIRECTOR Κλειώ Βασιλοπούλου ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ-ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Δημήτρης Αλεξάκης ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ Βασίλειος Παντερής, MD, FEBG, γαστρεντερολόγος, επιμελητής Γαστρεντερολογικού Τμήματος Γ. Ν. Νικαίας «Άγιος Παντελεήμων» Ασημένια Κούσουλα, κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Ευάγγελος Ζουμπανέας, διαιτολόγος-διατροφολόγος 34_Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα

19 Xορηγός Eιδική έκδοση του περιοδικού