Αναστασία Κυρκίνη-Κούτουλα Δρ Νεότερης Ιστορίας. Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Transcript

1 «Ι ΑΣΚΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α» «Νέες Πηγές και Εγχειρίδια σχετικά µε το Ολοκαύτωµα, που έχουν εγκριθεί από το Υπουργείο Παιδείας» Αναστασία Κυρκίνη-Κούτουλα Δρ Νεότερης Ιστορίας Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

2 Τι είναι το Ολοκαύτωµα των Εβραίων; «Το Ολοκαύτωµα, η Shoah, υπήρξε η πιο ακραία µορφή γενοκτονίας που γνώρισε η ανθρωπότητα...» Jehuda Bauer, Από την οµιλία του στη Σύνοδο των Υπουργών Παιδείας του Συµβουλίου της Ευρώπης, Στρασβούργο, 18 Οκτωβρίου 2002

3 Γιατίη διδασκαλία του είναι επιβεβληµένη; Γιανα συνειδητοποιήσουν οι µαθητές τη συνευθύνηόλων µας για όσες αδικίες υφίστανται οι συνάνθρωποί µας Για να µη ξαναγίνει ποτέ πια στην ιστορία της Ανθρωπότητας άλλη γενοκτονία

4 Πώςθα διδάξουµε για το Ολοκαύτωµα; «..Μη διδάσκετε µόνο γεγονότα. Είναι τροµερό λάθος. ιδάξτε τα παιδιά σας, τους µαθητές σας, διλήµµατα, διδάξτε τους ερωτήµατα: Τα ερωτήµατα είναι πιο σηµαντικά από τις απαντήσεις. Τα διλήµµατα είναι πιο σπουδαία από τις λύσεις τους...» Jehuda Bauer, Από την οµιλία του στη Σύνοδο των Υπουργών Παιδείας του Συµβουλίου της Ευρώπης Στρασβούργο, 18 Οκτωβρίου 2002

5 Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση Στην Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση η αναφορά στο Ολοκαύτωµα γίνεται βιωµατικά µέσα από ένα λογοτεχνικό κείµενο-σταθµό, το Ηµερολόγιο της Άννας Φρανκ. Τα σχετικά παραθέµατα στοχεύουν στο να αναπτύξουν οι µικροί µαθητές προβληµατισµό για τη σκοπιµότητα του πολέµου αλλά και στο να ευαισθητοποιηθούν για τη φρίκη του φόβου που αισθάνονται τα αθώα θύµατα του πολέµου, τα παιδιά.

6 ΗΓλώσσα

7 Δραστηριότητα. Δείτε την ταινία: Η Ζωή είναι ωραία του Ροµπέρτο Μπενίνι

8 ΣταΝεότερα Χρόνια Ιστορία Στ ηµοτικού Ενότητα 43: Ο Β Παγκόσµιος Πόλεµος «Στον πόλεµο όµως αυτό διαπράχθηκαν και µεγάλα εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας. Ανάµεσά τους µεγάλη φρίκη προκάλεσε το ολοκαύτωµα των Εβραίων στα ναζιστικά στρατόπεδα του Χίτλερ» σ. 235

9 Νύχτα Φόβου Η Άννα Φρανκζει µαζί µε την οικογένειά της σε µια σοφίτα, κλεισµένη όλη τηνηµέρα. Κρύβονται από τους Γερµανούς, που κυνηγούν τους Εβραίους. Η µικρή Άννα γράφει σε ηµερολόγιο τις εντυπώσεις της. Χτες το βράδυ είχαµε ένα βραχυκύκλωµα την ώρα ακριβώς του βοµβαρδισµού. εν µπορώ ν απαλλαγώ από το φόβο των αεροπλάνων και των βοµβών και περνάω όλες σχεδόν τις νύχτες στο κρεβάτι του µπαµπά, για να ζητήσω προστασία. Είναι πολύ παιδικό αυτό, το παραδέχοµαι, αλλ αν ήξερες τι σηµαίνει Τα κανόνια κάνουν δαιµονισµένο κρότο και κανένας δεν ακούει τον άλλο. Με το φως των κεριών, η ατµόσφαιρα ήταν λιγότερο τροµερή παρά µέσα στο σκοτάδι. Έτρεµα σα να χα πυρετό και παρακαλούσα τον µπαµπά να ξανανάψει το µικρό κερί. Ήταν όµως ανένδοτος, λέγοντας ότι έπρεπε να µείνουµε στο σκοτάδι. Ξαφνικά, άρχισαν να πυροβολούν µε τα αυτόµατά τους, κι αυτό είναι εκατό φορές πιο φοβερό από τα κανόνια. Η µαµά έδειξε σταθερότητα και είπε: «Παίρνεις λοιπόν την Άννα για παλιό στρατιώτη;» Το Ηµερολόγιο της Αννας Φρανκ Στα Νεότερα Χρόνια, σ. 238

10 ευτεροβάθµια Εκπαίδευση Α. Γυµνάσιο Το Ολοκαύτωµα προσεγγίζεται διαθεµατικά µέσα από διάφορα µαθήµατα και µε διάφορα παιδαγωγικά εργαλεία: Ιστορική αφήγηση, λογοτεχνία, εικαστικές αναπαραστάσεις, φωτογραφίες, χάρτες.

11 Α τάξη: Θρησκευτικά Σ.116

12 Β τάξη: Λογοτεχνία

13 ΤοΗµερολόγιο της Άννας Φρανκ Τοπαράθεµα αναφέρεται στις σχέσεις της Άννας µε τους γονείς και την αδελφή της. Φαινοµενικά δεν αναφέρεται στον πόλεµο, αφήνει όµως να αποκαλυφθεί ο γενναίος χαρακτήρας του κοριτσιού: «Υπόσχοµαι πως σε πείσµα όλων θα αντέξω το χτύπηµα, θα τραβήξω το δρόµο µου και θα καταπιώ τα δάκρυά µου» :

14

15 Προτεινόµενες από το βιβλίο Καθηγητή (σελ. 36) διαδικτυακές διευθύνσεις για περισσότερη πληροφόρηση

16 Νεοελληνική Γλώσσα Γ Γυμνασίου σ. 58

17

18 ιδακτικήενότητα 42: Πολιτικές διαστάσεις της κρίσης του 1929 «Εφαρµόζοντας επιθετική ρατσιστική πολιτική, οι ναζί περιόρισαν ή εξόντωσαν όλους όσοι ήταν διαφορετικοί (πολιτικοί αντίπαλοι, τσιγγάνοι, οµοφυλόφυλοι). Οι Εβραίοι υποχρεώθηκαν να κυκλοφορούν φορώντας ένα κίτρινο άστρο»

19 Η ναζιστική προπαγάνδα επιρρίπτει στους Εβραίους την αιτία της οικονοµικής κρίσης «.Επιπλέον, υπήρχε η τεχνητή έλλειψη, την οποία δημιούργησαν οι Εβραίοι και η οποία ανάγκαζε τους εργαζομένους να τρέχουν παρακαλώντας τους αγρότες για λίγη τροφή { }» Παράθεµα. (Ian Kershaw, Χίτλερ, Scripta, Αθήνα 2001, σ. 357).

20 Πεθαίνοντας στο Άουσβιτς: Το Ολοκαύτωµα των Εβραίων (σ. 127) ΟιΡούντολφ Βρµπακαι ΆλφρεντΒέτσλερδραπέτευσαν, τον Απρίλιο του 1944, από το στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Άουσβιτς. ύο µήνες αργότερα δηµοσίευσαν ένα κείµενο (Vrba-Wetzler Report) στο οποίο περιέγραφαν µε λεπτοµέρειες τη ζωή στο στρατόπεδο. «Το κρεµατόριο περιλαµβάνει έναν µεγάλο θάλαµο, έναν θάλαµο αερίων και έναν φούρνο. Οι άνθρωποι συγκεντρώνονται στο µεγάλο θάλαµο που χωρά περίπου άτοµα. Εκεί υποχρεώνονται να βγάλουν τα ρούχα τους και δίνεται σε όλους ένα κοµµάτι σαπούνι και µια πετσέτα σαν να πήγαιναν για λουτρό. Κατόπιν συγκεντρώνονται όλοι στον θάλαµο αερίων, που σφραγίζεται ερµητικά. Τότε άνδρες των SS, που φορούν µάσκες αερίων, διοχετεύουν στην αίθουσα αέριο από τρία ειδικά ανοίγµατα. Μετά από τρία λεπτά όλοι είναι νεκροί. Τα άψυχα σώµατα µεταφέρονται, στη συνέχεια, στο φούρνο µε κάρα για να καούν» Παράθεµα. Πηγή:

21 ιδακτική ενότητα 48: Κατοχή, Αντίσταση και Απελευθέρωση «Επίσης, επιβλήθηκαν µέτρα καταστολής (απαγόρευση νυχτερινής κυκλοφορίας, λογοκρισία, συλλήψεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις). Οι Εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας (Θεσσαλονίκη, Γιάννενα, Κέρκυρα) ξεκληρίστηκαν» (Αφήγηση. Σελ. 132)

22

23 ιδακτική ενότητα 49: Οι συνέπειες του Β ΠαγκοσµίουΠολέµου και η ίδρυση του Ο.Η.Ε. «Ο πόλεμος συνοδεύτηκε, επίσης, από ανήκουστες θηριωδίες, μαζικές εκτελέσεις αμάχων, βιασμούς και λεηλασίες που έγιναν από όλες τις πλευρές. Αναμφίβολα, όμως, τα πρωτεία της φρίκης πρέπει να αποδοθούν στη ναζιστική Γερμανία: τα στρατόπεδα εξόντωσης, οι θάλαμοι αερίων, τα φρικιαστικά πειράματα των ναζί «γιατρών του θανάτου» σε αιχμαλώτους, τα βασανιστήρια και οι μαζικές εκτελέσεις αμάχων ως αντίποινα και η γενοκτονία των Εβραίων θα αποτελούν για πάντα σύμβολο του απόλυτου εγκλήματος απέναντι στον άνθρωπο» (Αφήγηση. Σελ )

24 ιαθεµατική ραστηριότητα Να διαβάσετε το βιβλίο του Πρίµο Λέβι Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος, να δείτε την ταινία του Ρ. Μπενίνι Η ζωή είναι ωραία, να συγκεντρώσετε όποια άλλα στοιχεία κρίνετε εσείς ενδιαφέροντα για τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και στη συνέχεια να παρουσιάσετε το θέµα αυτό στην τάξη σας. (σελ. 136)

25 ΕκπαιδευτικόΛογισµικό Α Β Γ Γυµνασίου

26 11 Ιουλίου 1942: Έλληνες Εβραίοι εξευτελίζονται δηµόσια εξαναγκαζόµενοινα κάνουν ασκήσεις γυµναστικής κατά την υποχρεωτική απογραφή τους στην Πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη. Πριν από τον Β Παγκόσµιο πόλεµο, στη Θεσσαλονίκη ζούσε µια από τις µεγαλύτερες εβραϊκές κοινότητες της Ευρώπης. Μετά το τέλος του πολέµου δεν είχαν αποµείνει παρά µόνο λίγες χιλιάδες Εβραίοι στην πόλη. Πηγή: Φωτογραφικό Aρχείο Eβραϊκού Mουσείου Ελλάδος, Αθήνα.

27 ΝεαροίΈλληνες Εβραίοι φωτογραφίζονται, γύρω στα τέλη Φεβρουαρίου 1943, στο προσωρινό γκέτο που δηµιουργήθηκε από τους Ναζί στις νοσοκοµειακές εγκαταστάσεις του Baron Hirsch στη Θεσσαλονίκη. Aργότερα µεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς. Ο µόνος που επέζησε από τους τέσσερις φίλους ήταν ο νέος που εικονίζεται γονατιστός. Πηγή: Φωτογραφικό Aρχείο Eβραϊκού MουσείουΕλλάδος, Αθήνα.

28 1943. Εκτοπισµός Εβραίων από την Καβάλα. Στην Καβάλα ζούσε, πριντον Β Παγκόσµιο πόλεµο, µια από τις πολυπληθέστερες εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας. Πηγή: Φωτογραφικό Aρχείο Eβραϊκού MουσείουΕλλάδος, Αθήνα.

29 1943. Καταγραφή και εκτοπισµός Εβραίων από τη Θράκη. Οι διώξεις των Εβραίων έγιναν στην Ελλάδα, όπως, άλλωστε, και σε ολόκληρη την κατεχόµενη Ευρώπη µε τρόπο συστηµατικό και µαζικό. Πηγή: Φωτογραφικό Aρχείο Eβραϊκού Mουσείου Ελλάδος, Αθήνα.

30 Ηκαταστροφή των εβραϊκών κοινοτήτων της Ελλάδας. Στον χάρτη σηµειώνονται οι θέσεις των εβραϊκών κοινοτήτων της Ελλάδας που µε τον Β' Παγκόσµιο Πόλεµο διαλύθηκαν ολοκληρωτικά, καθώς και των κοινοτήτων που µέρος τους διασώζεταιµέχρι σήµερα. Πηγή: Φωτογραφικό Aρχείο Eβραϊκού MουσείουΕλλάδος, Αθήνα.

31 1. Οι διώξεις σε βάρος των Ελλήνων Εβραίων «Όταν ακούστηκαν οι Γερμανοί και κατέβαιναν στην Ελλάδα, άρχισε και στη μικρή κοινότητα των Εβραίων αυτής της πόλης ο μεγάλος τρόμος. Όλοι ξεπουλούσαν, άλλοι φκιάχνανε λίρες, όλοι φώναζαν να σκορπίσουν και να κρυφτούνε μέσα στους Ρωμιούς. Η κοινότητα τρανταζόταν ολόκληρη, η, ακόμα λίγο και θ' άρχιζε το σωτήριο σκόρπισμα. [...] Τους πήραν όλους. Και τον κουφό το χαμάμη, και τις γριές και τους γέρους και κείνους που θέλανε να δουλέψουνε το Σάββατο και τους άλλους όλους που δεν πιάνανε τη φωτιά και τα μικρά τα παιδιά τους με τα σπυριά και του Σαμπεθάι Καμπιλή τα παιδιά και το Σιέμο και τον ίδιο τον Σαμπεθάι Καμπιλή. Kαι χαθήκαν όλοι -τέσσερις χιλιάδες ψυχές, έξω από εκείνους τους λιγοστούς, μετρημένους στα δάχτυλα, που δεν θέλησαν ν' ακούσουν το Σαμπαθάι Καμπιλή και τα σπάσανε τα σκοινιά του και φύγανε, κρύφτηκαν μες στους Ρωμιούς ή πήγανε στο βουνό που τους φώναζαν οι εαμίτες. Μέσα σε λίγες ώρες η κοινότητα των Εβραίων βούλιαξε ακέρια. Mε τη Συναγωγή της, τα μαγαζιά της, τους παράδες τους μαζωμένους πεντάρα πεντάρα. Η μικρή μας πόλη με πιασμένη την ανάσα άκουσε το σπαραγμό και το θρήνο που υψώθηκε απ' τα Οβραίικα.» ( ηµ. Χατζής, "ΣαµπεθάιΚαµπιλής", στο: Φραγκ. Aµπατζοπούλου, Η λογοτεχνία ως µαρτυρία. Έλληνες πεζογράφοι για τη γενοκτονία των Εβραίων, Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1995, σ. 93)

32 2. Από τη Θεσσαλονίκη στο Άουσβιτς «Από τον Φεβρουάριο του 1943, όλοι οι Εβραίοι υποχρεωθήκαμε να φοράμε κίτρινο άστρο. Και από τις αρχές Μαρτίου μας απαγόρευσαν αν να βγαίνουμε από τα γκέτο, δηλαδή ορισμένες συνοικίες όπου μας ανάγκασαν να περιοριστούμε. [...] Στο μεταξύ, από τις 15 Μαρτίου 1943, είχαν αρχίσει να φεύγουν οι αποστολές των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στην Πολωνία. Φυσικά δεν υποψιαζόμασταν τι μας περίμενε. [...] Mας στοίβαξαν σε βαγόνι για ζώα, 80 άτομα σε κάθε βαγόνι, μ' ένα βαρέλι για τις σωματικές μας ανάγκες κι ελάχιστα τρόφιμα. H διαδρομή κράτησε οχτώ μέρες. Πολλοί γέροι κι άρρωστοι πέθαναν στο ταξίδι. Φτάσαμε στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου Μπιρκενάου. [...] Mας φόρεσαν κάτι ριγωτές στολές και μας χάραξαν με τατουάζ έναν αριθμό στο αριστερό μας χέρι. Ο δικός μου αριθμός είναι ο " ". Mας κράτησαν δέκα μέρες καραντίνα. Ρωτήσαμε τους κάπο, που ήταν Πολωνοί ή Γερμανοί ποινικοί κατάδικοι, πότε θα ανταμώσουμε τους δικούς μας. Αυτοί γελούσαν ειρωνικά, μας έδειχναν τα κρεματόρια με τα ψηλά φουγάρα που έβγαζαν συνέχεια καπνό και μας έλεγαν: "Εκεί είναι οι συγγενείς σας". [...]..] Άρχισαν να μας βάζουν σε σκληρές δουλειές. Κουβαλούσαμε βαγόνια με χώματα, σπάγαμε πέτρες, ανοίγαμε δρόμους. Η τροφή ελάχιστη. Έτσι σε μια βδομάδα ήσουν πια έτοιμος για το φούρνο, γιατί συχνά, ιδιαίτερα όταν έφταναν καινούργιες αποστολές, έκαναν διαλογές κι εξόντωναν τους παλιότερους κατάδικους που είχαν εξαντληθεί από τις βαριές δουλειές. Σε μια απ' αυτές τις νέες αποστολές, που έφταναν συνέχεια, είδα μια μάνα να κρατά ένα μωρό στην αγκαλιά και να σέρνει απ' το χέρι ένα άλλο μεγαλύτερο παιδί που ρωτούσε: "Μαμά, πού θα μας πάνε;" Κι εκείνη απάντησε: "Πρώτα θα κάνουμε μπάνιο κι ύστερα θα συναντήσουμε υμε το μπαμπά, τον παππού, τη γιαγιά και τους άλλους". [...]»

33 Ξύπνα, Σάµη! Λευτερωθήκαµε! «Στις 18 ιανουαρίου του 1945 εκκενώσαν το Άουσβιτς, γιατί πλησίαζαν οι Ρώσσοι. Μας πήγαν πεζοπορία δυο μέρες ως το Γκλάιβιτς, εκτελώντας όποιον δεν μπορούσε να περπατήσει. Aπό κει μας φόρτωσαν σε βαγόνια, με 25 κάτω από το μηδέν, και μας μοίρασαν σε διάφορα στρατόπεδα. Εγώ απελευθερώθηκα από τα αμερικανικά στρατεύματα στο Γκουζεντσβάι της Αυστρίας, που είναι παράρτημα του στρατοπέδου Μαουτχάουζεν. Εγώ είχα φτάσει στα όρια της εξάντλησης. [...] Όταν ήρθαν οι Αμερικάνοι και μάζευαν τα πτώματα, με πέρασαν κι εμένα για πεθαμένο. Είδαν όμως ότι οι σφυγμοί μου χτυπούσαν ακόμη και κατάλαβαν πως ζω. Εγώ είδα τους φίλους να στέκονται πάνω μου και να μου φωνάζουν: "Ξύπνα, Σάμη! Λευτερωθήκαμε! Μη μας αφήνεις τελευταία ώρα!" Κρατούσαν μια ελληνική σημαία που έφτιαξαν με κουρέλια που μάζεψαν από εδώ κι από εκεί και τραγουδούσαν τον εθνικό μας ύμνο: "χαίρε, ω, χαίρε ελευθεριά". Ήμουν, όπως μου είπαν αργότερα, 28 κιλά. Oι Αμερικανοί με περιποιήθηκαν καλά επί τρεις μήνες, με ορούς και αποστειρωμένο αίμα. Όταν συνήλθα και στάθηκα στα πόδια μου, μ' έστειλαν στη Γαλλία, όπου έγινα τελείως καλά, και ύστερα γύρισα στην αγαπημένη μου Ελλάδα, φιλώντας το χώμα της και κλαίγοντας από χαρά». (ΣαµΠροφέτα, "Θεσσαλονίκη-Άουσβιτς", περ. Το έντρο, τευχ , Μάρτιος-Απρίλιος 1988, στο: Φραγκ. Αµπατζοπούλου, Το Ολοκαύτωµα στις µαρτυρίες των Ελλήνων Εβραίων, Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1993, σ )

34 ΤοπικήΙστορία

35 Ηπερίπτωση της Κέρκυρας Προφορική µαρτυρία

36 Ενδεικτικές σελίδες από το παράδειγµα της Θεσσαλονίκης

37 Δραστηριότητα

38

39

40

41 ΕκπαιδευτικόΛογισµικό για την Τοπική Ιστορία

42 Βασικήπληροφόρηση Στιςδεκαετίες του το καπνεµπόριο στην Καβάλα βρίσκεται σε µεγάλη άνθηση. Η µεγάλη ζήτηση από τις αγορές του εξωτερικού του εξαιρετικής ποιότηταςκαπνού της ανατολικής Μακεδονίας καθιστούν την Καβάλα πασίγνωστησε όλη την Ευρώπη, ως κέντρο διαµετακοµιστικού εµπορίου. Η µεγάλη οικονοµική ανάπτυξη προσελκύει το ενδιαφέρον πολλών ευρωπαϊκών χωρών, που προκειµένου να εξυπηρετήσουν τα εµπορικά τους συµφέροντα, εγκαθιστούν υποπροξενεία στην πόλη. Το 1867 λειτουργούσαν ήδη έξι υποπροξενεία, της Αγγλίας, Αυστρίας, Γαλλίας, Ιταλίας, Πρωσίας και Ελλάδας. Λίγα χρόνια αργότερα ιδρύθηκε και το ρωσικό. Αν προσθέσουµε στους Ευρωπαίους εµπόρους και τους ντόπιους κατοίκους, Έλληνες, Μουσουλµάνους, Εβραίους, διαπιστώνουµε ότι η Καβάλα στα τέλη του 19ου αιώνα είχε έντονο πολυεθνικό και πολυπολιτισµικό χαρακτήρα. Εβραϊκή κοινότητα Καβάλας Αρµένιοι στην Καβάλα

43 ΗΕβραϊκή Κοινότητα Καβάλας H ΕΒΡΑΪΚΗ KΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΑΒΑΛΑΣ Όταν το 1526, αποχώρησαν από την Ουγγαρία οι Τούρκοι, πήραν µαζί τους ως αιχµαλώτους, πολλούς Εβραίους. Αυτοί οι Ούγγροι Εβραίοι ήταν µεταξύ των πρώτων κατοίκων της νεότερης πόλης της Καβάλας. Η άφιξη των ισπανόφωνων σεφαραντίµ Εβραίων, µεταγενέστερα, από τη Θεσσαλονίκη και από άλλες πόλεις της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, γρήγορα απορρόφησε τους γερµανόφωνους ασκεναζίµ Εβραίους. Στην απογραφή του 1569 µετρήθηκαν 23 εβραϊκές οικογένειες, 113 µουσουλµανικές και 46 χριστιανικές. Η ανάπτυξη της Kαβάλας, το δεύτερο µισό του 19ου αιώνα, τη µετέτρεψε σε σηµαντικό καπνοπαραγωγικό και καπνεµπορικό κέντρο, οπότε και πολλοί Εβραίοι από άλλες ρωµανιωτικές κοινότητες της Ελλάδας, εγκαταστάθηκαν εκεί, αναζητώντας καλύτερη τύχη. Στα 1885, κατέστη δυνατή η κατασκευή Συναγωγής, ενώ στις αρχές του 20ου αιώνα, η Ισραηλιτική Κοινότητα Καβάλας υπερέβαινε τις 2000 ψυχές. Υπό την εποπτεία της Alliance Israelite Universelle, λειτουργούσε εβραϊκό δηµοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο. Τα σχολεία αυτά παρείχαν υψηλού επιπέδου εκπαίδευση και σε αυτά φοιτούσαν όχι µόνον τα παιδιά των Εβραίων αλλά και των µουσουλµάνων και των χριστιανών της πόλης. Η σύνθεση της εβραϊκής κοινότητας περιλάµβανε, από τη µια, εύπορους αστούς, καπνέµπορους και επιστήµονες, και από την άλλη, φτωχούς καπνεργάτες και τεχνίτες.

44 Από την οικονοµική άνθηση του καπνεµπορίου στην Καβάλα Αριστερά το µέγαρο του Ουγγροϊσραηλίτη µεγαλοκαπνέµπορου Έρτζογκκαι δεξιά το µέγαρο του επίσης µεγαλοκαπνέµπορου Γερµανού βαρόνου Αδόλφου ε ΖολνάϊΒίξ, χτισµένα στο τέλος του 19ου αι. Σήµερα στεγάζουν τις ηµοτικές υπηρεσίες της πόλης. (Ιστορικό και Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας)

45 Οι Εβραίοι της Καβάλας στον Β παγκόσµιο πόλεµο Στα χρόνια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, η Ανατολική Μακεδονία και η Θράκη, βρέθηκαν υπό βουλγαρική Κατοχή. Οι Καβαλιώτες Εβραίοι, αρνήθηκαν κάθε συνεργασία με τους Βουλγάρους,- παρ ότι τους ζητήθηκε- και γι αυτό υπέστησαν διώξεις και οδηγήθηκαν, τελικά, στη μεγάλη θυσία, στο Ολοκαύτωμα. Κάποιοι προνοητικοί είχαν προλάβει να φύγουν στην Αθήνα, ενώ αρκετοί Καβαλιώτες Εβραίοι βγήκαν στο βουνό ως αντάρτες συμμετέχοντας σε Αντιστασιακές Οργανώσεις. Στις 3 Μαρτίου 1943, οι Βούλγαροι συγκέντρωσαν σε καπναποθήκες, τους Εβραίους και τους μετέφεραν στη Δράμα. Από εκεί σιδηροδρομικώς τους μετέφεραν εραν μέχρι το Δούναβη. Πολλοί πνίγηκαν στο ποτάμι, όταν αναποδογύρισαν κάποιες από τις φορτηγίδες στις οποίες ήταν φορτωμένοι. Οι υπόλοιποι οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο και στα κρεματόρια της Τρεμπλίνκα. Η εβραϊκή κοινότητα Καβάλας "μέτρησε" το χαμό ανθρώπων. Οι ελάχιστοι που επέζησαν από την καταστροφή, προσπάθησαν, το 1945, να ανασυστήσουν την εβραϊκή κοινότητα. Μάταια όμως. Η παλιά Συναγωγή είχε καταστραφεί από τους Βουλγάρους και έτσι χρησιμοποιήθηκε σαν χώρος προσευχής η ανώγεια αίθουσα ενός σπιτιού, κοινοτικής ιδιοκτησίας, στην οδό Παύλου Μελά. Η κοινότητα διαλύθηκε επίσημα το Πριν λίγα χρόνια, με την κατεδάφιση αυτού του προσευχητηρίου, γράφτηκε και ο επίλογος του εβραϊσμού της Καβάλας. Στην οδό Κολοκοτρώνη, βρίσκεται το αρχοντικό του Σαμπετάι Τσιμίνο,, απόγονου πλούσιας καπνεμπορικής οικογένειας. Μόνος αυτός, τελευταίο μέλος της εβραϊκής κοινότητας Καβάλας, σώθηκε από τους κατακτητές, επειδή είχε συλληφθεί με μερικούς άλλους Εβραίους και είχε οδηγηθεί αιχμάλωτος εργάτης στην Βουλγαρία. Μόνος αυτός, τελευταίο μέλος της εβραϊκής κοινότητας Καβάλας, φροντίζει σήμερα τα ξεχασμένα μνήματα του νεκροταφείου.

46 Ηεξωτερική όψη της οικίας της εβραϊκής οικογένειας Τσιµίνο στην Καβάλα ΑρχείοΘρασ. Παπαστρατή

47 Μνηµείοτων θυµάτων του Ολοκαυτώµατος στο Εβραϊκό Νεκροταφείο της Καβάλας ΑρχείοΘρασ. Παπαστρατή

48 Ταερείπια της παλιάς συναγωγής στην Καβάλα ΑρχείοΘρασ. Παπαστρατή

49 Συµπερασµατικά Στο Γυµνάσιο Ενηµερώνονται οι µαθητές µέσα από κειµενικάκαι εικαστικά παραθέµατα για την πολιτική του αντισηµιτισµού που εφάρµοσε το ναζιστικό καθεστώς πριν και κατά τον Β Παγκόσµιο Πόλεµο, καθώς και για την εξόντωση των Εβραίων στα ναζιστικά στρατόπεδα. Εστιάζεται το ενδιαφέρον στην τύχη των Ελλήνων Εβραίων και ανιχνεύεται η ιστορία επί µέρους ελληνικών εβραϊκών κοινοτήτων, για να κατανοηθεί το µέγεθος της απώλειας που υπέστη η χώρα µας από το έγκληµα αυτό πλαίσιο της Τοπικής Ιστορίας. Αναπτύσσεται γενικότερος προβληµατισµός αλλά και συναισθήµατα/στάσεις για τη φρίκη του Ολοκαυτώµατος

50 Β.ΛΥΚΕΙΟ

51

52

53 ΚΕΦ. Ε. Ο Β Παγκόσµιος Πόλεµος 5. Τα Εγκλήµατα του πολέµου κατά της Ανθρωπότητας. Το Ολοκαύτωµα: Αφήγηση «Το έγκλημα της γενοκτονίας των Εβραίων. Ως μείζον έγκλημα κατά της ανθρωπότητας χαρακτηρίστηκε η προσπάθεια «γενοκτονίας» των Εβραίων. Υπό δίωξη στη Γερμανία από το 1933, οι τελευταίοι αυτοί είδαν τη θέση τους βαθμιαία να επιδεινώνεται ενόσω οι Ναζί επεξέτειναν την κυριαρχία τους στην Ευρώπη ιδιαίτερα την ανατολική. Η κατάληψη της Πολωνίας είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του «γκέττο» της Βαρσοβίας, όπου συνωστίστηκαν, υπό περιορισμό, Εβραίοι. Μετά την εισβολή στη Ρωσία επιχειρήθηκε η καθολική πλέον εξόντωσή τους στην Ευρώπη. Προκειμένου να επιτευχθεί η «τελική λύση» του προβλήματος που, κατά τους Ναζί, προκαλούσε η εκτεταμένη διεθνής παρουσία του εβραϊκού στοιχείου, επινοήθηκαν και εφαρμόστηκαν από τον Χίτλερ και τους συνεργάτες του εφιαλτικές πρακτικές, πρωτοφανέρωτες στην παγκόσμια ιστορία: φυσική εξόντωση μετά από επώδυνη παραμονή σε «γκέττο» ή σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, μαζικές εκτελέσεις, χρήση δηλητηριωδών αερίων όπως το «Τσυκλόν Β» προκειμένου να προκληθεί μαζικά ο θάνατος. Σε εκατομμύρια αριθμούνται τα θύματα της πρωτοφανούς αυτής τραγωδίας- μόνο από την Ελλάδα πάνω από Στρατόπεδα, όπως του Άουσβιτς,, της Τρεμπλίνκα,, του Ντάχαου,, του Μπέλζετς ή του Σόμπιμπορ,, έχουν γίνει συνώνυμα απανθρωπιάς και τρόμου»

54 ΟΙ ΔΡΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΟΥΣ

55 ΤΑ ΑΘΩΑ ΘΥΜΑΤΑ Μαρτυρία ενός Έλληνα Εβραίου από τη Θεσσαλονίκη που επέζησε από το Άουσβιτς ΙάκωβοςΣτρούµσα, ιάλεξα τη ζωή, Από τη Θεσσαλονίκη στο Άουσβιτς, Ίδρυµα ΕΤΣ ΑΧΑΪΜ / εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1997, σσ «Μετά την άφιξή µας στο στρατόπεδο και την εξαφάνιση της γυναίκας µου και των γονιών µου, η µουσική ήταν αυτή που βοήθησε να µη βουλιάξω στην απελπισία. Γιατί ένας άνθρωπος απελπισµένος είναι ήδη ένας άνθρωπος νεκρός. Η µουσική µού επέτρεψε να υποφέρω το ανυπόφορο, αυτή την ανείπωτη φρίκη που ένιωσα από την πρώτη κιόλας στιγµή που µπήκα στο στρατόπεδο και έµαθα για την τύχη των δικών µου. Τα περισσότερα µέλη της οικογένειάς µου είχαν χαθεί. Τότε, παρά τον πόνο που αισθανόµουνα, κατάφερνα να διατηρήσω το ηθικό µου, κι αυτό χάρη στη µουσική.. Μου είχαν πάρει το βιολί µου, όµως µου είχαν δώσει σχεδόν αµέσως ένα άλλο. Εκείνη την πρώτη µέρα,ήταν σαν να είχα δεχτείένα χτύπηµα στο κεφάλι. Όµως, ακόµη και σ εκείνητην κατάσταση, µου ζήτησαν να παίξω µουσική. Και έπαιξα. Το πρώτο αίσθηµα απελπισίας που µε είχε πληµµυρίσει µεταµορφώθηκε σε αίσθηµα ελπίδας χάρη στα προφητικά εκείνα λόγια του Blockäster, το πρώτο βράδυ που έφτασα στο µπλοκ: «Ελπίζω ότι δεν θα πεθάνεις εδώ µέσα»..

56 Ηείσοδος του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Άουσβιτς

57 Οι Γενναίοι Έκκληση- ιαµαρτυρία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών αµασκηνού, προσυπογραφόµενηαπό πολλές προσωπικότητες της ελληνικής πνευµατικής, καλλιτεχνικής και οικονοµικής ζωής προς την ελληνική διορισµένη από τον κατακτητή Κυβέρνηση Κατοχής για τους διωγµούς των Ελλήνων Εβραίων. «Κύριε Πρόεδρε, Ο Ελληνικός Λαός επληροφορείτοκατ αυτάς, µετ ευλόγουκαταπλήξεως και οδύνης, ότι αιγερµανικαίστρατιωτικά ΑρχαίΚατοχής ήρξαντο εφαρµόζουσαιεν Θεσσαλονίκη το µέτροντης βαθµιαίας εκτοπίσεως του Ελληνικού Ισραηλιτικού στοιχείου έξω των ορίων της χώρας και ότι αιπρώταιοµάδες των εκτοπιζοµένωνευρίσκονται ήδη καθ οδόνπρος την Πολωνίαν{ } Έχοµεντην βεβαιότητα ότι και η κυβέρνησιςσκέπτεται και αισθάνεται καθ όντρόπον και πάντες οι λοιποί Έλληνες επί του προκειµένου ζητήµατος. Πιστεύοµενεπί πλέον ότι θα έχετε ήδη προβήεις τα αναγκαία διαβήµατα προς ταςαρχάς κατοχής διάτην αναστολήντου οδυνηρού και ασκόπουµέτρου της εκτοπίσεως του εν Ελλάδι ισραηλιτικού στοιχείου. Ελπίζοµεν µάλιστα ότι θα υπεδείξατε προς τους ισχυρούς ότι η τοιαύτη σκληρά µεταχείρισιςτων Ισραηλιτών Ελλήνων υπηκόων, κατ αντιδιαστολλήνπρος τους εν Ελλάδι Ισραηλίταςάλλων υπηκοοτήτων, καθιστά έτι µάλλον αδικαιολόγητον και κατ ακολουθίανηθικώς απαράδεκτοντο τεθέν εις εφαρµογήν µέτρον. Εάν δε τυχόν προβάλλωνται λόγοι ασφαλείας προς δικαιολόγησιν αυτού, φρονούµενότι θα ήτοδυνατόν να προταθούν λύσεις και να ληφθούν προληπτικά µέτρα, οίον ο περιορισµός µόνο του εν δράσει άρρενος πληθυσµού (παρεκτός γερόντων και παιδίων) εις ωρισµένονµέρος της ελληνικής Επικρατείας υπό την επιτήρησιναρχών κατοχής, εις τρόπον ώστε και η ασφάλεια τούτων να κατοχυρωθή-έστω και κατά κινδύνου υποθετικού-και η τάξις των Ελλήνων Ισραηλιτών ν αποφύγει τα δεινά επακόλουθα της δι ης απειλείται εκτοπίσεως. Ως εκ περισσού σηµειούµενότι εις το ανωτέρω µέτρονο υπόλοιπος Ελληνικός λαός θα ήτοδιατεθειµένος, εάν ήθελε ζητηθή, να προσθέση ανενδοιάστως ολόκληρον την εγγύησιν αυτού υπέρ των χειµαζοµένων αδελφών αυτού{..}». Θ. Βερέµης, Φ. Κωνσταντοπούλου (επιµ.), Οι Έλληνες Εβραίοι. Στοιχεία της ιστορίας τους µέσα από διπλωµατικά και ιστορικά έγγραφα του Υπουργείου Εξωτερικώ, Καστανιώτης, Αθήνα 2000, σ

58 ΗΖάκυνθος, το νησί των δικαίων «Ενώ σε όλη την υπόλοιπη χώρα οι διώξεις και εκτοπίσεις Εβραίων διεξάγονταν από τους Γερµανούς αποτελεσµατικά, η Ζάκυνθος αποτέλεσε µια µοναδική εξαίρεση. ύο θαρραλέοι άνθρωποι, ο Μητροπολίτης του νησιού Χρυσόστοµος ηµητρίου, και ο ήµαρχος Ζακύνθου Λουκάς Καρρέρ, πέτυχαν κάτι πρωτοφανές: θέτοντας την ίδια τους τη ζωή σε κίνδυνο, κατόρθωσαν να προστατέψουν ολόκληρο τον εβραϊκό πληθυσµό της Ζακύνθου από την τύχη των οµοθρήσκων τους σε άλλες περιοχές. Στα τέλης του 1943, ο Γερµανός ιοικητής της Ζακύνθου, Μπέρενς, κάλεσε το ήµαρχο στο γραφείο του και απαίτησε, υπό την απειλή όπλου, κατάλογο µε τα ονόµατα όλων των Εβραίων του νησιού. Ο ήµαρχος και ο Μητροπολίτης, αντιλαµβανόµενοι το τι σήµαινε η εντολή αυτή, προσπάθησαν να κερδίσουν χρόνο, αλλά ο ιοικητής ήταν αµετακίνητος, καθώς είχε διαταγές από το Γενικό Αρχηγείο. Μετά από πολλή σκέψη, καθώς βρίσκονταν και οι ίδιοι σε θανάσιµο κίνδυνο, οι δύο άνδρες πήραν τη γενναία απόφαση να περιλάβουν στον κατάλογο µόνο τα εξής δύο ονόµατα: Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστοµος και ήµαρχος Ζακύνθου Λουκάς Καρρέρ. Ο Γερµανός διοικητής έµεινε άναυδος. Μαζί µε ένα γράµµα του Μητροπολίτη προς τον ίδιο τον Χίτλερ, στο οποίο αναλάµβανε ακέραια την ευθύνη για τη διαγωγή των Εβραίων του νησιού, τα δύο έγγραφα αποστάλθηκαν στο Γενικό Αρχηγείο, όπου πρέπει να έκαναν έντονη εντύπωση, γιατί η διαταγή της σύλληψης όλων των Εβραίων ακυρώθηκε. Παρ όλα αυτά, για κάθε ενδεχόµενο, όλοι οι Εβραίοι της Ζακύνθου διασκορπίστηκαν στα χωριά του νησιού, όπου χριστιανικές οικογένειες τους έκρυψαν και ανέλαβαν τη διατροφή τους. Χάρη στην επιρροή, το θάρρος και την αποφασιστικότητα των δύο ηγετών του νησιού, καθώς και του ντόπιου πληθυσµού, οι 275 Εβραίοι της Ζακύνθου έπεζησαν χωρίς ούτε µια απώλεια, από έναν πόλεµο που εξολόθρευσε το σύνολο των οµοθρήσκων τους σε πολλές άλλες περιοχές.» Ο εύτερος Παγκόσµιος Πόλεµος και το Ολοκαύτωµα των Ελλήνων Εβραίων , Εγχειρίδιο Μελέτης, Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, Αθήνα 2005, σσ

59

60 ΟΙ ΠΑΘΗΤΙΚΟΙ ΘΕΑΤΕΣ Το Ολοκαύτωµα και οι ευθύνες των απλών πολιτών «Τι έχουµε τώρα να πούµε στα παιδιά µας; Θα θυµηθώ τα λόγια της Λιλής Ζωγράφου, η οποία στο έργο της «Μικαέλ» γράφει: «Όταν βλέπω έναν Εβραίο, εγώ που έρχοµαι από το άλλο στρατόπεδο, από αυτούς δηλαδή που επέτρεψαν και που οδήγησαν στο Άουσβιτς, δεν έχω ούτε λόγια ούτε πια έρεισµα για την περηφάνια µου» Αυτά είναι τα λόγια που µπορούµε να πούµε στα παιδιά µας εµείς που έρχόµαστε από το άλλο στρατόπεδο. Γιατί η Σοά (: η εβραϊκή λέξη για το Ολοκαύτωµα) δεν είναι κάτι που αφορά µόνο τους Εβραίους. Η εβραιοκτονία είναι το τέλος του ευρωπαϊκού πολιτισµού και του ευρωπαϊκού πνεύµατος έτσι όπως έζησε αιώνες και αιώνες τώρα. Απέραντη η φρίκη, αµέτρητη η οδύνη και ακόµα πιο απέραντη η αισχύνη. Και ας µην βρίσκουµε δικαιολογίες ή αιτιάσεις για έναν καλύτερο ύπνο. Άλλοι λέγοντας ότι υπάρχουνε οι Χίτλερ άλλοι αρνούµενοι την εβραιοκτονία και άλλοι µιλώντας δεξιά κι αριστερά για γενοκτονίες, χωρίς να ξέρουν ότι η γενοκτονία, η Σοά των Εβραίων, είναι µοναδική και είναι µοναδική για ένα µονάχα λόγο, γιατί για πρώτη φορά στην ιστορία, ο άνθρωπος αρνήθηκε στον συνάνθρωπό του, όχι την ιδιότητα να είναι Εβραίος, την ιδιότητα να είναι άνθρωπος. Αυτό έγινε µια φορά µόνο στην ιστορία και δεν πρέπει ποτέ να ξαναγίνει. Ας γρηγορούµε όµως, ας γρηγορούµε και ας µην ξεχάσουµε αυτό που ένας Γερµανός πάστορας έγραψε λίγο πριν πεθάνει, γιατί και ο Μπρεχτ το είπε: η κοιλία της φρίκης είναι έτοιµη να παιδογονήσει και πάλι. Ο πάστορας είπε ότι όταν ήρθανε να πιάσουν τον γείτονά µου που ήταν Εβραίος, δεν διαµαρτυρήθηκα αφού δεν ήµουν Εβραίος. Όταν ήρθανε να πιάσουνε και τον άλλο µου γείτονα που ήτανε κοµµουνιστής δεν διαµαρτυρήθηκα αφού δεν ήµουν κουµµουνιστής. Όταν λίγο πιο µακριά πιάσανε και κάτι καθολικούς Γερµανούς, δεν διαµαρτυρήθηκα αφού δεν ήµουν καθολικός. Όταν όµως ήρθαν να πιάσουν εµένα δεν βρέθηκε πια κανείς να διαµαρτυρηθεί! Αυτό δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνάµε γιατί για ποιον χτυπά η καµπάνα, χτυπά για τον καθένα µας και για όλους». Ελένη Αρβελέρ, «Ηµέρα Μνήµης», Χρονικά, Έκδοση του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συµβουλίου της Ελλάδος, τ. ΚΘ, αρ. τεύχ. 201, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2006, σσ

61 Χάρτηςτων κυριότερων ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης στη Γερµανία και την κατεχόµενη Ευρώπη, όπου θανατώθηκαν εκατοµµύρια κρατούµενοι.

62 Πρόσθετα παραθέµατα στο Βιβλίο του Καθηγητή Το χρονικό

63 Οι µαρτυρίες των επιζησάντων

64 Οιµαρτυρίες εκείνων που βοήθησαν Εβραίους να διαφύγουν

65 Ηλογοτεχνία

66 Οιδιδακτικές επισηµάνσεις

67 Ενδεικτική βιβλιογραφία και διαδικτυακές τοποθεσίες για το Ολοκαύτωµα (βιβλίο Καθηγητή) ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αµαρίλιο Κούνιο, Έρικα: Αναµνήσεις µιας ΣαλονικιώτισσαςΕβραίας, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη Αµαρίλιο-Κούνιο, Έρικακαι Ναρ, Αλµπέρτος: Προφορικές Μαρτυρίες Εβραίων της Θεσσαλονίκης για το Ολοκαύτωµα, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη Καµπανέλης, Ιάκωβος: Μάουτχάουζεν. Εκδ. 16η, Κέδρος, Αθήνα, Κούνιο, Χάϊντς: Έζησα τον Θάνατο, Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη Μαζάουερ, Μάρκ: ΗΕλλάδα του Χίτλερ, Οι εµπειρία της Κατοχής, Αλεξάνδρεια, Αθήνα Νάχµαν, Ευτυχία: Γιάννενα: Ταξίδι στο Παρελθόν, Τάλως, Αθήνα Ναχµία, Μπέρυ: Κραυγή για το αύριο, Κάκτος, Αθήνα Νατζαρής, Μαρσέλ: Χρονικό 41 45,Ίδρυµα ΕΤΣ -ΑΧΑΪΜ, Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη,1991. Στραβόλεµος, ιονύσης: Ένας ηρωϊσµός, µια δικαίωση. Η διάσωση των Εβραίων της Ζακύνθου. Αυτοέκδοση, Αθήνα, Bauer, Yehuda: A History of the Holocaust. Franklin Watts, New York, Gilbert, Martin: The Dent Atlas of the Holocaust. The complete history. Orion, London, ΙΑ ΙΚΤΥΑΚΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ( Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος ) ( Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης ) ( United States Holocaust Memorial Museum ) educators ( Yad Vashem )

68 Συµπερασµατικά Στο Λύκειο Προωθείται περαιτέρω ο προβληµατισµός για τη σηµασία του Ολοκαυτώµατος στην παγκόσµια ιστορία, για τις σχέσεις ανάµεσα στους Χριστιανούς και τους Εβραίους Έλληνες και αναδεικνύεται η σπουδαιότητα της ειρηνικής συνύπαρξης και της αλληλεγγύης ανάµεσα στους ανθρώπους. Τίθεται επίσης το ζήτηµα της συλλογικής και της ατοµικής ευθύνης των απλών πολιτών που ανέχονται να διαπράττονται δίπλα τους εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας.

69 Λοιπόυποστηρικτικό υλικό ΤοΥΠΕΠΘ συµπεριέλαβε εκδόσεις του Εβραϊκού Μουσείου στους καταλόγους των βιβλίων που αποστέλλονται στις σχολικές βιβλιοθήκες της χώρας, ώστε να αξιοποιούνται από τους µαθητές και τους εκπαιδευτικούς κατά την εκπαιδευτική διαδικασία ως εναλλακτικό υποστηρικτικό διδακτικό υλικό Η Γενική Γραµµατεία Νέας Γενιάς συνέβαλε στη µνηµειώδη έκδοση του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συµβουλίου Ελλάδος «Το Ολοκαύτωµα των Ελλήνων Εβραίων»,το οποίο συνιστά πλούσια πηγή πληροφόρησης για εκπαιδευτικούς και µαθητές τόσο σε εθνικό, όσο και σε τοπικό επίπεδο. Της εκδόσεως αυτής έχει γίνει ενθουσιώδης υποδοχή από τις χώρες-µέλη του OSCE, όπως µας έχει αρµοδίως δηλωθεί.

70 Η ηµέρα µνήµης των Ελλήνων Εβραίων µαρτύρων Πέρα από τη διδασκαλία των αντίστοιχων διδακτικών ενοτήτων, το επί πλέον υποστηρικτικό υλικό αξιοποιείται κατά τις εκδηλώσεις που γίνονται στα σχολεία, για να τιµηθεί η µνήµη των Ελλήνων Εβραίων µαρτύρων, την 27η Ιανουαρίου κάθε χρόνο.

71 ΕκπαιδευτικέςΈρευνες Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ενθαρρύνει τη διεξαγωγή ερευνών σχετικών µε το Ολοκαύτωµα σε σχολεία της Α/θµιαςκαι της Β/θµιας Εκπαίδευσης σε όλη τη χώρα. Ενδεικτικό επιτυχές σχετικό παράδειγµα αποτελεί η έρευνα του δρα Χαράλαµπου Κουργιαντάκησε σχολεία της Κέρκυρας που αφορά στη στάση των ελληνικών αρχών κατοχής απέναντι στους Εβραίους