ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΜΑΡΤΙΟΥ 2014

Transcript

1 ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΜΑΡΤΙΟΥ 2014 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κατά τη συνεδρίαση της 6ης Μαρτίου το Διοικητικό Συμβούλιο, βασιζόμενο στην οικονομική και νομισματική ανάλυση που διενεργεί τακτικά, αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια της. Οι εισερχόμενες πληροφορίες επιβεβαιώνουν ότι η συγκρατημένη ανάκαμψη της οικονομίας της ζώνης του ευρώ προχωρεί σύμφωνα με την προγενέστερη εκτίμηση του Διοικητικού Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, οι πιο πρόσφατες μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της, οι οποίες καλύπτουν πλέον την περίοδο έως το τέλος του 2016, στηρίζουν τις προηγούμενες προσδοκίες για παρατεταμένη περίοδο χαμηλού πληθωρισμού την οποία θα διαδεχθεί μια σταδιακά ανοδική πορεία των ρυθμών πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) προς επίπεδα πλησιέστερα στο 2%. Συνάδοντας με αυτή την εικόνα, η δυναμική των νομισματικών και πιστωτικών μεγεθών συνεχίζει να είναι υποτονική. Οι μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ παραμένουν σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2%. Όσον αφορά τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές για τις τιμές και την ανάπτυξη, οι διαθέσιμες πληροφορίες και αναλύσεις επιβεβαιώνουν πλήρως την απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρήσει τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής για όσο διάστημα κρίνεται απαραίτητο, συμβάλλοντας κατ αυτόν τον τρόπο στη σταδιακή οικονομική ανάκαμψη στη ζώνη του ευρώ. Το Διοικητικό Συμβούλιο επιβεβαιώνει σθεναρά τις ενδείξεις που έχει παράσχει για τη μελλοντική πορεία της νομισματικής πολιτικής. Συνεχίζει δηλαδή να αναμένει ότι τα βασικά επιτόκια της θα παραμείνουν στα σημερινά ή σε χαμηλότερα επίπεδα για παρατεταμένη χρονική περίοδο. Η προσδοκία αυτή βασίζεται στις συνολικά συγκρατημένες προοπτικές για τον πληθωρισμό μεσοπρόθεσμα, με δεδομένη τη γενικότερη αδυναμία της οικονομίας, το υψηλό ποσοστό αχρησιμοποίητου παραγωγικού δυναμικού και την υποτονική δυναμική των νομισματικών και πιστωτικών μεγεθών. Το Διοικητικό Συμβούλιο παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στις αγορές χρήματος και είναι έτοιμο να εξετάσει το ενδεχόμενο χρήσης όλων των διαθέσιμων εργαλείων πολιτικής. Γενικώς, το Διοικητικό Συμβούλιο παραμένει αποφασισμένο να διατηρήσει τον κατ εξοχήν διευκολυντικό χαρακτήρα της νομισματικής πολιτικής και να προβεί στη λήψη περαιτέρω αποφασιστικών μέτρων, εφόσον κριθεί απαραίτητο. Όσον αφορά την οικονομική ανάλυση, το πραγματικό ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε κατά 0,3%, σε τριμηνιαία βάση, τους τελευταίους τρεις μήνες του 2013, σημειώνει δηλαδή άνοδο επί τρία συναπτά τρίμηνα. Οι εξελίξεις στους βασιζόμενους σε έρευνες δείκτες εμπιστοσύνης έως τον Φεβρουάριο συνάδουν με μια εικόνα μέτριας ανάπτυξης και το α τρίμηνο του Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η ήδη συντελούμενη ανάκαμψη αναμένεται να προχωρήσει, αν και με βραδύ ρυθμό. Πιο συγκεκριμένα, αναμένεται να υλοποιηθεί κάποια περαιτέρω βελτίωση της εγχώριας ζήτησης, την οποία στηρίζουν η διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής, η βελτίωση των συνθηκών χρηματοδότησης και η πρόοδος που έχει επιτευχθεί ως προς τη δημοσιονομική προσαρμογή και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Επιπλέον, τα πραγματικά εισοδήματα στηρίζονται από τις χαμηλότερες τιμές της ενέργειας. Η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται επίσης να ωφεληθεί από μια σταδιακή ενίσχυση της ζήτησης εξαγωγών της ζώνης του ευρώ. Ταυτόχρονα, παρόλο που η ανεργία στη ζώνη του 1

2 ευρώ σταθεροποιείται, εξακολουθεί να είναι υψηλή, ενώ οι αναγκαίες προσαρμογές των ισολογισμών στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα θα συνεχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά τον ρυθμό της οικονομικής ανάκαμψης. Αυτή η αξιολόγηση αντικατοπτρίζεται επίσης σε γενικές γραμμές στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου 2014, σύμφωνα με τις οποίες το ετήσιο πραγματικό ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 1,2% το 2014, 1,5% το 2015 και 1,8% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2013, η προβολή για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2014 έχει αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα άνω. Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις οικονομικές προοπτικές στη ζώνη του ευρώ εξακολουθούν να είναι καθοδικοί. Οι εξελίξεις στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές και στις αναδυόμενες οικονομίες, καθώς και γεωπολιτικοί κίνδυνοι, θα μπορούσαν ίσως να επηρεάσουν αρνητικά τις οικονομικές συνθήκες. Άλλοι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται μεταξύ άλλων με το ενδεχόμενο υποτονικότερης από το αναμενόμενο αύξησης της εγχώριας ζήτησης και των εξαγωγών, καθώς και ανεπαρκούς υλοποίησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις χώρες της ζώνης του ευρώ. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ζώνης του ευρώ ήταν 0,8% τον Φεβρουάριο του 2014, παρέμεινε δηλαδή αμετάβλητος από το (προς τα άνω αναθεωρημένο) επίπεδο του Ιανουαρίου. Αν και οι τιμές της ενέργειας μειώθηκαν εντονότερα τον Φεβρουάριο από ό,τι τον προηγούμενο μήνα, οι αυξήσεις των τιμών των βιομηχανικών αγαθών και των υπηρεσιών ήταν μεγαλύτερες από ό,τι τον Ιανουάριο. Με βάση τις σημερινές πληροφορίες και τις ισχύουσες τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί της ενέργειας, οι ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να παραμείνουν περίπου στα τρέχοντα επίπεδα τους επόμενους μήνες. Στη συνέχεια, οι ρυθμοί πληθωρισμού αναμένεται να αυξηθούν σταδιακά και να διαμορφωθούν σε επίπεδα πλησιέστερα στο 2%, σύμφωνα με τις μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ. Αυτή η αξιολόγηση αντικατοπτρίζεται επίσης σε γενικές γραμμές στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου 2014, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε 1,0% το 2014, 1,3% το 2015 και 1,5% το Το τελευταίο τρίμηνο του 2016, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα διαμορφωθεί βάσει των προβολών σε 1,7%. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2013, η προβολή για τον πληθωρισμό το 2014 έχει αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα κάτω. Δεδομένου ότι στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της του Μαρτίου 2014 δημοσιεύεται για πρώτη φορά τριετής χρονικός ορίζοντας προβολής, θα πρέπει να τονιστεί ότι αυτές υπόκεινται σε διάφορες τεχνικές υποθέσεις, μεταξύ άλλων για αμετάβλητες συναλλαγματικές ισοτιμίες και φθίνουσες τιμές του πετρελαίου, καθώς και ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο χρονικός ορίζοντας προβολής τόσο αυξάνεται η αβεβαιότητα που περιβάλλει τις προβολές. Σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση των κινδύνων εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου, τόσο οι ανοδικοί όσο και οι καθοδικοί κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών κρίνονται περιορισμένοι και σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι μεσοπρόθεσμα. 2 Όσον αφορά τη νομισματική ανάλυση, τα στοιχεία για τον Ιανουάριο 2014 επιβεβαιώνουν την εκτίμηση για υποτονικό υποκείμενο ρυθμό αύξησης της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια (Μ3) και πιστωτικής επέκτασης. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 επιταχύνθηκε σε 1,2% τον Ιανουάριο, από 1,0% τον Δεκέμβριο. Οι μηνιαίες εισροές στο Μ3 τον Ιανουάριο ήταν σημαντικές και αντιστάθμισαν τις έντονες εκροές που είχαν σημειωθεί τον Δεκέμβριο. Η επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης του Μ3 αντανακλούσε την ενίσχυση του ετήσιου ρυθμού ανόδου του Μ1, ο οποίος διαμορφώθηκε σε 6,2% από 5,7% τον Δεκέμβριο. Όπως και τους προηγούμενους μήνες, ο κυριότερος παράγοντας που στηρίζει την ετήσια αύξηση του Μ3 ήταν η άνοδος των καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού, η οποία συνέχισε να

3 αντανακλά το αυξημένο ενδιαφέρον των διεθνών επενδυτών για περιουσιακά στοιχεία της ζώνης του ευρώ. Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα εξακολούθησε να συρρικνώνεται. Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (διορθωμένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) ήταν -2,9% τον Ιανουάριο, αμετάβλητος σε σχέση με τον Δεκέμβριο. Η υποτονική δυναμική των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις εξακολουθεί να αντανακλά τη χρονική υστέρηση που παρουσιάζουν οι εξελίξεις των δανείων σε σχέση με τον οικονομικό κύκλο, ενώ επίσης αντανακλά τον πιστωτικό κίνδυνο και τη συνεχιζόμενη προσαρμογή των ισολογισμών του χρηματοπιστωτικού και του μη χρηματοπιστωτικού τομέα. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τα νοικοκυριά (διορθωμένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) ήταν 0,2% τον Ιανουάριο του 2014, σε γενικές γραμμές αμετάβλητος από την αρχή του Από το καλοκαίρι του 2012 και μετά έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος ως προς τη βελτίωση της κατάστασης όσον αφορά την άντληση ρευστών διαθεσίμων εκ μέρους των τραπεζών. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η επαρκής μετάδοση της νομισματικής πολιτικής προς τις συνθήκες χρηματοδότησης στις χώρες της ζώνης του ευρώ, είναι απαραίτητο να περιοριστεί περαιτέρω ο κατακερματισμός των πιστωτικών αγορών της ζώνης του ευρώ και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των τραπεζών, όπου χρειάζεται. Αυτός είναι άλλωστε ο σκοπός της συνολικής αξιολόγησης των τραπεζών που διενεργεί ήδη η, ενώ η έγκαιρη υλοποίηση πρόσθετων μέτρων για τη θέσπιση τραπεζικής ένωσης θα συμβάλει περαιτέρω στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Συνοπτικά, η οικονομική ανάλυση επιβεβαιώνει την εκτίμηση του Διοικητικού Συμβουλίου για μια παρατεταμένη περίοδο χαμηλού πληθωρισμού, την οποία θα διαδεχθεί μια σταδιακή ανοδική κίνηση των ρυθμών πληθωρισμού προς επίπεδα πλησιέστερα στο 2%. Η διασταύρωση με τις ενδείξεις της νομισματικής ανάλυσης επιβεβαιώνει την εικόνα συγκρατημένων υποκείμενων πιέσεων στις τιμές στη ζώνη του ευρώ μεσοπρόθεσμα. Όσον αφορά τη δημοσιονομική πολιτική, οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της υποδεικνύουν συνεχιζόμενη πρόοδο ως προς τη μείωση των δημοσιονομικών ανισορροπιών στη ζώνη του ευρώ. Το συνολικό έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ εκτιμάται ότι μειώθηκε στο 3,2% του ΑΕΠ το 2013, ενώ βάσει των προβολών αναμένεται να υποχωρήσει ακόμη περισσότερο στο 2,7% του ΑΕΠ κατά το τρέχον έτος. Το χρέος της γενικής κυβέρνησης αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να κορυφωθεί στο 93,5% του ΑΕΠ το 2014 και να υποχωρήσει ελαφρώς το Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι χώρες της ζώνης του ευρώ πρέπει να μην αναστρέψουν τις προσπάθειες που έχουν ήδη καταβάλει στον τομέα της δημοσιονομικής προσαρμογής και να θέσουν το υψηλό δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ σε καθοδική τροχιά μεσοπρόθεσμα. Οι δημοσιονομικές στρατηγικές πρέπει να εναρμονίζονται με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και να διασφαλίζουν ότι η σύνθεση της δημοσιονομικής προσαρμογής ευνοεί την ανάπτυξη και συνδυάζει τη βελτίωση της ποιότητας και αποτελεσματικότητας των παρεχόμενων δημόσιων υπηρεσιών με την ελαχιστοποίηση των στρεβλωτικών επιδράσεων της φορολογίας. Οι εθνικές αρχές πρέπει επίσης να συνεχίσουν την αποφασιστική εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ. Ειδικότερα, οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα πρέπει να διευκολύνουν την ανάληψη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και να προαγάγουν την απασχόληση, ενισχύοντας έτσι το αναπτυξιακό δυναμικό της ζώνης του ευρώ και περιορίζοντας την ανεργία στις χώρες της ζώνης του ευρώ. Προς τον σκοπό αυτόν, το Διοικητικό Συμβούλιο χαιρετίζει την ανακοίνωση που εξέδωσε στις 5 Μαρτίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με την πρόληψη και τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών και με τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, είναι καίριας σημασίας να εφαρμοστεί πλήρως και με συνέπεια το πλαίσιο μακροοικονομικής εποπτείας στη ζώνη του ευρώ, το οποίο ενισχύθηκε σημαντικά έπειτα από την κρίση δημόσιου χρέους. Το παρόν τεύχος του Μηνιαίου Δελτίου περιέχει ένα άρθρο, με τίτλο Μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου

4 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα επεκτείνεται, αν και με μέτριο ρυθμό, που εν μέρει αντανακλά μεταβολές στη δυναμική της ανάπτυξης μεταξύ των περιφερειών. Ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης επιταχύνεται στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες, παρέχοντας έτσι αυξανόμενη ώθηση στην παγκόσμια ανάκαμψη, η δυναμική της ανάπτυξης έχει επιβραδυνθεί στις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Πιο συγκεκριμένα, η βελτίωση των ισολογισμών του ιδιωτικού τομέα και η διευκολυντική πολιτική εξακολουθούν να στηρίζουν την οικονομική δραστηριότητα στις προηγμένες οικονομίες, ενώ τα διαρθρωτικά εμπόδια και οι συνθήκες χρηματοπιστωτικής στενότητας, σε συνδυασμό με το μικρό περιθώριο πολιτικών ελιγμών, έχουν οδηγήσει σε επιβράδυνση στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Εν τω μεταξύ, η εμπιστοσύνη παραμένει σχετικά ισχυρή από τις αρχές του έτους, γεγονός που υποδεικνύει συνεχιζόμενη επέκταση του εμπορίου και της οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Αν και οι πρόσφατες αναταραχές στις χρηματοπιστωτικές αγορές ορισμένων αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς έχουν οδηγήσει σε κάποια αύξηση της αβεβαιότητας, οι εντάσεις έχουν μέχρι τώρα παραμείνει σε στενά γεωγραφικά όρια, με αποτέλεσμα να περιορίζονται και οι παγκόσμιες συνέπειες. Ο παγκόσμιος πληθωρισμός υποχώρησε το τελευταίο τρίμηνο του 2013 και παρέμεινε συγκρατημένος στις αρχές του έτους, σε ένα περιβάλλον άφθονου πλεονάζοντος παραγωγικού δυναμικού και χαμηλότερων τιμών ενέργειας. 1.1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΟ Η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα επεκτείνεται σταδιακά, αντανακλώντας, σε κάποιο βαθμό, μεταβολές στη δυναμική της ανάπτυξης μεταξύ των περιφερειών. Συνολικά, κυκλικοί και διαρθρωτικοί παράγοντες, σε συνδυασμό με την ασκούμενη πολιτική και τις αντιδράσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών σε επίπεδο επιμέρους χωρών, εξηγούν τις αποκλίνουσες πορείες της οικονομικής ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο. Συγκεκριμένα, ενώ η δυναμική της ανάπτυξης εντείνεται σταθερά στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες, στηριζόμενη από τη βελτίωση των ισολογισμών του ιδιωτικού τομέα και τη διευκολυντική πολιτική, παρουσιάζει επιβράδυνση στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, εξαιτίας επίμονων διαρθρωτικών κωλυμάτων, πολιτικής αβεβαιότητας και ευμετάβλητων χρηματοπιστωτικών συνθηκών, που επηρεάζουν κυρίως τις χώρες με εσωτερικές ευπάθειες. Σύμφωνα με προσωρινές εκτιμήσεις για το δ τρίμηνο του 2013, ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στις χώρες του G20 εκτός της ζώνης του ευρώ ήταν 0,9%, σημαντικά χαμηλότερος από ό,τι το προηγούμενο τρίμηνο, αν και εξακολουθούν να υπάρχουν αποκλίσεις μεταξύ των χωρών (βλ. Πίνακα 1). Στις ΗΠΑ, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ παρέμεινε εύρωστη το δ τρίμηνο του 2013, στηριζόμενη στην ισχυρή ιδιωτική κατανάλωση, τις επενδύσεις εκτός κατοικιών και τις εξαγωγές. Μολονότι οι πρόσφατοι δείκτες υποδεικνύουν μετριασμό το α τρίμηνο του 2014, αντανακλώντας τη δημιουργία υψηλών αποθεμάτων τα προηγούμενα τρίμηνα και τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, αναμένεται ότι αυτή η εξέλιξη θα είναι παροδική. Στην Ιαπωνία, η ταχεία επέκταση το πρώτο εξάμηνο του 2013 ακολουθήθηκε από βραδύτερη ανάπτυξη το δεύτερο εξάμηνο, κυρίως λόγω των ασθενών εξαγωγών και υποτονικών εταιρικών επενδύσεων. Ωστόσο, αναμένεται ανάκαμψη το α τρίμηνο του 2014, η οποία θα στηρίζεται στην ισχυρή ιδιωτική κατανάλωση εν όψει της επικείμενης αύξησης του φόρου κατανάλωσης. Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου έχει καταγράψει έντονη ανάπτυξη τα τελευταία τρίμηνα και οι δείκτες υψηλής συχνότητας σηματοδοτούν εύρωστη δραστηριότητα βραχυπρόθεσμα. Αντίθετα, αρκετοί δείκτες στην Κίνα και άλλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς υποδεικνύουν επιβράδυνση της αναπτυξιακής δυναμικής στις αρχές του 2014, παρά τις απροσδόκητα θετικές εξελίξεις σε ορισμένες οικονομίες της Ασίας στο τέλος του προηγούμενου έτους. 4

5 Οι πρόσφατες αναταραχές στις χρηματοπιστωτικές αγορές ορισμένων αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς οδήγησαν σε αύξηση της αβεβαιότητας σχετικά με τις παγκόσμιες προοπτικές, αλλά οι εντάσεις περιορίστηκαν κυρίως σε χώρες με ασθενή θεμελιώδη μεγέθη και εσωτερικές ανισορροπίες (βλ. Πλαίσιο 1). Οι επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία υπήρξαν μέχρι στιγμής περιορισμένες, και μάλιστα πρόσφατα υποχώρησαν. Βραχυπρόθεσμα, οι παγκόσμιοι δείκτες εμπιστοσύνης υποδηλώνουν συνολικά εύρωστες επιχειρηματικές συνθήκες στις αρχές του 2014 και διατήρηση της σταδιακής ανάκαμψης της δραστηριότητας. Ο παγκόσμιος σύνθετος δείκτης ΡΜΙ εκτός της ζώνης του ευρώ, παρά την υποχώρησή του το Φεβρουάριο εξαιτίας της σημαντικής πτώσης των δεικτών για τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, εξακολουθεί να δείχνει διατήρηση της παγκόσμιας επέκτασης το α τρίμηνο του 2014 ιδίως αν συνδυαστεί με τις καλές επιδόσεις τον Ιανουάριο (βλ. Διάγραμμα 1). Παρομοίως, το Δεκέμβριο του 2013 ο σύνθετος προπορευόμενος δείκτης του ΟΟΣΑ συνέχισε να σηματοδοτεί βελτίωση της ανάπτυξης στις περισσότερες μεγάλες χώρες του ΟΟΣΑ, ιδίως στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιαπωνία, αλλά υποτονικές προοπτικές στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, όπου ο ρυθμός ανάπτυξης κινήθηκε γύρω από την τάση στην Κίνα, τη Βραζιλία και τη Ρωσία και κάτω από την τάση στην Ινδία (βλ. Διάγραμμα 2). Επίσης, ο δείκτης Ifo World Climate κατέγραψε θετικότερες προοπτικές για τις προηγμένες οικονομίες, αλλά και μια ελαφρά υποχώρηση των οικονομικών προσδοκιών για τις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Συμβαδίζοντας με την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, η αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου επιταχύνθηκε το 2013, μετά από μια παρατεταμένη περίοδο μέτριων εξελίξεων. Σύμφωνα με το CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis, η δυναμική της αύξησης των εισαγωγών αγαθών διατηρήθηκε το δ τρίμηνο του 2013 και καταγράφηκε τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης 1,2%, έναντι 1,3% το προηγούμενο τρίμηνο, με αποτέλεσμα η ετήσια άνοδος του παγκόσμιου εμπορίου να διαμορφωθεί σε 2,8% το 2013, από 1,9% το Το Φεβρουάριο του 2014, ο παγκόσμιος δείκτης ΡΜΙ για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών της μεταποίησης αυξήθηκε ελαφρά, σηματοδοτώντας τη συνεχιζόμενη και μέτρια ανάκαμψη των παγκόσμιων εμπορικών συναλλαγών. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της του Μαρτίου 2014 (βλ. σχετική ενότητα), η παγκόσμια ανάκαμψη θα εξακολουθήσει να ενισχύεται, αλλά μόνο σταδιακά, καθώς υπάρχουν εμπόδια που συνεχίζουν να περιορίζουν, αν και σε μικρότερο βαθμό, τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές. Η γενικότερη εικόνα της παγκόσμιας ανάπτυξης παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητη βραχυπρόθεσμα, αλλά έχει αναθεωρηθεί ελαφρά προς τα κάτω μεσοπρόθεσμα σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου Στις προηγμένες οικονομίες, η μείωση της απομόχλευσης του ιδιωτικού τομέα και η δημοσιονομική προσαρμογή αναμένεται ότι θα ενισχύσουν την εμπιστοσύνη και θα στηρίξουν την εγχώρια ζήτηση. Η υψηλότερη εξωτερική ζήτηση στις προηγμένες οικονομίες θα πρέπει να στηρίξει τις εξαγωγές στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, αντισταθμίζοντας εν μέρει τον αρνητικό αντίκτυπο που των διαρθρωτικών εμποδίων και της μεταρρυθμιστικής απραξίας στη δυνητική ανάπτυξη. Όσον αφορά τις προοπτικές της παγκόσμιας ανάπτυξης, οι καθοδικοί κίνδυνοι φαίνεται να επικρατούν των ανοδικών. Οι εξελίξεις στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές και στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, σε συνδυασμό με τους γεωπολιτικούς κινδύνους, ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά τις οικονομικές συνθήκες. Άλλοι καθοδικοί κίνδυνοι αφορούν τις υψηλότερες τιμές των εμπορευμάτων και την ασθενέστερη από ό,τι αναμένεται παγκόσμια ζήτηση. 5

6 Πλαίσιο 1 ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΑΤΩΝ ΕΝΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΠΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΘΗΚΑΝ ΣΤΙΣ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Οι εντάσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές των αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς εμφάνισαν νέα έξαρση στις αρχές του 2014, εντείνοντας τις ανησυχίες σχετικά με τους κινδύνους που περιβάλλουν τις οικονομικές προοπτικές αυτών των χωρών και ευρύτερα την παγκόσμια ανάκαμψη. Συγκριτικά με τα περυσινά επεισόδια εντάσεων, η πρόσφατη αναταραχή ήταν ασθενέστερη και λιγότερο εξαπλωμένη, καθώς έπληξε μόνο ένα μικρό αριθμό αναδυόμενων οικονομιών (βλ. Διάγραμμα Α). Από μια πιο μακροχρόνια σκοπιά, η αναταραχή αυτή πιθανόν να ενισχύει τη γενικότερη τάση επιβράδυνσης της ανάπτυξης που παρατηρείται στις αναδυόμενες οικονομίες την τελευταία τετραετία, η οποία εν μέρει αντανακλά μια διαρθρωτική επιβράδυνση σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες αναδυόμενες οικονομίες. Το παρόν πλαίσιο εξετάζει τις γενικότερες οικονομικές εξελίξεις στις αναδυόμενες οικονομίες και τις πιθανές επιπτώσεις από τις πρόσφατες εντάσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές τους. Ο ρόλος διαρθρωτικών και κυκλικών παραγόντων στην επιβράδυνση της ανάπτυξης στις αναδυόμενες οικονομίες Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ για τις αναδυόμενες οικονομίες ως σύνολο παρουσίασε σημαντική επιβράδυνση τα τελευταία χρόνια, υποχωρώντας από 7,6% το 2010 σε 4,7% το Ο ρυθμός αυτός είναι πολύ χαμηλότερος από εκείνους που καταγράφονταν τα χρόνια πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση, όταν ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης για το σύνολο των αναδυόμενων οικονομιών ήταν κατά μέσο όρο γύρω στο 6% μεταξύ 2000 και 2007 (βλ, Διάγραμμα Β). Η επιβράδυνση αυτή αφορούσε τις περισσότερες αναδυόμενες οικονομίες και ήταν μεγαλύτερη από εκείνη που παρατηρήθηκε στις προηγμένες οικονομίες. Η πρόσφατη επιβράδυνση χαρακτηρίστηκε και από την υποχώρηση του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης. Οι περισσότεροι αναλυτές προβλέπουν πλέον μέτρια ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια οι μακροπρόθεσμες (για ορίζοντα πέντε ετών) προβλέψεις του Consensus Economics έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω για πολλές από τις μεγαλύτερες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Η ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας κατέγραψε ιδιαίτερα έντονη επιβράδυνση από το 2012 και μετά, καθώς γίνονται εμφανή τα όρια του αναπτυξιακού προτύπου της χώρας, χαρακτηριστικά του οποίου είναι η σημαντική εξάρτηση από τη συσσώρευση κεφαλαίου και η μετακίνηση εργατικού δυναμικού από τον αγροτικό τομέα σε αστικούς τομείς της μεταποίησης. 1 Τα προσεχή έτη ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης της Κίνας πιθανώς θα ακολουθήσει πτωτική πορεία, λόγω της μείωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας και της βαθμιαίας μετατόπισης της ζήτησης από τις κεφαλαιακές δαπάνες προς τη δαπάνη των νοικοκυριών. Σε πολλές αναδυόμενες οικονομίες οι ανεπαρκείς υλικές υποδομές, το δυσμενές επιχειρηματικό κλίμα,, σε συνδυασμό με την εξασθένηση του δυναμισμού των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε ορισμένες χώρες, έχουν επίσης συμβάλει στη μείωση του αναπτυξιακού δυναμικού. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της επιβράδυνσης αποδίδεται σε κυκλικούς παράγοντες. Οι αναδυόμενες οικονομίες έχουν πληγεί από την εξασθένηση της ζήτησης στις προηγμένες οικονομίες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν κατά μέσο όρο το ήμισυ των εξαγωγών τους. Επιπλέον, πολλές επηρεάστηκαν αρνητικά και από την επιβράδυνση της ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας. Σε σχέση με αυτήν τη εξέλιξη, η χαμηλότερη ζήτηση εμπορευμάτων συνεπάγεται ότι οι χώρες που τα εξάγουν δεν επωφελούνται πλέον από τις έντονες αυξήσεις των τιμών τους. 6 Ταυτόχρονα, για μεγάλο μέρος της περιόδου από το 2010 και μετά, οι αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς επηρεάστηκαν ευνοϊκά από διάφορους αντισταθμιστικούς παράγοντες και κυρίως από τις χαλαρές παγκόσμιες και εγχώριες χρηματοπιστωτικές συνθήκες. Η διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής στις προηγμένες οικονομίες μείωσε τα παγκόσμια

7 επιτόκια και τόνωσε τις ροές κεφαλαίων προς τις αναδυόμενες οικονομίες. Εγχώριες πολιτικές, όπως μέτρα επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, έτειναν επίσης να ενισχύσουν την ανάπτυξη αμέσως μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Καθώς σε πολλές αναδυόμενες οικονομίες επικράτησαν χαμηλά πραγματικά επιτόκια την ίδια περίοδο, οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες σε αυτές τις οικονομίες ήταν μάλλον χαλαρές και η πιστωτική επέκταση ήταν ραγδαία σε ορισμένες χώρες. Αυξανόμενες εξωτερικές και εσωτερικές ευπάθειες σε ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες Οι ίδιοι παράγοντες που βοήθησαν να συνεχιστεί η ανάπτυξη μετά την παγκόσμια ύφεση του οδήγησαν επίσης και σε αυξανόμενες ανισορροπίες σε ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες, κυρίως χειροτέρευση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (Νότιος Αφρική, Ινδονησία, Ινδία και Τουρκία), επίμονα δημοσιονομικά ελλείμματα (Αργεντινή και Ινδία) και υπερβολικά χρηματοδοτικά ανοίγματα των χρηματοπιστωτικών τομέων μετά από περιόδους πολύ έντονης πιστωτικής επέκτασης (Βραζιλία, Ινδονησία και Τουρκία). Από τον Μάιο του 2013 και μετά οι χρηματοπιστωτικές αγορές φαίνεται να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή σε αυτές τις ευπάθειες. Η πλειοψηφία των χωρών που καταγράφουν μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών επηρεάστηκε δυσμενώς από τις εντάσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών (βλ. Διάγραμμα Γ). Τα νομίσματά τους είχαν υποτιμηθεί έως και κατά 25% σε όρους σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας κατά μέσο όρο σε σχέση με τον Μάιο του Άλλοι παράγοντες όπως οι εγχώριες και οι πολιτικές αβεβαιότητες (π.χ. στην Αργεντινή και την Τουρκία) φαίνεται ότι συνέβαλαν και αυτοί στην όξυνση των ανησυχιών των αγορών σχετικά με τις οικονομικές προοπτικές. Κίνδυνοι και επιπτώσεις Οι παγκόσμιες επιπτώσεις των συνεχιζόμενων εντάσεων μάλλον θα είναι περιορισμένες αν οι εντάσεις δεν οξυνθούν και συνεχίσουν να αφορούν μόνο ένα μικρό αριθμό χωρών. Η έως σήμερα περιορισμένη μετάδοση των εντάσεων στα νομίσματα των αναδυόμενων οικονομιών δείχνει ότι οι πρόσφατες αθρόες ρευστοποιήσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές προήλθαν από ιδιοσυγκρασιακούς παράγοντες στις επιμέρους χώρες. Ταυτόχρονα, υπάρχει κίνδυνος η παρατηρούμενη κατά τα τελευταία χρόνια επιβράδυνση της ανάπτυξης στις αναδυόμενες οικονομίες να αντανακλά διάφορα βαθύτερα και περισσότερο διαρθρωτικά προβλήματα ενός μεγαλύτερου αριθμού αναδυόμενων οικονομιών. Συνεπώς, εν όψει της πρόσφατης αύξησης των ευπαθειών σε κάποιες αναδυόμενες οικονομίες, συνεχίζει να υπάρχει ο κίνδυνος ενός ακραίου σεναρίου σύμφωνα με το οποίο θα ήταν δυνατόν να εξαπλωθούν τα τοπικά προβλήματα, προκαλώντας μια πιο γενικευμένη φυγή κεφαλαίων από τις αναδυόμενες οικονομίες. Σε ένα τέτοιο ακραίο σενάριο, η συνακόλουθη γενικότερη επιβράδυνση των αναδυόμενων οικονομιών θα μπορούσε να επηρεάσει ανασταλτικά την παγκόσμια ανάπτυξη. 1 Βλ. το πλαίσιο με τίτλο Κύριοι παράγοντες της ανάπτυξης και των προοπτικών της Κίνας,, Δεκέμβριος ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΤΙΜΕΣ ΔΙΕΘΝΩΣ Η επιβράδυνση του παγκόσμιου πληθωρισμού που παρατηρείται από το 2011 διατηρήθηκε και το 2013, πρωτίστως λόγω της ασθενέστερης συμβολής των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και του άφθονου πλεονάζοντος παραγωγικού δυναμικού. Ο ετήσιος μετρούμενος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στις χώρες του ΟΟΣΑ επιταχύνθηκε ελαφρά τους τελευταίους μήνες του 2013 και στις αρχές του 2014 και διαμορφώθηκε σε 1,7%, καθώς άρχισαν να υποχωρούν οι αρνητικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης από τις χαμηλότερες τιμές της ενέργειας (βλ. Πίνακα 2). Ο ετήσιος πληθωρισμός, χωρίς τα είδη διατροφής και την ενέργεια, στις χώρες του ΟΟΣΑ παρέμεινε σταθερός στο 1,6% τον Ιανουάριο. Στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς 7

8 εκτός ΟΟΣΑ, ο πληθωρισμός υποχώρησε στις περισσότερες χώρες τον Ιανουάριο, αλλά παρέμεινε αμετάβλητος στην Κίνα. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, ο παγκόσμιος πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει περιορισμένος, ιδίως στις προηγμένες οικονομίες, σε ένα περιβάλλον σχετικά σταθερών τιμών των βασικών εμπορευμάτων, άφθονου πλεονάζοντος παραγωγικού δυναμικού και σταθερών προσδοκιών για τον πληθωρισμό. Οι προοπτικές για τον παγκόσμιο πληθωρισμό επηρεάζονται σημαντικά από την εξέλιξη των τιμών των εμπορευμάτων και, κυρίως, των τιμών της ενέργειας. Οι τιμές του αργού πετρελαίου τύπου Brent έχουν παραμείνει σχετικά σταθερές περί τα δολ. ΗΠΑ/βαρέλι τους τελευταίους μήνες (βλ. Διάγραμμα 3). Συγκεκριμένα, στις 5 Μαρτίου 2014 ήταν στα 109 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι, δηλ. 1% χαμηλότερα από ό,τι ένα χρόνο πριν. Όσον αφορά τα θεμελιώδη μεγέθη, οι παγκόσμιες συνθήκες προσφοράς και ζήτησης υποδηλώνουν σχετικά ικανοποιητική προσφορά πετρελαίου. Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή Ενέργειας (ΙΕΑ), η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου αναμένεται να υποχωρήσει το α τρίμηνο του 2014 έναντι του προηγούμενου τριμήνου. Ταυτόχρονα, εκτιμάται ότι η προσφορά από χώρες εκτός ΟΠΕΚ εξακολούθησε να αυξάνεται το πρώτο τρίμηνο του έτους, πρωτίστως λόγω της έντονης αύξησης της προσφοράς σχιστολιθικού πετρελαίου από τις ΗΠΑ. Το προσεχές διάστημα, οι συμμετέχοντες στην πετρελαιαγορά αναμένουν χαμηλότερες τιμές μεσοπρόθεσμα, καθώς οι τιμές διαπραγμάτευσης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί πετρελαίου τύπου Brent για το Δεκέμβριο του 2015 διαμορφώθηκαν σε 99 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι. Οι τιμές των βασικών εμπορευμάτων εκτός ενέργειας, συνολικά, έχουν επιδείξει σχετική σταθερότητα τους τελευταίους μήνες. Αυτό ισχυροποιεί την πορεία σταθεροποίησης που παρατηρείται από τα μέσα του 2013, αν και υπήρξε κάποια μεταβλητότητα τους θερινούς μήνες. Συνολικά, ο δείκτης τιμών βασικών εμπορευμάτων εκτός ενέργειας (σε δολ. ΗΠΑ) είναι επί του παρόντος 4% χαμηλότερα από ό,τι ένα χρόνο νωρίτερα. 1.3 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΗΠΑ Στις ΗΠΑ, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ παρέμεινε εύρωστη το δ τρίμηνο του Σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση του Γραφείου Οικονομικής Ανάλυσης, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε με ανηγμένο σε ετήσια βάση ρυθμό 2,4% (0,6% σε τριμηνιαία βάση), από 4,1% (1,0% σε τριμηνιαία βάση) το προηγούμενο τρίμηνο. Η ανάπτυξη στηρίχθηκε από την έντονη άνοδο των δαπανών προσωπικής κατανάλωσης, των επενδύσεων εκτός κατοικιών και των εξαγωγών σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, ενώ ο σχηματισμός αποθεμάτων εξακολούθησε να συμβάλει στην ανάπτυξη για τέταρτο συνεχές τρίμηνο. Οι επενδύσεις σε κατοικίες και οι δημόσιες δαπάνες υποχώρησαν, στη δεύτερη περίπτωση λόγω της μείωσης των δημόσιων δαπανών τόσο σε ομοσπονδιακό όσο και σε πολιτειακό και τοπικό επίπεδο. 8 Οι πλέον πρόσφατοι δείκτες ήταν ασθενέστεροι από ό,τι αναμενόταν, υποδεικνύοντας ότι η οικονομική ανάπτυξη ενδέχεται να επιβραδύνεται προσωρινά το α τρίμηνο του Οι διαθέσιμοι δείκτες υψηλής συχνότητας για τον Ιανουάριο, που περιλαμβάνουν στοιχεία για τις λιανικές πωλήσεις, τη βιομηχανική παραγωγή και τη στέγαση, ήταν γενικώς υποτονικοί. Οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες ενδεχομένως να αποτελούν την κύρια αιτία που εξηγεί την πρόσφατη αδυναμία, καθώς αυτός ο χειμώνας υπήρξε ένας από τους δριμύτερους που έχουν ποτέ καταγραφεί, και αναμένεται ότι με τη βελτίωση των καιρικών συνθηκών θα ανακάμψει και ο ρυθμός ανάπτυξης. Συνολικά, αναμένεται επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης της οικονομικής δραστηριότητας το τρέχον έτος, που θα στηριχθεί στην περαιτέρω ενίσχυση της ιδιωτικής εγχώριας ζήτησης λόγω της διατήρησης διευκολυντικών χρηματοπιστωτικών συνθηκών και της βελτίωσης της εμπιστοσύνης και στη μειούμενη δημοσιονομική απορρόφηση. Οι κίνδυνοι που συνδέονται με τη δημοσιονομική πολιτική έχουν υποχωρήσει πρόσφατα, κάτι στο οποίο συνέβαλε η χρονική μετάθεση της συμφωνίας για αύξηση του ορίου του χρέους των ΗΠΑ στο Μάρτιο του Όσον αφορά την αγορά εργασίας, το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε περαιτέρω σε 6,6% τον Ιανουάριο. Εν τω μεταξύ, άλλοι δείκτες υποδεικνύουν λιγότερο θετική εικόνα στην αγορά εργασίας, με αύξηση της μακροχρόνιας

9 ανεργίας και του αριθμού των ημιαπασχολουμένων που θα προτιμούσαν να έχουν πλήρη απασχόληση, ενώ ο ρυθμός δημιουργίας θέσεων απασχόλησης συνέχισε να είναι σχετικά αδύναμος τον Ιανουάριο του Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ αυξήθηκε κατά 0,1 εκατοστιαία μονάδα σε 1,6% τον Ιανουάριο του 2013, αντανακλώντας κυρίως την επιτάχυνση του ετήσιου πληθωρισμού των τιμών ενέργειας. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ εκτός των ειδών διατροφής και της ενέργειας επίσης ήταν 1,6%, ελαφρά κάτω από το 1,7% που είχε καταγραφεί τους τέσσερεις τελευταίους μήνες. Ο ετήσιος πληθωρισμός, όπως μετρείται από τον αποπληθωριστή της ιδιωτικής καταναλωτικής δαπάνης, κυμαίνεται σε χαμηλότερα επίπεδα πέριξ του 1% τους τελευταίους μήνες, αντανακλώντας εν μέρει τη διαφορετική στάθμιση των συνιστωσών σε σύγκριση με τον ΔΤΚ. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας θα πρέπει να οδηγήσει σε περιορισμό της υποαπασχόλησης του παραγωγικού δυναμικού, που αναμένεται να μεταφραστεί σε σταδιακή και μέτρια αύξηση του πληθωρισμού. Στο πλαίσιο των γενικώς βελτιούμενων οικονομικών προοπτικών, στη συνεδρίασή της στις 29 Ιανουαρίου 2014, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC) ανακοίνωσε νέα μείωση των μηνιαίων αγορών χρεογράφων κατά 10 δισεκ. δολ. ΗΠΑ, σε 65 δισεκ. δολ. ΗΠΑ, αρχής γενομένης από τον Φεβρουάριο. Αυτή η μείωση θα πραγματοποιηθεί με ισόποση περικοπή των αγορών προϊόντων τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων (από 35 σε 30 δισεκ. δολ. ΗΠΑ) και πιο μακροπρόθεσμων τίτλων του Αμερικανικού Δημοσίου (από 40 σε 35 δισεκ. δολ. ΗΠΑ). Η FOMC δεν τροποποίησε την ανακοίνωση για τη μελλοντική πορεία της νομισματικής πολιτικής σε σύγκριση με τη δήλωση του Δεκεμβρίου, που ανέφερε ότι πιθανόν ενδείκνυται να διατηρηθεί ο ισχύων στόχος για το εύρος του επιτοκίου των ομοσπονδιακών κεφαλαίων πολύ πέραν του χρόνου κατά τον οποίο το ποσοστό ανεργίας θα υποχωρήσει κάτω από το 6,5%, ιδίως εάν ο προβλεπόμενος πληθωρισμός συνεχίσει να διαμορφώνεται σε επίπεδα χαμηλότερα από τον πιο μακροπρόθεσμο στόχο της Επιτροπής (2%). ΙΑΠΩΝΙΑ Η οικονομική ανάπτυξη έχασε μέρος του δυναμισμού της το δεύτερο εξάμηνο του 2013, ύστερα από την πολύ έντονη επέκταση στο πρώτο εξάμηνο του έτους. Σύμφωνα με την πρώτη προκαταρκτική εκτίμηση του Γραφείου του Υπουργικού Συμβουλίου, το πραγματικό ΑΕΠ διευρύνθηκε κατά 0,3% το δ τρίμηνο του 2013, όσο και το προηγούμενο τρίμηνο. Η εγχώρια ζήτηση ήταν σχετικά ανθεκτική και συνεισέφερε 0,8 της εκατοστιαίας μονάδας στην αύξηση του ΑΕΠ το δ τρίμηνο. Αντιθέτως, οι καθαρές εξαγωγές αφαίρεσαν 0,5 της εκατοστιαίας μονάδας από την αύξηση του ΑΕΠ το ίδιο τρίμηνο, αντανακλώντας στασιμότητα των εξαγωγών και άνοδο των εισαγωγών. Παρά την απότομη υποτίμηση του γιεν το 2013, η αύξηση των εξαγωγών ήταν υποτονική το Το α τρίμηνο του 2014 αναμένεται μια προσωρινή ώθηση της οικονομικής δραστηριότητας, καθώς θα επισπευσθεί η κατανάλωση εν όψει της αύξησης του φόρου κατανάλωσης τον Απρίλιο. Οι πιο πρόσφατοι δείκτες εμπιστοσύνης και τεκμηριωμένα στοιχεία συνάδουν με αυτή την επιτάχυνση της δραστηριότητας. Ο δείκτης ΡΜΙ για τη μεταποίηση ήταν 56,6 τον Ιανουάριο, σημειώνοντας μικρή μεταβολή από το Δεκέμβριο, και η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 4,0% σε μηνιαία βάση τον Ιανουάριο. Στα στοιχεία για τον πληθωρισμό τον Ιανουάριο εμφανίζονται ενδείξεις υποχώρησης της δυναμικής. Ο δωδεκάμηνος ρυθμός πληθωρισμού βάσει του ΔΤΚ υποχώρησε σε 1,4% τον Ιανουάριο, από 1,6% το Δεκέμβριο, ενώ ο δωδεκάμηνος ρυθμός πληθωρισμού βάσει του ΔΤΚ εκτός τροφίμων, ποτών και ενέργειας ήταν αμετάβλητος στο 0,7% τον Ιανουάριο. Ορισμένοι παράγοντες με προσωρινή επίδραση ευθύνονται για σημαντικό μέρος της πρόσφατης επιτάχυνσης του πληθωρισμού, που ενδέχεται να ενισχυθεί περαιτέρω από την αύξηση του φόρου κατανάλωσης που προγραμματίζεται για τον Απρίλιο. Αν και οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό έχουν αυξηθεί σημαντικά το τελευταίο έτος, εξακολουθούν να βρίσκονται κάτω από τον στόχο της Τράπεζας της Ιαπωνίας για πληθωρισμό 2%, ενώ υπάρχουν περιορισμένες ενδείξεις για ευρεία αύξηση των εγχώριων τιμών. Το αποτέλεσμα των μισθολογικών διαπραγματεύσεων την άνοιξη του 2014 θα διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στη μελλοντική πορεία του πληθωρισμού. 9

10 Κατά τη συνεδρίαση της Τράπεζας της Ιαπωνίας για τη νομισματική πολιτική στις 14 Φεβρουαρίου 2014 αποφασίστηκε να παραμείνει αμετάβλητος ο στόχος για τη νομισματική βάση. Επιπλέον, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να διπλασιάσει το μέγεθος και να παρατείνει κατά ένα έτος τη Χρηματοδοτική Διευκόλυνση για τη Στήριξη της Ανάπτυξης και τη Διευκόλυνση για τη Στήριξη των Τραπεζικών Χορηγήσεων, που επρόκειτο να λήξουν πριν από τη συνεδρίαση του Ιανουαρίου. Η απόφαση λήφθηκε μετά από την άτολμη προσφυγή σε αυτές τις δύο διευκολύνσεις από τη θέσπισή τους. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Το Ηνωμένο Βασίλειο κατέγραψε σημαντική οικονομική ανάπτυξη τα τελευταία τρίμηνα. Το δ τρίμηνο του 2013 το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,7% (σε τριμηνιαία βάση), κυρίως χάρη στις επενδύσεις και τις εξαγωγές. Ορισμένοι από τους βασικούς δείκτες ερευνών επιχειρήσεων υποχώρησαν ελαφρά τους τελευταίους μήνες, αλλά τα σχετικά υψηλά επίπεδά τους υποδηλώνουν ότι η ανάπτυξη παρέμεινε ισχυρή στις αρχές του α τριμήνου του Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών επίσης βελτιώθηκε και υπάρχουν σημάδια ανάκαμψης της πιστωτικής επέκτασης. Μεσοπρόθεσμα, ωστόσο, ενδέχεται να επιβραδυνθεί κάπως ο ρυθμός ανάπτυξης. Η σχετικά υποτονική δυναμική του πραγματικού εισοδήματος των νοικοκυριών σε συνθήκες ασθενούς αύξησης της παραγωγικότητας, καθώς και η συνεχιζόμενη ανάγκη για προσαρμογή των ισολογισμών του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, θα συνεχίσουν να επιδρούν ανασταλτικά στην εγχώρια ζήτηση για κάποιο διάστημα, ενώ οι προοπτικές αύξησης των εξαγωγών παραμένουν μέτριες. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ επιβραδύνθηκε ακόμη λίγο τον Ιανουάριο του Υποχώρησε κατά 0,1 της εκατοστιαίας μονάδας σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο και διαμορφώθηκε σε 1,9%. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, αναμένεται ότι οι πληθωριστικές πιέσεις θα παραμείνουν συγκρατημένες καθώς ο πληθωρισμός συνεχίζει να αμβλύνεται λόγω του πλεονάζοντος παραγωγικού δυναμικού στην οικονομία και των επιδράσεων της πρόσφατης ανατίμησης του νομίσματος, που εκδηλώνονται με χρονική υστέρηση. Στη συνεδρίασή της στις 6 Φεβρουαρίου 2014, η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα το επιτόκιο πολιτικής της στο 0,5% και το ύψος του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων στις 375 δισεκ. λίρες Αγγλίας. Στις 12 Φεβρουαρίου η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής ανακοίνωσε ορισμένες αλλαγές στο πλαίσιο της παροχής ενδείξεων για τη μελλοντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής της, συνδέοντάς την με παράγοντες που σχετίζονται π.χ. με το πλεονάζον δυναμικό στις αγορές εργασίας. ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ Στη Σουηδία, η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας επιταχύνθηκε προς το τέλος του 2013, ενώ στη Δανία επιβραδύνθηκε σημαντικά. Το δ τρίμηνο του 2013 το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,7% σε τριμηνιαία βάση στη Σουηδία και υποχώρησε κατά 0,5% σε τριμηνιαία βάση στη Δανία. Η δυναμική αυτή οφείλεται κυρίως στην εγχώρια ζήτηση και στις δύο χώρες. Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στην Ελβετία το δ τρίμηνο του 2013 επιταχύνθηκε κατά 0,2% σε τριμηνιαία βάση, χάρη στην αύξηση της κατανάλωσης και των ακαθάριστων επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου, ενώ οι καθαρές εξαγωγές επηρέασαν αρνητικά την ανάπτυξη. Για το προσεχές διάστημα, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ πιθανόν να ενισχυθεί στη Σουηδία και την Ελβετία και να διατηρήσει τη δυναμική της στη Δανία. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, οι πληθωριστικές πιέσεις εξακολούθησαν να μετριάζονται και ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ υποχώρησε κάτω του 1% στη Δανία και πλησίον του 0% στη Σουηδία τους τελευταίους μήνες. Αυτή η επιβράδυνση οφείλεται στη μείωση του πληθωρισμού των τιμών ενέργειας, καθώς και στην υποχώρηση των εγχώριων πιέσεων στις τιμές. Εν τω μεταξύ στην Ελβετία ο ετήσιος πληθωρισμός των τιμών καταναλωτή έγινε θετικός στα τέλη του 2013 και τις αρχές του

11 Στα μεγαλύτερα κράτη-μέλη της ΕΕ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ) συνεχίστηκε η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας, υποβοηθούμενη από τις αυξημένες εξαγωγές, παρ ότι ενισχύθηκε και η εγχώρια ζήτηση. Σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία, εν μέρει ως αποτέλεσμα έκτακτων παραγόντων, το πραγματικό ΑΕΠ σημείωσε έντονη αύξηση στην Τσεχία και τη Ρουμανία, ενώ παράλληλα εξακολούθησε να αυξάνεται με σταθερό ρυθμό στην Ουγγαρία και την Πολωνία το δ τρίμηνο του Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η οικονομική δραστηριότητα πιθανόν να συνεχίσει να ισχυροποιείται το 2014 καθώς θα ενισχύεται ο ρόλος της εγχώριας ζήτησης, ιδίως χάρη στις επενδύσεις, οι οποίες είναι πιθανόν να στηριχθούν από την απορρόφηση των διαθέσιμων πόρων από την ΕΕ. Οι εξαγωγές επίσης αναμένεται να συμβάλουν στην ανάπτυξη. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ συνέχισε να μειώνεται σημαντικά στις μεγαλύτερες χώρες ΚΑΕ τους τελευταίους μήνες. Ο πληθωρισμός επιβραδύνθηκε λόγω του χαμηλού πληθωρισμού των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας, με αποτέλεσμα να εξαλειφθούν οι επιδράσεις της βάση σύγκρισης από προηγούμενες αυξήσεις (ή, πιο πρόσφατα, από μειώσεις των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών), καθώς και των ασθενών πιέσεων από την πλευρά του εγχώριου κόστους. Λόγω των προοπτικών για συγκρατημένο πληθωρισμό, η νομισματική πολιτική παρέμεινε διευκολυντική στις μεγαλύτερες χώρες ΚΑΕ. Στην Τουρκία, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ, ο οποίος ήταν πολύ έντονος το πρώτο εξάμηνο του 2013, υποχώρησε σε 0,9% σε τριμηνιαία βάση το γ τρίμηνο, αντανακλώντας την εξάλειψη της επίδρασης της έντονης αύξησης των δημοσίων επενδύσεων που καταγράφηκε στις αρχές του 2013, κάποια ελάττωση των αποθεμάτων και την υποχώρηση της δημόσιας και ιδιωτικής κατανάλωσης, καθώς και τις επιδεινούμενες συνθήκες χρηματοδότησης. Το δ τρίμηνο του 2013 και στις αρχές του 2014 η εγχώρια ζήτηση εκτιμάται ότι υποχώρησε λόγω της πιο περιοριστικής νομισματικής πολιτικής, των ρυθμιστικών μέτρων που αποθαρρύνουν τη χορήγηση δανείων σε ιδιώτες, των αυξημένων πολιτικών εντάσεων και της υψηλής αβεβαιότητας που απορρέει από τη μεταβλητότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών και της συναλλαγματικής ισοτιμίας, ενώ η διαφαινόμενη ανάκαμψη στην ΕΕ αναμένεται να στηρίξει τις εξαγωγές. Παρόλο που η οικονομική ανάπτυξη επιβραδύνθηκε κάπως το τελευταίο τρίμηνο του 2013, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ παραμένει σταθερά πάνω από το στόχο της κεντρικής τράπεζας, λόγω της μετακύλισης από την υποτίμηση της λίρας Τουρκίας και των αυξανόμενων πληθωριστικών προσδοκιών. Στη Ρωσία η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το γ τρίμηνο του 2013 ανέκαμψε ελαφρώς από τα χαμηλά επίπεδα δραστηριότητας που είχαν παρατηρηθεί νωρίτερα το 2013, αλλά παρέμεινε υποτονική στο 0,2% σε τριμηνιαία βάση, καθώς οι επενδύσεις ενισχύθηκαν με βραδύ ρυθμό και η έντονη άνοδος της ιδιωτικής κατανάλωσης αντισταθμίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την αύξηση των εισαγωγών. Η εξωτερική ζήτηση, σε συνδυασμό με κάποια επιτάχυνση των ιδιωτικών επενδύσεων, αναμένεται ότι θα ενισχύσει την παραγωγή στις αρχές του Το δ τρίμηνο του 2013 ο πληθωρισμός κινήθηκε σε επίπεδα ελαφρά πάνω από το εύρος-στόχο της κεντρικής τράπεζας, αλλά υποχώρησε κάτω από το ανώτερο όριο διακύμανσης τον Ιανουάριο, κυρίως ως αποτέλεσμα των ευνοϊκών εξελίξεων στις τιμές των τροφίμων. ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ Στην Κίνα η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνεται, αν και παραμένει έντονη, και διαμορφώθηκε σε 7,7% σε δωδεκάμηνη βάση το δ τρίμηνο του 2013, καθώς η ελαφρά ισχυρότερη εγχώρια ζήτηση δεν επαρκούσε για να αντισταθμίσει την ασθενέστερη συμβολή των καθαρών εξαγωγών. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ ανήλθε σε 7,7% για το 2013 συνολικά, παραμένοντας αμετάβλητη από το Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών υποχώρησε σε 2,1% του ΑΕΠ. Συνολικά, οι δείκτες υψηλής συχνότητας δείχνουν στις αρχές του 2014 σταδιακή εξασθένηση της δυναμικής της ανάπτυξης, επιβεβαιώνοντας ότι συνεχίστηκε η επιβράδυνση του ρυθμού ανόδου το τελευταίο τρίμηνο του Οι δείκτες PMI υποχώρησαν τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο, αλλά οι δείκτες εκτός του τομέα της μεταποίησης σημείωσαν άνοδο. Τα νομισματικά και πιστωτικά μεγέθη για τον Ιανουάριο συνέχισαν να επιβραδύνονται, καθώς οι 11

12 αρχές προσπαθούν να μειώσουν σταδιακά την εξάρτηση της οικονομίας από την πιστωτική επέκταση. Τα στοιχεία Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου θα πρέπει να ερμηνεύονται με επιφύλαξη, καθώς η κινεζική πρωτοχρονιά δεν έχει σταθερή ημερομηνία και για το 2014 ήταν στις 31 Ιανουαρίου. Επιπλέον, λόγω της πρωτοχρονιάς ορισμένοι δείκτες της δραστηριότητας, όπως είναι οι επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου και η βιομηχανική παραγωγή, δεν δημοσιεύθηκαν το Φεβρουάριο. Οι πληθωριστικές πιέσεις ήταν συγκρατημένες τον Ιανουάριο, με τον ετήσιο πληθωρισμό βάσει του ΔΤΚ να παραμένει σταθερός, ενώ ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΠ υποχώρησε ελαφρά και παρέμεινε σε αρνητικά επίπεδα. Τα επιτόκια της αγοράς χρήματος για μικρότερες διάρκειες υποχώρησαν στη διάρκεια του Φεβρουαρίου, αντανακλώντας πιθανώς τη διεύρυνση της πρόσβασης των τραπεζών στις διευκολύνσεις ρευστότητας της κεντρικής τράπεζας της Κίνας, καθώς και το υψηλότερο επίπεδο ρευστότητας μέσω πράξεων ανοικτής αγοράς κατά την περίοδο της κινεζικής πρωτοχρονιάς. Προς αποφυγή περιπτώσεων μεταβλητότητας των επιτοκίων της αγοράς χρήματος όπως το 2013, η Ρυθμιστική Αρχή του Τραπεζικού Τομέα της Κίνας (China Banking Regulatory Commission) ενίσχυσε τους κανόνες ρευστότητας στο τέλος Φεβρουαρίου του Στις αρχές Μαρτίου η κινεζική κυβέρνηση έθεσε στόχο για την ανάπτυξη το 2014 το 7,5%, ίδιο με το προηγούμενο έτος. Ο στόχος για τον πληθωρισμό παρέμεινε επίσης αμετάβλητος στο 3,5%. Μικρές αναπροσαρμογές άλλων στόχων επιβεβαιώνουν τις προθέσεις της κυβέρνησης να εξισορροπήσει την οικονομία, έστω και σταδιακά. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ σε άλλες μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας το 2013 παρέμεινε κάτω από τους μακροπρόθεσμους μέσους όρους. Μια σειρά από δείκτες υποδηλώνουν ότι η υποτονική δυναμική της ανάπτυξης θα συνεχιστεί το πρώτο εξάμηνο του 2014, αν και τόσο η Ινδία όσο και η Ινδονησία δύο χώρες που επηρεάστηκαν από τη μεταβλητότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών κατά τη διάρκεια του 2013 απέφυγαν τα χειρότερα της χρηματοπιστωτικής αναταραχής στις αρχές του 2014, πιθανόν αντανακλώντας έως ένα βαθμό τις βελτιώσεις που έχουν γίνει στον τομέα των εξωτερικών ανισορροπιών τους. Στην Ινδία, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ παρέμεινε υποτονική. Αφού ανέκαμψε το γ τρίμηνο του 2013, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 4,6% σε ετήσια βάση το δ τρίμηνο του 2013 λόγω της ασθενέστερης αύξησης των επενδύσεων και των εξαγωγών. Ο πληθωρισμός τιμών χονδρικής παρέμεινε υψηλός το δεύτερο εξάμηνο του 2013, αντανακλώντας εν μέρει τις αυξημένες πληθωριστικές πιέσεις λόγω της εξασθένησης της ρουπίας. Παρ ότι ο πληθωρισμός υποχώρησε τον Ιανουάριο σε 5,0% εξαιτίας της πτώσης των τιμών των τροφίμων, παρέμεινε πάνω από το έμμεσο εύρος-στόχο της κεντρικής τράπεζας (4,0-4,5% βραχυπρόθεσμα). Τον Ιανουάριο του 2014 η κεντρική τράπεζα της Ινδίας αύξησε το βασικό επιτόκιο πολιτικής της, ενώ η ρουπία Ινδίας παρέμεινε σχετικά σταθερή παρά την υψηλή μεταβλητότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών σε ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Στην Ινδονησία, μετά από τρία τρίμηνα σχετικά υποτονικής ανάπτυξης, η δραστηριότητα ανέκαμψε το δ τρίμηνο του 2013, κυρίως λόγω των υψηλών εξαγωγικών επιδόσεων, που συνέβαλαν και στον περιορισμό του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών κάτω του 2% του ΑΕΠ. Παρά τις αυξήσεις των επιτοκίων κατά 175 μονάδες βάσης το 2013, ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ παρέμεινε κατά πολύ πάνω από το εύρος-στόχο της κεντρικής τράπεζας( 3,5-5,5%) και διαμορφώθηκε σε 7,8% τον Φεβρουάριο του Στην Κορέα, μετά από πολύ ασθενή ανάπτυξη το 2012, η δραστηριότητα ενισχύθηκε σταδιακά το Σε δωδεκάμηνη βάση, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ανήλθε σε 3,9% το δ τρίμηνο του 2013, αντανακλώντας μεγαλύτερη αύξηση των εξαγωγών. Ο πληθωρισμός παρέμεινε σε επίπεδα μόλις πάνω από 1,0% τον Φεβρουάριο του 2014, αλλά εξακολούθησε να βρίσκεται κάτω από το εύρος-στόχο της κεντρικής τράπεζας της Κορέας, που είναι 2-4%. 12 ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΗ Το β εξάμηνο του 2013 η οικονομική δραστηριότητα στις πετρελαιοεξαγωγούς χώρες παρέμεινε εύρωστη. Παρά τις διαταραχές της προσφοράς σε ορισμένες χώρες, η ανάπτυξη

13 συνέχισε να στηρίζεται από τις σταθερές τιμές του πετρελαίου, τις αυξημένες δημόσιες δαπάνες και την ενισχυμένη δραστηριότητα του μη πετρελαιοπαραγωγού ιδιωτικού τομέα. Η οικονομική ανάπτυξη παρέμεινε υποτονική στις αραβικές χώρες σε μετάβαση, παρά κάποια σημάδια βελτίωσης της πολιτικής σταθερότητας. Στην Υποσαχάρια Αφρική, η ισχυρή οικονομική ανάπτυξη διατηρείται παρά τις αντιξοότητες που προήλθαν από τις χαμηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων εκτός του πετρελαίου και τη μεταβλητότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Στη Νότια Αφρική και τη Νιγηρία, που είναι οι μεγαλύτερες οικονομίες της Υποσαχάριας Αφρικής, οι πιο πρόσφατοι δείκτες καταδεικνύουν βελτίωση της οικονομικής δραστηριότητας. Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, η οικονομική δραστηριότητα στην περιοχή αναμένεται να επιταχυνθεί κάπως το τρέχον έτος, αντικατοπτρίζοντας τη σταδιακή ανάκαμψη των προηγμένων οικονομιών και της εγχώριας ζήτησης. ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Η ανάπτυξη στη Λατινική Αμερική παραμένει υποτονική και η δραστηριότητα σε ορισμένες μεγάλες οικονομίες αντιμετωπίζει περιορισμούς από την πλευρά της προσφοράς εν μέσω στενών περιθωρίων για πολιτικούς ελιγμούς, λιγότερο ευνοϊκής εξωτερικής ζήτησης και πιο περιοριστικών εξωτερικών συνθηκών χρηματοδότησης. Μετά από συγκρατημένη επιτάχυνση στις αρχές του 2013, η οικονομική ανάπτυξη της περιοχής έχασε τη δυναμική της το δεύτερο εξάμηνο του έτους, καθώς οι περιορισμοί από την πλευρά της εγχώριας προσφοράς επιβάρυναν περισσότερο την ανάπτυξη. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ πιθανόν να έχει υποχωρήσει σε 2,7% το 2013, από 3% που είχε καταγραφεί το προηγούμενο έτος. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η ανάπτυξη αναμένεται να επιταχυνθεί ελαφρά, υποβοηθούμενη από την ισχυρότερη εξωτερική ζήτηση, παρ ότι τα διαρθρωτικά φαινόμενα συμφόρησης θα λειτουργήσουν ως τροχοπέδη της ανάπτυξης στις μεγάλες χώρες εν μέσω δυσμενέστερων συνθηκών χρηματοδότησης σε παγκόσμιο επίπεδο. Στη Βραζιλία ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ έγινε θετικός και διαμορφώθηκε σε 0,7% το τελευταίο τρίμηνο του 2013, έναντι -0,5% τους προηγούμενους τρεις μήνες. Η ανάκαμψη προήλθε κυρίως από τις καθαρές εξαγωγές και σε μικρότερο βαθμό από τις επενδύσεις, ενώ η ιδιωτική κατανάλωση επιβραδύνθηκε. Παρά την υποτονική δραστηριότητα, οι επίμονες πληθωριστικές πιέσεις οδήγησαν την κεντρική τράπεζα να συνεχίσει την εφαρμογή περιοριστικότερης νομισματικής πολιτικής που είχε ξεκινήσει τον Απρίλιο του 2013, αυξάνοντας το επιτόκιο πολιτικής κατά ακόμη 25 μονάδες βάσης το Φεβρουάριο του 2014, σε 10,75%. Στο Μεξικό ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε κατά το δ τρίμηνο του 2013 σε 0,2% σε τριμηνιαία βάση, από 0,9% το προηγούμενο τρίμηνο. Από την πλευρά της προσφοράς, η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης αντανακλούσε την επιδείνωση τόσο στον τομέα της βιομηχανίας όσο και στον τομέα των υπηρεσιών, η οποία αντισταθμίστηκε μόνον εν μέρει από την ελαφρά βελτιωμένη αγροτική παραγωγή. Στην Αργεντινή οι αυξανόμενες εγχώριες ανισορροπίες οδήγησαν το ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ σε συρρίκνωση κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2013, μετά την έντονη αύξηση που καταγράφηκε το πρώτο εξάμηνο του έτους. 1.4 ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ Από τις αρχές Δεκεμβρίου 2013 έως τις 5 Μαρτίου 2014 το ευρώ ενισχύθηκε συνολικά έναντι των νομισμάτων των περισσότερων κύριων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ. Στο διάστημα αυτό οι διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών συνδέονταν κατά κύριο λόγο με τις εξελίξεις στις προσδοκίες για τη μελλοντική νομισματική πολιτική, καθώς και με τις προσαρμογές των προσδοκιών της αγοράς όσον αφορά τις οικονομικές προοπτικές της ζώνης του ευρώ συγκριτικά με άλλες μεγάλες οικονομίες. Στις 5 Μαρτίου 2014 η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ, μετρούμενη έναντι των νομισμάτων των 20 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ, ήταν ανατιμημένη κατά 0,9% σε σχέση με τις αρχές Δεκεμβρίου και κατά 3,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (βλ. Διάγραμμα 4 και Πίνακα 3). Σε διμερείς όρους, τους τελευταίους τρεις μήνες το ευρώ ενισχύθηκε έναντι του δολαρίου ΗΠΑ (κατά 1,4%) και του γιεν Ιαπωνίας (κατά 1,1%), αλλά υποτιμήθηκε έναντι της λίρας Αγγλίας (κατά 0,5%). Η αυξημένη μεταβλητότητα των νομισμάτων των αναδυόμενων οικονομιών της 13

14 αγοράς κατά την υπό εξέταση περίοδο επηρέασε ιδίως το πέσο Αργεντινής και, σε μικρότερο βαθμό, τη λίρα Τουρκίας, το ρούβλι Ρωσίας και το ραντ Νοτίου Αφρικής, τα οποία εξασθένησαν σημαντικά έναντι του ευρώ. Τα νομίσματα των αναδυόμενων οικονομιών της Ασίας και των χωρών που εξάγουν βασικά εμπορεύματα επίσης υποτιμήθηκαν έναντι του ευρώ, αλλά επέδειξαν συνολικά μεγαλύτερη ανθεκτικότητα. Όσον αφορά τα νομίσματα των κρατών-μελών της ΕΕ που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ, το ευρώ ανατιμήθηκε έναντι του φιορινιού Ουγγαρίας (κατά 2,4%), του λέι Ρουμανίας (κατά 1,7%) και του κούνα Κροατίας (κατά 0,3%). Αντίθετα, υποτιμήθηκε ελαφρά έναντι της κορώνας Τσεχίας (κατά 0,2%), του ζλότυ Πολωνίας (κατά 0,3%) και της κορώνας Σουηδίας (κατά 0,4%). Το λίτας Λιθουανίας και η κορώνα Δανίας, που συμμετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ, διατηρήθηκαν σε γενικές γραμμές αμετάβλητα έναντι του ευρώ, παραμένοντας σε επίπεδα ίσα ή παραπλήσια προς τις αντίστοιχες κεντρικές τους ισοτιμίες. Όσον αφορά τους δείκτες διεθνούς ανταγωνιστικότητας τιμών και κόστους της ζώνης του ευρώ, το Φεβρουάριο του 2014 η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ με βάση τις τιμές καταναλωτή ήταν 1,4% υψηλότερη από το επίπεδο που είχε διαμορφωθεί το προηγούμενο έτος (βλ. Διάγραμμα 5). Αυτό αντανακλά κατά κύριο λόγο την έκτοτε ανατίμηση του ευρώ σε ονομαστικούς όρους, η οποία αντισταθμίστηκε μόνον εν μέρει από το χαμηλότερο ρυθμό ανόδου των τιμών καταναλωτή στη ζώνη του ευρώ σε σύγκριση με τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της. 14

15 2 ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 2.1 ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΝΧΙ Οι διαθέσιμες πληροφορίες για το δ τρίμηνο του 2013 και τον Ιανουάριο του 2014 επιβεβαιώνουν την εξασθένηση του υποκείμενου ρυθμού νομισματικής και πιστωτικής επέκτασης, η οποία αποδίδεται στην υποτονική δυναμική της ζήτησης και την ανάγκη απομόχλευσης του χρηματοπιστωτικού τομέα. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια μετριάστηκε περαιτέρω στο τέλος του δ τριμήνου και στη συνέχεια σταθεροποιήθηκε τον Ιανουάριο. Ο βραδύς ρυθμός δημιουργίας χρήματος από τον τραπεζικό τομέα της ζώνης του ευρώ συνέχισε να επηρεάζει δυσμενώς την αύξηση του Μ3 το δ τρίμηνο και τον Ιανουάριο. Αντίθετα, οι εισροές κεφαλαίων στη ζώνη του ευρώ στήριξαν κάπως την αύξηση του Μ3. Η εξέλιξη του Μ3 συνέχισε να αντικατοπτρίζει τη μειωμένη προτίμηση για νομισματική ρευστότητα στη ζώνη του ευρώ, καθώς οι τομείς διακράτησης χρήματος αναζητούσαν υψηλότερες αποδόσεις σε μη νομισματικές τοποθετήσεις. Η παροχή πιστώσεων προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα μειώθηκε περαιτέρω, αντανακλώντας την υποτονική αύξηση των δανείων προς τα νοικοκυριά και την καθαρή εξόφληση δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Οι σημαντικού ύψους εισροές κεφαλαίων και το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ συνέβαλαν στην περαιτέρω άνοδο των καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού. Επίσης, στην αλλαγή του έτους κάποιες θέσεις των ισολογισμών των ΝΧΙ φαίνεται ότι επηρεάστηκαν από τις βραχυπρόθεσμες στρατηγικές που υιοθέτησαν οι τράπεζες πριν από τη συνολική αξιολόγηση των ισολογισμών τους από την. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 μετριάστηκε περαιτέρω στο τέλος του δ τριμήνου του 2013, προτού σταθεροποιηθεί στις αρχές του Ο ρυθμός αυτός διαμορφώθηκε σε 1,2% τον Ιανουάριο, έναντι 1,5% το δ τρίμηνο και 2,2% το γ τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 6 και Πίνακα 4). Οι εξελίξεις στο ευρύ νομισματικό μέγεθος Μ3 εξακολούθησαν να αντικατοπτρίζουν μετατοπίσεις χαρτοφυλακίων προς στοιχεία του M1 (το οποίο συνέχισε να είναι η συνιστώσα με τη μεγαλύτερη συμβολή στη συνολική αύξηση του Μ3). Οι τελευταίες εξελίξεις στο M3 αντανακλούν την υποχώρηση της προτίμησης των τομέων διακράτησης χρήματος για νομισματική ρευστότητα, λόγω της αναζήτησης υψηλότερων αποδόσεων. Αφενός, οι τομείς διακράτησης χρήματος προτιμούν τις τοποθετήσεις σε καταθέσεις μίας ημέρας, που είναι εύκολα ρευστοποιήσιμες, από τις τοποθετήσεις σε άλλες βραχυπρόθεσμες καταθέσεις και εμπορεύσιμα χρηματοδοτικά μέσα (γεγονός που αποτυπώνεται και στην έντονη ετήσια αύξηση του M1). Αφετέρου, οι εκτιμήσεις για τη σχέση κινδύνουαπόδοσης ώθησαν τους επενδυτές να υποκαταστήσουν κάποιες τοποθετήσεις με τοποθετήσεις σε χρηματοδοτικά μέσα υψηλότερης απόδοσης εκτός του Μ3, όπως τα αμοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα, τα ποία όμως ρευστοποιούνται δυσκολότερα. Τα δάνεια προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα υποχώρησαν περαιτέρω το δ τρίμηνο και τον Ιανουάριο, αν και ο ρυθμός μείωσής τους επιβραδύνθηκε. Η καθαρή εξόφληση δανείων προς τις επιχειρήσεις του μη χρηματοπιστωτικού τομέα και η μειωμένη χορήγηση δανείων προς τα νοικοκυριά αντικατοπτρίζουν έναν συνδυασμό παραγόντων, όπως τη συνεχιζόμενη υποτονικότητα των οικονομικών συνθηκών, την ανάγκη απομόχλευσης μετά από τις υπερβολές του παρελθόντος και σε μερικές χώρες της ζώνης του ευρώ τους περιορισμούς από την πλευρά της προσφοράς πιστώσεων. Τα αποτελέσματα της έρευνας τραπεζικών χορηγήσεων του Ιανουαρίου 2014 επιβεβαιώνουν τις ενδείξεις σταθεροποίησης των πιστωτικών συνθηκών για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, ενώ η ζήτηση δανείων προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα παραμένει υποτονική επί του παρόντος. Παράλληλα, τα δάνεια προς τη γενική κυβέρνηση μειώθηκαν περαιτέρω το δ τρίμηνο και τον Ιανουάριο. Οι περαιτέρω αυξήσεις των καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού συνέχισαν να στηρίζουν την αύξηση του M3. Συγχρόνως, οι πιο μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις των ΝΧΙ συνέχισαν να εμφανίζουν εκροές το δ τρίμηνο και τον Ιανουάριο. Από 15

16 μια γενικότερη σκοπιά, ο περιορισμός του μεγέθους των ισολογισμών των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ επιταχύνθηκε εν όψει της συνολικής αξιολόγησης των ισολογισμών των τραπεζών από την, με αποτέλεσμα η σωρευτική μείωση του συνολικού ενεργητικού του τομέα των ΝΧΙ να υπερβεί τα 2,0 τρισεκ. ευρώ το τελευταίο δωδεκάμηνο. Ταυτόχρονα, τα στοιχεία για τον Ιανουάριο δείχνουν κάποια αντιστροφή των εξελίξεων των προηγούμενων μηνών, γεγονός που υποδηλώνει ότι μόνο προσωρινά οι τράπεζες προσάρμοσαν κάποιες θέσεις των ισολογισμών τους. Συνολικά, οι νομισματικές εξελίξεις την περίοδο έως τον Ιανουάριο του 2014 επιβεβαιώνουν ότι η νομισματική επέκταση στη ζώνη του ευρώ παραμένει υποτονική. Η εξέλιξη αυτή απορρέει ιδίως από τη μείωση των χορηγήσεων των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα σε ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων και βραδείας οικονομικής ανάπτυξης. ΚΥΡΙΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ Μ3 Η περαιτέρω επιβράδυνση του ετήσιου ρυθμού αύξησης του M3 αντικατοπτρίζει την αρνητική συμβολή των βραχυπρόθεσμων καταθέσεων εκτός των καταθέσεων μίας ημέρας (δηλ. M2 μείον M1). Συγχρόνως, η εξέλιξη των ρευστών νομισματικών μέσων που περιλαμβάνονται στο M1 συνέχισε να αποτελεί τον πρωταρχικό παράγοντα που συνέβαλε στις εισροές προς το M3 το δ τρίμηνο και τον Ιανουάριο (βλ. Διάγραμμα 7). Τα εμπορεύσιμα χρηματοδοτικά μέσα (δηλ. M3 μείον M2) συνέχισαν να καταγράφουν ισχυρές εκροές. Όσον αφορά τις βασικές συνιστώσες του M3, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του M1 επιβραδύνθηκε κάπως και διαμορφώθηκε σε 6,4% το δ τρίμηνο και σε 6,2% τον Ιανουάριο, από 6,9% το γ τρίμηνο (βλ. Πίνακα 4). Η επιβράδυνσή του το δ τρίμηνο αντικατόπτριζε τις μειωμένες εισροές στις καταθέσεις μίας ημέρας, οι οποίες ήταν κάπως μικρότερες σε σύγκριση με τα προηγούμενα τρίμηνα. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των καταθέσεων που περιλαμβάνονται στο M3 οι οποίες αποτελούνται από όλες τις βραχυπρόθεσμες καταθέσεις και τις συμφωνίες επαναγοράς επιβραδύνθηκε σε 3,1% το δ τρίμηνο, από 4,0% το γ τρίμηνο, και κατόπιν επιβραδύνθηκε περαιτέρω σε 1,9% τον Ιανουάριο (βλ. Διάγραμμα 8). Τα νοικοκυριά συνέχισαν να έχουν τη μεγαλύτερη συμβολή στον ρυθμό αυτό. Ο ετήσιος ρυθμός ανόδου των καταθέσεων μίας ημέρας από μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις παρέμεινε εύρωστος και διαμορφώθηκε σε 8,3% το δ τρίμηνο και σε 7,7% τον Ιανουάριο. Ο έντονος ετήσιος ρυθμός ανόδου των καταθέσεων που περιλαμβάνονται στο Μ3 και προέρχονται από μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις αντανακλά μάλλον την προτίμηση των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων να διατηρούν τα κέρδη τους ως επί το πλείστον σε ρευστά διαθέσιμα και αποτελεί ίσως ένα σημαντικό αντίβαρο των σημαντικών εισροών κεφαλαίων στη ζώνη του ευρώ. Όσον αφορά τη γεωγραφική διασπορά των ροών καταθέσεων που περιλαμβάνονται στο M3, η παρατηρούμενη τους τελευταίους μήνες ενίσχυση της καταθετικής βάσης χωρών που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες φαίνεται να έχει επιβραδυνθεί, δεδομένου ότι σταθεροποιούνται οι ρυθμοί αύξησής της, γεγονός το οποίο είναι συμβατό με την επιβράδυνση που παρατηρείται στη ζώνη του ευρώ ως σύνολο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των βραχυπρόθεσμων καταθέσεων εκτός των καταθέσεων μίας ημέρας επιβραδύνθηκε σε -1,2% το δ τρίμηνο και σε -2,6% τον Ιανουάριο, από 0,2% το γ τρίμηνο. Σημαντικές εκροές παρουσίασαν οι βραχυπρόθεσμες καταθέσεις (δηλ. οι καταθέσεις με συμφωνημένη διάρκεια έως δύο έτη) το δ τρίμηνο (γεγονός που αντικατοπτρίστηκε στον ετήσιο ρυθμό αύξησής τους, ο οποίος διαμορφώθηκε σε -6,3%), ενώ ο ετήσιος ρυθμός ανόδου των βραχυπρόθεσμων καταθέσεων ταμιευτηρίου (δηλ. των καταθέσεων υπό προειδοποίηση έως τριών μηνών) επιβραδύνθηκε επίσης και διαμορφώθηκε σε 3,3% το δ τρίμηνο. Τόσο οι βραχυπρόθεσμες καταθέσεις προθεσμίας όσο και οι βραχυπρόθεσμες καταθέσεις ταμιευτηρίου κατέγραψαν περαιτέρω εκροές τον Ιανουάριο, κυρίως λόγω των χαμηλότερων αποδόσεών τους σε σχέση με άλλα επενδυτικά μέσα. Ενώ οι αποδόσεις των χαρτοφυλακίων ομολόγων μειώθηκαν κάπως το 2013, οι αποδόσεις των μετοχών ήταν πολύ υψηλές (βλ. Ενότητες 2.4 και 2.5). 16

17 Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των εμπορεύσιμων χρηματοδοτικών μέσων διαμορφώθηκε σε - 17,1% το δ τρίμηνο, ουσιαστικά αμετάβλητος σε σχέση με το γ τρίμηνο, ωστόσο στη συνέχεια ανέκαμψε κάπως και τον Ιανουάριο διαμορφώθηκε σε -12,8%. Το δ τρίμηνο μειώθηκαν σημαντικά τα βραχυπρόθεσμα χρεόγραφα των ΝΧΙ που κατέχει ο τομέας διακράτησης χρήματος (δηλ. χρεόγραφα με αρχική διάρκεια έως δύο έτη), ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των οποίων σταθεροποιήθηκε σε πολύ χαμηλά επίπεδα (-33,7% το δ τρίμηνο και - 33,9% τον Ιανουάριο, από -36,1% το γ τρίμηνο. Έντονες υποχωρήσεις κατέγραψαν επίσης τα μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήματος και οι συμφωνίες επαναγοράς. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήματος διαμορφώθηκε σε -12,1% το δ τρίμηνο και σε -6,4% τον Ιανουάριο, έναντι -10,9% το γ τρίμηνο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των συμφωνιών επαναγοράς διαμορφώθηκε σε -11,2% το δ τρίμηνο και σε -9,1% τον Ιανουάριο, έναντι -10,2% το γ τρίμηνο. Η αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων από τους επενδυτές εξηγεί πιθανώς τις συνεχιζόμενες εκροές που σημειώνουν τα αμοιβαία κεφάλαια της αγοράς χρήματος. Οι επενδυτές συνεχίζουν την ανακατανομή κεφαλαίων υπέρ άλλων κατηγοριών επενδύσεων με καλύτερες προοπτικές απόδοσης, καθώς τα πολύ χαμηλά επιτόκια μειώνουν την ελκυστικότητα των εμπορεύσιμων χρηματοδοτικών μέσων που περιλαμβάνονται στο M3. Συγκριτικά, αναφέρεται ότι από τα τέλη του 2012 τα ποσοστά απόδοσης των αμοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα παραμένουν επίμονα θετικά και σχετικώς υψηλά (βλ. Ενότητα 2.2 για λεπτομέρειες). Παράλληλα, γίνεται συνεχώς δυσκολότερο για τα αμοιβαία κεφάλαια της αγοράς χρήματος να παράγουν σημαντικές θετικές αποδόσεις για τους επενδυτές. Επιπλέον, τα κανονιστικά κίνητρα που ενθαρρύνουν τις τράπεζες να χρηματοδοτούνται μέσω καταθέσεων (σε αντιδιαστολή με τη χρηματοδότησή τους από την αγορά) συνέβαλαν επίσης στην υποτονικότητα των εκδόσεων χρεογράφων των ΝΧΙ (σε όλες τις επιμέρους διάρκειες), καθώς και των εκδόσεων μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήματος. ΚΥΡΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΟΥ Μ3 Όσον αφορά του παράγοντες μεταβολής του M3, οι καθαρές απαιτήσεις των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού εμφάνισαν περαιτέρω σημαντική άνοδο. Οι σημαντικού ύψους εισροές κεφαλαίων που παρατηρούνται τα τελευταία τρίμηνα οφείλονται στη βελτίωση της εμπιστοσύνης στη ζώνη του ευρώ, καθώς και στην επιφυλακτικότερη συμπεριφορά των επενδυτών όσον αφορά τις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Παράλληλα, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πιστώσεων των ΝΧΙ προς τους κατοίκους της ζώνης του ευρώ συνέχισε να επιβραδύνεται. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πιστώσεων των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα χειροτέρευσε περαιτέρω, καθώς διαμορφώθηκε σε -1,6% το δ τρίμηνο και σε -2,2% τον Ιανουάριο, από - 1,2% το γ τρίμηνο. Η εξέλιξη αυτή σχετίζεται εν μέρει με τις πωλήσεις τίτλων (τόσο χρεογράφων όσο και μετοχών) του ιδιωτικού τομέα από τα ΝΧΙ προς το τέλος του Έτσι, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των τίτλων πλην των μετοχών επιβραδύνθηκε σε -4,0% τον Ιανουάριο, από 1,0% το γ τρίμηνο και 0,5% το δ τρίμηνο. Επιπλέον, ο θετικός ετήσιος ρυθμός μεταβολής των μετοχών και λοιπών συμμετοχών ακολουθεί πτωτική τροχιά, υποχωρώντας σε 0,9% τον Ιανουάριο και 3,4% το δ τρίμηνο από 5,8% το γ τρίμηνο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα υποχώρησε σε -2,2% το δ τρίμηνο και τον Ιανουάριο, από -1,9% το γ τρίμηνο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα (διορθωμένος για πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) υποχώρησε σε -2,0% τον Ιανουάριο, από -1,8% το δ τρίμηνο και - 1,4% το γ τρίμηνο (βλ. Πίνακα 4). Αναλυτικά κατά τομέα, τα δάνεια προς τα νοικοκυριά εμφάνισαν μικρή θετική μεταβολή το δ τρίμηνο, η οποία αντισταθμίστηκε από την αρνητική μεταβολή των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και των δανείων προς μη νομισματικούς φορείς χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης. Οι τάσεις αυτές ανά τομέα διατηρήθηκαν και τον Ιανουάριο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων των ΝΧΙ προς τα νοικοκυριά (διορθωμένος για πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) παρέμεινε σταθερός τελευταία. Διαμορφώθηκε σε 0,2% τον Ιανουάριο, συμβαδίζοντας σε γενικές γραμμές με τους ρυθμούς αύξησης που σημειώνονται από το β τρίμηνο του 2013 (για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. στην Ενότητα 2.7). Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων των ΝΧΙ προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις 17

18 (διορθωμένος για πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) διαμορφώθηκε σε -2,9% τον Ιανουάριο, επίσης ουσιαστικά αμετάβλητος σε σύγκριση με τα επίπεδα του γ και του δ τριμήνου. Από μια γενικότερη σκοπιά, η υποτονικότητα των τραπεζικών χορηγήσεων εξακολουθεί να αντικατοπτρίζει την επίδραση παραγόντων τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και από την πλευρά της ζήτησης. Οι συνθήκες προσφοράς πιστώσεων παραμένουν δυσμενείς σε κάποιες χώρες. Επιπλέον, ο κατακερματισμός των χρηματοπιστωτικών αγορών και το αυξημένο κόστος δανεισμού που αντιμετωπίζουν οι μη χρηματοπιστωτικοί τομείς σε ορισμένες χώρες συνεχίζουν να επηρεάζουν δυσμενώς τις δαπάνες και την κεφαλαιακή δαπάνη. Η υπερβολικά υψηλή δανειακή επιβάρυνση του ιδιωτικού τομέα μπορεί επίσης να επηρεάζει αρνητικά τη ζήτηση τραπεζικών πιστώσεων σε ορισμένες χώρες. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις σε αυξανόμενο βαθμό υποκαθιστούν τα τραπεζικά δάνεια με εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης (όπως τα εσωτερικά τους κεφάλαια και, στην περίπτωση μεγαλύτερου μεγέθους επιχειρήσεων του μη χρηματοπιστωτικού τομέα, με απευθείας άντληση κεφαλαίων από τις κεφαλαιαγορές). Στην έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων του Ιανουαρίου 2014 το καθαρό ποσοστό των τραπεζών που δήλωσαν αυστηροποίηση των πιστοδοτικών τους κριτηρίων συνέχισε να μειώνεται σταδιακά και διαμορφώθηκε σε 2%, ενώ οι τράπεζες αναμένουν ότι η ζήτηση για όλες τις κατηγορίες δανείων θα αυξηθεί το α τρίμηνο του Οι πιστώσεις των ΝΧΙ προς τη γενική κυβέρνηση άσκησαν μικρή μόνο επίδραση στη νομισματική επέκταση το 2013, καθώς ο ετήσιος ρυθμός αύξησής τους επιβραδύνθηκε σε 0,1% το δ τρίμηνο, από 2,0% το γ τρίμηνο. Στη συνέχεια, ο ρυθμός αυτός επιταχύνθηκε ελαφρά και διαμορφώθηκε σε 0,2% τον Ιανουάριο. Η επιβράδυνση που παρατηρήθηκε το δ τρίμηνο οφειλόταν κυρίως στις καθαρές πωλήσεις τίτλων, ενώ ο ρυθμός αυτός παρέμεινε θετικός. Σε αρκετές χώρες τα ΝΧΙ έσπευσαν να απαλλαγούν από τα κρατικά ομόλογα το δ τρίμηνο, εν όψει της συνολικής αξιολόγησης των ισολογισμών των τραπεζών από την. Όσον αφορά τους λοιπούς παράγοντες μεταβολής του Μ3, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πιο μακροπρόθεσμων χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων των ΝΧΙ (εκτός κεφαλαίου και αποθεματικών) βελτιώθηκε και διαμορφώθηκε σε -3,6% το δ τρίμηνο και σε -3,4% τον Ιανουάριο, από -4,2% το γ τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 9). Ο περιορισμός των πιο μακροπρόθεσμων χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων των ΝΧΙ συνεχίζει να αντικατοπτρίζει τη μείωση των χρηματοδοτικών αναγκών τους στο πλαίσιο της απομόχλευσης και της στροφής τους προς τη χρηματοδότηση μέσω καταθέσεων, η οποία ενθαρρύνεται από το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο. Εντούτοις, σε ορισμένες χώρες τα νοικοκυριά συνέχισαν να στρέφονται προς πιο μακροπρόθεσμες καταθέσεις. Οι καθαρές απαιτήσεις έναντι του εξωτερικού αυξήθηκαν κατά 19 δισεκ. ευρώ τον Ιανουάριο, αλλά λιγότερο από τον μηνιαίο μέσο όρο του δ τριμήνου. Κατά το δωδεκάμηνο μέχρι τον Ιανουάριο οι καθαρές απαιτήσεις του τομέα των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ έναντι του εξωτερικού αυξήθηκαν κατά 340 δισεκ. ευρώ. Τριμηνιαία εισροή ύψους 155 δισεκ. ευρώ (η μεγαλύτερη το 2013) καταγράφηκε το δ τρίμηνο, έναντι 62 δισεκ. ευρώ το γ τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 10). Οι καθαρές απαιτήσεις των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ έναντι του εξωτερικού αποτυπώνουν τις κεφαλαιακές ροές του τομέα διακράτησης χρήματος που πραγματοποιούνται μέσω των ΝΧΙ, καθώς και τις μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων που εκδίδονται από τον τομέα διακράτησης χρήματος (βλ. Πλαίσιο 2). 18

19 Πλαίσιο 2 ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Το παρόν πλαίσιο αναλύει τις εξελίξεις στο ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ το Οι συνολικές καθαρές εκροές στο ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ αυξήθηκαν το 2013 σε σύγκριση με το 2012, αντανακλώντας τη μείωση των καθαρών εισροών στο συνολικό ισοζύγιο άμεσων επενδύσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου και τη σημαντική αύξηση των καθαρών εκροών στις λοιπές επενδύσεις (βλ. πίνακα). Μετά την ανακοίνωση των οριστικών νομισματικών συναλλαγών (Outright Monetary Transactions - OMT) από το Διοικητικό Συμβούλιο της τον Σεπτέμβριο του 2012, οι συνθήκες στις χρηματοπιστωτικές αγορές συνέχισαν να βελτιώνονται το 2013 και αυξήθηκαν σημαντικά οι τοποθετήσεις των ξένων επενδυτών σε μετοχικούς τίτλους και χρεόγραφα της ζώνης του ευρώ καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Ωστόσο, αυτές οι εισροές στις επενδύσεις χαρτοφυλακίου υπεραντισταθμίστηκαν από καθαρές εκροές 281 δισεκ. ευρώ στις λοιπές επενδύσεις. Οι εκροές αυτές συνέβαλαν στην άνοδο των καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ έναντι του εξωτερικού, στο πλαίσιο της διεύρυνσης του πλεονάσματος που σημείωσε το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ. Η υποχώρηση του συνολικού ισοζυγίου άμεσων επενδύσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου της ζώνης του ευρώ κατά τη διάρκεια του 2013 αντικατοπτρίζει την αύξηση των καθαρών εκροών στις άμεσες επενδύσεις, η οποία υπεραντιστάθμισε την αύξηση των καθαρών εισροών στις επενδύσεις χαρτοφυλακίου. Μετά την ανακοίνωση των OMT, αυξήθηκαν σημαντικά οι εκ μέρους των ξένων επενδυτών αγορές μετοχικών τίτλων και χρεογράφων εκδοθέντων από φορείς εκτός των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ. Κατά περιόδους στη διάρκεια του β και του δ τριμήνου του 2013, οι καθαρές αγορές μετοχικών τίτλων εκ μέρους των ξένων επενδυτών ήταν σχετικά υψηλές, κάτι που ίσως συνδέεται με την αβεβαιότητα των επενδυτών σχετικά με τον σταδιακό περιορισμό του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι τοποθετήσεις επενδυτών της ζώνης του ευρώ σε χρεόγραφα του εξωτερικού αυξήθηκαν επίσης, αν και σε μικρότερο βαθμό, λόγω των αγορών μετοχικών τίτλων του εξωτερικού τόσο από ΝΧΙ όσο και από φορείς εκτός των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ. Αυτό υπεραντιστάθμισε την ήπια μείωση των τοποθετήσεων σε χρεόγραφα του εξωτερικού έναντι του προηγούμενου δωδεκαμήνου, καθώς οι φορείς εκτός των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ περιόρισαν τις αγορές χρεογράφων του εξωτερικού και τα ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ μείωσαν τις καθαρές πωλήσεις τίτλων αυτής της κατηγορίας. Οι καθαρές εκροές στις λοιπές επενδύσεις αντικατοπτρίζουν πρωτίστως το γεγονός ότι οι μη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ συνέχισαν να περιορίζουν την έκθεσή τους σε καταθέσεις και δάνεια (ιδίως με βραχυπρόθεσμη διάρκεια) από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ. Αυτό αντισταθμίστηκε εν μέρει από τη μείωση καταθέσεων και δανείων του εξωτερικού εκ μέρους φορέων εκτός των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ. Σημαντική μεταβολή σημειώθηκε στη διάρθρωση κατά διάρκειες των περιουσιακών στοιχείων του εξωτερικού στην κατηγορία των λοιπών επενδύσεων, τα οποία διακρατούνταν από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ στη διάρκεια του 2013, καθώς περιορίστηκαν οι τοποθετήσεις σε μακροπρόθεσμα στοιχεία. Παράλληλα, τα ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ εμφάνισαν καθαρές αγορές βραχυπρόθεσμων στοιχείων στην κατηγορία των λοιπών επενδύσεων το 2013, αντί για καθαρές πωλήσεις τέτοιων στοιχείων το Κατά το δωδεκάμηνο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2013 η αύξηση των καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ έναντι του εξωτερικού άσκησε ευνοϊκή επίδραση στη ρευστότητα της ζώνης του ευρώ και αντικατοπτρίστηκε εν μέρει στην εξέλιξη του ευρέος νομισματικού μεγέθους M3. Όπως διαπιστώνεται από τη νομισματική παρουσίαση του ισοζυγίου πληρωμών, η αύξηση των καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού στη διάρκεια αυτής της περιόδου αποδίδεται κυρίως σε συναλλαγές των φορέων εκτός των ΝΧΙ οι οποίες σχετίζονται με το πλεόνασμα που σημείωσε το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ, καθώς και στις καθαρές εισροές που κατέγραψαν οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου. 19

20 Όσον αφορά το δ τρίμηνο του 2013, παρά τις συνεχιζόμενες καθαρές εκροές στις λοιπές επενδύσεις, σημειώθηκαν καθαρές εισροές 45 δισεκ. ευρώ στο συνολικό ισοζύγιο άμεσων επενδύσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου, έναντι καθαρών εκροών 24 δισεκ. ευρώ το γ τρίμηνο του 2013 (βλ. διάγραμμα). Οι καθαρές εισροές στις επενδύσεις χαρτοφυλακίου σημείωσαν άνοδο το δ τρίμηνο έναντι του γ τριμήνου, ενώ οι καθαρές εκροές στις άμεσες επενδύσεις εμφάνισαν μείωση. Στην κατηγορία των επενδύσεων χαρτοφυλακίου, οι εγχώριοι επενδυτές περιόρισαν τις αγορές μετοχικών τίτλων και χρεογράφων του εξωτερικού το δ τρίμηνο, ενώ αυξήθηκαν οι αγορές εκ μέρους ξένων επενδυτών μετοχικών τίτλων και χρεογράφων της ζώνης του ευρώ σε σύγκριση με το γ τρίμηνο. Το δ τρίμηνο του 2013 οι καθαρές νέες τοποθετήσεις των φορέων εκτός των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ σε ομόλογα και γραμμάτια του εξωτερικού, αν και μειωμένες έναντι του προηγούμενου τριμήνου, αντισταθμίστηκαν εν μέρει από τον περιορισμό των τοποθετήσεων των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ σε ομόλογα και γραμμάτια του εξωτερικού. Τόσο τα ΝΧΙ όσο και οι φορείς εκτός των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ εμφάνισαν καθαρές αγορές μετοχικών τίτλων του εξωτερικού το δ τρίμηνο του 2013, αν και λιγότερες από ό,τι το προηγούμενο τρίμηνο. Τα ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ εμφάνισαν καθαρές πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων του εξωτερικού στην κατηγορία των λοιπών επενδύσεων, έστω και σε μικρότερο βαθμό από ό,τι το γ τρίμηνο. Οι μη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ εξακολούθησαν να εμφανίζουν καθαρές αγορές μετοχικών τίτλων εκδοθέντων από φορείς εκτός των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ, ενώ οι καθαρές αγορές εκ μέρους ξένων επενδυτών μετοχικών τίτλων που έχουν εκδοθεί από εγχώρια ΝΧΙ ήταν ελαφρώς αρνητικές. Ταυτόχρονα, οι ξένοι επενδυτές εμφάνισαν επίσης καθαρές αγορές ομολόγων και γραμματίων της ζώνης του ευρώ, αλλά περιόρισαν την έκθεσή τους σε τίτλους της αγοράς χρήματος που έχουν εκδοθεί από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ. Οι ξένοι επενδυτές εμφάνισαν αυξημένες αγορές εγχώριων ομολόγων και γραμματίων που έχουν εκδοθεί από φορείς εκτός των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο. Οι φορείς εκτός των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ εξακολούθησαν να εμφανίζουν καθαρές πωλήσεις τίτλων της αγοράς χρήματος του εξωτερικού το δ τρίμηνο του 2013, ενώ οι ξένοι επενδυτές εμφάνισαν καθαρές πωλήσεις εγχώριων τίτλων της αγοράς χρήματος. Ως εκ τούτου, καταγράφηκαν καθαρές εκροές στην αγορά χρήματος το δ τρίμηνο. Ωστόσο, το συνολικό ισοζύγιο άμεσων επενδύσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου εμφάνισε καθαρές εισροές, καθώς οι καθαρές εκροές στην αγορά χρήματος αντισταθμίστηκαν από τις καθαρές εισροές στην κατηγορία των μετοχικών τίτλων και των ομολόγων και γραμματίων, ενώ οι καθαρές εκροές στις άμεσες επενδύσεις μειώθηκαν. Οι καθαρές εισροές στις επενδύσεις χαρτοφυλακίου των εκτός ΝΧΙ φορέων της ζώνης του ευρώ και οι συναλλαγές του τομέα της διακράτησης χρήματος που σχετίζονται με το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ είχαν ευνοϊκή επίδραση στις καθαρές απαιτήσεις των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ έναντι του εξωτερικού, οι οποίες συνέχισαν να αυξάνονται το δ τρίμηνο του ΓΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Οι εξελίξεις που παρατηρήθηκαν στο Μ3 στο γ και το δ τρίμηνο του 2013 και τον Ιανουάριο του 2014 οδήγησαν σε περαιτέρω μείωση της νομισματικής ρευστότητας που είχε συσσωρευθεί στη ζώνη του ευρώ πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση (βλ. Διαγράμματα 11 και 12). Ορισμένοι δείκτες νομισματικής ρευστότητας που παρακολουθεί η υποδηλώνουν ότι σημαντικό μέρος της υπερβάλλουσας ρευστότητας που είχε συσσωρευθεί πριν από την κρίση έχει πλέον απορροφηθεί. Με βάση αυτούς τους δείκτες, οι συνθήκες ρευστότητας στην οικονομία της ζώνης του ευρώ είναι πλέον πιο ισορροπημένες σε σχέση με το παρελθόν. Ωστόσο, οι εν λόγω δείκτες πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή, καθώς η εκτιμώμενη τιμή ισορροπίας για τη διακράτηση χρήματος περιβάλλεται από σημαντική αβεβαιότητα. 20 Συνολικά, ο υποκείμενος ρυθμός νομισματικής και πιστωτικής επέκτασης παρέμεινε χαμηλός το δ τρίμηνο του 2013 και τον Ιανουάριο του Η αύξηση του M3 μετριάστηκε περαιτέρω λόγω της ασθενούς δυναμικής των πιστωτικών μεγεθών στη ζώνη του ευρώ και της μειωμένης προτίμησης για νομισματική ρευστότητα. Η υποτονικότητα της πιστωτικής επέκτασης προς τον